ПРОГРАМА SEENET Транслокална мрежа за соработка  

помеѓу Италија и Југоисточна Европа  

ВЕРТИКАЛНА АКЦИЈА 1­Б: 

„Развој на културниот туризам во градовите  Сараево, Мостар и Скопје“ 

  

§ § § § § 

 Г Р А Д   С К О П Ј Е 

 АКЦИОНИ ПЛАНОВИ 2011 – 2015: 

 1. ЗАНАЕТИ  

2. РАЗВОЈ НА КУЛТУРНИОТ ТУРИЗАМ  ВО СТАРАТА СКОПСКА ЧАРШИЈА 

   

    

     

Технички консултант за подготовка на Акционите планови:  м­р Ристо Иванов, CMC, PMP 

  

Скопје, 2011 година   

    

Координација за подготовка на Акционите планови: г-дин Слободан Ќосев, Град Скопје, Сектор за локален економски развој г-дин Срѓан Димитриевиќ, Оксфам Италија Лектура: Д-р Васе Манчев Преведувач на италијански јазик: г-ѓа Валентина Алексоска, Оксфам Италија

 

С О Д Р Ж И Н А   

Предговор ........................................................................................................................ 5 В О В Е Д.......................................................................................................................... 7 1. СКОПЈЕ КАКО ТУРИСТИЧКА ДЕСТИНАЦИЈА ................................................................. 9 1.1. ВРЕДНОСТИ И ТУРИСТИЧКИ ПОТЕНЦИЈАЛ ...............................................................................................9 1.2.  ТУРИСТИ ‐ ПОБАРУВАЧКА И ПОТРОШУВАЧКА....................................................................................12 1.3.  ТУРИСТИЧКА ПОНУДА и ПРОМОЦИЈА на Старата Скопска Чаршија....................................13

1.3.1. Историја.....................................................................................................................................................................13 1.3.2. Понуда ........................................................................................................................................................................13 1.3.3. Промоција и подршка........................................................................................................................................14 

2. АКЦИОНЕН ПЛАН ЗА ЗАНАЕТИТЕ ..............................................................................15 2. 1. ПОСТОЈНА  СОСТОЈБА НА ЗАНАЕТИТЕ........................................................................................................15

2.1.1. Видови занаети.....................................................................................................................................................15 2.1.2. Образование............................................................................................................................................................16 2.1.3. Проблеми, потреби и интереси на занаетчиите ...............................................................................16 2.1.4.  Развојни политики.............................................................................................................................................17 

2.2.  СТРАТЕШКИ ЦЕЛИ....................................................................................................................................................19 А) Стратешка цел 1. Организирање на 24‐часовен живот во  Старата скопска чаршија..19 Б) Стратешка цел 2. Дефинирање атрактивна понуда на занаетчиски продукти................19 2.3.  Резиме на активности за подобрување на конкурентноста на занаетите...................20 2.4.  ПЛАН НА РЕАЛИЗАЦИЈА .......................................................................................................................................21

2.4.1. Целни групи и партнерства...........................................................................................................................21 2.4.2.  Проекти  и акции.................................................................................................................................................22 2.4.3.  Буџетски предвидувања.................................................................................................................................22 

3. АКЦИОНЕН ПЛАН ЗА РАЗВОЈ НА КУЛТУРНИОТ ТУРИЗАМ.......................................... 23 3. 1. ПОСТОЈНА  СОСТОЈБА ВО РАЗВОЈОТ НА КУЛТУРНИОТ ТУРИЗАМ ..........................................23

3.1.1. Добра од културно наследство....................................................................................................................23 3.1.2.  Интеграција на валоризираното  културно наследство .............................................................24 3.1.3. Проблеми и потреби за развој на културниот туризам ...............................................................25 

3.2. СТРАТЕШКИ ЦЕЛИ.....................................................................................................................................................26 А) Стратешка цел 1. Организирање 24 ‐ часовен живот во Старата Скопска Чаршија...........26 1.1. Подготовка на промотивна кампања..........................................................................................................26 1.2. Подобрување на меѓуинституционалната соработка.......................................................................27 Б) Стратешка цел 2: Дефинирање понуда на настани и продукти од       културниот туризам кои се достапни во Старата скопска чаршија.............................................27 2.1. Изработка на годишна програма на настани и маршрути за локации до културата ....27 2.2. Подбрување на соработката меѓу резидентите во Старата скопска чаршија ....................27 

3.3.  МЕНАЏМЕНТ ПЛАН..................................................................................................................................................29 3.3.1.  Приоритетни подрачја и проекти за развој........................................................................................29 3.3.2.  Институционални структури и партнерства.....................................................................................30 3.3.3.  Проекти и акции за подобрувања.............................................................................................................31 3.3.4.  Финансиски проекции.....................................................................................................................................31 3.3.5.  Извршување  и набљудување (следење) ..............................................................................................32 

4. Табели Акциони планови ............................................................................................ 33 4.1. Занаети...............................................................................................................................................................................33 4.2. Културен туризам.......................................................................................................................................................39

5. Опис на проектни идeи .............................................................................................. 43 5.1. Занаети...............................................................................................................................................................................43 5.2. Културен туризам.......................................................................................................................................................49 

Предлог - проект Национална работилница „Стара чаршија“ ............................................56

Синопсис на проектот: Историски фестивал „Стара чаршија - Доленград“ ................ 58

 

Предговор

Во рамките на SЕЕNЕТ Програмата „Транслокална мрежа за соработка помеѓу

Италија и Југоисточна Европа“ се реализира проектот „Развој на културниот туризам

во градовите Сараево, Мостар и Скопје“ со главна цел да се подобри туристичката пону-

да, да се равие сензитивноста на локалните засегнати страни за вредностите на кул-

турното наследство и да се промовираат културните ресурси на трите партнерски

града.

Активноста е особено насочена кон туристичкото и културното проширување

и валоризирање на културното наследство во историските центри на трите града:

Башчаршија во Сараево, Стариот град во Мостар и Старата скопска чаршија.

Изработката на акционите планови за занетите и за развојот на културниот

туризам во Старата скопска чаршија е акција за остварување на целите на проектот.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7

В О В Е Д    Старата  скопска  чаршија  е  веројатно најголемиот туристички и културен ресурс на Скопје и има потенцијал да стане интересна туристичка дестинација. Во тој правец, како резултат на Законот за прогласување на Старата скопска чаршија за културно наследство од исклучително значење, донесена е Програма за ревита‐лизација на Старата скопска чаршија.    Акционите  планови  за  занетите  и  за  развојот  на  културниот  туризам  се дел  од  активноста  за  проширување  и  подобрување  на  туристичката  понуда  во Старата скопска чаршија. Пристапот во подготовката подразбира интегрирање на  напорите на различните заинтересирани страни во предлагањето и дефинирање‐то на акциите за поддршка на занетите и за развојот на културниот туризам   во рамки на Старата скопска чаршија.   Методологијата на изработката на акционите планови опфати четири че‐кори: 1) формирање на рабoтна група од заинтересираните страни, 2) организи‐рање на работилница1 со цел дефинирање на целите и проектите што ќе бидат оп‐фатени со планот, 3) расправа за предлог верзијата на акционите планови (преку електронска комуникација и еднодневна работилница) и 4) промоција на акцио‐ниот план пред пошироката јавност. Во рамките на постапката за изработка на ак‐ционите  планови  се  спроведе  истражување  на  хотели,  ресторани  и  занаети  од Скопје и Старата скопска чаршија со цел прибирање на нивните ставови и предло‐зи за подобрување на содржината на документот. (Извештајот од истражување­то е во прилог).  

 Работната група за подготовка на акциониот план за развојот на културни‐

от туризам ја сочинуваат претставници од следниве институции:  

Град Скопје  1.  Слободан Ќосев, раководител на Секторот за локален економски развој;   2.  Драгана Спасовска, виш соработник во одделението за занаетчиство, угостителс‐

тво и трговија во Секторот за локален економски развој;   3.  Ребека Ризовска Станоевска, советник за туризам во Секторот за локален економ‐

ски развој;    4.   Даниела Тримчевска, Советник во одделението за планирање во Секторот за ло‐

кален економски развој;     5.  Нада Пешевска, Советник во одделението за култура во Сектор за јавни дејности 6.  Игор Симјановски, Советник за туризам во Секторот за локален економски развој; 

Општини ­ Град Скопје   7.  Општина Центар, Дејан Антиќ, раководител за помош и развој на мали и средни 

претпријатија; 8.  Општина  Чаир,  Норик  Селими,  координатор  на  Секторот  за  локален  економски 

развој; 

Регион 9.  Центар  за  развој  на  Скопски  Плански  Регион,  Розета  Арсовска,  координатор  за 

проекти; 

Национaлни институции  10.  Министерство  за  економија, Љиљана  Илиевска,  раководител  на  одделението  во 

Секторот за туризам и угостителство,  Јумни Адеми, раководител на одделението за занаети; 

11.  Министерство  за  култура  –  Управа  за  заштита  на  културно наследство, Мирјана Димовска Чоловиќ, раководител на одделението  за недвижно културно наследс‐тво, Снежана Герасимова Матевска, советник за интегрирана заштита; 

1 Извештај од работилницата „Изработка на акционен план за знаетите и акционен план за развој на културниот туризам во Старата скопска чаршија“, 17 и 18 ноември 2010, хотел „Ривиера“, Охрид.

8

12.  Музеј  на  Македонија,  Јасмина  Пакашки,  стручен  соработник  за  маркетинг,  Нада Андоновска, односи со јавност и меѓународна соработка; 

13.  Агенција за промоција и поддршка на туризмот во РМ, Насер Хот, раководител на подружница Скопје, Живка Цветкоска Андоновска,  проект менаџер  за промоција на летен туризам;   

14.  Министерство за култура  ‐ Национална комисија за УНЕСКО на РМ, Лидија Топу‐зовска, Генерален Секретар, Ивана Накиќ, Сектор за меѓународна соработка; 

15.  Конзерваторски центар Скопје, Константин Димитровски, виш конзерватор; 16.  Национален конзерваторски центар Скопје, Мирјана Тодоровска, архитект конзер‐

ватор;   17.  Кинотека на Македонија, Сунчица Веселиновска, филмолог; 18.  Природонаучен музеј на Македонија, Лилјана Стефановска, музејски едукатор;  19.  Институт за фолклор „Марко Цепенков“, Боне Величковски, директор; 20.  Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, д‐р Лидија Тантуровска, научен 

советник; 21.  Национална универзитетеска библиотека „Св.Климент Охридски, Виолета Марти‐

новска и Ники Јовановиќ;  22.  Национална галерија на Македонија, Елена Георгиева, историја на уметност; 23.  Музеј на Град Скопје, Оливера Џартовска Тачевска, кустос, етнолог; 

Организации на Занаети   24.  Занаетчиска комора Скопје, Снежана Денковска, директор;  25.  Занаетчиска Комора Скопје, Анета Атанасовска, стручен соработник; 26.  НВО „Еснаф”, Еркан Балаши, член;  

НВО 27.  НВО „МАТА” Скопје, Весна Аврамовска, заменик извршен директор;   28.  НВО „Слоу фуд“, Филиппо Унтерхофер, претседател; 29.  НВО „Балканија”, Владо Србиновски, претседател; 30.  Туристички сојуз на Скопје, Гордана Јанакиевска, претседател; 31.  Стопанска комора за туризам, Татјана Перовиќ Митрова, генерален секретар 32.  НВО „ЕОН“ Скопје, Роберт Калајџи, претседател;   

Едукација 33.  Универзитет за туризам и менаџмент Скопје, Јово Ратковиќ, Macedonian cultural 

heritage, Оливера Ѓекиќ, професор; 

Поддршка 34.  Програма SEENET, Проект за развој на културен туризам во Старата скопска чар‐

шија, Срѓан Димитриевиќ, проектен раководител;   35.  Оксфам Италија, Даниеле Педретти, координатор на канцеларијата ‐ Скопје; 36.  Оксфам Италија, Валентина Алексоска, асистент на проект; 37.  ЗБК „Креација“, Ристо Иванов, локален консултант;   

 Меѓународни експерти 38.  Ermanno Bonomi, Центар за туристички студии, Фиренца Италија;   39.  Diego Mondo, консултант за Rегионот Пиемонте; 40.  Roberto Canu, консултант за Rегионот Пиемонте. 

   Содржината  на  документот  опфаќа  осврт  врз  Скопје  како  туристичка  де‐стинација, презентација на состојбата во областа на занетите и културниот тури‐зам во Старата скопска чаршија и дефинирање на стратешки цели за подобрување на состојбата и поголем придонес во проширување на понудата на Старата скоп‐ска чаршија.    Како додаток кон документот акционите планови за занаетите и за  разво‐јот  на  културниот  туризам  се  ексел  документите  за  разработка  на  стратешките цели, конкретните цели и проектите/акциите според одговорни институции, вре‐метраење и буџет за нивна реализација. 

9

1. СКОПЈЕ КАКО ТУРИСТИЧКА ДЕСТИНАЦИЈА  

 Скопје  како  туристичка  дестинација  се  разгледуваше  од  аспект  на  вредностите што  ги  нуди  и  побарувачката  од  страна  на  туристите  и  засегнатите  страни  кои  влијаат врз туристичката понуда на Старата скопска чаршија.  

1.1. ВРЕДНОСТИ И ТУРИСТИЧКИ ПОТЕНЦИЈАЛ  Најчесто споменувани вредности2 на Градот Скопје се : 

1.  Добропознатите  споменици  и  историски  локации,  1243  регистрирани културни добра од кои 93 во Градот Скопје и уште 21 во општините од Скопскиот регион (Скупи, Пантелејмон, Старата Скопска Чаршија со 36 институции за културен туризам, цркви и џамии, Аквадуктот и др)  

2.  Природни богатства кои се реткост во регионот и светот (Езерото Ма‐тка, познатите пештери)  

3.  Модерен стил на живеење помеѓу младите луѓе и добра понуда за рела‐ксација и забава за време на туристичките посети.   

4.  Размена на културите на исто место. Ова посебно се однесува на Стара‐та Скопска Чаршија каде е можно да се искуси мултикултурниот дух во секојдневниото  живеење.  

Овие вредности го дефинираат туристичкиот потенцијал на Градот Скопје како:  

‐  Патување  низ  историјата,  цивилизациите  и  место  за  искусување  на мултикултурниот стил на живеење. 

 ‐  Граница каде ориенталната култура се допира со Европската за да се 

испреплетуваат и прекрасно надополнуваат.   

‐  Место каде времето го ткае   духот на толеранција, разбирање и умет­ност на живеењето.  

 Визијата4 за градот Скопје во однос на туризмот гласи: Скопје  е  развиен  културно­историски  центар,  конференциски  и 

спортско­рекреативен и туристички центар, со граѓани кои поседуваат ви­сока еколошка свест.  

Анализата на Скопје како туристичка дестинација според SWOT анализата ги потенцираше следниве силни и слаби страни на Градот Скопје: 

Силни страни на туристичката понуда: - Археолошки локалитети - Религиозни објекти - Галерии, музеи - Културни манифестации - Инфраструктура - Територијална поврзаност со другите балкански држави 

2 Според анкетата на учесниците на првата работилница за изработка на акциониот план за занаети и aкциониот план за културен туризам, Извештај од работилницата одржана на 17. и 18. ноември 2010 година, хотел „Ривиера“, Охрид. 3 Регистер на споменици на културата според територијалната поделба во 2004, Управа за заштита на културното наследство, aприл 2005 година. 4 Стратегија за развој на туризмот на Град Скопје 2009-2013, Сектор за локален економски развој, стр.15, 2009 год.

