19 · Nën përgjegjësinë time deklaroj se ky punim është shkruar prej meje, nuk është prezantuar asnjëherë para një institucioni tjetër për vlerësim dhe nuk është botuar

përMBLEDhJE

Shqipëria karakterizohet nga një florë shumë e pasur ku gjenden rreth 30 % e 11600 specieve të identifikuara në Evropë. Speciet vegjetale që janë tërësisht endemike në Shqipëri janë rreth 26. Një ndër to është edhe Gymnospermium altaicum subsp. scipetarum. Koleksionistët e G. altaicum subsp. scipetarum e kanë gjetur atë në Shqipëri në zonën e Elbasanit dhe në zonën e Krujës. Lulja e Helmit është bimë shumëvjeçare me zhardhok mbi 8 (~12) cm. Kërcelli është i hollë, rreth 20 cm i gjatë dhe me gjethe të lidhura me bisht të gjatë në kërcell. Lulet janë me ngjyrë të verdhë ari dhe çelin kryesisht në muajt prill-maj.

Me qenë se për këtë bimë nuk ekziston asnjë e dhënë në literaturë për përbërjen kimike të saj, na u desh që të testojmë dhe të optimizojmë metodat për ekstraktimin, izolimin dhe analizimin e metabolitëve të saj. U krahasuan metoda të ndryshme ekstraktimi duke përmendur atë me tretësa organikë në reflux dhe në Sokslet (hekzan, diklorometan, metanol), si dhe u përdoren metoda të ekstraktimit me gaze në gjendjen e tyre afër pikës kritike (CO2). Për ndarjen e fraksioneve u përdorën ekstraktimet me tretësa organikë në pH të ndryshme dhe kolonat kromatografike. Për analizën e fraksioneve të marra u përdoren kromatografia e gaztë me dedektorë FID dhe MS si dhe kromatografia e lëngët me detektor DAD.

Nga provat e bëra u konkludua se metoda më e mirë e cila ekstrakton më shumë komponime dhe sidomos alkaloidet, ishte ajo me metanol. Përdorimi i CO2 tregoi se ishte shumë selektive përsa i përket disa acideve yndyrore. Nga analizat e bëra u identifikuan me MS rreth 90 komponime të kësaj bime. U konkludua që përdorimi i HPLC preparative është e detyrueshme për të marrë komponime të pastra që do lejojnë aplikimin e metodave si NMR që do të bëjnë përcaktimin absolut të strukturës së komponimeve të marra.

A| ®©¶{ } ©

Albanian has a very reach flora which contains about 30% of all species found in the whole Europe. It has 26 species that are endemic to Albania. One of them is Gymnospermium altaicum subsp. scipetarum which has been found in the region of Kruja and Elbasan. Poisoned flower, as it is called form the local people, is e perennial plant, with tubers 8-12cm and it has yellow flowers which flourish in April-May

Since the literature provides no data on its chemical composition, we had to test and optimize methods for the extraction, isolation and analysis of its metabolites. Different extraction methods, like in reflux and Soxhlet, using different organic solvents like hexane, dichloromethane, and methanol were used. Also extraction methods using gases near their critical point (CO2) have been developed, compared and later on optimized. Different organic solvent and different pH values where tested in chromatographic columns. All the fractions where analyzed by using gas chromatography FID and MS detectors as well as liquid chromatography coupled with DAD detector.

It was found that the best method for the extraction of different compound, especially alkaloids, was the one which involves methanol as organic solvent. The CO2 extraction method has shown to be much more selective for the fatty acids present in the plant material. From the analysis preformed in GC-MS have been identified approximately 90 different compound of this plant. The study indicates as well that the use of preparative HPLC is mandatory in order to have pure compound before application of NMR analysis.

19

Stu

dim

i i kom

pon

entëve k

imik

ë të bim

ësG

ymn

ospermiu

m altaicu

m scipetaru

mM

Sc. E

lmira M

EH

ME

TI

REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I SHKENCAVE TË NATYRËS

Disertacion

Për marrjen e gradës shkencore

Doktor i Shkencave

Tema: “Studimi i komponentëve kimikë të bimës

Gymnospermium altaicum scipetarum”.

Paraqitur nga: Udhëheqës Shkencor:

MSc. Elmira MEHMETI Prof. Dr. Sokol ABAZI

1. Prof.Dr. ....................................... Kryetar2. Prof.Dr. ....................................... Anëtar3. Prof.Dr. ....................................... Anëtar4. Prof.Dr. ....................................... Anëtar5. Prof.Dr. ....................................... Anëtar

Tiranë, 2014

DEKLARATË STATUORE

Nën përgjegjësinë time deklaroj se ky punim është shkruar prej meje, nuk është prezantuar asnjëherë para një institucioni

tjetër për vlerësim dhe nuk është botuar i tëri ose pjesë të veçanta të tij pa lejen time. Punimi nuk përmban material të shkruar nga ndonjë person tjetër përveç rasteve të cituara dhe referuara.

©Copyright, Elmira MEHMETI.

Të gjitha të drejtat të rezervuara.

Punimin tim ia dedikoj Babit tim të dashur, Shukri, Ai ka qënë frymëzimi im i heshtur. Po ashtu i detyrohem mamit tim që më mësoi vlerat e pasionit dhe vullnetit për punën.

Ju detyrohem përjetësisht Juve që më rritët e më edukuat me shumë mund e sakrifica.

Mila.

Falenderim!

Ky punim nuk do të ishte i plotë pa falënderuar të gjithë

individët që kontribuan në këtë proces.

Në pamundësi për ti përmendur të gjithë specialistët që më

kanë ofruar ndihmë dhe më kanë ndihmuar realisht, do të

falënderoja udhëheqësin tim të disertacionit Prof. Sokol ABAZI,

i cili më ka mbështetur dhe inkurajuar në mënyrë të

vazhdueshme. Po ashtu ai me ka dhënë një ndihmë të

pakursyer në drejtimin metodiko–shkencor si dhe në laborator

për realizimin e këtij studimi disa vjeçar.

Me shumë dashuri do të vlerësoja punën e bërë nga Dorisa

Cela në Departamentin e Kimisë së Përgjithshme.

Nuk do të lija pa përmendur të gjithë kolegët e mi dhe

drejtuesit e Institutit të Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë, të

cilët kanë lehtësuar dhe mbështetur punën time.

Falënderime të pafund, për Departamentin e Kimisë të

Fakultetit të Shkencave të Natyrës për mbështetjen e dhënë si

dhe mundësinë e krijuar për të realizuar këtë studim në

mënyrën më të mirë të mundshme.

Elmira.

v

Përmbledhje

Shqipëria karakterizohet nga një florë shumë e pasur ku gjenden rreth 30 % e

11600 specieve të identifikuara në Evropë. Speciet vegjetale që janë tërësisht endemike

në Shqipëri janë rreth 26. Një ndër to është edhe Gymnospermium altaicum subsp.

scipetarum. Koleksionistët e G. altaicum subsp. scipetarum e kanë gjetur atë në Shqipëri

në zonën e Elbasanit dhe në zonën e Krujës. Lulja e Helmit është bimë shumëvjeçare me

zhardhok mbi 8 (~12) cm. Kërcelli është i hollë, rreth 20 cm i gjatë dhe me gjethe të

lidhura me bisht të gjatë në kërcell. Lulet janë me ngjyrë të verdhë ari dhe çelin kryesisht

në muajt prill-maj.

Me qenë se për këtë bimë nuk ekziston asnjë e dhënë në literaturë për përbërjen

kimike të saj, na u desh që të testojmë dhe të optimizojmë metodat për ekstraktimin,

izolimin dhe analizimin e metabolitëve të saj. U krahasuan metoda të ndryshme

ekstraktimi duke përmendur atë me tretësa organikë në reflux dhe në Sokslet (hekzan,

diklorometan, metanol), si dhe u përdoren metoda të ekstraktimit me gaze në gjendjen e

tyre afër pikës kritike (CO2). Për ndarjen e fraksioneve u përdorën ekstraktimet me tretësa

organikë në pH të ndryshme dhe kolonat kromatografike. Për analizën e fraksioneve të

marra u përdoren kromatografia e gaztë me dedektorë FID dhe MS si dhe kromatografia e

lëngët me detektor DAD.

Nga provat e bëra u konkludua se metoda më e mirë e cila ekstrakton më shumë

komponime dhe sidomos alkaloidet, ishte ajo me metanol. Përdorimi i CO2 tregoi se ishte

shumë selektive përsa i përket disa acideve yndyrore. Nga analizat e bëra u identifikuan

me MS rreth 90 komponime të kësaj bime. U konkludua që përdorimi i HPLC

preparative është e detyrueshme për të marrë komponime të pastra që do lejojnë

aplikimin e metodave si NMR që do të bëjnë përcaktimin absolut të strukturës së

komponimeve të marra.

vi

Abstract

Albanian has a very reach flora which contains about 30% of all species found in

the whole Europe. It has 26 species that are endemic to Albania. One of them is

Gymnospermium altaicum subsp. scipetarum which has been found in the region of Kruja

and Elbasan. Poisoned flower, as it is called form the local people, is e perennial plant,

with tubers 8-12cm and it has yellow flowers which flourish in April-May

Since the literature provides no data on its chemical composition, we had to test

and optimize methods for the extraction, isolation and analysis of its metabolites.

Different extraction methods, like in reflux and Soxhlet, using different organic solvents

like hexane, dichloromethane, and methanol were used. Also extraction methods using

gases near their critical point (CO2) have been developed, compared and later on

optimized. Different organic solvent and different pH values where tested in

chromatographic columns. All the fractions where analyzed by using gas chromatography

FID and MS detectors as well as liquid chromatography coupled with DAD detector.

It was found that the best method for the extraction of different compound,

especially alkaloids, was the one which involves methanol as organic solvent. The CO2

extraction method has shown to be much more selective for the fatty acids present in the

plant material. From the analysis preformed in GC-MS have been identified

approximately 90 different compound of this plant. The study indicates as well that the

use of preparative HPLC is mandatory in order to have pure compound before application

of NMR analysis.

vii

përmbajtja

përmbledhja..................................................................................................................v

abstrakti......................................................................................................................vi

Shkurtime......................................................................................................................xii

Lista e figurave........................................................................................................xiv

Lista e tabelave....................................................................................................xviii

Kapitulli I

Hyrje

1.1 Bimësia në Shqipëri dhe GAS ................................................................................. 1 1.2 Shpërndarja e Gymnospermium në Gadishullin e Ballkanit ................................... 4 1.3 Gymnospermium scipetarum .................................................................................. 5

1.3.1 Shpërndarja dhe ekologjia e G. scipetarum ............................................................ 7 1.4 Strategjia mbrojtëse e bimëve ................................................................................. 7 1.5 Nga bima tek njerëzit, “burim shqetësimi” ............................................................. 8 1.6 Mbledhja, ruajtja dhe etiketimi i bimës .................................................................. 9 1.6.1 Mbledhja e bimës .................................................................................................... 9 1.6.2 Ruajtja e bimës ...................................................................................................... 10 1.7 Tharja dhe bluarja ................................................................................................. 10

Kapitulli II

alkaloidet

2.1 Historiku i alkaloideve .......................................................................................... 11 2.2 Toksiciteti i alkaloideve ........................................................................................ 12 2.3 Klasifikimi i alkaloideve ....................................................................................... 14 2.3.1 Alkaloidet pirrolizidinike ...................................................................................... 16 2.3.2 Alkaloide të derivuara nga lizina .......................................................................... 17

2.3.2.1 Alkaloide piperidinike .......................................................................................... 18 2.3.2.2 Alkaloidet indolizidinë.......................................................................................... 18 2.3.3 Alkaloide që rrjedhin nga tirozina ........................................................................ 19

viii

Kapitulli III

Metodat e ekstraktimit

3.1 Parimet bazë të metodave të ekstraktimit ............................................................. 20 3.2 Ekstraktimi me ujë ................................................................................................ 21 3.3 Ekstraktimi me tretës organik ............................................................................... 21 3.3.1 Ekstraktimi nën refluks ......................................................................................... 23 3.3.2 Ekstraktimi me ultratinguj .................................................................................... 23 3.3.3 Ekstraktimi Sokslet ............................................................................................... 23 3.4 Ekstraktimi me CO2 afër gjendjes së kushteve kritike (AKK) ............................. 24

3.5 Distilimi me avuj uji ............................................................................................. 27

Kapitulli IV

metodat e ndarjes

4.1 Metodat e ndarjes. ................................................................................................. 29 4.2 Ekstraktimi lëng-lëng. ........................................................................................... 30 4.3 Kolona kromatografike ......................................................................................... 30 4.4 Porozimetria me mërkur ....................................................................................... 32

Kapitulli V

METODAT E ANALIZËS

5.1 Kromatografia ....................................................................................................... 34 5.2 Kromatografia në shtresë të hollë ......................................................................... 35 5.2.1 Përgatitja e pllakës ................................................................................................ 36 5.2.2 Teknika ................................................................................................................. 36 5.2.3 Analiza .................................................................................................................. 37

5.3 Kromatografia e lëngët ......................................................................................... 38 5.4 Kromatografia e gaztë ........................................................................................... 39

5.5 Spektrometria e masës .......................................................................................... 41

Kapitulli Vi

MATERIALE DHE METODA

ix

6.1 Materiale dhe metoda ............................................................................................ 44

6.1.1 Qëllimi .................................................................................................................. 44 6.1.2 Parimi i punës ....................................................................................................... 45 6.1.3 Procedura e marrjes së mostrës ............................................................................. 46 6.1.4 Mjete dhe reagentë ................................................................................................ 46 6.2 Ekstraktimi i rrënjës .............................................................................................. 47 6.2.1 Ekstraktimi me metanol ........................................................................................ 48 6.2.2 Ekstraktimi me diklormetan. ................................................................................. 48 6.2.2.1 Ekstraktimi me diklormetan nën refluks. .............................................................. 49 6.2.2.2 Ekstraktimi me diklormetan në Sokslet. ............................................................... 49 6.2.3 Ekstraktimi me hekzan. ......................................................................................... 49 6.2.4 Ekstraktimi me CO2 në gjendjen afër kritikut ....................................................... 49 6.2.5 Distilimi me avuj uji ............................................................................................. 51

6.2.6 Porozimetria me mërkur ....................................................................................... 51 6.3 Ekstraktimi i gjethes ............................................................................................. 52 6.3.1 Ekstraktimi me metanol ........................................................................................ 52 6.3.2 Distilimi me avuj uji. ............................................................................................ 52 6.4 Analizimi dhe identifikimi .................................................................................... 53 6.4.1 Kromatografia në shtresë të hollë ......................................................................... 53 6.4.2 Kolona kromatografike ......................................................................................... 54 6.4.3 Analiza me kromatografinë e gaztë ...................................................................... 54 6.4.3.1 Analiza me GC ...................................................................................................... 55 6.4.3.2 Analiza me GCMS ................................................................................................ 55 6.4.3.2 Analiza me GCMSMS .......................................................................................... 57 6.4.4 Analiza me kromatografinë e lëngët ..................................................................... 57

Kapitulli Vii

rezultate për rrënjën

7.1 Rezultate për ekstraktimin me metanol ................................................................. 61 7.1.1 Llogaritja e rendimentit......................................................................................... 61 7.1.2 Rezultatet e KShH................................................................................................. 62

7.1.3 Rezultatet e matjeve në HPLC të ekstraktimit me metanol. ................................. 63 7.1.3.1 Faza organike acide............................................................................................... 63

7.1.3.2 Faza organike bazike............................................................................................. 67

7.2 Rezultate për ekstraktimin me diklormetan .......................................................... 69

7.2.1 Ekstraktimi me diklormetan në refluks ................................................................. 69 7.2.1.1 Llogaritja e rendimentit......................................................................................... 69 7.2.1.2 Përgatitja e kolonës kromatografike ..................................................................... 69 7.2.1.3 Rezultatet e KShH-ë. ............................................................................................ 69 7.2.1.4 Rezultatet e GCMS-së........................................................................................... 70

7.2.2 Ekstraktimi me diklormetan në Sokslet ................................................................ 73 7.2.2.1 Llogaritja e rendimentit......................................................................................... 73

7.2.2.2 Përgatitja e kolonës kromatografike ..................................................................... 74

x

7.3.2.3 Rezultatet e KShH-ë. ............................................................................................ 74

7.2.2.4 Matjet në HPLC të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet ................................ 75 7.2.2.5 Rezultatet e GCMS-së........................................................................................... 77 7.3 Rezultatet e ekstraktimit me hekzan ..................................................................... 82 7.3.1 Llogaritja e rendimentit......................................................................................... 82 7.3.2 Përgatitja e kolonës kromatografike ..................................................................... 83 7.3.3 Rezultatet e KShH-ë. ............................................................................................ 83 7.3.4 Matjet në HPLC të ekstraktimit me hekzan në Sokslet ........................................ 84 7.3.5 Rezultatet e GCMS-së........................................................................................... 84 7.5 Rezultatet e ekstraktimit me CO2 afër gjendjes kritike ......................................... 88 7.5.1 Llogaritja e rendimentit......................................................................................... 88 7.5.2 Përgatitja e kolonës kromatografike ..................................................................... 88 7.5.3 Rezultatet e KShH-ë. ............................................................................................ 88

7.5.4 Matjet në HPLC të ekstraktimit me CO2 të lëngët afër kritikut. ........................... 89 7.5.5 Rezultatet e GCMS-së........................................................................................... 90 7.5 Distilimi me avuj uji ............................................................................................. 94 7.6 Porozimetria me mërkur ....................................................................................... 95

Kapitulli Viii

rezultate për gjethen

8.1 Rezultatet e ekstraktimit të gjethes ....................................................................... 96

8.1.1 Rezultate për ekstraktimin me metanol ................................................................. 96 8.1.1.1 Llogaritja e rendimentit......................................................................................... 96 8.1.1.2 Përgatitja e kolonës ............................................................................................... 98 8.1.1.3 Rezultatet e KShH-ë. ............................................................................................ 99 8.1.1.4 Rezultatet e HPLC-së .......................................................................................... 100 8.1.2 Distilimi me avuj uji ........................................................................................... 110

Kapitulli iX

PËRFUNDIME 9.1 Përfundime dhe diskutime. ................................................................................. 111

Aneksi 1 Kromatogramat e piqeve kryesorë të identifikuar me spetrometrinë e masës.................116

Aneksi 2.

Komponimet e identifikuar me GCMS pas distilimit me avuj uji të rrënjës së bimës

GAS.................................................................................................................................144

xi

Aneksi 3 Komponimet e identifikuar me GCMSMS pas distilimit me avuj uji të gjethes së bimës

GAS.................................................................................................................................146

Aneksi 4 Lista e komponimeve të identifikuar me spetrometrinë e masës.....................................150

Bibliografia..............................................................................................................153

xii

Shkurtime

Acetil-CoA - Acetil koenzima A

ADN - Acidin Desoksiribonukleik

Atm - Atmosferë

ATS - Lloj çeliku

CHCl3 HPLC gradë - Kloroform me pastërti HPLC

CO2 - Dioksid karboni

cP - Centipoise (njësia matëse e viskozitetit dinamik)

D - Dendësia

D2 - Deuterium

DAD - Diod Array Dedektor

EAKK - Ekstraktimi afër kushteve të gjendjes kritike

EC - Europian Commission (Komisioni Europian)

ELISA - Enzyme-linked immunosorbent assays

FID - Flame Ionization Dedector

GAS - Gymnospermium altaicum scipetarum

GC - Gaz kromatograf

HPLC - High Performance Liquid Chromatography

IPNI - International Plant Names Index

JRC - Joint Research Center

KG - Kromatografia e gaztë

KL - Kromatografia e lëngët

KShH - Kromatografia në shtresë të hollë

LMK - Lëngjet mbi kritik

Lys - Lisinë

M - Molaritet

mm Hg - Milimetër shtyllë zhive

MS - Mas spektrometri

N - Normalitet

xiii

NH4OH - Hidroksid amoniumi

NMR Spektroskopia e rezonancës magnetike bërthamore

Orn - Ornitinë

P - Shtypja

p.k. - Para Krishtit

Pa - Paskal

Phe - Fenilalaninë

R, S - Enantiomer R dhe S

Rf - Faktori i mbajtjes

Trp - Triptofani

Tyr - Tirosinë

UV - Ultraviolet

V - Vëllimi

W - Volframi

xiv

Lista e figurave

Fig. 1.1 Bima Gymnospermium altaicum scipetarum 2

Fig. 1.2 Klasifikimi sistematik i Lules së Helmit 3

Fig. 1.3 Shpërndarja gjeografike e bimës Gymnospermium në Gadishullin e

Ballkanit

5

Fig. 1.4 Zhardhoku i Lules së Helmi (djathtas) dhe Lulja e Helmit (majtas) 6

Fig. 1.5 Kalimi i alkaloideve në zinxhirin ushqimor 8

Fig. 2.1 Tre rrugët kryesore të formimit të metabolitëve të alkaloideve

pirrolizidinike

13

Fig. 2.2 Formimi i pirrolidinës nga L-ornitina 14

Fig. 2.3 Formimi i sperminës nga L-ornitrina 15

Fig. 2.4 Formimi i kationit të pirroliniumit nga putresina 15

Fig. 2.5 Formimi i kokainës nga kationi i pirroliniumit 16

Fig. 2.6 Formimi i skeletit biciklik të pirrolizidiës nga putresina 17

Fig. 2.7 Formimi i piperidinës nga L-lizina 17

Fig. 2.8 Formimi i alkaloideve piperidinike nga L-lisina 18

Fig. 2.9 Formimi i alkaloideve indolizidinike nga L-lisina 18

Fig. 2.10 Formimi i alkaloideve që rrjedhin nga tirozina 19

Fig. 3.1 Fotografi e ekstraktorit Sokslet 24

Fig. 3.2 Diagrami presion-temperaturë për CO2 25

Fig. 3.3 Skema e funksionimit të rrymave në metodën e distilimit me avuj uji 27

Fig. 4.1 Skema e ekstraktimit lëng-lëng 30

Fig. 4.2 Hapat kryesorë nëpër të cilët kalon procedura e një kolone

kromatografike

31

Fig. 4.3 Llojet e poreve a) të hapura, b) të mbyllura, c) si shishe dhe d)

cilindrike të hapura ose të mbyllura

32

Fig. 5.1 Pllaka e KShH 38

Fig. 5.2 Paraqitja skematike e HPLC-së 39

Fig. 5.3 Paraqitja skematike e GCMS-së 40

Fig. 6.1 Avulluesi rotativ (majtas) dhe grirësi (djathtas) 45

Fig. 6.2 Aparatura e distilimit me refluks 48

Fig. 6.3 Fotografia e aparatit të ekstraktimit me CO2 në gjendjen afër kushteve

kritike(majtas) dhe skema e tij (djathtas)

50

Fig. 6.4 Skema e aparatit tip Klevenger 51

Fig. 6.5 Tharja e pllakës së KShH pas sprucimit me vanilinë 53

Fig. 6.6 Kolona kromatografik 54

xv

Fig. 6.7 Aparatura e GC-së 55

Fig. 6.8 Aparatura e GCMS-së 56

Fig. 6.9 Aparatura e GCMSMS-së 57

Fig. 6.10 Aparatura e HPLC-së (lart), Run gjatë analizës (Poshtë -majtas), Post

Run për përpunimin e të dhënave (Poshtë-djathtas)

58

Fig. 6.11 Aparatura e HPLC-DAD 59

Fig. 7.1 Pllaka e KShH të ekstrakteve të bimës Gymnospermium altaicum

scipetarum me metanol

63

Fig. 7.2 Kromatograma e fazës organike acide të ekstraktimit me metanol 64







Fig. 7.9 Kromatograma e fazës organike bazike të ekstraktimit me metanol 67

Fig. 7.10 Kromatograma e fazës organike bazike të ekstraktimit me metanol 68

Fig. 7.11 Pllaka e KShH e fraksioneve të ekstrakteve të bimës Gymnospermium

altaicum scipetarum me diklormetan në refluks

70

Fig. 7.12 Kromatograma e totalit të ekstraktimit me diklormetan në refluks 70

Fig. 7.13 Kromatograma e fraksionit 1 të ekstraktimit me diklormetan në refluks 71






Fig. 7.19 Krahasimi i kromatogramave të fraksionit 5 dhe 6 të ekstraktimit me

diklormetan në refluks

73



altaicum scipetarum me diklormetan në Sokslet

74

Fig. 7.22 Kromatograma e ekstraktimit me diklormetan në Sokslet.(eluimi

izokratik)

75

Fig. 7.23 Kromatograma ekstraktimit me diklormetan në Sokslet 76

Fig. 7.24 Kromatograma ekstraktimit me diklormetan në Sokslet (λ=220 nm) 76

Fig. 7.25 Kromatograma ekstraktit total të marrë nga ekstraktimi me diklormetan

në Sokslet

77

Fig. 7.26 Kromatograma e fraksionit 1 të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet 78

Fig. 7.27 Kromatograma e fraksionit 1 të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet

e analizuar me metodën 2

78


Fig. 7.29 Kromatograma e fraksionit 2 të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet

me metodën 3

79



xvi




Fig. 7.35 Kromatograma e fraksionit 6 dhe 7 të ekstraktimit me diklormetan në

Sokslet

81



Fig. 7.38 Kromatograma e fraksionit 10 të ekstraktimit me diklormetan në

Sokslet

82


altaicum scipetarum me hekzan në Sokslet

83

Fig. 7.40 Kromatograma e ekstraktimit me hekzan në Sokslet (λ = 220 nm) 84

Fig. 7.41 Kromatograma e totalit të ekstraktimit me hekzan në Sokslet 84

Fig. 7.42 Kromatograma e fraksionit 1-5 të ekstraktimit me hekzan në Sokslet 85

Fig. 7.43 Kromatograma e fraksionit 6 të ekstraktimit me hekzan në Sokslet 86






altaicum scipetarum me CO2 në kushte afër gjendjes kritike

89

Fig. 7.49 Kromatograma e ekstraktimit me CO2 të lëngët afër gjendjes kritike 90

Fig. 7.50 Kromatograma e totalit të ekstraktimit me CO2 në kushtet afër gjendjes

kritike

90

Fig. 7.51 Spektri i masës për pikun e parë 91

Fig. 7.52 Spektri i masës për pikun e dytë 91

Fig. 7.53 Spektri i masës për pikun e tretë 91

Fig. 7.54 Spektri i masës për pikun e katërt 91

Fig. 7.55 Spektri i masës për pikun e pestë 92

Fig. 7.56 Kromatograma e fraksionit 1 të ekstraktimit me CO2 në kushtet afër

gjendjes kritike

92


gjendjes kritike

93


gjendjes kritike

93

Fig. 7.59 Kromatograma e distilimit me avuj uji e rrënjës 94

Fig. 7.60 Spektri i masës për pikun e izobutilen epoksidit 94

Fig. 8.1 Pllaka e KShH-ë të ekstrakteve të bimës GAS me metanol 99

Fig. 8.2 Pllaka e KShH-ë të 5 fraksioneve 100

Fig. 8.3 Kromatograma e fraksionit 1 101

Fig. 8.4 Kromatograma e fraksionit 2_1 101






xvii


















Fig. 9.1 Pllaka e KShH e totaleve të ekstrakteve të bimës Gymnospermium

altaicum scipetarum sipas tretësve të ndryshëm.

112

xviii

Lista e tabelave

Tab. 3.1 Krahasimi i vetive fizike dhe transportuese të gazeve, lëngjeve dhe lëngjeve

mbi kritik (LMK)

24

Tab. 7.1 Gradienti ujë-acetonitril 64









Tab. 7.10 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike për ekstraktimin me

diklormetan në refluks

69

Tab. 7.11 Fraksionet e marra nga kolona kromatografikepër ekstraktimin me

diklormetan në Sokslet

74


Tab. 7.13 Fraksionet e marra nga kolona kromatografikepër ekstraktimin me hekzan në

Sokslet

83

Tab. 7.14 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike për ekstraktimin me CO2 në

kushte afër gjendjes kritike

88

Tab. 7.15 Të dhënat për vetitë e tretësave, parametrat e ekstraktimit, vëllimi

grumbullues dhe rrezja mesatare e poreve të mostrave të ekstraktuar dhe jo të

ekstraktuar të materialit të rrënjës GAS

95

Tab. 8.1 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike për ekstraktimin me metanol

të gjethes

97

Tab. 8.2 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike për ekstraktimin me metanol 97

Tab. 8.3 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike për fraksionin 1 të

ekstraktimit me metanol

97



98



98



99

1

KAPITULLI I

HYRJE

1.1 BIMËSIA NË SHQIPËRI DHE GAS

Shqipëria karakterizohet nga një florë shumë e pasur me rreth 3250 specie

vegjetale autoktone vaskulare dhe 240 specie vegjetale jovaskulare1. Flora vaskulare

është formuar e ndikuar në masë të madhe nga elementët ballkanikë dhe mesdhetare.

Shqipëria zotëron një florë e pasur ku përfshihen 165 familje dhe rreth 910 specie. E

thënë me fjalë të tjera në Shqipëri gjenden rreth 30% e 11600 specieve të identifikuara në

Evropë. Vegjetacioni i vendit përbëhet nga bimë mesdhetare si ahu, lisi, bredhi dhe pisha.

Si pjesë e Ballkanit në Shqipëri rriten shumë bimë që janë endemike për Ballkanin ose

sub-endemike që kanë specie të përbashkëta me vendet e tjera të Ballkanit dhe në këtë

kategori bëjnë pjesë rreth 180 specie.

Speciet vegjetale që janë tërësisht endemike në Shqipëri janë rreth 26. Tek ky grup në

kategorinë e paleoendemikëve përfshihen specie që konsiderohen me origjinë antike si

Wulfenia baldacci që rritet në Alpet Shqiptare(Shtegu i Dhenve). Specie të tjera

paleoendemike si Forsythia europaea. Ndërsa nga shkëmbinjtë gjarpërues është e njohur

bima Gymnospermium scipetarum (Mayer dhe Pulević) nga Kruja e Shmili në Elbasan.

Për këtë bimë ka patur pohime që rritej në ish-Jugosllavi (Green, 19722; Mayer, 1983

3).

Ndër bimët neoendemike njihet Lunaria telekiana (Jav4) që rritet në Majën e Hekurave,

në Malin e Shkëlzenit.

Në rruzullin tokësor ekzistojnë një numër i madh bimësh, nga të cilat janë nxjerrë barna

mjekësore, që përmbajnë komponime me efekte të ndryshme, por ka edhe shumë bimë

për të cilat nuk janë bërë studime në lidhje me komponimet e tyre. Një rast i tillë është

edhe bima, të cilën kemi përzgjedhur si objekt të këtij studimi.

Një ndër qëllimet e këtij studimi është optimizimi i hapave të përcaktimit të

komponentëve të rëndësishëm të një bime duke nisur që nga procesi i

mbledhjes së saj, metodat e ekstraktimit të komponimeve, dhe metodat e

përgjithshme të ndarjes së tyre nga ekstrakti total.

Qëllim tjetër i këtij studimi është identifikimi i substancave dhe

komponimeve të bimës Gymnospermium altaicum scipetarumme metoda të

ndryshme ekstraktimi dhe identifikimi.

2

Bima Gymnospermium altaicum (Pallas) Spach subspecie scipetarum është një bimë që

rritet kryesisht në Shqipëri dhe në Mal të Zi. “Gymnospermium shqipëtarum” është

përshkruar fillimisht në Shqipëri dhe u emërua në mënyrë jo të saktë nga Paparisto dhe

Qosja5. Emri më vonë u vendos nga Mayer dhe Pulević, me drejtshkrimin G. scipetarum

e përafërt me bimë të tjera të gjetura në Mal të Zi. Për sa i përket taksonomisë, ajo nuk

është përmendur në Tutin (Fl. Eur., ed. 2, 1. 1993). Bimët e gjinisë Gymnospermium të

Gadishullit të Ballkanit perëndimor trajtohen si subspecie me shtrirje të gjerë të G.

altaicum (Pallas) Spach, që e kanë origjinën nga Malet Altai. Koleksionistët e G.

altaicum scipetarum e kanë gjetur atë në Shqipëri në zonën e Elbasanit, në pyjet me

Fagus sylvatica, në lartësinë 900 m, më 26.06.2000, Tan dhe Vold tek Willdenowia 31-

2001 (gjenden me mijëra dhe mbulojnë të tërë shpatin, me rrënjë që arrijnë diametër deri

në 12 cm); në zonën e Krujës, në zona pyjore të hapura me Pteridium aquilinum, lartësi

920 m, më 28.6.2000, Tan dhe Vold (rrënjët janë shumë herë më të vogla dhe kanë një

madhësi mesatare rreth 2-3 cm dhe supozohet që kjo popullatë është vendosur kohët e

fundit).

Fig.1.1 Bima Gymnospermium altaicum scipetarum.

Në gjuhën popullore kjo bimë njihet si Lulja e Helmit dhe rritet kryesisht në lugina të

pjerrëta dhe në shkëmbinj. Kjo lloj bime kryesisht gjendet e grumbulluar në zona me

sipërfaqe rreth 1000 m2, ndërsa si specie më vete është e vështirë të gjendet. Kjo

popullatë është e qëndrueshme, por kohët e fundit bima është nën një kërcënim serioz, i

cili vjen kryesisht nga degradimi i pyjeve, zjarret që bien në male gjatë periudhës së

verës, ndërtimi i rrugëve, etj dhe për pasojë kjo bimë është drejt zhdukjes.

3

Lulja e helmit është bimë shumëvjeçare me zhardhok mbi 8 (~12) cm. Kërcelli është i hollë, rreth

20 cm i gjatë dhe me gjethe të lidhura me bisht të gjatë në kërcell. Lulet janë me ngjyrë të verdhë

ari dhe çelin kryesisht në muajt prill-maj. Është një bimë endemike dhe klasifikimi i kësaj

bime është si më poshtë.

Fig. 1.2 Klasifikimi sistematik i Lules së Helmit.

Në këtë familje përfshihen rreth 15 lloje bimësh me lule dhe që i përkasin rendit të

Ranunculales6. Kjo familje përmban rreth 570 specie dhe shumica e tyre (rreth 450) i

takojnë familjes së Berberidaceae7. Këto specie janë pemë, shkurre dhe bimë barishtore

shumëvjeçare. Gjinia Berberis përmban alkaloide izokuinolineve8 dimerike që kanë

potencial për trajtimin e shumë sëmundjeve dhe në kontrollin e insekteve. Një

karakteristikë e dimerëve të bisbenzilkuinoloneve të këtyre specieve është kondensimi i

dy njësive koklaurine ose N-metilkoklaurine nga kondensimi bisht-bisht e ndjekur nga

kondensimi kokë-kokë nëpërmjet lidhjes difenileter.9

4

Gymnospermium është gjinia e bimëve me lule dhe me zhardhok (xhungë) në familjen

Berberidaceae10

. Këto lloj bimësh kanë një strukturë të modifikuar me qëllim që të ruajnë

ushqyesit. Zhardhokët e tyre përdoren nga bima për t’i mbijetuar dimrit ose muajve të

ftohtë dhe prodhojnë energji dhe ushqim për bimën,që të vazhdojë rritjen normale gjatë

viteve në vazhdim.

Bimët me lule njihen ndryshe si Magnoliophyta dhe janë grupi më i shumëllojshëm.

Bashkë me gjininë e Gymnospermium përbëjnë grupin e bimëve që prodhojnë fara, por

këto të fundit kanë karakteristike lulet, endospermën brenda farës, si dhe prodhimin e

frytit që përmban farën.

1.2 SHPËRNDARJA E GYMNOSPERMIUM NË GADISHULLIN E

BALLKANIT

Gjinia e Gymnospermiumspach11

(183912

) e familjes Berberidaceae është një gjini

e bimëve me rrënjë që është relativisht e vogël dhe që lulëzon në pranverën e shpejtë.

