2009. - poreskauprava.gov.me · i finansiranJe terorizMa za 2009. Godine - mr Predrag Mitrović, direktor izvJeštaJ uPrave za iMovinu za 2009. Godinu - blažo šaranović, pomoćnik

Godišnji izvještaj

2009.

Ministarstvo finansija Crne Gore


Godišnji izvještaj

2009.

UPrave

Poreska UPrava: www.PoreskaUPrava.Gov.Me

UPrava Carina: www.UPravaCarina.Gov.Me

UPrava za antikorUPCijskU iniCijativU: www.antikorUP.Gov.Me

UPrava za sPrečavanje Pranja novCa: www.asPn.Gov.Me

UPrava za nekretnine: www.nekretnine.Co.Me

direkCija za javne nabavke: www.djn.Gov.Me

www.mf.gov.me

Godišnji izvještaj Mi nis tar stva fi nan si ja Cr ne Go re za 2009. godinu g

SadržajUvodnik - Godina krize, iz ugla jednog portparola- Gordana Jovanović, portparol Ministarstva finansija

PreGled naJznačaJniJih aktivnosti sektora za finansiranJe i uGovaranJe sredstava eu PoMoći u toku 2009. Godine - nataša kovačević, pomoćnik ministra - ivana koljenšić, samostalni savjetnik iii

uloGa sektora za finansiranJe i uGovaranJe sredstava eu PoMoći u sisteMu finansiJskoG uPravlJanJa sredstviMa instruMenta za PretPristuPnu PoMoć (iPa) - Milorad samardžić, samostalni savjetnik, sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava eu pomoći

aktivnosti sektora za Međunarodnu ekonoMsku saradnJu, strukturne reforMe i unaPređenJe PoslovnoG aMbiJenta u 2010. Godini- dr Milorad katnić, pomoćnik ministra

izvJeštaJ o radu sektora za ekonoMsku Politiku i razvoJ za 2009. Godinu - borislav ratković, pomoćnik ministra

bruto doMaći Proizvod kao MJera usPJešnosti ekonoMiJe – oGraničenJa- borislav ratković, pomoćnik ministra

naJznačaJniJe aktivnosti PotPredsJednika vlade i Ministra finansiJa u 2009. Godini - Gordana Jovanović, portparol- ivona Mihajlović, asistent portparola

izvJeštaJ o radu za 2009. Godinu sektora za Centralnu harMonizaCiJu finasiJskoG uPravlJanJa i kontrole i unutrašnJe reviziJe u JavnoM sektoru- Mila barjaktarović, pomoćnik ministra

izvJeštaJ o radu za 2009. Godinu sektora državnoG trezora- boris bušković, pomoćnik ministra

izvJeštaJ o državnoM duGu Crne Gore na 31. deCeMbar 2009. Godine- ana banović, savjetnik u odsjeku za upravljanje dugom i gotovinom - Mersija Purišić, samostalni savjetnik i u odsjeku za upravljanje dugom i gotovinom

izvJeštaJ o radu odJelJenJa za PriPreMu državne PoMoći u 2009. Godini- sonja bećović, savjetnik ministra finansija i načelnik odjeljenja za državnu pomoć

Godina krize – PreGled antikriznih MJera- ivan Petrović, samostalni savjetnik

4-5

6-10

11-14

15-19

20-23

43-48

40-42

24-25

26-39

49-54

55

56-58

g Godišnji izvještaj Mi nis tar stva fi nan si ja Cr ne Go re za 2009. godinu

Godišnji izvještaj Mi nis tar stva fi nan si ja za 2009. go di nu

iz la zi: godišnje

izdavač:Mi nis tar stvo fi nan si ja

Cr ne Go re

za izdavača:dr igor Lukšić

Ured nik: Gordana Jovanović

Uređivački odbor:dr Milorad katnić,Mila barjaktarović,Nemanja Pavličić,

biljana Šćekić,Periša Perović,

borislav ratković,Nataša kovačević,

boris bušković

di zajn: adil Tuzović

TehNički asisTeNT:ivona Mihajlović

koNTakT:Pr sLUŽba MiNisTarsTva FiNaNsiJa

tel: +382 20 224 581

Fax:+382 20 224 450

e-Mail: [email protected]

web:www.mf.gov.me

adresa:stanka dragojevića br 2,

Pod go ri ca

aktivnosti sektora za budžet u toku 2009. Godine- nemanja Pavličić, pomoćnik ministra - tamara Gačević, samostalni savjetnik i

ProCJena konsolidovane Javne PotrošnJe u CrnoJ Gori za 2009. Godinu- vladislav karadžić, samostalni savjetnik i- radovan živković, samostalni savjetnik i- iva vuković, viši savjetnik

GodišnJi izvJeštaJ sektora za iMovinsko Pravne Poslove - Periša Perović, pomoćnik ministra

izvJeštaJ o radu sektora za Poreski i Carinski sisteM za 2009. Godinu- biljana šćekić, pomoćnik ministra

izMJene stoPa doPrinosa za obavezno soCiJalno osiGuranJe- mr tatjana bošković, samostalni savjetnik i u sektoru za poreski i carinski sistem

inforMaCiJa o radu uPrave za iGre na sreću u toku 2009. Godine- aleksandar Moštrokol, direktor uprave za igre na sreću - Milena savović, samostalni savjetnik

rezultati rada Poreske uPrave- Poreska uprava

izvJeštaJ koMisiJe za kontrolu PostuPka Javnih nabavki - katarina radović, sekretar komisije za kontrolu javnih nabavki

izvJeštaJ o radu direkCiJe za Javne nabavke za 2009. Godinu- Mersad Mujević, direktor - ivica krkeljić, pomoćnik direktora - sandra krstović, savjetnik

izvJeštaJ o radu zavoda za statistiku u 2009. Godini - Gordana radojević, pomoćnik direktora

izvJeštaJ o radu uPrave Carina za 2009. Godinu- mr božidar vuksanović, direktor

izvJeštaJ o radu uPrave za nekretnine- Mićo orlandić, direktor

izvJeštaJ o radu uPrave za antikoruPCiJsku iniCiJativu za 2009. Godinu - mr Mladen tomović, šef službe opštih poslova i finansija- Grozdana laković, samostalni savjetnik

izvJeštaJ o radu uPrave za sPrečavanJe PranJa novCa i finansiranJe terorizMa za 2009. Godine - mr Predrag Mitrović, direktor

izvJeštaJ uPrave za iMovinu za 2009. Godinu- blažo šaranović, pomoćnik direktora


59-60

61-67

75-76

68

69-74

88-92

93-96

114-120

102-108

109-113

121-123

97-101

77-79

80-82

83-87


4

kon takt:te le fon: +382 20 242-835fax: +382 20 224-450e-mail: [email protected]: www.mf.gov.me

Moj omiljeni pisac Hese na putu preobraženja i otkrivanja svijeta jednog od svojih najpoznatijih likova rekao je da istina ima „dva lica“. To rano otkriće hesovske filozofije i doživljaja svijeta često me je pratilo, čak i danas, kad tražim opravdanje za neke neprimjerene i zlurade postupke ljudi, često mi se vraćaju ona hesovska dva lica istine. Neka ovaj tekst bude posvećen jednoj istini koja je, možda, promakla očima javnosti.

Prethodnu godinu autor ovih redaka pamtiće po ekonomskom metežu, koji je podrazumijevao stalnu znatiželju javnosti, a to opet dostupnost javnosti koja je bila u panici od same riječi „kriza“. Kad se vratim unazad, ako to neće previše zadirati u psihologiju, čini mi se da je taj strah od nepoznatog i neočekivanog ključ crnogorske krize. Odliv novca iz naših banaka, stopiranje kreditne aktivnosti, zebnja privrede kojoj je ugrožena likvidnost, nastavak reformi, EU integracije, lju bopitljivi i gotovo preplašeni građani, novinari na putu otkrivanja izvora krize i u stalnoj potrazi za odgovorima, a ad resa Ministarstvo finansija.

Ipak ću 2009. godinu pamtiti po zvonjavi mog telefona do kasno u noć, dok se ne zaključi posljednji članak o antikriznim mjerama, kreditnoj podršci KAPu, Prvoj

ba nci, garancijama za podršku bankarskom sistemu, potencijalnom aranžmanu sa MMFom, rebalansu, no vim poreskim zakonima i svim drugim temama koje su svako dnevno pratili naši mediji.

Čitajući tekstove i prateći izvještavanja o onome šta radimo i šta se dešavalo Crnoj Gori, ipak, nije bilo puno prostora za „one“ koji su se u 2009. godini borili za „najbolje“, ako kriza uopšte dopušta taj epitet. Nekako mi ni sada ne uspijeva da dokučim zašto su nas toliko kritikovali i da li je iko pomišljajao da „izvan političkog univerzuma“ te antikrizne mjere, ipak, smišljaju nečija djeca, neki mladi ljudi, a na kraju i građani Crne Gore. Ovo iz razloga, jer niko nije vidio revnost i entuzijazam za svaku mjeru očima jednog portparola.

Pamtiću drhtaj ruke mog kolege u završnici pregovora, umorna lica i radni dan bez kraja, 685 pitanja iz Upitnika, one koji su zaboravili rođendan svojih najbližih i svoj dom zamijenili kancelarijom u Stanka Dragojevića 2, i tako red om. Svakodnevnica nije pitala da li ste slobodni poslije posla i isplanirali vikend, trebalo je reagovati naprečac. I u tom „ekonomskom ludilu“ jedan portparol koji uvijek ima da pita nešto novo!

Godina krize,iz ugla jednog portparola


5

Gordana Jovanovićurednik

U 2009. godini, koja je bila, možda, ekonomski najizazovnija u posljednjoj deceniji, uspjeli smo da sačuvamo makroekonomsku i finasijsku stabilnost, obezbijedimo re do vnu isplatu svih zarada, pomogli onaj najugroženiji dio privrede, a i onaj kojem je pomoć bila potrebna da bi mogla da nastavi da se razvija, održali atraktivnost poslovnog am bijenta za neka nova ulaganja. Ovo je bio najveći izazov crnogorske eko nomije!

Puno se pričalo i o aranžmanu sa MMFom, kao spasonosnom rješenju naše ekonomije i političkom „kecu“ mnogih. Mislim da je i laiku već jasno da poruke koje smo slali nisu značile da smo u „političkom zbjegu“ zbog aranžmana, već da ono što se stvaralo godinama treba sačuvati za novi ekonomski ciklus koji mora uslijediti poslije krize, bez rigoro znih rezova u našoj poreskoj politici, naših plata i penzija. I na kra ju, što smo u javnosti „više bježali od MMFa“, u stvarnom svijetu mi nikad nismo bliži!

Trebalo je odgovoriti izazovu i pronaći najbolja rješenja kako bi naš budžetski plan za 2010. godinu odgovarao realnim snagama naše ekonomije, a opet zadovoljio potrebe mnogih i omogućio da se zacrtane politike i reforme, usvojene strategije, obaveze prema EU, realizuju. Dugi pregovori sa potrošačkim jedinicama koje uvijek traže više i koje razumiju da ekonomija mora da se podupre i potrošnja smanji, ali ipak, neophodno je nastaviti sa daljim reformama u obrazovanju, razvijati turizam sport, kulturu, unapređivati životnu sredinu prateći standarde Evropske unije, sprovoditi Akcioni plan za borbu protiv korupcije i tako dalje. Čulo se tokom pregovora i poneko uzvišeno slovo i lament što se nema više, jer baš naša potrošačka jedinica mora biti prioritet ove godine, a mi iz dana u dan kao na staroj ploči ponavljamo da je „kriza

zajednička baština i briga“ i da u ovim godinama bez obzira odakle dolazite ekonomija ne zna za privilegije. Puno se pu ta čulo i odzvanjalo je ono realno, konzervativno, a opet razvojno.

Možda, je, ipak, najbolnija mjera, koja je najviše uznemirila javnost bila smanjivanje zarada. Uznemirila je i nas, možda, i više, jer nije lako donijeti rješenja koja će značiti nekom manju platu, oduzeti neku ratu za kredit ili plaćeni račun. Mislim da smo nakon iscrpljivanja svih mjera i među posljednjim državama u regionu donijeli rješenja koja su obe zbijedila punu likvidnost državnog trezora i čini mi se da tek sada, mnogi shvataju kako je to bila neophodna mjera koja će dugoročno obezbijediti održivost crnogorskih javnih finansija.

I imalo bi tu još štošta da se piše, godina duga, puna odra đenog posla, ideja, ali i vrcavosti. Možda je prilika ne za hvalu, nego za onu drugu stranu „hesovske istine“ i da se ono što je urađeno ne izgubi u pregrštu informacija koje do nosi ovaj izvještaj.

U ovaj izvještaj nisu ušli ni čuveni „skretničar, „ni rebala ns nije bauk“, „depozit nema boju“ i mnoge druge zanimlji vosti koje su pratile naš zajednički rad u komunikaciji sa javnosti, a koje autor oviih redaka rado pamti i zato ih je i odabrao za zaključnicu ovog teksta.

S poštovanjem,

GOrDANA JOvANOvIć, portparol Ministarstva finansija


6

sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava eu pomoći u 2009. godini vršio je poslove koji su se odnosili na sprovođenje aktivnosti u procesu uspostavljanja decentralizovanog sis-te ma upravljanja sredstvima (dis) eu pomoći, utvrđene akcionim planom za prenos odgovornosti upravljanja iPa sredstvima za i i ii komponentu. nai me, vlada je u januaru 2009. go-dine, usvojila informaciju o uspostavl-janju dis-a u Crnoj Gori sa pomenutim planom. zaključci koji su pratili ovu informaciju predstavljali su osnovu za korake koje je bilo potrebno preduzeti na putu ka ostvarivanju cjelokupnog procesa, prenosa vlasništva nad up-ravljanjem sredstvima sa evropske komisije (ek) na Crnu Goru. uzimajući u obzir strateški značaj ovog sektora na polju eu integracija i prihvatanje eu standarda u vezi dis-a u Crnoj Gori, u 2009. godini sektor je bio izložen brojnim izazovima kada se go-vori o preuzimanju vlasništva nad pro-cesom upravljanja eu fondovima.

značajnije aktivnosti ovog sektora u izvještajnom periodu su:t reorganizacija odjeljenja; shod-

no zaključku vlade iz januara 2009.

go dine, a u skladu sa Pravilnikom o unu trašnjoj organizaciji i sistematizaci-ji Ministarstva finansija, od 1. aprila 2009. godine, odjeljenje za finansir-anje i ugovaranje je reorganizovano u sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava eu pomoći (CfCu). na čelu CfCu-a je službenik nadležan za ovje-ravanje programa/Programm autho-rising officer (Pao), koji ima poziciju pomoćnika ministra.

t uspostavljena operativna strukt-u ra za i iPa komponentu - Pomoć tran-ziciji i izgradnja institucija; Prema, zak-ljučku vlade iz januara 2009. godine, sektor za finansiranje i ugovaranje sred-stava eu pomoći, čini dio operativne strukture za i iPa komponentu1, kao implementaciona agencija, zadužena za sprovođenje tenderskih procedura, ugovaranje i plaćanje vezano za projek-te u okviru i iPa komponente. takođe,

Pregled najznačajnijihaktivnosti Sektora za

finansiranje i ugovaranjesredstava EU pomoćiu toku 2009. godine

Nataša Kovačević Ivana Koljenšić

1 - Operativnu strukturu za I IPA komponentu sačinjavaju još: Ministarstvo za evropske integracije u dijelu programiranja i ukupne koordinacije, kancelarije Visokih programskih službenika (SPO) koje pružaju tehničku podršku CFCU-u, kako u fazi programiranja, tako i u fazi implementacije, kao i Jedinice unutrašnje revizije u svim IPA tijelima.


7

definisano je da će operativnu struk-turu za komponentu ii sačinjavati Mini-starstvo za evropske integracije i sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava eu pomoći, koji će imati vodeću ulogu u implementaciji sredstava eu pomoći. sve strukture koje budu uspostavljene za i i ii iPa komponentu, biće relevantne za iii i iv komponentu.

t imenovanje službenika nadlež-nog za ovjeravanje programa (Pao); zak ljučkom vlade broj 03-13452, od 22. januara 2009. godine, potvrđeno je imenovanje službenika nadležnog za ovjeravanje programa (Pao).

t Projekat iz nacionalnog progra ma iPa 2009; da bi se preuzelo vlasništvo nad procesom upravljanja eu fondo-vima, odnosno dobila pozitivna ocjena usklađenosti od strane ek, neophodno je jačanje administrativnih i upravljačkih kapaciteta klju čnih stru ktura dis-a. u tom smislu, Mi nista rstvo finansija, tačnije, sektor za finansiranje i ugov-aranje sredstava eu pomoći (CfCu), je pripremio i kandidovao projekat ’’Jačanje sistema upravljanja i kontrole za finansijsku pomoć eu Crnoj Gori’’. Potpisivanjem finansijskog sporazuma, projekat će se realizovati u naredne dvi-je godine. Projekat će se odnositi kako na komponente i i ii, tako i na kompo-nente iii i iv.

t izrada nacrta sporazuma između vlade i državne revizorske institucije o formiranju revizorskog tijela u okviru decentralizovanog sistema upravlja-nja instrumentom za pretpristupnu po moć (iPa); uzimajući u obzir analizu odgovarajućih odredbi važećeg za kona o državnoj revizorskoj instituciji, važećeg zakona o budžetu, kao i okvirnog spo-razuma potpisanog izm eđu Crne Gore i ek koji je ratifikovan u skupštini, pred-stavnici sektora uče stvovali su u izradi nacrta teksta sporazuma o formiranju revizorskog tijela u Crnoj Gori. Cilj spo-razuma je formiranje revizorskog tijela kao funkcionalno nezavisnog tijela od svih učesnika u sistemu upravljanja i kontrole u okviru decentralizovanog sistema upravlja nja instrumentom za pretpristupnu po moć u Crnoj Gori, koji

će postupati u skladu sa međunarodno prihvaćenim revizorskim standardima. sporazum je potpisan 13. januara 2010. godine.

t Misija Generalnog direktorata za proširenje (dG elarG) evropske ko misije (ek) sa ciljem utvrđivanja či-njeničnog stanja; u maju 2009. godine predstavnici Generalnih direktor ata ek za proširenje, regionalnu politiku, zapošljavanje i poljoprivredu or g a ni-zovali su misiju za utvrđivanje či nje-ničnog stanja u Crnoj Gori. Glavna svrha ove misije je bila da se crnogor-skim vlastima predstavi finalna „Mapa puta evropske komisije za decentrali-

zovano upravljanje iPa sredstvima“. navedeni dokument sastoji se od šest faza koje zemlja mora da prođe da bi prešla na dis. imajući to u vidu, revi-zori su zahtijevali da se akcioni plan (usvojen u januaru 2009. godine) revi-dira i prilagodi fazama Mape puta ek. u skladu sa tim, sektor je pripremio in-formaciju o realizovanim aktivnostima u procesu uspostavljanja dis-a u Crnoj Gori, sa ažuriranim akcionim planom za prenos odgovornosti za upravljanje iPa sredstvima za i i ii komponentu. Pomenuta informacija je usvojena na vladi, 15. oktobra 2009. godine, i time je akcioni plan dobio karakter naciona-lne mape puta za uvođenje dis-a za i


8

i ii iPa komponentu i predstavlja osnov za ostvarenje cilja cjelokupnog procesa. trenutno, Crna Gora se nalazi u fazi 1 (faza procjene stanja) i predstavlja os-nov za sprovođenje naredne faze (faza pripreme za decentralizovano upravl-janje) iz Mape puta.

t izrađen iPa priručnik o procedur-a ma (Manual of Procedures-MoP); Pre-ma akcionom planu iz januara 2009. godine, izrađen je iPa priručnik o pro-cedurama sa standardnim obrascima, kontrolnim listama i tragom revizije za i i ii iPa komponentu. Priručnik koji pred-stavlja osnovu za rad svake dis instituci-je, pripremljen je od strane du goročnih eksperata, angažovanih na projektu pod nazivom „Prvi koraci ka uspostav-ljanju decentralizovanog implemen-tacionog sistema (dis) u Crnoj Gori“. naime, Priručnik obuhvata sve faze projektnog ciklusa i definiše različite oblasti, značajne za upravljanje eu sredstvima, kao npr: ljudski resursi, up-ravljanje rizikom finansijsko upravljan-je, računovodstvo, nabavke, izvještaje o nepravilnostima, adminis trativna pi-tanja, sistem informacionih tehnologija (it), programiranje, moni toring ugovora i monitoring projekta/programa, evalu-acija, revizija, ko rig o vanje uočenih ne-dostataka u siste mu interne kontrole itd. kako se priručnikom o procedura-ma definiše jedinstvena procedura koja će biti usvojena od strane svake orga-nizacione jedinice koja ima udjela u ovom procesu, sektor je dostavio svim resornim ministarstvima pomenuti pri-ručnik.

t Potpisani: implementacioni i op-erativni sporazum za i iPa komponentu; u cilju izvršavanja obaveza i odgovor-nosti uspostavljenih tijela, definisan je i potpisan implementacioni sporazum između nacionalnog službenika za ovjeravanje (nao) i Pao-a, 21. oktobra 2009. godine. takođe, između Pao-a i visokih programskih službenika (sPo) svih ministarstava, definisan je op-erativni sporazum, koji je potpisan 19. oktobra 2009. godine. operativnim sp-

o razumom se definišu odgovornosti i funkcije između Pao-a i sPo-a svih re-sornih ministarstava za programe finan-sirane iz i iPa komponente.

t izrađeni nacrti implementacionog i operativnog sporazuma za ii iPa kom-ponentu; sektor je u saradnji sa ek-spertima angažovanih na pomenutom projektu, učestvovao u pripremi nacrta operativnog sporazuma između nacio-nalnog iPa koordinatora (niPaC) i Pao-a, kao i implementacionog sporazuma između nao-a, Pao-a i koordinatora za programe prekogranične saradnje za ii iPa komponentu, čije je potpisivanje u toku. implementacionim sporazumom se definišu nadležnosti i odgovornosti strana potpisnica u pogledu uspostavl-janja sistema implementacije programa prekogranične saradnje.

t izrađeni nacrti rješenja o imen-o v a njima službenika zaduženog za up ravljanje rizicima, službenika za ne-pravilnosti i it koordinatora; naciona-lnom mapom puta za uvođenje dis-a za i i ii iPa komponentu predviđeno je imenovanje osobe zadužene za upravl-janje rizicima, službenika zaduženog za ne pravilnosti i it koordinatora. stoga, sektor je, pripremio nacrt rješenja o pomenutim imenovanjima za sva resor-na ministarstva, a formalno imenovan-je je izvršio ministar svakog resornog ministarstva.

Pored navedenih aktivnosti, služ-benici ovog sektora su u saradnji sa ekspertima angažovanim na proje ktu “Prvi koraci u uspostavljanju dece-ntralizovanog implementacionog si st-ema (dis) u Crnoj Gori2”, organizo vali i prisustvovali obukama koje su bi le pružene svim iPa tijelima uklju če nim u dis proces:

t razvoj procedura za upravljanje ri z i kom; službenicima je data prilika da se upoznaju sa terminologijom i osno-vama upravljanja rizikom, kao i proce-durama uspostavljanja i sprovođenja dis-a, imajući u vidu da je uspostavl-

janje sistema upravljanja rizikom jedan od uslova dobijanja akreditacije za dis. (februar 2009. godine)

t upravljanje ljudskim resursima; obu ka je pružena u dva navrata. Prvi dio obuke održan je u martu 2009. go-dine i odnosio se na razvoj procedura za upravljanje ljudskim resursima i postavljanje smjernica sa pokazatelji-ma učinka koje su primjenljive na tijela uključena u decentralizovano upravl-janje i implementaciju pretpristupnih programa u Crnoj Gori. u novembru, održan je drugi dio obuke i odnosio se na identifikovanje najznačajnijih po-treba za obukom zaposlenih u svim iPa tijelima, u pogledu njihove uloge i odgo-vornosti u okviru dis sistema.

t izrada iPa priručnika o procedu-ra ma u cilju dobijanja akreditacije, tj. pružanje podrške u izradi iPa priru č nika, čija je izrada već bila u toku. Posebna pažnja eksperata, koji su održali pre-davanja, bila je usmjerena na precizno definisanje i pojašnjenje pojmova, kao što su: kriterijumi za dobijanje akredi-tacije za dis, podjela funkcija u de-centralizovanom sistemu upravljanja sredstvima eu na nivou sistema i orga-nizacije, provjere na licu mjesta, uprav-ljanje nepravilnostima, komunikacija i izvještavanje, proces nadzora i evalu-acije i tzv. izjava o jemstvu (statement of assurance) (jun 2009. godine).

t uvod u iPa strukture i uloga u n-u t ra š nje revizije; obuka se odnosila n a ulogu unutrašnjih revizora za iPa pr ogr ame, uključujući planiranje obav-ljanja revizije, provjeru efektivnosti i valjanosti funkcionisanja sistema up-ravljanja i kontrole, kao i sačinjavanje nacrta potrebnih revizorskih izvještaja i mišljenja (jul 2009. godine).

t Procedure nabavke koje se pri-mje njuju na projekte finansirane sred-stvima evropske unije; osnovna svrha obuke, bila je upoznavanje učesnika sa procedurama koje se odnose na ugovore o pružanju usluga i nabavka-

2 - Ugovor o pružanju Tehničke podrške u vezi projekta „Prvi koraci u uspostavljanju decentralizovanog implementacionog sistema (DIS) u Crnoj Gori“ je dodijeljen East West Consulting i aktivnosti na Projektu su otpočele 22. septembra 2008. godine, a zavšene se krajem decembra 2009. godine.


9

ma roba, a po kojima će postupati sva tijela koja će biti uključena u ovaj pro-ces, nakon prenosa odgovornosti za upravljanje programima i projektima sa evropske komisije na zemlju koris-nicu eu pomoći, odnosno Crnu Goru, tj. po uspostavljanju dis-a (novembar 2009. godine).

t finansijsko upravljanje projekti-ma evropske unije, a samim tim i iPa sredstvima; obukom su obuhvaćene procedure: kofinansiranja, utvrđivanja iznosa za plaćanje prema projekti ma koje finansira eu i finansijsko izvje-štavanje o stanju progresa im ple me-ntacije projekata, koje se od nosi na blagovremeno podnošenje mje sečnih i godišnjih izvještaja, kao i izvještaje na pretka, iz vještaje o nepravilnosti i izvještaje kontrola na licu mjesta. ta-kođe, prezentovan je proces sistema plaćanja ugovaračima, kao i propisi i us-lovi pla ćanja za ugovore koji se odnose na usluge, isporuku robe i okvirne ugovore. ovo je bila poslednja obuka, pružena u okviru aktivnosti projekta “Prvi koraci u uspostavljanju decentrali-zovanog implementacionog sistema (dis) u Crnoj Gori”, u decembru 2009. godine.

osim obuka, službenici su prisust-vovali:

t studijskoj posjeti slovenačkim dis institucijama; naročita pažnja st u dijske posjete, bila je posvećena sistemu evi-dentiranja, registrovanja i arhiviranja podataka, s obzirom da će korišćenje eu sredstava u budućnosti biti pred-met čestih i detaljnih revi zija, pri čemu je osnovni zahtjev obez bjeđivanje tra-ga revizije, odnosno us postavljanje i ažuriranje sistema evi dentiranja i arhi-viranja dokumentacije (februar 2009. godine).

t seminaru pod nazivom „iPa ka o priprema za kohezionu politiku”, u ok-viru taieX-a (technical assistance in-fo rmation exchange instrument) ili instrumenta razmjene informacija o te hničkoj pomoći, u saradnji sa Ge-neralnim direktoratima evropske ko-misije za proširenje, regionalnu poli-

tiku, zapošljavanje, kao i za socijalna pitanja. fokus ovog seminara bile su iPa komponente 3 i 4, kao kompone-nte čijom implementacijom se adm-i nistracija i ukupni kapaciteti jedne ze mlje, kroz proces učenja kroz rad, aktivno pripremaju za korišćenje sred-stava strukturnih fondova koji postaju dostupni nakon pristupanja evropskoj uniji (mart 2009. godine).

t sastanku zajedničkih tehničkih se kretarijata i operativnih struktura za ii iPa komponentu u organizaciji Cross-border institution building (Cbib); na sastanku je istaknuto da je ii iPa kom-ponenta, odnosno prekogranična sara-dnja (Cross border corporation-CbC) usmjerena ka ostvarivanju geo političkih ciljeva i pripremanju zemalja potencijal-nih kandidata za strukturne fondove. njihova specifičnost se ogleda u tome da je upravljanje već na neki način de-centralizovano, tako da CbC predstavlja test za upravljanje eu fondovima (mart 2009. godine).

t okruglom stolu „uputstvo za pro-ces programiranja i iPa komponente i priprema formulara za ocjenu kva liteta opisa projekta”; akcenat je dat na up-utstvu za programiranje i iPa kompo-nente, kako bi se aktivnosti ve zane za sam proces programiranja efikasnije sprovodile. radi što boljeg i potpunijeg razumijevanja uputstva, predložene su izmjene i dopune uputstva (maj 2009. godine).

t okruglom stolu „Prijavljivanje nepra vilnosti i prevara (afCos - anti fraud Coordinating structures)“; okru-glom stolu prisustvovao je rukovodilac sektora, odnosno Pao. tema okruglog stola odnosila se na potrebu uspostav-ljanja afCos sistema u Crnoj Gori, tj. sistema za borbu protiv prevara koji će biti odgovoran za suzbijanje ne-pravilnosti i prevara koje mogu nas-tati korišćenjem sredstava eu, kao i za pružanje efi kasne i kvaltetne zaštite njenih finansijskih interesa. stoga, u skladu sa za htjevima eu, sektor je pri-premio informaciju o uspostavljanju afCos sistema u Crnoj Gori koja je us-vojena na vladi 28. septembra 2009.

godine. zaključci koji prate informaci-ju, odnose se na saglasno st uspostavl-janja afCos sistem u Cr noj Gori, koji bi sačinjavale sledeće str ukture: sistem izvještavanja o nepravilnostima, af-Cos mreža i afCos kancelarija, koja bi organizaciono bila uspostavljena u ok-viru Ministarstva finansija, pod direkt-nom odgovornošću ministra finansija kroz izmjene pos to jećeg Pravilnika o sistematizaciji i unutrašnjoj organizaci-ji Ministarstva finansija. ova nezavisna organizaciona jedinica u okviru Mini-starstva finansija imala bi administra-tivnu ulogu u koordinaciji organa i in-stitucija u okviru afCos sistema, kao i bila u ko ntaktu sa olaf-om (european anti-fraud office-kancelarija ek za borbu protiv prevara).takođe vlada će svojim aktom utvrditi organe i instituci-je koje čine afCos mrežu, imenovati predstavnike tih organa i institucija i utvrditi zadatke afCos mreže (septem-bar 2009. godine).

t Posjeta dis institucijama hrvat-ske, u okviru projekta „Prvi koraci ka uspostavljanju dis-a u Crnoj Gori“. Cilj studijske posjete je bilo, da se kroz od-ržavanje sastanaka, razmotre sve ak-tivnosti, kao i trenutni izazovi i dileme u sklopu cjelokupnog procesa uspostavl-janja dis-a u Crnoj Gori. imajući u vidu bogato iskustvo hrvatske u okviru dis sistema, gdje državna administracija upravlja eu fondovima na decentralizo-van način od 2006. go dine, Crna Gora je imala priliku da se bliže upozna sa zahtjevima evropske unije po pitanju upravljanja iPa komponentama, kao i sa neophodnim pripremama državne administracije, koje mogu biti od velike pomoći Crnoj Gori na putu dobijanja akreditacije za dis (septembar 2009. godine).

t sastanku novoformirane komisi-je za koordinaciju instrumenta za pret-pristupnu pomoć (iPa); u skladu sa primarnim aktivnostima nosilaca dis struktura, održan je sastanak u cilju poboljšanja koordinacije i komunikacije između dis struktura. na sastanku su razmatrane neophodne aktivnosti na uvođenju decentralizovanog sis te ma upravljanja iPa sredstvima. na ime, in-


10

formisanje o aktivnostima klju čnih iPa tijela u procesu uspostavljanja dis-a, kako bi druga faza ovog procesa, koja treba da rezultira dobijanjem akredit-acije o prenosu odgovornosti za uprav-ljanje eu fondovima, bila realizovana na najbolji mogući način i kako bi bili u mogućnosti da se ispoštuju rokovi predviđeni nacionalnom mapom puta za uvođenje dis-a za i i ii iPa kompo-nentu usvojene na vladi (oktobar 2009. godine).

t sastanku iPa monitoring komite-ta; Ministarstvo za evropske integracije organizovao je sastanak iPa monitoring komiteta u cilju jačanja koordinacije između vlade Crne Gore i delegacije ev-ropske unije, kao i ostvarivanja rezulta-ta u sprovođenju programa finansijske podrške evropske unije. na sastanku su razmatrani rezultati implement-acije projekata iz sredstava programa - Cards, iPa 2007, iPa 2008, priprema za iPa 2009, kao i preduzete aktivnos-ti na uvođenju dis-a, kao uslova za korišćenje sredstava iz preostale tri iPa komponente koje se odnose na re-gionalni razvoj, razvoj ljudskih resursa i ruralni razvoj. sastanku je prisustvovao Pao, kao član iPa monitoring komiteta (oktobar 2009. godine).

t sastancima upravnog odbora pr o jekta pod nazivom „Prvi koraci ka uvođenju decentralizovanog sistema implementacije (dis) u Crnoj Gori“; na sastancima su razmatrane akti vnosti sprovedene u periodu implementacije pomenutog projekta, kao i rezultati koji su postignuti tokom perioda izvještavanja, kao i preporuke o aktivnostima koje je neophodno pre duzeti u periodu nakon završetka Projekta, kako bi se proces us-postavljanja dis-a u Crnoj Gori uspješno fi na lizovao (april, jul, novembar i dece-mbar 2009. godine).

t sastanku zajedničkog odbora za praćenje (Joint Monitoring Commit-tee JMC) u okviru ii iPa komponente; imajući u vidu da Crna Gora učestvuje u 4 bilateralna prekogranična progr ama (Crna Gora-albanija, Crna Gora-bosna i hercegovina, Crna Gora-hrv atska i Crna Gora-srbija), u 2009. go dini, za svaki

od ovih programa, od ržani su sastanci zajedničkog odbora za praćenje, gdje su predstavnici sektora imali ulogu po-smatrača.

t evaluaciji ponuda za izbor revizo-rske kuće u cilju sprovođenja faze pr-o cjene stanja (Gap assessment); Pao je učestvovao u ocjeni ponuda za izbor revizorke kuće koja će sprovesti fazu procjene stanja.

t sastancima za prvi nivo kontrole (fi rst level Control) koji predstavlja sred-stvo smanjenja nepravilnosti u procesu korišćenja eu fondova; Cilj sastanaka odnosio se na važnost us postavljanja tijela koji će obavljati prvi nivo kon-trole svakog programa prekogranične saradnje. svaka zemlja učesnica pro-grama (ili zemlja čla nica eu) u obavezi je da imenuje ko ntrolore odgovorne za provjeru za konitosti i regularnosti prijavljenog tro ška od strane krajnjeg korisnika koji učestvuje u aktivnosti. u toku je imenovanje kontrolora za Jad-ranski prekogranični program.

t sastanku sa predstavnicima spo-ljne revizorske kuće kPMG; delegacija evropske unije, na osnovu sprovedene tenderske procedure, angažovala je spoljnu revizorsku kuću, kPMG, u cilju sprovođenja aktivnosti predviđene fa-zom 1, tj. fazom procjene stanja prema Mapi puta ek. revizori su održali niz sastanaka sa svim dis akterima, kome su prisustvovali i predstavnici sektora. Cilj sastanka revizora, bila je da se izvrši procjena do kojeg nivoa su ispunjeni us-lovi za uspostavljanje decentralizovanog sistema upravljanja eu sredstvima, kao i provjera relevantne dokumentacije, pripremljenih procedura i uspostav-ljenih struktura. rezultati ove ocjene i odgovarajuće preporuke se sumiraju u izvještaju o procjeni nedostataka (Gap assesment report), koji se očekuje kra-jem januara 2010. godine (novembar 2009. godine).

Umjesto zakljUčka

u pogledu uspostavljanja dis-a, dr -žavni organi će postepeno morati da preuzmu upravljanje fondovima ev ro-

pske unije. Posmatrajući to kao slo-žen izazov, neophodna je odlučnost i po svećenost svih institucija uklju če-nih u dis, naročito kada je riječ o up-ravljačkim strukturama državne ad -ministracije. stoga je neophodno da se proces ubrza u toku sledećih mje seci, kako bi ek dodijelila akreditaciju za dis. Prema akcionom planu za prenos odgo-vornosti za upravljanje iPa sredstvima za i i ii komponentu, planirani rok za sti-canje akreditacije je 2011. godine.

nataša kovačević, pomoćnik ministraivana kolJenšić,

samostalni savjetnik III

Sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava EU pomoći


11

I - Uvod

Pojam decentralizacije se po prvi put pojavljuje u maju 2000. godine1, u okviru reformi koje se odnose na de le giranje odgovornosti sa evropske ko mi sije na zemlje korisnice iPa fo n do va. uvođenje ovog pojma nastaje us ljed potrebe za povećanjem efikasn osti i fleksibilnosti pri upravljanju ovim sredstvima, koja se zadovoljava tako što će sve odluke koje ne moraju biti donesene u briselu biti prenesene na ci onalnim institucijama koje bolje po znaju lokalne uslove i situaciju. na ime, dok su pod centralizovanim si-stemom sve faze projektnog ciklusa up r a vlja ne iz brisela, dekoncentracija vla sti pr e dstavlja pomjeranje procesa up rav lja nja na delegaciju evropske ko-mis ije u datoj zemlji, da bi sledeći ko rak bio decentralizacija, odnosno dis koji označava veliki korak u pre no su od govo-rnosti u upravljanju fon dovi ma evropske unije na vlasti zemlje korisnice.

Pomenuta reforma predstavlja zn-a čajan preokret u upravljanju spolj nj-om pomoći, pri čemu potreba za sna-

žnim institucionalnim kapacitetom up ravljačkih struktura zemlje korisni-ce postaje sve izraženija. što se tiče finansijskog upravljanja, najzna ča jni ji momenat je usvajanje fi n a n sijske re-gulative od strane komi sije2, koja se primjenjuje na generalni budžet ev ro-pskih zajednica. Prije njenog us va janja,

zemljama kandidatima je do djeljivana pomoć, a da pri tom po tpisivanje fi-na nsijskog ugovora nije bio predmet nekih većih zahtjeva evro p ske komisije u pogledu unutrašnje fi nansijske kon-trole.

sa usvajanjem nove finansijske re gulative, između ostalog, ustano v-ljeni su i principi budžetske tačnosti, transparentnosti, kao i princip zdr a v-og finansijskog upravljanja koji pred-stavlja veoma značajan eleme nt de ce-ntralizovanog sistema upravlja nja.

u skladu s ovim poslednjim pri n-cipom, u okviru decentralizovanog si-stema upravljanja sredstvima evro pske unije (dis), određeni poslovi upr avljanja ovim fondovima mogu biti povjereni zemljama koje nisu članice eu, nakon što se putem akreditacije njihovih in stitucija utvrdi da njihovi sistemi finansijskog upravljanja i kontrole ispu-njavaju, između ostalog, sljedeće kri t e-

rijume:t izvršena je djelotvorna podjela

du žnosti,

Uloga Sektora za finansiranjei ugovaranje sredstavaEU pomoći u sistemu

finansijskog upravljanjasredstvima Instrumenta

za pretpristupnu pomoć (IPA)

1 - Komunikaciona strategija „Reforme u upravljanju spoljnjom pomoći – EK-16.maj 2000“2 - Regulativa Savjeta (EC, EURATOM), br 1605/2002 od 25. juna 2002. godine3 - Član 164 Finansijske regulative br. 1605/2002 od 25. juna 2002. godine

Milorad Samardžić


12

t uspostavljen je djelotvorni si stem interne kontrole,t tijela sistema, u redovnim vre-

menskim intervalima podliježu kontroli nezavisne eksterne revizije.3

u skladu sa ovom normom, opšta struktura sektora za finansiranje i ugovaranje sredstava eu pomoći (CfCu), kao i ukupan sistem institucija posvećen uspostavljanju dis-a u Crnoj Gori kreirani su u skladu sa principom podjele dužnosti. Prema tom prin ci-pu, različiti zadaci su dodijeljeni ra-z ličitom osoblju, u cilju garancije efi-kasnosti i objektivnosti obavljenih ope racija. konkretno u slučaju Cr ne Gore, CfCu, u bliskoj saradnji sa Je-dinicama za implementaciju pro je kata uspostavljenim pri resornim minist-arstvima, kontroliše zahtjeve korisnika

iPa sredstava, dok nacio nalni fond, koji je uspostavljen pri se ktoru za trezor Ministarstva finan sija, obavlja poslove plaćanja i računo vodstva.

II - djelotvorna podjela dUžnosti

Prema zakonu o budžetu Cr ne Go re, donacije (uključujući eu sre dstva) pri-padaju kategoriji budže tskih primitaka, što znači da se donacije moraju tretirati kao svi ostali budžetski primici, i da se procedure definisane ovim zakonom primjenjuju u smislu pripreme, planiranja i izvršenja bu džeta, unutrašnje kontrole, računovo dstva bu džeta, državnog trezora i poslova budžeta. u skladu sa ovim za-konom, trezor obavlja poslove na bazi sistema konsolidovanog računa trezora, koji obuhvata sve račune koji se koriste

za evidenciju državnih sredstava. drugim riječima, CfCu ne može posjedovati sv-oj sopstveni račun preko kojeg bi up ra-vljao novcem iz iPa fondova, što je kar-akteristika koju crnogorski sistem di jeli sa manjm br ojem evropskih ze malja, s obzirom da je pravilo da CfCu obavlja i funkcije platnog agenta.

uloga CfCu-a je obavljanje či ta-vog niza finansijskih kontrola na loga za plaćanje, koje dostavljaju Jedi ni ce za implementaciju projekata (Piu), u okviru pojedinih resornih minista rstava. nakon toga slijedi izdavanje instrukcije za plaćanje koju CfCu, tj službenik na-dležan za ovjeravanje programa (Pao), u svojstvu rukovodioca CfCu-a upućuje nacionalnom fondu, kako bi nacionalni fond mogao oba viti dodatne kontrole u njegovoj nadle žnosti.

naime, CfCu prima naloge za pla-ćanje dostavljene od strane Piu, pro-vjerava legitimnost i tačnost zahtjeva za plaćanje/faktura, kao i njihovu uskl-ađenost sa odredbama ugovora. Pri to me treba imati u vidu da, za svaku vrstu potpisanog ugovora (bez obzira da li je riječ o ugovorima za usluge, okvirnim ugovorima, ugovorima za ra-dove, nabavke, grantove ili tvini ng), standardne eu procedure pred vi đaju specifične uslove koji se odn o se na isplatu sredstava u formi pre liminarnog finansiranja, periodičnih plaćanja, i finalnog bilansa. to podra zumjeva ci-jeli niz dokumenata koji moraju biti do stavljeni uz nalog za plaćanje, a pri-mjeri su izvještaj o pro vjeri potrošnje, periodični izvještaj o napretku itd. takođe, u zavisnosti od vrste ugovora, CfCu kontroliše pris u stvo odgovarajućih garancija koje mogu imati formu garancije za preliminarno finansiranje ili garancije za dobro izvršenje posla. u cilju efika snijeg i sigurnijeg obavljanja ovog po sla, u saradnji sa ekspertima u okviru projekta „Prvi koraci ka uvo đe-nju decentralizovanog sistema imple-mentacije u Crnoj Gori“, razvijen je i tzv. Priručnik o procedurama, dokument koji

4 - iPERSEUS je sredstvo finansijskog izvještavanja koje je razvila Evropska komisija i koje se koristi u zemljama korisnicama za praćenje upotrebe fondova Evropske unije. Zasnovan na web mreži, on omogućava ovlašćenim korisnicima pristup nizu informacija, bilo da se radi o unošenju i modifikovanju (tzv. kodiranju) podataka ili samo konsultaciji informacija, u zavisnosti od vrste ovlašćenja.


13

sadrži i detaljne kontrolne lis te za svaku vrstu ovih ugovora i pro pisan je za sva iPa tijela. osim toga, CfCu, među svojim zadacima ima i izvršavanje provjera na terenu, dir ektno vezanih za zahtjeve plaćanja, provjere tokom sprovođenja projekta, a od posebnog značaja su provjere prije konačnog plaćanja.

III - Kontrola od strane nezavIsne eKsterne revIzIje

s obzirom na značaj koji CfCu za uzima u sistemu finansijskog upr-avljanja, neizbježno je da će u redovnim intervalima biti predmet eksterne re-vizije od strane različitih revizorskih tijela. u tom smislu, CfCu mora posje-dovati dokumentaciju kojom će u sva-kom momentu opravdati i objasniti po-jedine aktivnosti koje su preduzete u periodu koji je predmet revizije.

finansijska dokumentacija, koja sa drži sva moguća dokumenta, kores-pondenciju i informacije od momenta potpisivanja ugovora do njegovog kona-čnog zatvaranja (odobrenje kon ač nog izvještaja i izvršenje konačnog plaćanja) drži se za svaki pojedinačni ugovor koji je proistekao iz individualne aktivnosti/tendera i, između ostalog, sadrži:t poslednje ažurirani iPerseus4

izvještaj (ovaj izvještaj daje detaljne in-formacije o pojedinačnom ugovoru, kao što su Perseus kod, reference ugovora, opis, ime ugovarača, vrijedn ost ugovora, izvršena plaćanja, preos tali balans itd);t kopije instrukcija za plaćanje;t originalne fakture, uključujući

svu prateću dokumentaciju, ček li ste fa ktura za svako pojedinačno plaća-nje, odobrenje izvršenja plaćanja i in fo-rmacije ugovaračima koje se odno se na plaćanja.

CfCu, s obzirom na specifične za ko-nske okvire koji važe u Crnoj Gori, neće obavljati poslove kodiranja fina nsijskih informacija, jer će poslovi upravljanja fondovima (upravljanje ra ču nima, iz-

vršavanje plaćanja i dr.) biti zadatak nacionalnog fonda.

Iv - aKtIvnostI Izvještavanja

o prethodno navedenim aktivno-s ti ma CfCu-a, nacionalni fond je oba-vješten putem redovne mjesečne akti-vnosti izvještavanja koja obuh va ta:

Mjesečne izvještaje nacionalnom fo ndu (finansijski status, uključujući i elemente kofinansiranja, za svaki pro-gram po projektu i ugovoru);t informacije o procedurama i pro-

vjerama koje su obavljene u odno su na potrošnju;t izjavu o jemstvu (koja mora biti

do s tavljena nao-u dva puta godišnje);t Mjesečne tehničke izvještaje o

napretku, dostavljene od strane Piu-a;t iPerseus izvještaje;t bilo kakvu drugu informaciju ko-

ja može biti zatražena od strane de le-gacije evropske komisije i/ili nao-a.

kao što je navedeno u prvoj sta vci, u Mjesečnim izvještajima koje CfCu mora dostaviti nacionalnom fo ndu, uključeni su i elementi ko-finansiranja. Prema članu 4(3) iPa okvirnog sporazuma koji je zaključen sa Crnom Gorom kao iPa korisnicom, kao i članu 37 iPa ir5: „sve operacije koje primaju pomoć u okviru iPa-e će u principu zahtjevati ko-finansiranje od strane samog koris-nika”.

v - pojam Ko-fInansIranja

Pojam ko-finansiranja znači da je svaka zemlja korisnica u obavezi da za predložene projekte obezbjedi i odr eđeni iznos iz svojih nacionalnih sredstava. ova sredstva mogu biti iz budžetskih fondova, odobrenih zajmova ili donacija iz međunarodnih institucija. Prema pravilima evropske komisije, za zemlje potencijalne ka ndidate, kao što je trenutno Crna Gora, važi princip takozvanog para lelnog kofinansiranja.

ovaj princip pre dviđa da će se aktivnosti koje se fi nansiraju iz eu sredstava izvršavati odvojeno od onih koje se finansiraju iz nacionalnih sredstava, pri čemu će se primjenjivati različita pravila koja se odnose na implementaciju projekata (eu pravila za iPa sredstva, i nacionalno zakonodavstvo za izno-se kofinansiranja). nakon dobija nja ak r editacije, preći će se na decentr-a lizovani sistem upravljanja koji podra zumjeva princip zajedničkog ko-fi nansiranja, pri čemu će CfCu oba-vljati kontrolu pravila koje primjenjuje evropska komisija. CfCu će pritom osigurati da je predviđeni nivo nacio-nalnog kofinansiranja planiran od str-ane resornih ministarstava i da je uk-ljučen u okviru programa u njihovim budžetima.

ukoliko se otkrije neka nepravilnost ili prevara u toku implementacije iPa programa/projekata, zainteresovana re sorna ministarstva su odgovorna za nadoknadu sredstava koja su eve-ntualno isplaćena. kao prvi korak, ona će tražiti povraćaj sredstava od str ane korisnika, i ukoliko u roku koji predvidi nao korisnik ne ispuni tu obavezu, sredstva u pitanju će bi ti nadoknađena iz budžeta koji je planiran u korist pomenutog resornog ministarstva.