10

- Природно наследство - Спортски центри - Духовно наследство (фолклор) - Меморијалната куќа на Мајка Тереза - Угостителство (ресторани), еногастрономија - Гостопримство на луѓето - Специфична традиционална архитектура - Саеми - Старата скопска чаршија (занаети) - Музика (песни) - Безбедност - Забава - Агрокултури  

 Слаби страни на туристичката понуда на Градот Скопје - Сигналитика/сигнализација - Железничка инфраструктура и сообраќај - Реставрација на објекти/културно наследство - Ниска свест на локалното население за вредностите и ниска екосвест - Паркинзи/сообраќај/такси служби - Инфо‐центри - Приказни за локалитетите - Неискористеност на руралната околина - Недоволна едукација на населението - Непостоење на стимулации од државата - Недоволен маркетинг и промотивен материјал (на повеќе јазици) - Непостоење на фискализација во културните институции - Недоволна туристичка водичка служба - Недоволна понуда за посетителите - Недоволни сместувачки капацитети - Слаби капацитети на носителите на одлуки - Слаба поврзаност на институции со НВО, бизнис секторот и меѓу себе - Непостоење на детално мапирање на занаети - Слаба промоција на развојот на културниот туризам - Непостоење на интерес од институциите за спроведување на развојни 

активности  - Недостиг од сувенири, репрезентативен простор за занаети и други произ‐

води - Недостиг на бренд - Непостоење на туристички автобус - Недостиг на финансиски средства - Декларативна поддршка од институциите - Недоволни рекреативни содржини - Недостиг на стратегии за развој, непочитување и недоволно развиени за‐

кони - Програми/содржини за задржување на туристи - Маркетинг надвор од Македонија - Недоволно (несериозно) сфаќање на индивидуалните туристи 

 Причини/мотиви  за посета на Скопје/Македонија - Бизнис - Саемски туризам - Транзитен туризам (секој турист останува во Македонија 2,2 дена) - Регионални (кружни) тури 

11

- Печалбари - Културен туризам - Планински туризам - Рурален туризам - Езерски туризам - Ловен туризам  

 3 клучни збора за опис на Скопје/Македонија 1.   Земја за откривање 2.   Споменици, музика и езера 3.   Сонце, планини и душа 4.   Вино, минато и култура 5.   Старина, традиција и кирилица македонска 6.   Цивилизација, традиција и богатство 7.   Планини, археологија и пиперка 8.   Најмало, најнепознато и најтаинствено 9.   Мулти‐религиозност, мулти‐етничност и толеранција 10.   Духовност, таинственост и изворност 

 Можности5  за искористување на туристичкиот потенцијал  Во следните 5  години, бројот на туристите во светот ќе биде дуплиран, но во исто време ќе се зголемат туристичката понуда и конкуренцијата. За да се оста‐не конкурентен на пазарот потребно е да се биде фокусиран на промоцијата на карактеристиките и спецификите на една територија и истите да се интегрира‐ат во систем (култура, природа, спорт и други елементи).  

Еден од начините да се реализира овој систем е да се работи со групи на луѓе (тимови) составени од различни профили. 

Првите 5 светски туристички дестинации (Италија, САД, Канада, Швајцарија и Франција) во 1960 година покривале 70% од вкупниот туристички пазар, доде‐ка во 2008 година само 30%, што покажува дека пазарот се расцепкал, при што секоја земја добива можност да се презентира.  

Вклучувањето на различни сектори (култура, природа, туризам, спорт и др.) во еден интегриран систем, како и воведување иновативни индустрии, може да ги зајакне помалку развиените елементи во рамките на системот и да придонесе за продолжување на престојот на туристите.  

Искористување на можностите  за  вклучување во регионалните  тури на  тури‐сти од европските земји и другите континенти.  

Развој на туристичката соработка со земјите од регионот за креирање  заеднич‐ка конкурентна туристичка понуда.   

Ризици  Состојбите во регионот  Поголема атрактивност на туристичката понуда од другите земји  Заостанување на трендовите на промоција и маркетирање на туристичките по‐тенцијали  

 

5 Извештај од работилницата „Систем на територијална валоризација на културното и природното наследство“ одржана на 17 декември 2010 година, Сала на Град Скопје.

12

Врз основа на направената анализа, стратегијата за искористување на  туристич‐киот потенцијал на Град Скопје би требало да се дефинира на следниве нивоа:  

1. Туристичките актери од приватниот сектор треба да применуваат    стратегија на  искористување на  силните  страни  со  цел искористување на можностите што постојат согласно светските трендови во туризмот. Нивните акции треба да бидат насочени кон искористување на потенцијалот со цел да се привлече поголем број  туристи и да се зголеми потрошувачката по турист.  

2.    Институциите  и  јавните  претпријатија  на  Град  Скопје  и  на Владата  треба  да применуваат стратегија на отстранување на постојните слабости за да се избегнат можните ризици од  заостанување  зад  светските трендови во туризмот во однос на маркетирањето, промоцијата, хигиената, грижата за организиран живот на ту‐ристичките атрактивни локалитети.   

1.2.  ТУРИСТИ ­ ПОБАРУВАЧКА И ПОТРОШУВАЧКА  

  Посетеноста  на  Скопје  како  регион  во  2009  е  131.268  туристи6  од  кои 111.281 странски и 19.987 домашни и претставува намалување од 5 % во однос на 2008 година, а зголемување од 6,7 % во однос на 2007. Бројот на ноќевања изнесу‐ва просечно 2 дена по турист. Согласно со податоците за просечната потрошувач‐ка на  туристите7, туристичкиот пазар во Град Скопје изнесува околу 19,7 милио‐ни евра годишно.   Посетеноста на позначајните туристички локалитети не е предмет на оп‐сервација од страна на надлежните институции. Но тоа е потребно за да се следи влијанието на преземените активности за зголемување на посетеноста на Скопје како туристичка дестинација.    Според  одделни  спроведени  истражувања8  посетеноста  на  туристичкиот локалитет  Матка  изнесува  околу  100‐120  туристи  дневно  или  околу  55.000  го‐дишно.  Посетеноста  на  Старата  скопска  чаршија  изнесува  260  туристи9  дневно или околу 95.000 туристи. На овој број би требало да се додадат и уште 1.000 посе‐тители10 дневно, жители на градот, што би значело дека чаршијата ја посетуваат просечно околу 1.300 посетители дневно или 475.000 посетители годишно (20 % туристи и 80 % жители на Град Скопје).    Под  претпоставка  дека  посетителите  трошат  просечно  по  20  евра,  тогаш вкупниот промет во Старата скопска чаршија би изнесувал 9,5 милиони евра го‐дишно, од што околу 1,8 милиони евра годишно би се прибирале од потрошувачка на туристите.    Најголемиот  број  странски  туристи11  посетители на  Старата  скопска  чар‐шија се од Турција, Германија, Италија и Холандија, а од Балканските земји најза‐стапени се посетителите од Косово, Албанија, Хрватска, Србија и Бугарија.   Најго‐лем  интерес  странските  туристи  пројавуваат  за  традиционалните  занетчиски производи Но мора да се напомене дека засега не постои размислување за следе‐ње на потребите, барањата и вкусот на туристите од земјите од кои има најголем број на посетители.              Во однос на побарувачката и потрошувачката на туристите потребно е да се дефинираат долгорочни цели во однос на: 

Сензибилизацијата на Град Скопје за улогата на туризмот во локалниот економски развој;  

6 Државен завод за статистика www.stat.gov.mk, база на податоци, статистика по области - туризам, туристи и ноќевања по региони. 7 Стратегија за развој на туризмот на Град Скопје 2009-2013, Сектор за локален економски развој, стр.15, 2009 година. 8 Подготовка на деловен план за туристичкиот локалитет Матка, стр.34, УНДП, 2010 година. 9 Изведен податок од истражувањето на занаетчиските дуќани во Старат скопска чаршија; 10 Исто; 11 Фрекфенција на одгoворите во истражувањето нa занаетчиските дуќани.

13

Создавањето на систем на информации за туристичко‐културната пону‐да на градот, за типологијата на туристите како и за промената на нив‐ните потреби и однесувања; 

Мониторирањето  на  промените  кај  занаетчиската  понуда,  квалитетот на производите и потребите на пазарот. 

1.3.  ТУРИСТИЧКА ПОНУДА и ПРОМОЦИЈА на Старата Скопска Чаршија 

1.3.1. Историја 

Историјата  на  Старата  скопска  чаршија  е  многу  долга.  Потекнува  од  V‐VI век12 пред нашата ера па се до денес. Постојат многу разновидни извори за сите аспекти од живеењето и делувањето во Старата скопска чаршија13. 

Денес Старата скопска чаршија брои околу 1500 објекти (дуќани, рестора‐ни, хотели, културно‐историски и верски објекти) од кои 126 се занаетчиски дуќа‐ни.14 

1.3.2. Понуда  

Понудата на Старата Скопска Чаршија  се  состои  од:  Занаетчиски производи  Сувенири  Храна, угостителски услуги  Одмор и релаксација  Културно‐историски локалитети  Религиозни објекти  Настани/ фестивали/ случувања 

 Различните  видови  занаетчиски  производи  се  изработуваат  во  околу  30‐

тина различни занаети15 со околу 90‐тина позначајни занаетчиски производи кла‐сифицирани според материјалот од кој се изработени. 

Сувенирите се нудат во голем број и за сега не постои некоја посебна кла‐сификација на производите ниту некој податок за бројот на различните сувенири што се нудат на Старата скопска чаршија. 

Бројот на  угостителските објекти и  хотелите во Старата  скопска  чаршија има тенденција кон пораст, а со тоа кон побогата и поразлична понуда на храна, пијалоци, забава и релаксација. 

Културно‐историските  и  религиозните  локалитети  се  околу  17  и  истите претставуваат значаен тиристички потенцијал. Нивната валоризација и интегра‐

12 http://www.ii.edu.mk/predmeti/mm/20052006/mmproekti/skopje_stara_charshija/istorijat-do-samuil.html 13 Одредени информации се споменуваат во различни историски извори и се однесуваат главно на податоците за периодот од IV век и подоцна од IX и X век. За периодот на XI век постојат пишани документи кои го потврдуваат времето кога манастирот Свети Георги Горгос (под претпоставка бил на местото на Султан-Муратовата џамија) е обновен од царот Алексај Комни (1081-1118), претходно изграден од Царот Роман, а срушен до темел од Агарените. Попрецизно, постоењето на оската која ги поврзувала Камениот мост со манастирот Свети Георги-Горгос (преку територијата на денешната чаршија), односно делот на предградието на Стариот град, се одвива на потегот на денешните улици „Подграѓе“ и „Покриена чаршија“. Подетално за ова види: Споменици за средновековната и поновата историја на Македонија, Грамота на цар Константин Асен, Грамота на Вук Бранковиќ, Д-р Константин Петров, Грамотите на манстирот Свети Георги Горгос и обид за изнаоѓање на неговиот локалитет, споменици за средновековната и поновата историја на Македонија, Том I, Скопје,1975, стр.181-247. (Во истиот зборник, види и Т.Томоски, Скопската област од XI до XIV век, стр.57-75ч Константин Петров, Преглед на сакралните споменици во Скопје и околината од XI до XIX век, стр.75-89 и други) Архив на Македонија, Скопје. Исто види: Македонија во делата на странските патеписи (1371-1777) подготвил А. Матковски, Скопје 1991 година. 14 Информација од Занатечискта Комора на Скопје 15 Веб страна за занетите http://www.ii.edu.mk/predmeti/mm/20052006/mmproekti/skopje_stara_charshija/default.html

14

ција во вкупната туристичка понуда на Старата скопска чаршија е неопходен че‐кор доколку се сака да се следат трендовите на светскиот туристички пазар. 

Во рамките на Старата скопска чаршија во последниве години се зголемува бројот на настани16  кои влијаат врз  зголемувањето на бројот на посетителите и туристите во Старата скопска чаршија. Такви се: 

Пиво фест  Вино фест  Арт базар  Ден на филигранот  Звуците на Чаршијата   Денови на занетчиството  Бела ноќ  Скопско културно  лето.   Организацијата  на  овие  настани  го  зголемува  бројот  на  посетители  и  до 

10.000 дневно. 

1.3.3. Промоција и подршка  

Промоцијата  и  поддршката  на  Старата  скопска  чаршија  како  атрактивна туристичка локација е  во надлежност на институции на различни нивоа: 

а)  Национално ниво   Министерство за економија, Одделение  во Секторот за туризам и уго‐

стителство;  Министерство  за култура , Управа за заштита на културно наследство;  Музеј на Македонија;    

Агенција за промоција и поддршка на туризмот во РМ;     Министерство за култура‐ Национална  комисија за УНЕСКО на РМ;    Конзерваторски центар Скопје;  Национален конзерваторски центар;     Министерство за култура, Национален совет за ревитализација на Ста‐

рата скопска чаршија;   

б) Локална самоуправа   Град Скопје, Сектор за локален економски развој, Одделение за занает‐

чиство, угостителство и трговија и Одделение за туризам;   Град Скопје, Сектор за јавни дејности, Одделение за култура;   Музеј на Град Скопје;   Општина Центар, Одделение за развој на мали и средни претпријатија;  Општина Чаир, Сектор за локален економски развој; 

 в) Комори, здруженија   Занаетчиска комора на Град Скопје;   НВО „Еснаф”,  Скопје;  НВО „МАТА”, Скопје;      НВО „Слоу фуд“, Скопје;   НВО „Балканија“, Скопје;  Туристички сојуз на Скопје.   

Во рамките на институциите не постојат интегрирани програми за поддр‐шка на развојот на културниот туризам. Нивната промоција се одвива во рамките на постојните програми за развој на туризмот или преку фестивали и настани кои се одржуваат во Старата скопска чаршија.  16 Види: http://skopskacarsija.gov.mk/ и http://www.skopje.gov.mk/DesktopDefault.aspx?tabindex=1&tabid=165

15

2. АКЦИОНЕН ПЛАН ЗА ЗАНАЕТИТЕ  

 

2. 1. ПОСТОЈНА  СОСТОЈБА НА ЗАНАЕТИТЕ 

2.1.1. Видови занаети 

Во Скопје се регистрирани17 околу 1000 занаетчии, од кои 126 работат на територијата на Старата скопска чаршија. Во рамките на Занаетчиската комора на Скопје делуваат секции за 27 занаети (види табела 1). 

Од  табелата  1  може  да  се  види  дека  постојат  занаети  кои  повеќе  не  се активни,  се  наоѓаат  во  фаза  на  изумирање:  преработувачи  на  волна:  влечари  и предачи; самарчија; наланари; јорганчии; крзнари/кожари; папуџии; грнчари. Не‐кои од овие занаети се префрлени во Музејот на Град Скопје во поставката за Ста‐рата скопска чаршија, како на пример предач, самарџија, волновлачар, а во Стара‐та скопска чаршија постојат занаетчиски дуќани во кои сè уште егзистираат след‐ниве занаети: јорганџија, крзнар, шапкар, кожар, папуџија кои имаат потреба  од финансиска помош и поддршка са се спасат од затворање на дуќаните, поради сè помалиот обем на работа. 

 Табела 1.  Секции за занаети при Занаетчиската комора на Скопје  

 Како производи што се посебно барани од туристите се издвојуваат след‐

ниве18: накит,  сувенири, прстени,  опинци,  обетки,  ташни,  синџирчиња,  знамиња, филигрански накит, традиционални ткаенини, шапки, прекривки и јоргани ‐рачна изработка, марами, сувенири со логото Македонија, блузи со натпис или со карта‐та  на  Македонија,  влечки  со  традиционална  изработка,  антички  производи  од историјата на Македонија, народни носии и делови од нив, книги за историјата на Македонија.  

17 Податоци те се добиени од Занаетчискта Комора на Скопје 18 Теренско испитување на ставовите на занетчиските дуќани во ссч

1.  Фризери 

2.  Козметичари 

3.  Златари 

4.  Фотографи 

5.  Часовничари 

6.  Пекарири и бурекџии 

7.  Слаткари 

8.  Прецизнини механи‐чари 

9.  Елетромеханичари 

10.  РТВ механичари 

11.  Винклери 

12.  Автомеханичарири, автоелектри‐чарири и автолимари 

13.  Оптичари 

14.  Металци 

15.  Лимари 

16.  Столари 

17.  Шивачи 

18.  Чевлари 

19.  Влечкари 

20.  Каменоресци 

21.  Хемискоко чи‐стење 

22.  Цвеќари 

23.  Фирмописци 

24.  Машинобравари 

25.  Тапетари 

26.  Пластичари 

27.  Градежници 

 

16

2.1.2. Образование  За остручување на кадар и добивање сертификати за одредени занимања 

во Скопје постојат средни училишта за подготовка на мајстори за одредени занае‐ти и тоа: 

1.  СУГС „Димитар Влахов“ ‐   Лични услуги: фризер, козметичар,  козметичар‐маникир и педикир; ‐   Графичка професија: графички техничар (4 годишно образование)         и графичар (3 годишно образование); ‐   Прехрамбена струка: преработувач на млеко и месо  и  преработувач       на  жито, прехрамбен техничар; 

2.  АСУЦ  „Боро  Петрушевски“  –  Автомеханичар,  автоелектроничар,  авто‐техничар‐мехатроничар, каросериски механичар; 

3.  СЕТУГС  „Михајло  Пупин“  –  Електротехничар,  електроничар‐енергети‐чар, електромеханичар, електроинсталатер и монтер; 

4.  СУТУ „Лазар Танев“ ‐ Келнер, готвач, слаткар и пекар; 5.  СУГС „8‐ми Септември“  

‐   Машинска струка: бравар, заварувач, металостругар, инсталатери на        водовод, техничар за компјутерско управување, машински техничар       и машински енергетски техничар; ‐   Градежна струка: градежници; 

6.  СУГС „Георги Димитров“ – Дрвопреработувачка струка; 7.  Ликовна академија.  