Emri rrjedh nga greqishtja e lashtë ku gymnos (e zhveshur) dhe sperma (fara), që i

referohet farave të zhveshura që ekspozohen kur ndahet perikarpi membranor. Numri i

specieve varion nga gjashtë (Komarov 1937, Săvulescu 1955, Takhtajan 1970) në shtatë

(Kosenko 1980). Dhjetë emra janë listuar në databazin e IPNI-it. Pesë nga këto specie

ndeshen në vende të ndryshme të ish Bashkimit Sovjetik (Kosenko 1980). Sipas Stearn

dhe Webb (1964, 1993)Gymnospermium përfaqësohet vetëm nga një specie në Europë,G.

altaicum(Pallas) Spach (1839, syn.: Leontice altaicaPallas) e cila gjendet edhe në Kaukaz

dhe në Azinë Qendrore si G. altaicum, dhe bima nga Greqia dhe zona e Detit të Zi (nga

Krimea dhe Ukraina Jug-Perëndimore në zonën e Dobrogea13

në Rumaninë Lindore) si

G. odessanum(DC.) në Taxhikistan (1970, syn.: L. odessana (DC.) Fischer ex G. Don).

Lokaliteti i vetëm i njohur për G. Odessanum është Mali Panachaikon Peloponezin

Verion, në Greqi, ku është zbuluar për herë të parë nga Haláscy në 1983 dhe e

identifikuar po nga ai si Leontice altaica. Në atë kohë është ditur shumë pak për atë gjini

si dhe shpërndarjen e saj në Evropë dhe Taxhikistan (1970) ka qenë pohimi i tij në fund

të përshkrimit të G. odessanum e cila është përkthyer nga rusishtja. Në të ardhmen

kërkuesit mund të gjejnë shumë ndryshime ndërmjet G. odessanum nga Ukraina dhe

bimës së Peloponezit, por për këtë nevojiten dhe kërkohen studime të tjera.

Një inspektim më i detajuar për gjininë Gymnospermium (Berberidaceae) në Gadishullin

e Ballkanit është zhvilluar dhe deri tani njihen tri specie. Gymnospermium Maloi

përshkruhet si një specie e re e zbuluar në Malin e Picarit në zonën e Gjirokastrës, në jug

të Shqipërisë. Kjo lloj specie është shumë e përafërt krahasuar me G. scipetarum e cila ka

një habitat tjetër dhe është e shpërndarë kryesisht në Shqipërinë Qendrore dhe në pjesën

jugore të Malit të Zi. Formula e kromozomeve 2n = 2x = 14 (1 çift metacentrik, 1 çift

meta-submetacentrik dhe 5 çifte submetacentrik) është jonormale për speciet e tjera të

kësaj gjinie që është raportuar gjithnjë si 2n = 16. Përmbajtja e ADN-së (vlera e 2C) për

të tri speciet është përcaktuar. Madhësia e gjenomeve të G. maloi-it është 29.44 (± 0.47)

pg, për G. scipetarum (numri i kromozomeve është akoma i panjohur) 29.55 (± 1.35) pg

dhe për G. peloponnesiacum (2n = 2x = 16) 31.93 (± 2.38) pg. Të tre speciet janë të

specifikuara në hartë dhe janë ilustruar plotësisht. Po ashtu ka informacione mbi speciet

Evropiane.

5

Fig.1.3Shpërndarja gjeografike e bimës Gymnospermium në Gadishullin e Ballkanit.

Vitet e fundit janë zbuluar shumë lokalitete të reja në Peloponez të Greqisë (Tan, Kit et

al. 2007, 2009) dhe në Shqipërinë e Jugut (Barina et al. 2007), e cila rriti interesin për

shpërndarjen e kësaj gjinie në të tërë Ballkanin.

Në mes të prillit 2007, bazuar në ankesën e njërit prej barinjve të autorit (S. Malo), më

vonë bashkë me L.Shuko, ndërmorën një udhëtim në malin e Picarit në zonën e

Gjirokastrës, me qëllim që të kërkohet në lidhje me “bimën e rrezikshme për delet”. Pas

ekspeditave të vazhdueshme në vitin 2008 dhe 2010 u arrit në përfundimin që kjo është

një specie e re dhe e afërt me Gymnospermium scipetarum dhe u quajt G. maloi.

1.3 GYMNOSPERMIUM SCIPETARUM

Në fillimet e viteve 1976 botanistët K. Paparisto dhe Xh. Qosja e përshkruajnë G.

shqipëtarum bazuar në mbledhjen e bimës së bërë nga V. Tartari nga zona e Krujës (Mali

Sari Salltek, më 22 mars 1975) dhe Elbasan (Guri i Zi, më 27 Mars 1974) në pjesën

Perëndimore e Shqipërisë Qendrore (Paparisto dhe Qosja 1976). Në 1982 botanisti

6

slloven E. Mayer të njëjtën taksonomi në Malin Rumija në jug të Malit të Zi, afër kufirit

shqiptar ku ishte parë dhe më parë kjo bimë. Me qenë se Paparisto dhe Qosja nuk i kishin

vënë një emër dhe nuk e kishin validuar atë, në 1984 Mayer e validoi atë duke e quajtur

G. scipetarum [Paparisto dhe Qosja] E. Mayer dhe Pulević dhe e tipifikoi atë duke u

bazuar në koleksionin e tij të bërë në Mal të Zi. Ai e trajtoi G. scipetarum si një specie të

familjes së madhe të G. altaicum, por me origjinë nga Malet Altai. G. scipetarum dhe G.

odessanumtë dy këto specie nuk janë trajtuar si specie të veçanta në edicionin e dytë të

revistës Flora Europea (Stearn dhe Webb 1993). Gymnospermium shqipëtarume

mbledhur më 16 Maj 1982 nga Mayer i ështëdhuruar Akademisë Sllovene të Shkencës ku

dhe ruhet edhe sot e kësaj dite.

Bima shumëvjeçare barishtore me rrënjë sizhardhoku me diametër 2- cm (mesatarisht 4.1

cm), shumë rrallë gjendet edhe në madhësi më të madhe. Është me një kërcell të lulëzuar

në formë cilindrike, me tul, në pjesën e sipërme, jeshil dhe ngjyrë tëpurpurt në pjesëne

poshtme të saj, 3-4 mm në diametër, 15-30 cm i gjatë duke marrë në konsideratë edhe

pjesën nëntokësore të saj.

Fig. 1.4 Zhardhoku i Lules së Helmi (djathtas) dhe Lulja e Helmit (majtas).

7

1.3.1 Shpërndarja dhe ekologjia e G. scipetarum

Gymnospermium scipetarumgjendet kryesisht në malet gëlqerore të Krujës dhe

Shalqini në ShqipërinëQendrore dhe në Malin Rumija në jug të Malit të Zi. Habitati i tyre

është i ndryshëm nga ai i G. maloi që janë toka të zeza të pasura me humus siç janë pyjet

e Fagusit. Malet e Krujës dhe ai i Shalqinit janë pak më shumë acide. Periudha

kulminante e lulëzimit gjatë studimeve 4-vjeçare, 2007 deri në 2010, është vënë re të jetë

fillimi i prillit.

Numri i kromozomeve nuk është ende i njohur ndërsa madhësia e gjenomeve është 2C =

29.55 ± 1.35 pg.Kjo specie gjendet në zonën e Krujës në Malin Sari Salltek, 890-1000 m,

në një zonë pyjore të hapur me Pteridium aquilinum, 920 m, 41°31’N, 19°48’E, 28

Qershor 2000, Kit Tan dhe G. Vold (me A. Mullaj dhe V. Tartari).

Po ashtu gjendet në zonën e Elbasanit, Mali i Shalqini, Guri i Zi, 870–900 m, 27 Mars

1974, Tartari (TIR); Kodra e Muçanit, Guri i Shalqinit, 1200 m, 11 April 1979, Paparisto

dhe Tartari (TIR); 22 March 1984, A. Mullaj (TIR). Mali i Shalqinit ndodhetsipër fshatit

Guri i Zi, 19 km nga Elbasan, në një pyll të hapur me Fagus sylvatica, 41°10’N, 20°09’E,

900 m, 26 Qershor 2000, Kit Tan dhe G. Vold (me A. Mullaj dhe V. Tartari).

Më shumë se 50 gjethe tëG. scipetarum janë në Universitetin e Tiranës tek Departamenti

i Botanikës. Materiali është mbledhur kryesisht nga zona e Elbasanit dhe e Krujës nga V.

Tartari; këto dy lokalitete janë të vetmit të identifikuar në Shqipëri. Rrënjët që vijnë nga

Malet e Krujës janë shumë më të vegjël, mesatarisht 2-3 cm në diametër dhe numri në

këtë lokalitet është zvogëluar shumë kohët e fundit. Në Malin e Shalqinit bima mbulon

tërë shpatin me mijëra bimë të tillë, me rrënjë që arrijnë deri në 12 cm diametër.

Lokaliteti i cituar në Librin e Kuq për Malin e Alamanit, 1930 m, në Zonën e Matit, është

i pasaktë.

1.4 STRATEGJIA MBROJTËSE E BIMËVE

Shumëbimë sintetizojnë komponime të ndryshme si mbrojtës ndaj barngrënësve

dhe patogjenëve të ndryshëm14

. Ky diversitet duket sikur është një nga strategjitë që bima

të përballojëkërcënimet e ndryshme mjedisore. Përbërja e komponimeve mbrojtëse varet

nga gjenotipet e bimëve duke demonstruar kështu një variacion të madh mes specieve

dhe madje edhe për bimët e njëjta por me popullata të ndryshme. Të gjitha këto

variacione gjenetike mund të ndikohen nga mjedisi biotik dhe abiotik (Karban and

Baldwin 1997; Agrawal 1998; Macel and Klinkhamer 2009).

Kur sistemi i rrënjëve ekspozohet ndaj organizmave nëntokësorë (si insektet

barngrënës, nematodëve, patogjenëve të rrënjës dhe kërpudhave mycorrhizal) bima mund

të reagojë në forma të ndryshme mbrojtjeje që mund të ndikojnë në pjesën ariale të saj,

duke ndikuar kështu indirekt tek barngrënësit e pjesës ariale të kësaj bime si dhe në

mirëqenien e bimës (Van Loon et al. 1998; van der Putten et al. 2001; Paul et al. 2000;

Gange et al. 2002; Dicke and Hilker 2003; van Dam et al. 2003; Bezemer et al. 2005;

Bezemer and van Dam 2005). Një ndër bimët më të përdorura për të studiuar mbrojtjen

kimike është Jacobaea vulgaris (syn Senecio jacobaea15

) pasi ajo përmban një grup

mbrojtës shumë të studiuar siç janë alkaloidet. Po ashtu vihet re që bima që rritet në

kushte laboratorike prodhon sasi të ndryshme të alkaloideve krahasuar me ato që rriten

8

nëkushte normale si në pjesën e rrënjës së bimës ashtu edhe në pjesën ariale të saj. Kjo

bën që të mendohet se në formimin e komponimeve mbrojtës të bimës ndikojnë lloji i

tokës si dhe mikroorganizmat e saj. Megjithatë në kohën e sotme njihen shumë pak të

dhëna në lidhje me funksionet specifike të alkaloideve për të parandaluar pasojat

ekologjike në ndryshimet e përbërjes sëtyre.

Ndaj është mëse e nevojshme që të bëhen kërkime të ndryshme për ndikimet

specifike të alkaloideve në rritjen e kërpudhave dhe baktereve invivo. Në ditët e sotme

mendohet që bimët kanë një strategji mbrojtjeje më komplekse nga çfarë është menduar

më parë. Kjo ka bërë që edhe studimet për bimën tonë të bëhen si në rrënjë ashtu edhe në

gjethen e saj me qëllim që të zbulohet nëse ka ndonjë lidhje mes përbërësve të rrënjës dhe

atyre të gjethes, apo edhe të shpjegohet emri i kësaj bime.

1.5 NGA BIMA TEK NJERËZIT, “BURIM SHQETËSIMI”

Alkaloidet16

janë toksina që gjenden në mënyrë natyrale tek shumë specie bimësh

në të gjithë botën. Normalisht, kafshët i shmangin bimët të cilat përmbajnë alkaloide, por

nganjëherë këto bimë hahen nga kafshët, duke shkaktuar reaksion toksik nëse kullotet në

sasi të madhe. Bimë të tjera janë barërat e këqija që rriten në mes drithërave dhe mund të

kontaminojnë ushqimin e bagëtive dhe kontenierët e ushqimeve. Poashtu njihen disa

bimë që përmbajnë alkaloide qëpërdoren në mjekësi.

Përveç gëlltitjes direkt të bimëve që përmbajnë alkaloide, alkaloidet mund të merren edhe

nëpërmjet mjaltit të mbledhur nga bletët gjatë kalimit të tyre nëpër bimë të ndryshme që

përmbajnë alkaloide. Konsumimi i qumështit apo vezëve të prodhuara nga kafshë që kanë

ngrënë bimë që përmbajnë alkaloideështë një mënyrë tjetër për të gjetur praninë e tyre në

organizmin e njeriut. Alkaloidet mund të shkaktojnë ceroza dhe nekroza në organet e

kafshëve, mëlçia nëveçanti. Po ashtu edhe tek njerëzit preket kryesisht mëlçia. Për më

tepër studime të ndryshme që janë bërë në minj tregojnë për një potencial të mundshëm

karciogjenik të alkaloideve, dhe studimet in-vitro demonstrojnë efekte gjenotoksike.

Shqetësimi toksikologjik rreth ekspozimit human është rritur kohët e fundit për shkak të

kalimit të alkaloideve nga ushqimi i kafshëve në dietën humane.

Fig.1.5 Kalimi i alkaloideve në zinxhirin ushqimor.

9

Shumë specie bimësh që përmbajnë alkaloide janë listuar si substanca të padëshiruara në

ushqimet e kafshëve tek Direktiva 2002/32/EC. Po ashtu ekzistojnë skema analitike ku

duhen arritur kufijtë minimal të analizimit të tyre. Këto metoda përfshijnë teknikat e

ndarjes kromatografike siçështë kromatografia e gaztë apo e lëngët të kombinuara

kryesisht më masspektroskopinë. Po ashtu zbatim gjen edhe përdorimi i testit ELISA

(Enzyme-linked immunosorbent assays). Joint Research Centre (JRC) në bashkëpunim

me Drejtorinë e Përgjithshme të Shëndetit dhe Ushqimit nëKomisionin Europian do të

organizojnë teste të ndryshme proficience me pjesëmarrjen e laboratorëve të ndryshëm

për të parë se si do të procedohet më tej me rregulloret e tjera të Bashkimit Evropian në

lidhje me alkaloidet dhe nëveçanti me alkaloidet pirrolizidinike.

1.6 MBLEDHJA, RUAJTJA DHE ETIKETIMI I BIMËS

Hapi i parë në izolimin e produkteve natyrore është që të identifikohet bima për të

cilën interesohemi dhe të parashikohen komponentët përbërës të saj. Gjatë dizenjimit të

studimit, normalisht nuk është e njohur se cilët janë komponentët e dobishëm të bimës

dhe për pasojë është e rëndësishme që të regjistrohen të gjitha speciet e mbledhura.

1.6.1 Mbledhja e bimës

Kur bëhet mbledhja e bimëve për ekstraktimin e produkteve natyrore është e

rëndësishme të zbatohen hapat e mëposhtëm:

Në të gjitha rastet, kur mblidhen bimë për ekstraktim, është e rëndësishme

që të merret një mostër sa më përfaqësuese nga e gjithë popullata si dhe nga të gjitha

pjesët e saj si rrënjë, kërcell, gjethe, lule, frute dhe fara.

Kur mblidhen bimët nuk duhet marrë kurrë bima e fundit e popullatës,

veçanërisht nëse ajo është e rrallë.

Gjatë procesit të mbledhjes së bimëve barishtore shumëvjeçare (bimët të

cilat janë nga e njëjta bimë mëmë vit pas viti), duhet lënë pak nga materiali bimor me

qëllim që ajo të riprodhohet përsëri. Shumë nga këto bimë iu duhet më shumë se disa vite

për të prodhuar një sasi të vogël të biomasës.

Të vishen rroba të përshtatshme ose të mbulohet koka, nëse mbledhja e

bimës bëhet në dimrin e ftohtë ose kur mushkonjat dhe mizat janë me shumicë.

Të merren shënime rreth vendit të mbledhjes, kushteve të tokës, habitatit

ekologjik, datës së marrjes, identitetit të bimës, si dhe kush e mbledh atë.

Të merren mostra toke për çdo vendndodhje të bimës me qëllim që të

merret informacion mbi ushqyesit, pH dhe llojin e tokës ku rritet bima.

Të fotografohen sa më shumë momente gjatë marrjes së bimëve, duke

filluar që nga çasti kur nuk ka filluar mbledhja.

10

1.6.2 Ruajtja e bimës

Fatkeqësisht, gjatë mbledhjes së bimëve, mundësia për të pasur kushte

optimale ruajtjeje është paksa e vështirë. Në varësi të kushteve të motit udhëtimi mund të

jetë i gjatë ose i shkurtër. Nëse kemi pranë pajisjet e përshtatshme të ruajtjes atëherë

rekomandohet të ndiqen hapat si më poshtë:

Mostrat mblidhen, mbështillen me letër alumini, shkruhen me lapustil dhe

futen në termus me azot të lëngët. Mostra të tilla mund të ruhen pastaj në -80°C në

frigorifer. Kjo është metoda më e mirë e ruajtjes së komponimeve të bimëve që mund të

degradojnë lehtësisht ose të ndryshojnë kimikisht, apo që pësojnë ndonjë ndryshim

enzimatik, ndaj duhet vepruar shumë shpejt që të ruhen të paprekur komponentët natyrorë

të bimës. *Kujdes mos e mbyllni fort kapakun e termusit pasi rrezikon të shpërthejë.

Në qoftë se mblidhen bimë në një udhëtim të gjatë, dhe nuk keni azot të

lëngët, mostrat mund të ruhen në qese plastike, të cilat e mbajnë materialin bimor të

“gjallë” deri sa të futet në ngrirje.

Megjithatë edhe nëse mungon azoti i lëngët, bimët mund të ruhen në

frigorifer në -20°C deri sa të analizohen.

1.7 THARJA DHE BLUARJA

Tharja e bimës është punë mjaft delikate, që duhet të bëhet shpejt dhe me kujdes,

por është hap i domosdoshëm në konservimin e tyre. Tharja bëhet me qëllim që:

bimëve t’u largohet uji,

bimët të mbrohen nga veprimi i mikroorganizmave,

të ndërpritet veprimi i enzimave.

Ka shumë metoda për tharjen e bimëve mjekësore dhe aromatike. Ky proces mund të

bëhet në:

ajër,

diell,

furrë.

Shumica e bimëve thahen në diell, por mund të thahen edhe në serë me ventilim normal.

Bimët që kanë në përbërjen e tyre pak komponime me volatilitet të lartë thahen ngadalë

me ajër të nxehtë. Nga ana tjetër rekomandohet që të bëhet tharja natyrore në qoftë se nuk

duam të kemi humbje të madhe të metaboliteve të bimës.

Megjithatë për ekstraktimin e komponimeve mjekësore nga bimët, përdorimi i materialit

bimor të thatë nuk është shumë i rekomandueshëm pasi ndodh gjithmonë degradimi

natyror i metaboliteve gjatë procesit të tharjes, ndaj si metodë më e mirë rekomandohet

ruajtja e materialit bimor në ngrirje.

Tharja e bimës tonë, të prerë në copa, është bërë duke e tharë me qarkullim me ajër në

30°C. Grirja e lëndës së parë në një madhësi specifike të grimcave është hapi fillestar i

analizës. Ajo bëhet në një grirës universal dhe pas bluarjes kalohet nëpër sita me diametër

të njohur të poreve, 1.0-0.5 mm diametri i poreve të sitës.

11

KAPITULLI II

ALKALOIDET

2.1 HISTORIKU I ALKALOIDEVE

Historia e kimisë së alkaloideve17

, nis me izolimin e morfinës kristaline nga

opiumi në vitin 1803 nga Jean-Franüois Derosne, një farmacist parizien. Në 1804-1805

Friedrich Wilhelm Sertürner izoloi acidin organik nga opiumi i cili nuk kishte efekt mbi

qentë por kur i shtonte amoniak qumështit të nënës së këtyre qenve, kristalet që

formoheshin ishin narkotike për qentë. Pas zbulimit të tij ai e publikoi atë në vitin1804,

dhe e quajti këtë substancë si “Parimi Somniferum”. Vëmendja e shkencëtarëve është

zgjuar vetëm 12 vjet më vonë në një publikim në “Annalen der Physik” (Sertürner 181718

dhe nga Schmitz në 198319

) në këtë botim Sertürner për herë të parë e quajti “Parimin e

Somniferum” me emrin Morphinium. Ky emër sipas mitologjisë greke vjen nga emri

Morpheus që është Perëndia e Ëndrrave.

Këto rezultate filluan të vlerësoheshin vetëm pas përkthimit të tyre në frëngjisht dhe

ribotimit te tyre. Gjetjet janë vlerësuar dhe lavdëruar nga Gay-Lussac si zbulimi i një

grupi të ri në formimin e kripërave alkaline organike. Gay-Lussac propozoi që alkalet që

përmbajnë azot duhet të kenë emrin në fund me prapashtesën –ine, dhe kështu filloi

standardizimi i emrave në kiminë organike. Në 1818, Wilhelm Meissner propozoi emrin

alkaloide për këtë grup kripërash. Morfina është baza e parë e azotuar që u kristalizua nga

një burim i gjallë, por struktura kimike e saktë u përcaktua vetëm në vitin 1925 nga Sir

Robert Robertson dhe Gulland.

Zakonisht kalon një kohë shumë e gjatë që nga izolimi i alkaloideve dhe përcaktimit të

strukturës dhe konfigurimit absolut të tyre. Në rastin e strikninës u deshën 138 vjet e

ndërsa për morfinën 150 vite (Hesse 2002). Në ditët e sotme është më se e lehtë

përcaktimi i një substance po në vitin e izolimit dhe identifikimit të saj, veçanërisht nëse

ka veti farmakologjike specifike dhe te dobishme për njerëzimin.Ekzistojnë tre lloje

kryesore të alkaloideve:

1. Alkaloidet e vërteta që kanë një unazë heterociklike me azot dhe që janë

derivate të aminoacideve.

12

2. Proto-alkaloidet që nuk kanë një unazë heterociklike me azot por që rrjedhin

nga aminoacidet.

3. Pseudo-alkaloidet që kanë një unazë heterociklike me azot, por që nuk

rrjedhin nga aminoacidet (atomund të vijnë nga terpenoidet ose purinetë që

janë komponime organike heterociklike aromatike ku një unazë pyrimidine

është shkrirë me një unazë imidazoli.

Tek alkaloidet e vërteta njësia bazë e biogjenezës së tyre janë aminoacidet. Unazat që nuk

përmbajnë azot ose vargjet anësore që rrjedhin nga njësitë e terpeneve dhe/ose acetate,

ndërkohë që metionina është përgjegjëse për shtimin e grupit metil tek atomi i azotit.

Alkaloidet janë me natyrë bazike dhe formojnë kripëra të tretshme në ujë. Shumica e

alkaloideve përcaktohen si substance kristaline që veprojnë me acidet për të formuar

kripërat. Tek bimët alkaloidet mund të gjenden në gjendje të lirë, si kripëra ose si N-

okside. Kriteret që përdoren sot për klasifikimin e alkaloideve janë biogjeneza e tyre,

marrëdhënia strukturore, origjina biologjike dhe vetitë spektrometrike të tyre (prania e

grupeve kromofore në rastin e spektroskopisë UV dhe sistemi i unazave në

masspektrometri).

Alkaloidet që gjenden te bimët përbëjnë një grup jashtëzakonisht të larmishëm për sa i

takon taksonomisë dhe kimisë së tyre, dhe prania e një azoti luan rol kryesor për dallimin

e klasave të ndryshme të tyre. Për këtë arsye, pyetjet për rolin fiziologjik të alkaloidëve

në bimë,rëndësisë së tyre në taksonomi, dhe biogjenezës së tyre, janë më të diskutuarat. E

njëjta situatë është edhe për sa i takon aktivitetit farmakologjik dhe terapeutik të tyre.

Edhe pse shumica e alkaloideve janë shumë toksike, bimët që i përmbajnë ato nuk luajnë

ndonjë rol të rëndësishëm tek barnat mjekësore bimore por kanë qenë gjithmonë të

rëndësishme për sa i përket sistemit alopatik ku dozimi është plotësisht i kontrolluar si

dhe në homeopati ku dozimi është aq i vogël sa të mos jetë i dëmshëm.

Alkaloidet20

janë një nga grupet më të gjëra dhe më të ndryshme të produkteve natyrore

dhe janë gjetur në rreth 20% specie bimësh. Shumica e rreth 12000 alkaloideve të

prodhuara nga bimët shfaqin aktivitet të lartë farmakologjik dhe shumë prej tyre përdoren

gjerësisht në farmaci (Croteau në al., 2000; De Luca dhe S. Pierre, 2000). Alkaloidet

rrjedhin nga produkte të metabolizmit kryesor të aminoacideve si Phe, Tyr, Trp, Orn, dhe

Lys që shërbejnë si prekursorët kryesor (Facchini, 2001). Alkaloidet mund të shërbejnë si

substanca potenciale për prodhimin e barnave të reja si dhe ndaj kontrollit të pesteve të

bimëve (Saito dhe Murakoshi, 1995).

Bimët e larta21

prodhojnë kimikate të ndryshme, siç janë alkaloidet, terpenoidet, dhe

përbërje fenolike si metabolitë dytësore. Ndër këto kimikate, alkaloidet janë shumë të

rëndësishëm në mjekësi për shkak të aktivitetit të lartë biologjik. Kohët e fundit për shkak

të përdorimit të gjerë në mjekësi disa alkaloide kanë filluar të sintetizohen kimikisht.

2.2 TOKSICITETI I ALKALOIDEVE

Helmimet e kafshëve të gjalla dhe të njerëzve22

nga konsumimi i bimëve që

përmbajnë alkaloide është raportuar në vende të ndryshme të botës. Tek kafshët e

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3336119/#bib10




13

helmuara përfshihen një sërë speciesh tëndryshme si kuajt, të imëtat, dele, dhi, derra,

pula, thëllëza e pëllumba.

Helmimi akut shkakton hepatotoksicitet23

masiv me nekroza hemorragjike. Helmimi

kronik bëhet kryesisht në mëlçi, në mushkëri, dhe në enët gjakut, dhe në disa raste në

veshkë, pankreas, në aparatin tretës, palcën e kockës dhe në tru. Ekspozimi për një kohë

të gjatëshkakton zgjerimin qelizor (megalocitoza), bllokimin e venave në mëlçi dhe

mushkëri, degradimin e yndyrnave, zgjerimin nuklear me rritjen e kromatinës nukleare,

humbjen e funksioneve metabolike, inhibimin e mitozës, shtim të shtresës epiteliale të

tëmthit, cerozën e mëlçive, etj.

Alkaloidet dhe në veçanti ato pirrolizidinike nuk janë toksike, dhe kërkohet një aktivizim

metabolik i tyre në metabolitët “pirrolik” që tëndodhë toksiciteti akut apo kronik, duke

përfshirë kështu të gjitha llojet e ADN-së, kromozomet e ndryshme e duke shkaktuar

mutagjene dhe karcinogjene të ndryshme.

Disa alkaloide si clivorina, heliotrina, lasiocarpina, retrorsina, senkirkina etj janë si

mutagjenike tek Salmonella typhimurium TA 100 në prani të enzimës hepatik S9.

Fig. 2.1 Tre rrugët kryesore të formimit të metabolitëve të alkaloideve pirrolizidinike.

14

2.3 KLASIFIKIMI I ALKALOIDEVE

Alkaloidet24

janë komponime me masëmolekularetëvogël që përmbajnë azot. Ato

klasifikohen në mbi 27 000 struktura të ndryshme dhe gjenden kryesisht tek bimët, por

gjithashtu në një masë më të vogël tek mikroorganizmat dhe kafshët.

Ato përmbajnë një ose më shumë atome azoti, në formën e aminave primare, sekondare

ose terciare, dhe kjo i bën alkaloidet bazike duke lehtësuar izolimin e tyre, pasi kripërat e

tyre që formohen në pH acid janë të tretshme në ujë.

Emri alkaloid rrjedh në fakt nga alkali. Megjithatë, shkalla e bazicitetit ndryshon në masë

të madhe nga struktura e molekulave alkaloide si dhe nga prania dhe vendndodhja e

grupeve të tjera funksionale. Në të vërtetë, disa alkaloide, ku azoti është pjesë e një

funksioni amid, janë në thelb neutrale.

Alkaloide që përmbajnë amina kuaternare janë gjetur gjithashtu në natyrë. Aktiviteti

biologjik i alkaloideve shumë shpesh varet nga fakti se funksioni aminë është në formën e

kripës kuaternare për shkak të protonimit në vlerat e pH fiziologjik.

Alkaloidet shpesh janë klasifikuar sipas natyrës së azotit që përmbajnë në strukturë (p.sh,

pirrolidinë, piperidinë, kuinolinë, izokuinolinë, indole). Atomet e azotit në alkaloide e

kanë origjinën nga struktura e një aminoacidi, dhe në përgjithësi, struktura e tij mund të

gjendet në strukturën e alkaloidit.

Në shumë raste grupi acid i aminoacidit është larguar me anë të dekarboksilimit. L-

ornitinë është një aminoacid jo proteinik, që merr pjesë në ciklin e uresë te kafshët dhe

është prodhuar nga L-argininë në një reaksion të katalizuar nga enzima arginazë.

Në bimë formohet kryesisht nga acid L-glutamik. Ornitina përmban α- dhe δ-amino

grupe, ku azoti i vargut së bashku me zinxhirin e karbonit ndërfutet në alkaloid. Kështu,

ornitina furnizon një grup ndërtues C4N për alkaloidet, kryesisht si një cikël pirrolidine.

NH2 N

COOH

NH2

HL-Ornitin Pirrolidin

Fig. 2.2 Formimi ipirrolidinës nga L-ornitina.

Komponenti më i thjeshtë që formohet nga aminoacidi L-ornitinë është putresina (1,4-

diaminobutan), e cila ishte izoluar për herë të parënga Vibrio cholerae, por emri i saj ka të

bëjë me praninë e saj në dekompozimin e mishit të kafshëve. Ky komponim shërben më

pas si ndërmjetës për formimin e spermidinës dhe sperminës.

15

Fig. 2.3 Formimi i sperminës nga L-ornitrina.

Ndërsa cikli i pirrolidinës është formuar në fillim si një kation pirroliniumi. Putresina

është metiluar në N-metilputresinë dhe pastaj deaminimi i saj nën veprimin e diaminë

oksidazës jep aldehidin.

Fig. 2.4 Formimi i kationit të pirroliniumit nga putresina.

Atomet e karbonit shtesë që janë të nevojshme për formimin e higrinës apo

komponimeve të tjera janë marrë nga acetati nëpërmjet acetil-CoA.

1 Në hapin e parë, anioni enolat nga acetil-CoA vepron si nukleofil në drejtim të

jonit pirrolinium në një reaksion sipas Mannich, i cili mund të japë produkte R

ose S.

2 Etapa e dytë është një adicion Claisen duke zgjatur vargun anësor. Struktura

biciklike e skeletit të tropaneve në rastin e kokainës është arritur nga një

përsëritje ereaksionit të Mannich si më lart. Kjo kërkon një oksidim për të dhënë

jonin tjetër pirrolinium dhe heqjen e një protoni në α të grupit karbonil.

16

Reagimi intramolekular i tipit Mannich në enantiomerin S do të gjenerojë një skelet

tropane me një zëvendësues karboksil gjë e cila do të çojë në formimin e kokainës.

Fig. 2.5 Formimi i kokainës nga kationi i pirroliniumit.

2.3.1 Alkaloidet pirrolizidinike

Alkaloidet pirrolizidinike përmbajnë një bazë necine me një unazë biciklike që

përmban azot. Alkaloidet pirrolizidinike janë substanca fitokimike që nuk janë të

përfshira gjatë rritjes normale të bimës, zhvillimit apo riprodhimit të tyre. Përkundrazi

alkaloidet pirrolizidinike janë prodhuar nga bimët si metabolitë të ndërmjetëm për të

ushtruar mbrojtjen ndaj insekteve barngrënëse dhe janë shumë toksike për shumicën e

kurrizorëve.

Alkaloidet pirrolizidinike janë shumë volatile dhe duhen shmangur sa më shumë që të

jetë e mundur avullimi në kushte ekstreme gjatë ekstraktimit të mostrës. Kujdes duhet

kushtuar edhe që të parandalohet hidroliza e grupeve të estereve gjatë procesit analitik të

ekstraktimit. Skeleti biciklik i pirrolizidinës është përftuar nga putresina, e cila

transformohet në poliaminën homospermidinë nga një proces që transferon një grup

aminopropil nga spermidina.

17

Fig. 2.6 Formimi i skeletit biciklik të pirrolizidiës nga putresina.

Për ndarjen, identifikimin dhe përcaktimin sasior të alkaloideve pirrozilinidike në bimë

përdoren teknika të ndryshme. Këto teknika përfshijnë metoda screening kolorimetrike që

përdorin reagentin Erlich’s (Mattocks 1971), ndarjen e komponimeve me KShH (Wagner

1981), analizën sasiore të tyre duke përdorur kromatografinë e gaztë (Culvenor 1981,

Mattocks 1986) dhe kromatografinë e lëngët (Tittel 1979).

Për shumicën e këtyre procedurave kërkohen materiale reference qënuk janë të

disponueshme në tregun e blerjes. NMR është teknika kryesore për identifikimin e

alkaloideve (Logie 1994, El-Shazly 2002).

Këto teknika janë të limituara për sa i përket ndjeshmërisë ngandonjëherë ndaj dhe nuk

gjejnë zbatim në fushën e ushqimeve.

2.3.2 Alkaloide të derivuara nga lizina

L-Lizina është homologe e L-ornitinës dhe shërben si një prekursor i alkaloideve

duke përdorur rrugë të ngjashme si ornitina. Grupi metil shtesë te lizina do të thotë se

ciklet që do të formohen prej saj do të kenë 6 atome karboni. Grupi karboksil tek ornitina

do të largohet gjatë sintezës dhe do të ruhet aminoacidi i largët, por jo ai në pozicionin

alfa.

Fig.2.7 Formimi i piperidinës nga L-lizina.

18

2.3.2.1 Alkaloide piperidinike

Alkaloidet piperidinike sic është conina (alkaloidi i parë i sintetizuar) është shumë

toksik dhe shkakton paralizën e nervave fundore. Ky lloj alkaloidi është ai që përmendet

që në vitin 339 p.k tek “Vdekja e Sokratit”. N-metilpeletierinë dhe pseudopeletierinë janë

përkatësisht homologë të higrinës dhe tropinonit. Një rrugë sinteze që kalon nëpërmjet

kadaverinë diaminë mund të propozohet si më poshtë.

Fig.2.8 Formimi i alkaloideve piperidinike nga L-lisina.

2.3.2.2 Alkaloidet indolizidinë

Alkaloidet indolizidinë karakterizohen nga cikle me unaza gjashtë dhe pesë

atome, një nga të cilët është atom azoti. Pavarësisht se këto alkaloide janë derivate të

lizinës, acidi L- pipekolik është një ndërmjetës në këtë rrugë.

Fig. 2.9 Formimi i alkaloideve indolizidinike nga L-lisina.

19

2.3.3 Alkaloide që rrjedhin nga tirozina

Dekarboksilimi i L-tirozinës jep një feniletilaminë derivat të tiraminës, i cili më pas jep

hordeinë. Këto komponime janë sintetizuar nga β-hidroksilime të njëpasnjëshme dhe

reaksione N-metilimi mbi dopaminën. Hidroksilime aromatike dhe O-metilime në

kaktusin Lofofora williamsi (Cactaceae) konverton dopaminën në mescalinë, që është një

alkaloid me veti fizioaktive.

Fig. 2.10 Formimi i alkaloideve që rrjedhin nga tirozina.