Vi - zakljUčak

s obzirom na značaj koji evropska unija posvećuje sposobnosti države korisnice iPa fondova da postepeno preuzme odgovornost za upravljanje sredstvima koja su joj na raspolaganju kroz razne programe pomoći, od og-ro mnog je značaja da svi akteri i institucije koji su uključeni u ovaj proces što ranije postanu u potpunosti upoznati sa svojim funkcijama i me-đusobnim odnosima koji postoje iz-među njih. u skladu s tim, kompletan grafički prikaz pomenutih aktivnosti i odnosa između tijela uključenih u ovaj proces, dat je na sledećem grafiku6:

5 - Uredba Komisije (EZ) broj 718/2007 od 12. juna 2007. godine kojom se sprovodi Uredba Saveta EZ br. 1085/2006 za utvrđivanje Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA)6 - Grafik je preuzet iz Priručnika o procedurama CFCU-a


14

Tok sredstava

A: Zahtjev za uplatu sredstava Evropskoj Komisiji

Odobrenje zahtjeva za uplatu sredstava Račun EK

Potvrda rashoda na nivou programa(Agregatni nivo)

B: Izvršenje plaćanja na nivou projekta

Informacija o izvršenom prenosu/povraćaju IPA sredstavaInformacija o izvršenom plaćanju

NF IPA račun

Izvršenje zahtjeva za prenos IPA sredstava =povraćaj IPA sredstavaIzvršenje zahtjeva za plaćanje = plaćanje iz budžetaUnos podataka u SAP/REES Račun budžeta

Kontrola instrukcija za plaćanje CFCU i pratećih dokumenata Izdavanje i odobravanje NF naloga za prenos sredstava od strane NAO-a(interni dokument)Izdavanje i odobravanje zahtjeva za prenos IPA sredstava od strane NAO-a (EU sredstva)

100% kontrola faktura/zahtjeva i pratećih dokumenata Izdavanje i odobravanje CFCU instrukcija za plaćanje od strane PAO-a(EU sredstva i nacionalna sredstva)

Odobravanje izvještajaPotvrda o završenom poslu/proizvodu/usluziIzdavanje i potpisivanje zahtjeva za plaćanje(nacionalna sredstva i predfinansiranje EU sredstava iz nacionalnogbudžeta)

Izdavanje fakture/zahtjeva od strane korisnika donacije u skladu Računsa ugovorom/grant sporazumom ugovorne strane/

Korisnika grantaIT sistem Tijelo/Dokumenta Glavne funkcije

SISTEM PLAĆANJA: Tok dokumenata za plaćanje

pred

finan

sira

nje

plać

anje

iz n

acio

naln

ih b

udže

tski

h sr

edst

ava

priv

rem

eno

plać

anje

povr

aćaj

EU

sre

dsta

va

od s

tran

e N

F u

budž

et

KOMISIJA

Zahtjev za uplatu

sredstava IPA

NF

NF i CFCU

SAP / REES

Zahtjev za prenos IPA sredstava

MF Trezor-Sprovođenje

budžeta (putem Banke)

Informacija o izvršenom

plaćanju i prenosu

Potrošačka jedinica- Resorno ministarstvo

(LM)

Zahtjevi za plaćanje(EU + nacionalna)

CFCU

SAP / REES

CFCU instrukcije za plaćanje (EU +

nacionalna)

1

2

30

Faktura/ Zahtjev

Ugovorna strana/Korisnik

granta

NFSAP / REES

SAP / REES

SAP / REES

NF Perseus

NF Perseus

CFCU Perseus

Milorad saMardžić, Samostalni savjetnik

Sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava EU pomoći


15

aktivnosti odjeljenja za unapre đe-nje poslovnog ambijenta:t kontinuirana saradnja sa sv-

jetskom bankom u cilju izrade doing business izvještaja 2010 (db 2010). u periodu jun 2008 – jun 2009. godine, Ministarstvo finansija je koordiniralo aktivnostima niza institucija nadležnih za oblasti obuhvaćene db indikato-rima. rezultat intenzivne saradnje, kao i brojnih sastanaka sa predstavnicima doing business tima, Crna Gora je u ovogodišnjem izvještaju popravila svoju poziciju za šest mjesta, zauzimajući 71. mjesto od ukupno rangirane 183 države.t vlada Crne Gore je na sjednici od

25. juna 2009. godine, utvrdila izmjene i dopune Pravilnika o unutrašnjoj or-ganizaciji i sistematizaciji Ministarstva finansija, shodno čemu je u okviru se ktora za međunarodne ekonom-ske odnose, strukturne reforme i un -a pređenje poslovnog ambijenta, for -mirano odjeljenje za unapređenje po slovnog ambijenta.t vlada Crne Gore, na sjednici od

30. jula 2009. godine, donijela je od-luku o obrazovanju savjeta za elim-inisanje biznis barijera, u skladu sa ko-jom su izvršene kadrovske promjene u strukturi savjeta.

t savjet je na iii sjednici, održanoj 03. jula 2009. godine, usvojio Poslovnik o radu savjeta, kao i odluku o imeno-vanju sekretara savjeta. u skladu sa navedenim, administrativno - stručne poslove za savjet obavlja odjeljenje za unapređenje poslovnog ambijenta.t savjet je na iv sjednici, održanoj

04. septembra 2009. godine, usvo-jio akcioni plan za eliminisanje biz nis barijera do kraja 2009. godine, kojim su planirane aktivnosti u obla stima

koje su na osnovu prijedloga i ini cijativa privrednih subjekata, pre pozna te kao prioritetne. u skladu sa tim, savjet je verifikovao i formiranje operativnih timo-va za realizaciju aktivnosti definisanih akcionim planom u cilju preduzimanja konkretnih mjera za eliminisanje biznis barijera za pojedinačne oblasti.t savjet je na v i vi sjednici sav-

jeta, razmatrao aktivnosti predviđene akcionim planom za reformu lakoće poslovanja, koji je vlada Crne Gore usvojila na sjednici od 03. decembra 2009. godine. realizacjom preporuka svjetske banke, koje su obuhvaćene pomenutim akcionim planom, Crna Gora bi mogla biti svrstana u deset najboljih reformatora u narednim izvj-eštajima o lakoći poslovanja.t savjet je na vii sjednici, održanoj

04. decembra 2009. godine, verifi ko-vao akcioni plan za regulatornu reformu i unapređenje poslovnog am bijenta i Memorandum o razumije va nju između vlade Crne Gore i Međ u narodne finan-sijske korporacije. t na inicijativu savjeta za elim-

inisanje biznis barijera, izvršena je izmjena Poslovnika vlade Crne Gore, u skladu sa kojom je od 28. jula 2009. go-dine, u dijelu koji se odnosi na proced-uru predlaganja zakona, drugih propisa

Aktivnosti Sektora zameđunarodnu ekonomsku

saradnju, strukturne reformei unapređenje poslovnogambijenta u 2010. godini

dr Milorad Katnić


16

ili opštih akata vladi, obrađivač dužan da, između ostalog, dostavi mišljenje Ministarstva finansija da se rješenjima iz predloga akta ne stvaraju biznis bari-jere u poslovanju. nakon navedene izmjene Poslovnika, u cilju donošenja zakonske regulative kojom se može uticati na unapređenja poslovnog am-bijenta, odnosno spriječiti uvođenje novih biznis barijera, odjeljenje za unapređenje poslovnog ambijenta kon-tinuirano sprovodi aktivnosti u ovom di-jelu i do sada je dalo mišljenje na oko sto četrdeset različitih propisa.t odjeljenje za unapređenje poslov-

nog ambijenta, u decembru 2009. go-dine, pripremilo je Predlog zakona o unapređenju poslovnog ambijenta, koji ima za cilj da se izmjenama i dopunama, odnosno prestankom važenja pojedinih zakona eliminišu određene prepreke i un-aprijede uslovi poslovanja u Crnoj Gori.t u okviru Projekta za jačanje ka-

paciteta Ministarstva finansija koji finansira holandska vlada, a impleme-ntira undP, kroz CdP- Capacity devel-opment Programme, jedna od kompo-nenti jeste “Međunarodni indikatori ko mpetivnosti”, kojom se predviđa ja -čanje kapaciteta odjeljenja za una-pređenje poslovnog ambijenta za efi-kasnije djelovanje u cilju eliminisanja biznis barijera.t u sklopu saradnje sa svjetskom

bankom i uz finansijsku podršku CdP- Capacity development Programme, odjeljenje za unapređenje poslovnog ambijenta u ime savjeta za elimini sanje biznis barijera organizovalo je obuku za državne instutucije koje su uključene u reformu poslovnog ambijenta i sarad-nju sa svjetskom bankom povodom iz-rade izvještaja o lakoći poslovanja. Cilj obuke, održane u periodu 26 - 30. ok-tobra 2009. godine, bio je da se pred-stavnici državnih institucija kako na operativnom, tako i na nivou donosioca odluka upoznaju sa metodologijom za izračunavanje indikatora o lakoći poslo-vanja, upitnicima za prikupljanje poda-taka i preporukama za dalje reforme poslovnog okruženja.t u okviru saradnje sa svjetskom

bankom, odnosno Međunarodnom fin-ansijskom korporacijom (ifC), planira se realizacija projekta ifC - strategija

regulatorne reforme koji se realizuje kroz tri komponente: doing business indikatori; “Giljotina” propisa u oblas-tima građevinskih dozvola, poreza i carina i dozvola za rad; ria - regulatory impact assesment, što podrazumijeva procjenu uticaja rješenja, koja proističu iz usvojenih zakonskih rješenja, na bi-znis ambijent. t u sektoru se kontinuirano spro-

vode aktivnosti saradnje, komunikacije i organizovanja posjeta predstavnika kreditnih agencija „standard and Poor’s” i “Moody’s”, koji periodično vrše reviziju kreditnog rejtinga Crne Gore.

aktivnosti odjeljenja za međunarodne ekonomske odnose

t Projekat rehabilitacije puteva i mostova – Ministarstvo finansija za klju-čilo je sa eib-om, 30. septe mbra 2008. godine, finansijski ugovor, u iznosu od 4 miliona eura, za rea lizaciju navede-nog projekta. navedeni ugovor pred-stavlja preuzimanje prava i obaveza finansijskog ugovora, zaključenog 13. decembra 2005. godine, u iznosu od 9 miliona eura. ugovor je zaključen u navedenom iznosu iz razloga što je, u međuvremenu, dio sredstava, u iznosu od 5 miliona eura, utrošen za potrebe Projekta. realizacija navedenih projek-tnih zadataka finansirala se iz tekućih budžetskih prihoda, a ne iz sredstva kredita eib-a, Ministarstvo finansija je pokrenulo inicijativu da se kreditna sredstava eib-a, koja su predviđena za finansiranje Projekta, a nisu iskorištena u te svrhe, iskoriste za finansiranje bu džeta. zaduživanje kod eib-a, pre-dstavlja u suštini refunduranje utro-šenih budžetskih sredstava.t zaključen, 25. juna, 2009. go-

dine, ugovor o garanciji sa kfW-om, kojim vlada Crne Gore garantuje bla-govremeno izvršenje ugovora o kreditu, između kfW-a i erste banke, u iznosu od 15 miliona €. sredstva kredita nami-jenjena su finansiranju projekata malih i srednjih preduzeća. t Ministarstvo finansija je 2. jula

2009. godine, zaključilo ugovor o ga-ranciji sa evropskom investicionom bankom (eib), vrijedan 91 milion eura. sredstva obezbijeđena državnom ga-

rancijom biće plasirana malim i srednjim preduzećima posredstvom crnogorskih poslovnih banaka. takođe, zaključeni su i posebni ugovori sa svim bankama koje su zaključile kreditni aranžman sa eib-om, kojim su regulisana međusobna prava i obaveze između Ministarstva fi-nansija i svake pojedinačne banke po osnovu aranžmana sa eib-om.t zaključen 28. oktobra 2009.

godine, ugovor o garanciji sa kfW-om, kojim vlada Crne Gore garantuje bla go-vremeno izvršenje ugovora o kre ditu, između kfW-a i nlb Montenegrobanke, u iznosu od 16 miliona €. sredstva kredita namijenjena su finansiranju projekata malih i srednjih preduzeća. t evropska investiciona banka sa-

glasila se sa zahtjevom Ministarstva finansija i ugovor o kreditu vrijedan 30 miliona eura zaključen je 5. novembra, 2009. godine. od tog iznosa, 23 milio-na eura biće iskorišćeno za refinansir-anje budžeta, dok će 7 miliona eura biti iskorišćeno za dalje unapređenje putne infrastrukture.t ugovor o kreditu sa Međunaro-

dnom bankom za obnovu i razvoj (ibrd) za dodatno finansiranje Projek-ta unaprijeđenja sistema zdravstva u Crnoj Gori - u cilju nastavka realizacije Projekta unapređenja sistema zdravst-va u Crnoj Gori, bord direktora svjetske banke je, s obzirom na činjenicu da je realizacija projekta ocijenjena kao zadovoljavajuća, odobrio dodatno finan-siranje projekta u iznosu od 5.100.000 €. ugovor o kreditu potpisan je 19. no-vembra 2009. godine. sredstva iz kred-ita će se koristiti za podršku inicijalnim koracima ka reformisanom sistemu zdravstva u Crnoj Gori, pri čemu se daje prioritet jačanju kapaciteta za planiran-je i uređenje zdravstvene politike, sta-bilizovanju finansiranja zdravstva, po-boljšanju pru žanja usluga primarne zdravstvene zaštite. t Projekat odlaganja čvrstog otpada

- ugovor o kreditu vrijedan 27.000.000 eura za realizaciju projekta odlaganja čvrstog otpada potpisan je 24. novem-bra, 2009. godine. Cilj projekta je da se razvije integrisana šema održivog up-ravljanja čvrstim otpadom u Crnoj Gori, po standardima evropske unije. Pro-jekat uključuje gradnju prvih ćelija za

17

sanitarne deponije na lokacijama kotor (za opštine kotor, budva, tivat i even-tualno herceg novi); nikšić (za oštine nikšić, Plužine i šavnik); bijelo Polje (za opštine bijelo Polje, Mojkovac i kolašin) i Pljevlja (za opštine Pljevlja i žabljak). Projektom je predviđena i sanacija 30 deponija otpada, nabavka vozila za odl-aganje otpada, izrada svih neophodnih studija za izgradnju deponija, tehnička pomoć za pripremu i implementaciju projekta, ustanovljavanje sistema za registrovanje ili praćenje otpada širom zemlje.t ugovor o kreditu sa njemačkom

razvojnom bankom (kfW) za projekat vodosnabdijevanja i odvođenja otpad-nih voda na crnogorskom primorju – faza iv - ugovor o kreditu sa kfW-om vrijedan 25.000.000€, potpisan je 24. decembra 2009. godine i ima za cilj nastavak realizacije projekta vo-dosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda na crnogorskom primorju. ugov-orom o kreditu, predviđeno je da se kredit otplaćuje u periodu od 10 go-dina sa grejs periodom od 3 godina, sa jednakim polugodišnjim uz fiksnu kamatnu stopu od 2,13%.t stupile su na snagu garancije

vlade Crne Gore date njemačoj ba nci za razvoj (kfW) za kreditna zaduženja

elektroprivrede Crne Gore, za realizac-iju projekata: rehabilitacija i modern-izacija hidroelektrane Piva (9,5 miliona €) i zamjenu filtera u termoelektrani Pljevlja i rekonstrukciji tra fostanica rib-arevine i Podgorica 5 (15 miliona €).t Praćenje realizacije Projekta iz-

gra dnje regionalnog vodovoda i svih ak-tivnosti skopčanih sa njim.t komunikacija i koordinacija sa

crn ogorskim opštinama i jedinicama za implementaciju projekata iz oblasti komunalne infrastrukture, na identifik-ovanju prioritetnih infrastrukturnih pro-jekata koji bi eventualno bili finansirani sredstvima međunarodnih finansijskih institucija. t informacija i pripremanje dokume-

ntacije vezano za strukturne reforme u oblasti zdravstva, prosvjete i nauke, rada i socijalnog staranja.t u saradnji sa Centralnom ban-

kom, Ministarstvo finansija organizova-lo je sastanak holandske konstituence MMf-a i svjetske banke, koji je od 15 - 16. juna održan u budvi.

aktivnosti odjeljenja za računovodstvo i reviziju:

t zakonom o izmjenama i dopuna-ma zakona o računovodstvu, koji je

usvojen krajem decembra 2008. go-dine („službeni list CG“, br. 80/08), predviđeno je donošenje seta podza-konskih propisa koji će bliže urediti po-jedine oblasti. Ministarstvo fina nsija, tokom 2009. godine je donijelo deset podzakonskih akata1, či me je zakono-davni okvir za oblast raču n ovodstva i revizije u potpunosti zao kružen.t Prepoznajući potrebu za unapre-

đenjem finansijske discipline zakonom o računovodstvu i reviziji („službeni list rCG“, br. 69/05 i „službeni list CG“, br. 80/08) je, između ostalog, uveden inspekcijski nadzor, kao nova obaveza za Ministarstvo finansija. Ministarstvo finansija je zaduženo da, kroz inspekci-jske kontrole i primjenu sankcija koje propisuje zakon, utiče na unapređenje finansijske discipline, smanjenje zlo-upotreba i povećanje kvaliteta finansi-jskih izvještaja. Ministarstvo finansija je u procesu uspostavljanja kapaciteta za inspekcijsku kontrolu, sa komisijom za hartije od vrijednosti i vijećem za prekršaje dogovorilo proceduru vođenja i dosta vljanja evidencije pravnih li-ca koja su obavezna da dostavljaju go dišnje i kvartalne izvještaje2, kao i način podnošenja prekršajnih prijava. Mi n i starstvo finansija je pokrenulo, pr ed područnim organima vijeća za

1 - Tekst podzakonskih akata se može preuzeti sa sajta Ministarstva finansija (www.mf.gov.me)


18

prekršaje, 203 prekršajna postupka protiv pravnih lica i odgovornih lica u pravnom licu.t savjet za računovodstvo i reviz-

iju je osnovan odlukom vlade 9. ap-rila 2009. godine („službeni list CG“, broj 32/09 od 12. maja 2009. go-dine) zadatak savjeta je da razmatra i zauzima stavove o pitanjima: razvoja i unapređivanja računovodstvene i re-vizorske prakse u Crnoj Gori; pružanja savjeta licima koja kreiraju politiku, regulatorima i državnim organima; pru-žanja stručne pomoći za poboljšanje kvaliteta finansijskog izvještavanja i druga pitanja značajna za ostvarivanje i unapređenje računovodstvene i revi-zorske prakse u Crnoj Gori. savjet za računovodstvo i reviziju je održao tri sjednice. Prva konstitutivna sjednica održana je 23.07.2009. godine, dru-ga je održana 02.10.2009. godine, a treća je održana, elektronskim putem, 13.11.2009. godine. na sjednicama je usvojen3 Poslovnik o radu savjeta za računovodstvo i reviziju, informacija o dosadašnjim i planiranim aktivnostima na implementaciji strategije i akcion-og plana za unapređenje finansijskog izvještavanja u Crnoj Go ri, informacija o projektu first i reParis, zajedno sa helM-ovim pr e dlogom o realizaciji aktivnosti na im plementaciji strategije i akcionog plana za unapređenje finan-sijskog iz vještavanja u Crnoj Gori, infor-macija o realizovanim aktivnostima u periodu jul-septembar 2009. godine, inform acija o sastancima sa pred-stavnicima svjetske banke i tribal helM-a, oko implementacije strategije i akcionog plana za unapređenje finan-sijskog uzvještavanja u Crnoj Gori.t u procesu implementacije strate-

gije i akcionog plana za unapređenje finansijskog izvještavanja u Crnoj Gori (usvojeni na vladi, krajem oktobra 2008. godine). svjetska banka ponu dila je svoju tehničku i finansijsku po moć. u tom smislu, svjetska banka je, na inici-jativu Ministarstva finansija, posred-

stvom Centra za reformu finansijskog izvještavanja, mobilisala izvjesna sred-stva od strane donatora u okviru projek-ta first initiative. osnovni cilj projekta, po zahtjevu Ministarstva finasnija, je bio podrška izradi strategije i akcionog pla-na za reformu finansijskog izvještavanja u Crnoj Gori, kao i obezbjeđivanje sred-stava za im plementaciju strategije. Početkom 2009. godine svjetska ban-ka je na te nderu izabrala konsultantsku kuću tribal helM, koja će, u saradnji sa relevantnim institucijama, raditi na prioritizaciji akcionog plana i dizajniran-ju dugoročnog plana reforme u oblasti računovodstva i revizije. t Pravna lica su obavezna, u skladu

sa izmjenama i dopunama zakona o računovodstvu i reviziji, da godišnje finansijske izvještaje dostavljaju i Cen-tralnom registru Privrednog suda, u papirnoj i elektronskoj formi. stoga je Privredni sud, u saradnji sa Ministar-stvom za informaciono društvo, izvršilo izbor najpovoljnijeg ponuđača za izra du informacionog sistema CrPs-a, kojim će biti omogućeno prijem i evidentiran-je finansijskih izvještaja u elektronskoj formi. rok za završetak projekta je kraj 2009. godine, nakon čega će se svi fi-nansijski iskazi, kao i izvještaji revizora nesmetano predavati CrPs-u u elek-tronskoj formi. t svjetska banka je početkom

2009. godine pokrenula regionalni pro-jekat Put ka evropi: Program reforme računovodstva i snaženja institucija (the road to europe: Program of accounting reform and institutional strengthening) - reParis4. zemlje učesnice su albanija, bih, bugarska, hrvatska, kosovo, Mol-davija, Makedonija, rumunija, srbija, i Crna Gora. Primarni ciljevi regionalnog reParis-a su optimizacija ekonomije obima, eliminisanje duplikacije napora i ola kšavanje razmjene znanja i iskust-va između zemalja u regionu. u okviru reParis projekta do sada je održano osam radionica, a u radionicama su učestvovali predstavnici regulatornih

organa, profesionalnih udruženja i obra-zovnih institucija. t u okviru regionalnog reParis-

a u beču je 3. decembra 2009. go-dine je Ministarska konferencija, na kojoj je naglašen značaj finansijskog izvještavanja za ekonomski razvoj, fin-ansijsku stabilnost i integraciju u eu. na konferenciji su učestvovali predstavnici ministarstava finansija i profesionalnih udruženja Crne Gore, srbije, Makedoni-je, bih, hrvatske, kosova, Moldavije i albanije. u zaključnom ob r aćanju, g-din Philippe le houreou, potpredsjednik svjetske banke za ev ropu i Centralnu aziju je potvrdio posvećenost svjetske banke podršći implementacije reform-skih programa u okviru računovodstva i revizije i daljem proširenju aktivnosti u okviru regionalnog reParis programa.

aktivnosti odjeljenja za evropske integracije:

t Godišnji sastanak predstavnika evropske komisije i evropske centra lne banke povodom prezentacije i prelimi-narnih ocjena ekonomskog i fiskalnog programa (efP) 2009 – 2011. godine održan je u briselu 29. aprila 2009. godine. ekspertski sastanak sa pred-stavnicima evropske komisije i evrop-ske centralne banke bio je posvećen prezentaciji i preliminarnoj ocjeni ek-onomskog i fiskalnog programa 2009 - 2011, srednjoročnog strateškog doku-menta u okviru dijaloga o ekonomskim politikama, država kandidata i potenci-jalnih kandidata, sa evropskom unijom. Predstavnici Generalnog direktorata za proširenje, evropske komisije, istakli su značajan napredak ovogodišnjeg crnogorskog efP 2009 – 2011.t Pododobor za ekonomska i finan-

sijska pitanja i statistiku - u Podgorici je, 26. maja 2009. održan sastanak Privremenog pododbora za ekonomska i finansijska pitanja i statistiku i istovre-meno sektorski unaprijeđeni stalni dija-log za ekonomska i finansijska pitanja

2 - Pravna lica koja su obavezna da dostavljaju godišnje i kvartalane finansijske izvještaje su: Akcionarska društva i druga pravna lica, koja emituju hartije od vrijed-nosti, druge finansijske instrumente kojima se trguje na organizovanom tržištu, kao i matična pravna lica koje su dužna da sastavljaju konsolidovane finansijske iskaze.3 - Materijali se mogu preuzeti sa sajta Ministarstva finansija (www.mf.gov.me)4 - REPARIS je regionalni program usmjeren na kreiranje transparentnog okruženja i efektivnog institucionalnog okvira za finansijsko izvještavanje u jugocentralnoj i jugoistočnoj Evropi.


19

i statistiku između predstavnika evrop-ske komisije i nadležnih organa Crne Gore. t koordinacija na odgovorima na

upitnik evropske komisije za članstvo Crne Gore u evropskoj uniji - vladi Crne Gore je 22. jula 2009. godine uručen upitnik evropske komisije. u koordinaci-ji Ministarstva finansija je bilo ukupno 685 pitanja i potpitanja, odnosno deset poglavlja. Cjelokupan proces odgov-aranja na pitanja, prije svega, sprove-den je u intenzivnoj saradnji sa velikim brojem institucija, i to: Ministarstvom za evropske integracije, Centralnom bankom Crne Gore, zavodom za statis-tiku Crne Gore, komisijom za hartije od vrijednosti, agencijom za nadzor osiguranja, Ministarstvom ekonomije, fondom za zaštitu depo zita, Ministar-stvom saobraćaja, po mo rstva i teleko-munikacija, Minista rstvom uređenja prostora i zaštite ži votne sredine, Mini-starstvom odbra ne, Centrom za stručno obrazovanje, upravom carina, Poreskom uprava, upravom za sprečavanje pranja novca i finansiranje terorizma, direkci-jom za javne nabavke, i dr.t izrada Predloga zakona o in-

vesticiono razvojnom fondu - imajući u vidu značajne promjene u crnogor-skoj ekonomiji (u dijelu bankarskog sektora, tržišta kapitala, prioriteta i potreba privrednog razvoja, sveuku-pnog ekonomskog okruženja, pravne regulative) pojavila se potreba za trans-formacijom fonda i prilagođavanje njegove misije i ciljeva daljem privred-noj razvoju i ekonomskoj politici vlade Crne Gore. takođe, značajni razlozi za transformaciju proizilaze iz trenu-tnog položaja fonda za razvoj koji karakterišu neusklađenost pravne re -gulative (preporuke dri, potreba usk-la đivanja sa zakonom o privrednim društvima u pogledu oblika privred-nog društva, nemogućnost primjene odgovarajućih propisa koji tretiraju fi-nansijsko izvještavanje, neadekvatna organizaciona struktura i sl). u tom smislu, neophodno je obezbijediti kon-tinuitet aktivnostima po kojima je fond za razvoj obezbijedio prepoznatljivost u Crnoj Gori. Prepoznajući potenci-jalna polja djelovanja misija novoosno-vanog subjekta može se definisati kao:

„Podrška realizaciji politika vlade Crne Gore kroz ulaganje u infrastrukturnu i ekološku održivost, podsticaj regional-nom razvoju, podršku mikro, ma lom i srednjem biznisu, efikasno obavljanje procesa privatizacije i saradnju sa me đunarodnim finansijskim instituci-jama“. novoosnovani subjekt će imati sljedeće ciljeve: podrška realizaciji in-frastrukturnih i ekoloških projekata, uravnoteženje regionalnog razvoja, po-drška sektoru mikro, malih i srednjim preduzeća, realizacija procesa priva-tizacije ostatka kapitala koji se nalazi u portfelju fonda, realizacija dosadašnjih plasmana. t zvaničan početak twinning pro-

jekta ‘’Jačanja regulatornih i supervizor-skih kapaciteta finansijskih regulatora’’ obilježen je 15. decembra 2009. go-dine. Projekat je finansiran iz sredstava instrumenta za pretpristupnu pomoć evropske unije (iPa) u iznosu od 1,2 mil. eura, njime se upravlja od strane deleg-acije eu u Crnoj Gori i biće implemen-tiran u periodu od 18 mjeseci. vodeća partnerska država članica eu projekta je narodna banka bugarske u konzorci-jumu sa Centralnom bankom kraljevine holandije i bugarskom komisijom za finansijsku superviziju. institucije ko-risnice su: Centralna banka Crne Gore, komisija za hartije od vrijednosti i agen-cija za nadzor osiguranja. lider projekta sa strane korisnica je mr Milorad katnić, pomoćnik ministra finansija. Projekat će biti implementiran u četiri osnovne oblasti: nadzor nad bankarskim sis-temom i finansijskom stabilnosti, u oblasti hartija od vrijednosti i penzionih fondova, osiguranja, kao i sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma i drugih oblika finansijskih krivičnih djela. više od deset direktiva eu, kao i najbolja praksa zemalja članica biće transponovana i uvedena u nacionalno zakonodavstvo i operativni okvir insti-tucija korisnica putem ovog projekta.t izrada ekonomskog i fiskalnog

pro grama (efP) 2010 - 2012 - nakon upućivanja poziva za izadu efP, od strane predstavnika evropske komisije, vlada Crne Gore je na sjednici od 1. ok-tobra 2009. godine donijela za ključak o formiranju radne grupe za izradu na-vedenog dokumenta. shodno utvrđenoj

dinamici izrade, efP je upućen u vla-dinu proceduru i dostavljen evropskoj komisiji krajem januara 2010. godine.

aktivnosti odjeljenja za finansijski sistem

kako Ministartsvo finansija u di-jelu nadležnosti u okviru finansijskog sistema ima zakonodavnu ulogu, u odjeljenju su se odvijale aktivnosti na pripremi novih i izmjena i dopuna po-stojećih zakona kojima se uređuje fin-ansijski sistem i to:

t zakona o mjerama za zaštitu ban-karskog sektora;t zakona o visini stope zatezne ka-

mate;t Predloga zakona o bankama;t Predloga zakona o stečaju i

likvidaji banaka;t Predloga zakona o zaštiti depoz-

ita;t Predloga zakona o Centralnoj

banci Crne Goret Predloga zakona o izmjenema i

dopunama zakona o preuzimanju ak-cionarskih društava.

dr Milorad katnić, Pomoćnik ministra

za međunarodnu ekonomsku saradnju, strukturne reforme i

unapređenje poslovnog ambijenta


20

snažan uticaj ekonomske i fina-n sijske krize tokom 2009. godine obilježio je kretanje u crnogorskoj ekonomiji, a aktivnost sektora za ek onomsku po litiku i razvoj opred-je ljivao u pravcu pr aćenja realizacije ekonomske politike Crne Gore za 2009. godinu i efekata uspostavljenih regresionih trendova na opšti privredni ambijent, privredni rast i razvoj.

u osnovi koncepta ekonomske politike za 2009. godinu je bila potreba da se sačuvaju rezultati uspostavljene makro-ekonomske stabilnosti i inte r-cija dinamičnog privrednog rasta uz poseban fokus na mjere koje su ima-le za cilj da ublaže očekviane efe kte opšte finansijske krize i obe zbijede zaštitne mehanizme u tom pogledu. Pritom je orijentacija na dalje jačanje tržišne orijentacije privrede i podrška preduzetničkoj inicijativi u realizaciji programa pokretanja i ši renja novog biznisa i investicionih id eja, prije svega, u okviru malih i sre dnjih preduzeća, uz amortizovanje neizbježnih uticaja na socijalnu sferu i životni standard stanovništva, bila u osnovi odgovora države na očekivane izazove. na takvom opredjeljenju, oč u vanje kontinuiteta pr ivrednog ras ta je postavljeno kao osnovni cilj eko nomske politike u 2009. godini.

u skladu s Programom rada vlade za 2009. godinu u sektoru su rađene

kvartalne analize o ostvarivanju eko-nomske politike Crne Gore i tim po-vodom formulisani prijedlozi mjera koje su trebale doprinijeti doslednijem ostvarivanju ekonomske politike i re-laksaciji određenih problema koji su se uslovima krize eksponirali u po sebno oštroj formi.

osnovni nalazi analitičkih proce-dura ukazivali su na teškoće u od r-žavanju likvidnosti bankarskog sek-t ora sa tendencijama povlačenja de pozita i kašnjenja u servisiranju kre ditnih obaveza, što je praktično za-ustavilo kreditnu aktivnost banaka uslovljavajući na taj način da se pro-

blem nelikvidnosti prenese i na realni sektor. Proces zaoštravanja dužničko-povjerilačkih odnosa ugrozio je osn ovne reproduktivne tokove i doveo do opšteg pada privredne aktivnosti.

u tako reduciranim uslovima, na -ročito u prerađivačkoj industriji i ru-darstvu (kaP, željezara, rudnici, pr -e rada duvana) u oštroj formi ispo lj ili su se problemi i teškoće u od ržavanju proizvodnog procesa, re a lizaciji za-početih projekta i ispla tama zarada, uz pojačane tenzije u pogledu moguć-nosti održavanja pos to jećeg nivoa za poslenosti ili njene optimalizacije. us lovi smanjene pri v re dne aktivnosti uticali su i na us poravanje ekonomskih odnosa sa inostranstvom, uz veoma visoki pad obima razmjene, posebno na strani uvoza, što je u cjelini uslovilo opa dajući trend naplate tekućih bu dže-tskih prihoda tokom godine i one mo-gućilo održavanje utvrđenih budžetskih proporcija. donošenjem zakona o iz-mjenama i dopunama zakona o bu-džetu u julu ove godine, budžetske proporcije za 2009. godinu su na nižem nivou usklađene sa pr o cijenjenim re-alnim mogućnostima.

efekti finansijske krize na banka rski sektor i realnu sferu privrede, prijetili su da ugroze osnovne tokove u crnogorskoj ekonomiji. Međutim, efikasnom pr-imjenom preduzetih mjera u cilju zaš-tite bankarskog si st ema i seta mjera

Izvještaj o radu Sektoraza ekonomsku politikui razvoj za 2009. godinu

Borislav ratković


21

vlade iz oblasti fiskalne, budžetske politike, primje nom socio-ekonomskih mjera, izdava njem garancija na zna-čajne kreditne linije međunarodnih finansijskih in s tit ucija, poboljšanjem uslova za ko ri šćenje obavezne rezerve i dru gim intervencijama, rezultiralo je oču va njem stabilnosti bankarskog sis-te ma, zadovoljavajućom likvidnošću i rastom kapitala.

Početkom perioda, realizacijom 40 mil. € državnih obveznica, kreditn-om podrškom Prvoj banci, a ka snije višekratnim emisijama drža vnih zapisa, stvoreni su uslovi za stab ili zovanje likvidnosti banaka i jačanje bankarskog portfolija koji pospješuje kreditnu aktivnost usmjerenu na ra zvojne pro-jekte privrede, posebno pro jekte malih i srednjih preduzeća.

od početka krize bankarski sistem je dokapitalizovan sa 100 mil. €, što je uticalo na poboljšanje likvidnosti ba-naka. Preko snižavanja stope oba vezne rezerve i omogućavanja iz dv ajanja 25,0% obavezne rezerve u dr žavne zapise, finansijski sistem je ojačan za 110 mil. €, a izmjenom re gulative, kojom se smanjuje obim potrebnih rezervacija za date kredite, kreditni potencijal se povećao za 30 mil. €, što je uticalo na očuvanje stabilnosti ba-nkarskog sistema.

uz zakonske mjere za zaštitu ba-nkarskog sektora, mjere podrške li k -vidnosti u okviru budžetske poli ti ke usmjerene su na: smanjenje te ku će neproduktivne budžetske potr o šnje, smanjenje opterećenja na za ra de, prijevremenu otplatu unutra šnjeg du-

ga, ukidanje naknada za autoputeve, ukidanje naknada za korišćenje gr-a đ evinskog zemljišta, sma njenje ci-j ena električne energije za malu i srednju privredu uz programe su bve-ncioniranja najugroženijih kate go rija stanovništva.

realizovana je i odluka vlade Crne Gore koja je usmjerena na smanjenje tekuće, neproduktivne potrošnje i pl-an štednje koji je usaglašen sa svim budžetskim korisnicima.

u takvim uslovima, prema ocjeni, u 2009. godini ostvareni bruto domaći proizvod je za 5,3% realno niži u odnosu na prethodnu godinu. Pritom je pad opredijelilo smanjenje u sva tri sektora industrijske proizvodnje, smanjenje obima radova u građevinarstvu, pro-meta u saobraćaju i trgovini. Po zit ivno


22

je, međutim, što je promet u tu rizmu, jedini u regionu, izvjesno na dmašio prošlogodišnji rezultat i što podrška poljoprivredi daje rezultate u povećanju proizvodnje i aktiviranju resursa u ovoj oblasti.

vlada je, realizujući koncept eko-nomske politike za 2009. godinu, bla govremeno preduzimala mjere i ak tivnosti, fokusirane prioritetno na po dršku privatnoj inicijativi malih i sr e dnjih preduzeća, prije svega, iz sek t ora poljoprivrede i turizma, i po-d sticaj jačanju komponente tražnje, kr oz aktivnosti na pripremi i početku realizacije kapitalnih projekata in fra-strukture (energetika i putevi) i pri-pr emi turističkih projekata, u cilju obe zbjeđivanja dodatnih likvidnih sre-dstava za održavanje aktivnosti u re a-lnom sektoru.

u okviru tog opredjeljenja, u cilju podrške programima u malim i srednjim preduzećima vlada je dala garancije na kreditne linije međunarodnih fina-nsijskih institucija (kredit evropske investicione banke (eib) - 91 mil.€, kredit njemačke razvojne banke (kfW) - 50 mil.€. kreditna podrška je uticala na po boljšanje likvidnosti bankarskog si stema i obezbjeđivanje redovne ak-tivnosti i podsticanje razvojnih po-tencijala malih i srednjih preduzeća. Međutim, ispoljeni oprez banaka u pogledu sigurnosti plasmana po tom osnovu dosta je usporio cjelokupan proces.

realizovao se i Projekat “Posao za vas” za koji su u 2009. godini opre-djijeljena sredstva u iznosu od 18,5 mil. €.

realizuje se i posebni Program dr-žavne pomoći malim i srednjim pre du-zećima za 2009. godinu. intenzivirane su aktivnosti u realizaciji Programa »eliminisanje barijera za razvoj pre-duzetništva u Crnoj Gori« u okviru koga je počela kampanja ,,olakšajmo sebi posao”. Poreska uprava implementira projekat ,,objedinjena registracija i na-plata’’ uz finansijsku podršku sv je tske banke, a akcioni plan koji je pripremila

svjetska banka, sadrži kratkoročne i srednjoročne preporuke za unapređenje poslovnog ambijenta koje su bazirane na nalazima pos ljednjeg izvještaja o lakoći poslovanja. to predstavlja važnu komponentu jačanja konkurentnosti crnogorske ek o nomije.

Mjere ekonomske politike usmje-rene na podršku jačanju likvidnosti i prevazilaženju multipliciranih probl-ema po osnovu smanjene likvidnosti u bankarskom sistemu i realnom se-ktoru, doprinijele su stvaranju us lova u kojim privredni sistem u cje lini, i pored objektivnih teškoća, fun kcioniše i po-zitivno reaguje na mjere podsticaja.

u osnovi očuvani uslovi makro eko-nomske stabilnosti i aktivno us mjerenje ekonomske politike na ub lažavanje negativnih efekata eko nomske i fin-ansijske krize, predstavlja osnovu za održavanje interesovanja potencijalnih str anih investitora za projekte na ovom području. ukupan priliv stranih direktnih investicija u pe riodu januar-septembar 2009. godine iznosio je 857,5 mil.€. Pritom je os tvaren neto priliv stranih direktnih investicija u iznosu od 764,7 mil. €, što je za 69,3% više u odnosu na isti period prošle godine i ukazuje na održavanje investicione aktivnosti. Pritom u strukturi investicija jača ud io ulaganja u preduzeća i banke na račun ulaganja u nekretnine koje je inače bilo dominantno.

u oblasti zaposlenosti, karakte-ri stično je da se i u uslovima eko-nomske krize, koja je evidentno uticala da se pojačaju tenzije u pogledu mo gućnosti održavanja postojećeg nivoa zaposlenosti, posebno u većim sistemima, broj zaposlenih povećava. u oktobru je bilo 175.468 zaposlenih, dok je prosječna zaposlenost u pe riodu januar-oktobar za 5,4% viša u odnosu na isti period prošle godine, što je u dobroj mjeri rezultat politike i sistema podrške preduzetništvu malih i srednjih preduzeća, kroz sa radnju državnih in-stitucija i banaka, realizuju programi samozapošljavanja i razvijanja biznisa koji predviđaju otvaranje novih radnih mjesta i novo zapošljavanje.

opadanje privredne aktivnosti na globalnom nivou, uz smanjen uticaj eksternih faktora inflacije, te smanjena ponuda kredita i smanjenje agregatne tražnje, u skladu s očekivanjima, re-zultiralo je stabilnošću u kretanju inf-lacije. inflacija je, mjerena indeksom potrošačkih cijena, u oktobru u odnosu na decembar prošle godine ostvarila rast od 1,4%. Potrošačke cijene, u ok tobru su povećane za 1,7% u od-nosu na isti mjesec prošle godine, dok kumulativni rast za deset mjeseci ove u odnosu na isti period prošle godine iznosi 3,7%.

Prosječna zarada u oktobru je do-stigla nivo od 633€, a zarada bez poreza i doprinosa 456€. oktobarska zarada je u odnosu na prosjek 2008. godine povećana realno za 0,2%, a zarada bez poreza i doprinosa za 5,7%.

Prosječna penzija u septembru iznosila je 256,7€ a najniža za puni radni staž 235,6€. u skladu sa za-konom o penzijskom i invalidskom osi-guranju vršeno je redovno usklađ ivanje penzija.

i u otežanim uslovima bužetskih ograničenja, održana je redovnost u isplatama zarada u javnom sektoru, penzija i socijalnih davanja.

2. sektor za ekonomsku politiku i razvoj je u okviru obaveza i ovlašćenja Ministarstva finansija obavljao pos-love nadzora nad radom zavoda za statistiku - Monstata i, s tim u vezi ostvarivao komunikaciju s istim koja je omogućavala da se prate osnovni procesi transformacije statističkog sistema Crne Gore u skladu s zakonom o statistici i statističkom sistemu Cr-ne Gore i uloga zavoda u tome. u tom okviru, s posebnom pažnjom se pratio proces metodološkog prila go-đavanja određenih statističkih iskaza normama i standardima eu koji je usmjeren na dostizanje ve će realnosti, blagovremenosti i dost u pnosti statist-ičkih iskaza.

evidentni rezultati u domenu pri-mjene metodologija makro-eko no ms-


23

ke statistike koje se odnose na obr-adu bdP-a, harmonizovanog in deksa potrošačkih cijena, spoljno-trgovinske razmjene, statističke regi onalizacije Cr ne Gore i dr., te razvijanje sistema informacija iz oblasti biznis statistike, ukazuju na sve značajniju ulogu zavoda za statistiku - Monstata u okviru stat-ističkog sistema Crne Go re. Problem kadrovske, tehničke i organizacione osposobljenosti pred st avljaju područja djelovanja na ko jim u narednom periodu treba una pređivati rad zavoda.

3. sektor za ekonomsku politiku i razvoj je u skladu sa zakonskom obavezom, u mjesečnoj dinamici, pri premao i objavljivao listu makro-ekonomskih indikatora u formi i sadrž-aju koja je propisana posebnom odlukom koju je utvrdio statistički savjet Crne Gore. tokom 2009. godine lista je uredno ažurirana i objavljivanja na sajtu Ministarstva finansija. nakon utvrđivanja konačnih podataka o os-tvarenom bdP-u za 2008. godinu i re-vizije podataka o istom za 2007. godinu, lista makro-ekonomskih in di katora za 2007., 2008. i 2009. go dinu je us-klađena sa izvršenim pro mjenama.

4. nacionalnim programom za in-tegraciju Crne Gore u eu za period 2008-2012. godine predviđeno je da Crna Gora utvrdi dugoročnu strategiju razvoja. u skladu s tim, proces cjelovitog definisanja konzistentnog strateškog razvojnog opredjeljenja počeo je iz-radom Project fich-a „nacionalna str -ategija razvoja - Crna Gora u XXi stoljeću - u eri kompetitivnosti i na ci onalni razvojni plan“ i njegovim apl iciranjem za finansijsku podršku iz sredstava iPa programa. na aprilskom zasijedanju iPa komiteta u briselu Project fich je odobren.

u skladu s Project fich-om proces de finisanja nacionalne strategije ra-zvoja realizovaće se u tri faze. Prvu fazu čini izrada strateškog razvojnog dokumenta „Crna Gora u XXi stoljeću - u eri kompetitivnosti“ koji treba da predstavlja osnov i implementaiconi okvir nacionalnog razvojnog plana. ovu fazu definisanja nacionalne stra-

tegije razvoja Crna Gora finansira u cjelini iz budžetskih sredstava. sre-dstva za realizaciju druge i treće fa-ze Project fich-a, koja se odnosi na izradu nacionalnog razvojnog plana, obezbijeđena su iz iPa programa za 2009. godinu.

izrada nacionalne strategije ra z-vo ja počela je zaključivanjem Mem-o randuma o izradi dokumenta „Cr na Gora u XXi stoljeću - u eri kom-petitivnosti“ između vlade Crne Gore i akademije nauka i umjetnosti Crne Gore (potpisan 14. aprila 2009. go-dine) s rokom za izradu dokumenta od 15 mjeseci. tim povodom, vlada je za-dužila Ministarstvo finansija da pruža logističku podršku u procesu izrade dokumenta i ostvaruje komunikaciju sa autorskim timom koji je odgovoran za izradu dokumenta, kao i da, preko svojih predstavnika, učestvuje u jav-nim raspravama organizovanim u pro-cesu izrade dokumenta. u skladu s tim, sektor za ekonomsku politiku i razvoj je tokom godine pratio rad na prezentaciji konceptualnih postavki projekta i de-set potprojekata i pružao obrađivaču određenu stručnu pomoć.

realizacija druge dvije faze defi-ni sanja strateškog razvojnog okvira u skladu s Project fich-om „nacionalna strategija razvoja - Crna Gora u XXi stoljeću - u eri kompetitivnosti i naci on-alni razvojni plan“ odnosi se na

t faza 2 - kreiranje planova za im-pl ementaciju nacionalne strategije ra-zvoja (akcioni i operativni programi) i;t faza 3 - definisanje finansijskog

ok vira za realizaciju nacionalne str-ategije razvoja (povezivanje nacion-alnih planova sa različitim izvorima javnih fondova: lokalnih, regionalnih, nacionalnih, eu, bilateralnih grantova, kredita i dr.).

realizacija ove dvije faze, ko je obuhvataju sadržaj i suštinu naci-onalnog razvojnog plana, počela je verifikovanjem korekcija uslovljenih organizacionim promjenama u struk-turi državne uprave i opredjeljenja da se proces izrade nacionalnog razv-

ojnog plana realizuje kroz twining procedure, a jednim dijelom putem posebnog ugovora o uslugama. sektor za ekonomsku politiku i razvoj je pratio ovaj proces i bio uključen u preduzete aktivnosti.

borislav ratković, pomoćnik ministra finansija za

ekonomsku politiku i razvoj


24

sumirajući globalne rezultate usp-ješnosti jednog ekonomskog sistema i projektujući njegove kapacitete u budućnosti, teorija i praksa nas upu-ćuju na korišćenje bdP-a kao sinteti-zovanog pokazatelja aktivnosti i ut-ilitarnosti jednog društva u stvaranju nove vrijednosti. u tom smislu, Crna Gora je u poslednjih nekoliko godina, u procesu transformacije svog privrednog i ekonomskog sistema, uspjela da ost-vari respektabilne stope realnog rasta bdP-a: 8,6% u 2006, 10,1% u 2007. i 6,9% u 2008. godini. ne sporeći pri-tom određenu relativnost pokazatelja s obzirom na nisku osnovicu na kojoj je taj rast ostvaren, van sumnje je da su reformski procesi usmjereni na promjenu vlasničke strukture privrede sa već dostignutim dominantnim uče-šćem privatnog se ktora, otvorenosti ekonomskog sis tema i tržišne orijen-tacije privrede, omogućili stvaranje pretpostavki i uslova za dinamiziranje privrednog rasta. ovo tim prije, što se pokazalo da i u uslovima globalnih re-cesionih procesa crnogorska privreda, uz sve teškoće, pokazuje vitalnost i sposobnost da odgovori na izazove poremećaja u svjetskoj ekonomiji.

u naslovu naznačena tema otvara više dilema koje se mogu sublimirati u pitanju: da li je bdP dovoljno relevan-tan pokazatelj potentnosti ekonomije

i koliko isti u sferi raspodjele pokazuje dostignutu ekonomsku moć i objektivni materijalni status na nivou jedinke.

nesporno je, čini se, da bdP, uz sve rezerve, na globalnom nivou ipak poka-zuje učinak jednog sistema u godišnjem vremenskom razmjeru, a putem kat-egorije bdP-a per capita, ukazuje i na relativnu snagu ekonomije na nivou jedinke. no, premise na kojim se ba-zira ekspliciranje rezultate ekonomije preko bdP-a, u osnovi pod razumijevaju jedan visok stepen simplificiranosti i uopštenosti u kojoj objektivna slika do-prinosa i efekata na materijalni status određenih kategorija društva, što je i cilj svekolike privredne aktivnosti, izgleda drugačije.

Što u suštini pokazuje ekonomsku moć sistema i jedinke u tom okviru?

sigurno da je pristup dostizanju ob-jektivne mjere na tom nivou polivalen-tan i ukazuje na uticaj i opredjeljenja više faktora. Mjereći i sagledavajući objektivnu kupovnu moć postojećeg nivoa bdP-a putem indeksa njegove potrošačke moći, dobijamo realniju sliku stvarnih performansi bdP-a i vrlo korisne informacije i zaključke u upor-ednim analizama. Produbljenija analiza individualnih dohodaka po svim os-novama i kupovne moći na tom nivou,

ukazaće, u našim prilikama, na visok stepen razuđenosti, velike raspone i nesrazmjernu koncentraciju ekonom-ske snage. na taj način, mjerenje ekonomske snage sistema iz ove vizure dobija novu dimenziju. u tom smislu, korišćenje pokazatelja o ostvarenom bdP-u koji, kako je neko ironično re-kao »mjeri sve osim onog što život čini vrijednim življenja« mora biti podržano sagledavanjem i uvažavanjem značaja više elemenata koji konstituišu objek-tivnu ekonomsku snagu sistema.

s tim u vezi, pokazatelji jačanja ekonomskih sloboda, te indikatori ob-jektivne implementacije ljudskih slo-boda i demokratskih načela, kojim se afirmiše pravo na izbor i zaštitu indi-vidualnih prava i vrijednosti i stvaraju uslovi za valorizaciju invidiualnih vri-jednosti i potencijala, sigurno čine dio tog korpusa neekonomskih faktora kojim se iskazuje i opredjeljuje, pored ostalog, i ekonomski status pojedinca u sistemu. u tom kontekstu, iako se može reći da ekonomska aktivnost posredno uslovljava i kvalitet životne sredine, nivo i strukturu obrazovanja, dužinu životnog vijeka i dr. elemente koji čine okvir životnog standarda u širem smis-lu, objektivno bdP ne skenira perfor-manse i uzajamne uzročno-posledične veze između ovih kategorija i ekonom-skog rasta.

Bruto domaći proizvodkao mjera uspješnosti

ekonomije - ograničenja

25

Mjere socijalne politike u sistemu kojim društvo izražava svoj odnos pre ma licima koja su u stanju socija lne potrebe i šire prema invalidima i licima koja su u radnom procesu iz gubila po raznim osnovama status zaposlenog, svakako, predstavljaju po kazatelj sposobnosti sistema da obezbijedi materijalni sta-tus za one kategorije stanovništva koje ne mogu da privređuju ili u određenim uslovima pretenduju na pomoć države. u tom kontekstu, pitanje je i koliko performanse pojave elementarnog si-romaštva i ekonomskog marginalizo-vanja, kao nužna prateća pojava proce-sa tranzicije, utiču na sliku us pješnosti ukupne ekonomije. na taj način, ek-sponira se manjkavost pokazatelja bdP-a u pogledu mogućnosti sagleda-vanja socijalne kohezije u sistemu.

značajan element sagledava nja ek-onomske moći sistema čini i regio nalna dimenzija razvoja sa nerav no mjernim rasporedom i razmještajem re sursa

u prostoru i nivoom koncentracije de-mografskih, institucionalnih i privrednih kapaciteta. neravnomjeran regionalni razvoj, kao vrlo složen strukturni fenom-en, sa ishodištem i genezom iz jednog dužeg vremenskog perioda, pretpostav-lja vrlo razuđene analize pokazatelja privrednog rasta i društvenog razvoja u relaciji prema parametrima opšteg privrednog razvoja. u tom okviru, sig-urno da se relativiziraju zaključci na koje nas upućuju indikatori globalnih razvojnih rezultata i proporcija.

nekoliko punuđenih crtica, bez pre-tenzija da se obuhvate svi releva ntni činioci koji opredjeljuju iskaz rezultata ekonomije u jednom vreme nskom peri-odu, ima za cilj da ukaže na relativnost i ograničenja pokazatelja bdP-a u mak-roekonomskim analizama i projekci-jama. upravo po la zeći od ovih okolnosti, aktuelna pra ksa i preporuke usmjerne su na analitičke procedure i analize kojim se nadomještaju ograničenja

sistema mjerenja ekonomskog rasta putem bdP-a.

borislav ratković,Pomoćnik ministra finansija

za ekonomsku politiku i razvoj


26

15.01.2009. godine - izjava po-tpredsjednika Vlade i ministra fina-nsija, dr igora lukšića, povodom us vajanja informacije o realizaciji programa “Posao za Vas”

„…u svim crnogorskim opštinama građani su bili veoma zainteresovani

za neku od opcija koje su nuđene programom. kroz različite projekte-inovirani program samozapošljavanja, javne radove, angažovanje pripravnika, programe obuke – «uspjeću» i «šansa mladim menadžerima», do sada je otvoreno 1.457 radnih mjesta. za to je izdvojeno 12,2 miliona eura. taj novac se u saradnji sa bankama realizuje. budžetom za ovu godinu za ovaj projekat je predviđeno oko 18 miliona eura po linijama zavoda za zapošljavanje, direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća i fonda za razvoj. to je jedna od mjera koja stimulisanjem preduzetništva i samozapošljavanja treba da djeluje amortizaciono na odr-

eđene negativne efekte krize. očekuju nas značajne aktivnosti praćenja onoga što su zainteresovani građani bili u prilici da povuku kao kredite za realizaciju svojih projekata zapošljavanja…”

27.01.2009. godine - Potp re-

dsjednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, razgovarao sa pre-

Najznačajnije aktivnostipotpredsjednika Vlade

i ministra finansijau 2009. godini

Gordana Jovanović Ivona Mihajlović


27

dstavnicima Generalnog direktorata za ekonomska i finansijska pitanja evropske komisije

Potpredsjednik vlade i ministar fi-nansija, dr igor lukšić, i pomoćnik mi-nistra, Milorad katnić, sa saradnicima, sastali su se sa predstavnicima Gen-eralnog direktorata za ekonomska i finansijska pitanja (dGeCfin) evrop-ske komisije, hose leandrom i anto-niom sančezom. na sastanku su ra zm ijenjena mišljenja o fiskalnom okviru i perspektivama za naredni sre dnjoročni period, kao i o mogućim ko nsekvencama globalne finansijske krize na Crnu Goru. Predstavnici Min-istarstva finansija su prezentirali fis-kalne tokove na kraju 2008. godine, uz konstataciju da su ostvarena kre-tanja bila na liniji planiranih bud-žetom za 2008. godinu. takođe, dis-ku tovano je i o javno finansijskom okviru do 2011. godine i alternativnim makrofiskalnim scenarijima, imajući u vidu mogućnost različitih potencijalnih uticaja globalne finansijske krize na crnogorski ekonomski sistem. detaljno su razmatrana i struktura i projekcije kretanja javnog duga u narednom sr e-dnjoročnom periodu i dalje aktivnosti u vezi sa procesom privatizacije i planovi na daljem privlačenju stranih direktnih investicija.

04.02.2009. godine - Potpredsje-d nik Vlade Crne Gore i ministar fin-ansija, dr igor lukšić, sastao se sa delegacijom evropske misije vladavine prava na kosovu (eUleX)

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa delegacijom evropske misije vladavine prava na kosovu (euleX), koju je predvodio šef Misije, iv de karmabon. Gospodin karambon je upoznao pot-predsjednika vlade sa ciljevima i akt-ivnostima Misije euleX-a koja, pored monitoringa, ima zadatak da pruža

tehničku i stručnu podršku u izgradnji i unapređenju institucija na kosovu. on je, takođe, naglasio značaj unapređenja regionalne i pogranične saradnje sa ze-mljama iz okruženja, što je jedan od pri-oriteta evropske unije. Potpredsjednik lukšić je upoznao predstavnike eu-leX-a sa progresom koji je Crna Gora postigla u oblasti legislative, poreskog i carinskog sistema, i istakao značaj nastavka reformi. takođe je istakao da su uspostavljanje regionalne sara-dnje, razmjena i protok informacija, eliminisanje barijera u razmjeni roba i usluga, ključni element za unapređenje oblasti carina.

05.02.2009. godine - izjava pot-predsjednika vlade i mi ni stra finansija, dr igora lukšića, po vodom utvrđivanja Predloga zakona o državnoj imovini

“ovaj predlog biće upućen sku-pštini, uz zahtjev da se što prije sazove sjednica, odnosno do kraja februara raspravalja i o ovom zakonu. to je veoma važno, jer ćemo nakon toga doći do samog kraja procesa tranzicija u Crnoj Gori. ovi rokovi su i na liniji rješenja iz zakona o koncesijama. raspolaganje državnom imovinom je vrhovno pravo koje podrazumijeva i prodaju, razmjenu, davanje koncesije, kao i dugoročni zakup. Gornja granica do koje se traži vladino odobrenje je 150 miliona eura. ukoliko se koncesija daje na period od 15, 20 ili 30 godina i pod uslovom da vrijednost prelazi 150 miliona eura, onda se traži odobrenje skupštine. u svim imovinskim zakonima našli smo balans između nadležnosti vlade i skupštine. Predlogom ovog zakona stv-oreni su uslovi da se određeni postupci koji su počeli ili će se završiti kasnije završe na način koji je biti interesantan investitorima. ocijenjeno je da je rok na 90 godina kvalitetna ponuda, s tim što postoji mogućnost da se ugovorom predvidi promjena tretmana za dio lokaliteta koji su u redovnoj upotrebi,

poput vila i zemljišta. u ovom momentu nudimo rješenja koja treba da zadrže visok stpen atraktivnosti crnogorske po-nude prema stranim investitorima. uk-oliko njihove reakcije budu negativne, razmišljaćemo o tome da li je vlada definisala dobra zakonska rješenja. ov im zakonskim rješenjem definiše se i valorizacija lokaliteta velika plaža, va-ldanos, ostrvo cvijeća, luštica...”.