 Исто така, во рамките на Занаетчиската комора на Скопје постои можност 

за едукација со добивање сертификати за одредени занаети. Имено, Занаетчиска‐та комора на Скопје располага со најсовремено опремена работилница за обука на пекари и слаткари, која се наоѓа во СУТУ „Лазар Танев“ како и најсовремена фили‐гранско‐златарска работилница со опрема за обука за изработка на филигран која функционира од 2007 година и со современа работилница за мехатроника која се наоѓа во АСУЦ „Боро Петрушевски“.  

Занаетчиската комора ги води следниве регистри :  Регистар на занаетчии: упис, промени, престанок на занаетчиската деј‐

ност;   Евиденција на вршители на занаетчиска дејност: ТП и ТД кои вршат за‐

наетчиска дејност (ДОО И ДООЕЛ);  Регистар  на  мајстори  кои  можат  да  обучуваат  ученици  на  практична 

обука од средните стручни училишта;  Регистар за верификација на работодавачи кои ги исполнуваат услови‐

те за вршење практична обука на ученици;  Регистар на ученици кои вршат практична настава во занаетчиски ду‐

ќани‐работилници. 

2.1.3. Проблеми, потреби и интереси на занаетчиите  

  Еден од главните проблеми на занаетчиите19 е отсуството на дефинира‐ни занаети што треба да бидат присутни во Старата скопска чаршија.      Причини за ова се :  

Недефинираните сопственички права;     Отсуството на урбанистичко планирање во Старата скопска чаршија;   Немањето поддршка за занаетите кои не се профитабилни;    Немањето заштита на занаетите кои исчезнуваат;   

19 Извештај од работилницата во Охрид за изработка на акциониот план за занетитете во Старата скопска чаршија.

17

Недостатокот од знаење за дизајн и пакување;    Отсуството на мапирање за занаетите кои се присутни во Старата скоп‐

ска чаршија;   Недостатокот на креативни работилници со цел прикажување на про‐

изводниот процес на создавање занаетчиски продукт;    Отсуството на посебна понуда во Старата скопска чаршија која е пораз‐

лична од понудата во Градот;   Немањето  промотивни  активности  за  потребите  на  занаетчиите  во 

Старата скопска чаршија;   Отсуство на техничка и финансиска помош од државата. 

   Последици од ваквата состојба се:  

Неконкурентен занаетчиски продукт;   Непостоење на занаетчиски продавници;    Намален број на занаети сместени во Старата скопска чаршија;     Слаб интерес за промоција;    Отсуство на интерес на  туристите  за  понудата на  занаетчиски проду‐

кти;   Намалени можности за приход на занаетчиите .     

   За  подобрување  на  состојбата  во  соработката  со  туристите  занетчиите имаат потреба од: Подобра организација на собраќајот во Старата скопска чарши‐ја, подобра хигена, поголем број патокази и сообраќајни знаци, подобра заштита на  знаменитостите  и  нивно  одржување,  подобри  туристички  понуди  и  повеќе реклами, поквалитетна соработка на туристичките агенции од нашата земја со ту‐ристичките агенции од други земји (повеќе туристички водичи, инфо бироа и сл.).   Посебен  интерес  занаетчиите  искажуваат  за:  Подобрување  на  хигиената, поставување повеќе корпи за отпадоци, подобро осветлувањето на Старата скоп‐ска чаршија,   повеќе реклами за Чаршијата, организирано привлекување   повеќе туристи од страна на водичите,  зголемување на безбедноста и сигурноста во Ста‐рата  скопска  чаршија,  туристичките  водичи  да  бидат  повеќе  информирани и  да им ја раскажуваат на посетителите историјата за Чаршијата, да се дозволи подол‐го работно време и тоа да биде стандардно за сите, да се отворат повеќе рестора‐ни и кафулиња, да се организираат почесто и повеќе настани, жителите на Скопје почесто да ја посетуваат Чаршијата, со што би им дале пример на своите гости и на туристите. 

2.1.4.  Развојни политики  

  Поддршката на занаетите треба да се дефинира во однос на три типа занаети:   а)  Занаетите  во  изумирање:  преработка  на  волна  (влачење  и  предење), самарџија, наланар, лимар. За овие знааети треба да се примени политика на за­штита и таа би требало да понуди инструменти за финансика подршка за: 

Едукација на кадар, бидејќи не постои интерес за изучување на овие за‐наети; 

Гарантиран приход на занетчиите кои се занимаваат со овие занаети со цел да опстојуваат како туристичка атракација на Старата скопска чар‐шија; 

Даночни олеснувања за занетчиите кои се занимаваат со овие занаети (целосно ослободување од плаќање на даноци и придонеси за занаети‐те во изумирање); 

Пренесување во музејот со цел привлекување на туристи;   Организирање на туристички тури од музејот до занетчиските дуќани 

за да се види процесот на работа на тие занаети     

18

  б)   Традиционални занаети кои можат да се приспособуваат на новите трендови (јорганџии, крзнари, папуџии, лимари, грнчари). Кон овие занаети по‐требно е да се дефинира политика за нивна поддршка во следниве видови:  

 Техничка    Едукација на кадар  Обуки за дизајн и пакување  Опсервација  на  потребите  на  туристите  со  цел  нудење  на  производи 

според барањата на домашните и странските туристи  Посета на саеми и други настани поврзани со занаетиите  Студиски посети на региони каде постои успешна политика на поддр‐

шка и развој на занаетите   Промотивни активности за овие занаети.   Финансиска  Субвенционирање на платите на знаетчиите  Надоместок за обука на млад кадар  Даночни олеснувања  Формирање инкубатори (места) со цел обезбедување на поволни усло‐

ви за работа на занаетчиите (повластени кирии, техничка подршка за подобар настап на пазарот)  

Ефтини кредити за воведување нови продукти согаласно барањето на туристите – неповратна финансиска помош за воведување новини   во работата и за нови производи, репроматеријали и машини за работа. 

   в) Доходовни занаети (угостители, пекари, слаткари, златари, производи‐тели на традиционална храна). Кон овие занаети потребна е политика на промо­ција која ќе понуди поддршка за: 

Промотивни  кампањи  за  привлекување на  посетители и  зголемување на просечната потрошувачка по посетител; 

Даночни  олеснувања  за  нивно  привлекување  во  Старата  скопска  чар‐шија. 

   Ефектите од ваквите видови поддршка ќе се пројават на неколку нивоа: 

Опстојување на занаетите кои ќе ја зголемат понудата  на Старата скоп‐ска чаршија; 

Зголемање  на  просечната  потрошувачка  на  посетителите  на  Старата скопска чаршија; 

Зголемување на атрактивноста на занаетите за помладата популација;   Приспособување на  занаетите кон  светските трендови,  спој на модер‐

ното со традиционалното  Отварање  нови  работни  места  во  областите  на  едукацијата  на  кадар, 

организирањето на животот во Старата скопска чаршија и промоцијата на Чаршијата; 

Подбрување на конкурентноста на занаетчиските производи.  

19

2.2.  СТРАТЕШКИ ЦЕЛИ  

  Стратешките цели се во функција на подобрување на состојбата на занае‐тите во Старата скопска чаршија и зголемување на придонесот на занаетите кон проширувањето на понудата на Старата скопска чаршија.  Со секоја стратешка цел се артикулирани конкретни цели чие остварување е осмислено со реализирање на поединечни акции/проекти. 

А) Стратешка цел 1. Организирање на 24­часовен живот во  Старата скопска чаршија 

Конкретни цели  1.1. Подобрување на меѓуинституционалната соработка   

1.1.1. Имплементација на законската регулатива   1.1.2. Оформување на институција за промоција на Старата скопска чаршија              и занаетите  1.1.3. Воспоставување систем за координација помеѓу релевантните              институции и воспоставување форми на дијалог (форуми, дебати,                трибини) со резидентите во Старата скопска чаршија со цел              консултирање за важни прашања за Чаршијата. 

1.2. Подготовка на промотивна кампања    1.2.1.  Воспоставување инфо биро во Старата скопска чаршија   1.2.2.  Подготовка на промотивен материјал  за занаетите  1.2.3.  Мапирање на важните културни и занаетчиски локации   1.2.4.  Сигнализација на Старата скопска чаршија (поставување знаци за                 правецот до локациите)  1.2.5.  Изработка на маршрути за посета на занетчиските дуќани 1.2.6.  Промоција на занаетите од чаршијата на саеми 1.2.7.  Изработка на брошура за занаетите во Старата скопска чаршија  

1.3.  Вклучување  на  традиционалната  храна  во  идентитетот  на  Старата  скопска чаршија    

1.3.1.  Промоција на храната како традиционален занаетчиски продукт  1.3.2.  Интеграција на храната во туристичката понуда  1.3.3.  Подобрување на инфраструктурата во Старата скопска чаршија     

 Резултати од Стратешката цел 1.             

Формирано тело за промоција на занаетите          Поставено инфо биро за Старата скопска чаршија      Изработен промотивен материјал            Отпечатени мапи за културни и занаетчиски локации       Поставена сигнализација              Изработени маршрути                Посетени саеми          Реконструирана инфраструктура         

   

Б) Стратешка цел 2. Дефинирање атрактивна понуда на занаетчиски продукти   

Конкретни цели  2.1. Дефинирање различни категории на занаети и видови на поддршка 

2.1.1.   Анализа на тековната состојба на занаетите во Старата скопска                чаршија. 1.1.2.  Селекција на занаетите во три категории (стари традиционални,    

                         мешани‐традиционални и модерни, самоодржливи)      

20

1.1.3.  Изработка на програма за зачувување на старите традиционални             занаети   

2.2. Дефинирање на Програма на настани и активности поврзани со занаетите  2.2.1. Кебап фест и фестивал на традиционални пекарски и  

               слаткарски производи (баклави, тулумби, традиционални колачи,                  бурек, симид погачи и сл.) 2.2.2.  Пиво фест  2.2.3.  Фестивал на традиционални занаети   2.2.4.  Кампања за враќање на традиционалните занаети во Старата скопска                чаршија. 2.2.5.  Новогодишен базар на македонски ракотворби и креативни занаети  

2.3. Дефинирање на програма за поддршка на занаетите што се интересни за ту‐ристите    

2.3.1.  Програма за техничка и финансиска помош  2.3.2.  Едукација за дизајн и пакување  2.3.3.  Едукација за следење на потребите на туристите и иновирање на  

                производите  2.3.4.  Формирање на „Опсерваторија“ за туристи и занаети   2.3.5.  Организирање на креативни работилници за занаети што можат да  

                исчезнат   2.3.6   Обуки за филигран и други креативни занаети 

 Резултати од Стратешката цел 2 

Изработена анализа за занаетите во Старата скопска чаршија    Изработена програма за заштита на традиционалните занаети на изу‐

мирање  Посетени саеми   Организирани фестивали              Реализирана кампања                Организиран новогодишен базар    Донесена Програма за техничка и финансиска помош       Програма за едукација за дизајн и пакување          Формирана Опсерваторија за туристи и занаети        Организирани креативни работилници       

                   2.3.  Резиме на активности за подобрување на конкурентноста на занаетите   Принципите и полињата на активности утврдени во Европската повелба за мали и средни претпријатија кои можат да влијааат врз заживување и развивање на занаетчиството како и врз подобрувањето на конкурентноста на занаетите, а кои треба да се применуваат во акциониот план, се однесуваат на следново: 

  А) Координација:  Редовни извештаи и опсервација на состојбите во занаетчиството;  Мониторинг на политиките што имаат влијание на занаетите;  Редовен дијалог со занаетите и пошироката заедница за важни праша‐

ња  од  развојот  на  занаетчиството  и  тоа  на  три нивоа:  на  ниво на  оп‐штини, на ниво на Градот Скопје и на државно ниво; 

Модернизација  на  организацијата  и  поедноставување на  процедурите на администарцијата за поддршка на занаетите; 

Едношалтерски  систем и  систем на  даноци  пријателски настроен  кон занаетите. 

   

21

Б) Области на поддршка   Охрабрување за младите луѓе да станат занаетчии;  Креирање пријателска административна околина и амбиент за раст на 

занаетчиството и подбрување на конкурентноста;  Подобрување на понудата на финасиски средства за развој на занетчис‐

твото;  Поддршка на образованието на млади знаетчии.  

  В)  Насоки на активностите  Едукација и тренинг на занетите (мајстори, дизајн, пакување, маркетинг);  Ефтино и брзо започнување со занаетчиска дејност;  Подобра регулатива;  Расположиви вештини за промоција и следење на светските трендови;  Подобрен on‐line пристап на интернет;  Даночни олеснувања и поволни финансиски средства. 

 

2.4.  ПЛАН НА РЕАЛИЗАЦИЈА  

2.4.1. ЦЕЛНИ ГРУПИ И ПАРТНЕРСТВА  

   Целните групи што ќе се опфатат со акциониот план се: а) Директни корисници  Регистрирани знаетчии;  Ученици заинтересирани да отпочнат со занаетчиска дејност;  Занаетчиската комора;  Образовните институции кои создаваат кадар за занаетите;  НВО кои ја подржуваат ревитализацијата на Старата скопска чаршија;  б) Индиректни корисници:  Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија;  Министерствата за култура и економија;  Градот Скопје;  Музеите во Градот Скопје;  Општините.  Градењето на партнерствата за реализација на проектите и остварувањето 

на стратешките цели од Акциониот план се планира да се одвиваат на неколку ни‐воа: 

Соработка со централната власт (владата и министерствата) за обезбе‐дување  средства,  привлекување  на  донатори  и  промоција  на  потенцијалите  на Старата скопска чаршија; 

Соработка  со  општините  од  Градот  Скопје  и  јавните  претпријатија  за обезбедување  на  потребната  инфраструктура,  кадар  и  систем  на  управување  со цел да се организира животот во Старата скопска чаршија; 

Соработката со НВО за организирање и промовирање на нaстани за зго‐лемување на бројот на посетители во Старата скопска чаршија; 

Соработка со донатори и инвеститори за обезбедување квалитетни  из‐вори на финансирање и создавање солиден степен на одржливост на  проектните резултати. 

22

2.4.2.  ПРОЕКТИ  И АКЦИИ  

Проектите и активностите планирани со Акциониот план се прикажани во  MS Excel документот кој е составен дел на Акциониот план. Во него се сумирани стратешките цели,  конретните цели,  резултатите, индикаторите,  партнерствата, проектите /активностите, одговорните субјекти, временската рамка, изворите на финансирање и потребните вложувања за нивна реализација. 

За  остварување  на  предложениот  Акционен  план  потребни  се  следните вложувања (влезни елементи): стручен кадар за подготовка на проектна докумен‐тација, информации, годишни програми, опрема, технологија и знаење за раково‐дење со проекти што се однесуваат до поддршката на занаетите. 

За  дел  од    проектите/акциите  направен  е  и  опис  на  проектната  идеја  од страна на предлагачите на проектот.   2.4.3.  БУЏЕТСКИ ПРЕДВИДУВАЊА  

Потребните финансиски  средства  за реализирање на Акциониот план из‐несуваат  758.000  евра.  Нивното  обезбедување  се  планира  од  следните  извори: 23% од владата, 19% од Градот Скопје, 11% од скопските општини, и 47 % од до‐натори . 

Прегледот  на  буџетот  ги  прикажува  потребните  финансиски  средства  за остварување на секоја стратешка цел поединечно: 

 Р.бр  Стратешка цел/ Конкретни цели  Вкупен буџет / eвра 1.  Организирање на 24 ­ часовен живот во Старата скоп­

ска чаршија 301.000,00 

1.1.  Подобрување на меѓуинституционалната соработка  99.000,00

1.2.  Подготовка на промотивна кампања   161.000,00

1.3.  Вклучување на традиционалната храна во идентитетот на Старата скопска чаршија    

41.000,00

2.   Дефинирање атрактивна понуда на занаетчиски про­дукти   

457.000,00 

2.1.  Дефинирање на различни категории на занаети и видо‐ви на поддршка 

220.000,00

2.2.  Дефинирање на програма на настани и активности повр‐зани со занаетите  

84.000,00

2.3.  Дефинирање на програма за поддршка на занаетите што се интересни за туристите  

153.000,00

  Вкупно  758.000,00 

       

   За следење на спроведувањето на Акциониот план потребно е да се фор‐мира тело за следење на Акциониот план за занаетите за периодот 2011‐2015 го‐дина.  