20

KAPITULLI III

METODAT EKSTRAKTIMIT

3.1 PARIMET BAZË TË METODAVE TË EKSTRAKTIMIT

Shumica e njohurive rreth vetive kuruese të bimëve merren nga popullsia lokale

që jeton pranë zonave ku rriten ato bimë. Bimët mjekësore natyrale janë përdorur në

shekuj dhe kanë një ndikim të thellë në mjekësinë natyrore të ditëve të sotme. Metodat

tradicionale që përdoren për ndarjen e metabolitëve nga materiali bimor përfshijnë

përdorimin e ekstraktimit me ujë të nxehtë për të bërë çajin ose ngjyruesit bimorënatyrorë

(për shembull monoterpenet nxirren nga mentja për të bërë çajin e mentes).

Me avancimin teknologjisë gjatë shekujve të fundit, janë përdorur metoda bashkëkohore

për të bërë një ndarje më të mirë të përbërësve specifikë të materialit total të ekstraktit

bimor, duke bërë në këtë mënyrë karakterizimin më të mirë të secilit komponent.

Metodat moderne të izolimit të produkteve natyrore, në dallim nga ato tradicionale,

përdorin parimin e ekstraktimit i cili bazohet në polaritetin e komponimeve (tretshmëria

relative në tretësit organik), tretshmërinë në ujë, dhe tretshmërinë në kripëra të ndryshme

dhe në pH (aciditeti dhe baziciteti). Këto metoda janë komplementare të metodave

tradicionale.

Metodat që zgjidhen për ekstraktimin e komponentëve të bimës duhet të bazohen në

vetitë fiziko-kimike të komponimeve për të cilat interesohemi. Këtu futet koeficienti i

ndarjes në ujë ose në tretës organik, polariteti relativ i molekulave, qëndrueshmëria e

molekulave në dritë dhe errësirë, po ashtu edhe temperatura që përdoret gjatë procesit të

ekstraktimit.

Ekstraktimi i një analiti kalon në tre faza:

difuzioni i tretësit në masën e ngurtë dhe tretja e analitit në tretës

(ndërkohë që ka akoma masë të ngurtë të patretur),

analiti difuzohet në sipërfaqen e grimcave të ngurta,

analiti lëviz nga sipërfaqja e masës së ngurtë për në brendësi të saj.

21

Njëra nga këto faza mund të jetë parametri kufizues i cili mund të përcaktojë shkallën e

ekstraktimit. Kjo shkallë ekstraktimi ndikohet nga parametrat e mëposhtëm:

Madhësia e grimcave; sa më e vogël madhësia e grimcave, aq më e madhe

është sipërfaqja e kontaktit dhe për pasojë shkalla e ekstraktimit është më

e madhe.

Sasia e tretësit për njësi mase të materialit që analizohet.

Shpejtësia e rrjedhjes së tretësit, nëse madhësia e grimcave është shumë e

vogël atëherë shpejtësia e rrjedhjes së tretësit duhet të jetë e vogël.

Temperatura.

3.2 EKSTRAKTIMI ME UJË

Nëse një komponim tretet lehtësisht në ujë atëherë për të marrë ekstraktin ujor

përdoret uji i ftohtë ose i nxehtë. Metodat tradicionale të ekstraktimit me ujë realizohen

në 2 mënyra:

Indet bimore të gjethes, rrënjës, lules ose frutat e buta me përmbajtje të

lartë uji (60-95% ujë) ekstraktohen me ujë të ftohtë ose të ngrohtë. Kushtet

fizike relativisht të buta përdoren për të fituar atë që quhet infuzion.

Megjithatë, për drurët, me inde limfatike të shumtë dhe me përmbajtje të

ulët uji (5-50% ujë), siç janë rrënjët, lëvozhgat, degët dhe disa fruta të

thata, duhen përdorur kushte fizike më të forta për të bërë ekstraktimin.

Kështu që mund të lihen për një kohë më të gjatë dhe me ujë të nxehtë deri

në vlim, për të fituar atë që quhet lëng barishtesh për mjekësi.

Mbetja ujore nga një proces distilimi quhet ujë me florë, distilat ose hidrosol. Ai ruan

shumë veti terapeutike të bimëve dhe përdoret për qëllime të ndryshme.

3.3 EKSTRAKTIMI ME TRETËS ORGANIK

Në dallim me metodat tradicionale të ekstraktimit me ujë të përshkruara më sipër,

metodat që përdoren në laborator bëjnë përcaktime më shumë sasiore, pasi fitohet një sasi

më e madhe ekstrakti, dhe përdorin pajisje më të sofistikuara analitike. Kjo është më se e

dukshme sidomos në ekstraktimin me ujë të nxehtë, i cili ekstrakton komponimet më

polare.

22

Në qoftë se komponimet tona janë të patretshme në ujë për shkak të natyrës së tyre, pra

nuk janë aq polare zgjidhet një tretës organik tjetër (acetoni, metanoli, butanoli, etj. ose

nga kombinimi i këtyre tretësve) që të kryhet ekstraktimi.

Megjithëse ekstraktimi me tretës është më pak i kushtueshëm, ai ka disa disavantazhe,

pasi mbetjet e tretësit mund të qëndrojnë në ekstrakt qoftë edhe në nivele gjurmë por që

shkaktojnë efekte anësore.

Temperatura e ekstraktimit varet nga temperatura e vlimit të tretësit si dhe nga aparatura

që përdoret.

Metodat e ekstraktimit me tretës janë veçanërisht të vështira për tu kontrolluar pasi

shumë materiale bimore kërkojnë që bima të grihet para trajtimit me një tretës. Kjo

bluarje shpesh shoqërohet me nxehtësi dhe mund të çojë në humbjen e lëndëve volatile

dhe në ndryshime kimike që mund ti ndodhin komponimeve të ndryshme të bimës. Për

lëndët që përmbajnë sasi të lartë uji është e vështirë të gjendet tretësi i përshtatshëm për

ekstraktimin e komponentëve nga elementi ujor. Ky problem mund të përmirësohet nëse

përdoret material bimor i thatë, por kur aplikohet tharja ndodh largimi i komponimeve

aromatike për shkak të aftësisë së tyre avulluese dhe tretshmërisë së tyre të lartë.

Faktor i rëndësishëm në suksesin e ekstraktimit me tretës është zgjedhja e tretësit të

përshtatshëm. Në zgjedhje merren në konsideratë faktorët që vijojnë:

Polariteti.

Temperatura e vlimit e cila mund të ulet me qëllim që të lehtësohet lëvizja

e tretësit nga produkti.

Nxehtësia e fshehur e avullimit.

Reaktiviteti.Zgjidhet tretësi i tillë që të jetë inert pra nuk duhet të reagojë

kimikisht me lëndën që ekstraktohet.

Viskoziteti të jetë i ulët.

Qëndrueshmëria ndaj nxehtësisë, oksigjenit të ajrit dhe dritës.

Siguria në përdorim, pra të mos jetë toksik, të mos shkaktojë rreziqe

teknike dhe ndotje të mjedisit.

Kostoja të jetë e ulët.

Të jetë i rikuperueshëm.

Pajtueshmëria me legjislacionin rajonal lidhur me nivelet maksimale të

tretësve në produkte (kjo është veçanërisht e rëndësishme për aplikimet në

ushqime).

Tretësit organikë më të përdorshëm janë:

hidrokarburet alifatike - (propan, butan, hekzan etj),

alkoolet - (metanol, etanol, propanon etj.),

hidrokarburet me një grup karbonil - (aceton, acetat metili etj.),

23

derivatet e halogjenuar - (diklormetani, dikloretani, fronet etj.).

Të metat kryesore të tretësve ekstraktues janë:

selektiviteti i ulët i shumë tretësve,

ekstraktet përfundimtare, shpesh të ngjyrosura dhe viskoze.

Tretësi pas ekstraktimit largohet nga tretësira me avullim në rotavapor. Duke pasur

parasysh të metat e tretësve “klasikë” kohët e fundit përdoret me mjaft sukses ekstraktimi

me gaze të lëngshëm në shtypje nën dhe mbi kritik.

3.3.1 Ekstraktimi nën refluks

Ekstraktimi me refluks përdor përzierjen e vazhdueshme me anë të një përzierësi

magnetik dhe temperaturën e lartë rreth 100°C për të kryer ekstraktimin. E rëndësishme

gjatë këtij procesi është madhësia e grimcave e cila nuk duhet të jetë e madhe pasi

sipërfaqja e kontaktit të tretësit me bimën është e vogël, por grimcat nuk duhet të kenë as

madhësi të vogël pasi gjatë bluarjes mund të prishen strukturat. Po ashtu grimcat duhet të

jenë uniforme në mënyrë që të realizohet një ekstraktim me rendiment sa më të lartë.

3.3.2 Ekstraktimi me ultratinguj

Ekstraktimi me ultratinguj përdor tingujt me frekuencë të lartë për të liruar nga

bima materialet fotokimike. Ky proces është i shpejtë krahasuar me metodat laboratorike

tradicionale, siç është tretja ose Soksleti, për shkak të përçarjes së grimcave të materialit

bimor. Ky lloj ekstraktimi përdoret kryesisht për izolimin e vajrave esencial (Salisova et

al., 1997), dhe polisakarideve (Hromadkova et al., 1999, 2002), përfshirë mentolin

(Shotipruk et al., 2001), glykozidet kardiake (Ikeda et al., 1995), piretrinat (Romdhane

and Gourdon), dhe kampotekinat (Fulzele and Satdive, 2005). Megjithatë përdorimi i

kësaj procedure ka problem izolimin e molekulave të mëdha, siç janë ADN ose proteinat

e mëdha, për sa i takon forcave ndarëse që ndodh gjatë sonifikimit. Procesi i sonifikimit

çliron një sasi të madhe energjie, kështu që shumë komponime si proteinat kërkojnë

ftohje gjatë këtij procesi. Materiali bimor i grirë lihet për rreth 0.5-2 orë në ultrason. Në

qoftë se komponimet janë të paqëndrueshme ndaj temperaturës atëherë ena ku bëhet

ekstraktimi duhet futur në akull.

3.3.3 Ekstraktimi Sokslet

Ekstraktori Sokslet është një aparaturë e cila bën ekstraktimin me tretës organik

nën një refluks të vazhdueshëm. Për shembull në një ekstraktim me një përzierje

24

diklormetan-ujë në raportin 1:1, temperatura duhet të mbahet 40ºC për 8 orë me qëllim që

të bëhet ekstraktimi i plotë.

Fig. 3.1 Fotografie ekstraktorit Sokslet.

3.4 EKSTRAKTIMI ME CO2 AFËR GJENDJES SË KUSHTEVE KRITIKE

(AKK)

Në këtë lloj ekstraktimi, faza e lëvizshme është gaz ose lëng në kushtet afër

gjendjes kritike (zakonisht CO2), krahasuar me kromatografinë e gaztë, ku gazi është në

kushtet e shtypjes atmosferik, dhe me kromatografinë e lëngët, ku lëngjet përdoren si fazë

e lëvizshme. Lidhur me këtë tabela e mëposhtme na jep një ide pak më të qartë ndaj

ndryshimeve të vetive fizike të CO2 në gjendje të ndryshme.

Gjendja Densiteti (kg/m3 ) Viskoziteti (cP) Difuzioni (mm

2/s)

Gaz 1 0.01 1-10

LMK 100-800 0.05-0.1 0.01-0.1

Lëngje 1000 0.5-1.0 0.001

Tab.3.1 Krahasimi i vetive fizike dhe transportuese

të gazeve,lëngjeve dhe lëngjeve mbi kritik (LMK).

25

Një substancë është në gjendjen e lëngut superkritik në qoftë se temperatura dhe shtypja

janë të barabarta ose i kalojnë pikën kritike (31°C dhe 73 atm për dioksidin e karbonit

Fig. 3.2). Gazet që përdoren në EAK janë jopolar dhe kryesisht përdoret dioksidi i

karbonit i cili për sa i përket polaritetit në densitet të ulët është i krahasueshëm me atë të

n-hekzanit dhe në densitet më të lartë me klor metanin. Oksidet e azotit dhe alkanet si

butani dhe pentani reagojnë njëlloj. Në gjendjen afër kritikut CO2 nuk është as gaz por as

lëng dhe përshkruhet si një gjendje e ndërmjetme mes dy ekstremeve. Ky dualitet jep

kushtet ideale për ekstraktimin e komponimeve në një shkallë të lartë dhe brenda një

kohe të shkurtër, (Mukhopadhyay, 2000).

Temperatura dhe shtypja janë dy parametra të cilët ndikojnë në procesin e ndarjes, pra

kjo teknikë është më efikase në procesin e ndarjes pasi përdor dy parametra optimizimi.

Temperatura përcakton direkt shtypjen e avujve të komponimeve dhe densitetin e fazës së

lëvizshme dhe, indirekt ekuilibrin e adsorbimit. Në temperaturë të lartë shtypjae avujve të

komponentëve rritet në mënyrë eksponenciale. Densiteti zvogëlohet në mënyrë

proporcionale me temperaturën në qoftë se jemi afër kushteve kritike, por në zonën e

pikës kritike të fazës së lëvizshme, densiteti ndryshon shumë me temperaturën. Fuqia e

tretësit të fazës së lëvizshme në EAK ndryshon në varësi të densitetit. Tretshmëria në

përgjithësi rritet me rritjen e shtypjes në kushtet superkritike të fazës së lëvizshme.

Fig. 3.2 Diagrami shtypje-temperaturë për CO2.

26

Ekstraktimi afër kushteve të gjendjes kritike (EAK) kryhet me CO2 pasi përdorimi i tij

krahasuar me tretësit e tjerë ka disa avantazhe:

CO2 është i qëndrueshëm, pa erë, jo toksik dhe inert kimikisht, si dhe nuk

ndot mjedisin dhe produktin që ekstraktohet.

Ai është po ashtu anti-bakterial dhe anti-fungicid dhe për pasojë produkti

që merret pas ekstraktimit nuk përmban baktere dhe nuk ndodh veprim

mikrobiologjik në të.

Është i lehtë për tu marrë dhe ka kosto të ulët.

Shtypja kritik është relativisht i ulët (73.8 bar).

Temperatura kritike është e ulët (31°C).

Tretshmëria e shumë substancave në CO2 është shumë e lartë.

Gjendet në sasi të mëdha dhe me pastërti të lartë.

Nuk ndizet dhe nuk është reaktiv, si dhe nuk është korrozivapo shpërthyes.

Ka selektivitet të mirë i cili mund të rritet duke shtuar një tretës tjetër për

të rritur polaritetin.

EAK25

ka shkallë të lartë ekstraktimi krahasuar me ekstraktimin me tretës tradicional:

Aftësia ekstraktuese e CO2 varet në densitetin e lëngjeve, dhe në

mundësinë e kontrollit të temperaturës dhe shtypjes me qëllim që të

ndryshohet tretshmëria e komponimeve dhe në këtë mënyrë të realizohet

ekstraktim sa më selektiv.

Temperatura e ulët e ekstraktimit dhe mungesa e oksigjenit e bën të

përshtatshëm këtë lloj ekstraktimi për të ekstraktuar produkte natyrore të

paqëndrueshme ndaj temperaturës dhe nxehtësisë, pra ka një degradim të

ulët të analitëve të mostrës.

EAK ka viskozitet të ulët.

Tension sipërfaqësor më të ulët.

Difuzitet të lartë krahasuar me tretësit e tjerë.

EAK me CO2 kryhet në temperaturë të ulët, rreth 40°C, duke shmangur

kështu dekompozimin e komponimeve të paqëndrueshme ndaj

temperaturës.

27

Për shkak të natyrës jopolare të CO2, EAK përdoret për izolimin e

produkteve natyrore dhe për pasojë këto ekstrakte nuk përmbajnë mbetje

të metaleve apo pesticideve.

Procesi i ekstraktimit me CO2 ka karakteristikë përdorimin e temperaturës së ulët, jo

toksik, është “miqësor” ndaj mjedisit, përdorimi i tij është i sigurt dhe i thjeshtë, koha e

ekstraktimit është e shkurtër, cilësia e produktit është e lartë etj.

Përveç këtyre përparësive edhe ky lloj ekstraktimi ka kufizimet e veta krahasuar me

tretësit organik tradicional, siç është kapacitet i ulët për të tretur komponimet e tretshme

në ujë. Po ashtu për shkak të shtypjes të lartë pajisjet janë të shtrenjta dhe duhen mbajtur

me kujdes.

3.5 DISTILIMI ME AVUJ UJI

Distilimi me avuj uji është një metodë distilimi ose proces ndarje për lëndë të cilat

janë shumë të ndjeshme ndaj temperaturës si për shembull: vajrat, rrëshirat hidrokarburet

etj. Këto komponime janë të patretshme në ujë dhe mund të shpërbëhen kur arrijnë pikat

e tyre të vlimit. Thelbi i metodës së distilimit me avuj uji është se ajo jep mundësi që të

distilohen komponime apo grupe komponimesh nën temperaturën e tyre të vlimit.

Vajrat esencialë përmbajnë komponime të cilat kanë temperaturë vlimi mbi 200ºC ose

edhe më të lartë. Në prani të avujve të ujit këto substanca arrijnë të avullojnë në një

temperaturë të afërt me 100ºC, nën një shtypje atmosferike prej të paktën 5-10 mm Hg.

Komponentët e fazës organike distilojnë sipas parimeve të distilimit të zakonshëm,

domethënë, distilati në krahasim me mbetjen, është më i pasur me mbetjen më flurore.

Fig. 3.3 Skema e funksionimit të rrymave në metodën e distilimit me avuj uji.

Ka një sërë faktorësh që ndikojnë në cilësinë e distilimit me avuj uji:

Lloji i bimës që përdoret

28

Koha

Temperatura

Shtypja

Cilësia e aparaturës

Është e rëndësishme të thuhet se një proces i gjatë distilimi jep një rendiment më të mirë.

Një ndër avantazhet kryesore të kësaj metode është fakti se kemi të bëjmë me një metodë

shumë të thjeshtë në përdorim dhe një rëndësi të veçantë ka fakti se cilësitë e vajit të

ekstraktuar me këtë metodë nuk ndryshojnë.Distilimi me avuj uji shërben për të ndarë

substancat pak a shumë flurore, të pa tretshme në ujë, prej substancave

joflurore.Përdorimi i avujve të ujit është një faktor kyç dhe një plus për këtë metodë sepse

bën të mundur uljen e temperaturës së vlimit në mënyrë që të mos shkatërrohen elementët

aktiv të vajit esencial. Kjo eshtë gjithashtu një metodë shumë e shpejtë dhe mjaft

ekonomike.

29

KAPITULLI IV

METODAT E NDARJES

4.1 METODAT E NDARJES

Metodat e analizës kimike janë, në përgjithësi selektive, por vetëm shumë pak

prej tyre janë specifike. Si pasojë ndarja e analitit nga komponentët e tjerë përpara se të

bëhen matje analitike shpeshherë është një hap esencial i procedurës së analizës kimike.

Të gjithë metodat e ndarjeve analitike bazohen në shpërndarjen e përbërësve të mostrës

ndërmjet dy fazave, të cilat mund të veçohen në mënyrë mekanike.

Metodat ndarëse mund të klasifikohen për lehtësi në katër kategori:

lëng - lëng

lëng - trup i ngurtë

gaz - lëng

gaz - trup i ngurtë

Kjo nënkupton që çdo përbërës i përzierjes që analizohet, ndodhet në ekuilibër mes dy

fazave të papërziera midis tyre, pra vendoset një ekuilibër shpërndarjeje.

30

4.2 EKSTRAKTIMI LËNG-LËNG

Ekstraktimi lëng-lëng26

i njohur ndryshe edhe si ekstraktimi i tretësve apo ndarjes,

është një metodë e cila aplikohet për të ndarë komponentët të cilët kanë tretshmëri të

ndryshme në dy lëngje të cilët nuk përzihen me njëri-tjetrin. Ky lloj ekstraktimi përdor

hinkat ndarëse për të realizuar ndarjen e fazave. Me këtë lloj ekstraktimi bëhet tretja e

substancës së dëshiruar në tretësin e përshtatshëm.

Fig. 4.1 Skema e ekstraktimit lëng-lëng.

Ekstraktimi ideal realizohet kur një përzierje fillestare (A dhe C) dhe një tretës (B)

përzihen dhe në këtë moment komponenti lëvizës kalon në tretës. Pas fundërrimit merren

dy faza, ekstrakti (A+B) dhe lëngu mbajtës (C). Për të realizuar këtë lloj ekstraktimi

zakonisht përdoren hinkat ndarëse.

Ekstraktimi lëng-lëng është i mundshëm edhe në sisteme joujore. Një sistem i tillë

konsiston në kontaktin mes metalit të shkrirë dhe kripës së shkrirë, ku metali ekstraktohet

nga njëra fazë tek tjetra. Kjo lidhet me një elektrodë mërkuri, në të cilën reduktohet

metali duke formuar amalgamë, ndërsa në elektrodën tjetër që është inerte çlirohet

hidrogjen.

4.3 KOLONA KROMATOGRAFIKE

Kolona kromatografike27

përfaqëson një metodë e cila përdoret për të pastruar

komponimet kimike që janë në një përzierje. Zakonisht përdoret për sasi të vogla

substance nga µg deri në kg.

Kolonat janë tuba qelqi me diametër nga 5-50 mm dhe me gjatësi 0.5-1 m, të pajisur me

një tapë në krye. Për të përgatitur kolonat përdoren dy metoda:

1. Metoda në të thatë.

2. Metoda në të njomë.

31

Për metodën në të thatë, kolona fillimisht mbushet me fazë stacionare të thatë,

duke shtuar fazë të lëvizshme, e cila lihet të kalojë nëpër kolonë deri sa të njomet

plotësisht. Që nga ky moment kolona nuk duhet të lihet të thahet asnjë moment.

Për metodën në të njomë, fillimisht faza stacionare përzihet me eluentin dhe më

pas kalohet me kujdes në kolonë, duke pasur kujdes që të mos formohen bulëza në

kolonë.

Tretësira pipetohet në pjesën e sipërme të fazës stacionare, e cila zakonisht është një

shtresë rëre, pambuku ose lesh xhami me qëllim që të mbrojë formën e shtresës organike

nga shtimi i herë pas hershëm i eluentit. Eluenti lihet të kalojë ngadalë nëpër kolonë me

qëllim që materiali organik të avancojë nëpër kolonë.

Komponimet e ndryshme mbahen nga faza stacionare në mënyrë të ndryshme dhe

ndërkohë që lëvizin nëpër kolonë me shpejtësi të ndryshme me eluentin ndahen. Gjatë

gjithë procesit të kromatografimit eluenti mblidhet në një seri fraksionesh. Përbërja e

eluentit mund të ndryshojë për sa i përket polaritetit dhe secili fraksion që mblidhet mund

të analizohet për komponentët e tretur në të me metoda të ndryshme si me kromatografinë

e lëngët apo të gaztë etj. Më poshtë jepet një skemë se si ndodh ndarja e komponimeve të

ndryshme nëpër një kolonë kromatografike.

Fig. 4.2 Hapat kryesorë nëpër të cilët kalonprocedura e një kolone

kromatografike.

Faza stacionare ose adsorbenti është i ngurtë dhe zakonisht është silika gel me madhësi të

ndryshme të grimcave. Faza e lëvizshme ose eluenti është tretës i pastër ose përzierje

tretësish të ndryshëm. Këto zgjidhen në mënyrë të tillë që vlera e faktorit mbajtës të

komponimit për të cilën jemi të interesuar është afërsisht rreth 0.2-0.3 për të zvogëluar

kohën dhe sasinë e eluentit që përdoret.

Eluenti zgjidhet në mënyrë të tillë që të bëjë një ndarje sa më efeciente të komponimeve.

Një shkallë e shpejtë eluimi minimizon kohën që duhet për të bërë kolonën dhe për

pasojë minimizon difuzionin, dhe për pasojë jep një ndarje më të mirë “ekuacioni i Van

Demterit”. Një kolonë e thjeshtë laboratorike lihet të rrjedhë sipas gravitetit. Shkalla e

rrjedhjes rritet me shtimin e eluentit në pjesën e sipërme të saj. Nëse duam të kemi një

32

rrjedhje me një shpejtësi konstante nëpër kolonë duhet që të lidhim atë me një pompë ose

duke përdorur gaz të ngjeshur për të shtyrë tretësin nëpër kolonë.

Madhësia e grimcave në fazën e palëvizshme është më e vogël te kromatografia flash

(nën shtypje) se sa te kromatografia me gravimetri (pa shtypje). Për shembull silika geli

më parë përdorej me madhësi të grimcave 230-400 mesh (40-63 µm), ndërsa në ditët e

sotme përdoret silika gel me madhësi të grimcave 70-230 mesh (63-200 µm).

4.4 POROZIMETRIA ME MËRKUR

Materiali bimor pudër përmban vëllime boshe mes hapësirave boshe, eshpërndarë nëpër

masën e ngurtë në formën e poreve, zgavrave apo të çarave me formë dhe madhësi të

ndryshme. Shuma totale e këtyre vëllimeve boshe quhet porozimetri28

. Poroziteti

përcakton veti fizike të rëndësishme të materialit siç është jetëgjatësia, forca mekanike,

përshkueshmëria, vetitë adsorbuese, etj,. Njohja e strukturës së poreve është një hap i

rëndësishëm në karakterizimin e materialit, duke parashikuar sjelljet e tij nën kushte të

ndryshme mjedisore. Poroziteti i një materiali është karakteristikë fizike e grimcës së tij.

Egzistojnë dy lloje të rëndësishme dhe tipike poresh që ilustrohen në figurën e

mëposhtme.

Fig. 4.3 Llojet e poreve a) të hapura, b) të mbyllura, c) si shishe dhe

d) cilindrike të hapura ose të mbyllura.

Porozimetria e mërkurit29

përdoret kryesishtpër karakterizimin e materialeve poroze,

duke bërë të mundur kështu vlerësimin e disa parametrave siç janë poroziteti, shpërndarja

e madhësisë së poreve si dhe për densitetin dhe sipërfaqen e sipërfaqes. Porozimetria e

mërkurit është një teknikë që përdoret për të përcaktuar vëllimin dhe shpërndarjen e

materialit bimor. Kjo teknikë është përdorur me sukses në përcaktimin e porozitetin e

rrënjës së thatë të Angelica sinensis30

, tek frutat e thata të mollës31

, dhe në produkte të

ndryshme bujqësore të thara32

.

Në porozimetrinë me mërkur, gazi largohet nga mostra dhe mërkuri më pas tranferohet në

të nën vakum dhe shtypja ushtrohet me qëllim që të detyrojë mërkurin të futet në mostër.

Gjatë matjeve, ushtrohet shtypja p dhe matet vëllimi V i mërkurit tëfutur, të cilat

rrgjistrohen.

Lidhja midis shtypjes dhe rrezes së poreve cilindrike bazohet në ekuacionin e

Washburns33

, që nxirret nga ligji i kapilarëve.

Procesi i ekstraktimit me solvent është i kufizuar nga tretshmëria e komponimeve në

solventët specifikë të përdorur, të cilët përcaktojnë përbërjen kimike dhe sasinë e

ekstraktuar. Për këtë arsye zgjedhja e solventit për procesin e ekstraktimit bëhet në bazë

33

të vetive të tij si polariteti, densiteti, temperatura dhe shtypja të cilët ndikojnë në

tretshmërinë e lëndës së tretur. Nga ana tjetër ekstraktimi i lëngët konsiderohet si një

proces difuzioni në gjendjen e lëngët. Ndërfutja e solventit ndodh për shkak të gradientit

të shtypjes, forcave kapilare ose nga lirimi mekanik i qelizave të matricave. Mekanizmi

kryesor i transportit tek grimcat e materialit bimor është difuzioni molekular që ndodh

brenda kapilarëve dhe poreve të vegjël. Për shkak të kësaj, solventët e tjerë me viskozitet

të ulët, me tension sipërfaqësor të ulët dhe me difuzitet të lartë bëhen faktorë shumë të

rëndësishëm në optimizmin e procesit të ekstraktimit.

34

KAPITULLI V

METODAT E ANALIZËS

5.1 KROMATOGRAFIA

Kromatografia përmbledh një grup të metodave të ndarjes, të cilat përdoren për

përcaktimin e lëndëve që ndodhen në përzierje, shpesh herë të ndërlikuara (zakonisht me

natyre organike). Parimet teorike ku bazohen metodat kromatografike dhe teknikat

analitike, që përdoren në to janë mjaft të larmishme. Veçoritë më të rëndësishme të

metodave kromatografike janë dy:

Ndarja e përbërësve të mostrës ndodh ndërmjet dy fazave: një faze të

lëvizshme, e cila mund të jetë e lëngët ose e gaztë dhe një faze të

palëvizshme, e cila mund të jetë në gjendje të ngurtë ose të lëngët.

Proceset e shpërndarjes së përbërësve të mostrës ndërmjet dy fazave, që

pësojnë zhvendosje relative ndaj njëra–tjetrës, zhvillohen në mënyrë të

pandërprerë, në një numër shumë të madh hapash të njëpasnjëshëm.

Mostra lëviz nëpër fazën e palëvizshme, për shkak të transportit të saj nga faza e

lëvizshme. Gjatë këtij procesi ndodh ndarja e përbërësve të mostrës, për shkak të

afiniteteve të ndryshme të tyre ndaj fazës së palëvizshme. Përbërësi që ka afinitet më të

vogël me fazën stacionare lëviz me shpejtësi më të madhe.

Përsëritja e pandërprerë e proceseve elementare të kalimeve të përbërësve, nga njëra fazë

në tjetrën, sipërfaqja e madhe e fazave siguron efikasitet shumë të lartë të ndarjeve

kromatografike, gjë që i dallon ato nga të gjitha metodat e tjera të ndarjeve.

Metodat kromatografike kanë një sërë përparësish që kanë çuar në përdorimin e gjerë të

tyre në praktikën analitike:

Ato dallohen për efikasitet shumë të lartë të ndarjeve, më të lartë se të

metodave të tjera të ndarjeve, duke bërë që ato të përdoren me përparësi

35

për ndarjen e përbërjeve të ndërlikuara, në veçanti për mostrat me natyrë

organike.

Veç kësaj aparatura dhe procedurat e matjeve kromatografike janë

relativisht të thjeshta.

Kanë ndjeshmëri të lartë të matjeve.

Mund të përdoren për një gamë mjaft të gjerë të mostrave.

E meta kryesore e metodave kromatografike është koha relativisht e gjatë e ndarjeve.

5.2 KROMATOGRAFIA NË SHTRESË TË HOLLË

Metoda kromatografike në shtresë të hollë, është një nga metodat

kromatografikemë e përhapur në shumë fusha për ndarjen e lëndëve. Kromatografia në

shtresë të hollë, bën pjesë në kromatografinë planare së bashku me kromatografinë në

letër dhe elektrokromatografinë. Nga këto teknika përdorim më të gjerë ka kromatografia

me shtresë të hollë, e cila është më e shpejtë, ka rezolucion më të mirë dhe ndjeshmëri më

të lartë sesa dy teknikat e tjera.

Kromatografia në shtresë të hollë (KShH) është një teknikë kromatografike që përdoret

për të ndarë një përzierje të ndryshme komponimesh. KShH aplikohet në një fletë qelqi,

plastike ose metalike alumini, e cila mbështillet me një shtresë të hollë materiali

adsorbues, zakonisht silika gel, oksid alumini, ose celulozë. Kjo shtresë adsorbenti njihet

ndryshe si faza stacionare.

Kromatografia në shtresë të hollë ka ngjashmëri shumë të madhe me kromatografinë e

lëngët (KL), si në drejtim të bazave teorike ashtu edhe për aplikimet analitike. Në fakt,

një nga përdorimet më të rëndësishme të KShH është zhvillimi i ndarjeve me KShH, për

gjetjen e kushteve optimale të zhvillimit të ndarjeve me KL në kolonë. Kjo metodë pune

bazohet në faktin se ndarjet me KShH mund të zhvillohen shpejt dhe me kosto të ulët.

Pasi mostra të aplikohet në pllakë, faza e lëvizshme që është një tretës ose përzierje

tretësish ngjitet nëpër pllakë nga veprimi kapilar. Me qenë se analitë të ndryshëm ngjiten

nëpër pllakën e KShH me shkallë të ndryshme, për shkak të polaritetit të ndryshëm të

tyre, atëherë bëhet e mundur ndarja e analitëve ose grupeve të ndryshme të tyre.

KShH përdoret për të:

Monitoruar progresin e një reaksioni kimik.

Analizuar nga ana cilësore produktet e një reaksioni kimik.

Identifikimin e komponimeve të ndryshëm në një matricë.

Përcaktuar pastërtinë e një substance.

36

Shembujt më tipikë të këtij aplikimi janë:

Përcaktimi i komponimeve të një bime.

Analiza e qeramikës dhe acideve yndyrore.

Detektimi i pesticideve ose insekticideve në ushqime dhe ujë.

Analiza e përbërjes së ngjyruesve të fibrave në mjekësinë ligjore.

Analiza e pastërtisë radiokimike në radiofarmaceutikë, etj.

Përparësitë e përdorimit të kësaj metode janë si më poshtë:

Ka saktësi dhe ndjeshmëri të lartë.

Kjo metodë zhvillohet shpejt dhe me kosto të ulët.

Dallohen qartë zonat e ndarjes.

Mund të punohet paralelisht me disa mostra.

Pllakat që përdoren janë njëpërdorimshme, pra nuk lind nevoja e pastrimit

apo rigjenerimit, sikurse në teknikat e tjera kromatografike.

5.2.1 Përgatitja e pllakës

Pllakat e KShH-së gjenden në treg me madhësi të ndryshme të grimcave të

shtresës së palëvizshme, të cilat japin riprodhueshmëri të mirë. Ato përgatiten duke

përzier adsorbentin, siç është silika geli, me një sasi të vogël materiali inert siç është

sulfati i kalciumit (gipsi) dhe uji. Kjo përzierje hapet në të gjithë fletën e hollë, zakonisht

xham, fletë plastike ose alumini me madhësi të ndryshme (në shumicën e rasteve 5x20,

10x20, 20x20 cm). Kjo pllakë më pas thahet dhe pas përdorimit aktivizohet me ngrohje

në furrë për rreth 30 minuta në 110°C. Trashësia e shtresës së adsorbimit është rreth 0.1-

0.25 mm kur përdoret për qëllime analitike dhe rreth 0.5-2.0 mm kur përdoret KShH

përgatitore.

5.2.2 Teknika

Procesi është i njëjtë me kromatografinë në letër, por ka avantazh se kjo teknikë

është më e shpejtë, ka ndarje më të mirë dhe zgjedhje mes fazave të ndryshme stacionare.

Një sasi e vogël e mostrës aplikohet në pllakë me anë të një kapilari të hollë, rreth një

centimetër nga fundi i saj. Pllaka vendoset në pozicion të pjerrët në sistemin e tretësve të

përshtatshëm, niveli i të cilit duhet të jetë nën vijën e nisjes, siç është hekzani ose etil

37

acetat apo një përzierje e tyre në raporte të ndryshme, në një enë të mbyllur. Tretësi lëviz

nëpër pllakë, për shkak të veprimit kapilar, dhe takon njollën me mostër, të cilin e tret

dhe e mbart nëpër pllakë.

Krahas me zhvendosjen e sistemit shtegtues mbi pllakë bëhet ndarja e përzierjes së

lëndëve. Kur sistemi shtegtues arrin 1-2 cm nën kufirin e sipërm të shtresës, pllaka nxirret

nga dhoma e kromatografisë dhe mbi të shënohet kufiri i zhvendosjes së sistemit

shtegtues (vija e frontit), në vazhdim pllaka thahet dhe spërkatet me reagent, për zbulimin

e lëndëve në trajtën e njollave të ngjyrosura.

Fazë tjetër e analizës me KShH është lokalizimi i përbërësve të mostrës, pas ndarjes së

tyre. Për këtë qëllim përdoren metoda të ndryshme.