18.02.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na Poslovnom ručku američke privredne komore u Crnoj Gori

“Centralna banka Crne Gore će omogućiti poslovnim bankama da 20 odsto obavezne rezerve iskoriste za kupovinu državnih zapisa, čime bi se obezbijedila njihova likvidnosti i na nekoliko mjeseci riješio problem platnog prometa. kupovinom emitovanih drž-avnih zapisa banke imale bi veći prinos od onog koji sada ostvaruju od obavezne rezerve. tako sterilisani novac, ubačen u bankarski sektor, pomogao bi u ob e-zbjeđivanju likvidnosti i na nekoliko mje-seci riješio problem platnog prometa. budući da nas očekuje veoma teška naredna godina, dokapitalizacijom ele-ktroprivrede i strukturnim reformama bio bi obezbijeđen svježi novac, koji bi dugoročno pomogao stabilizaciji do-maće ekonomije i bankarskog sektora. Prilično je izvjesno da će se Ministarstvo finansija zadužiti u cilju finansiranja budžetske potrošnje, čime bi se obe-zbijedio depozitski potencijal, koji bi sl užio za budžetsku potrošnju do kraja godine i uticao na zdravo funkcionisanje platnog prometa. nije isključena mo-g ućnost da sa predstavnicima Među-narodnog monetarnog fonda bude prip-remljen scenario za podršku oni ma koji budu u najgoroj situaciji. efe kti mjera, koje je u cilju suzbijanja po sljedica gl-obalne ekonomske krize pripremila


28

vla da, biće vidljivi u drugom i trećem kvartalu. Mjere koje je pripremila vla-da predviđaju smanjenje poreza, po-većanje neto zarada, prijevremenu ot platu unutrašnjeg duga, ukidanje od r eđenih naknada, subvencije, pod-rš ku preduzetništvu, kao i spremnost da se u saradnji sa međunarodnim fi-nansijskim institucijama obezbijedi du-goročna finansijska pomoć domaćim bankama…”

20.02.2009. februara - izlaganje potpredsjednika Vlade i ministra fi-nansija, dr igora lukšića, na panel diskusiji „zaštita depozita – trenutno stanje i izazovi“

“svjetska finansijska kriza, koja se prelila i na našu ekonomiju, alarmirala je posljednjih mjeseci svjetsku i stručnu javnost u pronalaženju odgovora kako izaći iz krize i kako se nositi sa izazovima koje je kriza donijela. svjedoci smo de-šavanja na međunarodnoj sceni - velike i razvijene svjetske ekonomije, priznate renomirane finansijske institucije i rejting agencije koriguju svoje procjene iz dana u dan. čini se, da gotovo niko do kraja nije u mogućnosti da da odgovore kako izaći iz krize ili, makar, kako izaći sa što manje negativnih posljedica za javne finansije, bankarski i finansijski sektor, privredu i građane. takođe, ovih dana, dogovorili smo sa Centralnom bankom mogućnost komercijalnim ba nkama da 20% obavezne rezerve iskoriste za kupovinu državnih zapisa, a zakonom o budžetu za 2009. godinu predvidjeli smo i zaduživanje do 75 mil eura za finansiranje budžetske potrošnje, čime će se dati dodatni impuls našem bankarskom sektoru, pospješiti likvidnost platnog prometa i pojačati komponenta investicione potrošnje. vraćanje povjerenja u bankarski sist-em mora, u narednom periodu, biti zajednički zadatak Ministarstva fina-nsija, Centralne banke, fonda za za-

štitu depozita, a, prije svega, svih kome-rcijalnih banaka u Crnoj Gori…”

27.02.2009. godine - Potpreds-jednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na vanrednom sastanku Foruma sindikata jugois-točne evrope

“najbolji odgovor i recept za ubla-žavanje posljedica krize je uspješan socijalni dijalog koji smo u Crnoj Gori uspjeli da izgradimo. vlada razmatra mogućnost dodatne podrške privredi kroz povoljnosti za izvozna preduzeća. analiziramo mogućnost da relaksiramo izvoznike. ukoliko bude trebalo širiti paket državne pomoći, to treba uraditi kroz širenje državnih garancija. ukoliko i bude novih mjera, to će biti fino po-dešavanje onog što smo već uradili. iscrpili smo prostor za kreiranje novih mjera. u ovom momentu je mnogo značajnije da se obezbijedi upliv novca nego na drugi način da se pomaže. kad zemlje koje su van eurozone razmišljaju da uvedu euro, poput danske, čak i velike britanije, priča o štampanju so pstvene valute u Crnoj Gori zvuči pretenciozno. o tome dovoljno govori i veliki pritisak koje imaju nacionalne valute u regionu. euro u Crnoj Gori, u ovom trenutku, pruža značajnu sigu-rnost...”.

16.03.2009. godine - izjava po-

tpredsjednika Vlade Crne Gore i mi-nistra finansija, dr igora lukšića, na kon potpisivanja sporazuma o za jedničkom sprovođenju projekta

„jačanje kapaciteta ministarstva fina-nsija za efikasno planiranje, analizu i upravljanje javnim finansijama, kao podrška težnjama države ka ost va-rivanju ciljeva održivog razvoja i int-egracija u eU“

“...za Crnu Goru je ovaj projekat, čiji cilj je ne samo jačanje kapaciteta, već i efikasno planiranje analiza i upravljanje javnim finansijama i podrška težnjama održivom razvoju i integracijama u eu - izuzetno važan. Projekat će bi ti usredsređen na ekonomski i fis ka lni program, budžet, porez i ca rine, in d-ik atore javnih finansija i os i guranje. očekuje se da će doprinijeti mo de rn-izaciji finansijskog sistema i njego vom usklađivanju sa standardima eu - kako bi se na bolji način odgovorilo razvojnim ciljevima i smanjenju siro maštva...”

18.03.2009. godine - Potpisan Ug-ovor o zajmu za finansiranje Projekta “izgradnja regionalnog reciklažnog ce ntra u livadama - Podgorica”

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, igor lukšić, potpisao je ugo-vor o zajmu za fin a n siranje projekta “izgradnja regio na lnog reciklažnog centra u livadama - Podgorica“, u iznosu od 5 miliona eu ra. ugovor o izg-radnji regionalnog reciklažnog centra u “livadama” - Po dgorica zaključen je između “depo nija” d.o.o. Podgorica i “ute Planta residuos solidos urbanos Posgorica”, Madrid, a potpisivanje ovog ugovora između “instituto de Credito oficial” kraljevine španije (iCo) i Crne Gore (Ministarstva finansija) predstavlja us lov kako bi se pomenuti projekat mogao realizovati. nacrtom ugovora o zajmu predviđeno je da vlada španije odobri Crnoj Gori zajam uz kamatnu stopu od 1% na godišnjem nivou, grejs period od 5 godina i period otplate 11 godina.


29

18.03.2009. godine - Potpreds j-

ednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, posjetio područnu jedinicu Poreske uprave u Podgorici i predao poresku prijavu

“realizacijom projekta objedinjene registracije i naplate Poreske uprave eliminisaće se biznis barijere, a po-četak primjene novog sistema je ve-oma uspješan. ovim programom po činjemo primjenu politike jednog š a l tera, čime eliminišemo značajne biznis barijere koje su u prethodnom periodu postojale, a ogledale su se kroz obavezu poreskih obveznika da obiđu nekoliko institucija da bi došli do registracije. Poreski obveznici i os-iguranici mogu dolaskom u Poresku upravu i podnošenjem jedinstvene pri-jave da obave sve što se tiče njihovih obaveza. očekujemo da će od 1. jula biti moguća i objedinjena naplata poreza i doprinosa, što znači da će na adresu Poreske uprave dolaziti podaci u kojima će biti iskazane sve poreske obaveze. to će dodatno umanjiti biznis barijere, jer su obveznici i osiguranici do sada morali da kontaktiraju i fondove penzijsko-invalidskog osiguranja (Pio), zdravstva, kao i zavod za zapošljavanje…”

18.03.2009. godine - Potpr eds-jednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na van-rednoj sjednici Upravnog odbora Un-ije poslodavaca, u okviru diskusije o mjerama za ublažavanje efekata eko-nomske krize

„vlada će razmatrati mogućnost da se cijene električne energije za privredu dodatno subvencionišu za pet odsto. biće omogućeno uvoznicima da Pdv plaćaju na 30 umjesto dosadašnjih osam dana. dodatna subvencija za str-uju vladu će koštati četiri miliona eura. ukupna subvencija biće 12 miliona, jer je vlada već subvencionisala deset odsto cijene. za uvoz za odloženo plaćanje Pdv biće neophodne bankarske ga-rancije. Pošto svi privredni subjekti nijesu u mogućnosti da obezbijede ove garancije spremni smo da prihvatimo i korporativnu garanciju pod uslovom da firma koja je daje za plaćanje carinskih obaveza ima bankarsku garanciju. biće podržan i turizam i građevinarstvo i kreditne linije biće usmjerene ka njima. to, takođe, može biti način da se u sistem vrate depoziti kroz drugu vrstu kapitala. Cilj je da se poveća konkurentnost privrede. one moraju biti sa dugoročnim efektom i u osnovi sa tržišnim ponašanjem. ne smijemo sebi dozvoliti da donosimo odluke koje će biti grubo miješanje u poslovne odluke banaka, privrede…“.

27.03.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na Viii cetinjskom Parlamentarnom forumu

“…Posljednjih mjeseci svijet je bio svjedok najturbulentnijih dešavanja na svjetskim finansijskim tržištima od vremena velike depresije. ekonomsko finansijska kriza okupirala je cijeli

svijet i učinila ga, možda, po prvi put u ekonomskoj istoriji jedinstvenim mje stom. Gotovo da nema mjesta na svijetu u koje se kriza nije uvukla u sve pore društva i u kojem se građani svakodnevno ne suočavaju sa istim pitanjima: kako sačuvati radno mjesto, gdje čuvati novac, koliko i do kada će kriza trajati. na žalost, ekonomska situ-acija je takva da niko ne može da da pravi odgovor na krizu, a odgovornost prema građanima nameće potrebu da i u ovoj vanrednoj situaciji, a kriza jeste vanredna, sačuvamo prisebnost i optimizam. Jer ni ova kriza neće be-skrajno trajati i kad ona prođe svijet će se vratiti u normalne ekonomske to-kove…”

02.04.2009 godine - Učešće potp-redsjednika Vlade i ministra fin ansija, dr igora lukšića, na okr u glom stolu „sa druge strane usp ona: Fiskalne politike efektivne u pr ocikličnom ok-ruženju”

“Crnogorska vlada bi bila zado vo-ljna ukoliko bi ekonomski rast u ovoj godini bio između nula i dva odsto. to bi obezbijedilo stabilnost eko nom skih prilika. Crna Gora je 90 odsto eko-nomskih aktivnosti vezala za region i eu. ukoliko oni budu u recesiji, onda se teško izboriti sa izazovima i u Crnoj Gori. vjerujemo da ćemo vladinim mje rama i kreditnim linijama od me-đu narodnih finansijskih institucija u narednim mjesecima imati efekata. naš zadatak je da sprovodimo mjere koje neće kratkoročno ugasiti požar, a praviti trošak za buduće generacije. smanjenje poreza dalo je i daje do-bre efekte. uticalo je na povećanje likvidnosti, potrošnje, plata. to je način da se ublaže posljedice krize. istina je da smanjenje poreskih stopa ima granicu koja je definisana našim zakonima. najveći jaz je u Pdv prihodima iz uvoza i carina. to je razumljivo, jer je u prvom


30

kvartalu smanjen između 30 i 40 odsto. to nije posljedica načina oporezivanja, već direktno ekonomske krize. vlada Crne Gore ne razmatra mogućnost uv-ođenja progresivnog oporezivanja koje stvara naviku da se javna potrošnja planira prema troškovima, a ne prema pr ihodima. Proporcionalno oporezivanje zarada zaposlenih u prethodnom pe-riodu dalo je pozitivne efekte. nova vlada odlučivaće o rebalansu budžeta i eventualnom aranžmanu sa MMf-om. za sada u izvršavanju budžeta nema posebnih kašnjenja. od saradnje sa MMf-om Crna Gora ne bježi, ali će o tome odlučivati, takođe, nova vlada. naš posao je da definišemo mogući model saradnje sa MMf-om koji bi bio aktiviran ukoliko zatreba. u prethodnom periodu vodili smo opreznu politiku koja nam omogućava da Crna Gora ne dođe u situaciju da mora da traži hitne pakete podrške. da nije bilo bankarske krize, posljedice od globalne krize u ovom momentu u Crnoj Gori bi bile minimalne. iz toga je sasvim jasno koliko je bitno da svi zajedno obezbijedimo stabilnost bankarskog sistema…”

06.04.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, potpisao Ugovor o garanciji za treću tranšu kredita za Projekat “Hitne rehabilitacije željezničke in-frastrukture”

Potpredsjednik vlade i ministar fin-ansija, dr igor lukšić, i šef kancelarije evropske banke za obnovu i razvoj, Marek lorinc, potpisali su ugovor o ga ranciji za treću tranšu kredita za Projekat “hitne rehabilitacije željezničke infrastrukture”. Potpisivanju ugovora o garanciji prethodilo je potpisivanje ugovora o kreditu za Projekat “hitne rehabilitacije željezničke infrastrukture“ u iznosu od 4.000.000,00 eura, koji su potpisali izvršni direktor JP željeznička

infrastruktura Crne Gore a.d. Podgorica, g-din vladimir šaulić, i predstavnik ebrd-a. u prethodnom periodu pot-pisani su ugovori za prve dvije tranše projekta (2007. godina - 6.000.000 eura, 2008. godina - 5.000.000 eura), dok je realizacija treće tranše u iznosu od 4.000.000 eura predviđena za 2009. godinu. varijabilna kamatna stopa predviđena ugovorom iznosi še -s tomjesčni euribor plus 1%, a ug-ovorom je predviđena i mogućnost prelaska na fiksnu kamatu u zavisnosti od kretanja na finansijskom tržištu. ugo-vorom je, takođe, predviđeno je da će se sredstva treće tranše kredita koristiti za finansiranje prioritetnih građevinskih radova na rehabilitaciji željezničke pruge.

13.04.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa simeonom dja-nkovim, pokretačem i idejnim tvorcem doing Business izvještaja

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa delegacijom svjetske banke - ifC/fias, koju predvodi g-din simeonom djankov, glavni ekonomista za finansije i privatni sektor u svjetskoj ba nci, pokretač i idejni tvorac doing business izvještaja („izvještaja o lakoći poslovanja“). Po-tpredsjednik lukšić prezentirao je aktivnosti vlade Crne Gore u pogledu unapređenja institucionalnog okvira za obavljanje biznisa u Crnoj Gori i posljedično rangiranja u ovogodišnjem doing bussines izvještaju. izvještaj se bazira na utvrđenim indikatorima, na osnovu kojih se pozicionira zemlja sa aspekta uslova, odnosno lakoće za obavljanje biznisa. Pomenuti indikatori, na osnovu kojih se rangira zemlja se odnose na pokretanje biznisa, izd-

avanje licenci, zapošljavanje radnika, registraciju imovine, mogućnosti dob-ijanja kredita, zaštitu investitora, pl-aćanje poreza, prekograničnu trgovinu, realizaciju ugovora i zatvaranje biznisa.

14.04.2009. godine - Potpisan memorandum o izradi dokumenta „Crna Gora u XXi stoljeću - u eri ko-mpetitivnosti“ – izjava potpre dsjed-nika Vlade i ministra finansija, dr igora lukšića:

“narednih 15 mjeseci, za koliko dokument bude gotov biće angažovan kompetentan tim koji će izraditi pro-jekat, a troškovi rada iznosiće oko 920 hiljada eura, kroz tri tranše. ovaj poduhvat u ekonomskoj krizi dodatno dobija na značaju. stekli su se uslovi da domaće znanje bude iskorišćeno i ne robujemo više potrebi da nešto kvalitetnije i pametnije tražimo van Crne Gore. vlada će sve svoje kapacitete staviti na raspolaganje projektnom timu, a za koordinaciju će biti zaduženo Ministarstvo finansija...“.

29.04.2009. godine - Potpred-sjednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, održao predavanje na džons Hopkins univerzitetu

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, održao je sinoć na prestižnom džons hopkins univerzitetu u vašingtonu predavanje na temu „uticaj globalne ekonomske krize na region jugoistočne evrope“. Potpredsjednik vlade upoznao je stu-dente, takođe, i sa procesom evroat-lanskih integracija, pristupanjem sto i drugim važnim političkim i ekonomskim temama u Crnoj Gori. Govoreći o ut-icaju ekonomsko - finansijske krize na Crnu Goru, potpredsjednik lukšić je predstavio paket socijalno-ekonomskih mjera za prevazilaženje posljedica


31

te krize, koje se odnose na podršku privredi, malim i srednjim preduzećima, bankarskom sektoru, građanima i dr. kao potencijalne amortizere krize, istakao je kreditnu podršku od stane eu i svjetske banke, a na pitanje zašto se Crna Gora do sada nije zadužila kod MMf-a, potpredsjednik je pojasnio da Crna Gora do sada nije imala potrebu za aranžmanom sa MMf-om, te da će se o eventualnom aranžmanu odrediti nova crnogorska vlada. u dijelu izlaganja koji se odnosio na ekonomske reforme, potpredsjednik vlade govorio je o značaju uvođenja eura za stabilizaciju monetarnog sistema i crnogorske ekonomije, slobodnom protoku kapit-ala i politici jednocifrenih poreza, kao konceptu za kreiranje otvorenog eko-nomskog sistema za nova ulaganja i investicije.

12.05.2009. godine - Potpred-sjednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na okruglom stolu „Uticaj ekonomske krize na evropske integracije“ u organizaciji nedeljnika „monitor“ i ambasade nje mačke u Crnoj Gori u okviru projekta „Crna Gora i evropske in-tegracije“

“vanredne ekonomske okolnosti nijesu mogle poremetiti implementaciju aktivnosti i prioriteta definisanih nac-ionalnim planom evropskih integracija. to su, možda, najbolji pokazatelj našeg predanog rada i posvećenosti procesu

pridruživanja, kao i svijesti evrope o velikom poslu koji je Crna Gora uradila do sada. Globalna finasijska kriza neće suštinski uticati na krupne korake i napore koje Crna Gora preduzima na njenom putu ka evropskoj por-odici. kriza će uticati na vođenje flek-sibilnije ekonomske i monetarne po-litike, određene izmjene u fiskalnim politikama zemalja eu i stagnaciju ek-onomskog razvoja na evropskom nivou. Međutim, ništa od navedenog neće uticati na evropske integracije Crne Gore. Crna Gora samostalno odolijeva izazovima krize i redovno se servisiraju sve mandatorne državne obaveze, up rkos 18 odsto manjim prihodima od planiranih. vlada je bez obzira na aktuelni ekonomski momenat, koj i zahtijeva dodatno angažovanje u prevazilaženju posljedica krize, u pot-punosti posvećena ispunjavanju ciljeva i obaveza iz sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju. Proces pridruživanja Cr ne Gore nikako ne smije biti danak koji bi ekonomska kriza mogla uze-ti, dosljedna primjena evropskog zakonodavstva pozitivno uticati na dalje jačanje institucija i vladavinu prava što je, uz ekonomske slobode, najbolja kombinacija brzog ekonomskog raz-voja...”

13.05.2009. godine - Potpredsj-ednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na konferenciji “Finansijska kriza: greška države ili greška tržišta” koju je organizovao UdG u saradnji sa Hayek institutom iz Beča u okviru programu manifestacije „Free market Road show“

“ako Crna Gora hoće da ostvari konzistentan ekonomski rast i produkt-ivnost neophodno je da se fokusiramo na infrastrukturne projekte. Preduzete mjere i planovi vlade ne znače da mo-žemo izbjeći negativne uticaje krize. Mi nijesmo imuni ni izolovani. do odr-eđenog stepena neminovno je da će

potrošači prilagoditi svoje potrebe no-vim uslovima. nijedna vladina mje ra ne može uticati preventivno na to. ali nema grešaka tržišta, tržište je odraz u ogledalu, onoga što mi radimo kao učesnici u tržišnoj interakciji. Mno-go je primjera, kako su politike drugih zemalja oživjele krah. što je veća in-terakcija države, to je veća ner avn ot eža tržišta, a implikacije utiču na cje novnu strukturu što ne odražava pra vu sliku. Pravo je pitanje je da li su ekonomije spremne da snesu socijalni trošak ovih dešavanja...”

18.05.2009. godine - Potpred-sjednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, učestvovao na sastanku borda guvernera eBRd-a u londonu

„...u ispunjavanju postavljenih ci ljeva, od ogromonog značaja za Cr nu Goru je finansijska podrška i pomoć koju nam je prethodnih go-dina evropska banka za obnovu i razvoj pružila u oblastima regulisanja tretmana otpadnih voda, komunalne infrastrukture, rehabilitacije pute va i željeznice i drugih važnih infrastrukt-urnih projekata, vrijednosti od oko 80 miliona eura, koji su osnovi preduslov za razvoj jedne zemlje. vrlo je važno pomenuti i ulogu evropske banke za obnovu i razvoj u prethodnom periodu, ne samo kada su u pitanju ekonomski i razvojni prioriteti Crne Gore, već go-tovo cjelokupnog regiona jugoistočne


32

evrope. realizujući svoje ciljeve, banka je, zaslužna za ostvareni napredak i reforme u svim zemljama, što je, sva-kako, imalo pozitivne političke i eko-no mske implikacije i na razvoj Crne Gore.

ipak, posljednjih mjeseci okončanje tranzicionog procesa je, moglo bi se reći, u većini zemalja prolongirano za postkrizni period. Potreba da se sačuva socijalni i ekonomski balans u cijelom svijetu je danas prećutno izglasani gotovo ekumenski prioritet. sve svjetske ekonomije, pa i crnogorska, smišljaju nove načine i modele za prevazilaženje krize. čini se, ipak, da su manje zemlje, kakva je Crna Gora, osjetile prednosti male i otvorene ekonomije, kao i dobrih ekonomskih politika iz pretkriznog perioda. Crna Gora, je zbog pozitivnih performansi javnih finansija – suficit u posljednje tri godine, smanjenje drža-vnog duga, bila u maloj prednosti u odnosu na druge zemlje, pa je prvi udar krize lakše amortizovala...”

27.05.2009. godine - Potpisan Ugovor o kreditu između Crne Gore i iBRd-a za Projekat institucionalnog razvoja i jačanja poljoprivrede i Ugovor o grantu Globalnog fonda za životnu sredinu

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, i šef kance-larije svjetske banke u Crnoj Gori, Jan-Peter olters, potpisali su ugovor o kreditu između Crne Gore i ibrd-a za Projekat institucionalnog razvoja i jačanja poljoprivrede i ugovor o gra-ntu Globalnog fonda za životnu sre-dinu (Gef Grant), koje će realizovati Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede kao nosilac projekta. Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, zavod za statistiku Cr-ne Gore i veterinarska uprava, kao institucije nadležne za implemetaciju

projekta, učestvovaće u kofinansiranju projekta u iznosu od 2.955.000 €. ugovor o kreditu između Crne Gore i ibrd-a za Projekat institucionalnog razvoja i jačanja poljoprivrede, odobren je na period od 11,5 godina, sa grejs periodom od 5,5 godina i otplaćivaće se polugodišnje uz povoljne kamatne stope.

16.06.2009. godine - Potpredsje-

dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, bio je domaćin sastanka Holandske konstituence mmF-a i svje tske banke, koji se od 14-16. juna održao u Budvi - Pozdravni govor

“...neću kriti lično zadovoljstvo što je Crna Gora upravo u godini ekonomske krize domaćin holandske konstituence, kao i ovolikom broju država. želim da ovaj sastanak bude mjesto za jednu kvalitetnu, konstruktivnu i bogatu ra z-mjenu mišljenja i iskustava. Prije svega, prilika da male zemlje, kakva je Crna Gora, predstavljajući svoja iskustva, doprinesu da se svi zajedno u narednom periodu borimo za bolja, fleksibilnija i inovativnija rješenja, koja će nam pomoći da globalni ekonomski haos premostimo sa što manje posljedica. ali, neka i ovo bude dobra prilika da, u godini kada se sve destinacije bo-re za svoje mjesto u turističkom kalendaru, date vaš doprinos našem paketu antikriznih mjera i dobar glas prenesete o Crnoj Gori. drago mi je što ćete, prije svega, otkriti, doživjeti i uživati u ljepotama Crne Gore, na koje smo mi u Crnoj Gori ponosni. i nadam se da ćemo uspjeti da, kroz programe koje smo pripremili, predstavimo dio naše mladosti, kreativnosti, umjetnosti i kulturne raznolikosti...”

18.06.2009. godine - izjava potpre-dsjednika Vlade i ministra finansija, igora lukšića, povodom utvrđivanja

Predloga zakona o završnom računu Budžeta Crne Gore za 2008. godine

“ukupni primici budžeta bili su 0,74 odsto veći od plana, zbog čega je ostvaren suficit oko 0,4 odsto bruto nacionalnog proizvoda. realan rast bruto proizvoda je 8,1 odsto, a nominalni 18,8 odsto. to su pokazatelji da je crnogorska ekonomija u prošloj godini bilježila dinamičan rast. djelovanje krize bilo u određenom smislu odloženo. Crna Gora ima nizak javni dug. on je prošle godine iznosio 26,8 odsto bruto nacionalnog proizvoda, nezaposlenost je pala na 10,8 odsto. konsolidovana javna potrošnja iznosi 46,6 odsto bruto proizvoda ili 1,55 milijardi eura. tekuća javna potrošnja umanjena je za ukupne kapitalne izdatke i bila je 37,32 odsto bruto proizvoda. ovo je potvrda da se struktura popravlja u korist infrastrukturnih investicija. u prošloj godini konsolidovani izdaci budžeta iznosili su 38,1 odsto bruto proizvoda, a tekući 33,6 odsto. nema sumnje da je ovo povoljna struktura javne potrošnje. na kraju prošle godine depoziti su iznosili 96,58 miliona eura. država je raspolagala sa oko 23,6 miliona eura u zlatu. Parlament bi o rebalansu budžeta trebalo da se izjasni do kraja jula ove godine. sve to što vlada kao pomoć treba da se uradi treba da se nađe veoma transparentno u državnom budžetu..”

02.07.2009. godine - Potpisan Ugovor o garanciji za finansiranje pro jekata malih i srednjih preduzeća posredstvom crnogorskih poslovnih banaka

Ministarstvo finansija Crne Gore, u ime vlade Crne Gore, izdalo je državnu garanciju za kreditni aranžman sa ev-ropskom investicionom bankom (eib), vrijednom 91 milion eura. navedeni iznos će biti pozajmljen crnogorskim


33

po slovnim bankama u cilju kreditiranja projekata malih i srednjih preduzeća. u skladu sa procjenama eib-a, vlada Crne Gore odobrila je izdavanje garancije za kredite sljedećim bankama: Crnogorska komercijalna banka: 33.000.000 eura, hipo alpe adria banka: 5.000.000 eura, nlb Montenegro banka: 20.000.000 eura, Podgorička banka: 7.000.000 eu ra, opportunity banka: 6.000.000 eu ra, atlasmont banka: 9.000.000 eura, hipotekarna banka: 4.000.000 eura, komercijalna banka budva: 3.000.000 eura, first financial bank: 2.000.000 eura. rokovi otplate, grejs period i kamatna stopa su međusobno povezani, a od uticaja je i vrsta projekta koji će biti finansiran. Grejs period za odobrena sredstva iznosi 4 godine, a ukoliko se radi o infrastrukturnom projektu - 5 godina, dok je period otp-late kredita 12 godina, odnosno 15 godina za infrastrukturne projekte. u pogledu kamatne stope banke se mogu, prilikom povlačenja prve tranše kredita, opredjeljivati za fiksnu ili varijabilnu kamatnu stopu. fiksna kamatna stopa nije vezana za “čisti” euribor, već se kamatna stopa vezuje za swap stopu, koja zavisi od broja godina otplate kredita, i na koju se dodaje fiksni spred od 60 baznih poena (0.60%).

02.07.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, ig-or lukšić, sastao se sa majklom Ha ltzelom, višim članom Centra za transatlanske odnose u školi za me-đu narodne napredne studije pri Uni-verzitetu johns Hopkins

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, igor lukšić, sastao se sa Ma jklom haltzelom, višim članom Ce-ntra za transatlanske odnose u školi za međunarodne napredne studije pri univerzitetu Johns hopkins. tokom sa stanka su razmijenjena mišljenja o ekonomskoj situaciju u Crnoj Gori, glo-

balnim ekonomskim trendovima, kao i opštoj ekonomskoj i političkoj situaciji u regionu. G-din haltzel se zanimao za najaktuelnija ekonomska pitanja – kao što je restrukturiranje kompanije kaP, dokapitalizacija elektroprivrede, stanje u bankarskom sistemu u Crnoj Gori. Potpredsjednik lukšić se osvrnuo na makroekonomski ambijent u Crnoj Gori, ističući da Crna Gora, za razliku od većine zemalja nije pala u recesiju, i da će crnogorska ekonomija do kraja 2009. godine ostati na nultom rastu.

09.07.2009. godine - izjava pot-predsjednika Vlade i ministra finansija, igora lukšića, povodom Predloga zakona o izmjenama i dopunama za-kona o budžetu Crne Gore za 2009. godinu, s rezimeom

„...zbog posljedica ekonomske krize smanjili smo budžetsku potrošnju - pri-hode i rashode. očekujemo da će do kraja godine izvorni prihodi biti 1,250 milijardi eura ili 216 miliona manje od plana. nadamo se da ćemo do kraja godine uspjeti da zadržimo nultu stopu ekonomije i da ćemo sa ovim promjenama budžeta uspjeti da održimo stabilnost javnih finansija. u ovoj godini predviđamo budžetski deficit od oko 2,6 odsto bruto nacionalnog proizvoda ili 90 miliona eura. zaduživanje i dalje treba da bude isključivo u funkciji razvoja, odnosno realizaciju niza projekata iz kapitalnog budžeta. kapitalni budžet projektujemo na 130 miliona eura umj-esto planiranih 215 miliona. Po svim stavkama, osim u subvencijama koje služe za amortizovanje krize za mala i srednja preduzeća, ali i građane, imamo korekcije. Podrška preduzećima među kojima je i kaP je, takođe, planirana što realno neće povećati troškove. rashodi za materijal i usluge smanjeni su za oko 15 odsto, 8,5 odsto tekuće održavanje, troškove rente za 18,3, kapitalni izdaci za oko 34 odsto. osim subvencija, povećana su samo sredstva za tehnološke viškove, jer je predviđena participacija vlade u rješavanju jednog broja socijalnog problema u privredi. bez obzira na rebalans, mjere štednje se nastavljaju. Jednostavno rečeno, izračunali smo da ima prostora da se dodatno uštedi. današnjim rebalansom

projektovali smo ekonomiju na nultoj stopi, a inflaciju na oko tri odsto. Prihodi od privatizacije su ostali na 35 miliona eura. dio tih prihoda koje očekujemo u ovoj godini planiramo da angažujemo - u četvrtom kvartalu. očekujemo da do kraja godine realizujemo neke značajnije privatizacije…”.

10.07.2009. godine - izlaganje potpredsjednika Vlade Crne Gore i mi nistra finansija, igora lukšića, na sastanku Hrvatskog poslovnog kluba Crna Gora

„...vlada ima pravo da vrši pritisak na banke da povlače novac koji je uz državnu garanciju obezbijeđen iz inostranstva. ne želimo da sugerišemo bankama u šta će ulagati novac - od-nosno u koje preduzeće. to je nji-ho va stvar i zavisi od analize biznis plana. ukoliko se ekonomska kriza produbljava, onda više ne možete govoriti o solventnim klijentima. onda su svi u lancu u problemima. zato je neophodno da shvatimo da banke moraju da preuzmu ulogu, uslovno rečeno restrukturiranja preduzeća. bez te vrste pomoći kompletan proces neće dovesti do rezultata. obezbjeđenje sv-ježeg novca crnogorskom bankar skom sistemu biće ovih dana zaokruženo, a dati efekte u narednom periodu kroz podršku ekonomiji - malim i sre-dnjim preduzećima. to je samo pola posla završeno, ukoliko taj novac ne bude povlačen, odnosno plasiran. u tom slučaju to ne bi bilo rješenje za sprečavanje posljedica krize. novac koji smo obezbijedili izuzetno je povoljan. to je najbolji mogući izvor finansiranja, poslije trajnog kapitala - bolji od de-pozita u prethodnom periodu. taj novac se servisira u roku od sedam 12 i 15 godina u poređenju sa depozitima koji su oročeni na godinu - dvije. Crna Go-ra mora obzebijediti stabilnost javnih


34

finansija. Mi smo rebalansom budžeta koji je usvojen na vladi smanjili linearno fond zarada za sve one koji su na budžetu, što ne znači smanjivanje zarada. onemogućilli smo dodatno širenje administaracije, jer zato nema prostora. Produžili smo mjere štednje. i ponudili alternativni scenario. re-ba lansom smo uvećali stavku za su-bvencije za električnu energiju za građane i privredu. kaP i željezara bez obzira što su privatizovani nijesu do kraja restrukturirani. ekonomska kriza je šansa da sprovedete reforme. ekonomski sistem treba dodatno libe-ralizovati, osnažiti poziciju regulatora u ekonomiji...“

16.07.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa direktorom i regionalnim koordinatorom svjetske banke za zemlje jugoistočne evrope, džejn armitaž

Potpredsjednik vlade i ministar fin-ansija, dr igor lukšić, sastao se sa di-rektorom i regionalnim koordinatorom svjetske banke za zemlje jugoistočne evrope džejn armitaž. Potpredsjednik lukšić je informisao g-đu armitaž o najnovijim makroekonomskim poka-zateljima i ekonomskim kretanjima u Crnoj Gori, kao i pripremljenim iz-m je nama i dopunama zakona o bu-džetu i nastavku mjera štednje u ci-lju stabilizacije javnih finansija. na sa stanku je razgovarano o aktuelnim pitanjima restrukturiranja kaP-a, do-kapitalizaciji elektroprivrede, kao i dr-ugim strateškim aktivnostima usmje re-nim na stimulisanje ekonomije i bržem ekonomskom oporavku. G-đa armitaž je istakla da je globalna situacija veoma teška i da Crna Gora nije mogla biti izolovana, ističući značaj likvidnosti i stabilnosti finansijskog sistema za na stavak ekonomskih aktivnosti. ta-

kođe, na sastanku je razgovarano o ev entualnom sklapanju aranžmana sa MMf-om, kao i mogućnosti za ko-rišćenja kreditnih sredstava svjetske banke kao podrška vladi Crne Gore u sprovođenju strukturnih reformi.

17.07.2009. godine - izjava potp-redsjednika Vlade i ministra finansija, igora lukšića, nakon sastanka sa predstavnicima Unije poslodavaca, na temu unapređenja socijalnog dijaloga u Crnoj Gori, u uslovima uticaja glo-balne ekonomske krize

„...vlada će stalno insistirati da ba-nke koriste sredstva za koje je država obezbijedila garanciju. relativno visoke kamate na koje utiče više faktora nije moguće preko noći smanjivati. zajmovi obezbijeđeni uz držanu garanciju od kfv, evropske investicione banke... objektivno mogu uticati na smanjenje kamata. veoma smo zainteresovani da taj novac uđe u sistem. zbog toga smo ih pritiskali tako što smo konstantno slali poruke da smo zainteresovani da banke što je moguće brže potpišu ugovore sa međunarodnim institucijama i da novac usmjere u turizam, poljoprivredu, drvopreradu, trgovinu, zanatstvo. banke treba da realizuju kreditne šeme koje su odobrene, jer je to i u njihovom interesu. kad nemate dobre klijente, onda imate probleme i u bankama. ako banke ne vide interes za plasiranje kredita neće to uraditi samo zato što je novac pokriven garancijom. Moramo shvatiti da je prošlo vrijeme komunizma u kome države govore segmentima u društvu šta treba da se radi. država samo treba da unaprijedi poslovni ambijent. nije u svijetu dominantna praksa da država odustaje od tržišne ekonomije u korist socijalizma. odgovornost je na poslodavcima da plasiraju dobre biznis planove. vlada, sindikat i poslodavci uskoro treba da definišu novi kolektivni ugovor što će biti veoma složen posao,

jer mora sadržati i odgovor na posljedice krize. vlada se sprema za pregovore oko novog kolektivnog ugovora. tim koji je formiran napraviće nacrt. budući ugovor treba da uvaži elemente krize, ali i da predvidi ponovni rast ekonomije. u tom rasponu treba tražiti rješenje i odgovor sa visokim stepenom odgovornosti. u novom kolektivnom ugovoru treba da predvidimo najnižu zaradu, koja treba da bude socijalni minimum. kolika će ona biti - stvar je pregovora, odnosno inputa koje budemo koristili za izračunavanje...“

27.07.2009. godine - Potpredsje -dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa ministrom fi n-ansija Republike slovenije, Francem križaničem

Potpredsjednik lukšić i ministar križanič razgovarali su o otvorenim pi-tanjima finansijske saradnje između država na finansijskom i poreskom trž-ištu, saradnji na razvojnim programima i projektima između slovenije i Crne Gore, kao i pitanjima podrške i pomoći slovenije na putu Crne Gore u evropsku uniju. razgovarano je i o pitanjima dvostrukog oporezivanja i poreza na dodatu vrijednost (Pdv), imajući u vidu da dvije zemlje nijesu uspostavile sistem reciprociteta povraćaja Pdv-a poreskim subjektima sa sjedištem u sloveniji, odnosno u Crnoj Gori. Pr-


35

edsjednik savjeta agencije za nadzor osiguranja, vladimir kavarić, potpisao je Memorandum o saradnji sa agencijom za nadzor osiguranja slovenije (agencija za trg vrednostnih papirjev), koji će, kako je naglasio potpredsjednik lukšić, pomoći jačanju saradnje na području osiguranja.

11.09.2009. godine - Potpisan Ug-o vor o dugoročnom zakupu zem ljišta na poluostrvu luštica

“..zakup je na 90 godina, a kon-zorcijum preuzima obavezu da narednih 20 godina upravlja ovim područjem i investira minimum 210 miliona eu-ra. naknada za zakup je 88 centi po kvadratu, s tim što je predviđeno da se za prvih deset godina novac plati unaprijed. nakon potpisivanja ugo-vora zakupnina za 18 mjeseci biti uplaćena, a ostatak nakon što ugovor postane pravosnažan. danas potpisani dokument treba da ratifikuje skupština. nakon toga, on postaje u potpunosti pravno valjan. sada se stvaraju uslovi da se krene u integralni koncept ra-zvoja poluostrva luštica. ovo je prvi aranžman zakupa koji je u skladu sa nedavno usvojenom zakonom o drž a-vnoj imovini…”

15.09.2009. godine - Potpisan Pro tokol o razvojnoj saradnji između Vlade sR njemačke i Crne Gore

„...njime se obezbjeđuje i deset miliona eura za projekte i programe

bilateralne i tehničke saradnje. Protokol predviđa korišćenje novih kreditnih linija kfW i nekoliko donatorskih pro-jekata. razvojni zajam je namijenjen za energetiku kroz ulaganja u obnovljive izvore energije. od 80 miliona eura - pet miliona je iz njemačkog budžeta, a 75 miliona zajam kfW -a. u oblasti vodosnabdijevanja je predviđeno ang-ažovanje dodatnih milion eura koji će biti korišćeni za različite studije - osnov za buduće aranžmane za rješavanje otpadnih voda - ne samo na primorju. u oblasti tehničke saradnje preko Gtz-a biće angažovano četiri miliona eura. Predviđeno je da se ovaj novac koristi u narednih osam godina. ovo je podrška Crnoj Gori da što prije ispuni standarde na putu ka integracijama i potvrda dobrih odnosa Crne Gore i njemačke...”.

30.09.2009. godine - izlaganje potpredsjednika Vlade i ministra fi-n ansija, dr igora lukšića, na milo če-rskom razvojnom forumu

„...bez obzira što do kraja godine očekujemo da ekonomija bude na ni vou rasta od minus tri do minus četri posto, možemo se nadati uz određene ak-tivnosti blagom rastu naredne godine. rast crnogorske ekonomije nakon kri-ze biće mukotrpan, dug i postepen, jer su prognoze i procjene rasta u više navrata korigovane prema dolje. sada više razmišljamo o onome šta su šanse, a ne opasnosti krize. u međuvremenu smo realizovali rebalans budžeta kojim je izbalansirana potrošnja, bilježimo rast stranih direktnih investicija, a na stabilizaciju ukupnih prilika uticala je i transakcija sa ePCG. zbog svega toga ne treba očekivati dalje poniranje ekonomije. Pred Crnom Gorom sada stoji nekoliko izazova, prije svega, do-datno smanjenje budžetske potrošnje koju će vlada naredne godine smanjiti

dodatnih tri odsto na 35 odsto bdP-a. Potrebno je dalje redefinisanje tržišta rada kroz primjenu novog zakona o radu i izmjene postojećeg ili usvajanjem novog kolektivnog ugovora. to je ozbiljan zadatak, ako želimo da naš sistem bude do kraja održiv. dugoročni izazov je dalje unapređenje poslovnog ambijenta koji treba osloboditi barijera i stega. država treba da se bavi socijalnom politikom, a ekonomija da zadovoljava interese potrošača. Jedino aktivna, dodatno li-beralizovana i otvorena ekonomija može generisati jak privredni rast. kra-jem prošle i početkom ove godine bilo je puno zagovornika teorije da Crna Gora treba da napravi aranžman sa MMf-om. Ja, kao i neki drugi odupirao sam se toj tezi i mislim da je vrijeme pokazalo da smo u pravu. o tom pe-riodu kriza je vladala i MMf-om i mislim da bi aranžman, odnosno mjere i preporuke MMf-a, u tom periodu samo produbile krizu. u međuvremenu se i na unutrašnjem i na spoljašnjem planu situacija promjenila i sada ne vidim neki veći problem ili negativni uticaj ako bi Crna Gora odlučila da sklopi aranžman sa MMf-om...“.

06.10.2009. godine - održani godišnji sastanci mmF-a i svjetske banke u istanbulu

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, i predsjednik savjeta Centralne banke, ljubiša krg-ović, učestvovali su od 3 - 6. oktobra na g odišnjim sastancima MMf-a i svj etske banke, koji se ove godine održ avaju u istanbulu. tokom godišnjih sastanaka, potpredsjednik lukšić i go spodin kr gović učestvovali su u radu ho la-ndske konstituence i imali veliki broj bilateralnih susreta sa predstavnicima MMf-a, svjetske banke, ifC-a, dojče banke, Credit svisa, te ministrima fi-n ansija holandije i kosova i dr. na sa-


36

stancima je razgovarano o trenutnoj ek-onomskoj i finansijskoj situaciji u Crnoj Gori i aktivnostima na prevazilaženju posljedica krize, kao i o aktuelnim mjerama na smanjivanju javne pot-rošnje i kreiranju održivog fiskalnog i monetarnog okvira. Potpredsjednik lu kšić i gospodin krgović su upoznali predstavnike MMf-a i svjetske banke sa trenutnim aktivnostima na pripremi izmjena zakona iz oblasti bankarskog sektora, koji bi trebalo da ojača i do-datno stabilizuje finansijski sistem Crne Gore. Posebno su pozitivno oci-jenjene aktivnosti vlade na poboljšanju poslovnog ambijenta, koje su vodile napredovanju Crne Gore za 6 pozicija u doing business izvještaju. ocijenjeno je da su fiskalni paket mjera, prila-gođavanje velikih industrijskih predu-zeća i strukturne reforme dobra platf-orma za nastavak razgovora u vezi po tencijalnog aranžmana, ukoliko se Cr na Gora odluči i za taj oblik saradnje.

16.10.2009. godine - Potpredsj-ednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa predsjednikom svjetskog savjeta za turizam i puto-vanja, žan klod Baumgartenom

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa predsjednikom svjetskog savjeta za turizam i putovanja (WttC), žan kl-od baumgartenom. razgovarano o globalnim ekonomskim trendovima, ek-onomskoj situaciji u Crnoj Gori, kao i tre-ndovima u sektoru turizma u godinama nakon krize. imajući u vidu globalnu ekonomsku situaciju, potpredsjednik lukšić je izrazio zadovoljstvo povodom rezultata ovogodišnje turističke sezone, ističući da će 2010. godina biti izazov za sve ekonomije evrope. on je istakao da je turizam na vrhu crnogorske eko-nomske agende i da, u godinama

nakon krize, Crnu Goru očekuje dobro osmišljen postkrizni menadžment u svim sektorima, unapređenje postojeće ponude, nova ulaganja u putnu i komunalnu infrastrukturu i, takođe, je istakao da je očuvanje životne sredine i ekološka orjentisanost, rješavanje eko loških crnih tačaka, korišćenje alternativnih izvora energije prioritet u daljem razvoju crnogorskog turizma. kao ključni preduslov za razvoj turizma u jednoj zemlji, gospodin baumgarten je naveo dijalog između javnih inst-itucija, donosilaca odluka, privatnog sektora, u čemu je Crna Gora dobar primjer drugim zemljama članicama WttC-a. takođe, istakao je važnost razumijevanja turističkih vrijednosti od svih relevantnih subjekata, prije svega, vladinih institucija.

09.11.2009. godine - Potpredsj-ednik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, sastao se sa predstavnicima Generalnog direktorata za ekonomska i finansijska pitanja evropske komi sije

Potpredsjednik vlade i ministar fi-na nsija, dr igor lukšić, sastao se sa an-toniom sančezom Parejom i Mihajijem Makovejim, ekonomskim analitičarima za Crnu Goru u Generalnom direktoratu za ekonomska i finansijska pitanja evr-opske komisije. Potpredsjednik vla de ih je upoznao sa aktivnostima vlade na planu smanjenja javne potrošnje i stva-ranja održivog fiskalnog okvira u godi-nama nakon krize. takođe, je ra zgova-rano i o finansijskoj situaciji u lokalnim samoupravama. lukšić je is takao da će finansiranje projekata in frastrukture u lokalnim samouprava biti prioritet vlade u narednom periodu, imajući u vidu potrebu za njenim daljim unapređenjem. istovremeno, istakao je važnost donošenja seta zakona kojim će se unaprijediti regulacija finansijskog sektora.

13.11.2009. godine - Potpred sje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, primio je predstavnike mladih sdp-a

Potpredsjednik vlade i ministar fi-nansija, dr igor lukšić primio je pre-dstavnike mladih sdP-a, koji su mu uručili peticiju povodom odluke vla de o zapošljavanju pripravnika u drža v-nim organima bez nadoknade, uz ob-o stranu saglasnost. Potpredsjednik lu kšić je pozdravio inicijativu mladih sdP-a i okupljanje mladih ljudi oko jedne ideje, naglašavajući da je ova, u potpunosti pozitivna i stimulativna odluka vlade, u kontekstu finansijske krize, u javnosti dobila drugačiju kon-otaciju. Ponovio je da je odluka koju je usvojila vlada Crne Gore imala za cilj da omogući mladim ljudima da, uz njihovu saglasnost, ukoliko institucija u kojoj žele da odrade pripravnički staž, nema finansijskih sredstva, to mogu uraditi bez nadoknade. „Mislim da je to u potpunosti pozitivna odluka, imajući u vidu da veliki broj institucija, zbog li-mitiranosti finansijskih sredstava nema mogućnost da upošljava pripravnike. na taj način stvorili smo ambijent da odrade pripravnički staž i dodatno se edukuju u našim institucijama. Mi ćemo, prilikom kreiranja budžeta za 2010. godinu, nastojati da sredstva koja se opredjeljuju zavodu za zapošljavanje za te namjene, budu na nivou ovogodi-šnjeg budžeta, ali sa ciljem da u na-jvećem dijelu budu upućena privredi u cilju racionalizacije državne uprave i dugoročnog ulaganja u crnogorsku privredu. stekao se utisak da vlada na taj način zatvara vrata mladim lju -dima, što nam nije bila namjera. ako pogledate strukturu zaposlenih u Ministarstvu finansija, uočićete da na-jvažnije funkcije pokrivaju upravo mladi ljudi. i vrlo sam raspoložen i u narednom periodu upošljavati mlade ljude, vidjeti


37

stažiste u našoj instituciji, naravno, u okviru naših finansijskih mogućnosti...

18.11.2009. godine - Govor potpr-edsjednika Vlade i ministra fina nsija, dr igora lukšića, na regi onalnoj ko-nferenciji o reformi poslovnog amb-ijenta u jugoistočnoj evropi

„Poboljšanje uslova poslovanja nije i ne treba da bude izolovani cilj kreatora ekonomske politike. na kratak rok, ze mlje koje tome posvećuju više pažnje od ostalih mogu ostvariti određene benefite, ali već u srednjem i dugom roku vremenski koordinirani napori ze malja u regionu da rade na stvaranju uslova za lakše poslovanje, čine ukupan region konkurentnijim i vizibilnijim na globalnom tržištu. tek tada se ostvaruju pravi benefiti za građane naših zemalja. bilo bi mi neobično danas da se ne osvrnem na hronologiju i uzroke krize. čini mi se da se riječ „kriza“ u govorima mi-nistara finansija gotovo odomaćila i da je i danas teško, nakon vrlo neizvjesne godine, pronaći pravi odgovor. da li je krizu prouzrokovao krah tržišta ili se radi o nepromišljenim ekonomskim politikima koje su prethodno impleme-ntirane? ili su, ipak svi naši nacionalni planovi, ipak, određeni globalnim fina-nsijskim i ekonomskim trendovima. to je pitanje na koje će tek kasnija eko-nomska istorija moći da da odgovor, ukoliko se imajući ranija iskustva bude oko toga mogao postići elementarni konsenzus. kako god, smatram da su ključni dugoročni izazovi za lije-č enje posljedica krize upravo u po-bo ljšanju poslovnog ambijenta i da ljim naporima na uspostavljanju sis-t ema slobodne trgovine, odnosno slo-bodne razmjene. afirmacija principa olakšanog poslovanja u vremenu ekonomske krize govori da elementi institucionalne ekonomije postepeno postaju dio mejnstrim ekonomije, što

je prije samo desetak godina bilo za mnoge nezamislivo. smatram, stoga, da ekonomski sistem treba osloboditi svih mogućih stega, a da je budžetska politika okvir kojim uz što manje dist-orzivnog djelovanja prema tržištu treba uticati na poboljšanje blagostanja sva-kog pojedinca u društvu...“.

19.11.2009. godine - Potpisan Ug ovor o dodatnom finansiranju za Projekat unapređenja sistema zdravs-tva u Crnoj Gori

Potpredsjednik vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, i šef kancelarije svjetske banke u Crnoj Gori, Jan-Peter olters, potpisali su ugovor o dodatnom finansiranju za Projekat unapređenja sistema zdravstva u Crnoj Gori. ugov-orom o kreditu svjetska banka će obe zbijediti Crnoj Gori kredit u iznosu od 5,10 miliona eura za Projekat un-apređenja sistema zdrastva u Crnoj Gori. sredstva iz kredita će se koristiti za podršku inicijalnim koracima ka re-formisanom sistemu zdravstva u Crnoj Gori, pri čemu se daje prioritet jačanju kapaciteta za planiranje i uređenje zdr avstvene politike, stabilizovanju fi-n ansiranja zdravstva, poboljšanju pru-žanja usluga primarne zdravstvene za -š tite...

20.11.2009. godine - Potpisan Ugovor o garanciji za kreditnu podršku Kap-u

Potpredsjednik vlade i ministar fi-nansija, dr igor lukšić, potpisao je ug-ovor o garanciji za kreditnu podršku

kaP-u, u iznosu od 49,68 miliona eura, a, takođe, potpisani su i ugovor o kreditu za restrukturiranje (socijalni program), refinansiranje, za Montenegrobonus ad Cetinje, od strane izvršnog direktora kaP-a, leonida krilova i potpredsjednika otP banke, laslo Wolfa, i ugovor o im-plementaciji socijalnog programa koji je potpisao ministar ekonomije, branko vujović, i izvršni direktor kaP-a, leonid krilov. krediti su odobreni na 4 godine, uz 1 godinu grejs perioda i uz kamatnu stopu euribor + 4,625. ugovor o kr-e ditu za restrukturiranje iznosi 25 miliona eura i namijenjen je rješavanju pitanja otpremnina zaposlenih u kaP-u i rudnicima boksita - nikšić. ugovor o kreditu za refinansiranje, u iznosu od 21,68 miliona eura namijenjen je re-finansiranju duga koji kaP ima prema Ckb/otP-u.

24.11.2009. godine - Potpisan Ug-ovor za projekat odlaganja čvrstog otpada u Crnoj Gori

Potpredsjednik vlade i ministar fi-n a nsija, dr igor lukšić, i viši kreditni sl užbenik eib-a za region, Marion hoe-n icke, potpisali su ugovor za proj e k-at odlaganja čvrtsog otpada u Crnoj Gori vrijedan 27 mil. eura, koji će fin-ansirati evropska investiciona banka. Cilj projekta je da se razvije integrisana šema održivog upravljanja čvrstim otp-adom u Crnoj Gori, po standardima evropske unije. Projekat uključuje gr a-dnju prvih ćelija za sanitarne deponije na lokacijama kotor (za opštine kotor, budva, tivat i eventualno herceg no-vi); nikšić (za oštine nikšić, Plužine i šavnik); bijelo Polje (za opštine bijelo Polje, Mojkovac i kolašin) i Pljevlja (za opštine Pljevlja i žabljak). Projektom je predviđena i sanacija 30 deponija ot pada, nabavka vozila za odlaganje otpada, izrada svih neophodnih studija za izgradnju deponija, tehnička pomoć za pripremu i implementaciju projekta, us-


38

tanovljavanje sistema za registrovanje ili praćenje otpada širom zemlje.