23

3. АКЦИОНЕН ПЛАН ЗА РАЗВОЈ НА       КУЛТУРНИОТ ТУРИЗАМ 

 

3. 1. ПОСТОЈНА  СОСТОЈБА ВО РАЗВОЈОТ НА КУЛТУРНИОТ ТУРИЗАМ 

3.1.1. Добра од културно наследство  

Позначајни знамeнитости на Старата скопска чаршија се :  Куршумли ан  Црква „Свети Димитрија“  Капан ан  Сули ан  Безистен  Даут‐пашин амам  Чифте амам  Кале  Црква „Свети Спас“  Саат‐кула  Мустафа‐пашина џамија  Камен мост 

 Културни институции: 

Музеј на Старата скопска чаршија   Музеј на Македонија  Национален конзерваторски Центар  НУ „ Конзерваторски Центар“ ‐ Скопје  Национална галерија на Македонија, објект Чифте амам и Даут Пашин 

Амам  Музеј на современата уметност  Албански и турски театар   Детски театарски центар (поранешно кино „Напредок“)  Македонска опера и балет   Музејот во рамките на манастирскиот комплекс на црквата „Свети Спас“ 

 

  Овие објекти се најпосетувани од туристите. Подигнувањето на свеста на локалното население за културното и природното наследство е важна работа во насока кон поголема искористеност на културно‐историското наследство како бо‐гатство на една територија/регион. Преку нив локалнаото население  може да се зголеми интересот на туристите за она со што тој регион (во нашиот случај Стара‐та скопска чаршија) располага. Затоа е потребно да се организираат акции преку кои локалното население повеќе ќе се вклучува во презентирањето на знаменито‐стите на Старата скопска чаршија    Вклучувањето  на  различни  сектори  (културата,  природата,  туризмот, спортот  и  др.)  во  еден  интегриран  систем,  како  и  воведувањето  на  иновативни индустрии може да ги зајакне помалку развиените елементи во рамките на Стара‐та скопска чаршија и да придонесе кон продолжувањето на престојот на туристи‐те. За таа цел теба да се креираат три типа на туристичка понуда во однос на кул‐турно‐историските и религиозните знаменитости на Старата скопска чаршија: 

Креирање на туристички тури/маршрути за знаменитостите само од Ста‐рата скопска чаршија 

24

Креирање  на  туристички  тури/маршрути  за  знаменитостите  на  градот Скопје во кои ќе бидат вклучени и дел од повредните знаменитости на Ста‐рата скопска чаршија. 

Вклучување  на  највредните  знаменитости  на  Скопје  регионалните  тури‐стички тури.  

   Ваквите видови на туристичка понуда преку организарање маршрути мо‐же да се применат и во однос на културно–историските вредности на локалитети‐те како и религиозните вредности за развојот на Старата скопска чаршија. 

3.1.2.  Интеграција на валоризираното  културно наследство  

  Од спроведеното истражување на хотелите и рестораните може да се забе‐лежи дека туристите покажуваат интерес за посета на локалитети во Градот Скоп‐је. Тие најголем интерес покажале за посета на Старата скопска чаршија потоа за Матка и Кале, а по нив Марков Манастир, Бит Пазар, манастирот „Свети Пантелеј‐мон“ и други цркви и манастири, Водно и археолошки локалитети.   Ова е уште еден факт дека Старата скопска чаршија има огромно културно наследство, споменици, музеи и дека е многу инвестирано во структури и изград‐ба на музеи. Но не е доволно направено за валоризација на тоа наследство. Всуш‐ност, публиката не е секогаш културно подготвена, односно луѓето ги гледаат об‐јектите, спомениците, камењата без да ја разберат нивната важност. Во оваа смис‐ла, првиот чекор би бил да се изнајдат најзначајните места и ресурси на Старата скопска чаршија кои можат да понудат на посетителите. Потоа да се промовираат тие места, да се направат атрактивни преку развивање на легенди, подготовка на плакати,  натписи,  сигналитика, ширење  на  информации  и  раскажување  на  при‐казни преку обичните луѓе.    Интерната интеграција е со цел да се воспостават врски помеѓу различни култури и сензибилитети. Исто така можно е зближување на модерните уметници со занаетите, со претставниците на објектите од културниот туризам како и со ре‐зидентите во Старата скопска чаршија. На ваков начин може да се дизајнира и ин‐тегрирана понуда на услуги до посетителите на Старата скопска чаршија.  Методологии за вреднување на наследството20 постојат во Министерство‐то за култура – Управата за заштита на културното наследство. Поголем проблем претставуваат начините со кои валоризираните локалитети би се интегрирале во вкупната туристичка понуда на Старата скопска чаршија.   Треба да се сфати дека процесот на интегрирање на културата со другите сектори (интегриран културен систем) бара некои иновативни методи за презен‐тирање на културното наследство, со цел да се зголеми интересот и да се привле‐чат туристи.    Индикатори  за  евалуација  на  економските  добивки  од  културното  нас‐ледство се: Бројот на посетители, износот на наплатени влезници, износот на по‐трошени средства за сувенири, видео и аудио материјал поврзани со соодветниот локалитет. Исто така, показатели се и индиректните добивки од потрошувачката на туристите во околината на локалитетите и износот на наплатена туристичка такса.   Услови за размена на информации меѓу министерствата, а во нивни рамки и меѓу секторите, можат да се обезбедат доколку се активира работата на Национал‐ниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија. Неговата работа органи‐зирана на периодична основа може да обезбеди инструменти за размена на инфор‐мации и искуства поврзани со ревитализацијата на Старата скопска чаршија.   Во Старата скопска чаршија има добар индивидуален капитал, но општес‐твениот капитал е помалку развиен. Главен услов за интегрираните системи е да 

20 Извор: Информации од претставниците на Управата за културно наследство во работната група за подготовка на акциониот план.

25

се зголеми општествениот капитал што значи да се зголеми соработката помеѓу луѓето и групите кои работат во мрежата. Долгите мрежи се занимаваат со една тема: занаети, тврдини, вино и се корисни за да се продлабочи таа тема. За туриз‐мот е значајно да се организираат повеќе теми и да се работи со сите оператори при што  се  создаваат кратки  мрежи.  Ладните  мрежи  – претпоставуваат  парт‐нерство, потпишување  договори или изјави за соработка. За да се „стопли мрежа‐та“ треба да се имплементираат акции и да се одржи добра соработка помеѓу луѓе‐то и групите кои работат во мрежата. Затоа и во рамки на Старата скопска чарши‐ја  треба да  се  посвети внимание на  создавањето на  тој,  толку потребен општес‐твен капитал кој индивидуалните квалитети на знаменитостите на Старата скоп‐ска чаршија преку соработка и градење на мрежи ќе ги интегрира во конкурентна туристичка понуда на Старата скопска чаршија.  На планот за валоризација и интеграција на културно‐историскиот потен‐цијал се прават пионерски чекори21 од одделни туристички агенции. Постои пону‐да на туристички тури со акцент на културно‐историските и религиозните знаме‐нитости на Македонија во времетраење од 3, 5 и 7 дена. Во одредени туристички агенции почнува да се развива и балканска соработка, туристички агенции од раз‐лични балкански земји креираат заедничка понуда на културно‐историски и ре‐лигиозни знаменитости за потенцијалните туристи од прекуокеанските замји, по‐точно за туристи од другите континенти.   Ваквата  практика  треба  да  се  поддржи  заради  синергија  на  напорите  за  привлекување што поголем број на туристи во Македонија, Скопје и Старата скоп‐ска чаршија. 

3.1.3. Проблеми и потреби за развој на културниот туризам  

  Главните проблеми за   развој на културниот туризам22  се:  а) неорганизи­ран живот во Старата скопска чаршија   и б) недефинирана понуда на продукти и настани релевантни за културниот туризам во Старата скопска чаршија.       Причини за неорганизираниот живот во Старата скопска чаршија се:  

Отсуството на туристичко биро    Недостатокот од промотивен материјал  Отсуството на доверба помеѓу резидентите во Старата скопска чаршија од различна етничка припадност   

Непочитување на регулативата за Старата скопска чаршија   Отсуството на сигнализација за важните објекти    Недефинираните надлежности и нивното преклопување помеѓу различ‐ни институции   

Отсуството на гастрономска понуда    Неразвиената инфраструктура    Неостварената потреба од дефинирање на 24 ‐ часовни активности   

   Последиците од ваквата состојба се:  

Несоодветната промоција   Отсуството на маршрути за посета на културните институции и занает‐чиските вештини   

Немањето понуда на специфични вкусови на храна   Малиот број на посетители  

  Причините за недефинирана понуда на продукти и настани од областа на културниот туризам во Старата скопска чаршија  се:  21 Интернет и теренско истражување на консултантот; 22 Извештај од работилницата во Охрид за изработка на акциониот план за занетитете во Старат скопска чаршија.

26

Недостатокот на рекламен материјал   Отсуството на сигнализација   Немањето  институција/тело  задолжено  за  промоција  и  организирање настани   

Различното влијание од етничките асоцијации    Недостатокот од едуцирање на резидентите за вредностите на Старата скопска чаршија  

Отсуство  на  студиски  патувања  во  Европа  за  резидентите  на  Старата скопска чаршија   

Непостоењето на средства за комуникација со резидентите со цел нивно вклучување во промотивните активности (форуми, дебати, состаноци)  

Непостоењето на едукација за промоција на заедничка понуда на Стара‐та скопска чаршија 

   Последици  

Отсуство на организирани туристички тури    Низок приход од туристите и туристичката такса   Намален број на посетители и странски туристи    Низок приход за занаетчиите и културните институции   

   За подобрување на состојбата во соработката со туристите потребно е: По‐добра организација на собраќајот во Старата скопска чаршија, подобра хигена, по‐голем број патокази и сообраќајни знаци, подобра заштита на знаменитостите и нивно одржување, подобри туристички понуди и повеќе реклами, поквалитетна соработка на туристичките агенции од нашата земја со туристичките агенции од други земји (повеќе туристички водичи, инфо бироа и сл.).   Посебен интерес  се искажува за: Подобрување на хигиената, поставување повеќе корпи за отпадоци, подобро осветлување на Старата скопска чаршија,  по‐веќе реклами за Чаршијата, организирано привлекување  повеќе туристи од стра‐на  на  водичите,    зголемување  на  безбедноста  и  сигурноста  во  Старата  скопска чаршија, туристичките водичи да бидат повеќе информирани и да им ја раскажу‐ваат  на  посетителите  историјата  за  Чаршијата,  да  се  дозволи  подолго  работно време и тоа да биде стандардно за сите, да се отворат повеќе ресторани и кафули‐ња, да се организираат почесто и повеќе настани, жителите на Скопје почесто да ја посетуваат Чаршијата, со што би им дале пример на своите гости и на туристите.  

3.2. СТРАТЕШКИ ЦЕЛИ  

  Стратешките цели се во функција на подобрувањето на развојот на култур‐ниот туризам во Старата скопска чаршија и зголемувањето на придонесот на кул‐турниот туризам во проширувањето на понудата на Старата скопска чаршија. Со секоја стратешка цел се осмислени конкретни цели чие оставрување е поврзано со поединечни акции/проекти.  А) Стратешка цел 1. Организирање 24 ­ часовен живот        во Старата Скопска Чаршија  Конкретни цели  1.1. Подготовка на промотивна кампања    

1.1.1.   Воспоставување Инфобиро во Старата скопска чаршија   1.1.2.   Подготовка на промотивен материјал    1.1.3.   Мапирање на важните културни и занаетчиски локации   1.1.4.   Сигнализација на Старата скопска чаршија (поставување знаци за                  правецот до локациите)  

27

1.1.5. Изработка на маршрути за посета на културно историските и религи‐озните локации 

1.1.6.   Промоција на развојот на културниот туризам од Чаршијата на саеми 1.1.7.    Откривање  на  убавините  на  Старата  скопска  чаршија  ‐  подигање  на 

свеста кај младите 1.1.8.   Старата скопска чаршија – ориенталните вкусови во центарот на                  Балканот 1.1.9. Никулци во калдрмата –  хронолошки преглед на  зародишот и проби‐

вот на дел од совремната македонска ликовна и уметничка сцена   во Старата скопска чаршија. 

 1.2. Подобрување на меѓуинституционалната соработка   

1.2.1.  Имплементација на законската регулатива   1.2.2.  Оформување институција за промоција на Старата скопска чаршија               и културното наследство  1.2.3.  Воспоставување систем за координација помеѓу релевантните                 институции  1.2.4.  Конзервација и ревитализација на еден објект во Старата скопска                чаршија 

 

Резултати од Стратешката цел 1.  Воспоставено Инфобиро за Старата скопска чаршија        Изработен промотивен материјал              Отпечатени мапи за културни и зaнаетчиски локации        Поставена сигнализација                Изработени маршрути                Посетени саеми                Реализирани посети на учесници              Дефинирана гастрономска патека за Слоу фуд      Формирано тело за промоција              Воспоставен систем на координација         

               

Б) Стратешка цел 2: Дефинирање понуда на настани и продукти од културниот ту‐ризам кои се достапни во Старата скопска чаршија   

Конкретни цели  2.1. Изработка на годишна програма на настани и маршрути за локации до култу‐рата   

2.1.1. Подготовка на  годишна програма за  сите настани на Старата  скопска чаршија   

2.1.2. Изработка на веб‐маркетинг програма  за Старата скопска чаршија 2.1.3. Формирање тело за веб промотивни активности  

 2.2. Подбрување на соработката меѓу резидентите во Старата скопска чаршија   

2.2.1. Формирање средства за комуникација врз периодична основа  (  фору‐ми, дебати ) 

2.2.2. Едукација на различните заинтересирани страни за можностите од  ре‐витализацијата на Старата скопска чаршија и зголемувањето на пону‐дат за странските туристи   

 

28

Резултати од Стратешката цел 2  Донесени годишни програми              Изработена веб маркетинг програма  за Старата скопска чаршија    Формирано тело за веб ‐ промотивни активности          Воспоставени средства за комуникација на вертикално и хоризонтално ниво  Систем на едукација на резидентите         

                       Кон ова треба да се додадат и акциите/проектите23 од Стратегијата за раз‐вој  на  туризмот  на  Град  Скопје  2009‐2013  година  кои  се  однесуваат  на  Старата скопска чаршија: 

Подготовка на книга за сите приказни кои постојат и се поврзани со знаме‐нитостите на градот Скопје и Старата скопска чаршија 

Издавање бесплатно туристичко списание на Скопје со посебен прилог за Старата скопска чаршија 

Изработено ЦД за културните настани во Старата скопска чаршија  Културна патека низ Старата скопска чаршија  

 Исто така Општината Чаир има наброено неколку акции/проекти24 кои се 

однесуваат на Старата скопска чаршија:  „Колонија Шар“   Сигнално‐туристичко обележување на Стара скопска чаршија  „Свилена Коприна“  „Арт Базар“ ‐ Реформирање и адаптација на урбанистичкиот блок бр.2.13  Реконструкција на еден дел од улиците „Покриена чаршија“ и „Битпазарска“  Санација, реконструкција и адаптација на хотелот „Шар“  Уредување и пренамена на Капан ан со околниот простор  Санација на фасади и интегрални улични фронтови  Осветлување на 12 влезови во Старата скопска чаршија  Фонтана пред Чифте амам  Холтикултурно и партерно уредување на Старата скопска чаршија  Денови на Чаршијата  Старата скопска чаршија ‐ Традицијата и Современото  Освежување во Чаршијата  Подземна гаража во Старата скопска чаршија   Формирање  на  едно  тело  за  менаџирање,  информирање  и  промоција  на 

Старата скопска чаршија  

 

23 Истите не се разработуваат во овој документ бидејќи се веќе објаснети и разработени по носители, времетраење и буџет во Стратегијата за туризам на Град Скопје, стр.23-25 24 Заб. Најголем дел од планираните проекти се вклучени и во Брошурата за презентација на проекти за ревитализација на Старат скопска чаршија пред потенцијални донатори, Министерство за Култура, Скопје, 2005 год.