Njollat gjithnjë zënë vend midis vijës së nisjes dhe vijës së frontit të sistemit

shtegtues.Komponime të ndryshme të mostrës lëvizin nëpër pllakë me shpejtësi të

ndryshme, për shkak të tërheqjes që kanë me fazën stacionare dhe tretshmërisë së

ndryshme në tretës. Nga ndryshimi i tretësit, ose duke përdorur një përzierje me polaritet

të ndryshëm, ndarja e komponentëve (që matet me vlerën e Rf) mund të rregullohet që të

jetë sa më e mirë.

Në qoftë se maten largësitë nga qendra e njollës deri në vijën e nisjes (AC) si dhe nga vija

e frontit në vijën e nisjes (AB) dhe formohet raporti AC/AB atëherëfitohet madhësiaqë

shënohet me simbolin Rf. Eksperimenti provon se për kushte të dhëna, Rf është

karakteristikë për një lëndë të dhënë. Gjithashtu ndarja e marrë nga pllakat e KShH-së

mund të përdoret për të vlerësuar ndarjen e kolonës kromatografike.

Ndarja e komponimeve bazohet në “garën” që zhvillohet mes analitit dhe fazës së

lëvizshme për tu lidhur me fazën stacionare.

Për shembull, nëse përdoret silika geli në kromatografinë me faza normale, ku faza

stacionare konsiderohet polare. Për dy komponime me polaritet të ndryshëm, ai më polar

ka veprim më të fuqishëm me silika gelin dhe për pasojë lëviz më ngadalë nëpër pllakën e

KShH-së, ndërsa komponimi më pak polar lëviz më shpejt nëpër pllakë (ka vlerë më të

lartë të Rf). Në qoftë se ndryshohet faza e lëvizshme dhe bëhet më polare atëherë të gjithë

analitët do të lëvizin më shpejt nëpër pllakë dhe për pasojë do të kenë vlerë më të lartë të

Rf për të gjithë komponentët. Ndryshimi i polaritetit të fazës së lëvizshme nuk ndikon në

rend të kundërt të lëvizjes së komponentëve të mostrës nëpër pllakën e KShH-së. Në

qoftë se kërkohet një renditje e kundërt atëherë mund të përdoret një kolonë me fazë

stacionare jopolare siç është kolona C-18 e lidhur në silika gel.

Kjo teknikë është shumë më e qartë nëse komponimet janë të ngjyrosura ose të dukshme

nën dritën ultraviolet.

5.2.3 Analiza

Me qenë se komponimet që janë ndarë mund të jenë të ngjyrosura ekzistojnë disa metoda

për të bërë dallimin e njollave:

Një metodë e diktimit të përbërësve të mostrës, bazohet në futjen e një

lënde fluoreshente në materialin e fazës së palëvizshme. Edhe një sasi e vogël e

komponimeve fluoreshente, zakonisht magnez i aktivizuar me silikat zinku,

mjafton që të shtohet në tretësirën adsorbuese me qëllim që të bëjë të dallueshme

38

njollat nën dritën e zezë (UV254). Shtresa adsorbuese do të lëshojë vetë dritën

jeshile, ndërsa njollat do ta thithin atë. Pllaka vendoset nën dritën UV në mënyrë

që të dallohen qartë të gjithë përbërësit fluoreshentë të mostrës.

Avujt e jodit janë zakonisht reagentë jospecifik të ngjyrës.

Përdoret tretësirë jodi ose acidi sulfurik në formë aerosoli. Në pozicionet

ku ndodhen përbërësit e mostrës, fitohen njolla me ngjyrë të errët.

Sot dihen një sërë reagentësh specifik ngjyruesish, në të cilët zhytet ose

spërkatet pllaka e KSHH-së, si për shembull vanilinë që vepron me ta duke dhënë

njolla me ngjyrë.

Për çdo njollë të dukshme, vlera e Rf ose siç quhet ndryshe faktori i mbajtjes, mund të

përcaktohet duke e ndarë distancën nëpër të cilën ka lëvizur komponimi me distancën

totale në të cilën është ngjitur tretësi. Këto vlera varen në tretësin e përdorur, llojin e

pllakës së KShH-së, dhe nuk janë konstante fizike. Një model i kësaj teknike jepet në

figurën e mëposhtme.

Fig. 5.1 Pllaka e KShH.

5.3 KROMATOGRAFIA E LËNGËT

Kromatografia e lëngët34

është sot ndër metodat me të përdorshme të ndarjeve

analitike, për mundësinë që ofrojnë ato për të analizuar mostrat e lëngëta në temperaturën

e ambientit si dhe për ndjeshmërinë e lartë dhe saktësinë e tyre. Kromatografia e lëngët

me shtypje të lartë (HPLC) është teknika më e përdorshme në ditët e sotme nëpër

laboratorët e ndryshëm analitikë.

39

Procesi kromatografik në kromatografinë e lëngët mund të përcaktohet si teknika e

ndarjes që bën transferimin e masës ndërmjet fazës stacionare dhe asaj të lëvizshme. Si

fazë e lëvizshme përdoren lëngjet.

Analitët fillimisht treten në tretësin përkatës dhe pompohen drejt kolonës nën shtypje të

lartë. Normalisht çdo komponent eluon nga kolona dhe del si një bandë e ngushtë e cila

regjistrohet nga detektori si pik. Detektimi i komponentëve të eluuar duhet të jetë selektiv

ose universal, e cila varet nga detektori që përdor.

Detektorët më të përdorshëm në HPLC janë detektorët e absorbimit në UV të cilët

bazohen në matjen e absorbancës të përbërësve të mostrës në dalje nga kolona

kromatografike. Kohët e fundit përdoret detektori Diod Array Dedektor (DAD) i cili ka

saktësi dhe ndjeshmëri të mirë. Ky lloj detektori bën monitorim të spektrave në tërë

kufijtë e gjatësisë së valës së dukshme dhe ultraviolet. Përdorimi në të i dy llambave D2

(deuterium) dhe W (volframi) si burim drite jep mundësinë që të merret një informacion

më i plotë rreth analizës, si për shembull:

Identifikimin e komponimeve nga spektrat e absorbancës.

Kontrollin e papastërtive etj.

Një skemë e thjeshtë rreth asaj që ndodh në HPLC që nga momenti i injektimit të mostrës

deri në përpunimin e sinjalit elektrik në sinjal analitik jepet më poshtë.

Fig. 5.2 Paraqitja skematike e HPLC-së.

5.4 KROMATOGRAFIA E GAZTË

Kromatografia e gaztë (KG) është metoda që ka përdorimin më të gjerë në

krahasim me metodat e tjera kromatografike. Kromatografia e gaztë është teknika

kryesore për ndarjen dhe analizën e komponimeve të avullueshme (volatile). Ajo është

40

përdorur për të analizuar gazet, lëngjet dhe substancat e ngurta (këto të fundit zakonisht

të tretura në tretës të avullueshëm. Mund të analizohen edhe komponime organike, edhe

inorganike, me pesha molekulare nga 2 deri në 1000 Dalton. Në KG përbërësit e mostrës

ndahen nga njëri-tjetri si pasojë e proceseve të shpërndarjes ndërmjet fazës së

palëvizshme (të lëngët ose të ngurtë) që ndodhet në kolonë dhe të fazës së lëvizshme të

gaztë, e cila mbart mostrën në gjendje të avullt.

Për identifikimin e një lënde në një mostër me anë të KG-të mund të përdoret koha e

mbajtjes ose vëllimi i mbajtjes të cilat janë madhësi karakteristike për çdo substancë (për

kolonën e dhënë dhe në kushte pune të caktuara, të pandryshueshme)

Analiza cilësore për mostra krejt të panjohura është thuajse e pamundur duke përdorur

vetëm të dhënat e KG, si e tillë përparësi të veçantë ka sidomos metoda e kombinuar e

KG me masë-spektrometrinë (GC/MS). Në këtë mënyrë rritet shumë performanca

analitike e metodës, sepse kombinohet aftësia ndarëse shumë e lartë e kromatografisë me

aftësinë detektuese të metodave të tjera analitike. Skema e mëposhtme shpjegon me

detaje se si ndodh kalimi i mostrës nëpër tërë sistemin e GC-së që ne të marrim një sinjal

analitik të lexueshëm nga detektori.

Fig. 5.3 Paraqitja skematike e GCMS-së.

Në mënyrë të përmbledhur, një gazkromatograf funksionon si vijon. Një gaz mbartës

inert (si heliumi) rrjedh vazhdimisht nga një bombol (ose dalje e një rrjeti) përmes portës

së injektimit, kolonës dhe detektorit. Prurja e gazit mbartës kontrollohet me kujdes, për të

siguruar kohë retensioni të riprodhueshme dhe për të minimizuar zhurmën dhe “drift”-in

e detektorit. Mostra injektohet (zakonisht me një mikroshiringë) në portën e nxehtë të

41

injektimit ku avullohet dhe transportohet në kolonë, zakonisht 15-30 m të gjatë, të veshur

në pjesën e brendshme me një film të hollë të një lëngu me pikë vlimi të lartë (faza

stacionare).

Pas kolonës, gazi mbartës dhe mostra kalojnë nëpër detektor. Kjo pajisje mat sasinë e

mostrës dhe gjeneron sinjal elektrik. Ky sinjal shkon në një sistem të

dhënash/integrator/kompjuter që prodhon një kromatogramë (regjistrimi i shkruar i

analizës). Ky sistem i trajtimit të dhënave integron automatikisht sipërfaqet e piqeve,

kryen llogaritjet dhe printon një raport përfundimtar me rezultatet sasiore dhe kohët e

retensionit.

Kromatografia e gaztë ka një sërë përparësish:

E shpejtë që zgjat disa minuta.

Efikase dhe siguron rezolucion të lartë.

Ka ndjeshmëri të lartë, detekton me lehtësi rendet ppm dhe ppb.

Metodë jodestruktive, duke mundësuar kombinimin me p.sh. spektrometër

mase.

Metodë sasiore me saktësi të lartë, zakonisht me një RSD 1-5%.

Kërkon sasi të vogla mostre, zakonisht disa μl.

Metodë e besueshme dhe relativisht e thjeshtë.

Nuk ka kosto të lartë.

Të metat e kromatografisë së gaztë:

Kufizohet vetëm për mostrat e avullueshme.

Nuk mund të përdoret për mostra të paqëndrueshme termikisht.

Ka vështirësi për mostra që kërkojnë trajtime paraprake.

Kërkon metodat spektroskopike për të konfirmuar identitetin e pikut të

panjohur.

5.5 SPEKTROMETRIA E MASËS

Spektrometria e masës (MS) 35

është një teknikë analitike që prodhon spektra të

masës së molekulës së komponimit të mostrës për të cilën interesohemi. Spektrat

përdoren për të përcaktuar përbëjrjen elementare të mostrës, masën e grimcave si dhe të

42

molekulës, dhe në këtë formë duke na dhënë një informacion mbi strukturën kimike të

molekulës. Spektrometria e masës punon duke jonizuar përbërjen kimike për të gjeneruar

molekula të ngarkuara ose fragmente molekulare të jonizuara, të cilat maten në bazë

tëraportit masë: ngarkesë. Procedura tipike e MS-sëështë një mostër që mund të jetë e

lëngët, e ngurtë apo e gaztë duhet të jonizohet. Jonet ndahen sipas raportit masë:ngarkesë

joni. Jonet dedektohen me anë të një mekanizmi të aftë për të dedektuar ngarkesën e

grimcave. Rezultatet paraqiten si spektra të absorbancës relative të joneve si funnksion i

raportit të masës me ngarkesën.

Atomet ose molekulat mund të identifikohen nga korrelimi i masës së njohur me masën e

identifikuar ose nëpërmejet informacionit që merret nga fragmentizimi.

Një spektrometër mase përbëhet nga tre pjesë kryesore:

Burimi i joneve

Analizatori i masës

Dedektori

Jonizatori konverton një pjesë të mostrës në jone dhe mënyrat e jonizimit janë nga më të

ndryshmet, në varësi kjo të fazës së mostrës dhe të efikasitetit të jonizimit të molekulave

të ndryshme. Një sistem ekstraktues ekstrakton jonet e mostrës të cilat drejtohen të

kalojnë nëpër analizatorin e masës dhe më pas në dedektor.

Spektrometria e masës përdoret si për qëllime sasiore edhe cilësore. Këtu përfshihet

identifikimi i komponimeve të panjohura, përcaktimi i përmbajtjes së izotopeve të

elementëve në molekulë, dhe përcaktimi i strukturës së komponimit nga kromatograma e

fragmenteve. MS përdoret sot gjërësisht në laboratorët analitikë për studimin e vetive

fizike, kimike dhe biologjike të një numri shumë të madh komponimesh.

Kjo teknikë ka disa avantazhe krahasuar me teknikat e tjera dedektuese:

i. Ka ndjeshmëri të lartë për shkak të analizatorit që shërben si një filtër për

masat e ngarkuara duke zvogëluar kështu interferencat e sfondit.

ii. Specificitet shumë të mirë për sa i takon fragmentizimit për të identifikuar

komponimet e panjohura ose për të konfirmuar praninë e komponimeve të

dyshuar.

iii. Jep informacion në lidhje me masën molekulare të komponimeve.

iv. Jep informacion në lidhje me raportin e izotopeve të një elementi

Po ashtu kjo teknikë ka disa disavantazhe pasi zakonisht nuk bën dallimin mes izomerëve

optik dhe gjeometrik apo edhe pozicionit të o-, m-, p-, tek unazat aromatike. Gjithashtu

ka një kufizim për sa i përket identifikimit të hidrokarbureve që gjenerojnë fragmente

jonesh të njëjta.

44

KAPITULLI VI

MATERIALE DHE METODA

6.1 MATERIALE DHE METODA

Në këtë studim thuajse 5 vjeçar metodat dhe materialet e përdorur janë të shumtë,

megjithë mungesën e literaturës përsa i përket komponimeve dhe metodave të analizës të

kësaj bime. Edhe nëse gjendej informacioni nga ana biologjike, përbërja kimike e saj nuk

ishte studiuar më parë. Duke u nisur nga kjo puna jonë ka qënë shumë e gjërë në fillim

dhe materialet dhe metodat e përdorura për këtë studim thuajse janë përpunuar në

laborator nga ana jonë pa patur një pikënisje dhe pa e ditur se cilat do të jenë

përfundimet.

6.1.1 Qëllimi

Bimët mjekësore shihen si një burim i rëndësishëm i barnave të reja duke qenë se

ato përmbajnë një numër të madh komponimesh me potencial të lartë farmakologjik,

shumica prej tyre shërbejnë si substanca kryesore në zbulimin dhe identifikimin e

medikamenteve të reja. Për pasojë është e rëndësishme që të arrihet ndarja dhe

identifikimi i komponimeve bioaktive, por metodat tradicionale të ndarjes kanë disa

disavantazhe si më poshtë:

1. Synojnë kryesisht vetëm komponimet maxhoritarë,

2. Komponimet minoritarë mund të humbasin gjatë procedurave të ndarjes,

3. Komponimet bioaktive mund të deaktivizohen.

Ndaj del më se e nevojshme zhvillimi i metodave sa më efektive për të zbuluar

komponimet bioaktive nga burimet e ndryshme natyrore.

45

Qëllimi i këtij studimi është:

Të analizohen metoda të ndryshme ekstraktimi të rrrënjës dhe gjethes.

Të analizohen metoda të ndryshme ndarjeje të komponimeve që janë të

pranishëm në bimën Gymnospermium altaicum scipetarum.

Të bëhen matje me metodat instrumentale si me kromatografinë e gaztë

dhe të lëngët, si dhe për të identifikuar komponimet apo grupet e

komponimeve që dyshohet të jenë në bimë me masspektrometri.

Studimi i madhësisë së vëllimit të poreve si dhe ndryshimet porozimetrike

të rrënjës së bimës Gymnospermium altaicum scipetarum pas

ekstraktimeve të ndryshme duke përdorur porozimetrinë e mërkurit.

6.1.2 Parimi i punës

Fillimisht bima e tharë, grihet në grirës dhe kalohet nëpër sitën me diametër të

poreve 0.5 mm. Trajtimi fillestar i materialit bimor është trajtimi me ujë ose me disa

tretës organik të zakonshëm siç janë hekzani, eteri, etil acetati, izopropanoli ose metanoli

për një kohë të caktuar dhe me një metodikë të caktuar. Në fund të këtij procesi, pas

tretjes së komponimeve të ndryshme, ekstrakti filtrohet. Pas filtrimit të mostrës hapi tjetër

është avullimimi i tretësit i cili është më se i mjaftueshëm për të marrë produktin

përfundimtar, por legjislacioni kërkon largimin e tretësit deri në nivel mbetjesh ndaj

aplikohet avullimi në avullues rotativ. Kjo bëhet me qëllim që të largohet tretësi deri në

nivele gjurmë që të mos ndikojë në ekstraktin e marrë.

Fig. 6.1 Avulluesi rotativ (majtas) dhe grirësi (djathtas).

Një problem tjetër mjaft i rëndësishëm para se të fillojë analiza e komponimeve të bimës

që do të ekstraktohet është edhe zgjedhja e tretësit, i cili zgjidhet në varësi të bimës ose

në varësi të karakterit të komponimeve që duam të përftojmë.

46

Kohët e fundit përveç metodave tradicionale të ekstraktimit me ujë dhe me tretës të

ndryshëm ka gjetur zbatim edhe ekstraktimi me lëngje nën-kritik ose superkritik, i cili

përdor dioksidin e karbonit si tretës.

Pasi të realizohet ekstraktimi, mostrat e avulluara në avulluesin rotativ, treten në tretësin

e përshtatshëm me qëllim që të mund të bëhen analiza me një nga aparaturat

instrumentale siç janë GC-ja dhe HPLC-ja. Zgjedhja e këtij tretësi bëhet në varësi të

tretësit që kemi përdorur dhe të komponimeve që janë ekstraktuar me tretës të ndryshëm,

si dhe nga fakti se me cilën aparaturë do të analizohen.

Duke u nisur nga sa thamë më sipër janë përzgjedhur tretësit hekzan, diklormetan dhe

metanol, për të kryer ekstraktimet. Përveç këtyre në studim u mor edhe ekstraktimi me

CO2 në kushtet afër gjendjes kritike.

Metodat që përdoren për ekstraktimin janë të ndryshme duke filluar që nga distilimi i

thjeshtë nën refluks, ekstraktimi me aparatin Sokslet dhe ekstraktimi afër gjendjes kritike

me CO2 të lëngët.

Për të gjitha llojet e ekstraktimeve ndiqet pak a shumë i njëjti parim pune. Peshohet

fillimisht rreth 20 g bimë e tharë dhe e bluar dhe trajtohet me tretësin përkatës dhe

procedohet sipas metodikës përkatëse. Më pas bëhet filtrimi dhe avullimi i tretësit në

avullues rotativ. Masa e tharë pasi peshohet tretet me një tretës të përshtatshëm dhe

kalohet në viale për të bërë analizën në pllakat e KShH-ë dhe matjet në GCMS.

6.1.3 Procedura e marrjes së mostrës

Fillimisht është bërë lokalizimi i zonës ku rritej bima Gymnospermium altaicum

scipetarum. Bima është mbledhur në muajin nëntor 2009 ndërsa gjethja në prill 2012. Në

atë periudhë të vitit kjo bimë duke qenë se është bimë shumëvjeçare ndodhej në

periudhën e dimërimit, pra gjendej me shumicë vetëm rrënja pasi gjethet dhe lulet ishin

rrëzuar. Rrënja gjendet e futur në tokë dhe duke qenë se ajo shërben si rezervuar për

ushqimin e bimës gjatë dimrit, ajo është përshtatur në mënyrë të tillë dhe ka formën e

zhardhokut. Pas zhgroposjes së zhardhokut ai futet në qeska ku ruhet. Më pas bima

pastrohet nga dherat dhe papastërtitë e tjera duke e larë me ujë të bollshëm dhe më pas

thahet.

Tharja bëhet duke e lënë në një furrë me ventilim në temperaturën 30°C tërë

natën.Zhardhoku i tharë merret dhe pritet në copa të vogla dhe lihet të thahet. Grirja e

bimës bëhet me anë të grirësit dhe më pas me qëllim që të merren grimca të një madhësie

të caktuar kalohen nëpër një sitë me diametër të poreve 0.5 mm.

6.1.4 Mjete dhe reagentë

Aparaturat që do të përdoren gjatë këtij studimi janë:

Grirës

Ekstraktor Sokslet

Avullues rotativ

pH metër

47

Llambë UV

Gaz kromatograf-MS

HPLC-UV

Peshore analitike

Seri sitash

Tharës industrial

Mjetet laboratorike që janë përdorur:

Gota kimike 250, 500, 1000 ml

Elermajera 250, 500 ml

Balona për avullues rotativ 500 ml

Balona për Sokslet 500 ml

Pipeta Pastër

Viale 2 ml

Shishe qelqi 50 ml

Kolonë kromatografie

Hinka ndarëse 250, 500 ml

Reagentët e përdorur janë:

Hekzan

Diklormetan

Metanol

Acetonitril HPLC grade

Ujë HPLC grade

Aceton

Kloroform HPLC grade

Acid tartrik

Acetat etili

Tretësirë vanilinë 1% - Peshohet 1 g vanilinë dhe tretet në 100 g etanol

absolut (d=0.79 g/cm3) duke shtuar në të 2 ml H2SO4cc.

Acid klorhidrik 1N – 24.635 g acid klorhidrik (d=1.18 g/cm3, M=36.46

g/mol, 37%).

Reagent Dragendorf

Ujë i distiluar dhe i dejonizuar

Silika gel 60 F254 (0.063-0.2 mm)

6.2 EKSTRAKTIMI I RRËNJËS

Ekstraktimi është procesi i ndarjes që konsiston në ndarjen e një komponimi ose

disa të tillëve nga matrica e vet. Në rastin tonë kjo i referohet ekstraktimit të

komponimeve të ndryshme nga rrënja dhe gjethja e bimës Gymnospermium altaicum

scipetarum. Në këtë studim janë kryer procedura të ndryshme ekstraktimi që janë cituar

më poshtë.

48

6.2.1 Ekstraktimi me metanol

Ekstraktimi me metanol u bë me refluks me qëllim që të bëhet një ndarje e

komponimeve polare të tretshme në acide dhe në baza. Për të lehtësuar procesin e

ekstraktimit bëhet grimcimi uniform i materialit bimor. Për këtë qëllim pasi bluhet në

grirës kalohet nëpër sitën me diametër të poreve 0.5 mm dhe distilohet në aparaturën e

distilimit me refluks.

Fig. 6.2 Aparatura e distilimit me refluks.

Për të realizuar këtë lloj ekstraktimi fillimisht peshohet rreth 30 g rrënjë e tharë dhe e

bluar në një balon të larë dhe të tharë paraprakisht. Shtohet 300 ml metanol dhe 3 g acid

tartrik, futet përzierësi magnetik dhe vihet në përzierësin magnetik me ngrohje për rreth 3

orë në 100°C. Lidhet me një refrigjerant vertikal në mënyrë që të mos avullohet tretësi.

Lihet të zhvillohet reaksioni për 3 orë dhe më pas lihet të ftohet deri në temperaturën e

ambientit. Bëhet filtrimi nën vakum dhe në një balon të peshuar më parë kalohet në të

metanoli me ekstrakt, avullohet deri në të thatë dhe pas ftohjes në temperaturën e

ambientit peshohet. Shtohet 200 ml kloroform dhe 200 ml HCl 1 N me qëllim që të bëhet

tretja e plotë e masës së thatë. Kalohet në një hinkë ndarëse në të cilën realizohet ndarja e

fazave.

Faza organike (e poshtme që tani e tutje do të quhet faza organike acide)

ekstraktohet 2 herë me nga 100 ml kloroform. Bashkohen tërë fazat organike acide,

avullohet në avullues rotativ dhe mbahet shënim sasia e masës së tharë.

Faza ujore (e sipërme) i rregullohet pH 9-10 me NH4OH, ekstraktohet sërish 3

herë me nga 100 ml kloroform. Pas kësaj faza ujore e sipërme hidhet ndërsa faza

organike (e poshtme që tani e tutje do të quhet faza organike bazike) kalohet në një balon

të tharë dhe të peshuar paraprakisht me saktësi 0.1 mg, avullohet në avullues rotativ dhe

peshohet.

Si nga faza organike acide edhe nga faza organike bazike ruhen nga 20 ml mostër para se

të avullohen.

6.2.2 Ekstraktimi me diklormetan

Ekstraktimi me diklormetan kryhet sipas dy procedurave të ekstraktimit, me

refluks dhe me aparatin Sokslet.

49

6.2.2.1 Ekstraktimi me diklormetan nën refluks

Ekstraktimi me diklormetan u bë me refluks me të njëjtën aparaturë të përshkruar

në paragrafin6.2.1. Për të realizuar këtë lloj ekstraktimi fillimisht peshohet rreth 25 g

bimë e tharë dhe e bluar në një balon të larë dhe të tharë paraprakisht. Shtohet 300 ml

diklormetan, futet përzierësi magnetik dhe vihet në përzierësin magnetik me ngrohje për

rreth 3 orë në 100°C. Lidhet me një refrigjerant vertikal në mënyrë që të mos avullohet

tretësi. Në balon vihet edhe një termometër që të monitorohet temperatura e ekstraktimit.

Pasi ftohet bëhet filtrimi nën vakum dhe në një balon të peshuar më parë bëhet avullimi

në avulluesin rotativ.

6.2.2.2 Ekstraktimi me diklormetan në Sokslet

Ekstraktimi me diklormetan bëhet në aparatin Sokslet, me rreth 15-20 cikle.

Peshohet rreth 20 g mostër, me saktësi 0.1 mg, dhe vihet në balon 500 ml, të peshuar

paraprakisht me saktësi 0.1 mg, ku shtohen rreth 200 ml diklormetan. Vihet të ngrohet

dhe lihet në temperaturë konstante, rreth 40°C, që të zhvillohet procesi i ekstraktimit. Pas

ekstraktimit në Sokslet baloni avullohet në avullues rotativ. Pasi ftohet në temperaturën e

dhomës peshohet baloni me masën e ekstraktuar të tharë. Masa e tharë tretet me CHCl3

(HPLC grade) dhe ruhet në një viale, që do të përdoret si total për analizën në GCMS dhe

HPLC. Pjesa tjetër do të ruhet që ti bëhet fraksionimi në kolonën kromatografike si dhe

KShH-ë.

6.2.3 Ekstraktimi me hekzan

Ekstraktimi me hekzan bëhet në aparatin Sokslet, me rreth 15-20 cikle dhe ndiqet

e njëjta procedurë siç veprohet për ekstraktimin me diklormetan në sokslet.

6.2.4 Ekstraktimi me CO2 në gjendjen afër kritikut

Bima e marrë për ekstraktim thahet për dy ditë në eksikator mbi silikagel deri në

peshë konstante. Më pas bëhet bluarja në një mulli elektrik, deri në diametër të

kokrrizave nga 0.0063-0.63 mm. Me materialet e bluara bimore vazhdohet procesi i

ekstraktimit.

Materiali bimor vendoset në gëzhojën brenda enës prej qelqi të ekstraktimit. Materiali

bimor si dhe pika e takimit të sifonit mbulohen me lesh xhami, i cili mënjanon migrimin

e materialit të ngurtë gjatë procesit. Autoklava është mbushur me një sasi prej 220±10 g

CO2 të lëngshëm të përcaktuar eksperimentalisht. Sasia e ekstraktuesit kontrollohet nga

peshimet e autoklavës para dhe pas mbushjes me CO2. Autoklava duhet të ketë

temperaturë pak më të ulët se ajo e bombolës së CO2, në mënyrë që të shmanget një

shtypje më e lartë e avullit në autoklavë se sa në bombol.

50

Punohet në zonën dyfazore pranë temperaturës kritike (Tk=31.1C dhe Pk=73.8 bar).

Temperatura përkatëse e shtypjes të punës përcaktohet nga lakorja e shtypjes të avujve të

ekstraktuesit. Është punuar në presione 55-65 bar dhe temperaturat përkatëse, të cilat

luhaten rreth 294-298°K. Një rëndësi të veçantë ka temperatura e qarkullimit të ftohësit

(etilen glikol), në refrigjerant, e cila mbahet rreth 1-2°C.

Kështu lëngu i cili avullon në fundin e autoklavës së vendosur në një banjo uji,

kondenson në refrigjerantin ftohës dhe pikon mbi materialin që ekstraktohet. Kur gota me

sifon mbushet me kondensat (ekstaktues dhe ekstrakt) ai derdhet dhe kalon në enën e

poshtme të qelqit. Aty ky lëng avullon përsëri dhe kështu vazhdohet me radhë sipas

cikleve kohore të caktuara.

Nga vëzhgimi vizual i refrigjerantit ftohës dhe nga vrojtimi i pikave të kondesatit nga

dritarja e kapakut të autoklavës, përcaktohet koha e fillimit të procesit të ekstraktimit.

Gjithashtu nga sifoni vërehet dhe koha e nevojshme për mbushjen e gotës së sipërme me

sasinë e CO2 dhe kështu përcaktohet numri i cikleve të nevojshme për ekstraktim të plotë.

Është e rëndësishme që ndërprerja e procesit të ekstraktimit të përputhet me momentin e

derdhjes së kondensatit (ekstraktues dhe ekstrakt) në enën e poshtme të qelqit, pra në

fund të ciklit.

Për zbrazjen e autoklavës është treguar kujdes i veçantë për uljen e ngadaltë të shtypjes, i

cili është në afërsi të shtypjes kritik duke mënjanuar shpërndarjen e materialit të ngurtë si

dhe ftohjen e shpejtë. Prandaj hapet me kujdes nga pak valvula në mënyrë që CO2 të

mund të çlirohet gradualisht në ajër. Nxehtësia rezervë e autoklavës është e mjaftueshme

për kondensimin e ftohjes. Një “kurth akull” mund të përdoret për të kontrolluar largimin

e rrjedhjes së gazit.Pas largimit të gjithë CO2, hapet kapaku i autoklavës dhe ena e qelqit

qëndodhet brenda nxirret jashtë aparaturës.

Aparatura e plotë e ngritur për procesin e ekstraktimit me CO2 nën kritik paraqitet në

figurën e mëposhtme.

Fig. 6.3 Fotografia e aparatit të ekstraktimit me CO2 në gjendjen afër kushteve

kritike(majtas) dhe skema e tij36

(djathtas).

51

6.2.5 Distilimi me avuj uji

Materiali bimor nga i cili do të ekstraktohet vaji esencial vendoset në një balonë

dhe lihet në qetësi në mënyrë që avujt e ujit të përshkojë bimën nën shtypje. Ky proces

shkakton zbutjen e qelizave të bimës dhe bën të mundur që vaji esencial të largohet në

formë volatile. Temperatura e avujve të ujit duhet të jetë e tillë që të shkaktojë avullimin

e vajit esencial por jo ta shpërbëjë atë. Përveç avujve të ujit avullojnë dhe shumë pika të

vajit esencial të cilat kalojnë në tubin e aparatit Klevenger që është përgjegjës për kalimin

e avujve nga balona për në kondensator dhe pasi mbërrin në kondensator, vaji esencial

kondenson së bashku me avujt e ujit. Me qenë se vaji esencial i ekstraktuar nuk tretet në

ujë, formon një shtresë të hollë vajore mbi sipërfaqen e ujit. Pasi largohet vaji esencial,

uji që mbetet quhet ujë floral, distilat ose hidrosol. Ai përmban një sërë komponimesh që

janë ekstrakte të bimës të tretura në të.

Fig. 6.4 Skema e aparatit tip Klevenger.

6.2.6 Porozimetria me mërkur

Ky studim është fokusuar në ndryshimet porozimetrike të rrënjës së bimës

Gymnospermium altaicum scipetarum (GAS) pas katër llojesh të ndryshme

ekstraktimesh. Porozimetria e mërkurit përdoret për të përcaktuar madhësinë e vëllimit të

poreve.

Transferimi i lëndës së tretur nga brendësia e grimcës së ngurtë varet në vetitë e solventit

të përdorur, dhe mund të ndryshojë porozimetrinë e materialit bimor. Bazuar në këtë

hipotezë ne kemi investiguar ndryshimet e porozitetit të rrënjës së bimës GAS pas të

gjitha llojeve të ekstraktimeve me solventët e ndryshëm që kanë veti fiziko-kimike të

ndryshme.

Vëllimi i poreve dhe madhësia e shpërndarjes së poreve, për rrënjën e thatë të GAS të

paekstraktuar dhe për mostrat e ekstraktuara me metanol, n-hekzan, CO2 të lëngshëm,

diklormetan dhe metanol, maten duke përdorur teknikën e porozimetrit me mërkur.

Mërkuri mund të penetrojë në brendësi të poreve të materialit bimor kur në të aplikohet

një shtypje e caktuar. Poroziteti i mërkurit i përdorur në këtë studim është vënë në punë

në bashkëpunim me Prof. Lentz në Universitetin e Siegene, Gjermani. Pjesa kryesore e

52

porozimetrit është një autoklavë çeliku e tipit ATS 340. Diametri i saj është 15.15 mm

dhe vëllim maksimal është 17 cm3. Shtypja e ushtruar në materialin bimor në këtë studim

është nga 1-156 MPa, që i korrespondon rrezes së poreve nga 4.3 nm në 620.1 nm,

respektivisht. Përpara se të fillohen matjet rreth 2 g mostër trajtohet në 5 Pa në

temperaturën e dhomës për 30 minuta. Solventët e përdorur për ekstraktimin e rrënjës së

GAS janë CO2i lëngët, n-hekzani, diklormetani dhe metanoli pasi këto janë solventët më

të përdorur për ekstraktimin e rrënjës dhe mbi të gjitha kanë veti fiziko-kimike të

ndryshme.

6.3 EKSTRAKTIMI I GJETHES

Për të bërë ekstraktimin e gjethes janë ndjekur dy procedura analitike. Kjo është

bërë me qëllimin që të përftohen disa nga komponimet më specifike të saj siç janë

alkaloidet (ekstraktimi me metanol) dhe komponimet organike natyrore volatile (distilimi

me avuj uji).

6.3.1 Ekstraktimi me metanol

Për ekstraktimin e gjethes u morr rreth 200 g bimë e grirë paraprakisht dhe e

kaluar në një sitë me përmasa 1.25 mm. Ekstraktimi bëhet me 1500 ml metanol. Pas 24

orësh ekstraktim me përzierje të vazhdueshme mekanike, filtrohet ekstrakti dhe vihet

sërish në ekstraktim me 1 L metanol. Kjo gjë përsëritet sërish pas 24 orëve. Më pas

bashkohen tre ekstraktet e filtruar dhe avullohen deri në masë të thatë. Tretja e masës së

thatë bëhet me një tretësirë që përmban 1 L acid klorhidrik 5%. Ekstraktimi bëhet tre herë

me nga 200 ml diklormetan. Pas ekstraktimit mblidhen bashkë të tëra fazat organike që

tashmë do të quhen faza organike acide. Pas ndarjes së fazave në fazën ujore acide

shtohet 85 ml NH4OH 25 % me qëllim që të bazifikohet tretësira në pH rreth 9. Faza

ujore e bazifikuar ekstraktohet 3 herë me nga 100 ml diklormetan. Të dy fazat organike

avullohen dhe mbahen shënim të dhënat për peshat e tyre.

Mostrat e avulluara treten me diklormetan/metanol HPLC grade dhe mbushet një viale që

të bëhen matje në HPLC, ndërsa pjesa tjetër ruhet në një shishe për ti bërë KShH-në.

6.3.2 Distilimi me avuj uji.

Duke qënë se shumica e komponimeve organike synojnë të shpërbëhen do të

përdorim distilimin me avuj uji për të studiuar komponimet organike volatile të gjethes

sëGymnospermiumaltaicum scipetarum. Ulja e temperaturës së vlimit të këtyre

komponimeve nga avujt e ujit bën që të ekstraktohen një sërë komponimesh organike

natyrore, por që nxirren në temperaturë shumë më të ulët se temperatura e tyre e vlimit.

Për këtë qëllim merren 50.0 g gjethe e grirë dhe në balonë shtohen 1.5 L ujë. Lihet për tre

orë që të mblidhet vaji esencial dhe mënjëherë analizohet me GCMSMS.

