20 jaar vernieuwingBijlmermeerMeningen van bewoners, foto’s van vroeger en nu, interviews met bestuurders

Inhoud

2 & 3■ 20 jaar vernieuwing in beeld

4■ De bestuurders Emile Jaensch en

René Grotendorst aan het woord.

■ De Bijlmermeer blijft – veranderen

“Alles is hier bij de hand”

“Je ziet nu meer mensenop straat”

“Als je de straat in komt ben je al thuis”

Janice Milan studeert HBO Rechtenen woont sinds september in een vande studenteneenheden in de D-buurt. Vanaf haar geboorte woondeze met haar moeder en zusjes in deflat Florijn. Janice is 27 jaar en heeftdus van jongs af aan haar buurt zienveranderen. “Vroeger was de buurtheel gesloten, donker, door al diehoge flats”, zegt ze. “Het is nu fleuri-ger en lichter, maar toch mis ik deflats ook op de een of andere manier,

want hoogbouw, dat is typischZuidoost.” Ze merkt dat de wijk toe-gankelijker is geworden voor mensenvan buiten Zuidoost, die komen numakkelijker dan voorheen. Ze is ergblij met het uitgaansgebied rond deArenA Boulevard: “Ik hoef nauwelijksmeer naar de stad toe, alles is hier bijde hand.” Ze is ook heel blij met hetnieuwe Bijlmerpark. Sinds dat klaaris, is ze daar al vaker geweest dan inalle jaren daarvoor.

Een 8,1 was in 2010 het cijfer waarmee de bewoners van de waterwo-ningen Koningshof hun woning waar-deerden. De woningen, ontworpen alseen gouden randje aan de buurt, warengenomineerd voor de Nieuwbouwprijs.Marion Hamel en Lucien Felicien lieten

Het Parool weten hun huis meer danprachtig te vinden. Toen hun flatge-bouw Gerenstein in 1991 werdgesloopt, verhuisden ze naar een huur-woning in Nieuw Sloten. Daar kopenwas te duur voor hen, maar toen zijeen tekening onder ogen kregen van

Koningshof, waren ze gelijk enthou-siast. “Het is echt top wat hier aan deBijlmer zo veranderd is. Vroeger, in deflat op zeshoog, was je pas thuis als jeje eigen deur achter je dicht deed. Nuben je al thuis als je de straat in komt.”

Nel Klaver

Arènpalmstraat

29|11|12

Janice Milan

Foto

Jani

ce M

ilan

Foto

Nel

Kla

ver

Foto

PVB

Twintig jaar geleden, in juli

1992, werd het besluit

genomen om de Bijlmermeer

ingrijpend te vernieuwen.

Ongekend voor Nederlandse

begrippen was de keuze om

2.500 hoogbouwwoningen te

vervangen. De honingraat-

vormige galerijflats waren op

dat moment immers nog maar

net twintig jaar oud. Daarvoor

in de plaats kwamen eenge-

zinswoningen en kleine,

overzichtelijke appartementen-

gebouwen. Garages werden

gesloopt, dreven werden

verlaagd. Er werden straten,

plantsoenen en parkeerplek-

ken dichtbij de woningen

aangelegd. De overige flats

werden gerenoveerd. Dat alles

moest klaar zijn in 2006.

Halverwege de uitvoering in

1999 werden de resultaten tot

dan toe op een rijtje gezet

door de drie opdrachtgevers,

de gemeente, het stadsdeel en

de corporaties. Het besluit viel

om nog eens 4.500 woningen

te slopen. Vanaf 1992 is de

vernieuwing stap voor stap

doorgegaan, jaar in jaar uit.

Inmiddels wordt er twintig jaar

gewerkt aan de vernieuwing

van de wijk die in tien jaar

gebouwd is. De resultaten zijn

overal in de wijk zichtbaar en

voelbaar. In deze bijlage van

Zuidoost.amsterdam.nl staan

we stil bij al die veranderingen.

Meningen van bewoners,

foto’s van vroeger en nu en

interviews met bestuurders.

Ter afsluiting kijken we ook

vooruit naar wat er nog voor

ons ligt. Want de Bijlmermeer

blijft - veranderen.