29

3.3.  МЕНАЏМЕНТ ПЛАН 

3.3.1.  Приоритетни подрачја и проекти за развој  

Приоритетни подрачја за развој на занетчиството и културниот туризам во Стара‐та скопска чаршија би биле: А) Формирање на центар за поддршка на традиционалните занаети со следниве развојни проекти:  

1.  Реновирање на четири дуќани 2.  Оформување институција за промоција на Старата скопска чаршија и занетите  3.  Воспоставување Инфобиро во Старата скопска чаршија   4.  Конзервација и Ревитализација на еден објект во Старата скопска чаршија 5.  Промоција на храната како традиционален занаетчиски продукт  6.  Интеграција на храната во туристичката понуда  7.  Анализа на тековната состојба на занаетите во Старата скопска чаршија   8.  Селекција на занаетите  9.  Изработка на програма за зачувување на старите традиционални занаети   10. Програма за техничка и финансиска помош на занетите 11. Едукација за дизајн и пакување  12.  Едукација за следење на потребите на туристите и иновирање на производите  13. Формирање на „Опсерваторија“ за туристи и занаети   14.  Организирање на креативни работилници за занаети што можат да исчезнат   15. Годишна програма за сите настани на Старата скопска чаршија   16. Воспоставување систем за координација помеѓу релевантните институции  17. Ориенталните вкусови во центарот на Балканот 18. Обуки за филигран и други креативни занаети 19. Никулци во калдрмата – хронолошки преглед на зародишот и пробивот на  

дел  од  совремната  македонска  ликовна  и  уметничка  сцена  во  Старата скопска чаршија 

Б)  Мапирање  и  Сигнализација  на  локации  на  занетите  и  културно­историските објекти со следниве развојни проекти:  

1.  Мапирање на важните културни и занаетчиски локации   2.  Сигнализација на Старата скопска чаршија  3.  Подобрување на инфраструктурата во Старата скопска чаршија     

30

4.  Мапирање на важните културни и историски  локации   5.  Програма за одржување на хигиената 6.  Ограничување на сообраќајот во Старата скопска чаршија  

В) Дефинирање  маршути во туристичката понуда на Скопје со следниве развојни проекти:  

1.  Изработка на маршрути за посета на занетчиските дуќани 2.  Изработка на маршрути за посета на културно‐историските  и религиозни‐

те локации 3.  Изработка на туристичка маршрута за градот Скопје (религиозни, култур‐

но‐ историски објекти и објекети од Старата скопска чаршија) 4.  Изработка на регионална туристичка маршрута за Старата Скопска Чарши‐

ја, Башчаршија‐Сараево, Мостар.  

Г) Осмислување и реализирање на промотивна кампања со следниве развојни прое­кти:  

1.  Оформување на институција за промоција на Старата скопска чаршија  2.  Подготовка на промотивен материјал  за занaетите 3.  Изработка на брошура за занаетите во Старата скопска чаршија 4.  Промоција на занаетите од Чаршијата на саеми 5.  Промоција на храната како традиционален занаетчиски продукт  6.  Ќебап фест 7.  Пиво фест  8.  Фестивал на традиционални занаети   9.  Кампања за враќање на традиционалните занаети во ССЧ 10. Новогодишен базар на македонски ракотворби и креативни занаети 11. Подготовка на промотивен материјал  за културно‐историски локалитети 12. Промоција на културно‐историските локалитети на Чаршијата на саеми 13. Убавините на Старата скопска чаршија ‐ Подигање на свеста кај младите 14. Формирање средства за комуникација врз периодичтна основа  (форуми, 

дебати) 15. Едукација на заинтересираните страни за можностите Старата скопска 

чаршија и зголемувањето на понудата за странските туристи   16. Изработка на веб‐маркетинг програма   17. Формирање тело за веб промотивни активности  

3.3.2. Институционални структури и партнерства  

Градењето  партнерства  за  реализација  на  проектите  и  остварувањето  на стратешките цели од Акциониот план се планира да се одвиваат на неколку ни‐воа: 

Соработка со централната власт (владата и министерствата) за обезбе‐дување  средства,  привлекување  на  донатори  и  промоција  на  потенцијалите  на Старата скопска чаршија; 

соработка  со  општините  од  Градот  Скопје  и  јавните  претпријатија  за обезбедување  на  потребната  инфраструктура,  кадар  и  систем  на  управување  со цел да се организира животот во Старата скопска чаршија ; 

соработката со НВО за организирање и промовирање на настани за зго‐лемување на бројот на посетители во Старата скопска чаршија ; 

соработка  со донатори и инвеститори  за обезбедување на квалитетни  извори на финансирање и создавање на солиден степен на одржливост на  проект‐ните резултати. 

31

3.3.3.  Проекти и акции за подобрувања  

Проектите и активностите планирани со Акциониот план се прикажани во  MS Excel документот кој е составен дел на Акциониот план. Во него се сумирани стратешките цели,  конретните цели,  резултатите, индикаторите,  партнерствата, проектите/активностите,  одговорните  субјекти,  временската  рамка,  извори  на финансирање и потребните вложувања за нивна реализација. 

За  остварување  на  предложениот  Акциониот  план  потребни  се  следните вложувања (влезни елементи): стручен кадар за подготовка на проектна докумен‐тација, информации, годишни програми, опрема, технологија и знаење за раково‐дење со проекти што се однесуваат до поддршката на развојот на културниот ту‐ризам. 

За дел од  проектите/акциите направени се и опис на проектната идеја од страна на предлагачите на проектот.  

3.3.4.  ФИНАНСИСКИ ПРОЕКЦИИ 

 Потребните  финансиски  средства  за  реализирање  на  Акциониот  план  за 

културен туризам изнесуваат 462.950 евра. Нивното обезбедување се планира од следните извори: 25% од Владата, 17 % од Градот Скопје, 11 % од скопските оп‐штини, и 32 % од донатори  и 15 % од други извори на средства. 

Прегледот  на  буџетот  ги  прикажува  потребните  финансиски  средства  за остварување на секоја стратешка цел поединечно: 

 Р.бр  Стратешка цел 

КУЛТУРЕН ТУРИЗАМ Вкупен буџет 

eвра 1.  Организирање 24 ­ часовен живот во Старата 

скопска чаршија 365.950,00 

1.1.  Подготовка на промотивна кампања   263.950,00 1.2.  Подобрување на меѓуинституционалната сорабо‐

тка 102.000,00 

2.   Дефинирање понуда на настани и продукти од културниот туризам кои се достапни во Стара­та скопска чаршија   

97.000,00 

2.1.  Изработка на годишна програма на настани и маршрути за локации од културата   

57.000,00 

2.2.  Подoбрување на соработката помеѓу резиденти‐те во Старата скопска чаршија    

40.000,00 

  Вкупно  462.950,00 

 

Потребните  финансиски  средства  за  реализирање  на  Акциониот  план  за занаетите изнесуваат 758.000 евра. Нивното обезбедување се планира од следни‐те извори: 23% од Владата, 19% од Градот Скопје, 11% од скопските општини, и 47 % од донатори. 

 Р.бр  Стратешка цел/ Конкретни цели 

ЗАНАЕТИ Вкупен буџет / 

eвра 1.  Организирање 24 ­ часовен живот во Старата 

скопска чаршија 301.000,00 

1.1.  Подобрување на меѓуинституционалната сорабо‐тка 

99.000,00 

1.2.  Подготовка на промотивна кампања   161.000,00 

32

1.3.  Вклучување на традиционалната храна во иден‐титетот на Старата скопска чаршија    

41.000,00 

2.   Дефинирање атрактивна понуда на занаетчи­ски продукти   

457.000,00 

2.1.  Дефинирање различни категории занаети и ви‐дови на поддршка 

220.000,00 

2.2.  Дефинирање програма на настани и активности поврзани со занаетите  

84.000,00 

2.3.  Дефинирање програма за поддршка на занаетите што се интересни за туристите  

153.000,00 

  Вкупно  758.000,00 

 

3.3.5. ИЗВРШУВАЊЕ  И НАБЉУДУВАЊЕ (СЛЕДЕЊЕ)  

           Во  текот  на  постапката  за  подготовка  и  донесување  на  Акциониот план се дефинираше процедурата за предлагање и усвојување идеи за про‐екти. Исто така, се изработи модел на обрасци за разработка на секоја пое‐динечна проектна идеја.             По  донесувањето  на Акциониот  план извршувањењето  (спроведува‐њето) на прифатените проекти и активности ќе се одвива според следните чекори: 

1.  Кратко образложение на проектот согласно модел‐образецот „Опис на проектната идеја”; 

2.  Разработка на проектот според матриците за планирање на проект; 3.  Подготовка на проектната документација за финансирање на проектот; 4.  Аплицирање и  водење преговори  со  донатори и инвеститори  за  учес‐

тво во финансирањето на проектот;  5.  Мобилизирање на граѓанскиот сектор и знаетчиите за поддршка и нив‐

но вклучување во проектите.     За следење на спроведувањето на Акциониот план потребно е да се форми‐ра тело за следење на Акциониот план за развој на културниот туризам за перио‐дот 2011‐2015 година. Во него треба да партиципираат претставници од заинте‐ресираните страни. Поддршка во работата на телото треба да обезбедува Секто‐рот за локален економски развој на Град Скопје.   

 

33

4. Табели Акциони планови  

4.1. Занаети   

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

1.1.1. Имплементација на законската регулатива

Националниот совет за Старата скопска чаршија и Градот

Скопје

2011. 2015 10,000 10,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

1.1.2.

Оформување на институција за промоција

на Старата скопска чаршија и занаетите

Градот Скопје 2011 2011 10,000 5,000 2,000 30,000 47,000Информации, експерти, пари, опрема, простор

1.1.3.

Воспоставување систем за координација помеѓу

релевантните институции

Националниот совет за Старата скопска

чаршија, Градот Скопје и општините на Градот Скопје

2011 2012 7,000 10,000 5,000 20,000 42,000

Информации, експерти, систем на

комуникација и координација

27,000 15,000 7,000 50,000 0 99,00027.27% 15% 7.07% 50.51% 0.00% 100%

Формирано тело за промоција на занaетитеСистем на координација

Донесени годишни програми за промоцијаБрој на донесени годишни програми за занаетите

Стратешка цел 1: Организирање 24 - часовен живот во Старата скопска чаршија Временски период 2011 - 2015

Конкретна цел 1.1: Подобрување на меѓуинституционалната соработка Резултати Индикатори

Видови на средства за координацијаБуџет за координирање и комуникација

Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање

Вкупно

Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Стратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија

Акции/проекти

34

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

1.2.1.Воспоставување

Инфобиро во Старата скопска чаршија

Градот Скопје 2011. 2011 1,000 2,000 1,000 4,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

1.2.2.Подготовка на

промотивен материјал за занетите

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје2011. 2011 5,000 3,000 2,000 5,000 15,000

Информации, пари, кадар, експерти

1.2.3.Мапирање на важните културни и занаетчиски

локации

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје, НВО2011. 2012 3,000 3,000 1,000 4,000 11,000

Информации, пари, кадар, експерти

1.2.4. Сигнализација на Старата скопска чаршија

Градот Скопје, општините на Градот

Скопје2011. 2012 5,000 4,000 2,000 20,000 31,000

Информации, пари, експерти, опрема

1.2.5.Изработка на маршрути

за посета на занетчиските дуќани

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје2011 2013 5,000 5,000 2,000 1,000 13,000

Информации, пари, експерти, опрема,

простор

1.2.6. Промоција на занаетите од чаршијата на саеми

Занаетчиската комора на Скопје 2011 2014 9,000 9,000 9,000 30,000 57,000

Информации, експерти, промотивен

материјал, пари

1.2.7.Изработка на брошура за занетите во Старата

скопска чаршија

Занаетчиската комора на Скопје 2012 2014 5,000 5,000 5,000 15,000 30,000

Информации, експерти, пари

33,000 31,000 22,000 75,000 0 161,00020.50% 19% 13.66% 46.58% 0.00% 100%

Воспоставено Инфобиро за Старата скопска чаршија

Отпечатени мапи за културни и занаетчиски локации Зголемен приход од туристиПоставена сигнализација Остварен приход од странство

Акции/проекти Одговорен орган

Број на посетители на Старата скопска чаршијаИзработен промотивен материјал и брошура за занетите во Старата скопска чаршија Количество на дистрибуиран промотивен материјал

Конкретна цел 1.2: Подготовка на промотивна кампања Резултати Индикатори

Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Посетени саемиСтратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија, НВО, туристички агенции, образовни институции

Вкупно

Изработени маршрути

Временска рамка Извори на финансирање

35

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

1.3.1.Промоција на храната како традиционален занаетчиски продукт

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје 2011. 2015 4,000 2,000 1,000 4,000 11,000

Информации, годишни програми,

пари, кадар

1.3.2. Интеграција на храната во туристичката понуда

Градот Скопје, Туристичкиот сојуз на

Скопје2011. 2015 2,000 3,000 2,000 5,000 12,000

Информации, пари, кадар, експерти

1.3.3.Подобрување на

инфраструктурата во Старата скопска чаршија

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје, НВО2011. 2015 5,000 5,000 4,000 4,000 18,000

Информации, пари, кадар, експерти

11,000 10,000 7,000 13,000 0 41,00026.83% 24% 17.07% 31.71% 0.00% 100%

Зголемен приход од туристи

Зголемена понуда на видови хранаРеконструирана инфраструктура Број на посетители

Конкретнa цел 1.3: Вклучување на традиционалната храна во идентитетот на Старата скопска чаршија Резултати Индикатори

Изработен промотивен материјал

Вкупно

Стратегија за партнерство : Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, ресторани , НВО, туристички агенции, образовни институции

Акции/проекти Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

36

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

2.1.1.Анализа на тековната

состојба на занаетите во Старата скопска чаршија

Националниот совет за Старата скопска чаршија, Градот

Скопје, Занаетчиската комора на Скопје

2011. 2012 4,000 2,000 3,000 9,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

2.1.2. Селекција на занаетите Градот Скопје,

Занаетчиската комора на Скопје

2011 2012 2,000 3,000 2,000 4,000 11,000Информации, експерти, пари, опрема, простор

2.1.3.Изработка на програма за зачувување на старите традиционални занаети

Националниот совет за Старата скопска

чаршија, Градот Скопје и општините на Градот Скопје

2011 2015 50,000 20,000 10,000 120,000 200,000

Информации, експерти, систем на

комуникација и координација

56,000 25,000 12,000 127,000 0 220,00025.45% 11% 5.45% 57.73% 0.00% 100%

Посетени саеми

Изработена анализа за занаетите во Старата скопска чаршија Број на учеснициИзработена програма за заштита на традиционалните занаети на изумирање Зголем приход

Вкупно

Стратешка цел 2: Дефинирање атрактивна понуда на занаетчиски продукти Временски период 2011 - 2015

Конкретна цел 2.1: Дефинирање различни категории занаети и видови на поддршка

Резултати Индикатори

Стратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија

Акции/проекти Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

37

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

2.2.1. Ќебап фестГрадот Скопје,

Занаетчиската комора на Скопје

2011. 2012 4,000 2,000 3,000 9,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

2.2.2. Пиво фест Градот Скопје, 2011. 2015 20,000 5,000 25,000 Програма

2.2.3. Фестивал на традиционални занаети

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје 2011 2015 5,000 5,000 2,000 10,000 22,000

Информации, експерти, пари, опрема, простор

2.2.4.

Кампања за враќање на традиционалните занаети

во Старата скопска чаршија

Националниот совет за Старата скопска чаршија, Градот

Скопје, Занаетчиската комора на Скопје

2011 2013 1,000 5,000 2,000 5,000 13,000

Информации, експерти, промотивен

материјал, пари

2.2.5.

Новогодишен базар на македонски ракотворби и

креативни занаети

Националниот совет за Старата скопска

чаршија, Градот Скопје и општините на Градот Скопје

2011 2015 2,000 3,000 2,000 8,000 15,000Информации,

експерти, концепт , пари

12,000 35,000 11,000 26,000 0 84,00014.29% 42% 13.10% 30.95% 0.00% 100%

Вкупно

Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Организирани фестивали

Конкретна цел 2.2: Дефинирање на програма на настани и активности поврзани со занаетите Резултати Индикатори

Стратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација за Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија

Акции/проекти

Организиран Базар Зголемена понуда на Старата скопска чаршијаРеализирана кампања Број на туристи

Број на постетители за новогодишните празници

Зголемен број на посетители

38

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

2.3.1. Програма за техничка и финансиска помош

Националниот совет за Старата скопска чаршија, Градот

Скопје, Занаетчиската комора на Скопје

2011. 2015 10,000 5,000 2,000 10,000 27,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

2.3.2. Едукација за дизајн и пакување

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје 2011. 2015 5,000 5,000 5,000 10,000 25,000 Програма

2.3.3.Едукација за следење на потребите на туристите и иновирање на производите

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје 2011 2015 5,000 3,000 2,000 10,000 20,000

Информации, експерти, пари, опрема, прост ор

2.3.4. Формирање опсерваторија за туристи и занаети

Националниот совет за Старата скопска чаршија, Градот

Скопје, Занаетчиската комора на Скопје

2011 2013 10,000 5,000 4,000 10,000 29,000

Информации, експерти, промотивен

материјал, пари

2.3.5.