24.11.2009. godine - održan sve-čani prijem povodom proslave de-setogodišnjice uspješne saradnje u oblasti razvoja između Vlade Crne Gore i Vlade sR njemačke

„kad pravimo retrospektivu jedne saradnje i prijateljstva, onda je uvijek dobro osvrnuti se na ono što je taj spoj donio. Prolazeći pored prezentacija, na putu do vas, osjetio sam veliko zadovoljstvo zbog znanja, iskustava, razvojnih projekata koje je njemačka vlada donijela u Crnu Goru. kad vam neko daruje novac, onda je on vaš ktitor, a kad vam daje dio sebe i svoje znanje, onda je vaš prijatelj. za male država, kao što je Crna Gora, tek na izlasku iz tranzicije, to je dar prijateljske države koji ćemo pamtiti i vraćati tako što ćemo na gotovo najvećem političkom i ekonomskom putu najbrže učiti, da bi i mi ubrzo mogli da učimo i darujemo druge. i to je onda ciklus koji traje, daje šansu nekim novim državama, ono čemu težimo i u čemu vidim najskoriju budućnost Crne Gore. da se rad, dobra volja i pozitivna en-ergija oko jedinstvenog cilja uvjek vraćaju višestruko kroz znanje, razvoj i radost zbog zajednički odrađenog po-sla. ali, naravno, zahvaliću se svima, bilo da su sa crnogorske, njemačke ili neke druge strane, koji pomažu Crnoj Gori da premosti jaz između sjevera i juga, obezbijedi i razvije nedostajuću infrastukturu, obogati svoju turističku i kulturnu ponudu, unaprijedi finansijski okvir i sve drugo...“.

26.11.2009. godine - izjava po-t pre dsjednika Vlade i ministra fi-na nsija, igora lukšića, povodom utvr đivanja Predloga zakona o izmj-enama i do punama zakonu o porezu

na dohodak fizičkih lica, Predloga zakona o izm jenama i dopunama za kona o porezu na dobit pravnih lica, Predloga zakona o izmjenama i dopunama zakona o porezu na up otrebu motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i le tilica, Predloga zakona o izmjenama i do-punama zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje i Pre-dloga zakona o Budžetu Crne Gore za 2010. godinu

„...tekući budžet iznosiće 651,46 miliona, a finansiranje dugova oko 128 miliona eura. za kapitalni budžet pr-edviđen je 121 milion, devet miliona ma-nje u odnosu na ovu godinu. rashodi dr-žavnih fondova iznose 527,61 miliona. ovaj budžet će, kada se konsoliduju podaci, biti na nivou od oko 40 odsto procijenjenog bruto domaćeg proizvoda. Planiran je blagi rast ekonomije od 0,5 odsto, što znači stagnaciju. razmatra se i mogućnost da ekonomija i u narednoj godini bude u minusu oko dva odsto, što je projekcija MMf-а. dešavanja u ekonomiji posljednjih mjeseci ukazuju na to da privreda u narednoj godini ne bi trebalo dodatno da ponire. Mo-gli bismo očekivati oporavak ili stab-il izaciju. Predviđeno je da vlada u narednoj godini potpiše kredite vrijedne do 73,5 miliona eura, za zaduživanje u otplati deficita i servisiranje duga do 200 miliona, i izda garancije za zajmove vrijedne 202 miliona eura. izvjesno je da se jedan dio garancija, prije svega, za kaP i željezaru, mora prenijeti iz ove godine u narednu…“.

03.12.2009. godine - izjava pot -pr edsjednika Vlade i ministra fin-a n sija, igora lukšića, povodom ut v r đ ivanja Predloga zakona o inves-t ic i ono-razvojnom Fondu Crne Gore i akcionog plana za unapređenje po-slov nog ambijenta

„nakon dužeg vremena raz ma-tranja ra zličitih opcija transfio rmacija fonda za razvoj, vlada je utvrdila predlog zakona o investicionom ra-zvojnom fondu Crne Gore i to treba posmatrati i u kontekstu preporuka koje državna revizorska institucija ranije dala da se redefiniše pozicija fonda za razvoj u našem si stemu, jer je postojala

određena ko alizija između njegovog bu-džetskog tretmana, odnosno tretmana kao pra ktičnu prirodu društva po zakonu fonda za razvoj. iz tog razloga, pristupilo se donošenju ovog zakona i sada se stvaraju uslovi da se fond za razvoj transformiše u investiciono razvojni fond, dakle akcionarsko društvo koje će pod jedan krov smisliti aktivnosti dosadašnje podrške preduzetništvu fondu za razvoj i direkciji za razvoj mala i srednja pr-eduzeća. istovremeno se na taj način rješava određen problem koji je državna revizorska institucija predložila da se razriješi, time dolazimo do kvalitetnog po nama sistemskog rješenja. istovremeno će direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća na stavitit da radi one poslove zbog kojih je u suštini i formirana to je da kroz podsticanje biznisa, stvaranje uslova za razvoj biznis inkubatora pomoći mi kro i malim preduzećima da dođu do kvalitetnog biznis planova, projekata itd., nađu svoje mjesto na tržištu...“.

04.12.2009. godine - Potpredsje-dnik Vlade i ministar finansija, dr igor lukšić, razgovarao sa direktorkom i regionalnim koordinatorom svjetske banke za zemlje jugoistočne evrope, džejn armitaž

Potpredsjednik vlade i ministar fi-na nsija, dr igor lukšić, sastao se sa direktorkom i regionalnim koordina-torom svjetske banke za zemlje jugo-istočne evrope, gospođom džejn ar-mitaž. na sastanku je razgovarano o aktuelnim mjerama vlade Crne Gore na stabilizaciji javnih finansija i okončanju poreske reforme započete 2002. go-dine. Potpredsjednik lukšić je izrazio nadu da će novi set poreskih rješenja i prijedlog zakona o budžetu naići na odobravanje Parlamenta, sindikata i privrede, kao i da se inkorporiranjem novih poreskih rješenja daje doprinos boljoj implementaciji objedinjenog si-


39

s tema poreske registracije, koji će ot p očeti početkom naredne godine. Potpredsjednik lukšić je upoznao gos-pođu armitaž i sa najvažnijim aspektima mjera na stabilizaciji javnih finansija i novim prijedlogom zakona o budžetu za 2010. godinu. u tom kontekstu, istakao je da je tekuća potrošnja smanjena u odnosu na pre thodne godine, ka-pitalni budžet ostao na približnom ni vou, a planirani deficit na nivou ka-pitalnog budžeta. u razgovoru je bilo riječi i o progresu koji je crnogorska administracija napravila u godini krize - pripremi odgovora na upitnik, viznoj liberalizaciji, raspravi o ulasku u MaP i drugim važnim ekonomskim i političkim pitanjima. „sve to daje nam dodatan elan i podsticaj da u 2010. godini na-stavimo sa sprovođenjem mjera kako na ekonomskom, tako i na političkom planu“ - istakao je potpredsjednik lu -kšić. Gospođa armitaž je najavila pote-ncijalni kredit svjetske banke za mart naredne godine, koji će se odnositi na podršku finansijskom sektoru i ind-ustrijskim sistemima ukoliko se ispune uslovi predviđeni programom.

15.12.2009. godine - Uvodno izl-aganje potpredsjednika Vlade i min-istra finansija, igora lukšića, na se-minaru povodom zvaničnog poč etka twinning projekta ‘’jačanja regu la-tornih supervizorskih kapaciteta fi na-

nsijskih regulatora“„...u svijetlu krupnih koraka Crne

Gore na njenom putu ka učlanjenju u evropsku porodicu dozvolite da se osvrnem na par najznačajnih aktivnosti u prethodnom periodu. Prije tačno go dinu dana Crna Gora je predala formalan zahtjev za status kandidata u evropskoj uniji. u svijetlu globalne ekonomske krize, koja je, možemo reći, svoj zenit dostigla upravo u godini koja je polako za nama, naša posvećenost

politici integracije nije izgubila na svom intenzitetu i entuzijazmu. dosljedno sprovođenje Privremenog sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, koje se potvrđuje i kroz redovne sastanke po-d odbora, implementacija prioriteta de finisanih nacionalnim programom za in tegraciju Crne Gore u eu, ra-tifikacija sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju koja, nadam se, ulazi u svoju završnu fazu, a koja sa druge strane, predstavlja dodatan pozitivan impuls država čla nica, samo su neki od pokazatelja da i mala administracija može kvalitetno od govoriti velikim izazovima i preuzetim ob avezama. twi nning projekat finansiran kroz in-strument pretpristupne pomoći evro-pske komisije, započet u dobroj pr aksi i saradnji Ministarstva finansija sa de-legacijom eu u Crnoj Gori, doprinijeće daljem unapređenju institucionalnih, regulatornih i supervizijskih kapaciteta finansijskih regulatora. ovaj projekat će samo potvrditi stabilne osnove kv-alitetne i efikasne saradnje između Mi n istarstva finansija kao lidera pr-ojekta sa crnogorske strane sa in-stitucijama korisnicama: Centralnom bankom Crne Gore, komisijom za hartije od vrijednosti i agencijom za nadzor osiguranja i trasirati put dobroj kooperaciji i razmjeni iskustava između naše zemlje, bugarske i holandije, jer priznaćete da je volja za razmjenom znanja i dostignuća prvi korak ka uspjehu...“.

18.12.2009. godine - Potpisan Ugovor o kupoprodaji 41,1402% akci-jskog kapitala u društvu „lovćen osi-guranje“ ad Podgorica

Potpisan ugovor o kupoprodaji 41,1402% akcijskog kapitala u društvu „lovćen osiguranje“ ad Podgorica. ugovor je potpisan između vlade Crne

Gore, fonda penzijskog i invalidskog osiguranja, zavoda za zapošljavanje Cr ne Gore i fonda za razvoj Crne Go-re, kao prodavaca i zavarovalnica tr i glav, d.d. slovenija, kao kupca ak-ci ja. zavarovalnica triglav je skupa sa povezanim licima tako postala 91,83% vlasnik najveće crnogorske osi-guravajuće kuće. za kupovinu 83.331 akcije lovćen osiguranja se saglasila i crnogorska agencija za nadzor osi-guranja, a kupovina je zavarovalnicu triglav koštala 5.999.832 eura, tj. 72 eura po akciji. transakcija će biti realizovana u januaru 2010. godine. Potpredsjednik vlade i ministar finan-sija, dr igor lukšić, je ovim povodom kazao: „Potpisivanjem ovog ugovora završena je privatizacija u finansijskom sektoru, čime sprovodimo jedan od važnih segmenata ukupnih struktu-rnih reformi. triglav osiguranje preuz-imanjem akcija države pokazuje da je opredijeljen da bude strateški partner u ovoj oblasti u Crnoj Gori“. Matjaž rakovec je nakon potpisivanja ugovora saopštio: „triglav Grupa osnažuje svoje prisustvo u Crnoj Gori, jer smo se i do sada iskazali kao dobar suvlasnik i kvalitetan partner našim osguranicima, poslovnim partnerima i zaposlenima. u skladu sa korporativnim vrijednostima koje gajimo, takođe, želimo biti i po-vezani sa okolinom u kojoj djelujemo, zato osnažujemo i našu društvenu odgovornost. da zaključim, i ubuduće ćemo biti otvoreni za pružanje podrške kulturi, sportu i mladima Crne Gore.” triglav grupa doniraće po 150 000 eura u narednih pet godina za realizaciju programa sporta u opštini Cetinje.

Pripremile:Gordana Jovanović,

portparol

ivona MihaJlović, asistent portparola


40

Uvod

u sklopu pretpristupnih pregovora Crne Gore sa eu, jedan od zahtjeva je da se postojeći sistem unutrašnjih finansijskih kontrola prilagodi, odnosno razvije u skladu s konceptom sistema unutrašnjih finansijskih kontrola koji je u tom području razvila europska unija, zasnovanom na međunarodnim standardima i dobroj praksi evropskih zemalja.

Prema navedenom konceptu, si-stem unutrašnjih finansijskih kontr ola u javnom sektoru (PifC - Public int-ernal financial Control) predstavlja objedinjen sistem koji uspostavljaju korisnici budžetskih sredstava u cilju kontrolisanja, revidiranja i izvještavanja o korišćenju nacionalnih sredstava i sredstava eu, a koji čine: finansijsko upravljanje i kontrole i unutrašnja re-vizija.

finansijsko upravljanje i kontrole je sveobuhvatan sistem unutrašnjih kontrola koji uspostavljaju i za koji

su odgovorni rukovodioci korisnika budžeta, koji upravljajući rizicima, osi-guravaju razumnu sigurnost da će se u ostvarivanju ciljeva budžetska i druga sredstva koristiti pravilno, ekonomično, efikasno i efektivno. to znači u skladu sa zakonima i drugim propisima, štiteći sredstva od gubitka, zloupotrebe i štete. taj sistem obuhvata sve poslovne transakcije, a posebno one koje su vezane za prihode/primitke, rashode/izdatke, procedure nabavki i ugovaranja, povraćaj pogrešno uplaćenih iznosa, imovinu i obveze. sistem unutrašnjih kontrola sprovode rukovodioci i svi zaposleni.

donošenjem zakona o sistemu un-utrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru, crnogorsko zakono davstvo je u dijelu unutrašnje finansijske ko-ntrole u javnom sektoru, usklađeno sa pravnom tekovinom evropske unije. Prema odredbama ovog zakona, Min-

Izvještaj o radu za2009. godinu Sektora za

centralnu harmonizacijufinasijskog upravljanja i

kontrole i unutrašnje revizijeu javnom sektoru

Mila Barjaktarović


41

i starstvo finansija nadležno je za ko-o rdinaciju uspostavljanja i razvoja si-stema unutrašnjih finansijskih kont r ola u javnom sektoru, a sektor za centralnu harmonizaciju finansijskog upravljanja i kontrole i unutrašnje revi zije u javnom sektoru Ministarstva fi nansija nadležan je za sprovođenje ko ordinacije u ovoj oblasti.

normatIvnI dIo

u 2009. godini nastavljene su akti-vnosti na realizaciji akcionog plana vezanog za sprovođenje strategije ra-zvoja unutrašnje finansijske kontrole u javnom sektoru Crne Gore.

u izvještajnom periodu u sektoru za centralnu harmonizaciju finansijskog upravljanja i kontrole i unutrašnje re-vizije u javnom sektoru, na osnovu za kona o sistemu unutrašnjih finan-sijskih kontrola u javnom sektoru, pri premljeni su podzakonski akti u oblasti unutrašnje revizije i to: uredba o uspostavljanu unutrašnje revizije u javnom sektoru, uredba o zvanjima unutrašnjih revizora i Pravilnik o načinu i postupku rada unutrašnje revizije. Po red navedenih podzakonskih akata, izrađen je i Priručnik za unutrašnju reviziju.

1. Uredba o uspostavljanu unutra-šnje revizije u javnom sektoru („sl. list CG“, br. 23/09)

ovom uredbom stvoreni su pre-duslovi za uspostavljanje nezavisne funkcije unutrašnje revizije kod subje-kata javnog sektora, kao jednog od elemenata sistema unutrašnje finan-sijske kontrole u javnom sektoru. ure-dbom je propisana obaveza usposta-vljanja posebne organizacione je di n ice za unutrašnju reviziju kod 11 minista-rstava, 4 uprave, 2 direkcije, 2 zavoda, 3 fonda i Glavnog grada. Pored toga, utvrđeni su i kriterijumi po kojima su ostali subjekti u obavezi da uspostave posebnu jedinicu za unutrašnju reviziju saglasno zakonu. rok za uspostavljanje nezavisne jedinice za unutrašnju reviziju za korisnike sredstava budžeta Crne Gore i Glavni grad je april 2010. godine,

a za ostale subjekte javnog sektora april 2011. godine.

2. Uredba o zvanjima unutrašnjih revizora („sl. list CG“, br. 23/09)

uredbom su utvrđena zvanja unu-trašnjih revizora, uslovi za sticanje zvanja i raspoređivanje zvanja u platne razrede, iz razloga što zakonom o drž-avnim službenicima i namještenicima nijesu utvrđena njihova zvanja, a za-konom o sistemu unutrašnjih finansi-jskih kontrola u javnom sektoru dato je ovlašćenje vladi Crne Gore da svo jim aktom utvrdi zvanja unutrašnjih rev-izora.

3. Pravilnik o načinu i postupku ra da unutrašnje revizije („sl. list CG“, br. 23/09)

ovim Pravilnikom bliže je propisan način i postupak rada unutrašnje rev-izije u dijelu koji se odnosi na postupak izrade strateškog i godišnjeg plana rada unutrašnje revizije i razradu određenih faza u procesu sprovođenja pojedinačne unutrašnje revizije.

4. Priručnik za unutrašnju revizijuPriručnik je namijenjen zaposle-

nima u unutrašnjoj reviziji u javnom sektoru Crne Gore, u kojem je opis-ana metodologija rada i obavljanje un utrašnje revizije kod subjekata u javnom sektoru, koji će pomoći unu-trašnjim revizorima u razumijevanju na čela i pravila revizorske tehnike ko-ju će primjenjivati u svom radu, kao i usvajanju zajedničke stručne termin-ologije. Priručnik za unutrašnju reviziju definiše zahtjeve i procedure unutrašnje revizije, daje opšti prikaz pristupa vr-šenju revizije i pruža smjernice za vrš-enje dobre revizorske prakse.

u cilju sprovođenje zakona o sis -temu unutrašnjih finansijskih kontro-la u javnom sektoru u dijelu fi n a-nsi jskog upravljanja i kontrole kao jednog od elemenata sistema unu-tra šnje kontrole, izrađen je nacrt podzako nskog akta za uspostavljanje i sprovođenje finansijskog upravljanja i kontrole u javnom sektoru. na os-novu obaveza koje proističu iz ad mi-nistrativnog sporazuma o saradnji po-

tpisanog između direktorata za bu džet ek i Ministarstva finansija, nacrt ovog podzakonskog akta dostavljen je na mišljenje direktoratu za budžet ek.

aKtIvnostI vezane za eVRoPske inteGRaCije

u izvještajnom periodu značajnije aktivnosti ovog sektora vezane za ev-ropske integracije odnosile su se na:

t Pripremu odgovora na pitanja iz upitnika ek za članstvo Crne Gore u eu za poglavlje 32- finansijska kontrola. rukovodni tim podgrupe za ovo pogla-vlje u koji je imenovan određeni broj zaposlenih iz ovog sektora, preduzimao je značajne aktivnosti u cilju izrade što kvalitetnijih odgovora na pitanja iz upitnika ek, a koje su se odnosile na redovnu razmjenu informacija, ko-nsultacija i organizovanje sastanaka sa članovima ove podgrupe - odgovornim licima iz institucija koje su bile zadužene za davanje odgovora na pojedina pitanja iz ovog poglavlja;t Pripremu materijala i učestvova

-nje na sastanku unaprijeđenog stalnog dijaloga za ekonomska i finansijska pi-tanja i statistiku sa predstavnicima ek, održanog 26. maja 2009. godine u Podgorici;t Prilog godišnjem izvještaju za

2009. godinu o napretku CG u procesu eu integracija u oblasti unutrašnje fi-nansijske kontrole u javnom sektoru Crne Gore;t organizovanje misije predstavnika

Generalnog direktorata za budžet evr-opske komisije, krajem juna 2009. godine Ministarstvu finansija, po pi-tanju ostvarenog napretka u oblasti un-utrašnje finansijske kontrole u javnom sektoru. Predstavnici Generalnog dire-ktorata za budžet su pozitivno ocijenili dosadašnje napore koje je Crna Gora postigla u ovoj oblasti i ukazali da je za uspješnu implementaciju ovog si-stema veoma važno jačanje svijesti rukovodilaca i svih zaposlenih o njihovoj ulozi i odgovornostima i potrebi da se ojača postojeći sistem unutrašnjih ko-n trola, čiji je cilj da se osigura da se javnim sredstvima ekonomično, efika-sno i efektivno upravlja.


42

aKtIvnostI na poslovIma revIzIje

Pored poslova iz nadležnosti ov-og sektora, u pralaznom periodu ut vr-đenom zakonom o sistemu unu trašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru, službenici ovog sektora i unutrašnji revizori Ministarstva finans ija, izvršili su 11 revizija kod budžetskih korisnika. za svaku izvršenu reviziju sačinjeni su revizorski izvještaji ko ji sadrže nalaze i preporuke za otklan janje uočenih nedostataka i isti su do stavljeni su bje-ktima kod kojih su iz vršene revizije.

takođe, na osnovu zakona o fina-nsiranju poltičkih partija i zakona o finansiranju kampanje za izbor pr-edsjedinka Crne Gore, gradonačelnika i predsjednika opština, sačinjeno je 28 revizorskih izvještaja o reviziji izvještaja o utrošenim sredstvima podnosioca iz bornih lista za izbornu kampanju za izbor poslanika u skupštinu Crne Go-re, za izbor odbornika i za izbor pre-dsjednika opština u kojima su održani izbori u 2009. godini.

ostale aKtIvnostI

ostale realizovane aktivnosti ovog sektora u izvještajnom periodu odnosile su se na:

t pripremu materijala za poglavlje o unutrašnjoj reviziji za izradu Priručnika o procedurama koji je namijenjen stru-kturama decentralizovanog implemen-tacionog sistema (dis) instrumenta za pretpristupnu pomoć (iPa);

t učešće u izradi više podzakonskih akata iz nadležnosti drugih organiza-cionih jedinica Ministarstva finansija;

t koordiniranje aktivnostima za us po stavljanje unutrašnje revizije kod budžetskih korisnika na republičkom nivou, koji su saglasno uredbi o uspo-stavljanu unutrašnje revizije u javnom sektoru obavezni da uspostave nezav-isnu jedinicu za unutrašnju reviziju;

t učešće na sastancima sa pre ds-tav nicima Generalnog direktorata za

pr o širenje ek, sa ciljem utvrđivanja či-nje ničnog stanja u kojoj se fazi na lazi Crna Gora u procesu prelaska na de-centralizovani sistem upravljanja (dis) pretpristupnim fondovima evropske unije;

t učešće na sastancima sa reviz-ors kom ku ćom kPMG, angažova nom od stra ne delegacije evrpske komisije, u cilju procijene do kojeg nivoa su isp-unjeni uslovi za uspostavljanje dec-entralizovanog sistema upravljanja eu sredstvima u Crnoj Gori;

t učešće na konferenciji o unutr-ašnjoj finansijskoj kontroli u javnom sektoru (PifC), koja je održana u briselu krajem septembra 2009.godine, pod pokroviteljstvom ek. izlaganja na ovoj konferenciji su se fokusirala na iskustva stečena u uvođenju i implementaciji PifC-a od poslednjeg pristupanja (ne-k ada poglavlje 28, sada poglavlje 32 pregovora o pristupanju), uz osvrt na procjenu adekvatnosti politika direkto-rata za budžet ek u odnosu na PifC.

t učešće na petom PeMPal ple-na r nom sastanku zajedinice praksi in-ternih revizora koju čine predstavnici zemalja evrope i centralne azije, održ-anom u Jerevanu - Jermenija u oktobru 2009. godine, sa ciljem razmjene zn-anja i iskustava iz oblasti unutrašnje revizije, upoznavanja sa novim stand-ardima unutrašnje revizije iia, kao i upoznavanja sa predlogom programa obuke i sertifikacije unutrašnjih revi-zora;

t studijske posjete ministarstvima finansija slovenije i hrvatske vezano za ulogu ovog sektora, jedinica za unu-trašnju reviziju i ostalih operativnih str-uktura u uspostavljanju dis sistema u Crnoj Gori;

t organizovanje seminara u ju lu 2009. godine, u okviru projekta “Prvi koraci ka uspostavljanju decentral iz-ovanog sis tema implementacije”, na temu “unutrašnja revizija i njena ul o -ga unutar iPa strukture”, za zap oslene u sektoru za centralnu harmoni z a-ciju finansijskog upravljanja i kon tr o-

le i unutrašnje re vizije u javnom sek-toru, odjeljenju un u trašnje revizije Mi nistarstva finan sija i predstavnike od ređenog broja mi nistarstava, koji su u obavezi da uspostave posebnu je-dinicu za unut ra šnju reviziju saglasno uredbi o usp ostavljanju unutrašnje re-vizije u javnom sektoru.

Mila barJaktarović Pomoćnik ministra

za centralnu harmonizaciju finansijskog upravljanja i kontrole i

unutrašnje revizije u javnom sektoru


43

državni trezor, shodno odredbama člana 54 zakona o budžetu (,,službeni list rCG“, br. 40/01,...,71/05 i ,,služ-beni list CG“, br. 12/07,...,53/09) vrši poslove uprave koji se odnose na: pla-ćanje na bazi relevantne dokumenta-cije i dostavljenih podataka od strane potrošačkih jedinica; upravljanje ra-čunovodstvenim sistemom državnih primitaka i izdataka; vođenje Glavne knjige trezora; obrađivanje naloga za potrošnju sredstava; pripremanje za-kona o završnom računu budžeta; pra-ćenje izvršavanja potrošnje sredstava opredijeljenih po godišnjem zakonu o budžetu; razvijnje i vođenje računovod-stva budžeta i upravljanje finansijskim informacionim sistemom; pripremanje redovnih finansijskih izvještaja za po-trebe ministra, vlade i budžetskih ko-risnika; davanje podataka za analizu finansijskog sistema; upravljanje ras-položivim novčanim sredstvima na kon-solidovanom računu trezora; obezbje-đivanje neophodnog iznosa novčanih sredstava na konsolidovanom računu trezora koji je potreban za blagovreme-no plaćanje planiranih obaveza, i uprav-ljanje likvidnošću; politiku upravljanja javnim dugom, pripremu i predlaganje pravne regulative iz oblasti upravljanja dugom i gotovinom; učestvovanje u pre-govorima sa stranim partnerima kada se radi o stranom dugu koji preuzima vlada, kao i drugim vidovima saradnje sa međunarodnim finansijskim organi-zacijama; pripremu propisa upravljanja gotovinom i platnim prometom; uprav-ljanje domaćim i stranim dugom; uprav-ljanje stranim donacijama, pomoćima

i zajmovima; upravljanje dugom nasta-lim po osnovu datih garancija i uzetih zajmova; upravljanje dugom po osnovu hartija od vrijednosti koje je emitovala država; vođenje evidencije o držav-nom dugu, stranim donacijama, datim zajmovima i garancijama; vođenje evi-dencije državne imovine; utvrđivanje računovodstvenih standarda u oblasti javnih finansija Crne Gore u skladu sa Međunarodnim računovodstvenim standardima; analiziranje i izvještava-nje o stanju zaduženosti Crne Gore; prikupljanje i analiziranje podataka koji se finansiraju iz budžeta; poboljšanje tehničkih procedura i sistema podrš-ke u cilju vođenja efektivne, efikasne i

tačne evidencije; obezbjeđenje uprav-ljanja svim tokovima prihoda i rasho-da budžeta; pružanje savjeta i vršenje obuke zaposlenih u organima državne uprave o načinu korišćena sistema tre-zora; otvaranje i i vršenje kontrole ban-karskih računa i podračuna; praćenje finansijskog poslovanja vanbudžetskih fondova i opština.

organizacija i sistematizacija sek-tora državnog trezora utvrđena je Pra-vilnikom o unutrašnjoj organizaciji i si-stenatizaciji Ministarstva finansija, tako da u okviru sektora državnog trezora postoji pet odsjeka:

1. odsjek za računovodstvene us -lu ge, izvršenje budžeta i obračun za-rada;

2. odsjek za računovodtsvenu politi-ku, evidenciju državne imovine i obuku;

3. odsjek za upravljanje dugom, ana lizu zaduženosti, upravljanje gotovi-nom i odnose sa inostranstvom;

4. odsjek za informacione tehno lo-gije;

5. odsjek za nacionalni fond.

1. odsjek za računovodstvene us -lu ge, izvršenje budžeta i obračun za-rada

t tokom 2009. godine, u odsjeku za računovodstvene usluge, izvršenje bu džeta i obračun zarada obavljane su redovne aktivnosti koje se sastoje u obradi naloga korisnika budžeta, krei-ranja više vrsta izvještaja za korisnike budžeta, kao i za potrebe drugih odsje-ka unutar sektora, ministarstva, vlade i nekih međunarodnih institucija;

Boris Bušković

Izvještaj o raduza 2009. godinu

Sektora državnog trezora

44

t odsjek za računovodstvene uslu-ge, izvršenje budžeta i obračun zarada, takođe, obavlja i svakodnevna plaćanja obaveza korisnika budžeta, prati i evi-dentira izvršenje sudskih rješenja, evi-dentira dnevni priliv sredstava na držav-nim računima, vodi dnevne izvještaje o svim promjenama na Glavnom računu državnog trezora;

t korisnici budžeta, koji su ručno obrađivali naloge su prešli na korišće-nje saP sistema krajem 2009. godine;

t izvršena je priprema da fond zdravstva i fond penzijskog i invalid-skog osiguranja postanu direktni kori-snici budžeta da bi u toku 2010. godine mogli da pređu na saP sistem;

t u ovom odsjeku se vrši svakod-nevna komunikacija sa svim komercijal-nim bankama na teritoriji Crne Gore, za-tim dobavljačima koji sarađuju i pružaju svoje usluge korisnicima budžeta, kao i znatnim brojem fizičkih lica koja ostvar-uju svoja prava preko budžeta države iz oblasti socijalne zaštite;

t značajne aktivnosti ovog odsjeka odnose se na pripremu završnog ra-čuna budžeta države koji se bazira na podacima evidentiranim u Glavnoj kn-jizi državnog trezora;

t nacrt zakona o završnom računu za 2008. godinu, shodno odredbama člana 49 zakona o budžetu (,,službeni list rCG“, broj 40/01, 44/01 i 71/05 i ,,službeni list CG“, br. 12/07, 73/08 i 53/09) u propisanom roku je dostav-ljen vladi;

t službenici ovog odsjeka obraču-navaju i kontrolišu zarade za oko 6.300 službenika zaposlenih u organima drža-vne uprave i u pravosudnim organima na nivou Crne Gore;

t Prate se i primjenjuju svi zakoni, podzakonski akti i drugi propisi vezani za ostvarivanje prava na zarade zapo-slenih koje se obračunavaju u ovom odsjeku;

t Prate se i sprovode sve promjene vezane za: zakon o porezima na dohod-

ak fizičkih lica, zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje, zakon o zdravstvenom osiguranju, zakon o pen-zijskom i invalidskom osiguranju i uput-stva za njihovo sprovođenje. sve prom-jene po navedenim zakonima unose se u sistem za obračun zarada;

t svakodnevno se pružaju informa-cije, sugestije i tumačenja vezane za navedene propise, kao i prijem i kon-trola zakonitosti svih mjesečnih platnih spiskova sa propratnom dokumentaci-jom za službenike svih potrošačkih je-dinica;

t nakon blagovremenog unosa podataka u sistem, štampaju se plat-ni spiskovi koji se šalju poštom prema bankama širom Crne Gore za zaposle-ne koji primaju zaradu preko istih;

t Jednom godišnje štampaju se analitičke kartice za svakog zaposlenog pojedinačno, koje sadrže: ime i prezi-me, jedinstveni matični broj, koeficijent zvanja, minuli rad, redovan rad, prekov-remeni rad, dežurstva itd;


45

t Jednom mjesečno za svakog služ-benika štampaju se obračunske liste koje sadrže podatke na osnovu kojih potrošačke jedinice popunjavaju mje-sečno obrasce oPd1 i godišnje obrasce oPd3, koje nakon toga dostavljaju Po-reskoj upravi i zavodu za statistiku;

t svakodnevno se po pojedinač-nom zahtjevu dostavljaju podaci koji zaposlenima služe za regulisanje prava iz radnog odnosa;

t Ministarstvo finansija preko ovog odsjeka vrši primjenu i nadzor nad spro-vođenjem zakona o zaradama državnih službenika i namještenika i podzakon-skih akata. svakodnevno se pregledaju akta o unutrašnjoj organizaciji i siste-mazizaciji organa državne uprave i dru-gih državnih organa, rješenja o raspo-redu, rješenja o fiksnom dijelu zarade i rješenja o varijabilnom dijelu zarade;

t Po potrebi ostvaruje se saradnja sa Ministarstvom unutrašnjih poslova i javne uprave - upravnom inspekcijom, posebno kada se primijeti nepoštovanje zakonske procedure javnog oglašavan-ja, neispunjenje uslova sistematizacije i drugih uočenih propusta;

t Ministarstvo finansija preko ovog odsjeka postupa po žalbama uloženim na rješenjima o fiksnom dijelu zarade;

2. odsjek za računovodstvenu pol-i tiku, evidenciju državne imovine i obuku

u ovom odsjeku vrši se priprema i usaglašavanje računovodstvenih stan-darda javnog sektora u skladu sa na-jboljom računovodstvenom praksom, priprema mišljenja i informacija iz oblas-ti računovodstvene politike javnog sek-tora, izmjena postojećih i nacrti novih propisa u oblasti računovodstvene poli-tike i sistema budžeta, otvaranje i zat-varanje kako uplatnih računa kod Cen-tralne banke Crne Gore, tako i računa kod poslovnih banaka, kao i priprema informacija i učestvovanje u izradi pro-pisa iz oblasti evidencije državne imov-ine.

u toku 2009. godine u ovom od sje-ku, između ostalog, radilo se na sle de-ćem:

t aktivno učešće u pripremanju na crta zakona o završnom računu budžeta republike Crne Gore za 2008. godine, koji je u maju dostavljen vladi, kao i rad na usaglašavanju izvještaja o reviziji završnog računa budžeta Cr-ne Gore za 2009. godinu u saradnji sa potrošačkim jedinicama budžeta. u zakonu o završnom računu budžeta re publike Crne Gore za 2008. godine po prvi put su bili uključeni državni fon-dovi;

t učešće u izradi uputstva o načinu preusmjeravanja sredstava iz opštih pri-hoda budžeta Crne Gore za finansiranje osnovne djelatnosti javnog preduzeća radio i televizija Crne Gore;

t učešće u stručnom timu za izra-du Pravilnika o načinu pripreme, sas-tavljanja i podnošenja finansijskih iz-vještaja budžeta, državnih fondova i jedinica lokalne samouprave, kojim se propisuje način pripreme, sastavljanja i podnošenja mjesečnih, kvartalnih i godišnjih finansijskih izvještaja budžeta Crne Gore, potrošačkih jedinica budžeta Crne Gore, državnih fondova, budžeta jedinica lokalne samouprave, kao i dru-gih pravnih lica koja se na osnovu po-sebnih propisa finansiraju iz budžeta Cr ne Gore;

t učešće u izradi Pravilnika o bližim kriterijumima za korišćenje sredstava tekuće i stalne budžetske rezerve, sho-dno ovlašćenju iz člana 33 zakona o budžetu (,,službeni list rCG“, br. 40/01, 44/01, 28/04, 71/05 i ,,službeni list CG“, br. 12/07, 73/08, 53/09), kojim su propisani kako kriterijumi, tako i pr-ocedura podnošenja zahtjeva za kori-šćenje sredstava tekuće i stalne bu-džetske rezerve;

t učešće u izradi uredbe o zvan-jima unutrašnjih revizora;

t učešće u izradi uredbe o uspo-stavljanju unutrašnje revizije u javnom sektoru;

t učešće u izradi odluke o kriteri-jumima za utvrđivanje visine naknade za rad članova radnih tijela, timova ili drugog odgovarajućeg oblika rada. imajući u vidu da kod potrošačkih je-dinica ne postoje jedinstvena pravila o utvrđivanju visine naknada za rad članova radnih tijela, timova ili drugog oblika rada, vlada je zadužila Ministar-stvo finansija da pripremi predlog akta kojim će se usaglasiti ovi kriterijumi, a ujedno je i to jedna od preporuka dr ž avne revizorske institucije data u izvještaju o reviziji završnog računa bu-džeta Crne Gore za 2008. godinu.

t učešće u izradi uredbe o načinu vođenja evidencije pokretnih i nepokret-nih stvari i o popisu stvari u državnoj svojini, kojom se utvrđuje način vođenja evidencije pokretnih i nepokretnih st-vari koje koriste državni organi, organi lokalne samouprave i javne službe čiji je osnivač Crna Gora, odnosno lokalna samouprava. u sastavu ove uredbe dati su i obrasci koji će se podnositi radi evi-dencije;

t izrada uputstva o uslovima i na-činu korišćenja poslovnih kreditnih kar-tica državnih organa, kojim je po prvi put u našem zakonodavstvu uređena ova oblast;

t aktivno učešće u pripremanju od govora na upitnik evropske unije. službenici ovog odsjeka učestvovali su u pripremi odgovora na pitanja koja se odnose na Poglavlje 32 – fi-nansijska kontrola, kao i pitanja iz Poglavlja 22 – finansijsko upravljan-je i kontrola;

t izrada izvještaja o realizaciji za-klju čaka skupštine Crne Gore povodom usvajanja Predloga zakona o završnom računu budžeta Crne Gore za 2007. godinu;

t izrada uputstva za izradu završnih računa potrošačkih jedinica za 2009. godinu, koje je u novembru dostavljeno svim potrošačkim jedinicama budžeta Crne Gore, zajedno sa obrascima koje je neophodno dostaviti uz završni račun potrošačke jedinice budžeta;


46

t u 2009. godini radilo se na usa -g la šavanju podzakonskih akata sa najno vijom izmjenom poreskih i drugih propisa. tako je u 2009. godini izvršeno šest izmjena i dopuna naredbe o načinu uplate javnih prihoda i Pravilnika o jed-instvenoj klasifikaciji računa za budžet republike, budžete vanbudžetskih fo-ndova i budžete opština, i s tim u vezi je urađeno uparivanje eko kodova pro-pisanih Pravilnikom sa uplatnim rač-unima propisanim naredbom;

t svakodnevno se vrši priprema mišljenja iz oblasti računovodstvene politike javnog sektora, pružanje sav-jetodavnih usluga potrošačkim jedini-cama, davanje savjeta i preporuka u vezi otvaranja i zatvaranja računa i po-dračuna potrošačkim jedinicama;

t Priprema mišljenja (potrošačkim jedinicama, lokalnoj samoupravi, ne-vla dinim organizacijama, privrednim dr uštvima i drugim subjektima), kao i organizovanje i učestvovanje u radu ra znih sastanaka sa privrednim subjek-tima i potrošačkim jedinicama budžeta Crne Gore;

t zbog često pogrešno usmjerenih više odnosno pogrešno uplaćenih ja vnih prihoda, u toku 2009. godine je donešeno 230 rješenja kojima se po grešno usmjere-ni prihodi vraćaju sa obračunatih računa naplatnih institucija korisnicima javnih prihoda kojima i pripadaju;

t donošenje rješenja za povraćaj ulaznog poreza na dodatu vrijednost, koji se od decembra 2007. godine re-alizuje sa Centralnog računa državnog trezora (230 rješenja doneseno u toku 2009. godine);

t otvarnje i gašenje računa potro-šačkih jedinica budžeta Crne Gore kod poslovnih banaka i Centralne banke Crne Gore, obzirom da je zakonom o budžetu (,,službeni list rCG”, br. 40/01,71/05 i ,,službeni list CG”, broj 12/07) ministar finansija nadležan za otvaranje i gašenje računa budžetskih korisnika;

t rad na uparivanju evidencije o aktivnim računima budžetskih koris-

nika sa evidencijom poslovnih banaka u Crnoj Gori, shodno preporukama drž-avne revizorske institucije;

3. odsjek za upravljanje dugom, analizu zaduženosti, upravljanje go tovinom i odnose sa inostrans-tvom

u odsjeku za upravljanje dugom, analizu zaduženosti, upravljanje goto-vinom i odnose sa inostranstvom su tokom 2009. godine pripremljene i upu ćene na razmatranje i usvajanje ko misiji za ekonomsku politiku i finan-sijski sistem, a u skladu sa Programom rada vlade Crne Gore za 2009.godinu, sledeće informacije i izvještaji:

t odluka o zaduživanju i davanju garancija Crne Gore za 2009. godinu;

t informacija o zaključivanju ugo-vora o kreditu sa austrijskom bankom steiermaerkische bank und sparkas-sen aG;

t informacija o angažovanju dojče banke kao agenta u cilju obezbjeđivanja sredstava za finansiranje budžetskog deficita;

t informacija o emisiji državnih zapisa;

t informacija o potpisivanju ugovo-ra o zajmu za finansiranje Projekta izg-radnja reciklažnog centra “livade” u Podgorici ;

t izvještaj o državnom dugu Crne Gore za 2008. godinu;

t odluka o izmjenama i dopunama odluke o zaduživanju i davanju garan-cija Crne Gore za 2009. godinu;

t Predlog zakona o izmjenama i do punama zakona o isplati stare devi-zne štednje građana položene kod ovla-šćenih banaka sa sjedištem van Crne Gore;

t izvještaj o realizaciji otkupa kre-dita budžetskih korisnika od komercija-

lnih banaka, o realizaciji otkupa pre-uzetih kredita željeznice Crne Gore a.d. Podgorica kod komercijalnih banaka i o kreditnoj podršci Prvoj banci Crne Gore a.d.;

t informacija o davanju saglasnosti željezničkom prevozu Crne Gore ad Po-d gorica za zaduženje kod eurofime;

t informacije o davanju saglasnosti za zaduženje opštine nikšić, opštine bijelo Polje, opštine berane i Glavnog grada Podgorice;

t informacija o angažovanju Credit suisse banke kao agenta u cilju obe-zbjeđivanja sredstava za finansiranje budžetskog deficita;

t informacija o davanju saglasnosti željezničkoj infrastrukturi Crne Gore ad Podgorica za kreditno zaduženje;

t informacija o polaznim osnovama za pregovore sa erste Group aG u cilju obezbjeđivanja sredstava za finansir-anje budžetskog deficita;

t informacija o polaznim osnovama za pregovore sa abu dabi fondom za razvoj i o zaključivanju ugovora o kred-itu i ugovora o garanciji za finansiranje Projekta izgradnja regionalnog vodovo-da na crnogorskom primorju;

t informacija o rezultatima pre-govora sa erste Group aG u cilju obe-zbjeđivanja sredstava za finansiranje budžetskog deficita;

t informacija o zaključivanju ugo-vora o garanciji za kredit željezare ad nikšić sa bluebay asset Management plc. i o davanju saglasnosti željezari ad nikšić za zaključivanje ugovora kreditu sa Mnss b.v.;

t informacija o zaključivanju ugo-vora o finansiranju između kfW-a, fr-an kfurt i vlade Crne Gore u cilju fin-ansiranja Projekta vodosnabdijevanje i sanacija jadranske obale faza iii i iv i o zaključivanju posebnog ugovora o finansiranju između vlade Crne Gore i vodacom doo, tivat;


47

t informacija o zaključivanju kred-itnog aranžmana sa Credit suisse ba-nkom;

t izvještaj o državnom dugu na 30. jun 2009. godine;

t informacija o okvirnim uslovima kredita (term sheet), usaglašenim iz-među predstavnika otP banke, Crno-gorske komercijalne banke (Ckb), kaP-a i Ministarstva finansija u cilju re alizacije kredita otP-a i Ckb-a prema kaP-u;

t informacija o otpisivanju potražnih i dugovnih salda sa klirinških i specijal-nih računa narodne banke Jugoslavije bivše sfrJ kod banaka u albaniji, alžiru, bugarskoj, Gvineji i indiji;

t informacija o zaključivanju ugov-ora o garanciji za kreditni aranžman za izgradnju oš “ante đedović” u šušnju (opština bar);

t informacija o toku pregovora iz-među kaP-a, otP banke, Ckb-a i pre-dstavnika vlade Crne Gore o odobra-vanju kreditnog zaduženja kaP-a;

t informacija o rezultatima prego-vora između kaP-a, otP banke, Ckb-a i predstavnika vlade Crne Gore o odobra-vanju kreditnog zaduženja kaP-a;

t Predlog odluke o izmjenama i dopunama odluke o zaduživanju i da-vanju garancija Crne Gore za 2009. godinu i informacija o izdavanju garan-cije za kreditni aranžman otP banke i kaP-a i regulisanju odnosa između Mini-starstva finansija, uprave carina, kaP-a i Montenegrobonusa doo Cetinje po osnovu međusobnih potraživanja;

t informacija o daljoj realizaciji Pro-jekta rekonstrukcija pruge Podgorica – nikšić koji se finansira sredstvima češke eksportne banke;

t informacija o okvirnim uslovima kredita (term sheet), usaglašenim iz-među predstavnika Ministarstva finan-sija i evropske banke za obnovu i razvoj (ebrd), za realizaciju stand-by kredit-

nog aranžmana namijenjenog agenciji za zaštitu depozita Crne Gore, u iznosu od 30 miliona eura;

t informacija o kreditnom zaduž-ivanju kompanije »Montenegro air-lines« a.d. Podgorica kod komercijal-nih banaka i izdavanju garancije za zaduživanje;

t informacija o rezultatima prego-vora sa abu dabi fondom za razvoj, ve-zano za finansiranje Projekta »region-alnog sistema za vodosnabdijevanje crnogorskog primorja«;

t informacija o preuzimanju prava i obaveza prema evropskoj zajednici po osnovu ugovora o zajmu za mak-roekonomsku pomoć, zaključenog iz-među bivše savezne republike Jugo-slavije i evropske zajednice;

t informacija o konačnom nacrtu izvozno – uvoznog ugovora između Ministarstva prosvjete i nauke i »olma Media Group« iz ruske federacije, po osnovu sporazuma između vlade re-publike Crne Gore i vlade ruske fed-eracije o regulisanju obaveza bivšeg sssr po obračunima u vezi sa robnom razmjenom između bivšeg sssr i bivše sfrJ (sporazum);

t informacija o aktivnostima u vezi sa sprovođenjem „sporazuma između vlade republike Crne Gore i vlade ruske federacije o regulisanju obaveza bivšeg sssr po obračunima u vezi sa robnom razmjenom između bivšeg sssr i bivše sfrJ“ (sporazum), u dijelu realizacije projekta u oblasti poljoprivrede;

t informacija o aktivnostima u vezi sa sprovođenjem »sporazuma između vlade republike Crne Gore i vlade ruske federacije o regulisanju obave-za bivšeg sssr po obračunima u vezi sa robnom razmjenom između bivšeg sssr i bivše sfrJ«, u dijelu realizacije projekata iz oblasti energetike;

t informacija o aktivnostima u vezi sa sprovođenjem »sporazuma između vlade republike Crne Gore i vlade ruske federacije o regulisanju obave-

za bivšeg sssr po obračunima u vezi sa robnom razmjenom između bivšeg sssr i bivše sfrJ« (sporazum)

t informacija o polaznim osnovama za pregovore sa evropskom bankom za obnovu i razvoj (ebrd) za Projekat »hit-ne rehabilitacije željezničke infrastruk-ture ii«;

t informacija o rezultatima prego-vora sa evropskom bankom za obnovu i razvoj (ebrd) za Projekat »hitne reha-bilitacije željezničke infrastrukture ii«;

osim pomenutih informacija i izvješ-taja odsjek je tokom godine pripremao i:

t kvartalne izvještaje o stanju javnog duga Crne Gore;

t kvartalne izvještaje o servisiranju javnog duga, stanju depozita i projekci-je kretanja duga za period do 2015. go-dine za MMf i svjetsku banku;

t redovno izvještavanje za stand-ard&Poor’s i Moody’s (Međunarodne age ncije za utvrđivanje kreditnog rejt-inga);

t u skladu sa zakonom o isplati devizne štednje građana položene kod ovlašćenih banaka sa sjedištem van republike Crne Gore (“službeni list rCG” broj 81/06), 1. jula 2009. godine je počela isplata treće rate devizne štednje građana položene kod ovlašćenih banaka sa sjedištem van Crne Gore;

t u skladu sa zakonom o regulisa-nju obaveza i potraživanja po osnovu ino duga i devizne štednje građana (“službeni list rCG”, br.55/03 i 11/04) 1. jula 2009. godine počela je isplata šeste rate obveznica konvertovane de-vi zne štednje građana;

t u skladu sa zakonom o obešt-ećenju korisnika prava iz penzijskog i in-validskog osiguranja (“službeni list CG”, broj 40/08), 20. aprila 2009. godine je počela isplate druge rate obveznica obeštećenja.


48

t u skladu sa zakonom o obešte-ćenju korisnika prava iz penzijskog i in-validskog osiguranja (“službeni list CG”, broj 40/08), 20. oktobra 2009. godine je počela isplata treće rate obveznica obeštećenja.

4. odsjek za informatičku tehno lo-giju, računovodstvenu kontrolu, raspo-red javnih prihoda i razvoj sistema

Glavni sistemi koji se nalaze u nadl-ežnosti it službe Ministarstva su: t prihodni model donacija usaid-

a,t rashodni model (saP) donacija

EAR-a,t rees sistem – donacija ear-a,t sistem za obračun zarada,t internet portal.

Prihodni model je uveden početkom 2005 godine. razvijen je i doniran od strane usaida, a zatim predat na održavanje Ministarstvu finansija.

t Preventivno održavanje sistema;t redovno održavanje sistema;t Prilagođavanje sistema za kraj

stare i početak nove budžetske godine;t kreiranje novih izvještaja prema

zahtjevima sektora trezora i budžeta;t Generisanje izvještaja za druge

korisnike;t sprovođenje backup i recovery

procedura;t održavanje računara koji je pov-

ezan na rtGs sistem Centralne banke.

rashodni model je u upotrebi od marta 2003. godine i doniran je od strane eara. t sprovođenje procedura automats-

kog plaćanja;t Generisanje i dostava izvještaja

korisnicima;t Puštanje standardnih saP proce-

dura;t import prihoda;t Podrška krajnjim korisnicima;t instalacija korisničkog interfejsa.

rees sistem koristi se kao intranet portal za prihode i kao zamjena saPu za unos naloga za plaćanje u nekim

potrošačkim jedinicama.t Podrška krajnjim korisnicima;t instalacija korisničkog interfejsa;t dorada aplikacije u smislu omo-

gućavanja importa i kontrole obračuna zarada u državnoj upravi.

sistem za obračun zarada razvijen je i doniran od strane usaida, a zatim predat na održavanje Ministarstvu fin-ansija.t Preventivno održavanje sistema;t redovno održavanje sistema;t Prilagođavanje sistema za kraj

stare i početak nove budžetske godine;t kreiranje novih izvještaja prema

zahtjevima sektora trezora i budžeta;t Generisanje izvještaja za druge

korisnike;t sprovođenje backup i recovery

procedura.

5. odsjek za nacionalni fond

u odsjeku za za nacionalni fond su tokom 2009. godine preduzete sljedeće aktivnosti:

t imenovanje nacionalnog službe-nika za ovjeravanje (nao) (Ponovno ime novanje nacionalnog službenika za ovjeravanje uslovljeno je održavanjem Parlamentarnih izbora u martu 2009. godine, nakon čega je došlo je do pro-mjene na mjestu pomoćnika ministra za državni trezor koji je istovremeno i nacionalni službenik za ovjeravanje);

t imenovanje osobe zadužene za upravljanje rizicima u okviru nacional-nog fonda;

t rad na Priručniku o procedurama namijenjenog strukturama decentrali-zovanog implementacionog sistema iPa;

t Potpisan implementacioni spora-zum između nacionalnog službenika za ovjeravanje i službenika za ovjeravanje programa (Pao);

t održani su seminari u oblasti up-ravljanja rizicima, upravljanja ljudskim resursima, informacionih tehologija,

nabavki i finansijskog upravljanja;

t studijska posjeta iPa strukturama u republici hrvatskoj;

t angažovanje spoljnje revizorske kuće kPMG za fazu i Mape puta – Procjena stanja.

boris bušković, pomoćnik ministra za trezor


49

državni dug Crne Gore na 31.12. 2009. god. iznosi 1.140,2 mil. eura ili 38,0% bruto domaćeg proizvoda (bdP). unutrašnji dug iznosi 440,3 mil. eura ili 14,7% bdP-a, dok spoljni dug iznosi 699,9 mil. eura ili 23,3% bdP-a. državni dug čini oko 75,3% ukupno realizovanih budžetskih prihoda u 2008. godini (bez prihoda od privatizacije, kredita i donacija).

kretanje spoljnjeg duga u toku 2009. godine

spoljni dug je u toku 2009. godine porastao za 218,2 mil. eura u odnosu na kraj 2008. god. stanje ino duga uvećano je uslijed preuzimanja duga željezničke infrastrukture Crne Gore a.d. prema češkoj eksportnoj banci (čeb) u iznosu od 48,1 mil. eura, prema evropskoj investicionoj banci (eib) u iznosu od 7,0 mil. eura (sredstva još uvijek nijesu povlačena), evropskoj banci za obnovu i razvoj (ebrd) u iz-nosu od 11,0 mil. eura (do sada je povučeno 8,9 mil), i preuzimanjem duga željezničkog prevoza Crne Gore a.d. prema eurofiMi u iznosu od 34,5 mil. Chf. osim toga, stanje ino duga uvećano je povlačenjem sredstava kredita kod erste banke u iznosu 30,0 mil. eura, kredita kod Credit suisse banke u iznosu od oko 90,3 mil. eura, kredita ibrd za projekte “katastar”, “Poljoprivreda” i „energetska efikas-nost“ u iznosu od oko 1,9 mil. eura,

Mađarskog kredita u iznosu od 1,1 mil. eura, ebrd kredita za rehabilitaciju puteva u iznosu od oko 0,8 mil. eura, ida kredita u iznosu od oko 0,7 mil. eura, sredstva kredita za finansiranje projekta „nabavka specijalnih vozila za gašenje požara i spasavanje“ kod austrijske banke steiermarkisiche ba-nk und sparkassen aG u iznosu od 9,1 mil. eura, eib kredita za projekat rehabilitacije puteva u iznosu od 27,0 mil. eura, sredstva robnog kredita vlade španije za reciklažni centar u Podgorici u iznosu od 0,9 mil. eura, sredstva francuskog kredita za ePCG u iznosu od 0,5 mil. eura. stanje duga je umanjeno po osnovu redovnih otplata

glavnice u iznosu od oko 26,9 mil eura.

u iznos spoljnjeg duga nijesu uklju-čene obaveze po osnovu neriješenih dužničkih pitanja prema libiji, ku-vajtu, češkoj i slovačkoj i ubs banci po osnovu obveznica izdatih u okviru londonskog kluba. dug prema vla-dama ove četiri zemlje Crnoj Gori je pripao po osnovu raspodjele ne-alociranog duga (5,88% od 38% za srbiju i Crnu Goru), i shodno spo-razumu o pitanjima sukcesije iz be-ča 29. juna 2001. godine rješava se usaglašenim stavovima u okviru ko miteta za podjelu finansijske ak-tive i pasive bivše sfrJ. što se tiče

Izvještaj o državnom duguCrne Gore na

31. decembar 2009. godine

Ana Banović Mersija Purišić


50

aPi obveznica, očekuje se da će se početkom 2010. godine održati pr-egovori sa predstavnicima ubs ba-nke, u cilju iznalaženja mogućnosti za bilateralno rješavanje ovog pitanja. ukupan iznos obaveze po osnovu neri-ješenih dužničkih pitanja vjerovatno će iznositi oko 1% bdP-a i uključen je u projekcije kretanja duga u periodu

2009-2012.u septembru su održani pregovori

povodom rješavanja pitanja klirinškog duga republike albanije prema bivšoj sfrJ, između predstavnika Ministarstva finansija albanije i predstavnika svih zemalja sukcesora bivše sfrJ, na ko-jima je utvrđen iznos duga republike albanije prema Crnoj Gori, čiji će se

na čin izmirivanja naknadno utvrditi bi lateralnim sporazumom čije se pot-pi sivanje očekuje početkom 2010. go-dine.

navedeni podatak o stanju ino duga

podrazumijeva iznose angažovanih (po-v učenih) kreditnih sredstava po po jedi-nim kreditima.