53

6.4 ANALIZIMI DHE IDENTIFIKIMI

Pas kryerjes së procedurave të ndryshme ekstraktuese është bërë analizimi dhe

identifikimi i komponimeve të ekstraktuara me teknika të ndryshme analitike, të cilat

shtjellohen në vazhdim.

6.4.1 Kromatografia në shtresë të hollë

Nga mostra që lihet në ruajtje, qoftë ajo gjethe apo rrënjë, merret 1 pikë dhe

kalohet në vial. Ky vial mbushet deri në 1/3 respektivisht me hekzan ose

diklormetan/metanol. Pikohet nga një pikë në pjatat e KShH-së me anë të një kapilari

shumë të hollë dhe futet në enë të mbyllura dhe të mbushura në fundin e tyre me acetat

etili dhe hekzan në raportin 1:10. Lihet për një farë kohe që të ngjitet tretësi nëpër pjatën

e KShH-së deri në frontin e sipërm të pllakës, për shkak të veprimit kapilar. Pasi ngjitet

deri në frontin e sipërm të pllakës nxirret nga ena dhe thahet me tharësin industrial.

Migrimi i substancave përgjatë pllakave të KShH bëhet në bazë të polaritetit të ndryshëm

të komponimeve përbërëse të bimës si dhe nga polariteti i tretësve të përdorur për të

realizuar zhvillimin e pllakës së KShH-ë.

Sprucohet me tretësirë vaniline ose reagent Dragendorf përkatësisht për rrënjën dhe

gjethen. Gjatë tharjes vihet re shfaqja e njollave të komponimeve.

Fig. 6.5 Tharja e pllakës së KShH pas sprucimit me vanilinë.

Kromatografia e marrë fotografohet dhe bëhet interpretimi i saj lidhur me grupet e

komponimeve që dyshohen të jenë të pranishme në ekstrakt.

54

6.4.2 Kolona kromatografike

Fillimisht aktivizohet silika geli (Silika gel 60 F254, 0.063-0.2 mm) me

diklormetan duke tretur rreth 100 g silika gel në hekzan. Kalohet me kujdes në kolonë

(me gjatësi 30 cm dhe diametër të brendshëm 3.2 cm) me qëllim që të mos formohen

bulëza pasi na pengojnë ndarjen e mirë të komponimeve të mostrës.

Fig. 6.6 Kolona kromatografike.

Me anë të një pipetë Pastër merret rreth 1 ml mostër dhe kalohet nëpër paretet e kolonës

me kujdes pa trazuar shtresën e sipërme të silika gelit. Duke pasur kujdes që të mos

trazohet shtresa e sipërme e silika gelit dhe që kolona të mos thahet asnjë çast, shtohet

eluent në raporte të ndryshme. Eluenti i përdorur për këtë qëllim është acetati i etilit dhe

hekzani, të përgatitur në raporte të ndryshme. Eluimi lihet të bëhet nga forca e gravitetit

ose nganjëherë ndihmohet me një pompë të thjeshtë.

6.4.3 Analiza me kromatografinë e gaztë

Kromatografia e gaztë e përdorur në këtë studim ka qënë e shumëllojshme dhe janë

përdorur GC të lidhur me dedektorë të ndryshëm si FID, MS, MSMS.

55

6.4.3.1 Analiza me GC

Matjet bëhen në aparatin GC i tipit HP5890 Kolona është HP5 me gjatësi 30 m,

diametër të brendshëm 0.25 mm dhe madhësi të grimcave 0.25 mikron.

Fig. 6.7 Aparatura e GC-së.

Fillimisht mostrat e bëra gati injektohen në GC-në e stabilizuar duke bërë një programim

të temperaturës. Sasia e mostrës që injektohet nga secili fraksion është 1 µl. Injektimi

është në formën splitless në raportin 1 me 30. Temperatura e injektorit mbahet në 280°C

dhe e detektorit në 280°C. Duke mos qenë të sigurtë nëse në mostrat tona ka komponime

volatile programimi i temperaturës u nis në 80°C dhe duke u rritur 10°C/min deri në

temperaturën 300°C. Nga secili fraksion merren 10 µl dhe hollohen me 490 µl metanol

dhe mostrat analizohen me GC.

6.4.3.2 Analiza me GCMS

Matjet bëhen në aparatin GCMS QP 2010, i cili është i lidhur me autosampler dhe

autoinjektorin. Kolona është e ZB 5 MS me gjatësi 30 m, diametër të brendshëm 0.25

mm dhe madhësi të grimcave 0.25 µm. Temperatura varion nga 60°C deri në 350°C.

56

Fig. 6.8 Aparatura e GCMS-së.

Sasia e mostrës që injektohet nga secili fraksion si dhe nga tërë totalet e ekstraktuara

është 1 µl. Injektimi është në formën splitless dhe split ratio është në raportin 1 me 30.

Temperatura e injektorit mbahet në 250°C dhe e detektorit të masës në 280°C. Tek

programi i masës zgjidhet që të bëhet fillimisht në Scan Mode për raportin e masës ndaj

ngarkesës (m/z) nga 40 deri në 450.

Duke ditur se në mostrat tona ka komponime volatile programimi i temperaturës u

mendua që të niset në 80°C/2 min, 10°C në min-280°C/5 min (metoda 1).

Nga secili fraksion merren 300 µl dhe hollohen me 900 µl hekzan dhe mostrat janë gati

për t’u analizuar në GCMS.Për këtë lloj ekstraktimi përveç metodës 1 provohen edhe disa

metoda të tjera me qëllim që të kemi një ndarje më të mirë të komponimeve të cilat dalin

në fund apo edhe të atyre që dalin shumë larg njëri-tjetrit. Ndaj për disa fraksione lind

nevoja që të analizohen me metoda të tjera.

Programimi i temperaturës niset që në 150°C të rrijë 2 minuta, dhe pastaj të rritet me

10°C/minutë deri në 280°C ku do të rrijë 10 minuta (metoda 2).

Për metodën 3 programimi i temperaturës u mendua që të niset në 100°C të rrijë 2

minuta, të rritet me 5°C/minutë deri në 200°C ku do të rrijë 2 minuta dhe pastaj me

57

30°C/minutë deri në 280°C ku do të rrijë 5 minuta. Të gjitha rezultatet e marra integrohen

dhe ju bëhet spektri i masës 5 piqeve më kryesore dhe më pas bëhet kërkimi në librarinë e

GCMS-së (Nist 08) që të shihet se kujt i takojnë ato piqe.

6.4.3.2 Analiza me GCMSMS

Një pjesë e matjeve është bërë me GCMS TripleQuad e Agilentit të tipit 7000.

Programimi i temperaturës nisi në 60°C, 5 °C/min deri në 160°C për 1 min, dhe

20°C/min deri në 250°C ku u lapër 1 min. Pra koha totale e analizës ishte 26.5 minuta

dhe 3 minuta të tjera lihet ne Post Run në temperaturën 300°C me qëllim që të realizohet

Back Flush-i i kolonës. Tek TripleQuad QQQ prurja e heliumit dhe azotit ishte

respektivisht 2.25 mL/min dhe 1.5 mL/min.

Fig. 6.9 Aparatura e GCMSMS-së.

Mënyra e injektimit ishte në split dhe me një split ratio 100:1. Temperatura e injektorit

250°C dhe sasia e injektimit 1 µL. Kolona e përdorur HP-5MS UI: Agilent 19091S-

433UI HP-5MS UI e cila duron deri në 350°C dhe ka përmasat 30m x 250μm x 0.25μm.

6.4.4 Analiza me kromatografinë e lëngët

Metoda e analizës me HPLC është teknika më e përdorshme për ndarjet analitike.

Kjo gjë shpjegohet me mundësinë që ofron kjo teknikë për të analizuar mostrat e lëngëta

në temperaturë të zakonshme, në veçanti për komponimet joflurore dhe termikisht të

paqëndrueshme. Pra kjo teknikë në dallim nga GC që realizon analizën e komponimeve

organike jovolatile dhe të paqëndrueshme ndaj temperaturës. Të gjitha totalet e mostrave

të marra nga ekstraktimet e ndryshme janë tretur fillimisht me CHCl3 HPLC gradë dhe

janë bërë matje në HPLC-UV, duke ndryshuar programimin e eluimit (eluim izokratik

dhe me gradient) dhe gjatësinë e valës ku absorbojnë më mirë komponimet e

ekstraktuara.

58

Aparatura që përdoret për të bërë matjet për rrënjën në kromatografinë e lëngët është

HPLC Shimadzu USA MFG INC. Kjo HPLC është e lidhur me detektorin Diod Array

Dedektor (DAD) i cili ka saktësi dhe ndjeshmëri të mirë.

Kolona e përdorur është C-18 e llojit Pathfinder 100 AS 5.0 µm, me gjatësi 220 mm dhe

diametër të brendshëm 4.6 mm. Si eluent zgjidhet uji dhe acetonitrili pasi ky i fundit

është tretësi që jep numrin e pjatave teorike më të madh se tretësit e tjerë organik për këtë

lloj kolone të cilën kemi në disponim.

Fig. 6.10 Aparatura e HPLC-së (lart), Run gjatë analizës (Poshtë -majtas),

Post Run për përpunimin e të dhënave (Poshtë-djathtas).

Matjet për analizimin e gjethes janë bërë në aparatin HPLC Agilent 1260. Kolona është e

tipit Zorbax C18 5 µm me gjatësi 150 mm dhe diametër të brendshëm 4.6 mm.

59

Fig. 6.11 Aparatura e HPLC-DAD.

HPLC-të janë të lidhur me detektorin Diod Array Dedektor (DAD) i cili ka saktësi dhe

ndjeshmëri të mirë. Spektroskopia që bazohet në dritën e dukshme dhe atë violet (me

gjatësi vale λ 200-800 nm) studion ndryshimet e energjisë në nivelet energjetike brenda

një molekule që vijnë si rezultat i transferimeve elektronike nga orbitalet π- ose orbitalet

jo-lidhës. Ky lloj detektori bën monitorim të spektrave në tërë kufijtë e gjatësisë së valës

së dukshme dhe ultraviolet. Përdorimi në të i dy llambave D2 (deuterium) dhe W

(volframi) si burim drite jep mundësinë që të merret një informacion më i plotë rreth

analizës, si për shembull:

Identifikimin e komponimeve nga spektrat e absorbancës.

Kontrollin e papastërtive etj.

Si eluent zgjidhet uji, metanoli dhe acetonitrili pasi ky i fundit është tretësi që jep numrin

e pjatave teorike më të madh se tretësit e tjerë organik për kolonën të cilën kemi në

disponim. Për të bërë matjet, duke qenë se bima është e pa studiuar më parë dhe nuk kemi

shumë informacion lidhur me këtë lloj analize, si fillim zgjidhet temperatura e ambientit

25°C, pasi shumica e matjeve në HPLC bëhen në temperaturën e ambientit me qenë se në

temperatura më të larta prishet kolona, pra paketimi i saj (kjo varet nga temperatura

maksimale e lejuar e kolonës).Gjatë matjeve të ndryshme është eksploruar lidhur me

eluimin, duke përdorur kështu eluimin izokratik dhe me gradient, si dhe me gjatësinë e

valës së absorbimit. Janë bërë matje në gjatësinë e valës 220, 254, 320, 350 nm dhe në

max plot (skanim në të gjithë zonën nga 190-350 nm) për të parë në këtë mënyrë se në

cilën gjatësi vale absorbojnë komponimet e bimës GAS. Në HPLC injektohet 20 µl

mostër dhe prurja është përcaktuar në mënyrë specifike për çdo fraksion dhe analizë.

61

KAPITULLI VII

REZULTATE PËR RRËNJËN

Në këtë kapitull do të paraqiten të dhënat eksperimentale të procedurave të ndryshme të

ekstraktimit të rrënjës së Gymnospermium altaicum scipetarum.

7.1 REZULTATE PËR EKSTRAKTIMIN ME METANOL

7.1.1 Llogaritja e rendimentit

Fillimisht peshohet baloni bosh dhe në të shtohet bima e bluar dhe e tharë.

Pas ekstraktimit nën refluks me metanol, filtrimit dhe avullimit në avullues rotativ, bëhet

peshimi i balonit me masën e tharë.

Masa e bimës së tharë dhe e bluar imët m = 30.1700 g

Masa e ekstraktit pas ekstraktimit m1 = 10.3499g

Në bazë të këtyre rezultateve llogaritet rendimenti me formulën e mëposhtme:

%31.34%100*1700.30

10.3499%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me metanol është 34.31 %. Ky rendiment i lartë

shpjegon faktin se metanoli duke qenë se është një tretës polar ka ekstraktuar kryesisht

komponime polare nga rrënja, siç janë sheqernat dhe amidoni, të cilat janë me masë

molekulare të madhe.

Kjo vjen si rezultat i komponimeve të shumta që ndodhen në rrënjë, pasi ajo shërbente si

një rezervuar për ushqimin e bimës gjatë periudhës së dimërimit. E gjithë kjo na shtyn të

62

mendojmë që të bëhet një ndarje e komponimeve në acide dhe bazike dhe të shihet se si

ndryshon edhe rendimenti i kësaj ndarjeje të ekstraktit me metanol.

Faza organike acide kalohet në një balon të peshuar paraprakisht me

saktësi 0.1 mg, pas avullimit deri në të thatë lihet të ftohet në temperaturën e ambientit

dhe peshohet deri në peshë konstante.




%31.1%100*1700.30

0.3954%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me metanol për fazën organike acide është 1.31 %.

Faza organike bazike kalohet në një balon të peshuar paraprakisht me

saktësi 0.1 mg, pas avullimit deri në të thatë lihet të ftohet në temperaturën e ambientit

dhe peshohet.




%29.0%100*1700.30

0.0886%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me metanol nën refluks për fazën organike bazike

është 0.29 %. Tek ky ekstrakt mendohet të jenë tretur komponimet e azotuara.

Shuma e dy rendimenteve është 1.6 %. Kjo ulje e rendimentit të ekstraktimit me metanol

tregon se metanoli duke qenë tretës shumë polar ka ekstraktuar edhe komponime

makromolekulare si sakaride dhe polisakaride të cilat janë shumë polare dhe kanë mbetur

të tretura në fazën ujore acide dhe bazike.

7.1.2 Rezultatet e KShH

Me qenë se fazës organike acide dhe bazike të ekstraktimit me metanol nuk iu bë

fraksionim në kolonë bëhet krahasimi në KShH i vetëm këtyre dy fazave, duke iu

nënshtruar të njëjtës procedurë të dhënë më sipër. Në këtë pllakë kromatografike

krahasohen rezultatet e ekstrakteve me metanol të fazës organike acide dhe bazike para

dhe pas avullimit të mostrës me avulluesin rotativ.

63

Fig. 7.1 Pllaka e KShH të ekstrakteve të bimës Gymnospermium altaicum

scipetarum me metanol.

Ku:

F. o. A0 - Faza organike acide pas avullimit dhe tretjes me CHCl3-HPLC grade

F. o. A - Faza organike acide pa u avulluar

F. o. B0 - Faza organike bazike pas avullimit dhe tretjes me CHCl3-HPLC grade

F. o. B - Faza organike bazike e pa avulluar

Nga kromatograma shihet se fazat organike të ekstraktimit me metanol

janë shumë të “ndotura” me komponime organike me masë molekulare të madhe, ndaj

dhe duket se janë shirita të vazhduar.

Po ashtu shihet se për fazën organike bazike nuk ndodh zhvillimi i KShH,

pra komponimet që janë të tretura në këtë fazë janë kryesisht amina të cilat janë jopolare

dhe me eluentët e përdorur për zhvillimin e KShH nuk lëvizin nga fundi i pllakës.

7.1.3 Rezultatet e matjeve në HPLC të ekstraktimit me metanol.

7.1.3.1 Faza organike acide

Para se të filloheshin matjet në HPLC, stabilizohet kolona me të njëjtën metodë që

do të procedohet më vonë. Si gjatësi vale e punës në fillim zgjidhet 220 nm. Kushtet e

eluimit jepen në tabelën e mëposhtme ku B është përqindja e acetonitrilit.

64

T (min) Acetonitrili (%)

5 60

5 70

15 80

5 90

5 100

5 70

5 50

Tab. 7.1 Gradienti ujë-acetonitril. Fig. 7.2 Kromatograma e fazës

organike acide të ekstraktimit me metanol.

Nga kjo kromatogramë shihet se piqet fillojnë të dalin pas minutës së 20,

pra deri në 80 % acetonitril komponimet mbahen nga kolona. Duke u nisur nga kjo mund

të thuhet se polariteti i fazës lëvizëse është i lartë ndaj duhet ulur pak.

Po ashtu vihet re që intensiteti i piqeve është shumë i madh dhe për pasojë

një mori piqesh mund të jenë të padukshme pasi aparati i merr si zhurma krahasuar me

intensitetin e lartë të tyre.

Nisur nga këto që thamë më sipër provohet një metodë tjetër duke ruajtur pak a shumë të

njëjtat kushte eluimi por duke e lënë për një kohë më të gjatë në përqindjet e acetonitrilit

80 dhe 90%. Po ashtu bëhet edhe skanimi në dy gjatësi vale dhe merren kromatogramat e

mëposhtme.


5 60

5 70

15 80

20 90

5 100

5 70

5 50

Tab. 7.2 Gradienti ujë-acetonitril. Fig. 7.3 Kromatograma e fazësorganike

acide të ekstraktimit me metanol.

0 10 20 30 40 min

0

2500

mAU220nm4nm (1.00)

0 10 20 30 40 50 min

0

1000

2000

mAU220nm4nm (1.00)

0 10 20 30 40 50 min

0

500

1000

1500mAU

254nm4nm (1.00)

65

Nga kjo kromatogramë shihet se ka substanca që absorbojnë në gjatësi

vale të ndryshme. Pra në mostër ka komponime të cilat nuk dalin fare si piqe në gjatësinë

e valës së përzgjedhur.

Po ashtu duket qartë që shumica e komponimeve absorbojnë në 220 nm si

dhe dalin nga minuta e 20 deri në minutën e 45, ku përqindja e acetonitrilit shkon nga 80

deri në 100 % acetonitril.

Duke menduar se rritja e sasisë së acetonitrilit, pra ulja e polaritetit, mund të na japë

rezultate më të kënaqshme lidhur me ndarjen e komponimeve të mostrës tonë provohet

edhe një metodë që nis me 100 % acetonitril në po të njëjtën gjatësi vale.


20.00 100

5 90

5 80

5 70

5 60

5 40

Tab. 7.3 Gradienti ujë-acetonitril Fig. 7.4 Kromatograma e fazës


Duke parë kromatogramën e mësipërme duket sikur eluimi me 100 %

acetonitril ka bërë që komponimet të dalin shpejt dhe të mos ndahen mirë. Pra mund të

thuhet se kjo metodë nuk është efikase për ndarjen e komponimeve të fazës organike

acide të ekstraktuara me metanol.

Për këtë arsye krijohet një metodë e tjetër duke ndryshuar vetëm kushtet e eluimit me

gradient si më poshtë:


20.00 80

5 90

5 100

5 90

5 80

5 70

5 60

5 50

Tab. 7.4 Gradienti ujë-acetonitril Fig. 7.5 Kromatograma e fazës organike acide të

ekstraktimit me metanol.

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 min

0

500

1000

1500

mAU220nm,4nm (1.00)

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 min

0

1000

mAU220nm4nm (1.00)

66

Nga kromatograma shihet se piqet janë sërish pranë njëri-tjetrit dhe të pa

ndarë mirë.

Duke parë dhe mbivendosjen e tyre mendohet që të ulet sërish polariteti i

tretësit me synimin që të arrihet ndarja e piqeve pasi edhe intensiteti i tyre është shumë i

madh dhe në të njëjtën kohë mbajtjeje mund të dalin substanca të njëjtit grup.

Metoda e re që krijohet ka kushtet e mëposhtme të eluimit dhe për këto kushte jep

kromatogramën përkarshi.


20.00 90

5 100

5 90

5 70

5 50

Tab. 7.5 Gradienti ujë-acetonitril. Fig. 7.6 Kromatograma e fazës organike

acide të ekstraktimit me metanol.

Nga kjo kromatogramë duket sikur zhduken disa piqe ndaj do të rritet edhe

pak polariteti i eluentëve duke zvogëluar sasinë e acetonitrilit.

Po ashtu duke parë Post Runin vihet re se nuk është e vetmja gjatësi vale

220 nm ku absorbojnë komponimet e ekstraktuara.

Nisur nga këto që thamë më sipër lind nevoja që të përcaktohet gjatësia e valës ku

absorbojnë komponimet e esktraktuara. Nisur nga kjo si dhe nga mundësia që na lejon

aparatura do të bëhet një skanim i plotë që nga 200 nm deri në 350 nm, pra Max Plot.


20 85

5 90

5 100

5 80

5 60

Tab. 7.6 Gradienti ujë-

acetonitril.

Fig. 7.7 Kromatograma e fazës


0 10 20 30 min

0

1000

mAU220nm4nm (1.00)

0 10 20 30 min

0

2500

mAUMax Plot-200-350nm,4nm (1.00)

67

Shihet qartë se tërë piqet dalin në 20 minutat e parë ndaj mendohet që hapi

i bërë me përqindje të acetonitrilit 90 % nuk është i nevojshëm ndaj propozohet metoda e

mëposhtme.

Vihet gjithashtu re një rritje e konsiderueshme e intensitetit të piqeve pasi

ato janë si shumatorë i tërë gjatësive të valës ku absorbojnë komponimet.

Duke parë se komponimet dalin kryesisht nga kolona kur përqindja e acetonitrilit është

mbi 80 % krijohet metoda e mëposhtme.


15 85

10 100

2 90

3 80



Pavarësisht gjithë këtyre matjeve dhe provave nuk arrijmë të marrim një

kromatogramë të detajuar për të gjithë komponimet që mund të ketë faza organike acide e

ekstraktuar me metanol nga bima Gymnospermium altaicum scipetarum.

Vihet re se dalja e komponentëve fillon kryesisht në përqindjen e

acetonitrili 80 % dhe vazhdon deri në 100 %.

7.1.3.2 Faza organike bazike

Me qenë se komponimet që mund të jenë të tretura në fazën organike bazike janë të

ndryshme nga ato të fazës organike acide të ekstraktimit me metanol krijohet një metodë

tjetër por gjithmonë duke pasur parasysh përfundimet e nxjerra më lart. Fillimisht u bënë

matje në Max Plot, pra iu bë një skanim në tërë zonën me qëllim që të gjendej gjatësia e

valës ku komponentët e mostrës sonë absorbonin më shumë. Eluimi kryhet sipas

gradientit të dhënë në tabelën e mëposhtme:


5 60

5 70

15 80

20 90

5 100

5 70

5 50

Tab. 7.8 Gradienti ujë-acetonitril Fig. 7.9 Kromatograma e fazës organike bazike të


0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 min

0

2500


0 10 20 30 40 50 min

0

2500


68

Shfaqja e kaq shumë pak piqeve shpjegohet me faktin se intensiteti i njërit

prej tyre është shumë i madh dhe për pasojë një mori piqesh mund të jenë të padukshme

pasi aparati i merr si zhurma.

Nga kromatograma e mësipërme duke punuar në Post Run u arrit të

gjendet që gjatësia e valës ku komponimet e bimës që janë tek faza organike bazike e

ekstraktuar me metanol absorbojnë më shumë është 220 nm.

Po ashtu vihet re se duhet ulur pak polariteti i eluentit.

Nisur nga këto si dhe nga fakti se ulja e polaritetit mund të na përmirësojë ndarjen e

komponimeve të ekstraktuara krijohet metoda e mëposhtme duke ulur polaritetin e

eluentit si dhe duke bërë matje në gjatësinë e valës 220 nm ku komponimet absorbojnë

me shumica e komponimeve.


5 70

10 80

10 90

5 100

2 80

3 60


organike bazike të ekstraktimit me metanol.

Duket që komponimet që janë ekstraktuar në fazën organike bazike janë të

qartë dhe të ndarë mirë por zhduket një mori piqesh që ishin në Max Plot ndaj mund të

thuhet se ndonëse kushtet e ndarjes së piqeve janë të mira nuk kemi një informacion të

saktë rreth përmbajtjes së këtij ekstrakti.

Po ashtu mund të thuhet se matja vetëm në një gjatësi vale nuk është

shumë e mirë pasi ka komponime të cilat nuk absorbojnë në gjatësinë e valës së zgjedhur

për të bërë matjet.

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 min

0

500

mAU220nm4nm (1.00)

69

7.2 REZULTATE PËR EKSTRAKTIMIN ME DIKLORMETAN

7.2.1 Ekstraktimi me diklormetan në refluks

7.2.1.1 Llogaritja e rendimentit

Pas avullimit deri në të thatë i balonit me ekstraktin e diklormetanit nën refluks, lihet të

ftohet në temperaturën e ambientit dhe peshohet.




%95.0%100*0273.25

0.2377%100*1

m

m

Rendimenti i ekstraktimit me diklormetan nën refluks është 0.95 %.

7.2.1.2 Përgatitja e kolonës kromatografike

Për ekstraktin e diklormetanit në refluks shtohet eluent (acetat etili:hekzan) në raporte të

ndryshme (1:10, 1:5, 1:3, 1:2 dhe 1:1 në vëllim) duke përgatitur nga 100 ml nga secili

raport. Fraksionet mblidhen në 92 provëza kimike dhe iu bëhet një KShH paraprake për

disa fraksione të përzgjedhura në mënyrë të rastësishme. Duke u nisur nga rezultatet

paraprake bëhet një rigrupim i provëzave duke krijuar kështu 7 fraksione si më poshtë.

Provëza 1-33 34-39 40-47 48-60 61-73 74-81 82-92

Fraksioni 1 2 3 4 5 6 7

Tab. 7.10 Fraksionet e marra nga kolona kromatografikepër ekstraktimin me

diklormetan në refluks.

Provëzat rigrupohen sipas tabelës së mësipërme dhe avullohen në avulluesin rotativ,

treten me hekzan dhe ruhen në viale.

7.2.1.3 Rezultatet e KShH-ë.

Pas ekstraktimit me diklormetan me refluks si për totalin ashtu edhe për të gjithë

fraksionet e marra në kolonë kemi rezultatet e mëposhtme pë KShH:

70

Fig. 7.11 Pllaka e KShH e fraksioneve të ekstrakteve të bimës Gymnospermium altaicum

scipetarum me diklormetan në refluks.

Ku:

T - Totali i ekstraktimit me diklormetan në refluks.

1-7 - Fraksionet e marra nga kolona kromatografike e ekstraktit total.

Fraksioni i parë duket se ka gjurmë të estereve me peshë të madhe

molekulare.

Fraksioni 2 ka sasi të mëdha të substancave me polaritet të mesëm dhe

substancave jopolare.

Fraksioni i 3 ka gjurmë të substancave jopolare dhe kryesisht ka substanca

me polaritet të mesëm.

Fraksioni i 4 ka substanca me polaritet të mesëm.

Ndërsa fraksioni i 5-7 kanë substanca polare.

7.2.1.4 Rezultatet e GCMS-së.

Nga skanimi në aparatin GCMS me metodën 1,të dhënë në paragrafin 6.4.3.2, merret

kromatogrma e mëposhtme për ekstraktimin me diklormetan në refluks. Për secilin

fraksion integrohen 5 piqet më kryesore dhe më intensiv. Spektrat e identifikuar nga

secili pik paraqiten në Aneksin 1.

Fig. 7.12 Kromatograma e totalit të ekstraktimit me diklormetan në refluks.

5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5 20.0 22.5 25.0

0.5

1.0

1.5

2.0

(x100,000,000)

71

FRAKSIONI 1

Nga kjo kromatogramë duket qartë se ky fraksion ka marrë një mori të madhe

komponimesh të cilat janë më pak polaret dhe janë ekstraktuar nga diklormetani me

refluks. Këto komponime të ekstraktuara janë volatile dhe sasia e ekstraktuar e tyre është

e madhe. Ndarja e këtyre komponimeve me këtë programim temperature është shumë e

mirë. Një gjë që vihet re është se edhe në minutën e 26 ka akoma komponime të rënda të

cilat mund të kenë mbetur në kolonë. Këto duhet të jenë parafina ose steroide të rënda të

cilat edhe mund të kenë ngelur në fillim të kolonës dhe e dëmtojnë atë. Megjithatë për të

mos rrezikuar që këto komponime të dalin në fillim tek mostra tjetër bëhet një “larje” e

kolonës me aceton në 280°C për 15 minuta.

Për kromatogramën e mëposhtme janë identifikuar 5 piqet më karakteristikë dhe

intensivë.

Fig. 7.13 Kromatograma e fraksionit 1 të ekstraktimit me diklormetan në refluks.

Duke u nisur edhe nga ajo që pritej nga KShH duket se në këtë fraksion dalin komponime

jopolare.

FRAKSIONI 2


FRAKSIONI 3


72

Në këtë fraksion ndarja e komponimeve të ekstraktuara me diklormetani në refluks është

shumë e mirë. Po ashtu sasia e komponimeve të ekstraktuar duket e mirë dhe madje mund

të thuhet se këtu kemi ekstraktuar disa komponime në sasi të madhe.

FRAKSIONI 4

Fig. 7.16 Kromatograma e fraksionit 4të ekstraktimit me diklormetan në refluks.

Edhe në këtë kromatogramë shihet se kemi komponime volatile të cilat dalin që në

temperaturë të ulët. Duket sikur edhe në këtë fraksion vazhdojnë të dalin pak a shumë të

njëjtët komponime si të fraksionit të mëparshëm pasi edhe në këtë fraksion eluenti është

thuajse me të njëjtin polaritet.

FRAKSIONI 5

Fig. 7.17 Kromatograma e fraksionit 5të ekstraktimit me diklormetan në refluks.

Edhe ky fraksion është i njëjtë pak a shumë me fraksionin e mësipërm vetëm se shtohen

disa piqe të cilat u takojnë komponimeve volatile dhe që janë më polare. Këtë e vërteton

piku i katërt që ka kohën e mbajtjes Rt = 17.252 minuta që i takon heptadekanol-1 me

masë molekulare 256 g/mol.

FRAKSIONI 6


73

Nga krahasimi i rezultateve të marra për të dy fraksionet në GCMS rezulton të kemi

thuajse të njëjtat komponime, ndonëse për fraksionin 6 (ngjyra rozë) duket sikur

komponimet ndodhen në sasi pak më të madhe pra kur të bëhen studime të tjera nuk është

i nevojshëm ndarja e këtyre 2 fraksioneve.

Fig. 7.19 Krahasimi i kromatogramave të fraksionit 5 dhe 6 të ekstraktimit me

diklormetan në refluks.

FRAKSIONI 7


Në këtë fraksion dalin disa komponime që janë më polare dhe kanë temperatura të larta

vlimi. Këto komponime dalin pasi kur është bërë kolona kromatografike eluenti ka pasur

sasi më të lartë të acetatit të etilit, pra është rritur polariteti i eluentit.

Po ashtu duket qartë që janë larguar komponimet volatile që në fraksionet e para të

ekstraktimit me diklormetan në refluks.

7.2.2 Ekstraktimi me diklormetan në Sokslet


Pas ekstraktimit në Sokslet, avullohet në avullues rotativ dhe pasi të ftohet në

temperaturën e ambientit, bëhet peshimi i balonit me masën e tharë.

Masa e bimës së tharë dhe e bluar imët M = 20.1369 g

Masa e ekstraktit pas ekstraktimit m0 = 0.3237 g

74


%61.1%100*1369.20

0.3237%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me diklormetan në Sokslet është 1.61 %.

7.2.2.2 Përgatitja e kolonës kromatografike

Duke iu nënshtruar të njëjtës procedurë të përshkruar rreth përgatitjes së kolonës

përgatiten edhe fraksionet për totalin e ekstraktimeve me diklormetan në aparatin Sokslet.

Për këtë lloj ekstrakti shtohet eluent (acetat etili:hekzan) në raporte të ndryshme (1:10,

1:3, dhe 1:2, në vëllim) duke përgatitur nga 100 ml nga secili raport. Fraksionet mblidhen

në 52 provëza kimike. Bëhet një KShH paraprake dhe nga kjo bëhet një rigrupim i

provëzave duke krijuar kështu 10 fraksione.

Provëza 1-8 9-13 14-18 19-23 24-28 29-33 34-38 39-43 44-48 49-52

Fraksioni 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tab. 7.11 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike

për ekstraktimin me diklormetan në Sokslet.

Provëzat rigrupohen sipas tabelës së mësipërme dhe avullohen në avulluesin rotativ,

treten me hekzan dhe ruhen në viale që të kryhen analiza të tjera.

7.3.2.3 Rezultatet e KShH-ë.

Ekstraktimi i bimës Gymnospermium altaicum scipetarum me diklormetan në

Sokslet.


altaicum scipetarum me diklormetan në Sokslet.

75

Ku:

T - Totali i ekstraktimit me diklormetan në Sokslet.


Nga ndarja me kromatografi të lëngët janë marrë 10 fraksionet e

mësipërme të cilat siç mund të shihet janë të ndara në bazë të polaritetit.

Për dy fraksionet e para mund të themi se janë estere të cilët kanë mase

molekulare të madhe dhe në kromatografi në kolone dalin të parat për shkak të masës së

madhe molekulare.

Më pas në fraksionet 3-4 shohim që kryesisht kemi substanca jo polare të

cilat fillojnë në fraksionin 3 dhe tek fraksioni 4 janë më me shumicë. Në këtë fraksion

fillojnë të shfaqen dhe substancat me polaritet të mesëm.

Fraksionet 5-10 kryesisht kanë substanca me polaritet të mesëm dhe

shumë polare.

7.2.2.4 Matjet në HPLC të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet

Në bazë të dyshimeve të ngritura gjatë vlerësimit të rezultateve të tjera shihet se

komponimet përbërëse të ekstrakteve bimore dalin kryesisht afër 90 % acetontril. Për

këtë arsye këtij lloj ekstrakti i bëhet eluimi izokratik 10:90 (ujë:acetonitril), me prurje

1ml/min, në gjatësinë e valës 220 nm dhe sasi të injektimit 10 µl.

Fig. 7.22 Kromatograma e ekstraktimit me diklormetan në Sokslet

(eluimi izokratik).

Nga kjo kromatogramë sërish nuk merret ndonjë informacion pasi piqet

janë të mbivendosur dhe kanë intensitet shumë të lartë.

Shihet se edhe eluimi izokratik nuk bën një ndarje të mirë të këtyre

komponimeve, madje bën një ndarje më të keqe se eluimi me gradient.

Duke dyshuar se mbase edhe gjatësia e valës ku absorbojnë komponimet që ekstraktohen

me diklormetan nuk absorbojnë në këtë gjatësi vale bëhet një eluim me gradient si dhe

një skanim i plotë në Max Plot.

0.0 5.0 10.0 15.0 min

0

2500

mAU220nm4nm (1.00)

76


5 60

5 70

15 80

20 90

5 100

5 70

5 50

Tab. 7.12 Gradienti ujë-acetonitril. Fig. 7.23 Kromatograma ekstraktimit

me diklormetan në Sokslet.

Vihet re një ndarje e mirë e komponimeve por që nuk është shumë reale

pasi piqet janë shumë të fuqishëm dhe ka shumë të tjerë që mund të jenë në nivele të

zhurmave.

Po ashtu vihet re edhe dalja e komponimeve pas minutës së 45 ku

përqindja e acetonitrilit është duke u zvogëluar. Kjo na bën të mendojmë se ka një sërë

komponimesh polare dhe të rënda të cilët duan një kohë më të gjatë për të dalë nga

kolona.

Pas skanimit të plotë që nga 190 nm deri në 350 nm zgjidhet gjatësia e valës 220 nm që të

bëhet një skanim me të njëjtën metodë dhe merret kromatograma e mëposhtme.

Fig. 7.24 Kromatograma ekstraktimit me diklormetan në Sokslet (λ=220 nm).