Организирање на креативни работилници за занаети што можат да

исчезнат

Националниот Совет за Старата скопска

чаршија, Градот Скопје и општините на Градот Скопје

2011 2015 4,000 5,000 3,000 10,000 22,000Информации,

експерти, концепт , пари

2.3.6. Обуки за филигран и други креативни занаети

Градот Скопје, Занаетчиската комора

на Скопје 2012 2015 5,000 5,000 5,000 15,000 30,000

Информации, експерти, пари, опрема, прост ор

39,000 28,000 21,000 65,000 0 153,00025.49% 18% 13.73% 42.48% 0.00% 100%

Организирање креативни работилнициФормирање опсерваторија за туристи и занаети

Стратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија, НВО, туристички сојузи

Акции/проекти Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Донесена Програма за техничка и финансиска помош Износ на пари за реализирана помошПрограма за едукација за дизајн и пакување Број на едуцирани занаетчии

Периодични следења на потребите на туристите

Конкретна цел 2.3: Дефинирање на програма за поддршка на занаетите што се интересни за туристите Резултати Индикатори

Вкупно

39

4.2. Културен туризам 

Почет

ок

Врем-

траењ

е

Влада

Градот

Ско

пје

Општин

и

Донато

ри Други извори на финансирање (кредити)

Вкупен буџет

1.1.1.Воспоставување

Инфобиро во Старата скопска чаршија

Градот Скопје 2011. 2011 1,000 2,000 1,000 4,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

1.1.2.

Подготовка на промотивен материјал за културно-историските

локации

Градот Скопје, Министерството за

култура2011. 2011 7,000 5,000 2,000 5,000 19,000

Информации, пари, кадар, експерти

1.1.3.Мапирање на важните културно-историски

локации

Градот Скопје, Министерството за

култура, НВО2011. 2012 5,000 3,000 1,000 4,000 13,000

Информации, пари, кадар, експерти

1.1.4. Сигнализација на Старата скопска чаршија

Градот Скопје, општините на Градот Скопје

2011. 2012 5,000 4,000 2,000 20,000 31,000Информации,пари, експерти, опрема

1.1.5.

Изработка на маршрути за посета на културно-историски и религиозни

локации

Градот Скопје, Министерството за

култура2011 2013 5,000 5,000 2,000 1,000 13,000

Информации, експерти, пари, опрема, простор

1.1.6.Промоција на културно-историските локации на чаршијата на саеми

Градот Скопје, Министерството за

култура2011 2014 9,000 9,000 9,000 30,000 57,000

Информации, експерти, промотивен

материјал, пари

1.1.7.

Убавините на Старата скопска чаршија -

подигање на свеста кај младите

Градот Скопје, Министерството за култура, Општината

Ѓорче Петров

2011 2013 2,000 1,000 3,000Експерти, брошури, пари, промотивен

материјал

1.1.8. Ориенталните вкусови во центарот на Балканот

Градот Скопје, Министерството за култура, НВО Слоу

фуд

2011 2014 20,000 10,000 11,000 20,000 44,750 83,250Дизјан, градење, пари,

експерти

1.1.9. Никулци во калдрмата Градот Скопје, Музеј на Град Скопје 2012 2913 4,000 2,000 2,000 10,200 18,200

1.1.10. Работилници стари занаети

Градот Скопје, НВО ЕОН 2012 2015 2,000 1,000 1,000 2,000 6,000

1.1.11. Историски фестивал Стар Град

Градот Скопје, НВО ЕОН

2011 2015 2000 2000 2000 10500 16500

62,000 43,000 33,000 103,700 44,750 263,95023.49% 16% 12.50% 39.29% 16.95% 100%

Стратешка цел 1: Организирање 24 - часовен живот во Старата скопска чаршија Временски период 2011 - 2015

Посетени саемиРеализирани посети на учесници

Конкретна цел 1.1: Подготовка на промотивна кампања Резултати Индикатори

Зголемен приход од туристиПоставена сигнализација

Временска рамка Извори на финансирање

Воспоставено Инфобиро за Старата скопска чаршија Број на посетители на Старата скопска чаршијаИзработен промотивен материјал Количество на дистрибуиран промотивен материјал

Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Отпечатени мапи за културни и зaнаетчиски локации

Вкупно

Изработени маршрутиОстварен приход од странство

Дефинирана гастрономска патека за Слоу фудСтратегија за партнерство : Нациoналниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија, НВО, туристички агенции, образовни институции

Акции/проекти Одговорен орган

40

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

1.2.1. Имплементација на законската регулатива

Националниот совет за Старата скопска чаршија и Градот

Скопје

2011. 2015 10,000 10,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

1.2.2.Оформување на Тело за промоција на Старата

скопска чаршија

Градот Скопје, Министерството за

култура2011 2011 10,000 5,000 2,000 30,000 47,000

Информации, експерти, пари, опрема, прост ор

1.2.3.

Воспоставување на систем за координација помеѓу релевантните

институции

Националниот совет за Старата скопска чаршија, Градот

Скопје и општините на Градот Скопје

2011 2012 7,000 10,000 5,000 20,000 42,000

Информации, експерти, систем на

комуникација и координација

1.2.4.

Конзервација и ревитализација на еден

објект во Старата скопска чаршија

Градот Скопје, Министерството за култура, Општините на Градот Скопје

2012 2013 3,000 2,000 2,000 4,000 11,000Експерти, градба,

пари

30,000 15,000 7,000 50,000 0 110,00027.27% 14% 6.36% 45.45% 0.00% 100%

Воспоставен систем на координација Број на донесени годишни програми за занаетите Видови на средства за координација

Резултати ИндикаториФормирано тело за промоција Донесени годишни програми за промоција

Конкретна цел 1.2: Подобрување на меѓуинституционалната соработка

Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Буџет за координирање и комуникација

Вкупно

Стратегија за партнерство : Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, ресторани , НВО, туристички агенции, образовни институции

Акции/проекти Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање

41

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Други извори на

финансирање (кредити)

Вкупен буџет

2.1.1.Годишна програма за сите

настани на Старата скопска чаршија

Националниот совет за Старата скопска чаршија, Градот Скопје, НВО,

Занаетчиската комора на Скопје

2011. 2015 10,000 5,000 5,000 20,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

2.1.2. Изработка на веб - маркетинг програма

Градот Скопје, Занаетчиска комора на

Скопје2011 2015 5,000 5,000 2,000 4,000 16,000

Информации, експерти, пари,

2.1.3. Формирање тело за веб - промотивни активности

Националниот совет за Старата скопска

чаршија, Градот Скопје и општините на Градот Скопје

2011 2015 3,000 5,000 3,000 10,000 21,000Информации,

експерти, опрема, простор

18,000 15,000 5,000 19,000 0 57,00031.58% 26% 8.77% 33.33% 0.00% 100%

Стратешка цел 2: Дефинирање понуда на настани и продукти од културниот туризам кои се достапни во Старата скопска чаршија Временски период 2011 - 2015

Конкретна цел 2.1: Изработка на годишна програма на настани и маршрути за локации од културата

Резултати ИндикаториДонесени годишни програми Број на учеснициИзработена веб - маркетинг програма за Старата скопска чаршија Број на настаниФормирано тело за веб - промотивни активности Број на посетители на настаните

Број на посетители на веб - странатаСтратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, културно -историски и религиозни локалитети, НВО, Управа за заштита на културно-историското наследство

Акции/проекти Одговорен орган

Временска рамка

Вкупно

Извори на финансирање Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

42

Почеток

Врем

-траење

Влад

а

Град

от

Скоп

је

Општ

ини

Дона

тори Др. извори на

финансирање (кредити )

Вкупен буџет

2.2.1.

Формирање средства за комуникација врз периодична основа (форуми, дебати )

Градот Скопје, Националниот совет за Старата скопска

чаршија, Занаетчиската комора

на Скопје

2011. 2012 5,000 4,000 3,000 3,000 15,000 Информации,

годишни програми, пари, кадар

2.2.2.

Едукација на заинтересирани страни за можностите на Старата

скопска чаршија и зголемувањето на

понудата за странските туристи

Градот Скопје, Министерството за

култура2011. 2015 5,000 5,000 5,000 10,000 25,000 Програма

10,000 9,000 8,000 13,000 0 40,00025.00% 23% 20.00% 32.50% 0.00% 100%

Вкупно

Одговорен орган

Временска рамка Извори на финансирање

Акции/проекти

Инпути/ информации/ луѓе/ опрема/ ресурси

во евра

Воспоставени средства за комуникација на вертикално и хоризонтално ниво Број на средства за комуникација

Конкретна цел 2.2: Подобрување на соработката помеѓу резидентите во Старата скопска чаршија Резултати Индикатори

Систем на едукација на резидентите Број на вклучени резиденти

Стратегија за партнерство : Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија, Градот Скопје, Занаетчиската комора на Скопје, занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија, резидентите на Старата скопска чаршија

43

5. Опис на проектни идeи  

5.1. Занаети  

Област: занаети  

Цел:  Збогатување на содржините на Старата скопска чаршија од областа на занаетите, домашните и уметничките ракотворби, спој на старото, тради‐ционалното со новото современото. 

Наслов на проектот: 1.2.6.  Чаршијата ­ место за процут на занаетите/домашни  и  умет­нички ракотворби.   

Краток опис на проектот:  Избор на производители на ракотворби, обука за дизајн, амбалажа, дизајнирање 

на кесиња, формирање на цени и нивно претставување на меѓународни саеми за рако‐творби и потреби за домаќинство и организирање базари во земјата. 

Очекувани резултати:  

Зголемување на продажбата на рако‐творби во земјата и странство, 

Зголемување на приходите и  Одржливост на дејноста ракотворби и нејзин развој. 

Целни групи: 

Производители на домашни и уметнички ракотворби 

Невработени жени ‐ домаќинки  Студенти  Пензионери. 

Можни стејкхолдери/заинтересирани страни/партнери/финансиери  

Амбасади  Градот Скопје  Локалните самоуправи  Министерството за култура  Министерството за економија  

Инпути/средства/ресурси  

Зголемување на вработеноста пре‐ку самовработување; 

Зголемување на бруто национал‐ниот доход; 

Зголемување на содржините во Старата скопска чаршија 

Можност за создавање сувенир на Градот Скопје, и на другите тури‐стички центри и на Македонија  

Индикатори  како  ќе  се  мери  влијанието на проектот 

Регистририрани производители на ра‐котворби 

Вкупен број на сувенири  Остварен приход од ракотворби  Намален број на невработени 

Датум на започнување:  01.02.2011 година  Времетраење:  3 години 

Предвиден буџет: 19.000 х3 = 57.000 евра Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град 30.000 евра ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор   ‐  Донатори  ‐  Кредитори  

Одговорна институција/носител на проектот:  Занаетчиската комора на Скопје. Одговорно лице/проектен координатор:  Снежана Денковска  

44

Област:  Занаетчиство и културен туризам 

Цел:  Информирање за видовите на занаетчиски‐те производи наменети за продажба во Ста‐рата скопска чаршија 

Наслов на проектот 1.2.7  Брошура,  промотивен материјал за  занаетите  во Старата  скопска чаршија  

Краток опис на проектот:  Изработката на промотивниот материјал – брошурата за занаетите во Чарши‐

јата, претставува многу важен елемент во промоцијата на занаетчиските произво‐ди. Во промотивниот материјал ќе се наведат сите занаетчиски дуќани во Старата скопска чаршија со асортиманот на занаетчиските производи кои можат да ги по‐нудат на посетителите, домашниот пазар и туристите во Старата скопска чаршија.  

Со изготвувањето на промотивниот материјал, ќе се изврши промовирање на занаетчиите лоцирани во Старата скопска чаршија и ќе се олесни на туристите да ги најдат занаетчиските дуќани и производи за кои пројавуваат интерес. 

Очекувани резултати:  

Зголемување на продажбата на занает‐чиски производи  во земјата и странс‐тво; 

Зголемување на приходите и  Одржливост  на  дејноста  ракотворби  и нејзин развој. 

Целна група: Занаетчиските дуќани лоцирани во Старата скопска чаршија    

Можни стејкхолдери/заинтересирани страни/партнери/финансиери  

Амбасади  Градот Скопје  Локална самоуправа  Министерството за култура  Министерството за економија  

Инпути/средства/ресурси  

Зголемување  на  продажбата на занаетчиски производи 

Зголемување на бруто нацио‐налниот доход 

Зголемување на содржините во Старата скопска чаршија 

Индикатори  како  ќе  се  мери  влијанието на проектот 

Процент  на  зголемена  продажба  на  за‐наетчиски производи; 

Остварен приход од продажбата;  Зголемен  број  на  вработувања во  зана‐етчиските дуќани во Чаршијата. 

Датум на започнување:  01.04 2011 година  Времетраење:  3 години 

Предвиден буџет:   10 х 3 = 30.000 евра Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град _________ ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор   ‐  Донатори  ‐  Кредитори  

Одговорна институција/носител на проектот: Занаетчиската комора на Скопје. Одговорно лице/проектен координатор: Снежана Денковска  

45

Област: занаети  

Цел:  Збогатување на содржините на Старата скоп‐ска чаршија од областа на старите традицио‐нални изумрени занаети кои претставуваат наша традиција и култура на живеење и зголе‐мен број на посетители кои ќе можат да се за‐познаат со вештините на старите занаетчии. 

Наслов на проектот: 2.1.3.  Старата скопска чаршија ­ ме­сто за зачувување на старите традиционални занаети  

Краток опис на проектот:  Избор  на  4‐5  стари  изумрени  занаети  кои  се  наша  традиција  и  култура  на 

живеење (волновлачар, ткајач, наланар, грнчар, самарџија, лимар).  Опремување на отворени работиници за практично работење и креирање на 

употребливи производи или сувенири од овие дејности кои ќе се продаваат. Организирање активно учество на посетителите во работилниците, делумно 

да изработат  свој производ и да  си  го  земат  (да обликуваат  глина, да нацртаат налани, да се обидат да ткајат и сл.). 

Во состав на работилниците да има простор за послужување кафе, традицио‐нална храна, чај, традиционални колачиња и сл. 

Изработка на проспекти за овие работилници и внесување на овие работил‐ници во сите туристички карти на Градот Скопје и Република Македонија. 

Очекувани резултати:   Подобрување на имиџот и атрактивноста на Старата скопска чаршија; 

Зачувување на старите традиционални изумрени занаети;  

Одржливост на овие занаети со плаќање на влезници и продажба на производи. 

Целна група: Стари мајстори на традиционал‐ни изумрени занаети.    

Можни стејкхолдери/заинтересирани страни/ партнери/финансиери   Амбасади  Градот Скопје  Локална самоуправа  Министерството за култура  Министерството за економија  

Инпути/средства/ресурси   Зголемување на бруто наци‐оналниот доход 

Зголемување на содржини‐те во Старата скопска чар‐шија 

 

Индикатори како ќе се мери влијанието на проектот  Зголемување на бројот на посетителите;  Зголемување  на  продажбата  на  рако‐творби од овие дејности; 

Зголемување на  приходите  од  занаетчи‐ските производи;  

Зголемување на приходите од угостител‐ските услуги 

Датум на започнување:  01.02.2011 година  Времетраење:  3 години 

Предвиден буџет: 40.000 х 5 работилници = 200.000 евра Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град 150.000 евра (100.000 Градот Скопје/50.000 општината) ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор   ‐  Донатори  ‐  Кредитори  

Одговорна институција/носител на проектот: Занаетчиската комора на Скопје Одговорно лице/проектен координатор: Снежана Денковска   

46

Област: занаети  

 Примарни цели: 

Креирање на пазарни можности за генерирање приход во секторот на уметничкото занаетчис‐тво и домашното ракотворење и 

Зголемување на туристичката понуда на Гра‐дот Скопје. 

Секундарни цели: 

Запирање на ерозијата на културниот и еко‐номскиот идентитет на Старата скопска чарши‐ја. 

Наслов на проектот: 2.1.3.   Новогодишен базар на  македонски ракотворби  и креативни занаети  

Краток опис на проектот:  Организирање продажен базар за домашни ракотворби и уметнички израбо‐

тки во Старата скопска чаршија во периодот на новогодишните и божиќните празници. 

Очекувани резултати:   Создавање приход преку директна продажба; 

Промовирање пред пошироката јав‐ност и покажување на нивната ве‐штина и креативност; 

Зголемување на бројот на посети‐тели во Старата скопска чаршија; 

Зголемуваање на приходот на дру‐гите бизниси во Чаршијата. 

Целни групи:  Уметничките занаетчии   Домашните ракотворци  Локалната самоуправа 

     

Можни стејкхолдери/заинтересира­ни страни/партнери/финансиери   Градот Скопје  Општината Чаир  Малите занаетчиски бизниси. 