Nel Klaver woont al 40 jaar in de flatFlorijn. Ze herinnert zich nog goed deeerste tastbare activiteit van de ver-nieuwing van de F-buurt. Het was in1997, het jaar dat ze is gestopt metwerken. “In plaats van rust werd ikgetrakteerd op het lawaai van desloop van Fleerde”, vertelt Nel. Onderbewoners heerste spanning over detoekomst van Florijn, men was tegensloop. Het werd uiteindelijk een tus-senoplossing in de vorm van gedeelte-lijke sloop. De woning van Nel is gere-

noveerd. “Drie weken zonder keukenen sanitair en maanden van werkzaam-heden in en om de flat. Dit gevolgddoor nog jaren leven in een bouwputheeft wel veel gevergd van de bewo-ners.” Maar nu is het prettig wonen inde F-buurt. De woningen zijn goed enNel is tevreden over het resultaat vande vernieuwing. “In de buurt is desfeer prettiger en je ziet meer mensenop straat dan voor de vernieuwing.Wel is het minder groen, maar daar-door ook veiliger”, aldus Nel.

Bewoners aan het woord

De foto’s op deze pagina’s zijnafkomstig uit het jaarverslag 2011van het Projectbureau VernieuwingBijlmermeer. Dit jaarverslag is vorm-gegeven als een verjaardagskalen-der. Er is nog een beperkt aantalkalenders beschikbaar. Als u een kalender wilt ontvangenstuur dan een mailtje naar:pvb@zuidoost.amsterdam.nl of belnaar 020 569 32 60.

2 20 jaar vernieuwing Bijlmermeer

20 jaar vernieuwing in beeld

Bijlmerdreef, Fleerde/Frissenstein en Fénice

Ter hoogte van de ArenAPoort is de Bijlmerdreef niet verlaagd zoals aan de andere kant van de Gooiseweg. De nieuwbouw Fénice staat dan ook net als de oorspronkelijke flats op de fotouit 1973 aan een hoge dreef. Aan de zijkanten van het complex is goed te zien hoe de nieuwbouw afloopt vanaf de dreef naar een woonstraat. Er zijn parkeerplaatsen in het complex maarook op straat. Onder de dreef ligt de parkeergarage P23 die vooral wordt gebruikt door werknemers van omliggende kantoren en door winkelend publiek. De onderdoorgangen onder deBijlmerdreef zijn vergroot, lichter en soms van kunst voorzien.

Daalwijk en Het Klaverblad

Op twee delen van de flat Daalwijk na zijn alle flats in de D-buurt gesloopt. Een deel van Daalwijk is verbouwd tot studentenwoningen. De overige woningen zijn gerenoveerd en op debegane grond is bedrijfsruimte gemaakt. Naast de flat is Het Klaverblad gebouwd, een gebouw met een school en een aantal koopappartementen. Door de economische crisis, is de bouwvan een aantal woningen vertraagd. Daardoor is er in de D-buurt ook ruimte ontstaan voor tijdelijke studentenhuisvesting, voor een periode van 15 jaar. De studenten en de school zorgenvoor levendigheid in het gebied. Het braakliggende deel van de buurt wordt gebruikt om te sporten, wandelen en spelen.

Frissenstein

Het eenvormige beeld van flats is door de vernieuwing van de F-buurt doorbroken. Van de flats Frissenstein en Fleerde is één deel behouden en verbouwd naar koopwoningen. Op de

begane grond van Frissenstein hebben de woningen een terras aan het water. Om de flats heen staan laagbouwwoningen aan pleintjes met groen en speelvoorzieningen.

1973

2008

1990

Foto’s oud: beeldbank Amsterdam, Hans Mooren en PVBFoto’s nieuw: Megavolt

320 jaar vernieuwing in beeld

Karspeldreef, Kraaiennest en Kameleon

Op de oude foto is goed te zien hoe in de oorspronkelijke Bijlmermeer alle verkeer en functies gescheiden van elkaar en op verschillende verdiepingen waren georganiseerd. Hetwinkelcentrum Kraaiennest lag onder een garage. Van de buitenkant kon je niet zien dat het een winkelcentrum was. De Karspeldreef is nu verlaagd. De winkels van het nieuwewinkelcentrum De Kameleon zijn vanaf de straat zichtbaar en dat zorgt voor een levendig straatbeeld. Het nieuwe metrostation Kraaiennest is transparant en overzichtelijk. Dit komt mededoor het fraaie hekwerk.

Gooioord

Bij iedere honingraatflat hoorde een parkeergarage. Vanaf de dreef reed men de garage in, parkeerde de auto en nam de loopbrug naar de flat of de trap naar de straat. Onder deBijlmerdreef en het platform van de garage Gooioord bevond zich een deel van winkelcentrum Ganzenhoef. Op de foto uit 1991 is de naam te lezen van bakkerij Jongejans die zich onderhet platform bevond. De Bijlmerdreef is verlaagd en er is een nieuw winkelcentrum Ganzenpoort. De garage Gooioord is nog in gebruik, maar onherkenbaar omdat de bovenste lagen zijngesloopt. De openbare ruimte is nu overzichtelijk en sluit goed aan bij de entrees van de flat.