STANJE DRŽAVNOG DUGA CRNE GORE NA DAN 31.12.2009. god.EURO (milioni)Inostrani dug

Kreditor Stanje duga BDP est Ino dug/BDP % ino duga % državnog duga(2/3)

1 2 3 4 5 6Međunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) 181.8 3,003.0 6.1% 26.0% 15.9%Međunarodna finansijska organizacija (IFC) 6.9 3,003.0 0.2% 1.0% 0.6%Zemlje članice Pariskog kluba kreditora* 124.4 3,003.0 4.1% 17.8% 10.9%Međunarodna organizacija za razvoj (IDA)** 53.9 3,003.0 1.8% 7.7% 4.7%Evropska investiciona banka (EIB)**** 62.3 3,003.0 2.1% 8.9% 5.5%Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) 18.6 3,003.0 0.6% 2.7% 1.6%Razvojna banka Savjeta Evrope 1.0 3,003.0 0.0% 0.1% 0.1%Evropska Zajednica 5.5 3,003.0 0.2% 0.8% 0.5%Kreditna banka za obnovu - Njemačka (KFW) 10.6 3,003.0 0.4% 1.5% 0.9%Austrijski kredit 4.1 3,003.0 0.1% 0.6% 0.4%Madjarski kredit 12.9 3,003.0 0.4% 1.8% 1.1%Poljski kredit 11.7 3,003.0 0.4% 1.7% 1.0%Societe Generale - Education IT 1.5 3,003.0 0.0% 0.2% 0.1%Francuski kredit*** 8.5 3,003.0 0.3% 1.2% 0.7%EUROFIMA - dug Željeznice***** 22.5 3,003.0 0.7% 3.2% 2.0%Češki EXIM - dug Željeznice 43.4 3,003.0 1.4% 6.2% 3.8%Steiermarkische Bank und Sparkassen AG****** 9.1 3,003.0 0.3% 1.3% 0.8%Erste Bank 30.0 3,003.0 1.0% 4.3% 2.6%Credit Suisse Bank 90.3 3,003.0 3.0% 12.9% 7.9%Spanski kredit za izgradnju deponije 0.9 3,003.0 0.0% 0.1% 0.1%

UKUPNO 699.9 3,003.0 23.3% 100.0% 61.3%* Iznos originalnog duga u eurima je 71%,americkim dolarima 26% i 3% u ostalim valutama.**Originalni iznos je u specijalnim pravima vučenja (SDR). Korišćen je kurs XDR/EUR = 1.0886

Domaci dugKreditor Stanje duga BDP Dom dug/BDP % dom duga % državnog duga

(2/3)1 2 3 4 5 6

Stara devizna štednja 107.9 3,003.0 3.6% 24.5% 9.5%Dug lokalnih samouprava 61.7 3,003.0 2.1% 14.0% 5.4%Obaveze po osnovu obeštećenja 100.2 3,003.0 3.3% 22.8% 8.8%Krediti kod poslovnih banaka 39.8 3,003.0 1.3% 9.0% 3.5%Krediti nefinansijskih institucija 32.6 3,003.0 1.1% 7.4% 2.9%Zaostale penzije 48.5 3,003.0 1.6% 11.0% 4.3%Državni zapisi 49.6 3,003.0 1.7% 11.3% 4.4%UKUPNO 440.3 3,003.0 14.7% 100.0% 38.6%UKUPNO DRŽAVNI DUG 1,140.2 3,003.0 38.0%Napomene:

2) 15.09.2008.godine izvršena je emisija obveznica stečenih po osnovu Zakona o obeštećenju korisnika prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, u ukupnom iznosu od 105,0 miliona eura

1) Kredite od njemačke KfW banke za potrebe vodosnabdijevanja koriste opštine ali je prikazan u zbirnoj tabeli ino duga.

***Robni kredit - EPCG

****Krediti EIB u ukupnom iznosu od 47,0 mil. eura koje servisiraju javna preduzeca (Monteput, Aerodromi CG i EPCG) ne ulaze u iznos spoljnjeg duga, vec se tretiraju kao garancije.

*****Dug prema EUROFIMA je 34,5 mil. CHF, koriscen kurs 0,6617

******Kredit za finansiranje nabavke vatrogasnih vozila za MUP


51

tabela 2. Podaci o stanju ino duga i iznosu nepovučenih sredstava kreditaInostrani dugKreditor Stanje duga Nepovučena sredstvaMeđunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) 181,8 31,8Međunarodna finansijska organizacija (IFC) 6,9 Zemlje članice Pariskog kluba kreditora 124,4 Međunarodna organizacija za razvoj (IDA) 53,9 10,4Evropska investiciona banka (EIB) 62,3 46,0Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) 18,6 2,7Razvojna banka Savjeta Evrope 1,0 Evropska Zajednica 5,5 Kreditna banka za obnovu - Njemačka (KFW) 10,6 52,8Austrijski kredit 4,1 6,0Madjarski kredit 12,9 2,1Poljski kredit 11,7 0,3Societe Generale - Education IT 1,5 Francuski kredit 8,5 EUROFIMA - dug Željeznice 22,5 Češki EXIM - dug Željeznice 43,4 Steiermarkische Bank und Sparkassen AG 9,1 12,9Erste Bank 30,0 Credit Suisse Bank 90,3 Spanski kredit za izgradnju deponije 0,9 4,1UKUPNO 699,9 169,1

shodno navedenom, ukupan iznos raspoloživih a nepovučenih sredstava je oko 169,1 mil. eura.ino garancije Crne Gore iznose oko 142,0 mil. eura, ili 4,7% bdP-a, odnosno 12,5% državnog duga.

tabela 3. izdate ino garancije

Kreditor Zajam Zajmoprimac Godina potpisivanja

Potpisani iznos

Povuceno do 31.12.2009.

EIB Projekat evropskih puteva Monteput 2004 24.000.000 24.000.000,00EIB Rekonstrukcija elektroenergetskog sistema EPCG 2002 11.000.000 7.917.281,01EIB Modernizacija aerodroma JP Aerodromi CG 2004 12.000.000 11.000.000,00

EIB Mala i srednja preduzeca preko poslovnih banaka Poslovne banke 2009 91.000.000 18.600.000,00

EBRD Modernizacija aerodroma JP Aerodromi CG 2003 11.000.000 10 235.127,00

EBRD Projekat izgradnje regionalnog vodovoda – juzni krak faza I JP Regionalni vodovod 2007 8.000.000 8.000.000,00

EBRD Projekat izgradnje regionalnog vodovoda – juzni krak faza II JP Regionalni vodovod 2008 7.000.000 6.136.959,71

EBRD Projekat obnove zeljeznicke infrastrukture – faza III JP Zeljeznice CG 2009 4.000.000 40.000,00

EBRD Projekat hitne obnove zeljeznicke infrastrukture II

Zeljeznicka infrastruktura AD Podgorica 2009 15.000.000 0,0

KfW Perucica EPCG 2003 3.580.000 3.055.065,34KfW Piva EPCG 2007 16.000.000 1.247.439,34KfW Trafostanica Ribarevine EPCG 2007 5.400.000 0,0

KfW Zamjena filtera u TE Pljevlja i prosirenje trafostanica Podgorica-Ribarevine EPCG 2008 15.000.000 4.906.798,75

KfW Opportunity banka Opportunity banka 2009 15.000.000 15.000.000,00KfW NLB NLB 2009 16.000.000 5.000.000,00OTP KAP KAP 2009 49.680.000 26.813.633,00UKUPNO povuceno do 31.12.2009. 141.952.304,15


52

tabela 4. ugovori potpisani tokom 2009. godine

Ugovori o kreditu potpisani u 2009. godini

Kreditor Projekat Ugovoreni iznos kreditaSteiermarkisiche Bank und Sparkassen, Austrija

Nabavka specijalnih vozila za gašenje požara i spasavanje 22,0

IBRD Institucionalni razvoj i jačanje poljoprivrede 11,0

IBRD Dodatno finansiranje za Projekat unaprijeđenja zdravstva u Crnoj Gori 5,1

Credit Suisse Finansiranje budžetske potrošnje 90,0Erste Bank, Austrija Finansiranje budžetske potrošnje 30,0EIB Odlaganje čvrstog otpada 27,0EIB Putevi i mostovi A3 30,0KfW Vodosnabdijevanje – faza IV 25,0Ugovori o garanciji potpisani u 2009. godini – ino garancijeKreditor Projekat Ugovoreni iznos kredita

EIB Kreditiranje projekata malih i srednjih preduzeća preko poslovnih banaka 91,0

KfW Kredit za Opportunity Bank (Erste Bank) 15,0KfW Kredit za NLB Montenegrobanku 16,0EBRD Projekat za Željeznicu, faza III 4,0OTP Bank Kreditna podrška KAP-u 49,7

zakonom o budžetu za 2010. godinu predviđeno je zaduživanje države kod: ibrd u iznosu od 3,5 mil. eura za finansiranje projekta „zaštita osjetljivih turističkih oblasti“, banke za razvoj savjeta evrope (Ceb) u iznosu od 10,0 mil. eura za finansiranje projekta „stanovi solidarnosti i rješavanja stambenih potreba građana i ublažavanja efekata ekonomske krize na sektor građe-vinarstva“, ebrd u iznosu od 30,0 mil. eura za potrebe fonda za zaštitu depozita, kod eib u iznosu od 25,0 mil. eura za finansiranje projekta „otpadne vode“ i 5,0 mil. eura za finansiranje projekta „rješavanje uskih grla u saobraćaju“. Planirano je i potpisivanje bilateralnih i multilateralnih kredita namijenjenih potrebi zaštite spomenika kulture na Cetinju u iznosu od 5,0 mil. eura. osim navedenog, budžetom za 2010. godinu planirano je zaduživanje u cilju obezbjeđivanja sredstava za finansiranje budžeta, otplatu duga i podršku bankarskom sektoru u iznosu do 200,0 mil. eura. kada je riječ o garancijama države, planirano je izdavanje garancija u ukupnom iznosu od 202,0 mil. eura, od čega se 140,0 mil. eura odnosi na garancije za kredite za podršku privredi, 15,0 mil. eura za kredit za željeznicu kod ebrd, 7,0 mil. eura kredit za željeznicu kod eib, kao i 40,0 mil. eura za kredit za nabavku novih brodova kod kineske export banke, a čiji je korisnik Crnogorska plovidba ad kotor.

depoziti Ministarstva finansija na 31.12.2009. godine iznosili su 159,6 mil eura, uključujući i 38.477 unci zlata, što je za oko 105,6 mil. eura više nego na kraju 2008. godine, dok depoziti državnih fondova, koji nijesu u potpunosti integrisani u sistem trezora – fonda Pio, fonda za zdravstveno osiguranje i fonda za razvoj Crne Gore, prema podacima Centralne banke CG iznose 48,8 mil. eura, tako da je neto iznos državnog duga oko 31 % bdP-a.

Grafik 1. – valutna struktura ino duga

Valutna struktura ino duga

82%

7%3% 8%

EUR

USD

CHF

SDR


53

Grafik 2. kamatna struktura ino duga

53%

47% fiksna kamatna stopa

vari jabi lna kamatna stopa

kretanje unutrašnjeg duga u toku 2009. godine

unutrašnji dug je tokom 2009. godine uvećan za 27,3 mil. eura u odnosu na kraj 2008. godine. rast unutrašnjeg duga u toku 2009. godine uzrokovan je nastavkom realizacije projekata direkcije za saobraćaj u cilju rješavanja uskih grla u saobraćaju u iznosu od oko 47,2 mil. eura, emisijom državnih zapisa u iznosu od 49,6 mil. eura i povećanjem zaduženosti opština. s druge strane, unutrašnji dug je smanjen redovnom isplatom rate duga po osnovu stare devizne štednje u iznosu od 8,3 mil. eura, rate duga po osnovu obeštećenja u iznosu od 2,2 mil. eura, otplate kredita kod komercijalnih banaka i nefinansijskih institucija, otplate preuzetog duga željezničkog prevoza CG i željezničke infrastrukture CG prema komercijalnim bankama, dobavljačima i po osnovu nesreće na bioču u iznosu od oko 6,8 mil. eura, otplata preuzetog duga radio televizije Crne Gore u iznosu od 4,1 mil. eura, kao i otplate redovnih rata po osnovu realizacije projekata direkcije za saobraćaj u iznosu od 14,6 mil. eura.

ukupna obaveza po osnovu restitucije iznosi 100,2 mil. eura, što je za 16,6 mil. eura manje nego na kraju 2008. godine. smanjenje iznosa duga po osnovu restitucije uzrokovano je isplatom obaveza u gotovini i otkupom obveznica fo01 i fo02 od strane države na berzi. vlada CG je, u cilju smanjenja unutrašnjeg duga, u januaru ove godine počela otkup obveznica restitucije, po osnovu obeštećenja bivših vlasnika, prije roka dospijeća, i do sada je otkupljeno oko 17,0 mil. eura obveznica, za šta je plaćeno oko 5,5 mil. eura.

vlada je u 2008. godini usvojila odluku o otkupu obveznica devizne štednje građana za 2016. i 2017. god, i do sada je otkupljeno obveznica u vrijednosti od 1,2 mil. eura, od čega u 2009. godini 0,5 mil. eura.

konsolidovani dug opština iznosi oko 61,7 mil. eura, prema podacima dostavljenim od strane opština. Ministarstvo finansija donijelo je u novembru 2008. godine uputstvo o sadržaju zahtjeva za zaduživanje opština i ispunjenosti finansijskih uslova za njihovo zaduživanje, kojim se detaljno utvrđuje postupak zaduživanja lokalnih samouprava.

tabela 5. domaće garancije izdate u 2009. godiniKreditor Zajmoprimac Iznos

NLB Montenegrobanka Rudnici boksita A.D. Nikšić 5.000.000,00Podgorička banka Pobjeda A.D. Podgorica 2.970.000,00

Hipotekarna banka Montenegro Airlines 2.700.000,00 (sredstva još uvijek nijesu povučena)

NLB Montenegrobanka Montenegro Airlines 1.800.000,00 (sredstva još uvijek nijesu povučena)

UKUPNO POVUČENO DO 31.12 2009. 7.970.000,00

državni dug Crne Gore sa javnim preduzećima iznosi 1.335,1 mil. eura ili 44,5% bdP. iznos obaveza preduzeća u većinskom državnom vlasništvu izračunat je na osnovu garancija vlade, podataka Centralne banke i podataka dostavljenih od strane preduzeća.

tabela 6. - servisiranje državnog duga u 2009. godini i plan za 2010. godinu

Budžetska pozicija Plaćeno u 2009. godini Plan otplate za 2010. god.

4611 – Otplata glavnice rezidentima 53,0 17,84612 - Otplata glavnice nerezidentima 26,9 43,34630 – Otplata obaveza iz prethodnih godina 47,2 66,74151 – Otplata kamate rezidentima 3,1 3,54152 – Otplata kamate nerezidentima 20,2 28,6UKUPNO 150,4 159,9


54

kretanje i održivost državnog duga u narednom periodu

Grafik 3. – visina državnog duga i učešće u bdP u periodu 2004 – 2009Državni dug/BDP %

05

101520253035404550

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Državni dug/BDP

tabela 7. - Projekcija visine i strukture državnog duga Crne Gore u periodu kraj 2010-2013. god.

2010 projekcija 2011 projekcija 2012 projekcija 2013 projekcija

Inostrani dug (u mil €) 856,2 964,2 970,0 968,0

Inostrani dug (u % BDP-a) 26,7% 28,3% 26,4% 24,4%

Unutrašnji dug (u mil €) 408,3 354,8 284,7 243,2

Unutrašnji dug (u % BDP-a) 12,8% 10,4% 7,8% 6,1%

Ukupan dug (u mil €) 1.264,5 1.319,0 1.254,7 1.211,2

Ukupan dug (u % BDP-a) 39,5% 38,7% 34,2% 30,5%

napomena: procijenjeni bdP u 2010. god. 3.201,4 mil. €, u 2011. god. 3.412,3 mil. €, u 2012. god. 3.671,6 mil. €, a u 2013. god. 3.965,4 - izvor Ministarstvo finansija

u tabeli 7. je projektovan je iznos državnog duga, na osnovu preuzetih zakonskih i ugovornih obaveza države, u cilju procjene održivosti duga.

Projekcija kretanja unutrašnjeg duga u periodu od 2010. do 2013. godine navedena u tabeli 7. zasnovana je na pretpostavkama da će otplata obaveza po osnovu restitucije iznositi oko 0,5% bdP-a godišnje. obaveze po osnovu zaostalih penzija biće u potpunosti isplaćene do kraja 2011. godine. Predviđena su i zaduženja u cilju finansiranja projekata direkcije za saobraćaj, za rješavanje uskih grla u saobraćaju, u iznosu od oko 53,3 mil. eura u 2010. godini i 20,7 mil. eura u 2011. godini. Pretpostavka je da će iznos duga lokalnih samouprava ostati na sadašnjem nivou. otplata obaveze po osnovu devizne štednje iznosiće oko 14,0 mil. eura godišnje. nije uzet u obzir otkup obveznica stare devizne štednje ob16 i ob17 i do16 i do7. osim toga, pretpostavka je da neće biti preuzimanja dugova preduzeća.

kod projekcije ino duga nova zaduženja i transferni zajmovi su projektovani u skladu sa dogovorenim okvirom saradnje sa međunarodnim i bilateralnim kreditorima, i sredstva će se koristiti za projekte iz oblasti otpadnih voda, regionalnog vodo-snadbijevanja, putne i željezničke infrastrukture i energetike. kretanje ino duga projektovano je uz pretpostavku prosječnog četvorogodišnjeg povlačenja sredstava kredita. u 2010. godini dodato je zaduženje u iznosu od 150,0 mil. eura za finansiranje budžetskog deficita i otplate kredita i u 2011. godini dodatnih 100,0 mil. eura. očekujemo da će se finansiranje obezbijediti iz inostranih izvora.

ana banović, savjetnik u Odsjeku za upravljanje dugom i gotovinom

MersiJa Purišić, samostalni savjetnik I u Odsjeku za upravljanje dugom i gotovinom


55

u okviru projekta triM Mne pomoći evropske unije Crnoj Gori, u smislu us-postavljanju sistema državne pomoći u Crnoj Gori, u 2009. godini, u saradnji sa ekspertima evropske unije, radna grupa i odjeljenje je uradilo novi zakon o kontroli državne pomoći, koji je usvojen i stupio na snagu 9. novembra 2009. godine.

Pripremljena su i stavljena u dalju pro-ceduru podzakonska akta na zakon, i to: uredba o bližim kriterijumima, uslovima i načinu dodjele državne pomoći; ure-dba o metodologiji i sadržaju obrazaca za podnošenje prijave i kontrole državne pomoći i Pravilnik o sadržaju godišnjeg izvještaja o dodijeljenoj državnoj pomoći.

odjeljenje je sarađivalo sa svim sek-torima Ministarstva finansija, svim mini-starstvima i lokalnim samouprava ma u cilju ispunjavanja obaveza Crne Gore iz sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, a radi dostavljanja propisa i odredbi iz tih propisa kojima je ustanovljeno pružanje državne pomoći, kao pravnog osnova za dodjelu državne pomoći. ovo je neo-phodno odjeljenju i komisiji za kontrolu državne podrške i pomoći radi ocjenjivan-ja zakonitosti i kompatibilnosti tih pomoći sa pravilima eu.

u martu 2009. organizovano je case study putovanje u brisel u okviru triM Mne projekta radi konsultacija sa evrop-skom komisijom o mogućnosti dodjele državne pomoći u skladu sa sektorskim pravilima kojima se reguliše dodjela dr-žavne pomoći za željezničku infrastruk-turu i ugalj.

tom prilikom zaposleni u odjeljenju posjetili su dG CoMP i dG tren, gdje smo imali značajne konsultacije i pružena su nam značajna ohrabrenja.

Predstavnici odjeljenja učešstvovali su i na sastanku privremenog podod-bora eu i Crne Gore za unutrašnje trži-šte i konkurenciju (interim agreement on trade and trade-related matters between the european Community and Montene-

gro, 2nd interim Commitee meeting - state aid).

sačinjen je Godišnji izvještaj o dodi-jeljenim državnim pomoćima u 2008. go-dini po metodologiji evropske unije.

sastavljen je inventar o prijavljenim i dodijeljenim državnim pomoćima koji se redovno ažurira.

takođe, odjeljenje i konsultanti ev-ropske unije dali su mišljenja i sugestije pri izradi izmjena i dopuna organskog zakona o budžetu, kao i izradi odluke o postupku podnošenja zahtjeva pravnih lica za izdavanje državne garancije.

odjeljenje je odgovorilo na upitnik evropske komisije, na dio koji se odno-si na oblast državne pomoći i koji je u nadležnosti odjeljenja i komisije za kon-trolu državne podrške i pomoći; kao i na pitanja iz oblasti državne pomoći koja su resorna ministarstva prosljeđivala od-jeljenju.

u aprilu 2009. godine održana je završna konferencija triM Mne proje-

kta, u okviru kojeg je bila komponenta „državna pomoć“. Gđa sonja bećović, savjetnik ministra finansija, imala je izla-ganje na okruglom stolu konferencije u okviru komponente „državna pomoć“.

Gospodin argyroudis - rom team Western balkan - posjetio je odjeljenje i ko misiju radi monitoringa i ocjene triM Mne projekta.

obrađeno je i pripremljena su miš lje-nja za ukupno 16 notifikacija, odnosno prijava državne pomoći.

komisija za kontrolu državne pod rš ke i pomoći ocijenila je 12 notifikacija uskl-ađenim sa pravilima o državnoj po moći.

na osnovu detaljnih analiza odjeljen-je je pripremilo mišljenje, a komisija se oglasila nenadležnom u slučaju četiri pro-grama.

održan je niz konsultativnih sastana-ka sa resornim ministarstvima i lokalnim samoupravama, uz prisustvo eksperata evropske unije ili bez, a na zahtjev samih ministarstava ili lokalnih samouprava, radi otklanjanja nedoumica, odnosno da-vanja praktičnih savjeta pri prijavljivanju (notifikaciji) državne pomoći.

u junu mjesecu održan je sastanak i sa predstavnicima svjetske banke u cilju njihove pune informisanosti o pravilima državne pomoći koje Crna Gora primjen-juje.

uz puno razumijevanje twinning proj-ekta, nakon prestanka triM Mne pro-jekta, odjeljenju je u dva navrata obez-bijeđena ekspertska pomoć za izradu predloga mišljenja za složene slučajeve restrukturiranja.

u oktobru mjesecu održan je sasta-nak sa predstavnicima Gtz-a u cilju ob-ezbjeđivanja dalje podrške evropske un-ije na uvođenju sistema državne po moći u Crnoj Gori.

sonJa bećović, savjetnik ministra finansija i načelnik

odjeljenja za državnu pomoć

Izvještaj o radu Odjeljenjaza pripremu državne

pomoći u 2009. godini

Sonja Bećović


56

u kontekstu antikriznih mjera koje je vlada Crne Gore preduzela sa ciljem predupređenja negativnih posledica globalne ekonomske krize, kao jedna od mjera koja je imala za cilj da sa jedne strane pospješi likvidnost ban-karskog sistema, koja je u to vrijeme bila na niskom nivou, i sa druge strane da obezbijedi jeftina sredstva malim i srednjim preduzećima, jeste izdavanje državne garancije međunarodnim fin-ansijskim institucijama.

izdavanje državne garancije crno-gorskim poslovnim bankama za fin-ansiranje projekata malih i srednjih preduzeća predstavljalo je svojevrstan izuzetak. naime, Ministarstvo finansija je prvi put izdalo garancije privred-nim subjektima koji nisu u većinskom državnom vlasništvu ili se ne radi o je-dinicama lokalne samouprave za real-izaciju infrastrukturnih projekata. ova činjenica dovoljno govori o prioritetu koji je vlada dala ovom aranžmanu.

takođe, imajući u vidu, aktuelni tre-nutak u kome je izražena nelikvidniost privrede, u kome se raspravlja o modeli-ma državne podrške ekonomiji, imajući u vidu i smanjenu kreditnu aktivnost pojedinih banaka, čini se potrebnim da se približi priroda preduzetih mjera od strane Ministarstva finansija, odnosno vlade Crne Gore.

kontekst u kome su mjere preduzete

kao što je i poznato, početak me-đunarodne ekonomske krize, vezuje se za krizu u finansijskom sektoru, tako da se prvi talas »krize«, prije svega, reflek-tovao u finansijskom sektoru. bankroti po znatih finansijskih institucija, en ormne

količine državne pomoći »ubrizgane« u finansijski sistem, povlačenje depozita, krah tržišta nekretnina i sl. bili su cr-veni signal da je neophodno preduzeti čitav set mjera koje bi preduprijedile ili ublažile posljedice krize.

nedugo nakon što su se zemlje sa razvijenim finansijskim tržištem sus-rele sa navedenim problemima, bilo je jasno da isti ili slični problemi očekuju crnogorski finansijski sistem i crnogor-sku ekonomiju, koja je kao mala i vi-sokootvorena bila podložna eksternim šokovima.

imajuću u vidu značajno povlačenje depozita iz crnogorskih poslovnih bana-ka u posljednjim mjesecima 2008. godine, i pored donošenja zakona o mjerama za zaštitu bankarskog sek-tora, bilo je očigledno da će se crnogor-ske poslovne banke suočiti sa problem-

om nelikvidnosti, što će se posljedično odraziti na realnu ekonomiju. takođe, bilo je i evidentno da priliv stranih direktnih investicija, odnosno struktura sdi koje su generisale rast crnogorske ekonomije neće biti kao u prethodnom periodu.

uzimajući u obzir navedene okol-nosti, Ministarstvo finansija se sa prvim znacima krize, obratilo mulitlateralni finansijskim institucijama sa zahtjevom odobravanja kreditnih linija crnogors-kim poslovnim bankama za finansiranje projekata malih i srednjih preduzeća.

evropska investiciona banka (eiB)

Ministarstvo finansija Crne Gore je već u novembru 2008. godine, prilikom potpisivanja Memoranduma o razumi-jevanju između Crne Gore i evropske investicione banke vrijednog 200 mil-iona eura, pokrenulo inicijativu kod eib-a, za odobravanje kreditnih sredstava crnogorskim bankama za finansiranje projekata srednjih i malih preduzeća, što je prva inicijativa takve vrste upućena eib-u, od svih zemalja koje su se obratile za takvu vrstu kredita. takođe, ukoliko se ima ima u vidu iznos državne garancije koji je dogovoren sa evropskom investicionom bankom od 91 milion eura, to je uzimajući u obzir vrijednost bdP-a, najveći iznos kredita koji je za ovu svrhu odobren od strane eib-a nekoj od država regiona.

sama procedura odobravanja pro-jekta finansiranja malih i srednjih pre-duzeća posredstvom crnogorskih po-slovnih banaka, kao i analiza bankarskog sistema u Crnoj Gori trajala je nekoliko mjeseci. nakon izvršene analize, evrop-ska investiciona banka predložila je da

Godina krize- pregled antikriznih mjera

Ivan Petrović


57

se krediti odobre sljedećim bankama i u sljedećim iznosima:

Prva banka Crne Gore u trenutku odobravanja sredstava bila je korisnik kredita vlade Crne Gore u čiju korist je založila akcijski kapital, te iz tog razloga nije mogla biti uključena u aranžman sa evropskom investicionom bankom.

nakon odobravanja cjelokupnog projekta od strane borda direktora eib-a, krajem maja održani su u Podgorici pregovori između predstavnika Minista-rstva finansija, evropske investicione banke i crnogorskih poslovnih banaka. tom prilikom usaglašeno je da Mini-starstvo finansija izda evropskoj inves-ticionoj banci jedinstvenu garanciju na iznos od 91 milion eura. ovakav vid aranžmana, s obziriom na dalji tok re-alizacije se pokazao kao pravi izbor, jer je time Ministarstvo finansija, kao garant, steklo mogućnost da vrši real-okaciju sredstava, odobrava dodatne iznose sredstava ili otkaže aranžmane sa pojedinačnim bankama.

takođe, u intezivnoj komunikaciji iz među predstavnika ministarstva i eib-a usaglašen je tekst ugovora o ga-ranciji, što je rezultiralo zaključenjem ugovora o garanciji 2. jula 2009. go-dine. zaključenjem ovog ugovora ispu-njen je formalni uslov da bi banke mo gle zaključiti pojedinačne kreditne aranžmane sa eib-om.

u ovom kontekstu, interesantno je istaći da su sve banke koje su uzele učešće u pregovorima, iskazale tokom pregovora, interes za većim iznosom sredstava od onog koji je bio inicijalno

odobren, kao i spremnost da se zaključi ugovor o kreditu sa eib-om.

finansijski uslovi koji su ponuđeni bankama bili su izuzetno povoljni. Grejs period na odobrena sredstva iznosi 4 godine, izuzev za infrastrukturne pro-jekte za koje je grejs period 5 godina, dok je rok otplate 12, odnosno 15 go-dina ukoliko se radi o infrastrukturnim projektima. u pogledu kamatne stope, bankama na raspolaganju stoje fiksna i varijabilna kamatna stopa. visina fik-sne kamatne stope zavisi od dužine grejs perioda i perioda otplate kredita. varijabilna kamatna stopa iznosi 6M euribor + maržu koju obračunava eib i radi se o veoma povoljnim finansijs-kim sredstvima, možda i najjeftinijim dostupnim na finansijskom tržištu, za kredite koji su obezbijeđeni državnom garancijom.

što se tiče samog kreditnog aranž-mana, evropska investiciona banka nije postavljala posebne uslove u pogledu malih i srednjih preduzeća koja mogu biti korisnici kreditnih sredstava, izuzev u smislu da krajnji korisnici sredstava ne mogu biti preduzeća koja se bave proizvodnjom oružja i vojne opreme, igrama na sreću, čija djelatnost ima negativan uticaj na životnu sredinu i sl. Pored malih i srednjih preduzeća, kra-jnji korisniici mogu biti i jedinice lokalne samouprave i javna preduzeća.

u narednom periodu, zaintereso-vane banke su pokrenule internu pro-ceduru odobravanja kredita, što je re zultiralo zaključivanjem ugovora o kreditu između evropske investicione

banke i sljedećih crnogorskih poslovnih banaka – komercijalne banke budva, hipotekarne banke, atlasmont banke, investbanke Montenegro, first finan-cial bank, hypo alpe adria banke, er-ste banke i nedavno nlb Montenegro-banke.

Crnogorska komercijalna banka (Ckb) nije potpisala ugovor o kreditu. Pretpostavke za zaključenje kreditnog aranžmana između Ckb i evropske in-vesticione banke postoje, a da li će do zaključenja ugovora doći, i u kom izno-su, biće definisano kroz neposredne razgovore početkom naredne godine.

Podgorička banka – societe Gener-ale, obavjestila je Ministarstvo finansija da je nakon analize svojih izvora finan-siranja odustala od zaključenja ugovora o kreditu sa evropskom investicionom bankom.

u pogledu operativnost kreditnih sredstava od evropske investicione banke, nakon ispunjenja formalnih us-lova od strane crnogorskih poslovnih banaka, izdati su i prvi zahtjevi za po-vlačenjem sredstava i prva sredstava su isplaćena sredinom novembra tekuće godine. do kraja 2009. godine banke su povukle 10.6 miliona eura, dok će početkom 2010. godine biti povučeno još 8 miliona eura.

u cilju plasiranja sredstava, da bi sredstva kredita bila transferisana cr-nogorskim poslovnim bankama, neo-phodno je da uz zahtjev za isplatu eib-u bude dostavljen i spisak preduzeća čiji će projekti biti finansirani, kao i us-

Banka Iznos Crnogorska komercijalna banka 33.000.000Hipo Alpe Adria Banka 5.000.000NLB Montenegro banka 20.000.000Podgorička banka 7.000.000Opportunity bank 6.000.000Atlasmontbanka 9.000.000Hipotekarna banka 4.000.000Komercijalna banka Budva 3.000.000Investbanka 2.000.000First Financial Banka 2.000.000


58

lovi pod kojima će novac biti dostupan krajnjim korisnicima. u tom smislu, sve banke koje su poslale zahtjev za isplatu, istovremeno su prezentirale i projekte koji će biti finansirani ovim kreditnim sredstvima. ovaj podatak, kao i podatak da je većina banaka upu-tila zahtjev za isplatom nedvosmisleno upućuje da crnogorska mala i srednja preduzeća imaju kreditni potencijal, kao i da postoje kvalitetni projekti u sektoru malih i srednjih preduzeća koji zaslužuju kreditnu podršku. takođe, iz zahtjeva za isplatu se može zaključiti da su podjednako zastupljena preduzeća kako iz južnog, tako i iz sjevernog re-giona države, kao i da su sredstva pla-sirana u najrazličitije oblasti privredne djelatnosti. intencija samog kreditnog aranžmana jeste partnerski odnos između komercijalnih banaka, vlade i malih i srednjih preduzeća. u tom smislu, Ministarstvo finansija ponudilo je onim bankama koje najbrže budu re-alizovale kreditni aranžman, tj. najbrže plasirala sredstva malim i srednjim preduzećima, dodatna sredstva iz iznosa „pokrivenog“ državnom garan-cijom, do 100% prethodno odobrenog iznosa. šema odobravanja dodatnog iznosa predstavljena je bankama i vrlo brzo očekujemo zahtjeve za dodatnim sredstvima uz prethodni dokaz da su ranije odobrena sredstva plasirana privredi.

s obzirom na komunikaciji koja je prethodnih nedjelja ostvarena sa bankama, broj zahtjeva za dodatnim sredstvima, kao i činjenicu da su banke sada do detalja upoznate sa procedura-ma vezanim za povlačenje sredstava, očekuje se da ukupan iznos kredit-nog aranžmana od 91 milion eura do proljeća bude plasiran malim i srednjim preduzećima.

njemačka banka za razvoj (kfW)

u pogledu kreditnog aranžmana sa kfW-om, treba, prije svega, istaći da se radilo o različitom mehanizmu državne garancije, u odnosu na kred-itni aranžman sa evropskom inves-ticionom bankom. naime, u ovom

slučaju kfW je na osnovu sopstvenih procijena odlučio kojim poslovnim bankama u Crnoj Gori će odobriti kred-itna sredstva i u kom iznosu, na način da bi se zaključivao i pojedinačni ugo-vor o garanciji, za svaku banku sa ko-jom bi bio postignut neposredan dogo-vor o kreditiranju.

kfW je odobrio kreditne linije za tri banke – Crnogorsku komercijalnu banku (20 miliona eura), nlb Monte-negrobanku (15 miliona eura) i erste banku (15 miliona eura). od nave-denih iznosa, 2 miliona eura je nami-jenjeno kreditiranju projekata koji imaju za cilj povećanje energetske efikasnosti, dok je ostatak namijen-jen fianansiranju projekata malih i srednjih preduzeća.

direktni pregovori između kfW-a i odnosnih banaka počeli su u prvom kvartalu 2009. godine i do sada su zaključena dva kreditna aranžmana.

erste banka je, 24. juna 2009. go-dine zaključila ugovor o kreditu sa kfW-om, za koji je vlada Crne Gore posred-stvom Ministarstva finansija 25. juna 2009. godine izdala državnu garanciju. sredstva kredita u iznosu od 15 miliona eura isplaćena su kroz tri tranše i veći dio tih sredstava plasiran je malim i srednjim preduzecima.

nlb Montenegrobanka potpisala je ugovor o kreditu sa kfW-om 26. oktobra 2009. godine, za koji je vlada Crne Gore posredstvom Ministarstva finansija 28. oktobra 2009. godine izdala državnu garanciju. Prva tranša iz ovog kreditnog aranžmana u iznosu od 5 miliona eura isplaćena je nlb Montenegrobanci sre-dinom 2009. godine.

Crnogorska komercijalna i kfW nisu usaglasili tekst ugovora o kreditu i iz tog razloga nije iskorišćen ukupan iznos za koji je vlada Crne Gore, u skladu sa za-konom o budžetu za 2009. godinu, bila spremna da izda garanciju. Postojala je spremnost da bude izdata garancija za druge banke u okviru predviđenog iznosa, ali s obzirom na kratak vre-menski period, nakon što je postalo

jasno da Ckb neće zaključiti ugovor o kreditu, nije bilo moguće da zainteres-ovane banke i kfW sprovedu sve neo-phodne procedure koje bi rezultirale zaključenjem ugovora.

ivan Petrović, samostalni savjetnik


59

sektor za budžet je u junu mjesecu dostavio supštini Crne Gore na razma-tranje Predlog zakona o izmjenama i dopunama zakona o budžetu Crne Gore za 2009. godinu, koji je skupština usvojila u julu mjesecu. ovaj zakon do-nesen je u uslovima ekonomsko finan-sijske krize i opadajućeg trenda naplate tekućih prihoda i predviđa smanjivanje izdataka budžeta, u cilju očuvanja mak-roekonomske stabilnosti.

sektor za budžet pripremio je Pred-log zakona o budžetu Crne Gore za 2009. godinu, koji je skupština usvojila 17.12.2009. godine. budžet Crne Gore za 2009. godinu obuhvata četiri dijela: tekući budžet, transakcije finansiranja, kapitalni budžet i budžet državnih fon-dova.

Pored opšteg i posebnog dijela za-kon o budžetu Crne Gore za 2010. godinu sadrži obrazloženje koje obuh-vata: procjenu konsolidovane javne pot rošnje u Crnoj Gori, makroekonom-ski i fiskalni okvir, srednjoročni okvir budžetske potrošnje, obrazloženje te-kućeg budžeta, transakcije finansiranja, kapitalnog budžeta i budžeta državnih fondova.

zakon o zaradama državnih služ-benika i namještenika - donošenje ov-og zakona treba da doprinese reformi državne uprave koja će obezbijediti održivost sistema javnih finansija, kao

i jačanje administrativnih kapaciteta u Crnoj Gori kroz manju, ali efikasniju državnu upravu.

Program rada Vlade za 2009. godinu - tematski dio

u postupku pripremanja i planiran-ja budžeta za 2010. godinu u sektoru budžeta uradjeni su: izvještaj o mak-rofiskalnim kretanjima za prva tri mjese-ca 2009. godine, izvještaj o realizaciji

makroekonomske i fiskalne politike za prva tri mjeseca 2008. godine i pred-laganje ciljeva i smjernica fiskalne poli-tike na osnovu kojih se planiraju primici i izdaci sa procjenom za naredne tri fiskalne godine i Projekcija kapitalnog budžeta za 2009. godinu.

navedene izvještaje usvojila je vlada u skladu sa članom 20 zakona o budžetu. u njima je data analiza kre-tanja makroekonomskih agregata (bru-to domaćeg proizvoda, cijena zarada, zaposlenosti), koja služi kao osnova za planiranje glavnih kategorija primitaka i izdataka, sa procjenom za naredne tri fiskalne godine.

ostale aktivnosti u sektoru budžeta

sektor za budžet Ministarstva finan-sija Crne Gore aktivno je učestvovao u izradi odgovora na upitnik evropske ko-misije, u periodu avgust - oktobar 2009. godine. Pripremljeni su odgovori na pi-tanja iz nadležnosti Ministarstva finan-sija, kao i drugih resornih ministarstava i institucija, pogotovo u dijelu makroe-konomskih i fiskalnih pokazatelja, isto-rijskih podataka i projekcija. sektor za budžet pripremio je odgovore u okviru sledećih poglavlja upitnika: ekonomski kriterijumi, Poglavlje 8: Politika konku-rencije - liberalizacija, Poglavlje 17: eko-nomska i monetarna politika, Poglavlje

AktivnostiSektora za budžet

u toku 2009. godine

Nemanja Pavličić


60

19: socijalna politika i zapošljavanje, Poglavlje 20: Preduzetnička i industrij-ska politika, Poglavlje 22: regionalana politika i koordinacija strukturnih in-strumenata, Poglavlje 23: saradnja na polju pravosuđa i fundamentalnih pra-va i Poglavlje 33: finansijske i budžet-ske odredbe.

Ministarstvo finansija donijelo je, u martu mjesecu, Pravilnik o načinu pripreme, sastavljanja i podnošenje fi-nansijskih izvještaja budžeta, državnih fondova i jedinica lokalne samouprave. ovim pravilnikom je propisan način sa-stavljanja mjesečnih, kvartalnih i go-dišnjih izvještaja potrošačkih jedinica budžeta Crne Gore, državnih fondova, lokalne samouprave i drugih pravnih lica koja se finansiraju iz budžeta.

u okviru ekonomskog i fiskalnog programa za Crnu Goru za period 2008-2011. godine urađeno je po-glavlje 3 - Javne finansije. ovo poglav-lje obuhvata sektor javnih finansija - srednjoročni fiskalni okvir i upravljanje dugom, kvalitet javnih finansija i struk-turu javnih finasija. realizovano je u skladu sa preporukama datim od ev-ropske komisije, uz uvažavanje aktu-elnih globalnih ekonomskih kretanja. takođe, data su alternativna fiskalna scenarija i instrumenti i mjere za dalji ekonomski razvoj.

kroz nacionalni program za inte-graciju Crne Gore u eu (nPi) za period 2008-2012. godine izvršeno je usklađi-vanje propisa koji se odnose na finan-sijske i budžetske odredbe (u okviru 3. poglavlja nPi: sposobnost preuzimanja obaveza iz članstva u eu) sa propisima evropske unije.

sektor za budžet je u saradnji sa svjetskom bankom učestvovao u izradi sistema upravljanja javnim finansijama (Pefa), koji se sastoji u davanju ocjena za definisane indikatore. tim povodom, zaposleni u sektoru za budžet su u na-vedenom periodu, održali niz sastana-ka sa predstavnicima svjetske banke, pružili sve potrebne informacije i doku-mentaciju.

u saradnji sa kancelarijom svjet-ske banke u Podgorici sektor za budžet je učestvovao u izradi Pregleda javne potrošnje i institucija (Peir-2007). u ovom izvještaju date su mogućnosti za

upravnu i institucionalnu reformu u ci-lju jačanja upravljanja javnim sredstvi-ma u Crnoj Gori. izvještaj obuhvata tri institucionalna aspekta dobre uprave: reformu javne uprave i transparentnost javnog sektora, finansijsku disciplinu i jačanje institucionalnih procesa za dobro budžetiranje i finansijski menad-žment i jačanje ključnih institucija za nadzor i odgovornost .

sektor za budžet je redovno (kvar-talno) izvještavao javnost o ostvarenju konsolidovane javne potrošnje (budže-ta i državnih fondova i lokalne samou-prave) i njihovo objavljivanje u biltenu Ministarstva finansija.

u toku 2010. godine, sektor je ostva-rio intenzivnu komunikaciju i saradnju sa međunarodnim finansijskim institu-cijama (MMf, svjetska banka, evropska komisija) i agencijama za utvrđivanje rejtinga: Moodys, standard&Poors, he-ritage fondation.

sektor za budžet pripremio je i budžetski cirkular sa detaljnim obra-zloženjem za popunjavanje zahtjeva za dodjelu budžetskih sredstava za potro-šačke jedinice. u njemu su sadržani za-htjevi, parametri i objašnjenja za izradu budžeta Crne Gore za 2010. godinu. budžetski cirkular pripremljen je u junu mjesecu 2009. godine i dostavljen svim potrošačkim jedinicama.

budžetski cirkular sadrži sljedeće djelove: Makroekonomska i budžetska politika za 2010. godinu koja obuhvata osnovne smjernice makroekonomske i fiskalne politike za period 2010-2012. godine, za pripremu budžet za 2010. godinu. srednjoročni prioriteti ministar-stva sadrži pripritete, gdje je potrebno navesti aktivnosti koje predstavljaju srednjoročne prioritete koje će mini-starstvo realizovati u naredne tri godi-ne, kao i očekivani rezultati koji će biti ostvareni ukoliko aktivnost bude uspje-šno realizovana. instrukcije za popunja-vanje tabela sa finansijskim podacima za sve korisnike budžeta. instrukcije i smjernice za pripremanje ne-finansij-skih podataka za sve korisnike budžeta kojim je predviđena obaveza budžetskih korisnika da dostave sljedeće ne-finan-sijske podatke: izjavu o misiji, nazive programa, opise programa, Ciljeve pro-grama, zadatke programa, indikatore

programa, značajne promjene i izvore finansiranja.

obrazloženje koje budžetski kori-snik prilaže uz zahtjev za budžetskim sredstvima i ovaj dio budžetskog cirku-lara se odnosi na potrebu da se dosta-ve podaci o zakonskom okviru iz kojih prolazi aktivnost potrošačke jedinice, aktivnosti koje su realizovane u 2008. godini i koje se planiraju u 2009. godi-ni, podatke o broju zaposlenih koji su primili zaradu i prosječna isplaćena za-rada za prvih sedam mjeseci, podatke o najznačajnijim problemima finansiranja u 2008. godini i obrazloženje traženih sredstava po pojedinim stavkama.

Ministarstvo finansija izdalo je u fe-bruaru mjesecu uputstvo za pripremu zahtjeva za budžetskim sredstvima za kapitalni budžet za 2010. godinu, za pripremu kapitalnog budžeta potrošač-kih jedinica i jedinicama lokalne samo-uprave.

neManJa Pavličić, pomoćnik ministra za budžet

taMara Gačevićsamostalni savjetnik I


61

konsolidovana javna potrošnja u 2009. godini procijenjena je na iznos od 1.472,93 mil. €. Procijenjeni nivo javne potrošnje finansiran je iz poreza u iznosu od 795,73 mil. €, doprinosa 307,95 mil. €, taksi 28,90 mil. €, naknada 105,57 mil. €, ostalih tekućih prihoda 66,64 mil. € i primitaka od otplate kredita u iznosu od 61,70 mil. €. osim izvornih prihoda, konsolidovana javna potrošnja sa finansiranjem u 2009. godini finansirana je i iz pozajmica i kredita u iznosu od 209,95 mil. €, donacija u iznosu od 9,41 mil. € i prihoda od privatizacije i prodaje imovine u iznosu od 123,04 mil. €. Ministarstvo finansija procijenilo je ostvarenje budžeta lokalnih samouprava za 2009. godinu, na osnovu plana opština za 2009. godinu i ostvarenja opštinskih budžeta u prethodnim godinama i na osnovu preliminarnih podataka o ostvarenju opština za dvanaest mjeseci tekuće godine. takođe, konsolidovani su međusobni transferi fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje i fonda za zdravstveno osiguranje.

Procjena konsolidovanejavne potrošnje u

Crnoj Gori za 2009. godinu

vladislav Karadžić radovan Živković Iva vuković


62

tekući javni prihodi procijenjeni su u iznosu od 1.366,48 mil. € ili 45,50% procijenjenog bdP-a za 2009. godinu (3.003,00 mil €). u strukturi javnih prihoda, najznačajniji su porezi - 26,50 % bdP-a i doprinosi - 10,25 % bdP-a. u odnosu na plan po rebalansu, izvorni javni prihodi ostvareni su sa 92,67%. bitno je istaći da se u 2009. godini promijenila struktura izvornih prihoda u odnosu na prethodne godine. naime, primjetan je rast direktnih poreza (porez na dohodak i doprinosi) u ukupnim porezima, dok se istovremeno smanjuje učešće indirektnih poreza (40%:60% u korist direktnih). u 2009. godini je nastavljen rast zarada i povećanje zaposlenosti, što je dovelo do porasta direktnih poreza, dok je došlo do smanjenja prihoda po osnovu poreza na dodatu vrijednost na uvezenu robu i poreza na međunarodnu trgovinu i transakcije. u prethodnim godinama je zbog visokog učešća Pdv-a na uvezenu robu struktura ukupno naplaćenog Pdv-a bila 75:25 - Pdv na uvezenu robu: Pdv u unutrašnjem prometu, dok je u ovoj godini, prije svega, zbog smanjenja Pdv-a na uvezenu robu, ovaj odnos promijenjen na 63:37 i ovakav trend može se očekivati u 2010. i narednim godinama.

konsolidovani javni izdaci za 2009. godinu procijenjeni su na 49,05% bdP-a. tekuća javna potrošnja (konsolidovani izdaci umanjeni za kapitalne izdatke tekućeg budžeta, kapitalnog budžeta Crne Gore, državnih fondova i lokalnih samouprava) za 2009. godinu iznosila je 1.220,13 mil € ili 40,63% bdP-a. u odnosu na plan, konsolidovani javni izdaci izvršeni su sa 92,76%. Pojedinačno po ekonomskoj klasifikaciji, najveću stavku izdataka predstavljaju transferi za socijalnu zaštitu – 388,42 mil. €, što čini 12,93% bdP-a, bruto zarade – 299,74 mil. € ili 9,98% bdP-a i transferi institucijama, pojedincima, nevladinom i javnom sektoru – 228,45 mil. € ili 7,61% bdP-a, dok su kapitalni izdaci iznosili 252,80 mil. € ili 8,42% bdP-a.

tekući gotovinski deficit javnog sektora za period januar-decembar 2009. godine planiran je u iznosu od 93,80 mil. €, a ostvaren je u iznosu od 106,45 mil. €, što čini 3,54% procijenjenog bdP-a za 2009. godinu. deficit je najveći kod budžeta Crne Gore i državnih fondova u iznosu od 69,06 mil. €, dok je kod lokalne samouprave procijenjen deficit u iznosu od 37,39 mil. €. Povećanje depozita u 2009. godini iznosilo je 59,13 mil. € ili 1,97% bdP-a.

Konsolidovana javna potrošnja 2009

-200,00

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

1600,00

1800,00

TEKUĆI JAVNI PRIHODI KONSOLIDOVANI IZDACI DEFICIT/ SUFICIT

mil

€

Plan Ostvarenje

u tabeli je prikazano ostvarenje izvornih javnih prihoda i izvršenje konsolidovanih javnih izdataka sa finansiranjem za 2009. godinu u mil € i % bdP-a:

O P I S

KONSOLIDOVANA JAVNA POTROŠNJA 2009

Plan Ostvarenje% Ostvarenja

Ostvarenje

u mil € u mil € u % BDP-a

TEKUĆI JAVNI PRIHODI 1474.52 1366.48 92.67 45.50

Porezi 859.20 795.73 92.61 26.50Porez na dohodak fizičkih lica 136.08 121.44 89.23 4.04Porez na dobit pravnih lica 67.95 54.74 80.55 1.82Porez na imovinu 23.90 19.80 82.82 0.66Porez na dodatu vrijednost 392.57 370.78 94.45 12.35


63

Akcize 118.95 128.68 108.18 4.29Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 64.05 49.12 76.69 1.64Lokalni porezi 45.70 42.25 92.45 1.41Ostali republički prihodi 9.97 8.92 89.46 0.30Doprinosi 337.33 307.95 91.29 10.25Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 218.39 198.91 91.08 6.62Doprinosi za zdravstveno osiguranje 108.41 98.02 90.41 3.26Doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 10.53 9.00 85.40 0.30Ostali doprinosi 0.00 2.02 0.00 0.07Takse 31.55 28.90 91.60 0.96Naknade 132.21 105 57 79.85 3.52Ostali prihodi 65.83 66.64 101.23 2.22Primici od otplate kredita 48.41 61.70 127.45 2.05KONSOLIDOVANI IZDACI 1587.86 1472.93 92.76 49.05TEKUĆA JAVNA POTROŠNJA 1299.37 1220.13 93.90 40.63Tekući izdaci 588.00 562 22 95.62 18.72Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 303.81 299.74 98.66 9.98Ostala lična primanja 31.57 27.56 87.29 0.92Rashodi za materijal i usluge 138.88 131.95 95.01 4.39Tekuće održavanje 12.82 9.95 77.62 0.33Kamate 26.45 25.35 95.84 0.84Renta 10.49 9.07 86.52 0.30Subvencije 52.62 50.95 96.83 1.70Ostali izdaci 11.36 7.65 67.30 0.25Transferi za socijalnu zaštitu 423.11 388.42 91.80 12.93Prava iz oblasti socijalne zaštite 52.23 47.47 90.89 1.58Sredstva za tehnološke viškove 22.46 20.05 89.27 0.67Prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja 332.82 295.67 88.84 9.85Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite 10.48 17.70 168.84 0.59Ostala prava iz oblasti zdravstvenog osiguranja 5.12 7.53 146.98 0.25Transferi instit. pojed. NVO i javnom sektoru 237.75 228.45 96.09 7.61Transferi javnim institucijama 191.58 181.97 94.98 6.06Transferi nevladinim organizacijama 10.67 7.99 74.91 0.27Transferi javnim preduzećima 10.10 15.15 150.03 0.50Transferi poje dincima 25.40 23.35 91.91 0.78Ukupni kapitalni izdaci 288.49 252.80 87.63 8.42Kapitalni izdaci 157.86 147 39 93.37 4.91Kapitalni Budžet CG 130.62 105.41 80.69 3.51Pozajmice i krediti 29.72 25.51 85.82 0.85Rezerve 20.80 15.53 74.65 0.52DEFICIT/ SUFICIT -113.34 -106.45 -3.54FINANSIRANJE 113.34 106.45 3.54Domaće finansiranje -106.25 -90.35 85.04 -3.01 Pozajmice i krediti iz domaćih izvora 42.71 59.38 139.03 1.98Otplata dugova rezidentima 48.93 36.91 75.42 1.23Otplata glavnice 48.93 36.91 75.42 1.23Otplata obaveza iz prethodnog perioda 81.52 112.83 138.40 3.76Inostrano finansiranje 128.70 132.89 103.26 4.43 Pozajmice i krediti iz inostranih izvora 143.80 150 57 104.71 5.01Otplata dugova nerezidentima 27.51 27.09 98.50 0.90Donacije 12.40 9.41 75.91 0.31Prihodi od privatizacije ili depoziti 54.74 123.04 224.78 4.10POVEĆANJE/SMANJENJE DEPOZITA -36.15 59.13 1.97


64

BUdžet CRne GoRe

Primici budžeta Crne Gore i državnih fondova za 2009. godinu iznose 1.244,46 mil. €. izvorni prihodi budžeta za 2009. godinu iznose 1.182,77 mil. € ili 39,39 % bdP-a, dok su u odnosu na plan ostvareni 94,35 %.