Shihet se kemi vetëm 2 piqe që nuk janë të dukshme në Max Plot. Për këtë

mund të thuhet se skanimi i mostrës në Max Plot na jep më shumë informacion lidhur me

numrin e piqeve, por këto piqe nuk janë të ndarë mirë.

Edhe nga skanimi i mostrës në një gjatësi vale bën që të humbasim piqet e

komponimeve të cilat nuk absorbojnë në atë gjatësi vale dhe për pasojë informacioni që

merret nuk është i saktë.

0 10 20 30 40 50 min

0

2500


0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 min

0

1000

mAU220nm4nm (1.00)

77

7.2.2.5 Rezultatet e GCMS-së

Pas analizë së ekstraktit të marrë nga ekstraktimi me diklormetan në Sokslet me metodën

1 merret kromatograma e mëposhtme.

Fig. 7.25 Kromatograma ekstraktit total të marrë nga ekstraktimi me diklormetan

në Sokslet.

Nga kjo kromatogramë shihet se piqet janë shumë intensivë në

temperatura mbi 210°C. Kjo sjell që të gjitha piqet e komponimeve volatile të njihen si

zhurma nga aparati.

Po ashtu vihet re se piqet janë edhe të gjerë që dëshmon se në të njëjtën

kohë mbajtjeje mund të dalin njëkohësisht disa komponime që kanë të njëjtën

temperaturë vlimi.

Piqet e gjerë tregojnë se aty mund të kemi edhe izomerët optikë të një

komponimi, të cilët mund të ndryshojnë shumë pak nga njëri-tjetri për sa i takon

temperaturës së vlimit apo qëndrueshmërisë së komponimeve.

Edhe pjesa e fundit e kromatogramës dëshmon se aty ka akoma

komponime, të cilat nuk kanë dalë nga kolona, që mund të jenë grumbulluar në fillim saj

dhe mund të ndotin mostrën që do të injektohet më pas. Për të evituar sa më shumë këtë

problem bëhet një “larje” e kolonës me aceton në 280°C për 15 minuta.

Nga moria e piqeve të mësipërme lind nevoja e kalimit të mostrës nëpër

kolonën kromatografike që të bëhet një ndarje e këtyre komponimeve me qëllim që të jetë

më i lehtë identifikimi i tyre.

Për kromatogramën e mësipërme nuk bëhet një integrim paraprak pasi mund të na çojë në

përfundime të gabuara për shkak të atyre që u përmendën më sipër. Për të tërë fraksionet

që u morën nga kolona kromatografike u bë injektimi në GCMS po me metodën 1 dhe

për secilin fraksion u bë integrimi i pesë piqeve më kryesore si më poshtë.

78

FRAKSIONI 1

Fig. 7.26 Kromatograma e fraksionit 1 të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet.

Nga kjo kromatogramë shihet se ka në të komponime volatile të cilat dalin që në minutat

e para, pra në temperatura të ulëta. Po ashtu ka edhe komponime të cilat dalin në

temperatura të larta, të cilat duan më shumë kohë që të dalin nga kolona. Për të

përmirësuar këtë mendohet që të bëhet analiza e këtij fraksioni me një metodë të dytë e

cila ka programimin e temperaturës të ndryshëm nga e para: nis në 150°C për 2 minuta

dhe pastaj rritet me 10°C/min deri në 280°C ku e lëmë 10 minuta dhe merret

kromatograma e mëposhtme:

Fig. 7.27 Kromatograma e fraksionit 1

të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet e analizuar me metodën 2.

Piqet e vegjël në këtë kromatogramë tashmë janë më intensiv dhe piqet të cilët dilnin në

pjesën e fundit dalin më shpejt, për pasojë duket se kolona është e pastër pasi bazeline në

fund të kromatogramës është e stabilizuar. Pra mund të thuhet se ky programim është një

metodë më e mirë për të ndarë dhe identifikuar komponimet e pranishme në këtë

fraksion. Ashtu siç pritej në këtë fraksion janë kryesisht komponime të rënda dhe

jopolare.

FRAKSIONI 2


79

Në këtë kromatogramë piqet janë intensivë por janë të përqendruar

kryesisht në temperatura nga 130°C deri në 210°C dhe duket sikur piqet nuk janë të ndarë

mirë.

Në temperaturat maksimale të punës vihet re së nuk ka komponime me

temperaturë vlimi të tillë. Për këtë arsye për këtë fraksion synohet që piqet të ndahen pak

më mirë dhe propozohet metoda e tretë për të analizuar këtë fraksion.

Metoda e tretë në 100°C lihet të rrijë 2 minuta, të rritet me 5°C/minutë deri në 200°C ku

do të rrijë 2 minuta dhe pastaj me 30°C/minutë deri në 280°C ku do të rrijë 5 minuta.

Kromatograma që merret me këtë metodë është:

Fig. 7.29 Kromatograma e fraksionit 2 të ekstraktimit me diklormetan

në Sokslet me metodën 3.

Kromatograma në këtë rast është më e detajuar dhe disa piqe të cilat ishin si zhurma ose

të mbivendosur me piqe të tjera tashmë janë piqe të mirëfillta.

Për kromatogramën e analizuar me metodën e parë integrojmë 5 piqet më kryesore dhe

për gjithsecilin bëjmë spektrin e masës.

FRAKSIONI 3


Ky fraksion ka shumë pak komponime pasi siç duket polariteti i eluentit nuk ka marrë

nga kolona asnjë nga komponimet e ekstraktuara me diklormetan. Megjithatë për piqet

më kryesorë është bërë integrimi i tyre dhe është gjetur spektri përkatës i masës.

FRAKSIONI 4

Fig. 7.31 Kromatograma e fraksionit 4të ekstraktimit me diklormetan në Sokslet.

80

Në këtë fraksion dalin komponimet relativisht polare dhe kjo i detyrohet rritjes së

polaritetit të eluentit në kolonën kromatografike. Piqet janë të ndarë mirë, pra metoda e

përdorur është efikase për këtë fraksion. Për piqet më intensivë bëhen spektrat e masës të

cilët kanë Rt = 11.010, 12.571, 15.688, 17.329 dhe 21.090 minuta.

FRAKSIONI 5


Në këtë fraksion piqet janë shumë të vegjël pasi fraksioni përmban vetëm sasi shumë të

vogla të tyre. Këto komponime sa kanë filluar të dalin ose përfaqësojnë sasitë që kanë

mbetur nga fraksioni i fundit paraardhës që ka mbetur në të.

FRAKSIONI 6


Këtu shihet se piku më intensiv është në minutën e 17.259 dhe 21.090, ndërsa piqet e

tjerë janë më pak intensivë. Ndërsa piqet e tjerë kanë kohë mbajtjeje 13.279, 18.741 dhe

20.199 minuta.

FRAKSIONI 7


81

Shihet se kjo kromatogramë është e krahasueshme me atë të fraksionit 6. Kjo vërehet

edhe nga mbivendosja e kromatogramave të fraksionit 6 dhe 7 të paraqitur në

kromatogramën e mëposhtme.

Fig. 7.35 Kromatograma e fraksionit 6 dhe 7 të ekstraktimit me diklormetan në

Sokslet.

FRAKSIONI 8


Në këtë fraksion dalin kryesisht komponime të cilat janë polare por edhe që kanë masë

molekulare të madhe sepse dalin kryesisht në temperaturat maksimale të punës. Disa nga

piqet kryesore kanë Rt 3.780, 21.089, 22.00, 23.065 dhe 24.665.

FRAKSIONI 9


Edhe në këtë fraksion piqet janë plotësisht të ndarë dhe kanë kohë mbajtjeje 16.054,

17.679, 17.775, 21.104 dhe 23.063 minuta.

5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5 20.0 22.5 25.0

0.25

0.50

0.75

1.00

1.25

1.50

(x100,000,000)

82

FRAKSIONI 10


Në këtë fraksion vihet re shfaqja e dy piqeve shumë të gjerë që na çon në mendimin se

aty mund të ketë më shumë se një komponim ose që të jenë izomerët optikë të tyre. Ndaj

nuk shihet e arsyeshme që të bëhet integrimi i këtyre piqeve. Pra ngelet për tu vërtetuar,

në një të ardhme, se kujt i korespondojnë ato piqe dhe se pse kanë atë formë. Ndonëse

dyshohet që mund të jenë komponime shumë polare dhe me masë molekulare të madhe.

Disa nga përfundimet kryesore të arritura pas ekstraktimit me diklormetan në Sokslet janë

paraqitur më poshtë:

Duke u nisur nga kromatograma totale mund të thuhet se diklormetani ka

ekstraktuar shumë komponime. Ndaj edhe vetë kromatograma e tij ka dalë shumë e

“ndotur”.

Kalimi nëpër një kolonë kromatografike bën të mundur ndarjen

komponimeve dhe lehtëson shumë punën e identifikimit të piqeve.

Edhe ndarja nëpër fraksione është një zgjidhje por duhet pasur më kujdes

gjatë krijimit të fraksioneve. Për shembull duket që fraksionet e fundit kanë shumë pak

komponime në të, madje i njëjti komponim del në disa fraksione.

Po ashtu disa fraksione kanë komponime shumë të përafërta për sa i takon

vetive kimike të tyre ndaj dhe dalin shumë afër me njëri-tjetrin dhe për këtë arsye

propozohet përdorimi i një metode tjetër analize.

7.3 REZULTATET E EKSTRAKTIMIT ME HEKZAN


Fillimisht peshohet baloni bosh dhe në të shtohet bima e bluar dhe e tharë. Pas

ekstraktimit në Sokslet, avullohet në avullues rotativ dhe pasi të ftohet në temperaturën e

ambientit, bëhet peshimi i balonit me masën e tharë.




83

%55.1%100*0620.20

0.3100%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me hekzan në Sokslet është 1.55 %.

7.3.2 Përgatitja e kolonës kromatografike

Duke ndjekur po të njëjtën procedurë,siç është shpjeguar më parë, bëhet aktivizimi i

silikagelit dhe përgatitja e kolonës edhe për këtë rast. Për ekstraktimin me hekzan në

Sokslet, fraksionet mblidhen në 23 provëza kimike. Bëhet një KShH paraprake dhe nga

kjo bëhet një rigrupim i provëzave duke krijuar kështu 10 fraksione.

Provëza 1-3 4-6 7-9 10-11 12-13 14-15 16-17 18-19 20-21 22-23

Fraksioni 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tab. 7.13 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike

për ekstraktimin me hekzan në Sokslet.

Provëzat rigrupohen sipas tabelës së mësipërme dhe avullohen në avullues rotativ.

Merren me hekzan dhe ruhen në viale deri në momentin e analizimit me GCMS.

7.3.3 Rezultatet e KShH-ë.

Duke kryer të njëjtën procedurë eksperimentale si për kromatografitë e tjera në shtresë të

hollë bëhet edhe me ekstraktin me hekzan, si për totalin ashtu edhe për fraksionet e tij.

Fig. 7.39 Pllaka e KShH e fraksioneve të ekstrakteve të bimës

Gymnospermium altaicum scipetarum me hekzan në Sokslet.

84

Ku:

T - Totali i ekstraktimit me hekzan në Sokslet.


Fraksioni i 1 duket sikur jep gjurmë të estereve me peshë të madhe

molekulare.

Fraksioni i 2 ka sasi të dukshme të substancave me polaritet të mesëm dhe

më shumë të substancave jopolare.

Fraksioni i 3 ka sasi të mëdha të substancave jopolare dhe substancave me

polaritet të mesëm.

Fraksioni i 4 ka substanca me polaritet të mesëm.

Fraksoni 5-6 ka substanca polare.

7.3.4 Matjet në HPLC të ekstraktimit me hekzan në Sokslet

Pas skanimit të plotë që nga 190 nm deri në 350 nm zgjidhet gjatësia e valës 220 nm që të

bëhet një skanim me të njëjtën metodë.

Fig. 7.40 Kromatograma e ekstraktimit me hekzan në Sokslet (λ = 220 nm).

Shihet se edhe tek ekstraktimi me hekzan kemi vetëm 2 piqe që nuk janë

të dukshme në Max Plot.

Shihet se si për ekstraktimin me diklormetani edhe me hekzani, në

gjatësinë e valës 220 nm duket sikur kanë ekstraktuar të njëjtët komponime, por nga

studimi i grafikëve në Max Plot duket që këto dy lloj ekstraktimesh janë të ndryshme për

sa i përket komponimeve të ekstraktuara pasi ato absorbojnë në gjatësi vale të ndryshme.

Po ashtu mund të thuhet se diklormetani dhe hekzani ekstraktojnë pak a

shumë të njëjtët komponime.

7.3.5 Rezultatet e GCMS-së

Mostra e ekstraktuar me hekzan në Sokslet analizohet me GCMS sipas metodës 1 dhe

merren rezultatet e mëposhtme.

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 min

0

1000

mAU220nm,4nm (1.00)

85

Fig. 7.41 Kromatograma e totalit të ekstraktimit me hekzan në Sokslet.

Nga kjo kromatogramë duket sikur janë vetëm dy piqe kryesore të cilët janë shumë të

gjerë, gjë që tregon se në aty mund të ketë disa komponime të cilat kanë masa molekulare

të përafërta dhe mund të jenë me polaritet të ndryshëm. Kjo na çon menjëherë në ndarjen

e këtyre komponimeve me kolonën kromatografike

FRAKSIONI 1-5

Pas ekstraktimit të bimës Gymnospermium altaicum scipetarum me hekzan në aparatin

Sokslet iu bë një kolonë dhe u morën 10 fraksione. Më pas ato avulluan dhe u tretën në

hekzan. Pasiu injektuan në GCMS sipas metodës 1 merret kromatograma e mëposhtme.

Në këtë fraksion duket që janë të pranishme një sërë komponimesh volatile, nga pjesa e

parë e kromatogramës e cila është mjaft e detajuar. Mirëpo piqet më intensivë janë në

temperaturën maksimale të punës në 280°C, gjë që demonstron se ato janë komponime të

rënda dhe jo shumë polare pasi pritet që hekzani të ekstraktojë më shumë komponime

jopolare për shkak të polaritetit të tij.

Fig. 7.42 Kromatograma e fraksionit 1-5 të ekstraktimit me hekzan në Sokslet.

Pra në këtë fraksion janë të pranishme kryesisht parafinat, dhe komponimet shumë

volatile që cilat vazhdojnë të dalin që në temperaturë të ulët. Po ashtu mund të thuhet se

bashkimi i këtyre fraksioneve nuk ishte ide e keqe pasi piqet janë të ndarë mirë dhe me

intensitet relativisht të lartë. Nëse këto fraksione do të ishin të ndara do të kishim

kromatograma me pak piqe dhe ato do të kishin një intensitet të ulët sa edhe mund të

merreshin si zhurma.

FRAKSIONI 6

Edhe në fraksionin e 6 vazhdojnë të dalin komponime volatile, madje ka edhe

komponime të cilat vazhdojnë të duken edhe në këtë fraksion ndonëse vazhdojnë të

shfaqen komponime të tjera më polare.

86

Fig. 7.43 Kromatograma e fraksionit 6 të ekstraktimit me hekzan në Sokslet.

Në këtë kromatogramë ka disa piqe intensivë të cilët nuk janë vetëm në temperaturat

maksimale të punës por edhe në temperatura rreth 180°C.

FRAKSIONI 7


Edhe në këtë fraksion vazhdojnë të dalin komponime volatile, madje intensiteti i tyre

është edhe më i lartë se tek fraksionet e mëparshme. Vihet re se ka një sërë komponimesh

që vazhdojnë të dalin edhe në këtë fraksion ndonëse dukeshin që në fraksionin e parë, por

edhe shfaqen piqe të reja që deri më tani nuk arrinim t’i shihnim.

FRAKSIONI 8

Edhe fraksioni i tetë u analizua me të njëjtën metodë në GCMS dhe u morr

kromatograma e mëposhtme.

Fig. 7.45 Kromatograma e fraksionit 8të ekstraktimit me hekzan në Sokslet.

Nga kjo kromatogramë shihet se sasia e komponimeve në këtë fraksion vjen duke u ulur,

pasi ato kanë kaluar në fraksionet e para, ndonëse ka gjurmë akoma të këtyre

komponimeve, të cilat dalin si piqe të vogla. Çudia është tek piku i dytë i cili është shumë

i gjerë si pik dhe mendohet që aty mund të jenë izomerët optikë të atij komponimi. Piqet

kryesore të cilat janë integruar dalin në minutën e 8.251, 19.570, 19.925, 24.325 dhe

26.654.

5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5 20.0 22.5 25.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

(x100,000,000)TIC

1

23

4

5

87

FRAKSIONI 9


Në këtë fraksion duket që nuk ka më komponime të cilat të jenë në sasi të madhe madje

ato mund të jenë në nivele gjurmë. Piqet që janë integruar dalin në minutën e 8.223,

13.275, 17.262, 19.571 dhe 19.927.

FRAKSIONI 10

Duke ndjekur të njëjtën procedurë siç u veprua deri më tani procedohet edhe për

fraksionin e 10. Kjo kromatogramë është më pak e detajuar dhe piqet nuk janë aq

intensivë.


Duke marrë në konsideratë tërë përfundimet e nxjerra për secilin fraksion mund të

nxirren disa përfundime kryesore lidhur me ekstraktimin me hekzan në aparatin Sokslet.

Po të vihet re moria e komponimeve që ndodheshin tek ekstrakti total nga

fraksionimi duket se ato janë ndarë në komponime të veçanta, dhe kjo e bën më të

paraqitshme kromatogramën si nga ana vizive ashtu edhe nga lehtësia për identifikimin e

atyre komponimeve që dilnin vetëm si një apo dy piqe shumë intensivë.

88

7.5 REZULTATET E EKSTRAKTIMIT ME CO2 AFËR GJENDJES KRITIKE


Peshohet bima e tharë dhe e bluar dhe vihet në gëzhojë dhe pasi lidhet aparatura lihet të

ndodhë ekstraktimi për rreth 12 cikle.




%15.0%100*0473.20

3005.0%100*0

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me CO2 afër kushteve kritike është 0.15 %. Ekstrakti

ishte në formë kristalesh me ngjyrë të verdhë.

7.5.2 Përgatitja e kolonës kromatografike

Pasi përgatitet kolona sipas procedurës së përshkruar më parë, për totalin e ekstraktit të

marrë nga CO2 në kushte afër gjendjes kritike shtohet eluent (acetat etili:hekzan) në

raporte të ndryshme (1:5, 1:3 dhe 1:1 në vëllim) duke përgatitur nga 100 ml nga secili

raport. Fraksionet mblidhen në 14 provëza kimike. Bëhet një KSHH paraprake dhe nga

kjo bëhet një rigrupim i provëzave duke krijuar kështu 3 fraksione.

Provëza 1-7 8-10 11-14

Fraksioni 1 2 3

Tab. 7.14 Fraksionet e marra nga kolona kromatografike për ekstraktimin me CO2

në kushte afër gjendjes kritike.

Provëzat rigrupohen sipas tabelës së mësipërme, avullohen në avullues rotativ, treten me

hekzan dhe ruhen në viale për tu analizuar me GCMS.

7.5.3 Rezultatet e KShH-ë.

Duke kryer të njëjtën procedurë eksperimentale si për kromatografitë e tjera në

shtresë të hollë bëhet KShH edhe me ekstraktin me dioksid karboni në kushte afër

kritikut, si për totalin ashtu edhe për fraksionet e tij.

89


altaicum Scipetarum me CO2 në kushte afër gjendjes kritike

Ku:

T - Totali i ekstraktimit me CO2 në kushte afër kritikut.


Shohim që fraksioni i 1 është thuajse njëlloj me totalin e CO2 pra shumica

e komponimeve jopolare që merr tretësi CO2 janë kryesisht në këtë fraksion.

Fraksionet 2-3 marrin vetëm një pjesë të vogël të substancave polare nga

ekstrakti total. Kjo vërtetohet edhe nga analizimi i tyre me GCMS.

7.5.4 Matjet në HPLC të ekstraktimit me CO2 të lëngët afër kritikut.

Përveç provave të tjera që janë bërë për këtë ekstraktim fillimisht u nis me eluimin

izokratik 50:50 (ujë:acetonitril), me prurje 1 ml/min, në gjatësinë e valës 220 nm dhe sasi

të injektimit 10 µl.

90

Fig. 7.49 Kromatograma e ekstraktimit me CO2të lëngët afër gjendjes kritike.

Nga kjo kromatogramë shihet se për këtë lloj ekstraktimi mund të përdoret

edhe eluimi izokratik dhe ka një ndarje të mirë të komponimeve të ekstraktuara, ndonëse

ky numër duket shumë i vogël.

Po ashtu shihet se komponimet absorbojnë në gjatësinë e valës 190 nm,

kjo duket edhe nga përzgjedhja që i bën vetë aparatura gjatësisë së valës, në të cilën

komponimet e ekstraktuara absorbojnë më me shumicë.

7.5.5 Rezultatet e GCMS-së

Pas ekstraktimit me CO2 në kushtet afër gjendjes kritike dhe kalimit të ekstraktit

total nëpër kolonën kromatografike u bë analiza e ekstraktit total dhe i 3 fraksioneve të

marra nga kolona kromatografike në GCMS me metodën 1 të përshkruar në paragrafin

6.4.3.2. Rezultatet e GCMS-së janë paraqitur më poshtë:

Fig. 7.50 Kromatograma e totalit të ekstraktimit me CO2 në kushtet afër gjendjes

kritike.

Nga kjo duket qartë pamja jo shumë e rregullt e kromatogramës dhe sidomos pasi

programi i përdorur ka arritur temperaturat maksimale të punës, ato rreth 280°C. Ky

fenomen ndodh për shkak të “destabilizimit” të kolonës në këto temperatura, ose ndodh

një farë “qarje” e kolonës. Kjo do të mund të eliminohej duke rritur raportin

sinjal/zhurmë me anë të rritjes së përqendrimit të mostrës. Një gjë e tillë nuk u preferua të

bëhej pasi duhet të kemi parasysh që po punojmë me ekstrakte krudo, dhe jemi koshiente

që ato përmbajnë edhe substanca të cilat nuk dalin nga kolona, por mund ta ndotin atë.

Për të zvogëluar këtë ndotje, kemi punuar me përqendrime të vogla si është preferuar të

punohet më shumë me fraksionet.

Nga kjo diagrame vihet re se ky ekstrakt ka një mori substancash volatile, por substancat

me mazhoritare janë ato me Rt 16.014, 17.250, 17.664, 19.918 dhe 21.076. Këto piqe u

analizuan më pas me masspektrometër dhe rezultatet janë si më poshtë:

0 10 20 30 40 min

0

25

50

75

100

125

mAUExtract-190nm4nm (1.00)

91

Piku 1 rezulton se është hekzadekanol-2 me spektër të masës si më poshtë. Masa

molekulare e tij është 242 g/mol dhe në varësi të pikës së tij të vlimit del nga kolona pas

16.014 minutash.

Fig. 7.51 Spektri i masës për pikun e parë.

Piku 2 është acidi n-hekzadekanoik (palmitik) me masë molekulare 256 g/mol dhe ka

spektrin e mëposhtëm të masës. Dalja e këtij acidi në këtë kohë është më se e logjikshme

pasi dihet se acidet kanë temperatura vlimi më të larta se alkolet nga të cilat rrjedhin.

Fig. 7.52 Spektri i masës për pikun e dytë.

Piku 3 është acidi 9,12-oktadekadienoik (cis, cis-linoleik) me masë molekulare 280

g/mol. Ky acid del më vonë për shkak të lidhjeve dyfishe të cilat e bëjnë më të vështirë

avullimin e këtij komponimi.

Fig. 7.53 Spektri i masës për pikun e tretë.

Piku 4 është esteri i acidit hekzandioik dioktil (dioktil adipati) me masë molare 370 g/mol

dhe temperaturë vlimi në 214 °C (në 0.67 kPa)

Fig. 7.54 Spektri i masës për pikun e katërt

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

45

69 97

111224196

HO

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

6073

129

83

115 256213157199

OH

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

67 8155

109123 280150

OH

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

12957

70112

83 147 241259212

O

O

O

O

92

Piku 5 është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik, bis(2-etilhekzil) ose i njohur ndryshe

si di(etilhekzil) ftalati me masë molekulare 390 g/mol.

Fig. 7.55 Spektri i masës për pikun e pestë.

Nga studimi i këtyre piqeve kryesore mund të thuhet se komponimet dalin kryesisht duke

u bazuar në masat molekulare, pra komponimet më të rënda duan një kohë më të gjatë për

të dalë nga kolona. Ky nuk është një kriter bazë pasi në të ndikojnë shumë veti të

komponimit, si qëndrueshmëria e tij, temperatura e vlimit etj.

Po ashtu vihet re se në fund të kromatogramës duket sikur ka akoma komponime që po

dalin nga kolona. Kjo na vërteton faktin se totali përmban komponime të cilat kanë

mbetur në fillim të kolonës dhe kërkojnë temperatura më të larta aplikimi, por kjo gjë

është e pamundur pasi mund të shkatërrohet paketimi i kolonës nëse rritet më tej

temperatura. Zgjidhja më e mirë do të jetë prerja e një pjese të kolonë në fund të analizës.

FRAKSIONI 1

Pasi bëhet kolona kromatografike merret fraksioni i parë i cili trajtohet me hekzan në

raportin 1 me 3 dhe kalohet në viale ku do të analizohet me GCMS po me metodën 1.


gjendjes kritike.

Nga kjo kromatogramë duket sikur piqet e dedektuara janë më të shumtë dhe më të

fuqishëm, pasi kanë intensitet më të lartë. Kjo gjë ngjan si abstrakte pasi duket sikur

fraksioni i parë është më i pasur me komponime se totali. Por një gjë e tillë është

plotësisht e saktë pasi tek ekstrakti total duke qenë se janë shumë komponime dhe janë të

rënda ato mund të mbeten në pjesën e sipërme të kolonës dhe të mos dalin fare nga ajo.

Po ashtu pas kolonës komponimet e fraksionit të parë janë më të pasuruar me

komponentë polar për shkak të polaritetit të lartë të eluentit (acetat etili:hekzani i cili

është në raportin 1:5 në fillim të zhvillimit të kolonës kromatografike).

Nga kjo kromatogramë duket që në këtë fraksion ndodhen një mori komponimesh

volatile të cilat fillojnë që të dalin që në minutën e tretë.

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

149

57 16771113 27983 132

C(O) O CH 2CHEt (CH 2) 3Me

C(O) OCH 2 CHEt (CH 2 )3 Me

93

FRAKSIONI 2

Për fraksionin 2 pasi merret kromatograma e mëposhtme me metodën 1, bëhet integrimi i

pesë piqeve më intensivë dhe për gjithsecilin merret spektri i masës. Nga studimi i kësaj

kromatograme vihet re një pjesë e komponimeve volatile nuk shfaqen pasi janë mbledhur

në fraksionin e 1, dhe sipas logjikës këtu mbeten komponime të cilat janë më pak polare

se fraksioni i parë. Po ashtu shihet se edhe kjo kromatogramë është më e detajuar se totali

pasi është arritur që të pasurohen fraksionet përkatëse.


gjendjes kritike.

Për këtë fraksion vihet re se komponimet të cilat ndodhen në sasi më të madhe janë

kryesisht në pjesën e fundit të kromatogramës, pra rreth temperaturës maksimale të

kolonës 280°C. Kohët e mbajtjes për komponimet e mësipërme sipas piqeve përkatëse

janë 19.725, 21.088, 21.683, 22.977, 23.538 minuta.

FRAKSIONI 3

Për fraksionin e tretë vihet re se kolona është e stabilizuar dhe shihet se numri i

komponimeve të mbetura në këtë fraksion është më i paktë se tek fraksionet e tjerë. Për tu

bërë spektrin e masës përzgjidhen piqet të cilët janë më intensiv dhe kanë kohën e

mbajtjes respektivisht 15.039, 16.023, 19.925, 21.104, 21.197. Duke parë fundin e

kromatogramës mund të thuhet se tashmë nuk kanë mbetur më komponime në kolonë

pasi bazline është i stabilizuar dhe nuk ka komponime të tjera.


të ekstraktimit me CO2 në kushtet afër gjendjes kritike.

Në përfundim të studimit të tërë spektrave të marrë nga ekstraktimi me CO2 afër gjendjes

së kushteve kritike mund të thuhet se:

Përdorimi i ekstraktit total për analizë nuk është shumë i rekomandueshëm

pasi ai jep vetëm disa piqe intensivë ndërsa të tjerët i njeh më shumë si zhurma

94

Po ashtu tek ekstrakti total vihet re “destabilizimi” i kolonës për shkak se

ekstrakti është i “ndotur” me komponime të cilat janë shumë të rënda dhe mund të ngelen

në fillim të kolonës, pasi temperatura nuk duhet të kalojë mbi 280°C që është edhe kufiri

i rritjes së temperaturës.

Si përfundim mund të thuhet se përgatitja e një kolone kromatografike na

ndihmon që të mbrojmë aparaturën dhe të arrijmë të bëjmë një ndarje më të mirë të

komponimeve të pranishme në ekstraktin total.

Komponimet që ekstrakton CO2 janë kryesisht të llojit të parafinave dhe

estereve me masë molekulare shumë të madhe që dalin nga kolona në temperaturë shumë

të lartë.

7.5 DISTILIMI ME AVUJ UJI

Për rrënjën e grirë imët bëhet distilimi me avuj sipas procedurës së përshkruar në

paragrafin 6.3.2. Metoda e përdorur për analizimin dhe identifikimin e komponimeve

përbërës të vajit esencial përshkuhet në paragrafin 6.4.3.2. Kromatograma e marrë jepet

në figurën e mëposhtme.

Fig.7.59 Kromatograma e distilimit me avuj uji e rrënjës.

Të gjitha piqet e identifikuar duke u nisur nga libraria e intrumentit janë paraqitur në

aneksin 3.

Fig. 7.60 Spektri i masës për pikun e izobutilen epoksidit.

Ajo që është vënë re në distilimin me avuj uji është se të gjithë komponimet që vijnë pas

minutës së 38 kanë izobutilen epoksidin si opsion tëparë për përputhshmëri të lartë me

librarinë. Kjo na bën të mendojmë se këto komponime mund të jenë derivate të tij por

temperatura i ka copëtuar deri në këtë komponim të qëndrueshëm.

5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0 45.0 50.00.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

(x100,000)

50.0 75.0 100.0 125.0 150.0 175.0 200.00.0

0.5

1.0(x10,000)

41

72

5750

O

95

7.6 POROZIMETRIA ME MËRKUR

Në tabelën 7.15 janë paraqitur të dhënat për vëllimin dhe rrezen mesatare të poreve për

çdo mostër rrënje GAS të ekstraktuar apo jo.Vlerat e dhëna për viskozitetin, tensionin

sipërfaqësor dhe koeficientin vetë-difuzionit për CO2 e lëngët, n-hekzanin, diklormetanin

dhe metanolin për temperaturën e ekstraktimit janë gjetur në literatura të ndryshme.

Tretësi

Viskoziteti i

tretësit në

25°C

(mPa*s)

Sipërfaqja e

tensionit

sipërfaqësor

në 25°C

(mN/m)

Koeficienti i

vetë-

shpërndarjes

së tretësit D

(10-9

m2/s)

Shtypja i

ekstraktimit

(bar)

Temperatura

e

ekstraktimit

(°C)

Vëllimi i

poreve

(cm3/Kg)

Rrezja

mesatare e

poreve (nm)

Metanol 0.593 22.2 2.41 1 25 193.43 7.5

Diklormetan 0.44 28.1 1.98 (25°C) 1 25 140.38 8.5

n-hekzan 0.21 (60°C) 14.2 (60°C) 4.63 (60°C) 1 ≈ 60 215.48 8.4

CO2 lëngët 0.057 0.55 21 (25°C) 63-65 24-25 224.54 4.6

Asgjë - - - - - 87.52 22.1

Tab. 7.15 Të dhënat për vetitë e tretësave, parametrat e ekstraktimit, vëllimi

grumbullues dhe rrezja mesatare e poreve të mostrave të ekstraktuar dhe jo të

ekstraktuar të materialit të rrënjës GAS.

Vëllimi i poreve rritet pas çdo ekstraktimi në krahasim me mostrën e rrënjës GAS të

paekstraktuar. Ajo rritet pak për mostrën e ektraktuar nga diklormetani dhe më shumë kur

ekstraktohet nga metanoli, n-hekzani, për të arritur vlerën më të lartë në rastin e

ekstraktimit me CO2 të lëngët. I njëjtirregull është ndjekur edhe nga ulja e viskozitetit të

tretësit (përveç diklormetanit dhe metanolit), tensionit sipërfaqësor dhe nga rritja e

koefiçientit të vetë-difuzionit.

Shpërdarja e përmasave të poreve të mostrave tregon që mezopere të reja janë krijuar pas

ekstraktimit me çdo tretës të përdorur. Përmasat e poreve janë më të vogla pas

ekstraktimit nga CO2 i lëngët (4.6 nm) dhe të ngjashme pas ekstraktimit nga n-hekzan,

metanol dhe diklormetan (7.5 nm-8.5 nm).

Dioksidi i karbonit i lëngët ndryshon ndjeshëm në vlerën e tensionit sipërfaqësor dhe

koefiçientit të vetë-difuzionit nga tretësit e tjerë duke mundësuar një transferim më të

mirë të lëndës së tretur nga brenda masës së ngurtë përmes kapilarëve të tij. Vëllimi i

poreve të mostrave nuk ka lidhje me rendimentet e ekstraktimeve.

Rendimenti më i lartë është arritur nga ekstraktimi me methanol (34.31%) dhe më i ulti

nga esktratimi me CO2 të lëngët (0.15%) ndërkohë vëllimet e poreve të këtyre mostrave

të rrënjës së GAS të ekstraktuar janë respektivisht 193.43 cm3/Kg dhe 224.54 cm

3/Kg.

Kjo shkon në përputhje me supozimin se ekstraktimi i tretësit nga brënda grimcave të

ngurta, i cili është përgjegjës për krijimin mezoporeve të reja në mostrën e bimëve, është

vetëm një pjesë e procesit të ekstraktimit të tretësit.

96

KAPITULLI VIII

REZULTATE PËR GJETHEN

8.1 REZULTATETEEKSTRAKTIMIT TËGJETHES

8.1.1 Rezultate për ekstraktimin me metanol


Pas avullimit deri në të thatë të balonit me ekstraktin e metanolit nën

refluks, lihet të ftohet në temperaturën e ambientit dhe peshohet.

Masa e bimës së tharë dhe e bluar imët m = 200,0020 g



%16,34%100*0020,200

68.3164%100*1

m

m

Rendimenti i ekstraktimit me metanol është 34,16 %. Ky rendiment i lartë shpjegon

faktin se metanoli duke qenë se është një tretës polar ka ekstraktuar kryesisht komponime

polare nga gjethet, siç janë edhe alkaloidet, të cilat janë me masë molekulare të madhe. E

gjithë kjo na shtyn që të bëhet një ndarje e komponimeve në acide dhe bazike dhe të

shihet se si ndryshon edhe rendimenti i kësaj ndarjeje të ekstraktit me metanol.

Faza organike acide, kalohet në një balon të peshuar paraprakisht, pas

avullimit deri në të thatë, lihet të ftohet në temperaturën e ambientit dhe peshohet deri në

peshë konstante.

97

Masa e bimës së tharë dhe e bluar imët m = 200,0020 g



%47,5%100*0020,200

10.9300%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me metanol për fazën organike acide është 5,47 %.

Faza organike bazike kalohet në një balon të peshuar paraprakisht, pas

avullimit deri në të thatë lihet të ftohet në temperaturën e ambientit dhe peshohet.




%58,1%100*0020.200

3.1657%100*1

m

m

Shihet se rendimenti i ekstraktimit me metanol për fazën organike bazike është 1,58 %.

Tek ky ekstrakt mendohet të jenë tretur komponimet e azotuara siç janë alkaloidet.Shuma

e dy rendimenteve është 9.15 % dhe është shumë herë më e vogël se rendimenti i marrë

në fillim. Kjo vjen si rezultat i tretjes të tërë komponimeve polare acide dhe bazike në

ujë. Këtu mund të përfshihen substanca të ndryshme si sheqernat, taninet apo

makromolekula të tjera.