Инпути/средства/ресурси   Технички  средства  (штандови,  ау‐дио опрема, осветлување); 

Човечки  ресурси  (двајца  коорди‐натори); 

Маркетинг  и  промоција  (печатен матерјал,  рекламирање  во  медиу‐мите). 

Индикатори како ќе се мери влијани­ето на проектот  Остварен приход   Број  на посетители   Остварен приход кај индиректните проектни корисници. 

Датум на започнување:  Октомври ‐ ноември 2011 година  Времетраење:  3 месеци 

Предвиден буџет:  15.000 евра Извори на финансирање:  ‐   Буџет на општина/град _________________________________  ‐   Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐   Приватен сектор   ‐   Донатори  ‐   Кредитори  

Одговорна институција/носител на проектот: МАТА Скопје.  Одговорно лице/проектен координатор: Весна Аврамовска   

47

Област: занаетчиство   

Цел:  Зголемување  на  можностите  за  вработување  и  самовработување  на  невработени  лица. 

Наслов на проектот 2.3.6   Обуки за филигран и  други креативни занаети 

Краток опис на проектот:  Финансирање на обуки за филигран и обуки за домашни  и  уметнички  рако‐

творби (монистар, накит, керамика) за  невработени  лица. Цел на проектот е спроведување обука за стекнување вештини и умеења од 

филигранскиот занает  за изработка на предмети од  сребро и  злато. Предметите кои се изработуваат со техника на филиран се накит (обетки, приврзоци, брошови и сл.) и други декоративни предмети (вази, кутии, лулиња). 

Овој е еден од постарите занаети поврзан со традицијата и културата на жи‐веење на македонскиот народ. Во последниот период сè повеќе млади лица пока‐жуваат интерес за изучување на вештините на овој занает. Нашите занаетчии по‐седуваат вештини и умеења кои ги стекнале во текот на своето работење и кои се подготвени своето искуство да го пренесат на младата генерација. 

Обуката за домашни и уметнички ракотворби (изработка на накит од мони‐стар, модни додатоци, изработка на керамички украсни предмети), е предизвик за младите генерации да пројават интерес за креативните занаети, а ќе се презенти‐ра  и  можноста  за  вработување  и  самовработување.  Со  обуката  за  изработка  на модни додатоци од монистар, накит од монистар и друг материјал ќе се создадат нови идеи за нови производи од областа на дизајнот на накит и облека – модни додатоци,  за  кој  се  заинтересирани многу млади  луѓе  зошто  на  тој  начин  им  се отвора можност за вработување. 

Очекувани резултати:  

Стекнување  основни  вештини  за  изработка на накит од филигран;  

Стекнување  основни  вештини  за  изработка на домашни и уметнички ракотворби (накит  од  монистар, керамички  производи); 

Зголеменување  на  можностите  за  вработу‐вање  или самовработување; 

Намалување  на  невработеноста  на  локално ниво; 

Зголемување на економскиот растеж на зем‐јата; 

Зачувување  на    старите  традиционални  за‐наети. 

Целна група: Невработени  лица кои имаат интерес за изработка на на‐кит од филигран и изработка на домашни и уметнички ра‐котворби.     

Можни стејкхолдери/заинтересирани стра­ни/ партнери/ финансиери  

Амбасади  Градпт Скопје  Локалната самоуправа  Министерство за култура  Министерството за економија 

Инпути/средства/ресурси  

Намалување на  неврабо‐теноста 

Зголемување на бруто на‐ционален доход. 

 

Индикатори како ќе се мери влијанието на проектот 

Зголемен број на вработени лица;  Зголемен  број  на  лица  кои  отпочнале  само‐стоен  бизнис (се  самовработиле); 

Зголемен бруто националниот доход. 

Датум на започнување:  15 март 2011 година   Времетраење:  6 месеци 

48

Предвиден буџет:  30.000,00 евра Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор ‐  Донатори ‐  Кредитори  

Одговорна институција/носител на проектот: Занаетчиската комора на Скопје Одговорно лице/проектен координатор: Снежана Денковска  

 

49

5.2. Културен туризам  

Област: културен туризам  

Цел:  Подигање на  свеста на младите  генерации  ‐ идните промотори на културно‐историските места, културното наследство и вредностите на Старата скопска чаршија и Градот Скопје.  

Наслов на проектот 1.1.7  Заедно да ги откриеме убавини­те на Старата скопска чаршија 

Краток опис на проектот:  Избор на ученици од основните училишта (формирање група од 20 до 30 уче‐

ници ‐претставници на одделенија од 5 до 8 одделение);  Oрганизирање  еднодневна  посета  на  Старата  скопска  чаршија.  Во  текот  на 

посетата,  учениците  ќе  добијат  информации  и  знаења  за  значајните  културно‐историски места,  културното наследство и  вредностите на Старата  скопска  чар‐шија и ќе направат фото‐документација;  

Учениците  од  групата  ќе  подготват  заедничка  презентација  за  културното наследство на Старата скопска чаршија;  

Секој  ученик  од  групата  ќе  им  ги  презентира и  пренесе  стекнатите  знаења, информациите  и  впечатоците  од  посетата  на  другите  ученици  од  одделение‐то/училиштето.  

Очекувани резултати:  

Проширување на сознанијата  и знаења‐та на младите за културно‐историските места, културното наследство и вредно‐стите на Старата скопска чаршија и Гра‐дот Скопје; 

Градење на  свеста на младите    за  чува‐ње и негување на националното култур‐но наследство;  

Зголемен број на посетители на Старата скопска чаршија. 

Целна група: Ученици  од  основно  училиште  од 5 до 8 одделение.   

Можни  стејкхолдери/заинтересирани страни/ партнери/ финасиери  

Градот Скопје  Општината „Ѓорче Петров“  Основното  општинско  училиште  „Стра‐шо Пинџур“ Скопје. 

Инпути/средства/ресурси  

Туристички водич  Промотивен материјал 

Индикатори  како  ќе  се  мери  влијанието на проектот 

Бројот на ученици на кои им се презен‐тирани културните вредности на  Стара‐та скопска чаршија; 

Бројот  на  посети  на  Старата  скопска чаршија; 

Бројот  на  статиите  за  Старата  скопска чаршија  во  училишните/општинските весници. 

Датум на започнување:  Месец април 2011 година   Времетраење:  2 месеца 

Предвиден буџет:  100 евра за едно основно училиште 

50

Извори на финансирање:  ‐  Буџет на Општината Ѓорче Петров и на Градот Скопје  ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор   ‐  Донатори  ‐  Кредитори  

Одговорна институција/носител на проектот: Оксфам Италија во партнерство со Градот Скопје и Општината Ѓорче Петров. Одговорно лице/проектен координатор: Срѓан Димитриевиќ  

Област: културен туризам  

Цел:  Промоција и развивање гастрономски ту‐ризам во Старата скопска чаршија  

Наслов на проектот 1.1.8  Старата скопска чаршија  – ориен­талните вкусови и традиционални­те занаети во центарот на Балка­нот   

Краток опис на проектот:  Проектот цели кон развивање на гастрономски пат во Старата скопска чар‐

шија и создавање нова слика базирана врз традиционалната кујна и промоција на традиционалната храна како дел од македонската култура и нематеријално нас‐ледство. 

Проектот се состои од 3 компоненти, со цел да се создаде гастрономски пат во Старата скопска чаршија: 

1. Slow Food Shop: Отворање на Slow Food Shop за локални и традиционални производи и храна од Македонија, занаетчиски производи, ракотворби и сувени‐ри поврзани со традиционалните производи и храна. Продавницата ќе биде лоци‐рана во една од просториите кои ќе бидат реновирани во рамките на ревитализа‐цијата на Старата скопска чаршија. Продавницата ќе нуди само вистински тради‐ционални  производи  вклучени  во  каталогот    „Арка  на  вкусови“  и  во  Slow  Food (проектите пресидиа). Занаетчиските производи, ракотворби и сувенири поврза‐ни  со  традиционалните  производи  и  храна  исто  така  ќе  се  продаваат  во  Slow Food/MATA Shop.  

Продавницата  Slow Food,  исто така,  ќе  служи и како информативен центар каде што туристите ќе можат да се информираат за руралните средини во Маке‐донија од кои потекнуваат производите.  

Продавницата  Slow  Food  исто  така  ќе  има  улога  на  инфоцентар  за  гастро‐номскиот пат на Старата скопска чаршија, со што ќе нуди информации за рестора‐ните,  гастрономските  продавници  (пекари  итн...)  во  Старата  скопска  чаршија  и нејзината околина.  

Идејата за ваква продавница во Старата скопска чаршија е дел од Национал‐ната годишна програма за 2010 на Министерството за култура на Р.М и формално‐то барање простор што ќе биде адаптиран во продавница.   

Под активности: -   Проектен дизајн за реновирање на просторот; -   Избор на производи и рачно изработени предмети што ќе бидат продавани. 

-   Реновирање на просторот  -   Печатење на промотивен материјал  

 

51

2.   Гастрономски Пат (Итинерар): Ќе се изврши мапирање на гастрономската понуда на Старата скопска чаршија во соработка со Средното угостителско учили‐ште „Лазар Танев“.  

Овој дел би ги содржел следниве активности: - Доставување  прашалници  до  рестораните,  хотелите  и  продавниците  за храна  што  се  наоѓаат  во  Старата  скопска  чаршија  и  нејзината  околина, вклучувајки и анализа на храната за туристите, нејзиното потекло и нејзи‐ната поврзаност со кулинарските традиции на земјата; 

- Селекција на ресторани, продавници за храна, хотели и други значајни фа‐ктори кои ќе бидат дел гастрономскиот пат; 

- Организација на обуки и работилници за рестораните, хотелите, продавни‐ците за храна и нивните вработени поврзани со гастрономската понуда на членовите на гастономскиот пат; 

- Изработка на карактеристично лого за гастрономскиот пат; - Изработка и печатење на промотивен материјал (мапа, водич, веб‐страна) на гастрономскиот пат; 

- Патокази за продавниците, рестораните и хотелите - Креирање  на  туристички  пакети  “Откривање  на  ориенталната  страна  на 

Скопје”.  

3.  Промоција на Старата скопска чаршија како гастрономска дестнација: „Чаршија Слоу“. 

Во рамката на оваа активост, ќе се организира секоја година манифестација во Старата скопска чаршија на која покрај 10 штандови со Slow Food производи ќе има 5 штандови од други балкански земји и 5 штандови од земјите на ЕУ (вкупно 20 штандови). 

Промотивниот материјал (мапа од Старата скопска чаршија на која ќе бидат вкартирани рестораните, хотелите, пазарите и продавниците за храна, брошури и други промотивни материјали) ќе биде подготвен во рамките на овие активности.  Очекувани резултати :  1.  Директна  продажба  на  локални  и традиционални  производи  од  Маке‐донија  на  туристи  и  домашни  посе‐тители  на  Старата  скопска  чаршија (поврзано со активностите 1, 2, 3); 

2.  Организирана  гастрономска  понуда во  Старата  скопска  чаршија  и  нејзи‐ната околина (активности 2 и 3) 

Целна група:  Локални  производители  од Скопскиот  Регион  и  Македонија (активности 1, 2 и 3); 

Ресторани,  хотели и продавници за храна (активност 2); 

Туристи (активностите 1, 2, 3).  

Можни стејкхолдери/заинтересирани страни/ партнери/финансиери  

Активност  1  –  Министерството  за култура; Градот Скопје; 

  Активност  2  –  Градот  Скопје,  локал‐ни  компании  (ресторани,  хотели, продавници за храна, итн...); 

  Активност  3  –  Градот  Скопје,  Мини‐стерството за економија 

Инпути/средства/ресурси    Активност 1 – Отворање на Slow Food  Shop  во  Старата  скопска чаршија: Околу 33.500 евра; 

Активност 2 – Мапирање и дефи‐нирање  на  гастрономски  пат  во Старата  скопска  чаршија:  21.350 евра; 

Активност  3  –  Манифестација „Чаршија Слоу“: 28.400 евра 

52

Индикатори како ќе се мери влијание­то на проектот 

Бројот  на  локални и  традиционални производи  продадени  на  туристи  и домашни потрошувачи; 

Бројот  на  туристи  информирани  за гастрономскиот пат. 

  

Датум на започнување:  ... Времетраење:   Aктивности   Активност 1 – Отворање на Slow Food/МАТА  Shop  во  Старата скопска чаршија: 12 месеци; 

Активност 2 – Мапирање и дефи‐нирање  на  гастрономски  пат  во Старата  скопска  чаршија:  10  ме‐сеци; 

Активност  3  –  Манифестација „Чаршија Слоу“: 6 месеци 

 

Предвиден буџет:  83.250 евра Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град _________________________________  ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор   ‐  Донатори  ‐  Кредитори   Одговорна институција/ носител на проектот: Фондацијата Слоу Фуд Конвиви­ум Шарпланинска – Маврово­Ростуше 

Партнер: Здружение на граѓани МАТА ­ Скопје 

Потенцијални партнери: Град Скопје, Музеј на Македонија, Факултет за тури­зам, Министерство за култура 

Одговорно лице/проектен координатор: Филиппо Унтерхофер, претседател. 

 

53

Област: културен туризам   Цел: Промовирање на  Старата скопска чар‐шија како  центар на современиот умет‐нички и урбан живот во Скопје . 

Наслов на проектот 1.1.9  Никулци  во  калдрмата  –  хроноло­шки преглед на зародишот и проби­вот на дел од  современата македон­ска  ликовна  и  уметничка  сцена    во Старата скопска чаршија.  

Краток опис на проектот:  Старата скопска чаршија покрај културно‐историските знаменитости и зачу‐

ваните традиции од 70‐тите години па наваму, стана културна локација во која се случуваа  голем  дел  од  култните  проекти  и  настани  од  современата  македонска ликовна и уметничка сцена, а самата чаршија стана центар во кој се зачнати и соз‐дадени повеќе  вредности од  современата и  авангардната  уметничка и  културна сцена  во  Скопје  и  Македонија.  Уметничките  остварувања  често  произлезени  од студентски инцијативи, се реализираа како дел од активностите на официјалните културни институции лоцирани во или во близина на Старата скопска чаршија. На нив влијаеа и Факултетот за ликовни уметности сместен во Сули ан, Факултетот за музички уметности но и Филозофскиот и Филолошкиот факултет. Голем број настани се одиграа во многу кафулиња и угостителски локали во Чаршијата (Бе‐зистенот, Галеријата 7, Менада), но и на повеќе јавни места и отворени локации во Старата скопска чаршија. Овие настани и локации им се познати на ликовните и уметничките критичари и културолози   но не и на обичните посетители и рези‐денти во Чаршијата, иако одразуваат една понова историја која заслужува да биде обележана. Имено, тие ја надополнуваат перцепцијата на граѓаните за животот и настаните во Старата скопска чаршија од поновата современата македонска исто‐рија, како дел од урбаната култура во Скопје.  Активности: 

1.  Истражување за одржаните ликовни и уметнички настани по локации и автори во Старата скопска чаршија од страна на кустоси и историча­ри  на  уметноста  ­  Музеј  на  град  Скопје  во  соработка  со  други  можни партнери; 

2.  Собирање на фото и видео документација, каталози, публикации, при­лози од весници, интревјуа со учесниците и нивна обработка  

3.  Креирање монографија/публикација  4.  Креирање мапа за новата културна рута и кратка брошура. Оваа актив‐

ност може да се развие преку   поставување на информативни паноа/нат‐писи со кои ќе се обележат и физички сите локали/локации каде се  одви‐вале  културните настани; 

5.  Промоција на публикацијата и поставување документарна изложба 

Очекувани резултати:  

Промовирање  на  Старата  скопска чаршија како место во кое се случи‐ле    дел  од  култните  настани  од  со‐времената  македонска  ликовна  и уметничка сцена; 

Промовирање  монографија/  книга за  култните  културни  настани    и уметнички проекти кои ја одбележа‐ле  македонската  култура,    а  се  слу‐чиле во Старата Скопска чаршија;  

Мапирање  и  обележување  на    лока‐лите и локациите во Старата скопска чаршија,  поврзани  со  современата македонска  ликовна  и  уметничка 

Целна група: 

Публика која редовно посетува и  следи културни настани;  

Историчари на уметноста, култо‐ролози,  истражувачи;  

Уметници;  Студенти и млади  Ученици  од  средни  и  основни училишта; 

Туристи;   Посетители на чаршијата  

  

54

сцена како дел од новата туристичка рута; 

Збогатување на туристичката и кул‐турната  понуда  во  Старата  скопска чаршија.  