Plan i ostvarenje prihoda budžeta i državnih fondova za 2009. godinu

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

120,00

140,00

160,00

Jan Feb Mart Apr Maj Jun Jul Avg Sept Okt Nov Dec

mil

€

Plan prihoda Ostvarenje prihoda

Prihodi po osnovu poreza iznose 712,50 mil. € ili 23,73% bdP-a. Prihodi po osnovu doprinosa iznose 307,95 mil. € ili 10,25% bdP-a. Prihodi po osnovu taksi iznose 22,39 mil. €, a prihodi po osnovu naknada iznose 28,32 mil. €. ostali tekući budžetski prihodi iznose 49,91 mil. €, dok su primici od otplate kredita ostvareni u iznosu od 61,70 mil. €, od čega se 44,00 mil. € odnosi na povraćaj kredita od strane Prve banke.

konsolidovani izdaci budžeta za 2009. godinu iznose 1.251,82 mil. € ili 41,69% bdP-a. u odnosu na plan ostvareni su sa 92,87%.

Izdaci Budžeta Crne Gore u 2009. godini

11,91

140,45

24,89

487,16

387,80

199,62

Tekući izdaci Transferi za socijalnu zaštitu

Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru Ukupni kapitalni izdaci

Pozajmice i krediti Rezerve


65

O P I S

BUDŽET CRNE GORE 2009

Plan Ostvarenje% ostvarenja

Ostvarenje


TEKUĆI PRIHODI 1253.62 1182.77 94.35 39.39Porezi 768.18 712.50 92.75 23.73Porez na dohodak fizičkih lica 107 51 95.06 88.42 3.17Porez na dobit pravnih lica 67.95 54.74 80.55 1.82Porez na promet nepokretnosti 7.17 5.21 72.61 0.17Porez na dodatu vrijednost 392 57 370.78 94.45 12.35Akcize 118.95 128.68 108.18 4 29Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 64.05 49.12 76.69 1.64Ostali republički porezi 9.97 8.92 89.46 0 30Doprinosi 337 33 307.95 91.29 10.25Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 218 39 198.91 91.08 6.62Doprinosi za zdravstveno osiguranje 108.41 98.02 90.41 3 26Doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 10.53 9.00 85.40 0 30Ostali doprinosi 0.00 2.02 0.00 0.07Takse 22.05 22 39 101.52 0.75Naknade 33.62 28 32 84.24 0.94Ostali prihodi 44.03 49.91 113.37 1.66Primici od otplate kredita 48.41 61.70 127.45 2.05KONSOLIDOVANI IZDACI 1347.99 1251.82 92.87 41.69TEKUĆA BUDŽETSKA POTROŠNJA 1180.15 1111.37 94.17 37.01Tekući izdaci 504 56 487.16 96.55 16.22Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 262 52 259.21 98.74 8.63Ostala lična primanja 24.51 21 53 87.85 0.72Rashodi za materijal i usluge 118.81 112.05 94.31 3.73Tekuće održavanje 5.99 5.09 85.06 0.17Kamate 25.17 24.42 96.99 0.81Renta 9.67 8.33 86.13 0 28Subvencije 51.07 49.82 97.56 1.66Ostali izdaci 6.82 6.71 98.33 0 22Transferi za socijalnu zaštitu 419.75 387.80 92.39 12.91Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru 213.02 199.62 93.71 6.65Ukupni kapitalni izdaci 167.84 140.45 83.68 4.68Kapitalni izdaci 37.22 35.05 94.17 1.17Kapitalni budžet CG 130.62 105.41 80.69 3 51Pozajmice i krediti 28.75 24.89 86.57 0.83Rezerve 14.07 11.91 84.66 0.40DEFICIT / SUFICIT -94.37 -69.06 -2.30FINANSIRANJE 94.37 69.06 2 30Domaće finansiranje -89.91 -71.31 79.31 -2.37Pozajmice i krediti iz domaćih izvora 34.00 41.85 123.09 1 39Otplata glavnice rezidentima 42.47 29.16 68.65 0.97Otplata obaveza iz prethodnih godina 81.44 84.00 103.15 2.80Inostrano finansiranje 132.67 127.35 95.99 4 24Pozajmice i krediti iz inostranih izvora 143.80 150.57 104.71 5.01Otplata glavnice nerezidentima 22.46 27.09 120.66 0.90Donacije 11.32 3.87 34.22 0.13Prihodi od privatizacije i prodaje imovine 35.00 100.31 286.60 3 34POVEĆANJE/SMANJENJE DEPOZITA -16.61 87 30 2.91

defcit budžeta Crne Gore sa državnim fondovima u 2009. godini procijenjen je na 69,06 mil. € ili 2,30 % bdP-a, što je za oko 25 mil. € niže nego što je planirano rebalansom budžeta. razlog je veća naplata privatizacionih prihoda od planirane rebalansom,


66

i dodatnim uštedama kod tekućih izdataka i kapitalnog budžeta CG. na kraju 2009. godine, procjenjuje se povećanje depozita od oko 87,30 mil. €.

loKalna samoUprava

Procijenjeni konsolidovani izdaci lokalne samouprave za 2009. godinu iznose 222,66 mil. € ili 7,41% bdP-a. Potrošnja je finansirana iz poreza u iznosu od 83,22 mil. €, taksi 6,51 mil. €, naknada 77,25 mil. € i ostalih tekućih prihoda 16,72 mil. €. ukupni tekući prihodi lokalne samouprave za 2009.godinu, procijenjeni su na 183,71 mil. € ili 6,12 % bdP-a.

O P I S

LOKALNA SAMOUPRAVA 2009Plan Ostvarenje

% OstvarenjaOstvarenje


TEKUĆI PRIHODI 220.90 183.71 83.17 6.12Porezi 91.01 83.22 91.44 2.77Porez na dohodak fizičkih lica 28.58 26.38 92.31 0.88Porez na promet nepokretnosti 16.73 14.59 87.20 0.49Lokalni porezi 45.70 42.25 92.45 1.41Takse 9.49 6.51 68.55 0.22Naknade 98.59 77.25 78.36 2.57Ostali prihodi 21.80 16.72 76.72 0.56KONSOLIDOVANI IZDACI 242.41 222.66 91.85 7.41TEKUĆA POTROŠNJA LOKALNE SAMOUPRAVE 121.77 110.32 90.60 3.67Tekući izdaci 83.44 75.07 89.97 2.50Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 41.29 40.53 98.16 1.35Neto zarade 26.63 29.81 111.93 0.99Porez na zarade 4.03 2.92 72.46 0.10Doprinosi na teret zaposlenog 5.41 3.79 70.14 0.13Doprinosi na teret poslodavca 4.68 3 57 76.31 0.12Prirez na porez 0.54 0.44 80.41 0.01Ostala lična primanja 7.07 6.03 85.35 0.20Rashodi za materijal i usluge 20.07 19.90 99.19 0.66Tekuće održavanje 6.84 4.86 71.10 0.16Kamate 1.27 0.93 73.14 0.03Renta 0.81 0.74 91.18 0.02Subvencije 1.55 1.13 72.86 0.04Ostali izdaci 4.54 0.94 20.71 0.03Transferi za socijalnu zaštitu 3.36 0.62 18.57 0.02Prava iz oblasti socijalne zaštite 3.28 0 56 17.17 0.02Sredstva za tehnološke viškove 0.08 0.06 78.97 0.00Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru 27.27 30.39 111.45 1.01Transferi javnim institucijama 9.70 9.61 99.08 0.32Transferi nevladinim organizacijama 3.63 2.96 81.57 0.10Transferi pojedincima 4.28 4.24 99.16 0.14Transferi javnim preduzećima 9.66 13.58 140.53 0.45Kapitalni izdaci 120.64 112.34 93.12 3.74Pozajmice i krediti 0.97 0.62 63.71 0.02Rezerve 6.73 3.62 53.71 0.12DEFICIT / SUFICIT -18.97 -37.39 -1 25FINANSIRANJE 18.97 37.39 1.25Domaće finansiranje -16.34 -19.05 116.57 -0.63 Pozajmice i krediti iz domaćih izvora 8.71 17.53 201.26 0.58Otplata glavnice 6.46 7.75 119.89 0.26Otplata obaveza iz prethodnog perioda 18 59 28.83 155.10 0.96Donacije 1.08 5.54 512.73 0.18Prihodi od privatizacije i prodaje imovine 19.74 22.73 115.17 0.76Transferi iz Budžeta CG 2.54 1.55 61.22 0.05POVEĆANJE/SMANJENJE DEPOZITA -19.54 -28.17 -0.94


67

Izdaci lokalne samouprave u 2009. godini

3,62

112,34

0,62

75,07

0,62

30,39

Tekući izdaci Transferi za soc jalnu zaštitu

Transferi inst. pojedinicima NVO i javnom sektoru Kapitalni izdaci

Pozajmice i krediti Rezerve

usled niže naplate izvornih prihoda lokalne samouprave, kao i zajedničkih prihoda, umjesto izbalansiranog konsolidovanog bilansa lokalne samouprave procjenjuje se deficit od 37,39 mil € ili 1,25% bdP-a. Procijenjeni deficit je gotovo u potpunosti finansiran korišćenjem depozita opština, koji je akumuliran u godinama visokog rasta i suficita, a dijelom i prihodima od prodaje imovine.

vladislav karadžić, samostalni savjetnik I

radovan živković, samostalni savjetnik I

iva vuković, viši savjetnik


68

u 2009. godini usvojeni su zakon o svojinsko pravnim odnosima koji je objavljen u “službenom listu CG” broj 19/09, zakon o državnoj imovini koji je objavljen u “službenom listu CG” broj 21/09.

u 2009. godini formirana je uprava za imovinu. Pravni osnov za formiranje ovog organa sadržan je u članu 20 za-kona o državnoj imovini “službeni list CG” broj 21/09.

uprava za imovinu, odnosno or-gan nadležan za poslove upravljanja državnom imovinom, bavi se poslovima vođenja jedinstvene evidencije i regis-tra državne imovine, poslove namjen-skog korišćenja državne imovine, st-aranju o imovini koja po sili zakona po staje državna imovina, staranju o poslovima upisa u katastar, parcelacije, razgraničenja, razmjene, priprema na-crte ugovora i prati njihovu realizaciju, vodi poslove naplate zakupa i druge poslove u vezi sa državnom imovinom, obezbjeđuje uslove za zaštitu imovine i po nalogu vlade Crne Gore i Ministar-stva finansija obavlja i druge poslove.

u odjeljenju za drugostepeni uprav-ni postupak ukupno podnijetih žalbi bilo je 2 822. od ukupnog broja podnijetih riješeno je 2 089 žalbi, dok je u radu ostalo još 643 žalbe.

u toku 2009. godini raspisana su 3 javna poziva, u skladu sa odlukom o naplati potraživanja putem obveznica devizne štednje građana i obveznica restitucije “službeni list rCG” broj 17/08, za naplatu potraživanja po os-novu duga kod nlb Montenegrobanke, a koji je preuzet na osnovu ugovora o cesiji – ustupanju potraživanja. u tim postupcima naplaćeno je od pravnih lica 208.069.00 eura, a od fizičkih lica 58.461.00 eura.

samostalna savjetnica Milanka ot-o vić učestvovala je u radu radionica koje se odnose na primjenu zakona o staranju privremeno ili trajno oduzetom imovinom koji je objavljen u “službenom listu rCG” broj 49/08. Prva radionica održana je u kolašinu, a druga u bugar-skoj u sofiji.

fond za obešetećenje u 2009. godi-ni godini isplatio je 1.951.000.00 eura po osnovu obešetećenja bivšim vlas-nicima za oduzeta imovinska prava.

od ukupno 10.721 podnijetih za ht -je va u tri regionalne komisije za po vr-aćaj i obeštećenje, završeno je oko 20% podnijetih zahtjeva.

Periša Perović, pomoćnik ministra

za imovinsko pravne poslove

Godišnji izvještajSektora za

imovinsko pravne poslove

Periša Perović


69

i - noRmatiVne aktiVnosti:

u izvještajnom periodu, u sektoru za poreski i carinski sistem pripremljeno je sedam predloga zakona, šest uredbi i osam pravilnika, a čiji se kratak sadržaj daje u narednom tekstu:

zaKonI1. zakon o izmjeni zakona o akci-

zama (“sl.list CG”, br.50/09)

navedenim zakonom, u cilju obezbj-eđenja dodatnih prihoda budžeta i prevazilaženja efekata svjetske ekono-mske krize, izvršeno je povećanje ak-cize na mineralna ulja (olovni benzin, bezolovni benzin i gasna ulja koja se koriste kao motorno gorivo), za 0,10 € po litru, odnosno 100 € na 1 000 litara. za ostala mineralna ulja visina akcize je povećana za 30%. ovim zakonom je, takođe, predviđeno da se rješenje o povećanju visine specifične akcize na cigarete sa 3€ na 5€ za 1000 komada i proporcionalne sa 30% na 35% od ma-loprodajne cijene cigareta primjenjuje od 01. oktobra 2009. godine.

2.zakon o izmjenama zakona o po rezu na dobit pravnih lica (“sl. list CG”, br. 86/09)

navedenim zakonom ukinute su ol-akšice po osnovu zapošljavanja novih radnika i po osnovu ulaganja u stalna

osnovna sredstva koja se koriste za pro-izvodnju energije iz obnovljivih izvora i energetsku efikasnost. novim zakon-skim rješenjem promijenjen je i način oporezivanja kapitalnih dobitaka i za ra zliku od ranijih rješenja, gdje su pri-hodi od kapitalnih dobitaka uključivani u poresku osnovicu u visini od 50%, po novom rješenju prihodi od kapitalnih do-bitaka uključuju se u poresku osnovicu u cjelosti tj. 100%. istovremeno, ukinu-to je i mjesečno akontativno plaćanje poreza na dobit u cilju eliminisanja

bi znis barijera. navedene izmjene za-kona sprovedene se u cilju dodatnog re laksiranja poreskih obveznika fiska-lnim opterećenjima kako bi se ublažili efekti globalne finansijske krize, koja je uticala na poslovanje pravnih lica i nji-hovu likvidnost.

3.zakon o izmjenama i dopunama zakona o porezu na dohodak fizičkih lica (“sl. list CG”, br. 86/09)

navedenim zakonom vrši se up-odobljavanje poreskog opterećenja za sve vrste prihoda koji čine dohodak fizičkih lica (prihodi od povremene sa-mostalne djelatnosti tj. autorski ugo-vori i akontativno plaćanje poreza na prihode od imovine i imovinskih prava koji su bili oporezovani stopom od 15%) sa poreskim opterećenjem zarada za-poslenih, s ciljem da poreska stopa za sve prihode koji čine dohodak fizičkih lica iznosi oko 9%. Pored navedenog, kapitalni dobici fizičkih lica ostvareni od prodaje nepokretnosti, udjela u pravnom licu i hartija od vrijednosti će se oporezovati po stopi od 9% od 2011. godine.

4.zakon o izmjenama zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje (“sl. list CG”, br. 86/09)

navedenim zakonom izvršena je iz mjena stopa doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i to doprinosa za

Izvještaj o radu Sektoraza poreski i carinski sistem

za 2009. godinu

Biljana Šćekić

70

penzijsko i invalidsko osiguranje i zdr-av stveno osiguranje. naime, novim za-konskim rješenjima zadržava se pos-tojeća kumulativna stopa doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje koja iznosi 20,5%, uz izmjenu strukture sto-pa, tako da je stopa na teret zaposle-nog povećana sa 12% na 15%, dok se sto pa za poslodavca smanjila sa 8,5 na 5,5%. kumulativna stopa doprinosa za zdravstveno osiguranje povećana je sa 10.5% na 12.3%, s tim što stopa do prinosa na teret zaposlenog iznosi 8.5%, a na teret poslodavca 3.8%. na ovaj način bi se povećali ukupni prihodi od doprinosa za zdravstveno osiguran-je.

5. zakon o izmjenama zakona o porezu na upotrebu putničkih mo to-rnih vozila, plovnih objekata, vazduho-plova i letilica („službeni list CG“, broj 86/09)

navedenim zakonom izvršeno je po većanje visine poreske obaveze na upo trebu putničkih motornih vozila i motocikala (posebno na luksuzna vo zila sa većom kubikažom), kao i plovnih objekata sa kabinom. Prema nave denim izmjenama, propisani porez na upotrebu putničkih vozila od 2010. godine kreće se u rasponu od 25 € (za putnička vozila do 1300 cm3), do 1500 € (za putnička vozila preko 5000 cm3), a za upotrebu mo-

tocikala od 10 € (za motocikle do 125 cm3) do 300 € (za mo tocikle preko 1100 cm3). takođe, predmetnim za-konom predviđeno je da ukupno um-anjenje poreza po osnovu godina sta-rosti vozila ne može preći 50% ukupno propisane visine poreza, u odnosu na dosadašnje umanjenje koje je iznosilo najviše 70% ukupno propisane visine poreza.

istovremeno, ovim zakonom ukinu-to je oslobođenje od plaćanja poreza na upotrebu motornih vozila pojedinih organa i to za: vozila državnih organa i jedinica lokalne samouprave, vozila or-gana državne uprave i organa jedinica


71

lokalne samouprave, kao i vozila za rent-a car usluge.

takođe, ovim zakonom predviđeno je i povećanje visine poreza na upotrebu plovnih objekata sa kabinom, a poseb-no za plovne objekte čija dužina prelazi 12 m, tako da je od 2010. godine vlas-nik dužan da plati porez u iznosu od 1.500 € za upotrebu plovnih objekata dužine od 12-16m, za upotrebu plovnih objekata dužine od 16-20m - 2000 € i preko 20m- 3.000 €.

6. i 7. zakon o ratifikaciji spora-zuma između Vlade Crne Gore i Vlade Republike moldavije o uzajamnoj po-moći u carinskim pitanjima (sl. list CG-međunarodni ugovori, br.02/09) i Predlog zakona o potvrđivanju spora-zuma između Vlade Crne Gore i kabi-neta ministara Ukrajine o uzajamnoj pomoći u carinskim pitanjima (nalazi se u skupštinskoj proceduri)

navedenim sporazumima obezbje-đu je se bolja saradnja između carinskih organa ugovornih strana, a sve u cilju pravilne primjene carinskih propisa, po-sebno u sprečavanju, otkrivanju, istraži-vanju i borbi protiv carinskih prekršaja.

Parafiran je ugovor između Crne Go re i irske o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja i sprecavanje izbjegavanja placanja poreza na dohodak .

navedenim ugovorom, koji je pa ra -firan u dablinu, 2. jula 2009. godi ne, postiže se otklanjanje problema dvo-strukog oporezivanja fizičkih i pravnih lica rezidenata Crne Gore i irske, pu-tem obezbjeđenja zajedničkih metoda i kriterijuma za određivanje prava opo-rezivanja pojedinih kategorija doho tka, što omogućava stimulisanje, odno sno, intenziviranje ekonomsko-finansij s kih odnosa između dvije zemlje; obezbje-đenje fiskalne i pravne sigurnosti kao uslov za unapređenje privredne djelat-nosti rezidenata obje države ugovor-nice; osiguranje pozitivnog dejstva pore-skih olakšica radi stimulisanja ulaganja rezidenata jedne države ugovornice u drugu državu ugovornicu i dr.

takođe, ovim ugovorom se obezbje-đuje unapređenje saradnje poreskih organa Crne Gore i irske, kroz postupak zajedničkog dogovaranja i razmjenu oba vještenja, radi efikasne borbe protiv poreske evazije.

URedBe

1. Uredba o izmjenama i dopuna-ma Uredbe o obilježavanju duvanskih proizvoda i alkoholnih pića kontrolnim akciznim markicama („sl.list CG”, br. 22/09 i 89/09)

ovom uredbom izvršeno je pobolj-ša nje rješenja koja se odnose na pos-tupak štampanja, odobravanja i izda v-anja akciznih markica. takođe, u cilju unapređenja fiskalne discipline pobolj-ša na su i rješenja koja se odnose na tre tman akciznih markica koje nijesu podignute u propisanom roku. naime, prema inoviranim rješenjima, akcizne markice koje ne budu podignute u pro pisanom roku (10 dana od dana dobijanja obavještenja da su te mar-kice odštampane), imaće tretman nei-skorišćenih i biće uništene od strane nadležne komisije.

2. Uredba o načinu i postupku utvr-đivanja iznosa najpopularnije cijene cigareta („sl.list CG”, br. 30/09)

ovom uredbom, u cilju praćenja vi-sine akcize na cigarete u Crnoj Gori u odnosu na acquis, predviđene su pro-cedure za utvrđivanje najpopularnije cij ene cigareta i u odnosu na koju će se određivati dostignuti nivo akcize u Crnoj Gori u odnosu na acquis. naime, direk-tivama eu 92/79/ eeC i 92/80/eeC predviđeno je da najniži iznos akciza za cigarete u eu ne može biti manji od 57% maloprodajne cijene cigareta iz na-jpopularnijeg cjenovnog razreda, ali ne manje od 64 € po kilogramu iz kategori-je cigareta koje su po cijeni najtraženije (sa najvećim obimom prodaje).

Proizvođači, odnosno uvoznici ciga-reta, su dužni da agenciji za duvan, do 15. novembra tekuće godine, dostavl-jaju podatke o obimu ostvarene prodaje

cigareta za svaku cjenovnu kategori ju, po svim maloprodajnim cijenama ci ga-reta. takođe, na osnovu dostavlje nih po-dataka agencija za duvan je u obavezi da Ministarstvu finansija do kra ja no-vembra tekuće godine dostavlja predlog iznosa najpopularnije cijene cigareta za tu godinu, kako bi Ministarstvo finansija utvrdilo iznos najpopularnije cijene ciga-reta do 31. decembra tekuće godine.

3. Uredba o odloženom plaćanju ca rinskog duga („sl. list CG“, br. 25/09 i 48/09)

navedenom uredbom je privremeno (do 31. decembra 2009. godine) omo-gućeno odloženo plaćanje carinskog duga (carine i Pdv), nastalog pri uvozu proizvoda, na rok od 30 dana od dana prihvatanja carinske deklaracije. ovim rješenjem stvoreni su povoljniji uslovi za kontinuirani uvoz proizvoda koji je bio neophodan za realizaciju mnogih investicionih projekata.

4. Uredba o uslovima za obavljanje poslova zastupanja pred carinskim or-ganom („sl. list CG“, br. 50/09)

navedenom uredbom izvršeno je poboljšanje rješenja koja se odnose na uslove i postupak davanja odobrenja i licenci za obavljanje poslova zastupanja pred carinskim organom. najznačajnija novina u oblasti zastupanja pred car-inskim organom, shodno predmetnoj uredbi je pružanje mogućnosti i licima sa srednjim stručnom spremom da do-biju licencu za obavljanje poslova zas-tupanja.

5. Uredba o slobodnim carins-kim prodavnicama („sl. list CG“ br. 50/09)

navedenom uredbom izvršeno je usklađivanje sa odredbama Carinskog zakona Crne Gore kojima je ukinuta mogućnost otvaranja slobodnih carin-skih prodavnica na međunarodnim put-nim graničnim prelazima.

6.Uredba o usklađivanju nomen-klature Carinske tarife za 2010. go-dinu („sl. list CG“, br. 85/09)

navedenom uredbom, koja je u pri-


72

mjeni od 1. januara 2010. godine, iz-vršeno je usaglašavanje nomenklatu re nacionalne Carinske tarife sa kombi-novanom nomenklaturom eu za 2010. godinu (uredba komisije eu no 948 /2009), kako bi se stvorili povoljniji us-lovi za odvijanje spoljnotrgovinskog po-slovanja naših privrednih subjekata.

PRaVilniCi

1. Pravilnik o dopuni Pravilnika o utvrđivanju proizvoda i usluga koji se oporezuju po sniženoj stopi PdV („sl.list CG”, br.11/09)

navedenim pravilnikom definisano je da se servisnim uslugama koje se pružaju u marinama smatraju i usluge smještaja, čuvanja i zaštite jahti (vez u vodi i na suvom).

2. Pravilnik o utvrđivanju iznosa na jpopularnije cijene cigareta („sl.list CG”, br. 84/09)

ovim pravilnikom je propisan iznos najpopularnije maloprodajne cijene cjenovne kategorije cigareta, koje imaju najveći obim prodaje u Crnoj Gori, a koja iznosi 0,60 €/paklici. naime, izmjena-ma zakona o akcizama čija su rješenja u primjeni od 1. januara 2009. godine, u cilju usklađivanja visine akcize na cigarete sa direktivama eu, uvedena je obaveza utvrđivanja najpopularnije ci-jene cigareta, a koja istovremeno služi kao osnovica za određivanje minimal-nog iznosa akcize na cigarete.

3. Pravilnik o izmjenama i dopu-nama Pravilnika o primjeni zakona o akcizama („sl.list CG”, br. 18/09)

ovim pravilnikom izvršeno je uskla-đivanje sa izmjenama zakona o akciza-ma (sl.list CG”, br.76/08), a kojim je izvršeno dodatno usklađivanje visine akcize na mineralna ulja, njihove deri-vate i supstitute sa direktivama eu, kao i usaglašavanje carinskih oznaka za na-vedene proizvode sa kombinovanom Ca rinskom nomenklaturom eu.

4. Pravilnik o načinu postupanja ca rinskog organa u carinskim postup-

cima sa naoružanjem, vojnom opre-mom i robom dvostruke namjene („sl. list CG“, br. 60/09)

navedenim pravilnikom propisano je postupanje i način kontrole carinskog organa prilikom stavljanja navedene robe u odgovarajući carinski postupak.

5. Pravilnik o izmjeni pravilnika o obliku i sadržini jedinstvene prijave za registraciju poreskih obveznika, ob ve-znika doprinosa i osiguranika u Cen-tralni registar (“sl.list CG”, br. 15/09 i 43/09)

navedenim pravilnikom pojednos-tavljen je postupak registracije poreskih obveznika (pravnih i fizičkih lica-pre-duzetnika) i njihovih zaposlenih, kao osiguranika obaveznog socijalnog osig-uranja. ovim pravilnikom predviđeno je da se registracija poreskih obveznika (pravnih i fizičkih lica), kao i osiguranika doprinosa za obavezno socijalno osigu-ranje vrši putem jedne prijave (obrazac-JPr).

6. Pravilnik o izmjeni pravilnika o obliku, sadržini, načinu popunjavanja i dostavljanja jedinstvenog obrasca o obračunatom porezu na dohodak fi-zičkih lica i doprinosima za obavezno socijalno osiguranje (“sl.list CG”, br. 40/09 i 88/09)

ovim pravilnikom stvaraju se uslo-vi da se sve fiskalne obaveze u vezi sa dohotkom fizičkih lica (porez na do-hodak i doprinosi za obavezno socijalno osiguranje) evidentiraju na jedinstvenom obrascu (obrazac-ioPd), što treba da ima za posledicu smanjenje troškova ad-ministriranja poreza od stra ne poreskih obveznika i bolju evide nciju o plaćenim poreskim obavezama od strane Poreske uprave putem uspostavljanja integralnog informacionog sistema, a primjenjivaće se od 2011. godine.

7. Pravilnik o izmjenama pravilnika o postupku i načinu povraćaja više plaćenog doprinosa za penzijsko i in-validsko osiguranje (“sl.list CG”, br. 11/09 )

navedenim pravilnikom je izvršeno upodobljavanje sa izmijenjenim za-

konskim rešenjima koja se odnose na povraćaj doprinosa za penzijsko i inva-lidsko osiguranje.

8. Pravilnik o usklađivanju iznosa najviše godišnje osnovice za plaćanje doprinosa za penzijsko i invalidsko osi guranje za 2009. godinu (“sl.list CG”, br. 9/09 )

navedenim pravilnikom je propisana najviša godišnja osnovica za plaćanje doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za 2009. godinu.

II - UpravnI postUpaK(postupak po žalbi)

u 2009. godini, u odsjeku za drugo-stepeni poreski i carinski postupak za-primljeno je 904 predmeta, od čega se 833 odnosi na žalbe, a 71 na odgovore na tužbe. od ukupnog broja zaprim-ljenih žalbi, iz oblasti poreza je 634 ili 76%, a iz oblasti carina 199 ili 24%.

žalbe s najčešće izjavljuju iz svih žalbenih razloga (povrede pravila po-stupka, nepravilno utvrđenog činje-n i čnog stanja i pogrešne primjene materijalnog prava), dok nije rijedak slu čaj da žalba bude izjavljena iz sa-mo jednog ili dva žalbena razloga. najčešći razlog za žalbu je povreda pravila postupka od čega je posebno izražena bitna povreda pravila up-ravnog postupka (član 226 zakona o opštem upravnom postupku), koje su u zuP-u posebno propisane, kako po obliku, tako i po pravnim posledi-cama. u vezi sa tim, važna činjenica je to što drugostepeni organ na bitne povrede pazi tokom cijelog postupka po službenoj dužnosti. u slučaju kada utvrdi bitnu povredu pravila postupka, drugostepeni organ mora upravni akt poništiti i predmet vratiti prvostepe-nom organu na ponovni postupak, bez ocjene da li je ta povreda zaista mogla uticati na tok postupka (član 236 stav 3 zuP-a). Jedina iznimka od ovog pravi-la je u slučaju kada stranci nije data mogućnost da se izjasni o činjenicama bitnim za donošenje rješenja, to izjaš-


73

nje nje može učiniti i pred drugostepen-im organom, odnosno, u ovom slučaju, drugostepeni organ može ukoliko je to ekonomičnije i efikasnije po stranku i sam riješiti upravnu stvar.

nepravilno utvrđeno činjenično sta -nje redovan je žalbeni razlog protiv po-reskih rješenja donesenih u postupku procjene poreske osnovice od strane poreskog organa i poreskih rješenja do-nesenih na osnovu nalaza iz postupka inspekcijskog nadzora.

nepravilno utvrđeno činjenično sta-nje i pogrešna primjena materijalnog prava, najčešće su povezani, tako da svaka primjena materijalnog prava na nepravilno utvrđeno činjenično stanje je pogrešna, dok česta je situacija da se iz pravilno utvrđenog činjeničnog stanja iz-vodi pogrešan zaključak, koji uslovljava pogrešnu primjenu materijalnog prava. takva situacija je česta kod utvrđivanja poreza na promet nepokretnosti i kod utvrđivanja carinskih dažbina pri uvozu upotrebljavanih motornih vozila, gdje po reski, odnosno carinski organ bez va ljanih razloga odbacuje dokument-aciju o sticanju nepokretnosti, odnosno nabavci robe, koju fizičko ili pravno lice u skladu sa zakonom prilaže uz zahtjev i tako pristupa utvrđivanju poreskih ili carinskih dažbina primjenom drugih odredbi određenog zakona, bez valjanih činjenica i dokaza za to. dakle, u takvim slučajevima, odluka upravnog organa je zasnovana na pogrešnoj primjeni ma-terijalnog prava na štetu žalioca.

zapažanje drugostepenog organa je da mnoga pravna i fizička lica još uvi jek ne koriste žalbu kao sredstvo za zaštitu svojih prava ili pravnih in-teresa, već prihvataju svaku odluku navedenih organa, čime se istovre-meno Ministarstvu finansija uskraćuje mogućnost ostvarivanja funkcije up-ravnog nadzora, a u slučaju da utvrdi nepravilnosti i preduzimanje mjera u skladu sa zakonom.

navedena zapažanja potvrđuju i podaci o načinu rješavanja žalbi u na-značenom periodu. tako je od ukupnog

broja riješenih žalbi, odbijanjem riješeno oko 31%, poništavanjem rješenja i vra-ćanjem predmeta prvostepenom or-ganu na ponovni postupak 58%, dok je 11% riješio drugostepeni organ u meri-tumu, preinačenjem odluke ili obustavl-janjem postupka.

od ukupnog broja riješenih žalbi u oblasti poreza, odbijanjem je riješeno 38%, poništenjem rješenja i vraćanjem prvostepenom organu na ponovni pos-tupak 58%, dok je u meritumu riješeno 4% žalbi.

u oblasti carina od ukupnog broja riješenih žalbi, odbijanjem je riješe no 8%, poništavanjem riješenja i vraća-njem predmeta prvostepenom organu na ponovni postupak riješeno je 58%, dok je u meritumu riješeno 34% žalbi, od čega promjenom odluke 29, a obust-avom postupka 34.

neriješene žalbe, koje su zaprim-ljene u zadnjoj sedmici izvještajne go-dine, biće riješene u 2010. godine. u izvještaju nijesu obuhvaćene žalbe, koje je drugostepeni organ vratio prvostepe-nom organu na dopunu postupka ili kao neposredno izjavljene, a prvostepeni organ ih je riješio u svojoj nadležnosti.

u 2009. godini, u odsjeku je pripre-m ljeno i upravnom sudu dostavljeno 71 odgovor na tužbe. od ukupnog broja izjavljenih tužbi u izvještajnoj godini, upravni sud je riješio 31%, od čega je 55% tužbi odbijeno, 36% drugostepe-nih rješenja poništeno i 9% postupka obu stavljeno.

u poreskim i carinskim upravnim stv a rima žalba nema suspenzivno de-jstvo, što znači da ne odlaže izvrše nje upravnog akta prije njegove pravos-nažnosti. ovakvo dejstvo žalbe u na-vedenim oblastima je izuzetak od opšteg pravila propisanog zakonom o opštem upravnom postupku i uređeno je zakonom o poreskoj administraciji i Carinskim zakonom, kao posebnim procesnim zakonima. isključenje suspe-nzivnog dejstva žalbe u navedenim up-

ravnim stvarima prisutno je u mnogim poreskim i carinskim zakonodavstvima. isključenje suspenzivnog dejstva žalbe posebno obavezuje upravni organ da o pravima, obavezama i pravnim in-teresima poreskih obveznika i carinskih dužnika odlučuju brzo, efikasno i za-konito, bez štetnih posledica koji bi po njih proizvelo izvršenje rješenja, prije do nošenja odluke po žalbi.

članom 237 stav 2 zakona o opštem upravnom postupku, između ostalog, propisano je da je prvoste-peni organ dužan u svemu da postupi po drugostepenom rješenju i da, bez odlaganja, a najkasnije u roku od 30 dana od da na prijema predmeta, do-nese novo rješenje. drugostepenim rješenjem ko jim je poništeno prvoste-peno rješenje i predmet vraćen na ponovni postupak, poništene su i sve pravne posledice koje je to rješenje proizvelo, (kao npr. prinudna naplata, blokada računa, za brana obavljanja djelatnosti, idr.) od nosno sve radnje koje je prvostepeni organ preduzeo u postupku izvršenja prvostepenog rješenja, treba da se bri šu ili suspen-duju danom dostavljanja drugostepe-nog rješenja sa spisima predmeta pr-vostepenom organu.

Pored poslova na rješavanju žalbi i odgovora na tužbe, zaposleni u odsjeku u izvještajnoj godini povremeno su ang-ažovani i na drugim poslovima i to: iz-radi zakona i drugih propisa, davanje stručnih mišljenja, saopštavanju ranije zauzetih stavova po pojedinim pitan-jima, bilo da ta mišljenja i stavove traže poreski obveznici, bilo prvostepeni or-gani ili njihovi zaposleni.

III - aKtIvnostI U vezI sIstema fInansIranja loKalne samoUprave

najznačajnije aktivnosti vezane za funkcionisanje sistema finansiranja lo-k alne samouprave odnosile su se na pripremu sljedećih akata:

1. odluka o dodjeli uslovnih dot-acija opštinama za 2009. godinu (Vla-


74

da je usvojila na sjednici od 20. maja 2009. godine)

Prema navedenoj odluci, zainteres-ovanim opštinama koje su ispunile kri-terijume za korišćenje uslovnih dotacija (andrijevica, berane, bijelo Polje, da-nilovgrad, žabljak, kolašin, nikšić, Plav, Pljevlja, rožaje, ulcinj i Cetinje), bilo je opredijeljeno 1.901.900 €.

2. odluka o izmjeni odluke o dodjeli uslovnih dotacija opštinama za 2009. godinu (Vlada je usvojila na sjednici od 24. septembra 2009. godine)

Prema navedenoj odluci, zaintere-sovanim opštinama koje su ispunile kri terijume za korišćenje uslovnih do-tacija, planirani obim sredstava u iz-nosu od 1.901.900 €, smanjen je us-led izmjene zakona o budžetu Crne Go re za 2009. godinu za 1,0 mil. €, tako da su raspoloživa sredstva za ove namjene bila 901.900 €. ova sredstva su, u skladu sa realizacijom investicion-ih projekata i planiranom dinamikom državnog trezora, u cjelosti prenesena opštinama.

3. Rješenje o konačnoj raspodje li sredstava egalizacionog fonda za 2008. godinu („ sl. list CG“ broj 44/09)

Prema ovom rješenju, opštinama je iz sredstava egalizacionog fon-da za 2008. godinu, raspoređeno 23.311.985 €, i to: po privremenom ra-sp oredu 18.931.485 € i na ime razlike po konačnom obračunu 4.380.500 €.

4.Plan akontativne raspodjele sred-stava egalizacionog fonda za 2010. godinu („sl. list CG“, broj 87/09)

Prema navedenom planu, sredstva egalizacionog fonda za 2010. godinu planirana su u iznosu od 13,5 mil. €. Pravo na korišćenje ovih sredstava, primjenom zakonskih kriterijuma, ost-varilo je 15 opština, i to: andrijevica, be-rane, bijelo Polje, danilovgrad, žabljak, kolašin, Mojkovac, nikšić, Plav, Plužine, Pljevlja, rožaje, ulcinj, Cetinje i šavnik.

Pored navedenog, za potrebe pred-sjednika vlade, pripremljen je veći broj informacija u vezi finansiranja lokalne

samouprave. takođe, u saradnji sa se ktorom za budžet, pripremani su kv a rtalni izvještaji o realizaciji javne po trošnje na lokalnom nivou, koji su ima li za cilj detaljnije sagledavanje ost-varenja prihoda (po izvorima i vrstama), izvršenja rashoda (po namjenama), ob-i ma neizvršenih obaveza budžeta op š -tina, kao i zaduženja opština (po vrs ta-ma duga).

iV - tematske, meĐUnaRodne i ostale aktiVnosti:

- Pripremljena je analiza o realizaciji poreske politike za 2008. godinu, koju je vlada usvojila na sjednici od 26. mar-ta 2009. godine. navedenom analizom dat je prikaz ostvarnih poreskih prihoda po svim osnovama (porezi, doprinosi, takse, naknade, i dr.), ocjena stanja realizacije postavljenih ciljeva u oblasti poreske politike za 2008. godinu i dat predlog mjera koje treba preduzeti u ovoj oblasti u toku 2009. godine.

- drugi sastanak Privremenog po-dodbora za trgovinu, industriju, carine, poreze i saradnju sa drugim zemljama kandidatima, održan je u briselu 3. aprila 2009. godine. u skladu sa agen-dom sastanka, predstavnici evropske komisije detaljnije su informisani o os-tvarenom napretku iz oblasti poreza i carina i istovremeno su upoznati sa planiranim aktivnostima vezanim za usklađivanje poreskog i carinskog za-konodavstva sa acquis-em.

- u okviru sektora značajn dio ak-tivnosti bio je posvećen koordinaciji pro cesa odgovaranja i pripremanju od-govora na pitanja iz dva poglavlja upi-tnika evropske komisije (poglavlje 16 oporezivanje i poglavlje 29 Carinska unija). odgovori na pitanja iz navedenih poglavlja blagovremeno su pripremljeni u saradnji sa Poreskom upravom i up-ravom carina.

- Pored navedenog, aktivnosti su bi le usmjerene i na davanje mišljenja u vezi primjene poreskih i carinskih

pro pisa, kao i mišljenja na predloge zakona iz različitih oblasti u dijelu koji se odnosi na fiskalnu problematiku. u izvještajnom periodu pripremljeno je više od 200 mišljenja po navedenom osnovu..

bilJana šćekić, pomoćnik ministra

za poreski i carinski sistem


75

zakonom o doprinosima za obav-ezno socijalno osiguranje („službeni list CG“ br. 13/07 i 79/08) koji se primjenjuje od početka 2008. go dine, na jedinstven način je uređeno ob e-zbjeđivanje sredstava za finansiranje obaveznog socijalnog osiguranja (pen-z ijsko i invalidsko osiguranje, zdra vs-tveno osiguranje i osiguranje od nez-aposlenosti) i ujednačena su osnovna rješenja u pogledu obveznika, osnovica i rokova za plaćanje doprinosa za oba-vezno socijalno osiguranje.

zakonom o izmjenama zakona o doprinosima za obavezno socijalno osi-guranje, koji je skupština Crne Gore usvojila 17. decembra 2009. godine, predviđena je izmjena stopa doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i to do prinosa za penzijsko i invalidsko osi-guranje i zdravstveno osiguranje.

s obzirom da je od 2010. godine stopa poreza na dohodak fizičkih lica znatno smanjena sa 12% na 9% i po tom osnovu će biti smanjeni prihodi

budžeta države, u cilju obezbjedjenja dodatnih prihoda izvršene su izmjene stopa doprinosa za obavezno socijalno osiguranje uz njihovo kumulativno po-

većanje za 1.8 procentna poena (od-nosno, sa 32% na 33,8%), pri čemu će doprinosi na teret poslodavca biti znatno smanjeni.

novim zakonskim rješenjima zad-ržan je iznos postojeće kumulativne stope doprinosa za penzijsko i invali-dsko osiguranje od 20,5%, uz izmjenu strukture stopa, tako da je stopa na teret zaposlenog povećana sa 12% na 15%, dok se stopa za poslodavca smanjila sa 8,5 na 5,5%. kada su u pitanju doprinosi za zdravstveno osiguranje do ćiće do povećanja kumulativna sto-pe sa 10.5% na 12.3%, s tim što sto pa doprinosa na teret zaposlenog iznosi 8.5%, a na teret poslodavca 3.8%. Primjena navedenih zakonskih rje še-nja će uticati na smanjenje stopa dopr-inosa koje plaća poslodavac sa 14.5% na 9,8%.

u narednoj tabeli dat je prikaz ra-nijih i novih stopa doprinosa za obave-zno socijalno osiguranje, koje se pri-mjenjuju od 2010. godine.

Izmjene stopa doprinosaza obavezno

socijalno osiguranje

Tatjana Bošković


76

tabela 1Doprinosi Ranije zakonsko rješenje Novo zakonsko rješenja (od 2010. god)

PIO

12,0% zaposleni 15,0% zaposleni

8,5% poslodavac 5,5% poslodavac

kumulativna stopa 20,5% kumulativna stopa 20,5%

Zdravstveno osiguranje

5,0 % zaposleni 8,5 % zaposleni

5,5 % poslodavac 3,8 % poslodavac

kumulativna stopa 10.5% kumulativna stopa 12,3 %

Nezaposlenost

0,5 % zaposleni 0,5 % zaposleni

0,5 % poslodavac 0,5 % poslodavac

kumulativna stopa 1% kumulativna stopa 1%

Ukupno

17.5 % zaposleni 24,0 % zaposleni

14.5 % poslodavac 9,8 % poslodavac

32,00% 33,80%

shodno odredbama zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, poslodavac, odnosno isplatilac ličnih primanja, dužan je da obračuna, obustavi i uplati porez prilikom isplate tih primanja, a prema propisima koji važe na dan isplate. lična primanja se iskazuju u bruto iznosu, koji pored neto ličnog primanja obuhvata porez i doprinose koje plaća zaposleni.

budući da je izmjenama zakona o izmjenama i dopunama zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, koji je, takođe, skupština Crne Gore usvojila sredinom decembra 2009. godine, uvedeno oporezivanje određenih naknada po osnovu ličnih primanja zaposlenih i to: toplog obroka, regresa i prevoza, to se na navedena primanja zaposlenih plaćaju i doprinosi za obavezno socijalno osiguranje. naime, odredbama člana 4 tačka 25 zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje („službeni list CG“, br. 13/07 i 79/08) zaradom zaposlenog, koja predstavlja osnovicu za plaćanje doprinosa, smatra se bruto zarada koja obuhvata zaradu za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu, uvećanu zaradu, naknadu zarade i druga lična primanja, koja podliježu plaćanju poreza na dohodak fizičkih lica, utvrđena zakonom, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu.

na ovaj način se proširuje poreska osnovica, kao i osnovica za plaćanje doprinosa.

kod obračuna poreza i doprinosa iz i na zarade zaposlenih, poslodavac ima nekoliko mogućnosti (npr. da zadrži postojeću bruto zaradu kao osnovicu za obračun poreza i doprinosa, da zadrži postojeću neto zaradu i izvrši njen preračun u novi bruto iznos i dr.).

ukoliko poslodavac zadrži postojeću bruto zaradu, kao osnovicu za obračun poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, što će biti praksa za zarade koje se isplaćuju iz budžeta, primjena novih stopa će uzrokovati smanjenje neto zarade zaposlenog, a povećaće se doprinosi na teret zaposlenog.

u slučaju da se zadrži nivo postojeće neto zarade, neophodno je da poslodavac izvrši njen preračun u novi bruto primjenom

sledeće formule:

bruto zarada = ___ 100_______ _ X neto zarada, 100 – (zbir stopa poreza i doprinosa koje plaća zaposleni)

mr tatJana bošković, Samostalni savjetnik I u Sektoru za poreski i carinski sistem


77

nakon donošenja zakona o izmje-nama i dopunama zakona o igrama na sreću („sl. list CG“, br. 13/07) i uredbe o izmjenama i dopunama uredbe o or-ganizaciji i načinu rada državne uprave („sl. list CG“, br. 26/08) stvorile su se normativne pretpostavke za rad up-rave za igre na sreću, kao samostalnog organa, u cilju omogućavanja efikas-nog i racionalnog obavljanja poslova i podizanja standarda u ovoj oblasti, te obezbjeđivanja stalne i potpune kon-trole priređivača. uredbom je, takođe, bilo predviđeno da dokumentaciju i službenike Ministarstva finansija koji su radili na poslovima nadzora nad prir-eđivanjem igara na sreću u Crnoj Gori preuzme uprava za igre na sreću. za direktora uprave, vlada Crne Gore je imenovala mr aleksandra Moštrokol, a rad u upravi je otpočeo oktobra 2008. godine, pa je i 2009. godina protekla u svojevrsnoj kadrovskoj, organizacionoj, tehničkoj i drugoj konsolidaciji.

na sjednici vlade Crne Gore od 22. oktobra 2009. godine usvojen je novi Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji, kojim su izvršene man-je organizacione promjene. novina je uvođenje još jednog mjesta pomoćnika direktora za informacioni sistem čime se dodatno optimalizuju uslovi za us-

tanovljenje i razvoj on-line sistema za praćenje i kontrolu priređivača igara na sreću na cjelokupnoj teritoriji. tako da je izmjenama sistematizovano 29 radnih mjesta, a trenutno je uposleno 16 službenika i namještenika i 3 prip-ravnika sa vss.

Priređivanje lutrijskih igara na sreću, a na osnovu zakonske odredbe i koncesi-

je dodijeljene 1996. godine i u protekloj godini vršilo je jedno privredno društva.

u Crnoj Gori 3 privredna društva pri-ređuju posebne igare na sreću u 4 ka-zina, od toga je jedan kazino smješten u Podgorici, dva u budvi i jedan u kotoru.

u 2009. godini upravi za igre na sreću je podneseno 57 zahtjeva za dod-

Informacija o raduUprave za igre na sreću

u toku 2009. godine

Aleksandar Moštrokol Milena Savović

78

jelu koncesije za priređivanje poseb-nih igara na sreću – kladioničke igre. Po izvršenom utvrđivanju ispunjenosti prostornih i tehničkih uslova od strane inspektora uprave u saradnji sa Ju in-stitutom za razvoj i istraživanja u oblasti zaštite na radu – Podgorica, sklopljeno je 57 ugovora o koncesiji.1 u istom peri-odu, podneseno je 70 zahtjeva za raskid ugovora o koncesiji usljed nerentabil-nog poslovanja, dok je 10 priređivača posebnih igara na sreću – kladioničke igre prestalo sa obavljanjem te djelat-nosti i izbrisano je iz registra priređivača igara na sreću na teritoriji Crne Gore. zakonom o igrama na sreću, takođe, je propisano i da se koncesija daje na pe-riod od tri godine sa pravom produžetka za još dvije godine. u 2009. godini to pravo su iskoristili priređivači za 69 koncesije, dok su 4 koncesije istekle i nijesu produžene.

na dan 31. decembara 2009. go-dine, u Crnoj Gori 18 privrednih dru-štava priređuju posebne igre na sreću – kladioničke igre u 336 kladionica, što je za oko 21% manje u odnosu na 2008. godinu.

kada su u pitanju posebne igre na sreću na automatima, u 2009. godini podnijeto je 44 zahtjeva za dodjelu koncesija. i u ovom slučaju inspektor uprave u saradnji sa Ju za razvoj i istraživanja u oblasti zaštite na radu je nadležan za utvrđivanje prostornih i tehničkih uslova, kao i stavljanje u upotrebu automata za igre na sreću, nakon što je utvrđeno da su svi podno-sioci zahtjeva ispunili zakonom prop-isane uslove, sklopljeno je 44 ugovora o koncesiji. zakon i za igre na sreću na automatima predviđa mogućnost produženja ugovora za još dvije godine, tako da su u 2009. godini produžena dva ugovora, dok je u jednom slučaju ugovor istekao i nije produžen. usljed nerentabilnog poslovanja, koncesion-ari su za 54 lokacije podnijeli zahtjeve za raskid ugovora, dok je 7 priređivača definitivno odustalo od priređivanja posebnih igara na sreću na automa-tima, pa su se stekli uslovi za brisanje iz registra priređivača. Podnijeto je i 40 zahtjeva za anekse ugovora i svi su se odnosili na promjenu broja aparata na kojima se priređuju igre na sreću za pojedine lokacije. Po zahtjevu konc-

esionara, izvršene su i 3 denominacije kod aparata, odnosno promjene vrijed-nosti poena (kredita) kod automata.

na dan 31. decembara 2009. go-

dine, 32 koncesionara priređuje pose-bne igre na sreću na automatima u 111 automat klubu - 1059 automata i 96 elektronskih ruleta (1 elektron-ski rulet sa 10 igračkih mjesta, 64 elektro nska ruleta sa 8 igračkih mjes-ta, 9 elektronskih ruleta sa 6 igračkih mjesta, 18 elektronskih ruleta sa 5 igračkih mjesta, 1 elektronski rulet sa 1 igračkim mjestom, 1 elektronski rulet sa 4 igračka mjesta, 1 elektronski rulet sa 3 igračka mjesta i 1 elektronski ru-let sa 13 igračkih mjesta). broj automat klubova u 2009. godini je za oko 14% manji u odnosu na 2008. godine.

u 2009. godini koncesiju za prire-đivanje igara na sreću - tombole zatv-orenog tipa dobilo je još jedno privredno društvo za dvije lokacije. Podnesen je jedan zahtjev za produženje koncesije i jedan ugovor je istekao i nije produžen. to privredno društvo je odustalo od priređivanja igara na sreću – tombole za-

1 - Neophodno je napomenuti da se svaki ugovor odnosi na tačno određenu lokaciju.


79

tvorenog tipa, pa je zbog toga i izbrisano iz registra priređivača igara na sreću.

na dan 31. decembra 2009. godine u Crnoj Gori 10 privrednih društava priređuje igre na sreću – tombolu zat-vorenog tipa u 11 objekata.

u toku 2009. godini donijeto je 38 rješenja kojima se odobrava priređivanje nagradnih igara. na sve zahtjeve je bla-govremeno odgovoreno.

u izvještajnom periodu, inspektori odjseka za inspekcijski nadzor u upravi za igre na sreću izvršili su 158 kontrola. struktura kontrolisanih subjekata je: 66 kontrola se odnosilo na kladionice, 84 na automat klubove i 1 na kazino i 7 na fizička lica koja su priređivala igre na sreću. od toga, nepravilnosti su konstatovane u 75 slučajeva, odnosno 47,47%. Podnijeto je 68 prekršajnih (50 prekršajnih prijava se odnosilo na priređivača koji su priređivali igre na sreću u objektima za koje nijesu dobili koncesiju i 18 prekršajnih prijava zbog neblagovremenog izmirivanja obaveza po osnovu koncesionih naknada) i 7 krivičnih prijava protiv fizičkih lica koja su obavljala djelatnost priređivanja igara na sreću bez odobrenja. od pod-nijetih prekršajnih prijava, okončano je 45 i izrečene su novčane kazne u iznosu od 55.450€. izrečena je mjera zabrane obavljanja djelatnosti i pečaćenje ob-je kata u 6 slučajeva. izrečeno je 7 privremenih mjera zabrane raspolag-anja sredstvima na žiro računu kon-cesionara. u toku inspekcijskog na-dzora obračuna i uplate koncesionih naknada kod priređivača igara na sreću, utvrđena je i naplaćena obaveza u iznosu od 538.333,60 € od čega je naplata izvršena aktiviranjem garancije u 7 slučajeva u iznosu 213.464,42€.

zakon o igrama na sreću propisuje obavezno prisustvo predstavnika up-rave za igre na sreću prilikom izvlačenja dobitnih kombinacija u lutrijskim ig-rama, pa su, u skladu sa tim, u 2009. godini, komisije, u čijem su sastavu bili i predstavnisi uprave, u 138 slučajeva pratile javna izvlačenja dobitnih kombi-nacija.

uprava za igre na sreću je, na za-si j e danju održanom od 10. do 14. ju-na 2009. godine u talinu - estonija, u pri sustvu predstavnika više od 22 evr opske zemlje, zvanično primljena u članstvo evropskog foruma regula-tora u oblasti igara na sreću (Gaming regul ators european forum – Gref). Gref je udruženje osnovano sa ciljem da se na sastancima zemalja članica omogući razmjena iskustava, informa-cija, stručnih mišljenja, razmotre aktu-elna pitanja i politika u oblasti igara na sreću, radi prepoznavanja i podizanja standarda u ovoj oblasti. činjenica da je Crna Gora postala član ove organizaci-je, predstavlja priznanje za utvrđenu strategiju, dostignute rezultate, ali i šansu za dalje unapređenje ove oblas-ti. na navedenom zasijedanju, pored uobičajenih tema, dodatno su analiz-irane i aktuelne teme, poput efekata ekonomske krize na tržište igara na sreću, internet priređivanja, kao i rizika od negativnih psiho-socijanih efekata koje igre na sreću mogu prouzrokovati.