Bilanci i masës për5 fraksionet e rigrupuara

Fraksionet e dala prej kolonës kromatografike rigrupohen në 5 fraksione. Fraksionet janë

grupuar nëpër balona të thara e të peshuara paraprakisht. Në tabelën e mëposhtme janë

paraqitur peshat e fraksioneve.


metanol të gjethes.

Fraksionet 1 2 3 4 5 6

Sasitë pas avullimit 1,9242 0,0914 0.0176 0,0677 0,1325 0,1497

98

8.1.1.2 Përgatitja e kolonës

Pas ekstraktimit me metanol dhe ndarjes së dy fazave siç është përshkruar në

paragrafin 6.3.1 në kolonën kromatografike shtohet eluent (diklormetan:metanol) sipas

raporteve të ndryshme (10:1, 4:1, 3:2, 2:3, 7:3, 9:1) në vëllim duke përgatitur nga secili

nga rreth 100 ml por duke ndihmuar eluimin edhe me 2 pika NH4OHcc. U mblodhën rreth

64 provëza dhe u bënë eksperimente të ndryshme në KShH dhe duke u nisur nga kjo u bë

rigrupimi i fraksioneve në 5 fraksione por epruvetat me numër 3, 7, 17, 25 dhe 37 u

ruajtën më vete dhe janë kromatografuar më vete.

Provëza 1-11 12-28 29-39 40-49 50-64

Fraksioni 1 2 3 4 5


metanol.

Për disa nga fraksionet u bë një fraksionim i mëtejshëm i tyre duke u vepruar si më

poshtë. Për fraksionin e dytë u përgatitën 4nënfraksione.

Provëza 1-4 5-8 9-29 30-40

Fraksioni 1 2 3 4



Për fraksionin e katërt u përdorën eluentët diklormetan:metanol me 2 pika NH4OHcc në

raporte të ndryshme (60:40, 50:50, 40:60 dhe në fund u kaluan vetëm metanol), duke

përgatitur nga 50 ml për secilin raport.

Provëza 1-15 16-19 20-23 24-27 28-33

Fraksioni 1 2 3 4 5



Për fraksionin e pestë u përdorën eluentët diklormetan:metanol me 2 pika NH4OHcc në

raporte të ndryshme (50:50, 40:60 dhe në fund u kaluan 70 ml metanol), duke përgatitur

nga 50 ml për secilin raport.

Provëza 1-7 8-12 13-15 16-20 21-25 26-32

Fraksioni 1 2 3 4 5 6



99

Për fraksionin e gjashtë u përdorën eluentët diklormetan:metanol me 2 pika NH4OHcc në

raporte të ndryshme (50:50, 40:60, 20:80 dhe në fund u kaluan me 70 ml metanol), duke

përgatitur nga 50 ml për secilin raport.

Provëza 1-7 8-11 12-20

Fraksioni 1 2 3



8.1.1.3 Rezultatet e KShH-ë

Fazës organike acide, bazike si dhe filtratit të parë të ekstraktimit me metanol iu bë

krahasimi në KShH, duke iu nënshtruar të njëjtës procedurë të dhënë më sipër në

paragrafin 6.3.1.Në këtë pllakë kromatografike krahasohen rezultatet e ekstrakteve me

metanol të fazës organike acide, bazike dhe filtratit të parë pas tharjes.

Fig. 8.1 Pllaka e KShH-ë të ekstrakteve të bimës GAS me metanol.

Ku:

F. o. A - Filtrati i parë total

F. o. B - Faza organike acide e avulluar

F. o. C - Faza organike bazike pas avullimit

Nga kromatograma shihet se fazat organike të ekstraktimit me metanol

janë shumë të “ndotura” me komponime organike të rënda, ndaj dhe duket se janë shirita

të vazhduar.

100

Po ashtu shihet se për fazën organike bazike nuk ndodh zhvillimi i KShH-

ë, pra komponimet që janë të tretura në fazën organike bazike janë kryesisht amina të

cilat janë jopolare (alkaloidet).

Vihet re që ka disa substanca të cilat mungojnë në F.o.B dhe ne F.o.C pra

që shihen në F.o.A.

KShH-ë e 5 fraksioneve të rigrupuara

Siç u tha edhe më lartë, 5 fraksionet e mara nga kolona kromatografike, u grupuan ne

varësi të polaritetit të ndryshëm të substancave që ato përmbajnë. Fraksionet e para kanë

substanca me polaritet më të ulët se sa ato të fundit.

Fig. 8.2 Pllaka e KShH-ë të 5 fraksioneve.

8.1.1.4 Rezultatet me HPLC-së

Para se të filloheshin matjet në HPLC, stabilizohet kolona me të njëjtën metodë që do të

procedohet më vonë. Si gjatësi vale e punës në fillim zgjidhet 254 nm. Solventët e

përdorur janë metanoli A dhe tretësirë amoniaku 0.1 % në ujë sipas gradientit të

mëposhtëm 0-5 min 0-10 % A; 5-10 min 10-30% A; 10-15 min 30-50 % A; 15-20 min

50-70 % A; 20-25 min 70-100 % A.

101

FRAKSIONI 1

Fig. 8.3 Kromatograma e fraksionit 1.

Ky fraksion është studiuar më vete si fraksion dhe duket që piku që del në 6.8 është një

komponim që është karakteristikë vetëm për këtë fraksion. Pra mund të mendohet që ky

komponim është izoluar në këtë fraksion.

FRAKSIONI 2

Fig. 8.4 Kromatograma e fraksionit 2_1.

Nga kjo kromatogramëështë e dukshme se nuk na ka dhënë ndonjë informacion specifik

në lidhje me komponimet e identifikuara këtu. Mund të jetë që edhe këto komponime që

dalin si gjurmë nëDAD por që mund të jenë edhe komponime shumë sinjifikative nëse

identifikohen me dedektorë të tjerë.


102

Te ky fraksion duket që piqet janë të ndarë shumë mirë dhe janë specifikë sipas gjatësisë

së valës por më intensivë dhe më të dukshëm janë në λ 230 dhe 254 nm. Nga këto dy

kromatograma vihet re një mori komponimesh që janë të dukshme vetëm në njërën nga

gjatësitë e valës siç është rasti i komponimeve që shfaqen në kohën e mbajtjes 5.6, 5.9,

6.3 dhe 6.8 që janë karakterisktikë dhe të dukshëm në 230 nm. Piku që del në 10.9 fillon

që të duket që në këtë fraksion por intensiteti i tij është më i dukshëm në fraksionin 2_3.


Komponimet e këtij fraksioni janë shumë specifikë vetëm për këtë fraksion dhe janë

komponime të cilat duket sikur janë izoluar mirë megjithatë konfirmimi i tyre mbetet për

tu bërë me spektrometrinë e masës dhe në këtë mënyrë të bindemi që këto komponime

janë karakteristikë e këtij fraksioni. Po ashtu ndryshimi i gjatësisë së valës na bën të

kuptojmë që këmi të bëjmë më një sërë komponimesh organike, klasa apo grupe të

ndryshme alkaloidesh. Piku më karakteristik është ai që del në 10.9 minuta.


103

Nga kjo kromatogramë duket se në 254 nm nuk kemi ndonjë identifikim shumë të mirë të

komponimeve dhe madje atë që në 254 nm e kap dhe identifikon si një pik të vetëm e

shumë intensiv del më se e qartë në 230 nm që janë dy komponime të cilët dalin në kohë

mbajtjeje të ndryshme gjë e cila na bën të mendojmë që këto komponime mund të jenë

izomerë të ndryshëm.

FRAKSIONI3

Fig 8.8. Kromatograma e fraksionit 3

Në fraksionin e tretë që është mbajtur i veçantë që nga fillimi duket që për në gjatësinë e

valës 254 nm kemi arrritur të izolojmë një komponim por gjatësitë e tjera të valës siç

është 230 nm na bën të mendojmë që aty mund të jenë disa komponime të tjera që kanë

nevojë për identifikim ndonëse janë në sasi më të vogla por janë sërish të dukshëm.

FRAKSIONI4


104

Në këtë fraksion janë një mori komponimesh të ndarë shumë mirë nga njëri-tjetri dhe që

janë të dukshëm në gjatësi vale të ndryshme. Kjo na lejon të krijojmë një ide më të qartë

mbi kohën e mbajtjes së komponimeve të ndryshme në kromatografinë e lëngët dhe të

jetë më i lehtë identifikimi i tyre në masë.


Në këtë fraksion siç duket këto tre piqe janë shumë mirë të ndarë dhe kanë intensitet

maksimal në këtë gjatësi vale. Ajo që është shumë interesant është piku në 8.2 që është

karakteristikë vetëm e këtij fraksioni.


Nga krahasimi i këtyre dy kromatogramavepiku që del në 8.2 minuta është shumë i gjërë

dhe na bën të mendojmë se kemi të bëjmë më dy ose më shumë komponime që dalin në

të njëjtën kohë mbajtjeje. Kjo sqarohet edhe më shumë nga kromatograma e matur në 230

nm ku dalin dy piqe dhe të ndarë mirë. Ajo që është interesante është prania e pikut 4.8

minuta i cili ka filluar të dalë që në fraksionin 4_2, dhe zhduket në fraksionin 4_3. Pra ky

fraksion ka izoluar totalisht këtë komponim që duhet identifikuar më tej me

spekstroskopinë e masës.

105


Piku që del nga kolona në minutën e 8.5 është karakteristikë e këtij fraksioni dhe del në

sasi shumë të vogël te fraksioni pasardhës. Piku i dalë në minutën e 9.0 që është i

dukshëm në gjatësinë e valës 230 nm.

Fig.8.13 Kromatograma e fraksionit 4_5.

Piku që del në 4.8 është karakteristik i këtij fraksioni dhe panvarësisht intensitetit të lartë

të tij duke u studiuar edhe gjatësitë e tjera të valës nuk vihet re mbivendosje piqesh pra

mendohet që izolimi i këtij komponimi është bërë në këtë fraksion.

FRAKSIONI5

Ajo që është karakteristikë e fraksionit të 5-të është se thuajse të gjithë komponimet dalin

në të tëra fraksionet dhe nuk është se ka një specifikë shumë të madhe si fraksion,

megjithëse për identifikimin e tyre kërkohen analiza të tjera më të specifikuara si për

shembull identifikimi i tyre me spektroskopinë e masës.

106


Fig. 8.15 Kromatograma e fraksionit5_2.

Në këtë fraksion piku që del në minutën e 4.8 është një pik shumë i gjërë dhe shfaqet

edhe te fraksionet e tjera si 5_3 dhe 5_4. Po ashtu ky pik është i dukshëm edhe në gjatësi

vale por me ndryshime shumë të vogla të kohës së mbajtjes, një gjë e tillë na bën që të

mendojmë se aty mund të jenë disa komponime organike që absorbojnë në këto gjatësi

vale dhe kanë polaritet jo shumë të ndryshëm nga njëri tjetri. Piku që del në minutën e 8.2

del tek të tërë fraksionet e 5 dhe ajo që është karakteristikë e këtij fraksioni është që në

107

gjatësinë e valës 230 nm dalin dy piqe që na bën të mendojmë se intensiteti shumë i lartë

i këtij piku në 254 nm të jetë si pasojë e absorbimit të më shumë se një komponimi.




108

Fig. 8.19 Kromatograma e fraksionit5_6.

FRAKSIONI 6


Ajo që vihet re në këtë fraksion është një mori piqesh në gjatësinë e valës prej 230 nm që

kërkon një identifikim të mëtejshëm pasi janë karakteristikë vetëm e këtij fraksioni.


109

Piku që del në 8.216 mund të jetë i përafërt me pikun e dalë në 8.245 por për shkak të

intensitetit shumë të lartë të tij apo dhe gjërësisë së madhe mund të jetë ose jo i njëjti

komponim, po ashtu mund të jenë disa komponime që absorbojnë në të njëjtën gjatësi

vale dhe japin këtë lloj piku.


Piku i dalë në 4.8 është karakteristikë e këtij fraksioni dhe absorbimin maksimal e ka në

254 nm.

FRAKSIONI 7


Karakteristikë e këtij fraksioni është ky pik që është specifik vetëm në këtë fraksion dhe

është ndarë nga fraksionet e tjera.

FRAKSIONI 17


110

Karakteristikë e këtij fraksioni është që piqet më kryesorë absorbojnë në gjatësinë e valës

230 nm pra më afër zonës UV. Po ashtu piku në 3.8 është shumë pik i gjërë dhe megjithë

ndryshimet në kushtet e eluimit nuk u arrit të bëhet një ndarje më e mirë ë tij. Kjo na bën

që të mendojmë praninë e më shumë se një komponimi aty duke qënë se ato mund të jenë

edhe izomerë.

FRAKSIONI 25


Edhe ky fraksion është karakteristik për sa i takon pikut shumë të gjërë e pak më i

zhvendosur në por specifik për këtë fraksion. Këto piqe janë të dukshme në kufirin e

sipërm të UV pra janë më pak të dukshëm në UV e më shumë të dukshëm në dritën VIS.

FRAKSIONI 37


Në këtë fraksion është i dukshëm dhe mjaft specifik komponimi i dalë në minutën e 4.2

por që është shumë specifik në afërsi të dritës së dukshme pasi në gjatësitë e tjera të valës

nuk është shumë intensiv madje në 230 nm zhduket fare.

8.1.2 Distilimi me avuj uji

Për gjethen e grimcuar e të grirë imët u bë distilimi me avuj sipas procedurës së

përshkruar në paragrafin 6.3.2. Metoda e përdorur për analizimin dhe identifikimin e

komponimeve përbërës të vajit esencial përshkuhet në paragrafin 6.4.3.3. kromatograma

e marrë jepet në figurën e mëposhtme.

Të gjitha piqet e identifikuar duke u nisur nga libraria e intrumentit janë paraqitur në

aneksin 3.

111

KAPITULLI IX

PËRFUNDIME

9 PËRFUNDIME DHE DISKUTIME.

Rezultatet e këtij punimi mund të përmblidhen në katër pika kryesore:

1. Krahasimi i rendimenteve të llojeve të ndryshme të ekstraktimit.

Ekstraktimi Metanoli Diklormetani-refluks Diklormetani-Sokslet Hekzani-Sokslet CO2

Rendimenti (%) 34.31 0.95 1.61 1.55 0.15

Tab. 9.1 Tabela e ekstraktimeve me rendimentet përkatëse.

Duket qartë se metanoli ekstrakton më shumë komponime duke qenë se ai

është tretësi më polar, por kjo e bën që ai të ekstraktojë komponime shumë

polare dhe me masë molekulare të madhe, siç janë sheqernat e ndryshme,

komponimete azotuara, amidoni dhe celuloza e rrënjës. Të gjitha këto

komponime gjenden me shumicë në rrënjën e bimës e cila përdoret edhe si

rezervuar nga vetë bima gjatë periudhës së dimërimit. Ndaj më e mira për

këtë lloj ekstraktimi është ndarja e këtij totali në dy fraksioneve në fazë

organike acide e bazike dhe të bëhet llogaritja e rendimenteve përkatëse.

Shuma e dy rendimenteve është 1.60%. Rendimenti i lartë fazës organike

bazike tregon se aty janë të tretura tërë komponimet e azotuara të rrënjës,

alkaloidet etj. Po ashtu një pjesë e komponimeve polare të saj siç janë

sakaridet, polisakaridet, amidoni etj janë larguar në fazën ujore.

Ekstraktimi me diklormetan ka rendiment më të lartë se ekstraktimi me

hekzan. Diklorometani duke qenë më polar se hekzani ekstrakton më

shumë komponime organike se sa hekzani i cili do të ekstraktojë vetëm ato

komponime që janë jopolare

Nga kjo tabelë vihet re se ekstraktimi me Sokslet është metoda më efikase

për sa i takon rendimentit krahasuar me ekstraktimin me diklormetan në

112

refluks pasi bima ndodhet gjithmonë në kontakt me tretësin e pastër.

Ndërsa kur bëhet ekstraktimi me refluks tretësi do të ngopet me një sasi të

substancave organike që ka ekstraktuar duke ulur kështu aftësinë

ekstraktuese të tij.

Dioksidi i karbonit ka ekstraktuar sasi më të vogla të substancave të bimës

por ai ka përparësitë e veta për sa i takon ekstraktimit të komponimeve

jopolare. Por ajo që është më e rëndësishmja është se ai është edhe shumë

selektiv. Kjo gjë vihet re nga kromatograma e tij, ku duken vetëm 4 piqe

mazhoritar.

2. Krahasimi i rezultateve të marra nga KShH për tërë ekstraktimet totale në

një pllakë:

A B C D E

Fig. 9.1 Pllaka e KShH e totaleve të ekstrakteve të bimës

Gymnospermium altaicum scipetarum sipas tretësve të ndryshëm.

Ku:

A - Ekstraktimi me metanol, faza organike acide.

B - Ekstraktimi me metanol, faza organike bazike.

C - Ekstraktimi me diklormetan në Sokslet.

D - Ekstraktimi me hekzan në Sokslet.

E - Ekstraktimi me CO2 të lëngët afër kushteve kritike.

113

Shihet nga figura se në totalet e ekstraktimit me metanol, me diklormetan

dhe hekzan në Sokslet ka një sërë komponimesh jopolare të cilat janë

mbledhur në vijën e frontit të sipërm.

Po ashtu duket qartë se komponimet që janë ekstraktuar me diklormetan

janë më të shumta, pasi ai tret në sasi më të madhe komponentët polar, në

bazë të parimit “të ngjashmet tretin të ngjashmet”, kurse hekzani tret më

shumë komponime jo polare.

Gjithashtu hekzani ekstrakton në sasi më të vogël se diklormetani

substancat me polaritet të mesëm dhe shumë më pak ekstrakton substancat

shumë polare.

Nga kjo duket qartë se CO2, dhe hekzani kanë tretur pak a shumë të njëjtat

komponime me masë të madhe molekulare dhe polaritet të vogël, këto

(CO2 dhe hekzani) janë dy substanca jo polare me polaritet të përafërt dhe

ndryshimi midis komponentëve që ato marrin gjatë ekstraktimit nuk është

shumë i madh. Këto komponime identifikohen si alkane me varg të gjatë

karbonik, të llojit të parafinave ndaj edhe nuk migrojnë nëpër pllakën

kromatografike.

3. Përpunimi i kromatogramave të piqeve kryesore për secilin fraksion dhe

krahasimi i tyre.

Po të vihen re kromatogramat totale të tërë llojeve të ekstraktimeve shihet

se ekstraktimi me diklormetan në Sokslet është shumë e “ngarkuar”. Kjo

vjen si rezultat i mundësisë që ka bima për të rënë në kontakt të

vazhdueshëm me avujt e tretësit të pastër.

Edhe hekzani jep pak a shumë të njëjtat komponime por më pak e

detajuar.

Për sa i përket ekstraktimit me diklormetan në refluks ai ekstrakton të

njëjtat komponime si ekstraktimi me diklormetan në Sokslet, por në sasi

më të vogla për shkak të solvatimit të grimcave të bimës nga tretësi dhe

për pasojë tretësi nuk depërton në brendësi të saj.

Gjëja më interesante shihet tek ekstraktimi me dioksid karboni afër

gjendjes së kushteve kritike pasi komponimet e ekstraktuar janë të paktë.

E gjithë kjo tregon se dioksidi i karbonit është shumë selektiv në zgjedhjen

e komponimeve që ekstrakton.

4. Interpretimi i rezultateve të marra në HPLC për analizimin e rrënjës së

GAS.

Nuk arritëm të marrim rezultate të kënaqshme dhe të riprodhueshme nga

HPLC-ja pasi mendojmë se kolona e përdorur nuk ishte e përshtatshme

për të bërë një ndarje të mirë të komponimeve prandaj sugjerohet

përdorimi i një kolone tjetër e cila mund të jetë e përshtatshme për të

realizuar ndarjen e komponimeve të ekstraktuara me metoda të ndryshme.

114

Po ashtu mendohet se temperatura e punës ndoshta duhet më e lartë pasi

janë komponime organike të rënda dhe lëvizin me vështirësi nëpër kolonë.

Mostrat totale janë shumë të përqendruara dhe të “ndotura”. Kjo e fundit

ka të bëjë me faktin se në ekstraktin total mund të jenë ekstraktuar edhe

klorofila, komponime të azotuara shumë të rënda të cilat mund të mbeten

në kolonë apo dhe komponime të tjera shumë polare. Ndaj propozohet që

mostrat të jenë më të holluara me qëllim që komponimet që gjenden me

shumicë të mos japin piqe aq të fuqishme sa të mbimbulojnë piqet e tjerë.

Komponimet kryesisht absorbojnë në gjatësinë e valës në 220 nm, ndaj

mund të thuhet se kjo është gjatësia e valës së punës, ndonëse fillimisht

propozohet që të punohet në Max Plot që të gjendet gjatësia optimale e

absorbancës së komponimeve. Por edhe analizat në këtë lloj opsioni ka të

metat e veta pasi intensiteti i absorbancës është shumë i lartë dhe bën që

shumë piqe të duken si zhurma të aparatit.

5. Përfundimet e rezultateve të marra me porozimetrinë me zhivë

Është arritur në përfundimin se pas procesit të ekstraktimit të bimës GAS

me solventë të ndryshëm vihet re shfaqja e mezoporeve të reja brenda

grimcave të ngurta të bimës.

Vëllimi i mezoporeve është në përpjestim të drejtë me koeficientin e vetë-

shpërndarjes dhe në përpjestim të zhdrejtë me tensionin sipërfaqësor, por

ama nuk ka ndonjë lidhje me rendimentin e ekstraktimit (Tab. 7.15).

Këto fakte mbështesin sugjerimin se ekstraktimi me tretës ndodh

pjesërisht nga difuzioni molekular nga brenda grimcave të ngurta poroze

të bimës dhe pjesërisht nga sipërfaqja e grimcës.

Gjithsesi prova eksperimentale të mëtejshme janë të nevojshme për të

kuptuar më mirë procesin e difuzionit molekular gjatë ekstraktimit me

tretës. Hetimi i mostrave nga teknikat e skanimit me mikroskop

elektronikë dhe adsorbimi i gazeve mund të jetë një teknikë që duhet

provuar në të ardhmen.

6. Përfundimet e rezultateve të marra në HPLC për gjethen e GAS.

Vumë re se ekstraktimi me metanol jep një rendiment relativisht të lartë,

madje i krahasueshëm me atë të rrënjës,i cili na tregon për praninë e disa

komponimeve organike.

Në bazë të përftimit të fazave organike acide dhe bazike pas riekstraktimit

me diklormetan pretendohet që në fazën organike përkatësisht atë bazike

të kemi arritur izolimin e alkaloideve.

Është optimizuar metoda me të cilën u analizuan të gjithë fraksionet e

marrë prej kolonave kromatografike përkatëse dhe kjo metodë përsa i

takon kushteve të HPLC-së është gati për tu transferuar në MS.

115

7. Të dhënat për të gjithë komponimet e identifikuar janë përmbledhur në një

Aneks 4 dhe aty ato shoqërohen edhe me spektrat e masës përkatës.

Përfundime të detajuara dhe më specifike për çdo eksperiment janë paraqitur në

paragrafët e diskutimit të rezultateve përkatëse si dhe në anekset e bashkëngjitur. Në

përfundim të këtij studimi paraprak mund të themi se është arritur të krijohet një ide rreth

komponimeve të rrënjës së bimës Gymnospermium altaicum scipetarum. Po ashtu për

identifikimin e komponimeve të izoluar do të sugjeronim analizimin e komponimeve të

izoluar me LCMSMS dhe GCMSMS apo dhe me NMR. Për të njohur këtë bimë në tërësi

si dhe për të gjetur origjinën e emrit popullor mendohet që të bëhen studime të mëtejshme

me pjesën ariale të saj si gjethja, kërcelli apo lulet nga edhe ka marrë emrin Lule Helmi.

E gjithë kjo ngelet për tu provuar në studime të mëtejshme...

116

Aneksi 1

Kromatogramat e marra për piqet kryesorë të identifikuar me spetrometrinë e masës për

çdo fraksion.

1. EKSTRAKTIMI ME DIKLORMETAN

A. Refluks

FRAKSIONI 1

Piku 1 është biciklo[7.2.0]undec-4-en, 4,11,11-trimetil-8-metilen-, [1R-(1R*,4E,9S)]) ose

siç quhet ndryshe me emrin trivial trans-kariofilen, me masë molekulare 204 g/mol. Ky

komponim del në minutën e 9.999.

Fig. A1.1 Spektri i masës për pikun e parë.

Piku 2 është β-H-pregna me masë molekulare 288 g/mol dhe del në minutën e 13.274.

Fig.A1.2 Spektri i masës për pikun e dytë.

Piku 3 është skualen (2,6,10,14,18,22-tetrakozahekzaen, 2,6,10,15,19,23-hekzametil) me

masë molekulare 410 g/mol, i cili del në minutën e 23.355.

Fig. A1.3 Spektri i masës për pikun e tretë.

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

9341133

69 105

161

189

CH2

Me

Me

Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

9757

99 12369

180151

235 292277207 399342 361 382322

420

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

69

123

41

95

135177 231 410

117

Piku 4 është oktadekani (n-oktadekan) me masë molekulare 254 g/mol dhe Rt = 24.241

minuta.

Fig. A1.4 Spektri i masës për pikun e katërt.

Piku 5 është acetati i lupan-3-ol, me masë molekulare 470 g/mol dhe del në minutën e

26.899. Nga kjo strukturë duket që është një komponim shumë i qëndrueshëm dhe mbase

ka ngelur edhe në kolonë.

Fig. A1.5 Spektri i masës për pikun e pestë.

FRAKSIONI 2

Piku i parë është fenol, 3,5-bis(1,1-dimetiletil) ose ndryshe fenol, 3,5-di-butili terciar me

masë molekulare 207 g/mol që del në minutën e 10.988. Nga spektri i masës duket që

piku bazë i takon largimit të grupit hidroksid me masë 16, ndërsa piku 57 i takon butilit

terciar që është grimca më e qëndrueshme e molekulës. Piqet e tjerë fitohen nga këputja e

grupeve –CH2-CH2 të ciklit të benzenit dhe të radikalit të butilit terciar.


50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

7157 85

113155 254197

(CH2)16MeMe

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

189

43

69 13695123

149249175

410367

O

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

191

57

13591 10774 163

OH

118

Piku i dytë është benzofenoni ose metanon difenili me masë molekulare 182 g/mol dhe

del në minutën e 12.283. Piku bazë i takon C6H5CO i cili është më i qëndrueshëm, ndërsa

piku tjetër i fuqishëm është cikli i benzenit i cili është më pak i qëndrueshëm për shkak të

mungesës së delokalizimit të radikalit.

Fig. A1.7 Spektri i masës për pikun e dytë.

Piku 3 është 3,7,11,15-tetrametil hekzadecen-1-ol që del në minutën e 13.282 me masë

molekulare 296 g/mol.


Piku i katërt është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik, dibutil (butil ftalati)


Piku 5 është ergosta-7,22-dien-3-ol, (3-β, 5-α) me masë molekulare 398 g/mol me spektër

të masës si më poshtë.

Fig.A1.10 Kromatograma e masës për pikun e pestë.

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

105

77 182

5115212686

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

7143

8112397

137

HO

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

149

41

22320510476 93

278134 167

C(O) O(CH 2)3Me

C(O) O(CH 2) 3Me

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

6955 271107

255147398229

173 300 383

CHMe CH CHCHMe CHMe2

Me

Me

HO

119

FRAKSIONI 3

Piku 1 është butil hidroksi toluen me masë molekulare 220 g/mol dhe del në 9.016

minuta. Nga spektri i masës së këtij komponimi shihet se piku bazë është 205 i cili merret

pas largimit të një grupi metilik. Ndërsa piku 220 është piku molekular dhe është mjaft i

dukshëm pasi ky komponim është i qëndrueshëm. Po ashtu duket edhe piku 57 i cili i

takon butilit terciar i cili është një grimcë e qëndrueshme për shkak të grupeve të metilit

që e stabilizojnë atë.


Piku i dytë është acetati i fenol 2-metoksi-4-(2-propenil) me masë molekulare 206 g/mol

dhe mbahet nga kolona për 11.101 minuta. Piku bazë i takon shkëputjes së grupit të

CH3CO, ndërsa piku 149 largimit të një grupi metil e kështu me radhë.


Piku i tretë është β-H-pregna ose 14-β-pregna me masë molekulare 288 g/mol dhe del

13.273 minuta.


50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

205

57 220145 1771058191 131

Bu-t

OH

Me

t-Bu

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

164

43

1499177 131

206

O

O

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

9757

99 12369

180151

235 292277207 399342 361 382322

420

120

Piku i katërt është tributil acetilcitrati me masë molekulare 402 g/mol dhe del në minutën

18.700.


Piku 5 është dioktil ftalati me masë molekulare 390 g/mol, me Rt në minutën e 21.077.

Piku bazë i takon largimit të dy oktileve pra grimcës së acidit ftalik me një molekulë uji

të larguar. Kjo grimcë është shumë e qëndrueshme pasi dy strukturat ciklike e bëjnë më të

vështirë këputjen e mëtejshme të grimcës. Piqet e tjera i takojnë shkëputjes së grupit të

metilik apo të grupeve CO.


FRAKSIONI 4

Piku i parë është biciklo[3.1.0]heksan-3-on, 4-metil-1-(1-metiletil) ose ndryshe njihet si

3-tujanon dhe ka masën molekulare 152 g/mol dhe del në Rt = 5.489 minuta.


Piku i dytë është i njëjtë me komponimin që del në minutën 9.016 tek fraksioni i 3. Piku i

3 është 4-β-H-pregna dhe është i njëjti me atë me kohë mbajtjeje 13.272 minuta tek

fraksioni i parë dhe i dytë. Piku i katërt është i njëjtë me pikun e katërt të fraksionit 3.

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

185

43

129259

157112 213 273 32961

OO

O

O

O

O

O

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

149

57 16771113

27983

132

C(O) O(CH2)7Me

C(O)O(CH 2) 7Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

14916441

77121103

78

OMe

Me

HO

121

Piku i pestë është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dioktil, (dioktil ftalati), me

spektër të masës si më poshtë me Rt 21.091 dhe me masë molekulare 390 g/mol. Nga

spektri i masës piku bazë i takon acidit ftalik me një molekulë uji më pak. Piqet e tjerë i

takojnë copëtimit të mëtejshëm të molekulës në pjesëza më të vogla duke shkëputur

grupe metili apo etili etj.

Fig.A1.17 Spektri i masës për pikun e pestë.

FRAKSIONI 5

Edhe ky fraksion është i njëjtë pak a shumë me fraksionin e mësipërm vetëm se shtohen

disa piqe të cilat u takojnë komponimeve volatile dhe që janë më polare. Këtë e vërteton

piku i katërt që ka kohën e mbajtjes Rt = 17.252 minuta dhe i takon heptadekanol-1 me



FRAKSIONI 6 dhe 7

Piku 1 është acidi hekzadekanoik ose acidi palmitik që ka Rt 16.063 minuta dhe masë

molekulare 256 g/mol. Struktura e këtij acidi është relativisht e qëndrueshme ndaj edhe

intensiteti i pikut molekular është relativisht i madh. Piku 213 i takon largimit të grupit

acidit karboksilik (COOH) dhe piku 199 largimit të një grupi CH2 e kështu me radhë.


50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

558369

97

125139 210154

OH

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43 73

12925685

213157115

199

(CH2)14MeHO2C

122

Piku i dytë është hekzadekin-7-ol me masë molekulare 238 g/mol dhe del në minutën e

17.746.


Piku i tretë është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dioktil, (dioktil ftalati), me

spektër të masës si më poshtë me Rt 21.091 dhe me masë molekulare 390 g/mol dhe

është i njëjtë me pikun e pestë të fraksionit 4

Piku i katërt është kondrilasterol ose stigmasta-7,22-dien-3-ol{3-β, 5-α (22E)} me masë

molekulare 398 g/mol dhe Rt = 23.013 minuta.


Piku i 5 është kolest-7-en-3-ol, (3-β, 5-α) me masë molekulare 386 g/mol dhe Rt 24.644

minuta.


50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

55

2718183

107255

147 412246

213 300 369173

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

255 386

43

10781 213

231147 371

273173 353

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 0.00 0.25 0.50 0.75 1.00 (x10,000)

67 55 82

107 124 166 HO

123

2. EKSTRAKTIMI ME DIKLORMETAN

B. Sokslet

FRAKSIONI 1

Piku i 1 i identifikuar në fraksionin e parë është 1-klor hekzadekan ose siç njihet me

emrin e vjetër cetil klorur, del në minutën e 18.791 dhe ka masë molekulare 260 g/mol.


Piku 2 është skualeni ose 2,6,10,14,18,22-tetrakosahekzaen, 2,6,10,15,19,23-hekzametil

me masë molekulare 410 g/mol, i cili del në minutën e 23.380.


Piku 3 është acetati i stigmasta-5,22-dien-3-ol me masë molekulare 454 g/mol dhe ka Rt

25.208.


50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

57

7191

105

133

Cl

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

69

41

95 137121191175 341

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43

81 39483

133 255105

213173 351

O

O

124

Piku i 4 është heptatriakotanol 536 g/mol dhe ka kohë retensioni 25.300. ky komponim

është një alkan me varg të gjatë i cili për shkak të qëndrueshmërisë së lartë të tij del

vetëm në temperatura shumë të larta. Po ashtu ky komponim është jopolar dhe për këtë

arsye ndodhet edhe në fraksionin e parë.


Piku i 5 i përket stigmast-5-en-3-ol, 3-β, me masë molekulare 414 g/mol dhe Rt 26.046.


FRAKSIONI 2

Piku 1 është 3,5-heptadienal, 2-etiliden-6-metil me masë molekulare 150 g/mol dhe kohë

mbajtje 8.266 minuta. Nga ky spektër kuptohet se kjo molekulë është e qëndrueshme ndaj

edhe piku molekular është aq intensiv. Piku 135 i takon grimcës që mbetet pas largimit të

CH3, ndërsa piku bazë i takon grimcës që mbetet pas këputjes së grimcës CH3CO.


Piku 2 është ciklodekani me masë molekulare 140 g/mol dhe kohë retensioni 10.596.

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43 69

95

107147

133190

OH

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43 81

95 145

133213 396

255 414173 303 329199

CHMe CH 2CH 2 CHEt CHMe 2

Me

Me

HO

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

1079179 150

41

135

OH

125


Piku 3 është 1-tridecen dhe kohë retensioni 12.067 minuta.


Piku i 4 është fenol, 2-metil-5-(1-metiletil) me masë molekulare 150 g/mol dhe Rt

21.087. Grimca që shkëputet më me lehtësi është metili.


Piku i 5 është 1-tetradekanol ose siç njihet me emrin trivial alfol 14 ka masën molekulare

214 g/mol dhe Rt 21 minuta.


50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

55 7083

140

111

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

4369

83

111

182125 154

CH(CH 2)10 MeH2C

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

135

15091

40

77 107

Pr-iHO

Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

5569

83

111

125 168140 196

(CH2)13OHMe

126

FRAKSIONI 3

Piku 1 është heptan 2,2,4,6,6-pentametil ose 2,2,4,6,6-pentametilheptan me masë

molekulare 170 g/mol dhe Rt = 3.799 minuta. Duke qenë se jemi në fraksionet e para ka

logjikë edhe prania e këtyre alkaneve alifatike.


Piku i dytë është i njëjtë me pikun 1 që del tek fraksioni i dytë i ekstraktimit me

diklormetan në Sokslet.

Piku 3 është i njëjtë me pikun e 4 që del në fraksionin e mëparshëm, gjë që tregon se ky

komponim nuk ka dalë akoma nga kolona kromatografike, pasi polariteti i eluentit ka

qenë i tillë që ai të dalë edhe në këtë fraksion.