      

Можни стејкхолдери/заинтересирани страни/ партнери/финансиери  

Град Скопје, Одделението за култура   Министерството за култура  Музејот на Град Скопје  Факултетот за ликовни уметности  Музејот на Македонија  Националната  галерија  на  Македо‐нија 

Катедрата  за  историја  на  уметноста со  археологија  при  Филозофскиот факултет 

Музејот на современата уметност  Дирекцијата за култура и уметност   

Инпути/средства/ресурси  

Фаза 1: Истражување  и  подгото‐вка  на  публикацијата  и  промо‐тивните  материјали    600.000  де‐нари (10.000 евра);  

Фаза  2:  Промоција  на  книгата  и  реализација  на  изложба  200.000 денари (3 200 евра); 

Фаза 3: Креирање на мапа и тури‐стички  брошури  300.000  денари (5.000 евра);  

Турстички  водичи  и  турстички бироа и агенции  

   

Индикатори/ како ќе се мери влијани­ето на проектот  Бројот на продадените книги, публи‐кации, мапи; 

Бројот на посетите на обележаните и мапирани места и локали  

Бројот на резлизираните туристич‐ки тури според дефинираната кул‐турна рута 

Број на објавените прилози од меди‐умите 

Број на новите  уметнички проекти и културни активности 

Датум на започнување:  2011 година  Времетраење:  2011‐ 2012  

Предвиден буџет: 18.200 евра Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град Скопје ‐  Други извори (кредити, хартии од вредност) ‐  Приватен сектор   ‐  Донатори  ‐  Кредитори  ‐  Министерството за култура   Одговорна институција/носител на проектот: Град Скопје и Музеј на Град Скопје   

Одговорно лице/проектен координатор: Нада Пешева 

55

Област:  занаети и/или културен ту­ризам  

Цел: ревитализиран објект со нова функција 

Наслов на проектот 1.2.4.  Конзервација  и  ревитализација  на еден  објект  во  Старата  скопска чар­шија 

Краток опис на проектот:  На објектот треба да се преземат заштитно‐конзерваторски интервенции со 

кои ќе се изврши потребната санација и адаптација за негова нова функција.    За‐фатите ќе се однесуваат до средувањето на ентериерот (замена на столарија, мал‐терисување,  боење,  поплочување  на  подот,  замена  на  водоводната  инсталација, вградување  нови  санитарни  елементи,  нова  електрична  инсталација),  вградува‐њето мебел (полици, плакари) и уредувањето на просторот за новата функција – атеље за филигрански ракотворби (работна маса, светилки). 

Очекувани резултати:  

Изложбено‐работен простор, врабо‐тување на двајца уметници кои ќе произведуваат уметнички фили‐грански производи за продажба. 

Целна група: 

Уметници кои го завршиле кур‐сот за филигран и се оспособени за работа со сребро. 

  

Можни  стејкхолдери/заинтересирани страни/ партнери/финансиери  

Министерството за култура за кон‐зерваторско‐реставраторските рабо‐ти; 

Уметниците за кои е наменет про‐сторот 

Градот Скопје  

Инпути/средства/ресурси  10.000 евра  Министерството за култура за конзерваторско‐реставраторски‐те работи – 30%; 

Уметниците за кои е наменет просторот – 30% 

Градот Скопје– 40% 

Индикатори како ќе се мери влијание­то на проектот 

Ревитализиран активен објект со функција која ќе овозможи самоодр‐жување и вработување на двајца уметници. 

 

Датум на започнување:  Проект и реализација 2011 год. Времетраење:  3 месеци по добивањето одобрение за градење од Министерството за транс‐порт и врски. 

Предвиден Буџет:   10.000 евра  Извори на финансирање:  ‐  Буџет на општина/град  4000  евра ‐  Други извори (кредити , хартии од вредност) ‐  Приватен сектор  3000 евра ‐  Донатори  ‐  Кредитори  ‐  Министерство за култура 3000 евра Одговорна институција/носител на проектот: НУ Конзерваторски центар ­ Скопје 

Одговорно лице/проектен координатор: Константин Димитровски  

56

 

Предлог ­ проект Национална работилница 

„Стара чаршија“    

Националната работилница „Стара чаршија“ претставува   интерактивен и мултимедијален  културолошко  и  едукативен  проект  –  Работилница  и  изложбен салон  кој  се  темели  врз  традиционалните  културни  и  уметнички  вредности  на Скопје и Старата скопска чаршија. Работилницата ќе ги здружи и претстави пози‐тивните традиционални вредности на културите кои ја испреплетуваат и градат специфичната единственост на Скопје и неговата стара чаршија.    Работилницата би  ја  сочинувале неколку штафелаи, штандови и работни маси, како и други ситни помагала со кои занаетчиите би ги изработувале своите дела пред очите на самата публика, посетителите и би се развила интерактивна комуникација помеѓу творците и гледачите со што би се постигнала  заемна врска  и би  се пробудил интересот кон автентичниот израз на креативноста. Дополни‐телно, ваквиот пристап би го демистифицирал и приближил процесот на создава‐ње на овие уникатни ракотворби до публиката, а со чинот на подучување и заем‐но создавање одредени артефакти меѓу творците и посетителите, а уметноста би се приближила до самиот гледач, станувајќи му блиска и своја преку самиот чин на создавање. Секој занает  (вештина) би биле претставени во временски период од 7 до 10 работни дена, од страна на соодветни стручни лица (занаетчии‐ артиза‐ни).   Реализирањето на ваквиот настан е многузначно и се однесува на култур‐ниот живот и заживувањето и развојот на Старата скопска чаршија и  зголемува‐њето на туристичката понуда на градот. Во продолжение следуваат само неколку сегменти од приоритетна важност:  

1.  Националната работилница ќе го подигне нивото на свесност и почит кон културното наследство кое нè опкружува, како и кон уметноста и артизан‐ските  артефакти,  будејќи  го  во  македонскиот  јавен  живот  интересот  за значењето  и  оригиналноста  на  нашето  кутурно,  уметничко  и  артезанско наследство;  

2.  Националната работилница ќе има придонес кон зголемување и подобру‐вање на туристичката понуда на Скопје и старата скопска чаршија и воедно ќе биде атракција со која на свој, особен начин ќе предизвика големо вни‐мание кај посетителите и медиумите, како и кај локалното население; 

3.  Образовниот и забавен сегмент на работилницата ќе претставува подлога за будење на интересот на младата генерација и градење натамошен однос кон традицијата и културното наследство и уметноста; 

4.  Културниот сегмент на Работилницата ќе придонесе за промоција на ори‐гиналните      културни  и  уметнички,  но  и  традиционални  вредности  на Скопје и нрговата стара чаршија. 

   Овој  настан  ќе  биде  работилница  и  изложбен  простор/галерија,  во  исто време, на која најзначајните ракотворци и артизани од регионот на Скопје и Маке‐донија, во живо ќе го презентираат процесот на создавање на артефактите и ќе ги изложат истите. Дополнително, овој проект ќе даде придонес кон  подигнувањето на свеста за културното наследство и севкупниот однос и стратегија за развојот на културата во градот и државата.  

 

57

Посебни цели и активности  

1.  Изработка  и  демонстрација  на  вештини  и  уметности  на  самото место  од страна на ракотворците и артизаните кои ќе се менуваат во одреден вре‐менски период на одржувањето на проектот; 

2.  Автентичност и оригиналност на делата и изработените занаетчиски про‐изводи; 

3.  Интеракција со посетителите (заемна изработка); 4.  Кратки  курсеви  (подучување)  по:  ебру,  филигран,  резба,  керамика,  сли‐

карство, ткаење на разбој, интарзија во седеф, иконопис, накит и друго; 5.  Афирмација на културното наследство со интегрално и преносно користе‐

ње на културното богатство на Скопје и Македонија; 6.  Поттикнување  на  интерсот  на  младата  популација  кон  традиционалните 

занаети, како и нивно приспособување кон модерните текови на денешно‐то живеење и творење; 

7.  Идентификување  и  формирање  типични  локални  традиционални  умет‐нички и  артизански производи  кои  ќе  ја  дефинираат  различноста и  уни‐катноста  на  македонскиот  национален  и  цивилизациски  идентитет  како придонес во глобалната туристичка и културна понуда; 

8.  Видео ‐ документирање на проектот и печатење брошури и прирачници од областа на соодветните уметнички занаети. 

 

Одговорно лице/проектен координатор: Роберт Калајџи ­ НВО „ЕОН“ Скопје 

58

Синопсис на проектот:  

Историски фестивал  „Стара чаршија ­ Доленград“ 

Вовед   Историскиот фестивал    се  втемели  како интерактивен и мултимедијален културолошко – историски, и едукативен спектакал кој ги претставува и промови‐ра  традиционалните  и  културните  вредности на Македонија  и  претставува  пре‐познатлив сегмент на културната и туристичката понуда на Република Македони‐ја. Како таков тој е и прв фестивал од ваков вид што воопшто се  има појавено на овие простори.    Фестивалот се базира врз позитивните достигнувања од неговите неколку  изданија и ќе се стреми да ги надополни и надгради фестивалските активности и директно, под отворено небо, да ги прикаже пред очите на посетителите сите фе‐стивалски активности и традиционални и културни производи. Со ова ќе се овоз‐можи позитивните традиционални вредности на цивилизациите, нациите, култу‐рите и религиите кои ја испреплетуваат и градат специфичната единственост на Скопје и Старата скопска чаршија да бидат видени и почувствувани во симулира‐ни услови на средновековен плоштад кој како центар на фестивалските активно‐сти ќе ја доловува специфичната убавина, естетика и амбиент на средновековни‐от период на Скопје и  социо‐економските и културните активности на неговите жители од тоа време.          Дополнително,  фестивалот  ќе  влијае  врз  уште  поголемото  зајакнување и промовирање  на  туристичката  понуда  на  Старата  скопска  чаршија  со што  ќе  се придонесе  кон  неговото  натамошно мапирање  на  глобалната  туристичка  карта.   Неговите ефекти се однесуваат на повеќе сфери на социо‐економскиот жи‐вот и развој на Старата скоспка чаршија, Градот Скопје и целата држава. 

Преглед   Историскиот фестивал ја започна својата мисија со своето прво претставу‐вање од 5 до 8 септември, 2008 година и се воспостави како прв  интерактивен и мултимедијален културолошко – историски и едукативен спектакал, кој се темели врз традиционалните вредности на Македонија.   Фестивалот  ќе  ги  здружи  и претстави  единствените  традиционални  вредности  на  Старата  скопска  чаршија, Македонија, но и пошироко, на овој дел на светот, преку преставување на култу‐рите и традициите од  земјите од балканскиот регион. На фестивалот ќе присус‐твуваат над 100 учесници од Македонија, Турција, Хрватска, Словенија, Албанија, Бугарија и Чешка.    

1.  Историскиот  фестивал  „Стара  чаршија  –  Доленград“  ќе  придонесе  во  по‐дигнувањето  на  нивото  на  свесност  и  почит  кон  културното  наследство кое не опкружува, ќе го разбуди во македонскиот јавен живот интересот за историското значење на старо Скопје и ќе го поттикне односот кон иден‐титетот на некогашната стара чаршија, како еден од потребните заштитни знаци или брендови на модерното Скопје и Република Македонија;    

2.  Фестивалот ќе даде свој придонес во тематизирање на туризмот и ќе отво‐ри нова димензија за градењето на туристичката стратегија во Република Македонија. Фестивалот е атракција што ќе ја надополни туристичката по‐нуда во текот на своето траење и ќе понуди директен контакт на туристи‐те со живата историја на чаршијте, градот, државата, па и на регионот. 

3.  Културниот  сегмент  на фестивалот  ќе  придонесе  за  промоција  на  ориги‐налните традиционални вредности на Република Македонија. 

59

Општа цел   Историскиот фестивал  „Стара чаршија‐Доленград“ ќе ги претстави Скопје и неговите историски, културни и традиционални вредности од друга перспекти‐ва, преку јавно, директно и изворно прикажување на овие вредности до поширо‐ката  јавност. На него ќе се претстават најзначајните имиња од Македонија и по‐широкиот  регион и  ќе  ги  промовираат  традиционалните  ракотворени и  гастро‐номски производи и изворните вредности од области на културата. Дополнител‐но, фестивалот ќе продолжи да го промовира градот Скопје и Старата скопска чар‐шија како туристичка дестинација која нуди причини, поводи и туристички про‐изводи и која заслужува да биде видена. Во поширок контекст, фестивалот ќе вли‐јае врз подигањето на свесноста и почитта кај македонските граѓани кон истори‐ското и културното наследство кое нè опкружува и преку тоа ќе даде придонес во подигнувањето на севкупниот однос и стратегија за развојот на државата. На крај, неговото реализирање ќе стимулира појавување на фестивали од ваков тип на по‐веќе места во Република Македонија со што ќе се влијае врз активностите кои во‐дат до засилено презентирање на локалните производи, добра и традиции заради нивно позиционирање и препознатливост на македонскиот и глобалниот пазар. 

Посебни цели и активности 1.  Инсценација на средноваковен базар – плоштад во срцето на Старата 

скопска  чаршија,  на  локација  во  дворот  на  Куршумли  ан,  како  цен‐трална манифестација, со сценографија и понуда на ракотворени про‐изводи кои би ги задоволувале критериумите на историчност, тради‐ционалност и изворност. 

2.  Промоција на традиционалните вкусови и гастрономските вредности на Скопје и регионот, под отворено небо, на просторот на инсценира‐ниот плоштад.  

3.  Организирање на едукативни активности под отворено небо за изра‐ботка  на  автентични,  традиционални  производи  пред  посетителите на фестивалот. 

4.  Организирање и изведба на музичко‐сценски и литературни активно‐сти во Старата скопска чаршија во духот на фестивалот, кои ќе ја заси‐луваат и облагодаруваат централната манифестација преку организи‐рани фестивалски настапи на групи и поединци. 

5.  Организирање  средновековни  спортски  и  боречки  активности  како стреличарство,  мечување  и  витештво,  преку  симулациски  приказ  на средновековни турнири и изработка на оружја и орудија и промоција на традиционалните вредности на витештвото и јунаштвото, кои ќе се одржуваат на плоштадите во Старата скопска чаршија.  

 

Резултати од  манифестацијата   Резултатите  од  реализацијата  на  Историскиот  фестивал  „Стара  чаршија‐Доленград“ќе  влијаат  врз  презентирањето  на  културните  и  циивилизациските вредности на Скопје како културен, историски и туристички центар, како и врз за‐јакнувањето на идентитетот и препознатливоста на  Република Македонија и неј‐зиниот придонес во севкупниот развој на човековата култура и историја. Фести‐валот ќе биде посетен од над 100.000 посетители, кои воедно ќе бидат и потенци‐јалниот пазар на занаетчиите кои ќе учествуваат на овој фестивал.    Во продолжение, уште неколку придобивки од фестивалот: 

1.  Тематизирана  и  организирана  туристичка  понуда  на  Скопје,  Старата скопска чаршија и Македонија; 

2.  Промовирање на културните и цивилизациски вредности на Скопје и Република Македонија пред домашната и меѓународната јавност; 

60

3.  Експонираност (бизнис и медиумска)  на Скопје, Старата скопска чар‐шија и Македонија пред светот преку туристичките работници, медиу‐ми и интернет. 

Место и сценографија:   Централните настани на фестивалот ќе се оддржуваат во дворот и предд‐ворјето на Куршумли ан, кој сега, по неговото ревитализирање уште повеќе зрачи со духот на средновековието.  Јадрото на фестивалот ќе претставува сценографи‐раниот средновековен плоштад или базарот, на кој ќе се постават неколку средно‐вековни шатори и дрвени штандови, декорирани со средновековна орнаментика на кој занаетчиите, кои се учесници на фестивалот, ќе изработуваат на самото ме‐сто и ќе го демонстрираат својот занает.   Дополнително, на истиот плоштад, под отворено небо ќе се  претстават неколку реномирани угостители кои ќе постават свои средновековни трпези на кои ќе се служат традиционална храна и пијалоци. Севкупниот амбиент на плоштадот ќе  се  збогати со  соодветна и во духот на фе‐стивалот  традиционална  културно  –  уметничка  програма преку настап на рено‐мирани уметници од областа на музичко – сценската уметност.   Одделни културни настани  ќе  се  оддржуваат и ротираат на централниот плоштад, споменикот на Скендер Бег, како и стариот дел на градот, пред црквата Свети Спас. Секоја вечер ке се организира и вечерна прошетка‐процесија низ ули‐ците на Чаршијата,  каде што костимираните учесници со факели и музика ке  се движат низ неа.  

Време на оддржување: Фестивалот ќе се оддржи во периодот јули‐ август 2011 година.  Одговорно лице/проектен координатор:   Роберт Калајџи ­ НВО „ЕОН“ Скопје