Kromwijkdreef, Klieverink en Karspelhof

Aan de zuidkant van de Karspeldreef in de K-buurt hebben vier honingraatflats plaats gemaakt voor buurtjes met laagbouw en kleinschalige appartementenblokken. Auto’s staangrotendeels op straat geparkeerd. Het is er groen en er is veel ruimte om te spelen. In de wijk Karspelhof is zelfs een groen en avontuurlijk speelpark aangelegd. De belangrijkstevoorzieningen, zoals het winkelcentrum en het metrostation, zijn op loopafstand.

2004

1991

1995

4

Colofon

Tekst en redactie

Projectbureau Vernieuwing

Bijlmermeer, stadsdeel Zuidoost

Productie

Movement, Amsterdam

Vormgeving

Floppy Design

Druk

Dijkman Offset

De bestuurders aan het woord

René Grotendorst is sinds 2010 voorzitter van de Raad van Bestuur bij WoningcorporatieRochdale. Daarvoor heeft hij diverse functies gehad waarin hij onder meer invloed heeftgehad op de vernieuwing van de Bijlmer. Hij heeft daardoor het gebied in de afgelopen 20jaar zien veranderen. Speciaal voor deze uitgave is aan hem gevraagd om kort en krachtigover de hoogtepunten te vertellen.

grotere verscheidenheid aan bewoners is geko-men: naast lagere inkomens nu ook middelbareen hogere inkomens.”

Wat vindt u de mooiste plek in het vernieuwingsgebied?“Alles rond Ganzenhoef. Ooit het ergste stukjein de Bijlmer: halfhoge wegen met daaronderwinkels en parkeergarages in een catacombe-achtige structuur. Hosselaars en drugsverslaaf-den hingen er rond tussen half gebarricadeer-de winkels. Dat is wég. Die garages zijn weg,de rijbaan ligt nu op straatniveau. En er zijnnog steeds fantastisch leuke winkels. Dat komje in de rest van Nederland (én Amsterdam)niet tegen. En het leuke is: je proeft nogsteeds een Surinaamse sfeer. De AmsterdamsePoort is ook een geslaagd stuk, en niet te ver-geten het Bijlmerpark nieuwe stijl. Dat was eenpark waar niet veel gebeurde en nu is het eenfantastisch trefpunt voor de bewoners gewor-den.”

Kunt u voorbeelden geven waaruit blijktdat de vernieuwing zijn vruchten heeftafgeworpen?“Vroeger was Zuidoost als het ware een door-gangshuis; bijna niemand wilde er lang blijvenwonen en het onveiligheidgevoel overheerste.Dat kwam door de anonimiteit en de eenvor-migheid van de al diezelfde flatgebouwen meteindeloze binnenstraten, die je vaak alleen konbereiken via grauwe parkeergarages. Nu is dewijk veel gevarieerder van opzet; er zijn laag-bouwwoningen, koopwoningen, alle soortenhuurwoningen. De Bijlmer is nu een wijk waarook de middenklasse graag woont.Ook het openbare gebied is fors verkleindwaardoor weer normale sociale controle moge-lijk is. Mensen hebben nu tuinen. De onveiligheid is fors afgenomen; drugsver-slaafden kunnen nu in een behoorlijke opvangterecht. Het mooie is dat de Bijlmer nog steedseen wijk is met een sterk Surinaams-Afrikaanskarakter, maar dat er binnen die groep een veel

“De Bijlmermeer is bedacht op de gemeente-lijke tekentafel. Voor de vernieuwing van dewijk sloegen stadsdeel, Rochdale en gemeen-te 20 jaar geleden de handen ineen.

Inmiddels zijn de tijden veranderd.Nieuwbouwprojecten zijn vertraagd en er lig-gen terreinen braak. Grote organisaties als deoverheid en corporaties zijn niet meer als enigeaan zet om de samenleving vorm te geven. Decrisis geeft ook letterlijk de ruimte aan andereinitiatiefnemers, aan mensen met een pioniers-geest en een visie. Bewoners die hun eigenhuis kunnen bouwen of een tijdelijke moestuinbestieren. Een groep kunstenaars die de ruimtein een lege garage omarmt. Of een ontwikke-laar die een flat als klusproject in de markt zet,die anders gesloopt zou worden. Velen denken dat de vernieuwing al bijna klaaris, doordat de Bijlmermeer de afgelopen jarenonherkenbaar is veranderd. Er zijn veel mooie,