Piku i 4 i takon 1,2,4-trioksolan 3,3,5-trifenil me masë molekulare 304 g/mol, me kohë

retensioni 12.563 minuta. Ndonëse masa molekulare e këtij komponimi është e lartë ai

del shumë shpejt për shkak të paqëndrueshmërisë së këtij komponimi dhe temperaturës së

ulët të vlimit të tij. Për të njëjtin arsyetim si më sipër duket qartë se piku bazë është ai i

C6H5CO-së.


Piku i pestë është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik, bis(2-etilhekzyl) me masë


50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

57

71 85 112 155

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

10577

18251

15293 126 197 271

O

O

O

127


FRAKSIONI 4

Piku i parë është fenol, 3,5-bis(1,1-dimetiletil) me masë molekulare 206 g/mol. Piku i

bazës i takon grimcës më të qëndrueshme që merret nga largimi i një grupi metilik.

Ndërsa piku tjetër i fuqishëm i takon butilit terciar me masë 57.


Piku 2 është 1,2,4-trioksolan3,3,5-trifenil dhe është i njëjtë me pikun e 4 të fraksionit të 3.

Piku 3 është esteri metilik i acidit hekzakosanoik ose siç quhet ndryshe me emrin trivial

metil hekzakosanoat me masë molekulare 410 g/mol.


Piku 4 është esteri metilik i oktadeka-9, 12-dienoik me masë molekulare 294 g/mol.

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

149

57167

71

113 27983132

C(O)OCH2CHEt (CH2)3Me

C(O) OCH2CHEt (CH2)3Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

191

57

13591 10774 163

OH

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

74

87

43

143

199 410111 367147 255 311

O

O

128


Piku i pestë është i njëjtë me pikun e 5 të fraksionit 3 të ekstraktimit me diklormetan në

Sokslet.

FRAKSIONI 5

Piku 1 është 2,2,4,6,6-pentametil heptan edhe është i njëjtë me komponimin që del në

fraksionin e 3.

Piku 2 është esteri i acidit 1,2-benzenedikarboksilik dibutil me masë molekulare 278

g/mol që ka kohë retensioni 15.040 minuta. Piku bazë është 149 që i takon acidit ftalik, të

cilit i është larguar një molekulë ujë, pasi ajo është grimca më e qëndrueshme.


Piku i tretë është dioktil ftalati i cili ka masën molekulare 390 g/mol dhe del në minutën e

21.080. Ky komponim ka temperaturë më të lartë vlimi pasi është më i qëndrueshëm si

komponim për shkak të ciklit të benzenit të pranishëm në molekulë. Piku bazë i takon

acidit ftalik me një molekulë uji më pak.


50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

67

55

95

109

150124 294

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

14941

22320510476278134 167

C(O)O(CH2)3Me

C(O)O(CH2)3Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

129

Piku 4 është acetati i 9,19-cikloergost-24(28)-en-3-ol, 4,14-dimetil-(3-β,4-α.,5-α) me

masë molekulare 468 g/mol dhe Rt = 23.086 minuta.


Piku 5 është lup-20(29)-en-3,28-diol, (3-β) ose siç njihet me emrin trivial betulina me

masë molekulare 442 g/mol dhe Rt 23.683 minuta.


FRAKSIONI 6 dhe 7

Piku i parë është 3,7,11,15-tetrametil hekzadeken-1-ol me masë molekulare 296 g/mol.


Piku i dytë është 1-hekzadekanol, (n-cetil alkol) me masë molekulare 242 g/mol.


50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43

6995

107

133

173 408189

O

O

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

18995

13555 121

69 207175

147

234

OH

HO

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

7143

8112397

137

HO

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

43 69 83

111125 196154168

OH

130

Piku 3 është β-H-pregna ose 14-β-pregna me masë molekulare 288 g/mol.


Piku 4 është azobiciklo[3.2.2]nonan me masë molekulare 238 g/mol.


Piku 5 është i njëjtë me pikun e 5 të fraksionit 4.

FRAKSIONI 8

Piku 1 është i njëjtë me piqet e fraksionit 3 dhe 4 të po këtij ekstraktimi me Rt të njëjtë

ndërsa piku 2 ka të njëjtin spektër mase me pikun e 5 të fraksionit 6.

Piku 3 është 6-izopropenil-4,8a-dimetildekahidro-1-naftalenol me masë molekulare 222

g/mol.

Fig. A1.48 Spektri masës për pikun e tretë.

Piku 4 është stigmasta-5,22-dien-3-ol, (3-β,22E) ose stigmasteroli me masë molekulare

412 g/mol.

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

9757

99 12369

180151

235 292277207 399342 361 382322

420

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

44

82

12567

110

NH

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

41

81

95

125161 222

OH

131


Piku 5 është kolest-5-en-3-ol ose oleati i kolesterolit me masë molekulare 386 g/mol.


FRAKSIONI 9

Piku 1 është acidi hekzandekanoik ose acidi palmitik me masë molekulare 256 g/mol.

Struktura e këtij acidi është relativisht e qëndrueshme ndaj edhe intensiteti i pikut

molekular është relativisht i madh. Piku 213 i takon largimit të grupit acidit karboksilik

(COOH), piku 199 largimit të një grupi CH2 e kështu me radhë.


Piku 2 është acidi 9,12-oktadekadienoik (Z,Z) me M = 280 g/mol


50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

55

83

159107 133 255412271213 300 351173 199

CHMe CH CH CHEt CHMe 2

Me

Me

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

73

105

43

91 147143

207177

CHMe (CH 2 )3 CHMe 2

Me

Me

OC(O)(CH 2 ) 7CHCH(CH 2 ) 7Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43 73

12925685

213157115

199

(CH2)14MeHO2C

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

67

5595

109

124 280150

OH

O

132

Piku 3 është acidi E-9-tetradekenoik me masë molekulare 226 g/mol


Piku 4 është esteri i acidit 1,2-Benzenedikarboksilik dioktil ose dioktil ftalati me masë

molekulare 390 g/mol. Dalja e komponimeve në këtë rradhë shpjegon edhe faktin se me

rritjen e vargut alkilik të esterit dalja e komponimit nga kolona është më e mëvonshme.

Nga studimi i spektrave të masës vihet re se për të gjithë llojet e estereve të acideve

ftalike piku bazë është 149 që i takon acidit ftalik, të cilit i është larguar një molekulë

ujë, pasi ajo është grimca më e qëndrueshme.

Fig. A1.53 Kromatograma e masës për pikun e katërt.

Piku 5 është i njëjti komponim që del në fraksionin e mësipërm.

3. REZULTATET E EKSTRAKTIMIT ME HEKZAN.

FRAKSIONI 1-5

Piqet kryesorë dalin në minutat 20.827, 22.375, 23.236, 23.374 dhe 24.249. më poshtë po

shohim spektrat e masës të këtyre piqeve dhe të vërtetojmë supozimet tona. Piku 1 është

eikozani me masë molekulare 282 g/mol


50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

55

69

83

110166 208

O

OH

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

57 7185

113 155 282197

133

Ndërsa piku i dytë është tetrakozan me masë molekulare 388 g/mol, ashtu siç pritet në

këto temperatura dalin kryesisht alkalet me varg numerik të gjatë të cilat kanë

temperaturë vlimi të lartë dhe janë shumë të qëndrueshme ndaj temperaturës.


Duke u bazuar në të njëjtën logjikë të daljes së komponimeve të fraksionit të 1-5 tani

pritet të dalë një komponim pak më i rëndë se ato dy të parët që është oktakozani me



Piku 4 është 2,6,10,14,18,22-tetrakosahekzan, 2,6,10,15,19,23-hekzametil me masë

molekulare 410 g/mol i quajtur ndryshe me emrin trivial skualen.


Piku 5 është nonakozani me masë molekulare 405 g/mol, i cili ndonëse ka masë

molekulare më të vogël del më pas nga kolona e GCMS-së pasi ai është një komponim

më i qëndrueshëm se skualeni për shkak të mungesës së lidhjes dyfishe.


50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

5771

85

113 155 338197 225 281

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

5771

85

113 155 197 239

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

6941

95 137191 341

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

5771

85

113 155 197 253 295 408

134

FRAKSIONI 6

Piku i parë është benzofenoni ose metanon difenili me masë molekulare 182 g/mol dhe

del në minutën e 12.283. Piku bazë i takon C6H5CO i cili është më i qëndrueshëm për

shkak të delokalizimit të radikalit në strukturën e benzenit. Ndërsa piku tjetër i fuqishëm

është cikli i benzenit i cili është më pak i qëndrueshëm për shkak të mungesës së

delokalizimit të radikalit.

Fig. A1.59 Spekti i masës për pikun e parë.

Piku i dytë 1,2,4-trioksolane, 3,3,5-trifenil me masë molekulare 304 g/mol, me kohë

retensioni 12.563 minuta. Ndonëse masa molekulare e këtij komponimi është e lartë ai

del shumë shpejt për shkak të paqëndrueshmërisë së këtij komponimi dhe temperaturës së

ulët të vlimit të tij. Për të njëjtin arsyetim si më sipër duket qartë se piku bazë është ai i

C6H5CO-së.


Piku 3 ashtu siç edhe mund të pritej është një komponim i rëndë me masë molekulare 370

g/mol dhe del në minutën e 19.922. Kjo tregon se ky komponim del nga kolona afër

temperaturës maksimale të saj. Komponimi është esteri i acidit hekzandioik dioktili ose i

njohur ndryshe me emrin trivial diizooktil adipati.


50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

105

77 182

5115212686

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

10577

18251

15293 126 197 271

O

O

O

135

Piku i katërt është dioktil ftalati i cili ka masën molekulare 390 g/mol dhe del në minutën

e 21.080. Ky komponim ka temperaturë më të lartë vlimi pasi është më i qëndrueshëm si

komponim për shkak të ciklit të benzenit të pranishëm në molekulë. Piku bazë i takon

acidit ftalik me një molekulë uji më pak.


Piku i pestë është skualeni i cili del në të njëjtën kohë si në fraksionin e 1-5, pra në

minutën e 23.374. Mund të thuhet se ky komponim me masë molekulare 410 g/mol del

më mbrapa nga kolona pasi struktura e tij është më e qëndrueshme dhe është e vështirë

copëtimi i saj në grimca më të vogla.


FRAKSIONI 7

Piqet më intensivë dalin në 12.567, 19.923, 21.091, 24.296 dhe 26.521 minuta. Piku i

parë i takon 1,2,4-trioksolane, 3,3,5-trifenilit.


Piku 2 është dioktil adipati.


50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

6941

95 137191 341

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

10577

18251

15293 126 197 271

O

O

O

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

12957

11270147 25983 241

212

(CH2)4C(O)O(CH2)7MeC(O)O(CH2)7Me

136

Piku i tretë është dioktil ftalati me spektër të masës si më poshtë.


Piku i katërt është lanosteroli ose lanosta-8,24-dien-3-ol, (3-β) me masë molekulare 426

g/mol.


Piku i pestë i takon 5H-3,5a-epoksinaft[2,1-c]oksepin, dodekahidro-3,8,8,11a-tetrametil-,

[3S-(3-α, 5-α, 7-α, 11-β, 11-β)] me masë molekulare 278 g/mol


FRAKSIONI 8

Piku i parë është fenol, 3,5-bis(1,1-dimetiletil) ose ndryshe fenol, 3,5-di-tert-butili me



50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

6955

95135 161 426187 215

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

43 190 21817569 109 13795

147

O O

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

191

57

13591 10774 163

OH

137

Piku i dytë i takon lup-20(29)-en-28-ol ose ndryshe siç njihet me emrin trivial jasminol

dhe ka masën molekulare 468 g/mol. Ky komponim del në temperatura shumë të larta,

rreth temperaturës maksimale të analizës.


Piku 3 është esteri i acidit hekzandioik, bis-2-etilhekzili me masë molekulare 268 g/mol.

Nga spektri i mëposhtëm duket që piku bazë është piku me masë 129 i cili i takon acidit

hekzandioik, i cili është grimca më e qëndrueshme e tërë strukturës të esterit pas largimit

të radikaleve të etilit dhe hekzilit.


Piku i katërt është stigmast-5-en-3-ol, (3-β) ose stigmasteroli me masë molekulare 412

g/mol dhe spektrin e mëposhtëm të masës.


Piku 5 i takon lupeil acetatit ose acetatit të lup-20(29)-en-3ol me masë molekulare 468

g/mol, e cila vërteton më së miri kohën e daljes së këtij komponimi nga kolona.


50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

43 95 18910969135

218147 175249

O

O

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

12957

70 112 14783241 259199

OO

O

O

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

55

83

159107 133 255412271213 300 351173 199

CHMe CH CH CHEt CHMe 2

Me

Me

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43

95 18969

135218

147175

249

Me

Me

Me

Me

CMeH2 C

OAc

Me

Me

138

FRAKSIONI 9

Piku i parë është i njëjtë me komponimin të pikut të parë tek fraksioni 8, pra komponimi

vazhdon të jetë i pranishëm edhe në këtë fraksion.

Piku i dytë është β-H-pregna ose 14-β-pregna me masë molekulare 288 g/mol


Piku 3 është nonadekeni me masë molekulare 266 g/mol. Duke qenë se ky komponim

është i qëndrueshëm edhe piku molekular është mjaft i qartë. Po ashtu duket qartë edhe

copëtimi që pëson molekula duke shkëputur nga një grup metilik.


Piku i katërt është i njëjtë me komponimin që ndodhej në fraksionin 8 tek piku i dytë.

Piku 5 po ashtu gjendet tek fraksioni i 8 dhe është piku i 3.

FRAKSIONI 10

Piku i parë është fenol, 3-metil-5-(1-metiletil)-metilkarbamate, (Karbamult) me masë

molekulare 220 g/mol dhe del në minutën e 10.986. Nga ky spektër shihet se piku bazë

është fituar nga largimi i një grupi metil të lidhur në cikël që të japë grimcën më të

qëndrueshme. Ndërsa piku tjetër i fuqishëm është ai në 57 që i takon grupit të butilit

terciar.

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

9757

99 12369

180151

235 292277207 399342 361 382322

420

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

57 8369

111

125266140 167 238181

139


Piku 2 është 3,7,11,15-tetrametil hekzadeken-1-ol që del në minutën e 13.282 me masë



Piku 3 është hekzadekanol, (n-cetil alkol) me masë molekulare 242 dhe del në minutën e

15.252.


Piku 4 është 1,2-epoksi-n-dodekene, i cili del në minutën e 17.271 dhe ka masën

molekulare 184. shihet se piku molekular i takon grupit eposi i cili është edhe grimca më

e qëndrueshme e tërë këtij komponimi. Po ashtu vihet re se deri sa te fitohet ai pik bazë

shkëputet nga një grup CH2.


Piku 5 është i njëjtë me piku e 5 të fraksionit 8 të ekstraktimit me hekzan në Sokslet.

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

205

57

220145

81 177105 131

Bu-t

OH

Me

t-Bu

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

7143

8112397

137

HO

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

43 69 83

111125 196154168

OH

50 100 150 200 250 300 350 4000.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

43 7182

109140 166

O

(CH2)9Me

140

4. REZULTATET E EKSTRAKTIMIT ME CO2 AFËR

GJENDJES KRITIKE

FRAKSIONI 1

Për 5 piqet më kryesore bëhet integrimi dhe për secilin pik merret kromatograma e

masës. Piku 1 është 24-Nor-kolest-22-en.


Piku 2 është ergost-7-en-3-ol, (3-β) me masë molekulare 400 g/mol.


Piku 3 është kolestan-3-ol, (3-β, 5-α) me masë molekulare 388 g/mol. Shihet që ky

komponim ndonëse ka masë molekulare më të vogël del më pas se komponimi ergost-7-

en-3-ol, (3-β), por e gjitha kjo shpjegohet me faktin se komponimi i mësipërm është më

volatil.


Piku 4 është n-octadekani me masë molekulare 254 g/mol. Dalja e këtij komponimi kaq

vonë nga kolona shpjegon faktin se CO2 duke qenë jopolar ka ekstraktuar komponime

jopolare të cilat janë kryesisht parafina, të cilat dalin nga kolona vetëm në temperatura të

larta.

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

9755

81 302257107135 372

215175

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

43255 40010581

229147 382271173

CHMeCH2CH2CHMeCHMe

2

Me

Me

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

255 386

43

10781 213

231147 371

273173 353

HO

141


Piku 5 është Ergosta-7,22-dien-3-ol, (3-β, 5-α) me masë molekulare 398 g/mol me

spektër të masës si më poshtë.


FRAKSIONI 2

Duke kërkuar në librarinë e masës për pikun e parë vihet re se përputhshmërinë më të

mirë ky spektër e ka me acetatin e 5-(1-izopropenil-4,5-dimetillbiciklo[4.3.0]nonan-5-il)-

3-metil-2-pentenol me masë molekulare 332 g/mol.


Piku 2 është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dioktil ose ndryshe dioktil ftalati me



Piku 3 është acetati i 9,19-ciklolanostan-3-ol, (cikloartanil acetati) me masë molekulare

468 g/mol.

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

7157 85

113 155 254197

(CH 2)16 MeMe

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

6955 271107

255147398229

173 300 383

CHMe CH CHCHMe CHMe2

Me

Me

HO

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

1911779581 13543

257

O

O

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

142


Piku 4 i integruar i takon komponimit lup-20(29)-en-28-ol (jasminol) me masë

molekulare 426 g/mol. Ky komponim ndonëse ka masës molekulare më të vogël është një

komponim më i qëndrueshëm pasi ka më shumë cikle në strukturën e tij që e bëjnë më të

vështirë avullimin e tij, prandaj dhe del më vonë nga kolona.

Fig. A1.88 Kromatograma e masës për pikun e katërt.

Piku 5 është pentatriakontan ose n-pentatriakontan me masë molekulare 480 g/mol. Dalja

e këtij komponimi në minutën e 23.538 vërteton edhe një herë faktin se CO2, i cili është

një tretës jopolar ekstrakton komponime jopolare të llojit të parafinave siç është edhe

rasti i pentatriokontanit.


FRAKSIONI 3

Piku 1 është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dibutil me masë molekulare 278

g/mol.


50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

43

9569 410149109 288175 395203 297

CHMe (CH 2)3CHMe 2

Me

Me

OAc

Me

Me

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

19181 9555

395109 137 426177

147 234 369 411

OH

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

5771

85

111 155 197 253

50 100 150 200 250 300 350 4000.0

0.5

1.0(x10,000)

14941

22320510476278134 167

C(O)O(CH2)3Me

C(O)O(CH2)3Me

143

Piku 2 është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik, dihekzil me masë molekulare 334

g/mol. Për shkak të rritjes së masës molekulare dhe për shkak të rritjes së

qëndrueshmërisë së komponimit nga grupet e hekzilit bën që ky komponim të dalë më

pas nga kolona e GCMS-së.


Piku 3 është esteri i acidit hekzandioik, mono(2-etilhekzil) ose ndryshe mono-2-etilhekzil

adipati me masë molekulare 258 g/mol.


Piku 4 është esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dioktil ose dioktil ftalati me masë

molekulare 390 g/mol. Dalja e komponimeve në këtë radhë shpjegon edhe faktin se me

rritjen e vargut alkilik të esterit dalja e komponimit nga kolona është më e mëvonshme.

Nga studimi i spektrave të masës vihet re se për të gjithë llojet e estereve të acideve

ftalike piku bazë është 149 që i takon acidit ftalik, të cilit i është larguar një molekulë

ujë, pasi ajo është grimca më e qëndrueshme.


Piku 5 është esteri fenol i acidit dodekanoik ose ndryshe fenil laureati me masë

molekulare 376 g/mol. Po të vërehet spektri i masës shihet se piku bazë është 94 që i

takon fenolit dhe është grimca më e qëndrueshme e këtij komponimi.

Fig. A.94 Spektri i masës për pikun e pestë.

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

104 14976

41

85251

167 233

C(O) O(CH2)5 Me

C(O)O(CH 2) 5Me

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

1297055

11183

147

O

HOO

O

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

14957 16771 113 27983

132

C(O)O(CH2)7Me

C(O)O(CH2)7Me

50 100 150 200 250 300 350 400 4500.0

0.5

1.0(x10,000)

9457

18371

109136 276

O

O

144

Aneksi 2

Komponimet e identifikuar me GCMSMS pas distilimit me avuj uji te rrënjës së bimës

GAS.

Piku i parëdel në 13.8 minuta me masë molekulare 75 : 1-Propanol, 2-amino-, (S)-

Piku 2 në 19.24, 111 g/mol: 5-Amino-1-etilpyrazole.

Piku 3 në 19.39, 125g/mol: 3-Azabiciklo[3.2.2]nonane.

Piku 4në 21.3, 84g/mol: Acetamide, 2-ciano- ose malon.

Piku 5në 26.66, 268g/mol: 2-Pentadekanone, 6,10,14-trimethyl-.

Piku 6në 27, 334g/mol: 1,2-Benzenedikarboksilik acid, butil 2-etilhekzil ester.

40.0 45.0 50.0 55.0 60.0 65.0 70.0 75.0 80.0 85.0 90.0 95.0 100.0 105.0 110.0 115.0 120.0 125.0 130.0 135.0 140.0 145.0 150.00.00

0.25

0.50

0.75

1.00(x10,000)

44

45 6056 7574

NH2

OH

50.0 75.0 100.0 125.00.0

0.5

1.0(x10,000)

83

11154

42 5269 968444 9362 10876

NNH2N

50.0 75.0 100.0 125.0 150.0 175.00.0

0.5

1.0(x10,000)

44

82125

55 67 9677 91 110

NH

50.0 75.0 100.0 125.0 150.00.0

0.5

1.0(x10,000)

44

846853

N

NH2

O

50.0 75.0 100.0 125.0 150.0 175.00.0

0.5

1.0(x10,000)

43 58

71

8569 95 109124113 137

179

127 155

O

145

Piku 7në 28.39, 102g/mol: Cikloserine.

Piku 8në 28.91, 334g/mol: 1,2-Benzenedikarboksilik acid, butil 2-etilhekzil ester.

Piku 9në 30.09, 154g/mol: 3-Azabiciklo[3.2.2]nonane, 3-nitroso-.

Piku 10në 31.74, 86g/mol: Butanal, 3-metil-.

Piku 11në 31.86, 114g/mol: Heptanal.

Piku 12në 38.95, 72g/mol: Izobutilen epoksid.

50.0 75.0 100.0 125.0 150.0 175.0 200.00.0

0.5

1.0(x10,000)

149

41

76 10456 65 93

223

121 205160132 148 17979

O O

O

O

50.0 75.0 100.0 125.0 150.0 175.0 200.0 225.00.0

0.5

1.0(x10,000)

44

59

7458 10284

NH2

ONH

O

50.0 75.0 100.0 125.0 150.0 175.0 200.00.0

0.5

1.0(x10,000)

149

41

76 10456 65 93

223

121 205160132 148 17979

O O

O

O

50.0 75.0 100.0 125.00.0

0.5

1.0(x10,000)

44

42

9555 67

539379 124

137

69 1088663

N

O

N

40 50 60 70 80 90 1000.0

0.5

1.0(x10,000)

4441

58

71

865350 6859 63

O

50.0 75.0 100.00.0

0.5

1.0(x10,000)

44

70

55

8168 86 9653 1149959 77

O

146

Aneksi 3

Komponimet e identifikuar me GCMSMS pas distilimit me avuj uji te gjethes së bimës

GAS.

Trimetilamina

2,2,3 trimetil hekzan

2,2,6,6 tetrametilheptan

3-undecen,2-metil-, (Z)-

Astaxanthin

147

Naftalen, 1,4-dihidro-2,5,8-trimetil-

Retinol

Azuleno[6,5-b]furan-2,5-dione, dekahidro-7-hidroksi-4a,8-dimetil-3-metilen-, [3aR-

(3a.α, 4a.β, 7.α, 8.β)]

γ.himakalen

Cis-Inositol tri-metilboronate

148

Treidekanoik acid, 12-metil-, metil ester

Metil 11-metil-oktadekanoat

Azuleno[4,5-b]furan-2(3H)-one, 9-a-[(acetiloksi)metil]dekahidro-6a,9-dihidroksi-6-

metil-3-metilen-, [3aS-(3a.α, 6β, 6a)]

Fen-1,4-diol, 2,3-dimetil-5-trifluorometil

3-hidroksipropanoik acid, 3-(2,2,6-trimetilbiciklo[4.1.0]heptil-1)- etil ester

149

Olean-12-ene-3,16,21,22,28-pentol, 21-(2-metil-2-butenoat), [3β, 16α, 21β (Z), 22α]-

Pentadekanoik acid, 14-metil-, metil ester

Pentadekanoik acid

l-(+)-acid askorbik 2,6-dihekzadekanoat

Dibutil ftalat

Ursodeoksikolik acid (ursodeoxycholic acid)

150

Aneksi 4

Lista e komponimeve të identifikuar me spetrometrinë e masës për të gjitha llojet e

ekstraktimeve si të rrënjës dhe të gjethes.

1. 1,2,4-Trioksolane, 3,3,5-trifenil

2. 1,2-Epoksi-n-dodekene

3. 1-Hekzadekanol ose n-cetil alkol

4. 1-Propanol, 2-amino-, (S)-

5. 1-Tetradekanol ose alfol 14

6. 1-Tridecen

7. 2,2,4,6,6-Pentametil heptan

8. 2,2,6,6 tetrametilheptan

9. 2,6,10,14,18,22-tetrakosahekzaen, 2,6,10,15,19,23-hekzametil ose skualeni

10. 2,6,10,14,18,22-Tetrakosahekzan, 2,6,10,15,19,23-hekzametil

11. 24-Nor-kolest-22-en.

12. 2-Pentadekanone

13. 3,5-Heptadienal, 2-etiliden-6-metil

14. 3,7,11,15-Tetrametil hekzadeken-1-ol

15. 3-Azabiciklo[3.2.2]nonane

16. 3-Azabiciklo[3.2.2]nonane, 3-nitroso-.

17. 3-hidroksipropanoik acid, 3-(2,2,6-trimetilbiciklo[4.1.0]heptil-1)- etil ester

18. 3-undecen,2-metil-, (Z)-

19. 5-Amino-1-etilpyrazole

20. 5H-3,5a-epoksinaft[2,1-c]oksepin, dodekahidro-3,8,8,11a-tetrametil-, [3S-(3-α, 5-α, 7-α,

11-β, 11-β)]

21. 6-Izopropenil-4,8a-dimetildekahidro-1-naftalenol

22. Acetamide, 2-ciano- ose malon

23. Acetati i 9,19-cikloergost-24(28)-en-3-ol, 4,14-dimetil-(3-β,4-α.,5-α)

24. Acetati i 9,19-ciklolanostan-3-ol, (cikloartanil acetati)

25. Acetati i fenol 2-metoksi-4-(2-propenil)

26. Acetati i lupan-3-ol

27. Acetati i stigmasta-5,22-dien-3-ol

28. Acidi 9,12-oktadekadienoik (Z,Z)

29. Acidi E-9-tetradekenoik

30. Acidi hekzandekanoik ose acidi palmitik

31. Astaxanthin

32. Azobiciklo[3.2.2]nonan

33. Azuleno[4,5-b]furan-2(3H)-one, 9-a-[(acetiloksi)metil]dekahidro-6a,9-dihidroksi-6-metil-

3-metilen-, [3aS-(3a.α, 6β, 6a)]

34. Azuleno[6,5-b]furan-2,5-dione, dekahidro-7-hidroksi-4a,8-dimetil-3-metilen-, [3aR-(3a.α,

4a.β, 7.α, 8.β)]

35. Benzofenoni

151

36. Biciklo[3.1.0]heksan-3-on, 4-metil-1-(1-metiletil) ose 3-tujanon

37. Biciklo[7.2.0]undec-4-en, 4,11,11-trimetil-8-metilen-, [1R-(1R*,4E,9S)])

38. Butanal, 3-metil-.

39. Butil hidroksi toluen

40. Ciklodekani

41. Cikloserine

42. Cis-Inositol tri-metilboronate

43. Dibutil ftalat

44. Dioktil adipati

45. Ergost-7-en-3-ol, (3-β)

46. Ergosta-7,22-dien-3-ol, (3-β, 5-α)

47. Esteri fenol i acidit dodekanoik ose fenil laureati

48. Esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dibutil

49. Esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik dioktil ose dioktil ftalati

50. Esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik, bis(2-etilhekzyl)

51. Esteri i acidit 1,2-benzendikarboksilik, dihekzil

52. Esteri metilik i acidit hekzakosanoik ose metil hekzakosanoat

53. Esteri metilik i oktadeka-9, 12-dienoik

54. Fen-1,4-diol, 2,3-dimetil-5-trifluorometil

55. Fenol, 2-metil-5-(1-metiletil)

56. Fenol, 3,5-bis(1,1-dimetiletil)

57. Hekzadekanol ose n-cetil alkol

58. Hekzadekin-7-ol

59. Hekzan 2,2,3 trimetil

60. Heptan 2,2,4,6,6-pentametil ose 2,2,4,6,6-pentametilheptan

61. Heptanal

62. Heptatriakotanol

63. Izobutilen epoksid

64. Klor hekzadekan

65. Kolest-5-en-3-ol ose oleati i kolesterolit

66. Kolest-7-en-3-ol, (3-β, 5-α)

67. Kolestan-3-ol, (3-β, 5-α)

68. Kondrilasterol ose stigmasta-7,22-dien-3-ol{3-β, 5-α (22E)}

69. l-(+)-acid askorbik 2,6-dihekzadekanoat

70. Lanosteroli ose lanosta-8,24-dien-3-ol, (3-β)

71. Lup-20(29)-en-28-ol ose jasminol

72. Lup-20(29)-en-3,28-diol, (3-β) ose betulina

73. Lupeil acetatit ose acetatit të lup-20(29)-en-3ol

74. Metil 11-metil-oktadekanoat

75. Naftalen, 1,4-dihidro-2,5,8-trimetil-

76. n-octadekani

77. Nonadekeni

78. Nonakozani

79. Olean-12-ene-3,16,21,22,28-pentol, 21-(2-metil-2-butenoat), [3β, 16α, 21β (Z), 22α]-

80. Pentadekanoik acid

81. Pentadekanoik acid, 14-metil-, metil ester

152

82. Pentatriakontan ose n-pentatriakontan

83. Retinol

84. Stigmast-5-en-3-ol, (3-β) ose stigmasteroli

85. Tetrakozan

86. Treidekanoik acid, 12-metil-, metil ester

87. Tributil acetilcitrati

88. Trietilamina

89. Ursodeoksikolik acid (ursodeoxycholic acid)

90. β-H-pregna ose 14-β-pregna

91. γ.himakalen

153

Bibliografia

1 Mullaj A., Ruci B., Vangjeli J., Xhulaj M. - Flora e vegetazione in Albania.

CIHEAM, 2000. p. 51-66 (Cahiers Options Méditerranéennes; n. 53) 2 Green P., Tutin G., Heywood H., Burge A., (1972). Forsythia Vahl, Flora

Europea, 3 p. 53. 3 Mayer, E. (1983). Gymnospermium scipetarum.

4 Christian S., (Matrikelnummer 229802). (2004) Die Albanische landwirtschaft-

gegenwärtige situation und untersuchungen zu entwicklungschancen des ökologischen

landbaus. 5 Paparisto K., Qosja Xh.. (1976) Kontribut për florën e RPS të Shqipërisë. Buletini

i Shkencave të Natyrës. Nr 2. Fq. 85 – 99. 6 Angiosperm Phylogeny Group (2009).Botanical Journal of the Linnean

Society161(2): 105–121. 7 Mayer. E., Pulević, V.. 1983: Family Barberidaceae.

8 Cassels B., Breitmaier E., Zenk M., Phytochemistry, VOl. 26, No. 4, Fq. 1005-

1008, 1987. 9 Quevedo R., Valderrama R., (2008) - Biochemical Systematics and Ecology 36 p.

812–814 10

D. Petrovic, D. Stesevic, S. Vuksanovic - Materials for the Red Book of

Montenegro. 11

Tan K., Shuka L., Siljak S., Malo S., Pustahija F,. - The genus Gymnospermium

(Berberidaceae) in the Balkans 12

Spach, E. (1839) Histoire naturelle des Végétaux. Phanérogames 8, Paris. 13

Doroftei M., Mierla M., Gymnospermium altaicum in Northern Dobrogea,

Brukenthal. Acta Musei, II. 3, 2007. 14

Joosten L., Mulder P., Klinkhamer P., Veen J., Soil-borne microorganisms and

soil-type affect pyrrolizidinealkaloids in Jacobaea vulgaris. Plant Soil (2009) 325:133–

143 DOI 10.1007/s11104-009-9963-7. 15

Germplasm Resources Information Network (GRIN)."Taxon:Jacobaea

vulgarisGaertn.".Taxonomy for Plants.USDA,ARS, National Genetic Resources

Program, National Germplasm. Retrieved 2012-08-10 16

Joint Research Centre www.jrc.ec.europa.eu 17

. Röseman G., (2006) - Analysis of pyrrolizidine alkaloids in Crotalaria species by

HPLC-MS/MS in order to evaluate related food health risks. 18

Sertürner (1817) Hesse M., (2002) - Alkaloids. Natures’s curse or blessing?

VHCA, Verlag Helvetica Chimica Acta, Zürich and Wiley-VCH, Weinheim. 19

Schmitz R., (1983) Hesse M., (2002) - Alkaloids. Natures’s curse or blessing?

VHCA, Verlag Helvetica Chimica Acta, Zürich and Wiley-VCH, Weinheim. 20

Bunsupa S., Katayama K., Yamazaki M., - Lysine Decarboxylase Catalyzes the

First Step of Quinolizidine Alkaloid Biosynthesis and Coevolved with Alkaloid

Production in Leguminosae. 21

Minami H., Kim J., Sato F., - Microbial production of plant benzylisoquinoline

alkaloids.

http://en.wikipedia.org/wiki/Germplasm_Resources_Information_Network

http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?450260

http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?450260

http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Department_of_Agriculture

http://en.wikipedia.org/wiki/Agricultural_Research_Service

154

22

Fu P., Xia Q., Chou M., Lin Ge., Journal of Food and Drug Analysis, Vol. 15, No.

4, 2007, p 400-415. 23

Bopre M., Colegate S., Edgar J.. Journal of Agriculture Food Chemistry 2005,

Vol. 53, No. 3, 594-600. 24

Verpoorte R., Svendsen A., Chromatography of alkaloids. Journal of

chromatography. Vol. 23B. 25

Lang, Q., Wai, C.M., 2001. Supercritical fluid extraction in herbal and natural

product studies—a practical review. Talanta 53 (4), 771–782. 26

Fair J., Humphrey J..Liquid-liquid extraction processes - ESL-IE-83-04-130. 27

McNaught A. D., Wilkinson A.. Gold Book 2nd ed. (1997). ISBN 0-9678550-9-8. 28

Moura J. M., ferreira J. P., Figuiredo M. M.. Congreso Iberoamericano de

investigacion en celuloza papel. 2002. 29

Westermarck S. Dissertation. 2000, Helsinki, Finland. 30

Yang J., Di Q., Jiang Q., Zhao J., Drying technology, Vol. 28, 2010, p. 300. 31

Rahman M. S., Al-Zakwani I., Guizani N., Journal of the science of fond and

agrikulture, Vol. 85, 2005, p.979. 32

Krodika M. K., Karathanos V. T., Maroulis Z.B., Journal of food engineering, Vol

35, 1998, p.369. 33

Washburn E. W., . Proc. Natl. Acad. Sci., Vol. 115, 1921, p. 7. 34

Cullaj A.- Metodat instrumentale të analizës kimike, Vëllimi II. 35

Gioia B., Stradi R., Rossi E.. – Guida al corsso di metodi fisici in Chimca

organica, Vol II: MASSA. 36

Mele A., Lentz H., Mele A., Feizimayr E., Abazi S., Bauer R.-The journal of

supercritical fluids, Vol. 79, 2013, Fq. 123-126.

Documents

19 · Nën përgjegjësinë time deklaroj se ky punim është shkruar prej meje, nuk është prezantuar asnjëherë para një institucioni tjetër për vlerësim dhe nuk është botuar