Predstavnici uprave su bili prisutni i na premitingu u vezi sa odbranom (4-6. februara 2009. godine), kao i na samoj odbrani izvještaja komiteta eksperata savjeta evrope za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma (Money-val) o trećem krugu detaljne procjene Crne Gore u oblasti sprečavanja pranja novca (16-20. marta 2009. godine), u savjetu evrope, u strazburu.

u skladu sa zakonom o sprečavanju pranja novca, uprava kao nadzorni or-gan nad priređivačima igara na sreću koji su obveznici po tom zakonu, 25. de-cembra je doniijela smjernice o izradi analize rizika radi sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma, na os-novu kojih će obveznici, tj. priređivači igara na sreću donijeti svoje akte radi uspješne analize rizika sprečavanja pra nja novca i finansiranja terorizma. smjernice su proslijeđene priređivačima igara na sreću, na dalju proceduru.

u protekloj godini je uložen napor u pogledu stručnog usavršavanja i spe-cijalističkog obučavanja zaposle nih službenika i namještenika u upra vi. us-

pješno su realizovane obuke i stru čna usavršavanja zaposlenih, po pro gramu uprave za kadrove.

Početkom septembra konkretizova-la se saradnja sa uredom republike slovenije za nadzor nad priređivanjem igara na sreću. naime, upravu za igre na sreću su posjetili predstavnici ureda republike slovenije i u dvodnevnoj rad-noj posjeti zaposlenima u upravi su pr-ezentirali svoja dugogodišnja iskustva u oblasti igara na sreću. krajem godine, u uzvratnoj posjeti, predstavnici naše uprave bili su u mogućnosti da se u slo-veniji upoznaju sa radom ureda i funk-cionisanjem njihovog on-line sistema za nadzor nad priređivanjem igara na sreću.

Posebno važnim ističemo činjenicu da je uprava za igre na sreću dobila soft-ver koji će joj omogućiti vođenje elek-tronske baze podataka o priređivačima igara na sreću i koncesionim prihodima na moderan i pouzdan način i to će, naravno, dodatno poboljšati efikasnost u radu uprave.

Prihodi od koncesija za priređivanje igara na sreću u 2009. godini iznose 4.678.445,16 €. kao i što se i mo-glo pretpostaviti, ekonomska kriza nije zaobišla ni tržište igara na sreću, pa je i u ovom segmentu to bio dominantan uzrok brojnih problema sa kojima su se susretali priređivači igara na sreću. to je dodatno prouzrokovalo pomanjkanje interesovanja za organizovanje igara na sreću, što je u krajnjem rezultiralo umanjenjem budžetskih prihoda po osnovu koncesionih naknada za 8.2% (ostvareni prihod u 2008. godini iznosio 5.096.441,44 €).

aleksandar Moštrokol, direktor Uprave za igre na sreću

Milena savović, samostalni savjetnik


80

izvještaj o radu Poreske uprave za period januar - decembar 2009. go dine je sinteza izvještaja o radu svih organizacionih djelova Poreske uprave i predstavlja sažetu cjelinu svih realizovanih aktivnosti u okviru dje-latnosti ovog organa. Pružanjem brze i kvalitetne usluge poreskim ob ve znicima i građanima i ažurnim evidentiranjem poreskih obaveza, os tvaren je strateški cilj Poreske uprave - efikasna naplata izvornih budžetskih prihoda i doprinosa, uz efikasnu kontrolu poreskih obve-znika. Prilikom sumiranja rezultata ko-rišćeni su službeni podaci, kako iz se-ktora, odsjeka i službi centrale, tako i iz područnih jedinica Poreske uprave.

PRUžanje UslUGa PoReskim oBVezniCima i ReGistRaCija

aktivnosti Poreske uprave u dijelu pružanja usluga poreskim obveznicima i registracije, u navedenom periodu, od vijale su se u skladu sa usvojenim Planom rada za 2009. godinu, pru-žanjem kvalitetne i profesionalne us-luge poreskim obveznicima, a u cilju efikasne naplate javnih prihoda, što je glavni zadatak Poreske uprave. Pos-lovne aktivnosti u izvještajnom periodu, bile su usmjerene na sačinjavanje kvalitetnih odgovora na pitanja posta-vljena putem telefona, pisanim za h-tjevima i elektronskom poštom, uče šću u postupcima i modelima edukacije javnosti, analiza izvještaja o odnosima

sa svim javnošću, objedinjena regist-racija – učešće i aktivan doprinos, uč-ešće u kreiranju i praćenju kvaliteta i održavanja sajta Poreske uprave, re alizaciji zahtjeva o slobodnom pri-s tupu informacijama. u periodu januar - decembar 2009. godine, Call centar Poreske uprave pozvalo je ukupno 1 503 lica. od ukupnog br oja, 1 393 poziva se odnosilo na neizdavanje fiskalnih računa, 69 poziva na prijavu rada bez odobrenja i 41 poziv na prijavljivanje nepravilnosti u poslovanju. broj registrovanih pra-vnih lica u istom periodu (aktivnih) je 27 202, a broj kojima je prestala registracija je 1 983. broj registrovanih preduzetnika (aktivnih) je 10 870, a broj kojima je prestala registracija je 3 595. broj registrovanih obveznika za Pdv (aktivnih) je 21 792, a broj kojima je prestala Pdv registracija je 2 372. broj registrovanih akciznih obveznika (aktivnih) je 248, a broj ko-jima je prestala akcizna registracija je 22. Poreska uprava je u skladu sa doslj ednim poštovanjem principa tra-nsparentnosti rada, koji se u skladu sa evropskim standardima poštuje u ovom organu, izgradila sveobuhvatan i cjelovit sistem informisanja javnosti i edukacije poreskih obveznika.

insPekCijski nadzoR

Postupak inspekcijskog nadzora je vršen u skladu sa odredbama zakona

o poreskoj administraciji, zakona o opštem upravnom postupku i zakona o inspekcijskom nadzoru, kao i drugim poreskim propisima koji se primjenjuju kod utvrđivanja poreskih obaveza. u postupku inspekcijskog nadzora os-novni cilj je utvrđivanje novih poreskih obaveza, zatim utvrđivanje pojava koje bi mogle negativno uticati na pla-ćanje poreskih obaveza, a sve u cilju uspostavljanja većeg stepena poreske discipline, koja podrazumijeva, prije svega, blagovremenu registraciju dje-la tnosti i tačno i blagovremeno prija-vljivanje i plaćanje poreskih obaveza. Poreska uprava je u ovom izvještajnom periodu obezbijedila visok stepen po-dnošenja poreskih prijava, tako da je kod poreza na dodatu vrijednost bilo više podnijetih poreskih prijava nego u prethodnoj godini za 3%, a kod poreza na dobit pravnih lica za 12%. kod poreza na dodatu vrijednost poreski period za koji se podnosi prijava je kalendarski mjesec, tako da je svakog mjeseca pr-i jave podnosilo oko 15190 obveznika. kada je u pitanju porez na dobit, poreski period predstavlja kalendarska godina, te je u 2009. godini podnijeto 16 653 prijave za prethodnu godinu. Prema tome, postignuti su značajni rezultati i u pogledu registarcije djelatnosti i u pogledu podnošenja poreskih prijava. na takve rezultate su, svakako, uticale i preduzete mjere inspekcijskog nad-zora. Može se zaključiti da je sistem mjera u inspekcijskom nadzoru do bro

Rezultati radaPoreske uprave


81

sproveden, te da je postupak orga-nizovan na način da se ostvare izuzetno dobri rezultati. inspekcijski nadzor u cilju utvrđivanja novih poreskih obaveza je izvršen kod 2 383 poreska obveznika, kod 1838 poreskih obveznika su ut vr-đene nepravilnosti, a kod 545 obve-znika nije bilo nepravilnosti. navedeni podaci ukazuju da su kontrole dobro organizovane čemu je doprinijela i adekvatna priprema, što ukazuje da Po reska uprava dosljedno provodi ak-tivnosti na «procjeni rizika» i izboru produktivnih, tzv. «ciljanih kontrola». konkretno, u kontroli poreza na dobit, nepravilnosti su utvrđene kod 297 obveznika i poreske obaveze u iznosu od 11.091.465,00€. u postupku kontrole poreza na dodatu vrijednost u 907 slu-čajeva su utvrđene nepravilnosti, a no-ve poreske obaveze utvrđene u iznosu od 20.325.262 €. u značajne prihode ubraja se i porez na dohodak fizičkih lica, kao i doprinosi za socijalno osiguranje, gdje su nepravilnosti utvrđene kod 608 obveznika u dijelu obračuna i uplate poreza i doprinosa na lična primanja u iznosu od 11.488.004,00 €. takođe, izvršen je veći broj kontrola koje imaju za cilj poštovanje zakonskih propisa u pogledu evidentiranja prometa, zatim u dijelu registracije, prometa akciznih proizvoda i druge slične kontrole. Po-stupak kontrole je izvršen kod 5 035 obveznika, od čega su nepravilnosti utvrđene kod 2 737 obveznika, a kod 2 298 poreskih obveznika nijesu utvrđene nepravilnosti. ovakve kontrole se obično rade po principu slučajnog uzorka, te se može zaključiti da se povećava broj kontrola bez nepravilnosti, što ukazuje da je povećan stepen poreske discipline s obzirom da je inspekcijskim nadzorom obuhvaćen veliki broj pravnih i fizičkih lica. u postupku inspekcijskog nadzora su izvršene i 743 provjere osnovanosti zahtjeva za povraćaj poreskog kredita u iznosu od 21.680.192,10 €. vršenjem inspekcijskog nadzora utvrđene su i korekcije kod drugih poreskih oblika, kao što su porez na promet, koncesije, prirez porezu na dohodak fizičkih lica i drugi javni prihodi. kada su u pitanju mjere koje se preduzimaju zbog kršenja poreskih propisa, u toku ili nakon okončanja postupka inspekcijskog

na dzora, podnijeto je 3 599 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka, 15 krivičnih prijava, doneseno je 29 rješenja o zabrani obavljanja djela-tnosti, 75 rješenja o blokadi žiro raču-na, dok je pečaćenje objekata, oduzi-manje robe i druge mjere izvršene u 34 slučaja. Postupak inspekcijskog na dzora podrazumijeva analizu riz-i ka kao početnu fazu, vršenje po-stu pka inspekcijskog nadzora i pr-ed uzi ma nje mjera za otklanjanje utv rđe nih nepravilnosti. analiza rizika obu hvata radnje na pripremi postupka inspekcijskog nadzora, tako da se kontrole sprovode ciljano i rezultiraju najboljim efektima. Podaci o rezultatima postupka inspekcijskog nadzora su u direkrtnoj vezi sa izvršenom analizom rizika, te činjenica da je kod najvećeg broja obveznika, koji su kontrolisani utvrđena nova poreska obaveza, uka-zuju da je dobro izvršen i postupak procjene rizika, a time i sam postupak inspekcijskog nadzora. Podaci o predu-zetim mjerama ukazuju da su iste adekvatne utvrđenim prekršajima, te se kroz sve pokazatelje može zaključiti da je i u ovoj godini kvalitetno organizovan postupak inspekcijskog nadzora.

naPlata jaVniH PRiHoda

fiskalna disciplina izražena kroz bla govremeno podnošenje poreskih prijava je uslov za efikasnu naplatu ja-vnih prihoda i sprovođenjem zakonom predviđenih mjera, Poreska uprava je postigla izuzetno dobre rezultate. tokom 2009. godine, u dijelu sprovođenja na plate, projekat procjene rizika kao os novni metodološki postupak, omo-gu ćio je sagledavanje nedostataka na in dividualnim analitičkim računima poreskih obveznika i stvorio uslove da se ostvari pozitivan efekat u ukupnoj na-plati. u skladu sa planom rada Poreske uprave za 2009. godinu, realizovane su aktivnosti čiji je cilj održivost sistema blagovremenog podnošenja poreskih prijava i usmjeravanje na povećanje broja podnosilaca poreskih prijava. ovo se, prije svega, odnosi na aktivnosti podnošenja mjesečnih Pdv prijava, budući da od broja podnosilaca ovih pr-ijava, direktno zavisi naplata osno vnog

budžetskog prihoda, Pdv-a - do maće tržište, za čiju je naplatu nadležna Poreska uprava. u odnosu na broj reg-istrovanih Pdv obveznika, prema po-dacima područnih jedinica, procenat podnosilaca Pdv prijava je 93%. visok procenat podnosilaca mjesečnih Pdv prijava i njegova stabilnost tokom ci-jele fiskalne godine, omogućili su Po-reskoj upravi, naročito u drugom po-lu gođu izuzetno dobru naplatu ove vrste prihoda. u izvještajnom periodu, naplata Pdv-a, u odnosu na Plan budžeta za decembar 2009. godine, ostvarena je sa indeksom 224,41. u skladu sa zakonskim ovlašćenjima Po reska uprava ima za cilj afirmaciju dobrovoljnosti u izvršavanju poreskih obaveza od strane poreskih obveznika. Međutim, kada je to neophodno, ko-risteći zakonska ovlašćenja, primjenjuje i metode prinudne naplate, dospjelih a neizmirenih poreskih obaveza. zap oč-injanje postupka prinudne naplate, pu-tem kontaktiranja poreskog obveznika ili upućivanja pisanog obavještenja, u 70% slučajeva daje pozitivan efekat, i do spjele poreske obaveze u ostavljenom roku budu izmirene. naplata javnih prihoda u dijelu poreza na dobit pravnih lica, ostvarena je sa indeksom od 129,38, porez na dohodak građana je u odnosu na budžetski plan, ostvaren sa indeksom od 121,04, a najvažniji budžetski prihod porez na dodatu vrijednost, naplaćen je sa indeksom od 137,07. iznijeti pregled naplate javnih prihoda za novembar 2009. godine, dovoljno pokazuje da je primjena novih metoda i načina rada Poreske uprave i u uslovima globalne ekonomske krize, rezultirala izuzetnim efektima.

Cijeneći značaj procjene rizika, Po reska uprava je ovu metodu kand-idovala u okviru projekta iPa 2007, koji je počeo sa realizacijom krajem oktobra 2009. godine. rad na ovom projektu realizuju konsultanti u okviru švedske konsultantske kuće siPu international ab. novo softversko rješenje u informa-cionom sistemu Poreske uprave, omo-gućiće zahvatanje većeg broja indiv-idualnih analitičkih računa poreskih obveznika, a time i stvoriti mogućnost


82

za veću naplatu prihoda. Program će predstavljati nadgradnju i usavršavanje već postojećeg. siPu international u Poreskoj upravi, programsko rješenje za metodu analize rizika, realizuje u okviru projekta pod nazivom ‘’Jačanje efikasnosti i funkcionalnosti Poreske uprave’’.

inFoRmaCioni sistem, poresKe prIjave I RačUnoVodstVo

u 2009. godini Poreska uprava je primila, registrovala i obradila 700.000. poreskih prijava po svim po re skim oblicima. od ukupnog bro-ja primljenih prijava, samo 17% (111.077) su izmijenjene ili prijave iz pr e thodnih godina, što ukazuje da se poreske prijave predaju u skladu sa propisanim rokovima, kao i da poreski obveznici, zahvaljujući uputstvima i po jašnjenjima zaposlenih u Poreskoj upravi postižu visok stepen tačnosti iskazivanja poreskih obaveza. najveći broj prijava iz prethodnog perioda od-nosi se na mjesečne izvještaje o obra-čunatim ličnim primanjima po osnovu zaposlenja. u 2009. godini Poreska uprava je dnevnom dinamikom drža-vnom trezoru proslijedila 257 izjava primaoca i 741.454.711,98 eura na-plaćenih prihoda. takođe, izvršena su 2.674 povraćaja za 655 poreskih obveznika u iznosu od 15,19 miliona eura. u istom periodu izvršeno je 12.520 preusmjerenja sa jednog po reskog oblika na drugi za 1.637 poreskih obveznika u iznosu od 32,42 miliona eura. u 2009. godini knjigovodstveno je provedeno oko 4.000 naloga za ko mpenzaciju, 1.067 naloga za evide ntiranje zadu-ženja po osnovu koncesija i 3.004 naloga po drugim osnovama u cilju korekcije pogrešno evidentiranih knji govodstvenih stavki. urađena je detaljna analiza registracionih i knji-go vodstvenih podataka u sistemu Poreske uprave za 3.302 poreska obveznika. Pored redovnih aktivnosti propisanih poreskim zakonima, Pore-ska uprava je u 2009. godini vrlo intenzivno radila na realizaciji Projekta “objedinjena registracija i naplata”.

Početkom marta prethodne godine puštena je u produkciju prva faza sistema - unos i obrada je dinstvenog obrasca za registraciju po reskih ob-veznika i osiguranika. od ostalih mo-dula Projekta, modul za jedinstveni obrazac o obračunatim po rezima i doprinosima je urađen i te stiran u realnom okruženju, kao i modul za poresko knjigovodstvo koji će nakon testiranja u realnom okruženju u januaru 2010. godine biti spreman za produkciju. za potrebe Projekta izvršena je fizička instalacija mrežne i serverske opreme i izvršena konekcija na MiP-net mrežu sa fondom Pio, fondom za zdravstveno osiguranje i zavodom za zapošljavanje. dakle, Po reska uprava je sve aktivnosti na realizaciji Projekta “objedinjena re-gistracija i naplata”, koje su u do me-nu i nadležnosti Poreske uprave re-alizovala.

Poreska uprava je u upostupku realizacije Projekta objedinjena re-gi stracija i naplata. za potrebe rea-lizacije projekta, razvijen je poseban informacioni sistem sa centralno pos-tavljenom bazom podataka smje štenoj u Poreskoj upravi. s obzirom da su pored Poreske uprave, državni fondovi penzionog i zdravstvenog osiguranja, kao i zavod za zapošljavanje, osnovni

korisnici ovog sistema, bilo je neopho-dno obezbijediti adekvatan način um r-ežavanja ovih institucija, kao i krei rati registar poreskih obveznika i osigur-anika.

POrESKA UPrAvA


83

osnova za uspostavljanje mo-de rnog sistema javnih nabavki na-pravljena je usvjanjem zakona o javnim nabavkama juna 2006. godine. zakon je izrađen u saradnji domaćih eksperata i pružene stručne pomoći međunarodnih orga nizacija siGMa/oeCd; oebs; evropska agencija za rekonstrukciju, svjetska banka, Pakt stabilnosti za jugoistočnu evropu i dr. Polazište za rad na zakonu bile su re-levante direktive eu koje se odnose na ovu oblast, i to direktiva 2004/18/eC za klasični sektor i di rektiva 89/665/eeC u oblasti zaštite prava.

zakon, po ocjeni evropske komisije iz izvještaja o napretku, predstavlja dobru polaznu tačku i velikim dijelom je usaglašen sa glavnim principima eu sistema za javne nabavke.

zakonom o javnim nabavkama pr-ed viđene su nove procedure ja vnih nabavki (otvoreni postupak javnih nabavki, ograničeni postupak, pregova-rački postupak sa i bez prethodnog objavljivanja poziva za javno nadmet-anje, okvirni sporazum, kao i za javne nabavke male vrijednosti: šoping me-toda i neposredni sporazum), koje su u skladu sa postupcima javnih nabavki predviđenih direktivom 2004/18/eC. zakonom je, takođe, uspostavljen ins-titucionalni okvir, koji čine direkcija za javne nabavke i komisija za kontrolu postupka javnih nabavki, sa jasno ra-zgraničenim nadležnostima, a što je,

takođe, u skladu sa pravom evropske unije.

u zakonom predviđenom roku, usvo-jena je i podzakonska regulativa, koja olakšava primjenu zakona, a koja je objavljena u službenom listu rCG, kao i na web sajtu direkcije za javne nabavke www.djn.gov.me i komisije za kontrolu postupka javnih nabavki www.kontrola-nabavki.me

Postupak zaštite prava ponuđača i javnog interesa obezbjeđuje se u dva stepena i to:

- u prvom stepenu, decentralizovano, podnošenje prigovora naručiocima, koji su sproveli postupak javne nabavke;

- u drugom stepenu, centralizovano, podnošenjem žalbe komisiji za kontrolu postupka javnih nabavki.

u Crnoj Gori, zaštita prava ponuđača i javnog interesa se može pokrenuti podnošenjem pravnih ljekova (prigovora i žalbe) zbog učinjenih nepravilnosti u toku čitavog postupka javne nabavke, što je u skladu sa pravom evropske unije u ovoj oblasti.

aktivnu legitimaciju za pokretanje postupka zaštite prava ponuđača i ja-vnog interesa, ima širok dijapazon lica, i to:

svaki ponuđač i svako lice na čija se prava i pravne interese odnosi postupak javne nabavke (zainteresovano lice)

- nadležni državni tužilac, - direkcija za javne nabavke, - državna revizorska institucija i - drugi nadležni organi.

Podnijeti prigovor, kao i žalba, imaju suspenzivno dejstvo na tok postupka javne nabavke, što znači da podnijeti pravni ljekovi obustavljaju sve radnje u postupku javne nabavke, do donošenja konačne i izvršne odluke komisije za kontrolu postupka javnih nabavki.

zakonom o javnim nabavkama su, zbog karaktera javnih nabavki, koji je

Izvještaj Komisije zakontrolu postupka

javnih nabavki

Katarina radović


84

po svojoj prirodi hitan, određeni kratki rokovi, i to:

- 8 dana za podnošenje prigovora,- 8 dana za odlučivanje naručioca

po podnijetom prigovoru, - 8 dana za podnošenje žalbe kom-

isiji za kontrolu postupka javnih nabavki i

- 15 dana za odlučivanje komisije za kontrolu postupka javnih nabavki. izu zetno, ovaj rok se može produžiti za najviše deset dana, o čemu se ob avještava podnosilac žalbe i na-ručilac. u svom dosadašnjem ra du, komisija za kontrolu postupka ja v-nih nabavki ni u jednom slučaju nije iskoristila ovo pravo da produži rok za donošenje odluke. sve odluke se donose u zakonom predviđenom ro-ku od 15 dana. Prosječan broj dana za odlučivanje komisije za kontrolu postupka javnih nabavki je 10 dana. ovdje posebno ukazujemo da komisija za kontrolu postupka javnih nabavki efikasno obezbjeđuje dostavljanje od-luka strankama u postupku. s obzirom da se odluke dostavljaju strankama u postupku (naručiocu i žaliocu) i ob-javljuju na web sajtu komisije www.kontrola-nabavki.me na dan donošenja, što nije praksa u zemljama zapadnog balkana.

donošenje odluka u ovako kratkim rokovima omogućava da se proces javne nabavke ne zaustavi, što bi povećalo troškove za naručioca, ali bi indirektno stvorilo opterećenje i za državu i javni interes, naročito u slučajevima javnih nabavki koje su od izuzetnog značaja za državu i gdje postoji snažno izražen javni interes.

na rad i organizaciju komisije za kontrolu postupka javnih nabavki, pri-m jenjuju se osnovna načela javnih nabavki, i to načelo zakonitosti, jav-nosti, transparentnosti i efikasnosti. u skladu sa navedenim načelima, drža-vna komisija osnovana je zakonom o javnim nabavkama, kao samostalno i nezavisno državno tjelo. samostalnost državne komisije se ogleda u radu i odlučivanju, koji su bliže uređeni Poslovnikom o radu državne komisije. u pogledu imenovanja, zakonom je

propisano da predsjednika i članove državne komisije imenuje vlada i to: predsjednika, na predlog ministarstva nadležnog za poslove pravde, jednog člana, na predlog ministarstva nadle-žnog za poslove finansija i jednog člana na predlog zajednice opština. ovdje treba istaći da je zakonodavac propisao uslove za imenovanje koji su slični uslovima za izbor sudija i to na način što je propisao da za predsjednika dr žavne komisije može biti imenovano lice koje je diplomirani pravnik sa pol oženim pravosudnim ispitom i koje ima najmanje 15 godina radnog iskustva u struci, dok za člana državne komisije može biti imenovano lice sa visokom stručnom spremom i najmanje 10 go dina radnog iskustva u struci.

Pored članova, državna komisija ima stručnu službu, kojom rukovodi sekretar. na zaposlene u stručnoj slu-žbi primjenju se propisi o državnim službenicima i namještenicima.

način rada državne komisije bliže je uređen Poslovnikom o radu, kojim je predviđeno da državna komisija radi i odlučuje na sjednici. Poslovnik o radu je objavljen u službenom listu Crne Gore i na web sajtu komisije za kontrolu postupka javnih nabavki www.kontrola-nabavki.me

na sjednicama državna komisija:

1) razmatra žalbe ponuđača na po-stupke javnih nabavki i donosi odluke po njima,

2) ispituje pravilnost primjene za-kona o javnim nabavkama i predlaže i preduzima mjere za ispravku utvrđenih nepravilnosti, kojima se obezbjeđuje konkurentsko ponašanje ponuđača i transparentnost postupka javnih naba-vki,

3) utvrđuje načelne stavove radi jedinstvene primjene zakona,

4) razmatra primjenu zakona i dru-gih propisa iz nadležnosti državne ko-misije,

5) donosi poslovnik o radu,6) donosi izvještaj o radu, na predlog

predsjednika državne komisije,

4) vrši i druge poslove, utvrđene za-konom i ovim poslovnikom.

državna komisija odluke donosi na sjednicama većinom glasova prisutnih članova. sjednice državne komisije na kojima se odvija vijećanje po žalbama, kao i sam postupak odlučivanja nijesu javni. o vijećanju i glasanju sastavlja se posebni zapisnik koji potpisuju pre-dsjednik, članovi i sekretar državne komisije.

napominjemo da su odluke kom-isije za kontrolu postupka javnih nabavki konačne i izvršne i da su svi naručioci obavezni da postupe po njima, kao i da obavijeste komisiju za kontrolu pos tupka javnih nabavki da su izvršili sve naloge date u odluci po žalbi.

administrativni kapaciteti komisije za kontrolu postupka javnih nabavki

komisija za kontrolu postupka javnih nabavki, kao samostalan i nezavisan organ, koji je budžetski korisnik, ima stručnu službu, kojom rukovodi sekretar. u stručnoj službi je trenutno zaposleno 8 službenika i namještenika, i to:

- sekretar, koji rukovodi stručnom služ bom,

- 1 pravnik koji priprema nacrte odluka komisije za kontrolu postupka javnih nabavki,

- 1 pravnik, koji priprema zahtjeve naručiocima za dostavljanje spisa pred-meta i podnošenje izvještaja o realizaciji naloga sadržanih u rješe njima,

- 1 samostalni namještenik, koji vo-di elektronski djelovodnik i ažurira web sajt komisije za kontrolu postupka ja-vnih nabavki,

- 1 računovođa,- 1 tehnički sekretar i arhivar,- 1 namještenik vi, koji vrši poslove

arhivara,- 1 pripravnik-pravnik, koji se osposo-

bljava za vršenje stručnih poslova u komisiji za kontrolu postupka javnih nabavki,


85

uz intenzivni rad i rad duži od punog radnog vremena, obezbjeđuje se ostvarivanje poslova iz djelokruga ko misije za kontrolu postupka javnih nabavki.

Pri tom, treba imati u vidu da ko-misija za kontrolu postupka javnih nabavki nema zadovoljavajuće smje-štajne kapacitete, s obzirom da zapo-sleni u stručnoj službi rade u tri ka-nclearije, što onemogućava prijem no vozaposlenih kadrova, jer nemaju gdje da budu fizički smješteni. takođe, ograničeno je korišćenje konferencijske sale. iz navedenih razloga, neophodno je u što kraćem roku obezbijediti veći broj kancelarija za potrebe komisije za kontrolu postupka javnih nabavki, kako bi proces rada mogao nesmetano da se odvija.

Rezultati rada komisije za kontrolu postupka javnih nabavki u 2009. go dini

komisija za kontrolu postupka javnih nabavki je u 2009 godini održala 58 sjednica i donijela 278 odluke, od čega je 88 žalbi usvojeno, 164 žalbi je odbijeno, a 26 žalbi je odbačeno. sjednice su se, u prosjeku, održavale jednom sedmično. na svim sjednicama su bili prisutni svi članovi komisije za kontrolu postupka javnih nabavki, a sve odluke su donijete jednoglasno, o čemu postoje zapisnici o vijećanju i glasanju.

u oktobru 2009. godine obrazovana je radna grupa za pripremu stručne osnove za izradu nacrta zakona o izmjenama i dopunama zakona o javnim nabavkama (,,sl. list rCG’’, broj 46/06), odnosno stručne osnove za izradu nacrta novog zakona o javnim nabavkama, koju čine predsjednik i sekretar komisije za kontrolu postupka javnih nabavki, direktor, pomoćnik direktora i sekretar Direkcije za javne nabavke, pomoćnik ministra finansija, savjetnik potpredsjednika vlade Cr-ne Gore. zadatak radne grupe je da sagleda potrebu usaglašavanja naci-onalnog zakonodavstva Crna Gore u ob-lasti javnih nabavki, posebno u oblasti

komunalnih usluga, sa zakonodavstvom i praksom evropske unije i sprovede aktivnosti na pripremi stručne osnove na harmonizaciji zakonodavstva u obl-asti javnih nabavki. radna grupa je ot-počela sa radom, upućeni su zahtjevi svim naručiocima da dostave predloge i sugestije u pogledu izmjena postojećeg zakonodavstva javnih nabavki.

u 2009. godini, komisija za kontrolu postupka javnih nabavki je, u saradnji sa svjetskom bankom, radi lakše i jednostavnije primjene zakona, izdala je publikaciju „zaštita prava ponuđača u postupcima javnih nabavki u Crnoj Gori’’. u publikaciji su na jednostavan i pristupačan način, objašnjeni stavovi i postupci vezani za sistem pravne zaštite u Crnoj Gori, a sve u cilju kako bi se ovaj sistem približio i onim licima koja nikada nisu imala dodirnih tačaka sa javnim nabavkama i koja nisu pravnici. Pomenuta publikacija je prevedena i na engleski jezik. Povodom izdavanja publikacije dana 08.07.2009. godine, održana je konferencija za novinare.

komisija za kontrolu postupka ja-vnih nabavki izradila je logo, u cilju prepoznatljivosti ove instuticije u široj javnosti.

u okviru borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, komisija za kontrolu postupka javnih nabavki je izvršila sve mjere iz iz inoviranog akc-ionog plana za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala, o čemu je redovno dostavljala izvještaje nac io-nalnoj komisiji za borbu protiv koru pcije i organizovanog kriminala. real izovane mjere se odnose na:

- definisanje prioriteta u oblasti bo-rbe protiv korupcije i oranizovanog kri-mi nala,

- izrada projekata i njihovo kandi-dovanje za finansiranje iz budžeta i posredstvom međunarodnih organiz-

acija i institucija,- obezbjeđivanje iz budžeta finans-

ijske podrške nadležnim organima za realizaciju kandidovanih projekata,

- obezbjeđivanje posredstvom međ-u n arodnih organizacija finansijske po-drške nadležnim organima za realizaciju kandidovanih projekata,

- Procjenu potreba i zapošljavanje novih kadrova,

- izradu Priručnika o javnim nabav-kama,

- Prijave korupcije u procesu javnih nabavki,

- sačinjavanje i dostavljanje izvješ-taja o praćenju planova javnih nabavki u odnosu na predviđene i realizovane šoping metode (u vezi sa zakonskim ograničenjem da se šoping metoda može raspisati samo po dva puta za usluge, robe i radove) i poništavanje po-stupka u slučajevima povrede zakona i

- objavljivanje žalbi i odluka po žal-bama na posebnom dijelu sajta ko-misije za kontrolu postupka javnih na-bavki.

ovlašćeni predstavnici komisije za kontrolu postupka javnih nabavki, učestovali su u treninzima obuke koje je organizovala uprava za kadrove, kao predavači, i to na temu javnih na-bavki i borbe protiv korupcije u javnim nabavkama. takođe, ovlašćeni pre-dstavnici komisije za kontrolu postupka javnih nabavki su, kao predavači, uč-estovali na treninzima obuke komisije za utvrđivanje konflikta interesa, gdje su govorili o borbi protiv postojanja ko nflikta interesa u postupcima jav-nih nabavki i o pravnoj zaštiti u tim slučajevima.

u procesu podizanja svijesti o zna-čaju sistema javnih nabavki, kao i o pravima ponuđača i načinima i po-s t u pcima na koje mogu da ostvare svoja prava, komisija za kontrolu po-s tupka javnih nabavki započela je sveobuhvatnu Pr kampanju, u okviru koje je organizovala niz konferencija za štampu. na posljednoj konferenciji za štampu održanoj 16.01.2009. godine, gost je bio ambasador delegacije evro-pske komisije u Crnoj Gori, gospodin le-opold Maurer.


86

državna komisija je, u saradnji sa delegacijom evropske komisije u Crnoj Gori, izradila veb portal www.kontrola-nabavki.me na kojem su dostupne sve odluke državne komisije, kao i informacije o svim aspektima sistema pravne zaštite u postupcima javnih nabavki u Crnoj Gori. Portal ne doprinosi samo većoj transparentnosti i nije samo web sajt prezentativnog karaktera, već ima i edukativnu funkciju za sve učesnike sistema javnih nabavki. ovo je i najbolji dokaz sa kojom ozbiljnošću državna komisija pristupa preporukama evropske komisije.

statistički podaci o broju izjavljenih žalbi

u 2009. godini, komisija je donijela odluke po 278 žalbi; 88 žalbi je usvojeno, gdje je u 43 predmeta poništen postupak javnih nabavki naručioca u cjelini i naloženo im je da ponovo sprovedu postupak javne nabavke, u 35 predmetu je naručiocima naloženo da ponovo sprovedu postupak pregleda, ocjene i upapređivanja ponuda, dok je u 10 predmeta naloženo naručiocima da ponovo donesu odluku po podnijetom prigovoru; 164 žalbi je odbijeno; 26 žalbi je odbačeno i to: 4 kao neblagovremeno, u 4 predmeta je postupak obustavljen, jer je žalba povučena, u 7 predmeta komisija je utvrdila da je žalba bespredmetna, u 8 da je žalba nedopuštena i u 3 da komisija nije nadležna da rješava po podnijetoj žalbi.

u 79% slučajeva žalbe su izjavljivali domaći ponuđači, dok su u 21% slučajeva žalbe izjavili inostrani ponuđači. žalbe su bile izjavljivane na sve faze postupka javnih nabavki i to: kod tendera na javni poziv, na sadržaj tenderske dokumentacije, na razjašenjenja tenderske dokumentacije, na javno otvaranje ponuda, na odluku o dodjeli ugovora i na odluku o poništavanju postupka javne nabavke. takođe, žalbe su bile izjavljivane i na postupke javnih nabavki sprovedene primjenom ograničenog postupka i šoping metodom.

ukazujemo na povećanje kvaliteta izjavljenih žalbi, što je odraz rada na tumačenju propisa javnih nabavki i formiranju pravne prakse državne komisije, koja se nerijetko citira u izjavljenim žalbama.

međunarodna saradnja

u toku 2009. godine, komisija za kontrolu postupka javnih nabavki imala je intenzivnu regionalnu i međunarodnu saradnju, koja se odnosi na:

- aktivno učestvovanje na drugoj međunarodnoj konferenciji na temu “Pravni lijekovi u postupcima javne nabave”, održanoj u dubrovniku, od 27-29.05.2009. godine;

- u cilju daljeg unapređivanja organizovanje programa obuke državnih službenika i drugih subjekata koji participiraju u postupcima antikorupcijskih politika, mjera za sprečavanje konflikta interesa, sistema zaštite prava ponuđača i javnog interesa u postupcima javnih nabavki, u saradnji sa američkom ambasadom u Podgorici, uprava za kadrove, uprava za antikorupcijsku inicijativu, komisija za sprečavanje sukoba interesa Crne Gore i komisija za kontrolu postupka javnih nabavki je, u proteklih 12 mjeseci, radila na identifikovanju relevatnih institucija u sjedinjenim američkim državama, kojima je u nadležnosti vođenje


87

politike i implementacija zakonodavnih propisa iz navedenih oblasti. rezultat zajedničkog rada je studijska posjeta sjedinjenim američkim državama, u periodu od 31. avgusta do 04. sep te-mbra 2009. godine, koja je bila pri-lika za brojne susrete sa visokim pr e -dstavnicima relevatnih institucija ko ji vrše poslove, a koji se odnose na up-ra vljanje kadrovima, antikorupciju, sp-riječavanje konflikta interesa i zaštite prava ponuđača i javnog interesa.

- aktivno učestvovanje u kazahstanu, od 16. do 18. septembra 2009. godine, na prestižnoj medjunarodnoj konferenciji pod nazivom „stvaranje uslova za održiv ekonomski i socijalni razvoj u istočnoj evropi i centralnoj aziji: borba protiv korupcije i promocija demokratije”. se-kretar komisije, katarina radović, je bila moderator sesije ,,korupcija u javnim nabavkama’’, a u toku konferencije, je zbog rezultata postignutih u borbi protiv korupcije, odlikovana medaljom za jač-anje pravde i borbu protiv korupcije.

- u okviru iPa projekta, organizovana je posjeta (study toure in uk) u londonu od 02.11 - 07.11.2009. godine;

- aktivno učestvovanje na trećoj konferenciji o elektronskim javnim na-b avkama (iii Global Conference on ele c tronic Government Procurement), odr žanoj u Washingtonu od 09. do 11. novembra 2009. godine;

- učestvovanje na konferenciji pov-odom treće godišnjice implementacije konvencije ujedinjenih nacija protiv korupcije u Crnoj Gori, koja se održala u budvi u periodu od 02. do 04. decembra 2009. godine.

takođe, državna komisija je u saradnji sa sigmom – oeCd, organ-izovala konferenciju o pravnim ljeko-vima i reviziji u postupcima javnih na-bavki u budvi, u hotelu ”Maestral”, od 26. do 27. novembra 2009. godine, koja je doprinjela boljem razumijevanju najnovijih standarda u oblasti pravnih ljekova i revizije u postupcima javnih nabavki, kao i upoznavanja sa novom direktivom 2007/66/ eC. Povod org-ani z ovanja ove konferencije je obav-

eza Crne Gore da u naconalno zakon-odavstvo inkorporiraju nova rješenja u oblasti zaštite prava i revizije u po-

stupcima javnih nabavki. teme za ovu konferenciju predviđene su kao visoko relevantne za razmjenu iskustava ko-ja se fokusiraju na pravnu zaštitu u polju javnih nabavki, a odnose se na: najnoviji zakonodavni razvoj na polju javnih nabavki u eu; pravne lijekove u nacionalnim zakonodavstvima – isku-stva zemalja i najnovije presude evrops-kog suda pravde.

komisija za kontrolu postupka ja-vnih nabavki jača bilateralnu saradnju sa uredom za razmatranje žalbi bosne i hercegovine, kao i komisijom za za-štitu prava republike srbije, a u cilju razmjene iskustava i znanja, radi što kvalitetnijeg izvršavanja i unapređenja sistema javnih nabavki.

u februaru 2009. godine, komisija za kontrolu postupka javnih nabavki inicirala je podršku od taieXa, radi od ržavanja ,,regionalne radionice o zaštiti prava ponuđača i javnog interesa u postupcima javnih nabavki-izazovi i nova rješenja’’. sa siGMa\oeCd, odr-žala je niz sastanaka, a sve u cilju ot-v aranja mogućnosti za dalji proces reformi javnih nabavki u Crnoj Gori.

dana 17.02.2009. godine, komisija za kontrolu postupka javnih nabavki je uputila predlog univerzitetu Crne Go-re da se na Pravnom i ekonomskom fakultetu kao izborni predmet uvedu ,,javne nabavke’’, čime bi se značajno doprinijelo podizanju efikasnosti siste-ma javnih nabavki u Crnoj Gori,

značajna je i podrška undP-a, u okviru edukacije službenika i članova državne komisije, u postupcima javnih nabavki, u okviru toga, predsjednik ko misije za zaštitu prava republike srbije, saša varinac, održao je niz pre davanja zaposlenima u državnoj komsiji u periodu od 30-31. jula i od 12-13. oktobra 2009.godine, a sve u cilju edukacije službenika i članova državne komisije kao i razmijene uporednih is-kustava.

dana 17.09.2009. godine, u sara-d nji sa američkom ambasadom u Po-d gorici, predsjednik nacionalnog cen-

tra zviždača, stiven kon, održao je pr e davanje zaposlenim u komisiji za ko ntrolu postupka javnih nabavki.

dana 11.12.2009. godine, održan je sastanak sa predstavnicima ambasade sad u Podgorici, radi upoznavanja sa radom državne revizorske institucije i komisije za kontrolu postupka javnih nabavki, i predviđanja modaliteta i načina za buduću saradnju. kako se sa državnom revizorskom instit-u cijom kontuirano radi na jačanju an tikorupcijskih aktivnosti i sinhron-izaciji rada svih subjekata u oblasti javnih nabavki, a kako državna rev-izorska institucija sprovodi pos tup-ke revizije o toj oblasti, odlučeno je da se potpiše sporazum o saradnji između državne revizorske institucije i komisije za kontrolu postupka javnih nabavki. Planirano je da se organizuje konferencija na kojoj bi bio potpisan pomenuti sporazum.

komisja za kontrolu postupka javnih nabavki odgovorila je na pitanja iz upitn-ika ek.

katarina radović, sekretar Komisije

za kontrolu javnih nabavki


88

1. sistem javnih nabavki u Crnoj Gori

sistem javnih nabavki u Crnoj Gori uređen je zakonom o javnim nabavka-ma („službeni list rCG“, br. 46/06), podzakonskim propisima donijetim na osnovu zakona, standardnim formu-larima i obrascima koji se odnose na postupak njegove primjene.

nadležnosti organa državne up-rave koji vrše poslove javnih nabavki utvrđene su ovim zakonom i uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave („službeni list CG“, br. 54/09). djelokrug direkcije za javne nabavke, kao organa uprave, utvrđen je članom 54 ove uredbe.

Pravilnikom o unutrašnjoj organizaci-ji i sistematizaciji direkcije utvrđeno je 15 službenikih i namješteničkih mjesta, sistematizovanih u okviru sektora za poslove javnih nabavki i službi za opšte poslove i finansije. nije popunjeno jed-no, najsloženije službeničko mjesto u sektoru.

u izvještajnom periodu direkcija je realizovala sve poslove utvrđene dje-lokrugom.

2. Realizovane aktivnosti2.1. aktivnosti u zakonodavnom

pro cesuotpočele su aktivnosti na imple-

mentaciji iPa Projekta 2007 – Jačanje sistema javnih nabavki u Crnoj Gori, juna

2009. godine. aktivnosti na realizaciji projekta, odnosno na pripremi zakona i podzakonskih akata biće propraćene od strane stručnog konsultanta - kon-zorcijuma Planet, biP solutions i Crown agents, koji je od strane evropske unije određen za pružanje pomoći instituci-jama u oblasti javnih nabavki.

u skladu sa zaključcima vlade Crne Gore broj 03-7248 od 15. juna 2009. go-

dine i 03-9687 od 17. septembra 2009. godine, obrazovana je radna grupa za pripremu stručne osnove za izradu na-crta zakona o izmjenama i dopunama zakona o javnim nabavkama, odnosno stručne osnove za izradu nacrta novog zakona o javnim nabavkama.

u realizaciji aktivnosti radna grupa je sagledala uporedna rješenja sistema javnih nabavki zemalja zapadnog bal-

Mersad Mujević, Sandra Krstović i Ivica Krkeljić

Izvještaj o raduDirekcije za javne nabavke

za 2009. godinu


89

kana, direktive i propise evropske unije, preporuke relevantnih međunarodnih organizacijia i institucija i evropske un-ije za poboljšanje zakonodavstva, prib-avila mišljenja o potrebi poboljšanja postojećeg teksta zakona o javnim nabavkama i tako obezbijedila stručnu osnovu za izradu odgovarajućih izmje-na i dopuna ili izradu novog zakona o javnim nabavkama. Posjeta zemljama u okruženju radi sagledavanja uporednih iskustava u primjeni propisa odložena je zbog nedostatka sredstava.

saglasno zakonskoj obavezi direkci-ja je pripremila i objavila na internet stranici listu obveznika primjene za-kona o javnim nabavkama. takođe, pripremljena je i lista ponuđača u po-stupcima javnih nabavki, na osnovu podataka o dodijeljenim ugovorima o javnim nabavkama.

2.2. Praćenje primjene propisa o javnim nabavkama i programa Vlade Crne Gore

u okviru nadležnosti direkcije reali-zuje se nacionalni program za integrac-iju Crne Gore u evropsku uniju (nPi) za period od 2008-2012 godine.

direkcija je kontinuirano uključena u unaprijeđeni stalni dijalog sa pred-stavnicima evropske komisije. Poseb-no, treba naglasiti značaj sastanka u Podgorici od 10. februara 2009. godine na kome je prezentiran izvještaj o stan-ju sistema javnih nabavki u Crnoj Gori. Pozitivno je ocijenjen napredak sistema javnih nabavki u Crnoj Gori i aktivnosti koje je direkcija ostvarila u tom pro-cesu.

u novom dokumentu evropske k o-misije - izvještaj o napretku Crne Gore za 2009. godinu, u odnosu na sistem javnih nabavki u Crnoj Gori konstato-vano je da je u sistemu javnih nabavki učinjen izvjestan napredak, posebno u formi usvajanja zakonodavstva koje treba implementirati, obuke sa ciljem pružanja podrške naručiocima i podi-zanja svijesti unutar privatnog sektora, da je zaokružen institucionalni i orga-nizacioni okvir u sistemu javnih nabavki uspostavljanjem dva potpuno nezavis-na organa, ali i da treba unapređivati sistem kroz usklađivanje nacionalnog zakonodavstva javnih nabavki u oblasti

komunalnih usluga i dopunjenim evrop-skim zakonodavstvom u oblasti zaštite prava. ono što je bitno naglašeno je da dalje treba raditi na jačanju adminis-trativnih kapaciteta i povećanju broja službenika direkcije za javne nabavke, angažovanih na poslovima javnih na-bavki.

direkciji za javne nabavke je kra-jem avgusta 2009. godine, dostavljen dio upitnika evropske komisije koji se odnosi na javne nabavke. s tim u vezi, formiran je rukovodni tim za Podgrupu 5 – Javne nabavke, kojim je koordiniralo Ministarstvo finansija. tim je sačinio tekst odgovora na oko 30 postavljenih pitanja upitnikom, sa značajnim brojem potpitanja.

u dijelu realizacije preuzetih obave-za utvrđenih inoviranim akcionim pla-nom za sprovođenje programa borbe protiv korupcije i organizovanog krimi-nala iz 2009. godine, direkcija je re-dovno, kvartalno podnosila izvještaj nacionalnoj komisiji za implementaciju akcionog plana za sprovođenje Pro-grama borbe protiv korupcije i organi-zovanog kriminala o stepenu realizacije zacrtanih mjera. na internet stranici objavljeno je praktično uputstvo - način prijavljivanja nepravilnosti i nezakonito-sti u postucima javnih nabavki.

kvartalno, direkcija je dostavljala izvještaj upravi za antikorupcijsku inici-jativu o rezultatima Programa intezivne promocije ostvarenih rezultata u real-izaciji obaveza utvrđenih inoviranim akcionim planom za sprovođenje Pro-grama borbe protiv korupcije i organizo-vanog kriiminala, za period jul – septem-bar 2009. godine i oktobar – decembar 2009. godine.

Pripremljen je Program rada direkci-je za javne nabavke za period od 2009 – 2013. godine.

2.3. ostvarivanje javnosti i trans-parentnosti i unapređivanje informis-anosti o javnim nabavkama

saglasno propisanoj obavezi, obez-bijeđeno je da obveznici primjene zako-na o javnim nabavkama, elektronskim putem direkciji za javne nabavke do-stavljaju planove javnih nabavki, pozive za javno nadmetanje, odluke o dodjeli ugovora u postupcima javnih nabavki,

kao i odluke o poništenju, amandma-ne na tekst poziva i izvještaje o javnim nabavkama, pojedinačno za svaku iz-vještajnu godinu. svi naznačeni doku-menti objavljuju se odmah na internet stranici direkcije, čime su ispoštovana načela transparentnosti i ravnopravno-sti u javnim nabavkama.

na internet stranici direkcije daju se neophodne instrukcije i ukazuje na obaveze koje su obveznici dužni da pre-duzmu u skladu sa zakonom, objavljuju se osnovna mišljenja o primjeni pojed-inih odredbi i posebno u dijelu postupa-ka javnih nabavki, kreirane su rubrike sa prikazom zakona i podzakonskih propisa, direktiva o javnim nabavka-ma, mišljenjima koje daje direkcija o primjeni propisa, obavještenja i in-strukcije naručiocima i ponuđačima, izvještavanje o aktivnostima na polju međunarodne saradnje, organizovanju seminara, bilteni i časopisi.

redovno se, radi bolje informisanos-ti, razmjene iskustava i prevazilaženja mogućih problema, ostvaruje saradnja i sa predstavnicima državnih organa i organizacija.

u okviru projekta „izgradnja kapac-iteta za komisiju za javne nabavke“, koji je finansiran iz sredstava Cards-a, u saradnji sa kompanijom fineuroP, koja je bila zadužena za implement-aciju navedenog projekta, direkcija je izradila novi web sajt u cilju kvalitenijeg upravljanja podacima i lakše elektron-ske komunikacije između ponuđača i naručilaca. sajt je polazna osnova za unapređenje i uvođenje elektronskog sistema javnih nabavki. ovaj, novi web sajt www.djn.gov.me je aktiviran u julu 2009. godine i omogućava naprednu pretragu, odnosno lakši pristup podaci-ma o javnim nabavkama. Prosječan broj posjetilaca je iznosio oko 3000 na dnevnoj osnovi.

2.4. Priprema i utvrđivanje izvješt-aja o javnim nabavkama

saglasno odredbi člana 17 stav 1 tačka 18 zakona o javnim nabavkama direkcija je pripremila izvještaj o javnim nabavkama u Crnoj Gori za 2008. godinu koji je vlada Crne Gore utvrdila na sjednici od 2009. godine. sastavni dio ovog izvještaja čini tabelarni prikaz


90

javnih nabavki u Crnoj Gori za 2008. godinu. izvještaj je objavljen na internet stranici direkcije.

2.5. Upravna ovlašćenjau okviru neposrednih upravnih

ovlašćenja u vršenju poslova državne uprave, direkcija daje prethodnu sa-glasnost naručiocima na odabir vrste postupka u slučajevima predviđenim zakonom o javnim nabavkama i pruža savjetodavne i konsultantske usluge o primjeni propisa o javnim nabavkama kada oni to zatraže.

u 2009. godini podnijeto je ukup-no 270 zahtjeva za davanje prethodne saglasnosti o ispunjenosti uslova za sprovođenje pregovaračkog postupka bez prethodnog objavljivanja poziva za javno nadmetanje - dato je 209 saglasnosti, 32 zahtjeva za sprovođenje postupka za dodjelu ugovora putem okvirnog spora-zuma - dato je 32 saglasnosti.

dato je i oko 90 mišljenja o ispun-jenosti uslova za skraćenje roka za podnošenje ponuda u otvorenim pos-tupcima javnih nabavki.

u izvještajnom periodu, svakod-nevno, pisanim zahtjevom, uključujući i zahtjeve za neposredan prijem kod ovlašćenih službenika, direkciji se obraćao veliki broj obveznika – naru-čilaca, za davanje mišljenja o primjeni propisa o javnim nabavkama u skladu sa ovlašćenjima za pružanje savjeto-davnih i konsultantskih usluga. najč-ešće usluge pružene su u odnosu na izuzeća od primjene zakona, obveznike primjene, odabir postupka, kriterijume za vrednovanje u postupku javne na-bavke, planiranje u javnim nabavkama, ocjenu i upoređivanje ponuda, rok-ove za podnošenje prigovora i odgo-vor po prigovoru, dokaze o podobnosti, pripremu tenderske dokumentacije i njenu izmjenu i dr. dato je preko 400 mišljenja u pružanju savjetodavnih i konsultantskih usluga. u okviru toga, uključen je i veliki broj savjeta telefon-skim putem – help desk.

2.6. ostvarivanje saradnjeGlavne aktivnosti direkcije u pravcu

dalje harmonizacije pravnog sistema u oblasti javnih nabavki sa sistemom ev-ropske unije i dalja implementacija pro-

pisa u ovoj oblasti za period od 2009. do 2012. godine, odvijala se i odvijaće se u okviru iPa Programa pomoći 2007 pod nazivom „budući razvoj i jačanje sistema javnih nabavki u Crnoj Gori“, finansiran od strane evropske unije (vri-jednost 1.100.000 eura).

u toku početne faze iPa Projekta, usvojen je Početni izvještaj.

u cilju izrade kvalitetnog zakonod-avnog okvira, koji je prioritet direkcije za javne nabavke u narednom periodu, a u cilju harmonizacije nacionalnog zakonodavstva sa pravnom tekovinom evropske unije, predstavnici direkcije i komisije za kontolu postupka javnih na-bavki, učestvovali su u studijskoj posjeti ujedinjenom kraljevstvu, koja je organi-zovana u novembru 2009. godine. u toku studijske posjete, predstavnici su u interaktivnoj komunikaciji, učestvovali u prezentaciji aktivnosti institucija javnih nabavki i reprezentativnih ponuđača engleske i škotske.