Foto

Roc

heda

le

20 jaar vernieuwing Bijlmermeer

De Bijlmermeer blijft - veranderenNet als elders in stad en land worden er in Zuidoostveel minder nieuwe woningen verkocht dan voor-heen. Het gaat langer duren voordat de vernieuwingvan de Bijlmermeer klaar is. In de D-buurt en hetBijlmerpark komt pas op wat langere termijn defini-tieve nieuwbouw. Maar een rondje langs de buurtenlaat zien dat de vernieuwing niet tot stilstand komt.Dit jaar is in de D-buurt de bouw van 700 studenten-eenheden begonnen. De garage Dennenrode isdaarom kort geleden gesloopt. De studenteneenhe-den blijven 15 jaar staan. Inmiddels hebben honder-den studenten hun weg naar de D-buurt gevondenals nieuwe bewoner. In de E-buurt staat een nieuwgebouw van kinderopvang WIPSAkids. Langs deDaalwijkdreef zijn in overleg met bewoners tijdelijkevoorzieningen aangelegd, zoals een moestuin en eenfietscrossbaan. De toekomst van de drie garages isonderwerp van gesprek tussen gemeente en stads-deel. Rochdale is intussen begonnen aan de renova-tie van het enig overgebleven stukje van Egeldonk.

De G-buurt is voor het grootste deel klaar. Aan de ’s-Gravendijk dreef is de voorbereiding gestart voorparticuliere zelfbouw op vrije kavels. De K-buurtheeft een nieuw metrostation Kraaiennest én eennieuw winkelcentrum: De Kameleon. Zoals geplandwordt het oude winkelcentrum nu gesloopt. De zespartijen die aan een plan werkten om op een deelvan de vrijkomende plek daar te gaan bouwen, zijn erniet uitgekomen. Het Projectbureau VernieuwingBijlmermeer en Rochdale zoeken nu naar andereinvesteerders. De woningbouw rond de vier garagesaan de Karspeldreef komt voorlopig niet van degrond. Het PVB werkt aan alternatieven, want eensnelle afronding van de de K-buurt is belangrijk voorhet stadsdeel. In de H-buurt blijft Heesterveld voorlo-pig staan, met nieuwe kleuren, tijdelijke bewoners enveel activiteiten. Tenslotte: de bebouwing rond hetBijlmer Sportcen trum is weer een stap dichterbijgekomen, nu het stadsdeel en Ymere onlangs eenovereenkomst hiervoor hebben ondertekend.

René Grotendorst houdt een toespraak tijdens de opening van de 24-uursopvang aan het Anton de Komplein

Foto

Jam

es v

an d

er E

nde,

MK

RS

crea

tive

age

ncy

Emile Jaensch te midden van actieve bewoners Jamilah Blom en Peter Paul Tabak, tijdens de opening van park Karspelhof

leefbare buurten tot stand gekomen. De gesta-pelde woningen van Fénice geven de Bijlmer -dreef stedelijke allure. En met het vernieuwdeBijlmerpark hebben we iets moois gezaaid, nukan het gaan groeien. De kers op de taart isvoor mij het nieuwe station Amsterdam BijlmerArenA, dat in 2007 door Prinses Máxima isgeopend. Het station verbindt bewoners meteen gebied dat arbeidsplaatsen en ontspan-ningsplekken biedt. Bij de vernieuwing van deBijlmermeer ging het natuurlijk niet alleen ombakstenen. De werkloosheid is gedaald en leef-baarheid en veiligheid zijn verbeterd. Er is eenmiddenklasse aan het ontstaan. Het gaatgestaag de goede kant op, maar we zijn er nogniet. Ik voorzie dat de Bijlmermeer de komen-de jaren de plek wordt waar mensen naar toekomen om geïnspireerd te raken. Waar ruimteis voor onverwachtse initiatieven. Maar vooraleen plek blijft waar mensen fijn met elkaar kun-nen leven, wonen en werken.”

Emile Jaensch

“De vernieuwing; we zijn er nog niet”

René Grotendorst

“De Bijlmer is nu een plek waar mensen blijven wonen”

Is er dan niets te noemen wat ‘beter had gekund’?“Hier en daar in de F-zone zit de hoog- enlaagbouw erg dicht tegen elkaar. Daarmeebedoel ik hoogbouwflats met aan de voet laag-bouw. Ik vind dat geen mooie combinatie,maar er zijn ook mensen die het prima vinden.”

Grotendorst zou graag meer voorbeelden wil-len noemen van geslaagde projecten, maarhelaas is er geen ruimte meer in deze bijlage.“Ondanks de crisis kunnen ze ons dit succesniet meer afnemen. De vernieuwing isgeslaagd.”

www.vernieuwdebijlmer.nlGulden Kruis