Predstavnici direkcije uzeli su uče šće na regionalnoj konferenciji o javnim nabavkama, održanoj u zagrebu u novembru 2009. godine, sa osvrtom na stanje sistema u našoj zemlji u ovoj oblasti, u funkciji profesionalizacije i jačanja kapaciteta, razvojnim i koordi-nativnim funkcijama.

u decembru 2009. godine, potpisan je Protokol o strateškom partnerstvu između direkcije za javne nabavke i Pravnog fakulteta univerziteta Mediter-an. ovim protokolom utvrđeni su pravci i način međusobne saradnje u oblasti javnih nabavki kroz zajedničke naučno istraživačke projekte, zajedničku obuku i edukaciju, organizovanje predavanja, radionica, seminara, izradi studijskih programa i drugih naučno stručnih aktivnosti, kao i kroz izradu različitih publikacija i drugih materijala od zaje-dničkog interesa.

2.7. organizovanje obuke kadrova za vršenje poslova javnih nabavki

utvrđen je Plan potreba za obukom kadrova u oblasti javnih nabavki. iden-tifikovani su treneri koji su obučeni tre-nerskim vještima. Pripremljene su teme budućih obuka i organizacioni aspekt seminara obuke.

u prvom kvartalu 2009. godine,

organizovana su dva seminara obu-ke za oblast javnih nabavki za oko 50 učesnika.

u saradnji sa siGMoM, u okviru višekorisničkog projekta iPa 2009 za-početa je faza razrade generičkih mo-dula obuke o javnim nabavkama za zemlje zapadnog balkana.

Predstavnici direkcije u saradnji sa organizacijom taz iz beograda sproveli su obuku na temu Javne nabavke - za-konska regulativa i praksa, 23. marta i 07. decembra 2009. godine u Podgori-ci, sa oko 100 učesnika.

Misija oebs-a u Crnoj Gori u saradn-ji sa direkcijom, u prvom polugodištu 2009. godine, sprovele su Projekat obuke zaposlenih na poslovima jav-nih nabavki na nivou lokalnih samou-prava i institucija na državnom nivou, pod nazivom „ostvarivanje principa transparentnosti u postupcima javnih nabavki u Crnoj Gori“. kao rezultat ove zajedničke saradnje, urađen je i Priručnik „Javne nabavke u Crnoj Gori (ostvarivanje osnovnih principa)“. Akti-vnosti obuke o procedurama javnih nabavki, po ovom projektu, sprovedene su kroz nekoliko radionica. za region južnih opština Crne Gore obuka je re-alizovana 23. i 24. aprila 2009. godi-ne, za oko 30 učesnika, za centralne opštine 7. i 8. maja 2009. godine za oko 25 učesnika i za opštine sa sjever-nog regiona 14. i 15. maja 2009. godi-ne za oko 45 učesnika. završna obuka za institucije na centralnom-državnom nivou održana je 11. i 12. juna 2009. godine u Podgorici za oko 30 učesnika. obuku su sproveli sertifikovani lokalni treneri za javne nabavke, uz podršku internacionalnih eksperata.

zaposleni u direkciji pohađali su niz obuka koje se odnose na budžetsko pla-niranje, vještinu komunikacije sa stran-kama, pripremu pristupanja evropskoj uniji, pregovaračke vještine i slobodan pristup informacijama.

u organizaciji britanskog savjeta, u projektu pod nazivom „vještine za evrop-sku uniju“, izvršena je odgovarajuća obuka službenika direkcije, a odnosila se na sticanje vještina razvoja tehnika efikasnog komuniciranja i funkcioni-sanja u međunarodnom kontekstu za potrebe unije.


91

2.8. obavještavanje nadležnih organa i podnošenje prijava o slučajevima kršenja postupaka javnih nabavki, slobodan pristup informacijama

direkcija je, u cilju obezbjeđenja transparentnosti javnih nabavki, u okviru svojih ovlašćenja, sačinila i objavila na internet stranici informaciju o prijavljenim slučajevima kršenja postupaka javnih nabavki.

u toku 2009. godine dostavljeno je 40 prijava o potencijalnom kršenju postupaka javnih nabavki. sve prijave podnijela je Mreža za afirmaciju nevladinog sektora iz Podgorice (Mans). Prijave se odnose na ukupno na 234 postupka javnih nabavki male vrijednosti (šoping metoda) od toga 42 postupka u kojima je konstatovana određena nepravilnost. Prijavama je obuhvaćeno 36 obveznika primjene zakona. što se tiče opisa nepravilnosti u izvještajima direkcije koji su dostavljeni Ministarstvu finansija, konstatovano je da u 10 postupaka nema zapisnika o javnom otvaranju ponuda, u 15 postupaka naručilac je podijelio predmet javne nabavke u cilju izbjegavanja primjene propisanog postupka javne nabavke, u 4 postupka naručilac nije dodijelio ugovor o javnoj nabavci primjenom kriterijuma najniže ponuđena cijena, u 4 postupka naručilac nije ispoštovao zakonski uslov koji se odnosi na prikupljanje najmanje 3 ponude, i u 5 postupaka zapisnici o javnom otvaranju ponuda su izrađeni naknadno, poslije donošenja odluke o otvaranju i izboru najpovoljnije ponude. o nepravilnostima je, na propisani način, obaviještena državna revi-zorska institucija.

telefonskim putem, direkciji se obratilo više lica, prijavom o kršenju određenih postupaka javnih nabavki. Međutim, prijave su se uglavnom odnosile na različite pojedinačne predmete u upravnim i građanskim stvarima, tako da su ta lica upućivana na institucije kojima se mogu obratiti radi zaštite njihovih prava.

Postupljeno je po svim zahtjevima za slobodan pristup informacijama (preko 200 zahtjeva uglavnom nvo „Mans“).

4. statistički prikaz javnih nabavki u 2009. godiniu toku 2009. godine, prema prvim nezvaničnim pokazateljima, objavljeno je 1619 poziva za javno nadmetanje i to 743 poziva

za javnu nabavku roba, 488 za javnu nabavku usluga i 388 poziva za javnu nabavku ustupanja izvođenja radova.Procentualno, za javnu nabavku roba objavljeno je 45,64% poziva, usluga 24,81% i radova 24,18%.transparentnim postupcima - otvorenim postupkom, objavljeno je 1548 poziva, okvirnim sporazumom 32, ograničenim 1 i

konkursom za izradu idejnog rješenja 2 poziva.

Pregled broja objavljenih poziva za javne nabavke u 2009. godini

VRSTA ROBE USLUGE RADOVI UKUPNO (Mjesec)

POSTUPKA Broj Broj Broj Broj

1 Otvoreni 729 474 381 1584

2 Okvirni sporazum 14 12 6 32

3 Ograničeni 0 0 1 1

10 Konkurs 0 2 0 2

UKUPNO 743 488 388 1619

u strukturi odluka o dodijeljenim ugovorima - 3536 odluka, za javnu nabavku roba donijeto je 1790 odluka, usluga 908 odluka i radova 838 odluka.

Procentualno, u strukturi odluka o dodiljenim ugovorima, robe su činile 50,64%, usluge 25,67% i radovi 23,69%.Prema vrsti postupka, otvorenim postupkom je sprovedeno je 2148 ili 60,75% postupaka, okvirnim sporazumom 54 ili 1,53%,

ograničenim 1 ili 0,03%, pregovaračkim bez prethodnog objavljivanja poziva za javno nadmetanje 203 ili 5,74%, konkursom 1 ili 0.03% i šoping metodom 1129 ili 31,93% postupaka javnih nabavki.

Pregled broja odluka o dodijeljenim ugovorima za javne nabavke u 2009. godiniVRSTA ROBE USLUGE RADOVI UKUPNO POSTUPKA Broj Broj Broj Broj1 Otvoreni 1223 478 447 21482 Okvirni sporazum 31 21 2 543 Ograničeni 0 0 1 1

4 Pregovarački bez objavljivanja poziva 46 94 63 203

5 Šoping metoda 490 314 325 11296 Konkurs 0 1 0 1UKUPNO 1790 908 838 3536


92

ugovorena vrijednosti javnih nabavki u 2009. godini, prema prvim nezvaničnim pokazateljima, iznosila je 267,733,448.62 eura, od čega robe 82,557,994.05 eura, radovi 137,606,024.61 eura i usluge 47,569,429.96 eura.

u procentualnoj vrijednosnoj strukturi odluka o dodijeljenim ugovorima, radovi su činili 51%, robe 31% i usluge 18%.

Prema vrsti postupka javnih nabavki, otvorenim postupkom ugovoreno je 177,311,652.88 eura ili 66,23%, okvirnim spo-razumom 16,558,869.20 eura ili 5,60%, ograničenim 15,000,000.00 eura ili 6,18%, pregovaračkim bez objavljivanja poziva 45,079,203.71 eura ili 16,84%, konkursom 2,000.00 eura ili 0,001% i šoping metodom 13,774,819.83 eura ili 5,15%.

Pregled broja dodijeljenih ugovora za javne nabavke u 2009. godini

VRSTA ROBE USLUGE RADOVI UKUPNO

POSTUPKA Broj Iznos u eurima Broj Iznos u eurima Broj Iznos u eurima Broj Iznos u eurima

1 Otvoreni 1223 52,645,218.25 478 36,259,620.01 447 88,406,814.62 2148 177,311,652.88

2 Okvirni sporazum 31 15,410,061.61 21 570,931.93 2 577,875.66 54 16,558,869.20

3 Ograničeni 0 0.00 0 0.00 1 15,000,000.00 1 15,000,000.00

4

Pregova-rački bez objavljivanja poziva

46 9,954,974.08 94 8,907,354.61 63 26,216,875.02 203 45,079,203.71

5 Šoping metoda 490 4,540,837.11 314 1,829,523.41 325 7,404,459.31 1129 13,774,819.83

6 Konkurs 0 0.00 1 2,000.00 0 0.00 1 2,000.00

UKUPNO 1790 82,557,994.05 908 47,569,429.96 838 137,606,024.61 3536 267,733,448.62

u postupcima javnih nabavki u Crnoj Gori u 2009. godini, ostvaren je visok nivo transparentnosti.

detaljan izvještaj o javnim nabavkama u Crnoj Gori za 2009. godinu, u skladu sa obavezom propisanom zakonom, direkcija za javne nabvke pripremiće i dostaviti radi usvajanja od strane vlade Crne Gore, najkasnije do 31. maja 2010. godine. izvještaj se priprema na osnovu pojedinačnih izvještaja o zaključenim ugovorima o javnim nabavkama, koje su naručioci dužni dostaviti direkciji do 28. februara 2010. godine.

Mersad MuJević, direktor

iviCa krkelJić, pomoćnik direktora

sandra krstović, savjetnik


93

statistika i statistički sistem Crne Gore predstavljaju bitan segment cr-nogorskog društva. ovaj segmenat se re-alizuje po dinamici planiranih aktivnosti, a to je: Program istraživanja 2009 - 2013. godine, Godišnji plan istra živanja 2009. godine, strategija razvoja statis-tike 2009 - 2012. godine i nacionalni pr ogram integracija (dio 3.18 statistika). ove aktivnosti definisane su i u skladu sa zahtjevima eu, a nalaze se u sledećim dokumentima: (i) Community statistical Programme 2008 - 2012; (ii) statisti-cal work programme of the Commission for 2009; (iii) statistical requirements Compendium.

u ovoj godini zavod za statistiku bio je nosilac Poglavlja 18. statistika upit-nika evropske komisije. Poglavlje 18. statistika sadržalo je 131 pitanje, koja su odgovorena na 126 strana.

u najkraćem roku odgovorilo se na sva pitanja iz poglavlja 18. statistika, tako da je zavod među prvima dostavio kompletne odgovore. Pored toga, zavod je učestvovao direktno ili indirektno na davanje odgovora u drugim poglav-ljima.

takođe, rad zavoda na odgovorima na upitnik ocijenjen je pozitivno, jer se na kvalitetan i efikasan način pristupilo u odgovaranju na sva pitanja u kojima je zavod prepoznat kao odgovorna in-stitucija.

u 2009. godini urađen je obračun bruto domaćeg proizvoda (bdP) za 2008. godinu, čime je usvojena praksa da podatak o bdP-u objavljujemo kra-jem tekuće za prethodnu godinu. kao rezultat bolje implementacije prop-isanih metodologija u sistemu naciona-lnih računa, esa 95 i sna 93, dobijeni su relevantni pokazatelji koji se odnose na rast, vrijednost i strukturu bdP-a. bruto domaći proizvod Crne Gore u te-kućim cijenama za 2008. godinu izn-osio je 3 085,6 miliona eura, stopa

realnog rasta izračunata kao odnos bdP u stalnim cijenama 2008. godine i bdP u tekućim cijenama 2007. godine iznosio je 6.9 procenata, dok je nomi-nalni rast izračunat kao odnos bdP-a u tekućim cijenama tekuće godine i bdP-a u tekućim cijenama prethodne godine iznosio 15.1%.

rezultati obračuna poboljšani su primjenom unaprijeđene tehnike kori-steći okvir ponude i upotrebe roba i usluga. okvir ponude i upotrebe služi kao provjera konzistentnosti statistike tokova roba i usluga dobijenih iz raz-ličitih statističkih izvora. korišćena teh-nika okvira ponude i upotrebe roba i usluga rezultira konzistentnim bdP-om sa proizvodne i potrošne strane.

tokom 2009. godine u sklopu pro-jekta - iPa 2007 višekorisničkog progra-ma pomoći urađena je i publikacija “de-taljni opis izvora i metoda za obračun nacionalnih računa“.

u toku 2009. godine, takođe, je ura-đ en obračun indeksa potrošačkih cijena u skladu sa metodologijom eurostat-a i rezultati obračuna se publikuju svakog mjeseca. indeks proizvođačkih cijena realizovao se mjesečno u skladu sa pla-nom i programom statističkih cijena.

u okviru statistike cijena nastavljen je i Projekat pariteta kupovne moći. u 2009 godini realizovana su dva

Izvještaj o radu Zavoda zastatistiku u 2009. godini

Gordana radojević

94

istraživanja za potrošna dobra: „hra-na, piće i duvan“ i „lični izgled“, kao i istraživanja za investiciona dobra „opre-ma“ i „Građevinarstvo“. Podaci za nave-dena istraživanja su poslata eurostatu u skladu sa predviđenim rokovima.

za harmonizovani indeks potroša-čkih cijena napravljen je plan za uvo-đenje ovog indeksa, napravljena je op-timalna lista reprezentativnih proizvoda i usluga koji će se snimati za potrebe ovog indeksa. snimanje će početi od januara 2010. godine. Planom je defini-sano da se ovaj indeks počne objavlji-vati od februara 2011. godine.

u statistici spoljne trgovine, postav-ljen je cilj unapređenje kvaliteta statis-tike spoljne trgovine.

u tom pravcu zadaci zavoda su sle-deći: t nastavak razvitka i harmoniza-

cija metodologije statistike spoljne trgo-vine;t izvršiti procjenu i unaprijediti kva-

l itet kroz analize mirror statistics i njiho-vo usaglašavanje;

t unapređenje znanja iz oblasti stat itike spoljne trgovine kroz treninge i tehničku pomoć;t Promocija unutrašnje administra-

tivne saradnje sa zemljama u okru-ženju;

Postignuti su rezultati u kvalitetu podataka spoljne trgovine kroz niz sas-tanaka održanih sa predstavnicima uprave carina Crne Gore, formirana je baza uvoznika i izvoznika, izmijenjen je datum objavljivanja podatka spoljne trgovine umjesto 20-og u mjesecu po-daci se objavljuju 5-og u mjesecu.

unapređenje znanja iz oblasti statis-tike je postignuto kroz razne obuke i sastanke koje je organizovao euro-stat.

Pripremljen je izvještaj mirror statis-tics podatka eurostat-a i Monstat-a čija će se detaljnija analiza nastaviti u 2010. godini.

aktivnosti zavoda za statistiku na međunarodnom planu u 2009. godini su sledeći:

t iPa 2007 nacionalni projekat – Projekat je počeo avgusta 2009. go-dine, pokriva tri komponente: sistem kvaliteta u statistici, ekonomsku i biznis statistika. redovnim posjetama ključnih i kratkoročnih eksperata, projekat teče po utvrđenom planu.t iPa 2008 višekorisnički projekat

– pokrenut je 1. decembra 2009. go-dine i obuhvata razdoblje od 20 mjese-ci. kompanija iCon institut je zadužena za njegovu implementaciju. Program obuhvata 11 pilot projekata (statistika spoljne trgovine; statistika cijena-JPP; statistika cijena - hiCP; priprema za po-pis stanovništva; statistika slobodnih radnih mjesta; nacionalni računi; računi ga zdinstava za poljoprivredu; prenos rezu ltata iz evropskog statističkog sistema u eurostat; strukturalna biznis statistika; ProdCoM i biznis statis-tika). t iPa 2010 nacionalni projekat -

za všni predlog projekta proslijeđen na uvid. Monstat pozitivno odgo-vorio, usaglasio se sa predlogom pro-jekta. Predlog proslijeđen evropskoj komisiji gdje se očekuje konačan od-govor.


95

ovaj organ je bio domaćin međuna-rodnog sastanaka “Policy Group on statistical cooperation”, koji se održao u budvi 8-9. oktobra 2009 godine. sastanku su, pored predstavnika eu-rostat-a i međunarodnih organizacija efta, sida, evropska komisija, re-gionalni savjet i delegacija evropske komisije, prisustvovali i predstavnici ze-malja iz regiona (40 učesnika). takođe je u budvi (u organizaciji Monstat-a) 7. oktobra 2009. godine održan sastanak o statističkoj saradnji jugoistočnih ze-malja evrope. ovom sastanku su pri-sustvovale zemlje regiona, a po prvi put predstavnici bugarske, rumunije i Gr čke. Predstavnici bugarske su izra-zili želju da vode sastanak, što je bila odlična prilika da se pripremi nacrt Memoranduma o saradnji izmedju bu-garske i Crne Gore, za koji se nadamo da će biti potpisan.

u zavodu se sprovodi istraživanje strukturalne biznis statistike iz kojeg se dobijaju najznačajniji podaci o pre-duzeću i njegovim jedinicama. takođe se vrši konstantno ažuriranje registara, sa evidentiranjem svih nastalih promje-na.

u narednom periodu predstoje nam veliki izazovi na polju biznis statistike. Među najznačajnijim i najkompleksni-jim promjenama je, svakako, priprema i implementacija nove klasifikacije dje latnosti naCe rev.2 u statistička ist raživanja koja su na njoj bazirana. dolazi do uvođenja novih kvartal-nih istraživanja (npr. uG-11p) i novih varijabli (promet i broj zaposlenih) u postojeće upitnike (građevinarstvo i transport), za potrebe obračuna GdP-a. osim “pre kodiranja” na novu klasifikaciju i pot rebe double cod-inga, biznis registar se nalazi pred uvođenjem novih jedi nica (kau-prema vrsti djelatnosti i gru pa preduzeća). istraživanje vezano za turizam obogaćuje se praćenjem izle tničkog turizma i uključivanjem turizma u an-ketu o potrošnji domaćinstva. takođe je u planu uvođenje preduzetnika u istraživanja biznis statistike.

Ciljevi kojima smo u potpunosti

okrenuti su usklađivanje naših ist-raživanja sa standardima evropske unije, harmonizacija naših metod-ologija i upitnika sa onima koji se ko-riste u zemljama evropske unije zbog potreba uporedivosti naših podataka. za ostvarivanje ovih ciljeva potrebna je bolja saradnja sa administrativnim izvorima i njihova spremnost da izađu u susret našim potrebama za sve tačnijim i ažurnijim podacima.

i u ovoj godini zavod je partio statis-tiku: rođenja, umiranja, sklopljenih i razvedenih brakova. takođe, se na go dišnjem nivou izrađivao i procjene broja stanovnika po polu, pojedinačnim godinama starosti i po opštinama. u statistici migracija pratio je unutrašnje i spoljašnje migracije. za sva navedena istraživanja dinamika pristizanja poda-taka je mjesečna, dok je publikovanje rezultata godišnje. Mjesečno objavlji-vanje prvih rezultata obavljalo se kroz Mjesečni statistički pregled, u skladu sa rokovima preciziranim u Godišnjem planu za 2009. godinu. takođe su, u skladu sa rokovima preciziranim u kalendaru objavljivanja podataka pri-pre mljeni podaci koji se publikuju u statis tičkom godišnjaku, kao i podaci za web sajt i to konačni podaci za sva istraživanja za 2008. godinu.

u okviru priprema za sprovođenje popisa stanovništva 2011. godine, ura đen je probni popis stanovništva u junu 2009. godine sa ciljem da se tes-tiraju instrumenti koji će se koristiti u konačnom popisu. takođe, započet je unos materijala iz probnog popisa za potrebe ocjene softvera za unos podat-aka. isto tako pristupilo se izradi logičke kontrole za obradu podataka iz popisa. u toku septembra održana je i radi-onica na temu prezentacije izvještaja eksperata koji su boravili u Crnoj Gori sa ciljem ocjene instrumenata popisa stanovništva. takođe, završena je anal-iza pilot istraživanja o međunarodnim migracijama sa tabelarnim prikazom po dataka dobijenim pilot istraživanjem.

u maju 2009. godine objavljeno je godišnje saopštenje ankete o potrošnji domaćinstava u 2008. godini shodno predviđenim Planom i Programom sta-

tističkih istraživanja. kontinuirano se radi kontrola prispjelog materijala sa terena, priprema materijala za obradu i kontrola za deset mjeseci 2009. go-dine.

Juna 2009. godine započete su ak-tivnosti na izradi minimalne potrošačke korpe u saradnji sa institutom za stra-teške studije. od januara 2010. godine zavod će mjesečno dostavljati podatke minimalne potrošačke korpe.

u julu 2009. godine objavljeno je saopštenje istraživanja analiza siro-maštva za 2007. godinu, a u decembru 2009. godine objavljeno je saopštenje analize siromaštva za 2008. godinu na osnovu podataka ankete o potrošnji domaćinstava.

objavljena su saopštenja o istraži-vanju o zaposlenima i zaradama za pr vih jedanaest mjeseci tekuće godine prema Planu i Programu statističkih ist-raživanja. saopštenja su objavljena na sajtu zavoda i Mjesečnom statističkom pregledu.

statističko istraživanje o troškovima rada godišnje za 2008. godinu i po kvartalima 2009. godine prvi put se spr ovelo u 2009.godini. Prikupljeni su podaci za 2008. godini urađena logička i računska kontrola i u pripremi su izl-azne tabele. ujedno se vrši kontrola ma terijala za prvi i drugi kvartal 2009.godine.

u statistici obrazovanja, istraživanja i razvoja, kulture, pravosuđa i uprave, održano je nekoliko sastanaka veza-nih za reformu nauke i tehnologije sa predstavnicima Ministarstva prosvjete i nauke i ekspertom iz instituta Mihailo Pupin iz beograda, kao i sastanak iz oblasti pravosuđa sa predstavnicima kancelarije ujedinjenih nacija za drogu i kriminal (unodC) da bi se upoznali sa našim načinom vođenja i prikupljanja podataka iz oblasti pravosuđa.

u okviru proizvodne statistike ura-đeni su podaci za 2008. godinu o po-vršinama, voćnim stablima, čokotima vinove loze, proizvodnji i domaćoj pre-


96

radi, kao i podaci o broju i bilans stoke, podaci o proizvodnji mlijeka, jaja, vune i meda.

Popis poljoprivrede u Crnoj Gori ko ji je bio predviđen u oktobru 2009. godine odložen je iz razloga specific-nih zahtjeva svjetske banke vezano za javne nabavke i nedostatka ljudskih re s ursa u tsu pri Ministarstvu finan-sija. zakon o sprovođenju popisa poljo-privrede vraćen je na skupštinsku pro-ceduru zbog izmjena i dopuna zakona koje se odnose na izmjenu datuma sprovođenja popisa poljoprivrede koji se planira od 01-15 aprila 2010. go-dine. revidirani su instrumenti popisa (upitnici i metodološka uputstva). in-teziviran rad sa svjetskom bankom ve-zano za javne nabake.

u okviru agromonetarne statis-tike dobijeni su podaci o otkupnim i pijačnim cijenama za malu grupu pol-joprivrednih proizvoda poljoprivrednih preduzeca i zemljoradničkih zadruga. radi se na pripremi Pilot istraživanja o cijenama koje je planiramo sprovesti u 2010. racuni u poljoprivredi se ne rade.

u okviru statistike ribarstva dobi-jeni su podaci za 2008. godinu o ulovu slatkovodne i morske ribe, zaposlenom osoblju, o ribarskim objektima, plovnim sredstvima, ribarskoj opremi, proizvod-nji i ulovu ribe, proizvodnji ikre i mlađi i potrošnji hrane u ribnjacima.

zavod vodi statistiku otpada u ok-viru koje su dobijeni podaci o komunal-nom otpadu po opstinama. Prikupljeni, a nijesu obrađeni i objavljeni podaci o industrijskom otpadu.

u okviru statistike voda dobijeni su podaci o iskorišćenosti i upotrebi vode prema izvorima snabdijevanja i načinu upotrebe, otpadne vode, prečišćavanje otpadnih voda, ponovno upotreblja-vanje i recirkulacione vode, uređaji za prečišćavanje otpadnih voda i hlađenje, svojina, vrijednost, troškovi održavanja i korišćenje uređaja, broj izrečenih ka-zni zbog nepridržavanja propisa o zaštiti voda i dr. zahvatanje vode i vrs te izvorišta

i sistema, broj korisnika si stema, objekti i uređaji za navodnjavanje, način navod-njavanja i navodnjavane površine i dr. količine zahvaćene i preuzete vode iz svih vodozahvata, kao i kvalitet tih voda određen prema klasi vode.

u okviru statistike vazduha priku-pljeni su i tabelirani podaci o potrošnji goriva i sirovina u pogonske i tehnolo-ske svrhe.

u statistici šumarstva podaci o proizvodnji šumskih sortimenat za 2009, kao i podaci za 2008. godinu o gajenju šuma, podaci o iskorišćavanju držvnih i privatnih suma, podaci o štetama u državnim šumama i o štetama od požara u privatnim šu m-ama, podaci o promjenama u povr šini držvnih i privatnih suma, kao i priku-pljeni i obrađeni, ali ne objavljeni po-daci o građevinskim objektima, saob-raćajnicama i mehanizaciji.

u zavodu za statistiku u toku 2009. godine, pored rada na ranijim aplikacijama i programima i njihovom ažuriranju, nastavljena je izrada novih aplikacija za istraživanja koja se spro-vode zbog kompatibilnosti podataka, kao i proizvodnje podataka, u skladu sa zahtjevima eurostata, i to:

t sbs - strukturalna biznis statis-tika;t obrada ankete o radnoj snazi

(ars1 i ars2) - aplikacija za unos po-dataka za popis poljoprivrede;t aplikacija za unos podataka za

novo istraživanje troškova rada;t izmjena aplikacije za prostor ni re-

g istar, kao i učestvovanje na ažuri ranju elektronskih mapa u direkciji za nekret-nine;t aplikacija za unos podataka za

pro bni popis stanovništva;t ažurirana je i page Publikacije.

htm - Godišnjak 2008. godine;t ažuriranje Web pages mjesečnih,

kvartalnih i godišnjih istraživanja.

evidentan je rad zaposlenih na radi-onicama za uzorak i popis poljoprivrede u istanbulu i zagrebu u okviru iPa pro-jekta, kao i za statistiku spoljne trgovine

(prilagođavanje programskog paketa) eurotraCe. obezbijeđeno je i prisus-tvo jednog zaposlenog na prezentaciji Meta date u tirani, kao i radionici za transfer podataka prema eurustat-u.takođe je evidentan rad zaposlenog na radionici za uzorak u neushatel-u, kao i studijska posjeta istat-u u rimu.

u okviru publicističkke djelatnosti zavoda izdate su sledeće publikacije:

Mjesečni statističi pregled dvanaest brojeva;t saopštenja:t anketa o radnoj snazi, tri broja; t analiza siromaštva, dva broja;t Crna Gora u brojkama;t saopštenje o obračunatom bdP-

u za 2008. godinu;t statistički godišnjak Crne Gore

2009. godine;t demografski trendovi u Crnoj Gori

– perspektive do 2050. godine;t baza rae populacije u Crnoj Go-

ri;t analiza siromaštva u Crnoj Gorit Prirodno kretanje stanovništva i

unutrašnji migracioni tokovi Crne Gore u 2008. godini.

Gordana radoJević, pomoćnik direktora


97

u protekloj 2009. godini crnogorska ekonomija, kao otvoren sistem, bila je suočena sa snažnim uticajem ekonomske i finansijske krize. u takvom ambijentu, opšti pad privredne aktivnosti uslovio je smanjivanje dinamike privrednog rasta u odnosu na prethodnu godinu, što se odrazilo na poslovanje uprave carina, kao jednog od važnih činioca privrednog sistema Crne Gore. aktivnosti uprave carina u 2009. godini definisane su Carinskim zakonom, zakonom o carinskoj službi i drugim propisima, kao i Programom vlade za 2009. godinu, ekonomskom politikom za tekuću godinu, strategijom upravne reforme, Programom borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, strategijom podsticanja izvoza, kao i drugim strateškim dokumentima kojima je utvrđena politika vlade u pojedinim oblastima.

sagledavajući poslovanje za ovu godinu, možemo konstatovati da je, u navedenim okolnostima, uprava carina nastavila sa kvalitetnim i efikasnim poslovanjem i postigla dobre rezultate. Programski zadaci se realizuju u velikoj mjeri u skladu sa standardima eu, sCo i sto.

Finansijski pokazatelji

od ukupno naplaćenih prihoda budžeta (carine, porezi, takse) po osnovu međunarodne trgovine i transakcija (uvoz-izvoz), uprava carina je u 2009. godini naplatila 345.839.400.34€.

ostvareni primici budžeta za koje je nadležna uprava carina za period januar-decembar 2009. godine u odnosu na plan trezora i ostvarenje u istom periodu 2008. godine

Vrsta primitka

Planirano01.01.2009.g.31.12.2009.g(Dinamički plan Uprave)

Ostvareno01.01.2008.g.31.12.2008.g.

Ostvareno01.01.2009.g.31.12.2009.g

Ostvareno01.01.2009.g.31.12.2009.g.(ostv.Trezora)

%Ostvarenja 2009/20084/3



1 2 3 4 5 6 7 8Akciza 113.530.190,00 12.918.013,21 9.042.439,76 128.684.864,44 70,00 96,00 108,81PDV 411.860.581,00 396.182.455,53 285.156.588,33 370.777.114,73 71,98 76,90 69,23Carina 87.039.867,00 72.926.890,00 49.121.124,34 49.121.124,34 67,36 - 56,43Ostalo* 3.774.109,00 4.144.804,36 2.519.247,91 39.067.892,97 60,78 6,44 66,75Svega: 616.204.747,00 486.172.163,10 345.839.400,34 587.650.996,48 71,14 78,33 74,70

Izvještaj o raduUprave carina

za 2009. godinu

Božidar vuksanović


98

napomena: u navedenom pe r i odu od ukupno ostvarenog primi tka po osnovu akcize u iznosu od 128.684.864,44€, prema eko kodovima naplaćena je ak ciza na uvezenu robu u iznosu 123.540.187,37€. od toga je naplaćeno prilikom carinjenja 9.042.439,76€, a za preostali iznos od 114.497.747,61€ podnijet je akcizni dokument, za čiju je naplatu zadužena Poreska uprava. uprava carina je obračunala akcizu u iznosu 118.829.309,91€, na osnovu me-todologije obračuna i podataka sa terena u vidu mjesečnih izvještaja o obračunatoj akcizi Carinarnica. ovaj iznos nije pri-kazan u tabeli kao prihod. njegovom naplatom procenat učešća uprave carina u ukupnim tekućim pri hodima budžeta iznosio bi 57,83%.

*tavku „ostalo“ čine primici: nak-nada za puteve, administrativna taksa, prihodi od djelatnosti organa, novčane kazne i oduz ete imovinske koristi i os-tale naknade (sCP).

obrađeno je preko 340.000 cari-nskih deklaracija i tranzitnih doku-me nata i više hiljada upravnih i osta lih akata. ako se ima u vidu da ca-r i n sku deklaraciju, odnosno tranzitni dokument prati dva ili više trgovačkih dokumenata koje carinski službenici treba da razmotre, da se zaključiti da su carinski službenici bili veoma opte-rećeni i ostvarili ogroman posao.

u 2009. godini ukupna vrijednost uvezene robe je 1.635.912.851,08€, što je manje u odnosu na isti period prošle godine za 34,02%. ukupna vrijednost izvezene robe za navedeni period je 231.934.110,64 €, što je manje u odnosu na prethodnu godinu za 27,17%. naplata prihoda je imala manji pad (28,56%) u odnosu na sma-njenje vrijednosti uvoza (34,02%), što pored ostalog, ukazuje na efikasnost rada carinske službe. Pozitivno je što se u strukturi uvoza održava pretežno učešće opreme i sirovina, što ukazuje na kontinuitet investicione tražnje i očekivanja ulaganja u nove investicione projekte.

ukupan broj deklaranata koji su uključeni u elektronsko podnošenje de-klaracija je 134. ukupno je obrađeno 197.583 jedinstvenih carinskih isprava. od početka 2009. godine 192.415 dek-

laracija poslate su elektronskim putem, što čini 97,38% od ukupnog broja obr-ađenih deklaracija.

zaštita carinskog područja

uspješno se ostvaruje zaštita car-inskog područja. Poštovanje propisa, sa dejstvo sa drugim državnim organima i povoljniji pravni ambijent doveli su do smanjenja broja carinskih prekršaja. stabilan trend smanjenja carinskih pr-ekršaja pokazuje se iz godine u godinu. u ovom periodu pokrenuto je je 367 prekršajnih postupaka ili 19% manje nego u istom periodu prošle godine. od ukupno primljenih zahtjeva za pok-retanje prekršajnog postupka, 179 je podnijeto od strane uprave carina, 47 od sektora carinske bezbjednosti, dok je 141 podnijeto od strane MuP-a. Po podnesenim zahtjevima izrečeno je 86 novčanih kazni, dok je ukupan iznos izrečenih novčanih kazni 135.292.00 €. u 143 predmeta izrečena je zaštitna mjera oduzimanja robe u vrijednosti 367.373.50 €.

jačanje integriteta i kredibiliteta Jačanje integriteta i povjerenja

u carinsku službu usko je povezana sa sprječavanjem korupcije i drugih nepravilnosti. aktivno sprovodimo in-o virani akcioni plan vlade Crne Go-re, kao i revidirani akcioni plan o raz-voju integriteta u carinskoj službi Crne Gore, koji je usvojen u skladu sa prepo-

rukama sCo. „naš cilj je da uprava carina bude

služba koju će građani Crne Gore po-štovati i na koju će njeni zaposleni biti ponosni. zato se uprava opredijelila da stvori i održi kulturu zasnovanu na integritetu, časti i poštenju. uprava carina je izradila kodeks ponašanja za svoje službenike i vodiće računa da njeni zaposleni obavljaju svoje dužnosti u skladu sa ovim kodeksom i najvećim etičkim standardima. uprava carina neće tolerisati prevaru ili korupciju, bez obzira da li se vrši unutar službe ili van nje. uprava carina se obavezala da shodno strategiji za efikasnu borbu protiv prevara i korupcije, radi na jačanju prevencije, promovisanju otkrivanja

pr e kršaja, sprovođenju istraga i pr-eduzimanju odgovarajućih popravnih mje ra.” (iz Poslovne strategije uC).

Carinski službenici su učestvovali u sačinjavanju izvještaja o izvršenim obavezama i planu narednih aktivnosti koje su u nadležnosti uprave carina, a po Planu aktivnosti na realizaciji preostalih obaveza Crne Gore iz Mape puta za liberalizaciju viznog režima koji je vlada Crne Gore usvojila na sjednici održanoj dana 30.07.2009. godine.

u cilju obezbjeđenja profesiona-lnosti u radu, izgradnje integriteta ca-rinskih službenika i borbe protiv ko-rupcije, nagrađeno je 3 službenika, a disciplinski postupak vođen je protiv 25 službenika, zbog povrede radnih obaveza. izrečeno je 9 novčanih kazni za težu povredu radne obaveze (20 do 30% zarade), u 2 slučaja izr-ečena je kazna prestanak radnog od nosa. u 10 slučajeva radnici su oslobođeni disciplinske odgovornosti, za 1 namještenika je u toku postupak utvrđivanja disciplinske odgovornosti, za 1 službenika je obustavljen disc-iplinski postupak (zbog prestanka ra dnog odn osa istekom određenog roka), dok je za 2 pokrenuta discipl-inska postupka donijet zaključak o prekidu disciplinskog postupka do pr-avosnažnog rješavanja krivičnog pos-tupka.. shodno uredbi o naknadama i drugim primanjima dr žavnih službenika i namještenika (»sl.list rCG« broj 24/05), dodijeljeno je 35 novčanih pomoći službenicima i namještenicima odnosno njihovim poro dicama u odr-eđenim slučajevima.

aktivnosti na usklađivanju sa eU zakonodavstvom

strateška orijentacija Crne Gore je pridruživanje eu i evroatlanske int-egracije. s tim u vezi, aktivnosti su opredijeljene obavezama koje proističu iz Privremenog sporazuma o trgovini i srodnim pitanjima i obavezama iz nacionalnog programa integracija Cr-ne Gore u eu 2008-2012.godine, na-kon apliciranja za status kandidata za članstvo u eu. uskla đi va nje na ci o na-l nog prav nog si ste ma sa pra vom eu pred sta vlja sve o bu hva tan i va žan za-


99

da tak. sa dru ge stra ne, ima ju ći u vi-du da se i sa mo pra vo eu kon stant no raz vi ja, oba ve za usa gla ša va nja stal no je pri sut na, čak i kod po sto je ćih čla ni-ca. novi, složeniji i odgovorniji zadaci carinske sluzbe, a time i veća uloga, značaj i odgovornost prema državi i društvu za izvršavanje zadataka, zah-tijevaju i normativno regulisanje ni za značajnih pitanja rada carinske slu-zbe, kao i stalno usklađivanje sa eu zakonodavstvom. dakle, na ovom planu, primarni zadatak uprave carina je obezbjeđivanje usklađenosti carinskih propisa sa standrardima eu, sCo, sto i razvoj međunarodne carinske saradnje (bilateralne i multilateralne).

uspješno se primjenjuje sporazum o slobodnoj trgovini sa eu, Cefta sp-orazum i drugi bilateralni sporazumi. od graničnih prijelaza, do rukovodstva ove uprave, praktično svi su posvećeni ovom važnom zadatku.

veliki značaj dajemo regionalnoj sa radnji, posebno saradnji sa svim zemljama jugoistočne evrope. i dalje smo podržani ekspertskom pomoći od strane evropske komisije i vlade sad-a. kao ključne segmente rada carinske službe u 2009. godini, u zakonodavnoj oblasti, međunarodnoj saradnji i evro-pskim integracijama, izdvajamo: t Početkom godine sprovođene

su pripreme za odgovore na upitnik za dobijanje mišljenja evropske komisije o zahtjevu Crne Gore za članstvo u evropskoj uniji.t donijeta je odluka o izboru konz-

orcijuma austrija/češka i popunjeni i poslati sekretarijatu za evropske integ-racije formulari za izbor twining par-tnera.t u aprilu je počela je sa radom

radna grupa za realizaciju aktivnosti vezanih za notifikaciju Privremenog sporazuma o trgovini i srodnim pita-njima između evropske unije i Crne Gore, Cefta spo razuma.t iniciran pilot projekat elektronske

razmjene podataka seed sistem prema albanijit uprava je, preko Ministarstva ino-

s tranih poslova, uputila taXud-u inicij-ativu-pismo namjere za pristupanje Cr-ne Gore programu Customs 2013.t izrađen je vodič za carinske služ-

be nike o zaštiti prava intelektualne svo jine, u cilju pružanja dodatnih infor-macija carinskim službenicima o zaštiti prava intelektualne svojine i značaju borbe protiv krivitvorenja i piraterije.t Potpisan je Protokol između sa-

v jeta ministara republike albanije i vlade Crne Gore o vršenju aktivnosti zajedničke granične kontrole na zajed-ničkom gra ničnom prelazu Murićani-su-kobin.t Potpisan sporazum između vlade

Crne Gore i kabineta ministara ukrajine o uzajamnoj pomoći u carinskim pi-tanjima.t inicirano je potpisivanje dogovora

o usaglašenom setu podataka koji će se razmjenjivati elektronskim putem sistemom »seed« između uprave carina Crne Gore i uprave carina srbije.t uprava je, preko Ministarstva

inostranih poslova, uputila Generalnom direktoratu evropske unije za carinsku i poresku uniju (taXud-u) inicijativu-pismo namjere za pristupanje Crne Gore programu Customs 2013 t dostavljeni su nadležnim minist-

a rs tv ima nacrti odgovora na upitnik evropske komisije za poglavlja: 7, 16, 23, 24, 28, 29, 30, 32 i 33t završen je rad na uredbi o uskla-

đivanju nomenklature carinske tarife za 2010.godinu. uredba je počela da se primjenjuje 01.01.2010.godine (»sl.list CG«, br.85/2009).

modernizacija

u ovoj godini značajno je ojačan administrativni kapacitet ove uprave. Carinski zakonodavni okvir je usaglašen sa zakonodavstvom evropske unije. to zahtijeva primjenu savremenih metoda rada. ključni faktor jačanja kapaciteta uprave carina je obuka službenika, prijem kvalifikovanih mladih ljudi i od-go varajuća organizacija i planiranje. na b avkom opreme i izgradnjom infras-trukture poboljšani su uslovi rada.

uprava carina je, na inicijativu dir ektora, donijela novi Pravlinik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji, utvrđen od nadležnog organa, a koji je stupio na snagu 09.12.2009.go dine. saglasno uslovima utvrđenim nave-denim Pravilnikom, u upravi carina je

zaposleno 613 službenika, od čega 48 pripravnika i 47 izvršilaca angažovanih po ugovoru o djelu.

stručnom osposobljavanju i usa vr-šavanju zaposlenih daje se veliki zna-čaj. u ovom periodu organizovano je 155 stručnih obuka u zemlji i ino str-anstvu, koje je pohađalo 462 car inska službenika.

započeta je implementacija Cu s-toms blueprint-a, a za čiji kvalitet su pretpostavka čvrsta opredijeljenost rukovodstva i posvećenost ka ostvar-ivanju zadatih ciljeva, kvalitetno razum-ijevanje cijelog procesa, postojanje odgovarajuće organizacije i ljudskih re-sursa, čvrsta podrška promjenama od strane rukovodstva službe.

u formiranju je strateška razvojna jedinica (definisana u Customs blu-eprinta - 2 - organizacija i mena dž-ment) čiji će zaposleni, u saradnji sa predstavnicima iz 22 oblasti rada ca-rinske službe, biti zaduženi da koo rd-iniraju rad na implementaciji Cu stoms blueprinta.

saradnja sa državnim organima i privredom

saradnja sa privrednim okruženjem, modernizacija tehnologije rada, po-jednostavljenje procedura, doveli su do olakšanja trgovine, ubrzanja transporta i efikasnosti rada svih učesnika u ca-rinskom postupku. u ovom periodu na stavljena je saradnja između proi-zvođača statistike (uprava carina, Mo-nstat, Centralna banka, Poreska upr-ava, Ministarstvo finansija, Centralni registar Privrednog suda i sekretarijat za razvoj). takođe, saradnja sa državnim organima veoma se uspješno ostvaruje na svim nivoima.

u cilju zaštite carinskog područja izdvajamo kvalitetnu saradnju sa MuP-om u okviru koje su uspješno rea lizovane brojne zajedničke akcije tokom ove godine sa zadatkom pre sij-ecanja eve ntualnih pravaca ilegalnog unošenja cigareta u carinsko područje Crne Go re. u svim slučajevima, u ko-jima je utvrđeno kršenje propisa, službenici uprave carina i uprave policije su po dnijeli odgovarajuće prij-ave iz svojih na dležnosti.


100

Carinska služba saradnju ostvaruje i sa državnim tužiocem. ustanovljena je metodologija po kojoj se postupa kad postoji sumnja o radu carinskih službenika i krivičnim djelima od strane odgovornih službenika carinskih obveznika.

Pojačana je saradnja sa privrednicima u cilju daljeg olakšanja trgovine. nastavljena je saradnja sa Privrednom komorom, unijom poslodavaca i drugim udruženjima privrednika, udruženjem špeditera, izvoznika, vezano za organizaciju obuka za licencu i za polaganja stručnog ispita za licencu za zastupanje pred organima carinske službe.

uprava sarađuje i s carinskim upravama susjednih i drugih zemalja, a uključena je i u saradnju s međudržavnim ili međunarodnim carinskim asocijacijama. vodeći računa o interesima naplate prihoda državnoga budžeta i zaštiti carinskog područja, uprava carina je otvorena za saradnju i sa svim drugim sudionicima u prekograničnom prometu robe, bez obzira na vrstu robe, kao i količinu, porijeklo ili odredište.

Potpisan je sporazum o međusobnoj saradnji u integrisanom upravljanju državnom granicom između Ministrastva unutrašnjih poslova i javne uprave, uprave policije, uprave carina, veterinarske uprave i fitosanitarne uprave.

shodno zakonu o statistici i statističkom sistemu Crne Gore, uprava carina je naznačena kao jedan od proizvođača podataka koji se odnose na međunarodnu razmjenu roba. Podaci se dostavljaju Monstatu, koji je zadužen za statističku obradu i distribuciju dostavljenih podataka.

Finansijski izvjestaj UC kao potrošačke jedinice

zakonom o budžetu CG za 2009. godinu planirana su sredstva u iznosu od 7.834.320,87€, a rebalansom budžeta upravi carina su odobrena sredstva u iznosu od 7.043.178,48€ .

izvještaj sa presjekom na dan 31.12.2009. godine ima sledeću strukturu:t otpušteno po varantima za perid 01.01.-31.12. 2009.g. ................6.603.774,62 € t Preostala sredstva .................................................................................439.403,86 €t raspoloživa sredstva ..........................................................................................0,00 €t u k u P n o: ........................................................................................ 7.043.178.48 €

Preostala sredstva po pozicijama:t bruto zarade .............................................................................................71.158,50 €t ostale naknade ...................................................................................................0,02 €t Materijalni troškovi..............................................................................................0,00 €t Renta ........................................................................................................ 49.072,05 €t ostali izdaci ................................................................................................. 7.414,43 €t tekuće održavanje ..............................................................................................0,01 €t Donacija ................................................................................................... 13.653,00 €t kapitalni izdatci ...................................................................................... 298.105,85 €t ukuPno: ................................................................................................439.403,86 €

Prema uputstvu o radu državnog trezora zaključno sa 25. decembrom 2009. godine dostavljeni su svi zahtjevi za plaćanje na propisanim obrascima, tako da saldo raspoloživih sredstava na dan 31.12.2009. godine iznosi 0,00 €.

budžet uprave carina je struktuiran po programskom budžetu, koji je sadržan po sledećem:1. Program Carinarnice2. Program bezbjednost i zaštita3. Program administarcija

otpuštena i preostala sredstva po programima su prikazana u sledećoj tabeli:

Tekući budžet Otpušteno Preostalo

Carinarnice 4.794.186,16 4.493.869,94 300 316,22

Bezbjednost 364.657,18 344.499,55 20.157,63

Administracija 1.884.335,14 1.765.405,13 118.930,01

UKUPNO 7.043.178,48 6.603.774,62 439.403,86

101

zastupljenost u javnosti

tokom ove godine javnost je redovno obavještavana o svim aktu-elnostima, putem organizovanja kon-f erencija za novina re, odgovora na novinarska pitanja, gostovanja u ra-zličitim emisijama i davanja izjava ca-rinskih službenika. Javnost je obavje-štena i o svim novim projektima i dr u gim aktuelnostima. Prekršaji ot-kr i veni na terenu su prezentirani ja-vn osti putem saopštenja, što su uz fotografiju objavljivali štampani me-diji. u elektornskim medijima t.j. tele-v izijama, pored konferencija za no-vinare, rad uprave carina zastupljen je preko gostovanja predstavnika ca r inske službe uživo u emisijama ili snimanjem i davanjem izjava sa te-re na. Medjunarodna angažovanja ru-kovodioca, učešće na konferencijama u inostranstvu i rezultati tih aktivnosti javnosti su bili prezentirani putem saopštenja i izjava.

u periodu od 01.01. - 31.12.2009. go dine o radu uprave carina objavljeno je 272 informacije, od kojih 196 poz-itivnih, 63 neutralne, 2 negativne, 3 ne gativno-neutralne i 8 neutralno – pozitivnih.

o radu carinske službe, projektima i drugim aktuelnostima, javnost se in-formiše i putem web sajta www.upra-vacarina.gov.me.

zaključak

svakako da je globalna kriza zah-vatila i usporila, prije svega, naše pr i oritene sektore i nosioce razvoja ekonomije, a što je neminovno uticalo na pokazatelje poslovanja uprave carina. ipak, zahvaljujući maksimalnom angažovanju svih zaposlenih, rezultati rada carinske službe ostvareni u peri-odu januar - decembar 2009. godine po kazuju da je strateški cilj uprave - da obezbijedi brz promet legalne robe i putnika, zaštitu i bezbjednost carinskog područja uz efikasnu naplatu prihoda u skladu sa propisima, u cilju bržeg razvoja privrede Crne Gore, ostvaren.

u sljedećoj godini, u skladu s Pro-gramom vlade Crne Gore, upravu ca-rina čekaju značajni zadaci koji se odnose na naplatu prihoda, jačanje in tegriteta, zaštite carinskog područja i su zbijanju sive ekonomije. biće nas ta-vljena međunarodna saradnja na bazi već potpisanih sporazuma o carinskoj saradnji, kao i drugim aktivnostima

uz ostvarivanje brojnih projekata i ed-ukacije carinskih službenika. ono što, svakako, ohrabruje na kraju 2009. godine su posljednje prognoze međ-unarodnih institucija i opravak najvećih ekonomskih sistema iz posljednjeg kvartala.

vjerujemo da će carinska služba u predstojećoj godini ne samo ispuniti za-datke već i premašiti plan.

mr božidar vuksanović, direktor


102

u 2009. godini uprava za nekret-nine (u daljem tekstu uprava) je ostva-rila veoma dobre rezultate, imajući u vidu svu složenost i obim poslova koji su joj povjereni, uz postupanje zakona o državnom premjeru i katastru nep-okretnosti i drugih pratećih zakona i podzkonskih akata koji se sprovode u upravi.

značajno je istaći da su u izvještajnoj godini stupili na snagu zakon o svojin-sko-pravnim odnosima (sl CG br.19 od 13.03.2009.) i zakon o državnoj imovi-ni (sl CG br.21 od 20.03.2009.), čija je primjena počela u toku 2009. godine, a, takođe, i uredba o organizaciji i načinu rada državne uprave (sl CG br.19 od 13.09.2009.) kojom su upravi povjere-ni dodatni poslovi na izradi, održavanju i razvoju Gis-a u saradnji sa organom državne uprave nadležnim za informa-ciono društvo i nacionalnu infrastruk-turu geoprostornih podataka (niGP).

Područne jedinice su u toku 2009. godini imale u radu 47.766 predmeta upravnog postupka od čega su doni-jele 42.389 rješenja, ostalo neriješenih 6606 predmeta, što izraženo u procen-tima iznosi 86,17% završenih predme-ta, odnosno 13.83% predmeta koji su u proceduri ili nijesu završeni.

terenskih predmeta, kojih su od-ra đeni od strane geodetskih organiza-cija, od ukupno primljenih 6.296 u područnim jedinicama je obrađeno je 5.568, što izraženo u procentima iznosi 88,5% završenih predmeta, odnosno 728 ili u procentima izraženo 11.5% predmeta koji su u proceduri ili su vra-ćeni na dopunu podataka.

tokom 2009. godine izdato je 126.207 listova nepokretnosti, 41.218 uvj erenja i 12.074 kopija planova.

na rješenja upravnog postupka, ukupan broj žalbi podnijetih drugoste-penom organu u 2009. godini je 1479 predmeta, što iznosi 3% od ukupno donijetih rješenja.

Privatne geodetske organizacije su obavljale poslove u skladu sa svojim ovlašćenjima i obradile 6 296 predme-ta. u toku izvještajne godine izdato je 10 licenci geodetskim organizacijama, tako da uzimajući u obzir podatke iz prethodnog perioda. ukupan broj licen-ciranih geodetskih organizacija iznosi 57.

u skladu sa donesenim strateškim dokumentima i odlukom vlade Crne Gore broj 03-5982 od 26.07.2007. go-dine, uprava je u toku 2009. godine ob avljala djelatnosti koje su iskazane u ovom izvještaju kako slijedi.

radovI na osnIvanjU Katastra nepoKretnostI na dIjelU opštIna PodGoRiCa, andRijeViCa, BeRane i Bijelo Polje

relizacija ovog projekta u 2009. go-dini obuhvatala je nastavak započetih aktivnosti na izradi katastra nepokret-

Izvješaj o raduUprave za nekretnine

za 2009. godinu

Mićo Orlandić


103

nosti na dijelu područja opština Podgor-ica (14 katastarskih opština površine 20.372ha), bijelo Polje (17 katastar-skih opština površine 26.397ha), andri-jevica (3 katastarske opštine površine 2.195ha) i berane (3 katastarske op-štine površine 3.177ha), odnosno u ukupnoj površini od 52.141ha.

radovi su realizovani u skladu sa srednjoročnim programom i izrađenim i usvojenim Glavnim projektom, saglas-no prioritetima utvrđenim na osnovu zahtjeva proisteklih iz strategije razvoja saobraćaja Crne Gore u dijelu koji se odnosi na izgradnju autoputa Podgori-ca - andrijevica - berane - bijelo Polje (boljari).

radovi na realizaciji Glavnog pro-jekta obezbijedili su izradu digitalnih ka tastarskih planovi sa visinskom pred-stavom terena koji su omogućili izla-ganje podataka na javni uvid i izradu katastra nepokretnosti.

uprava je blagovremeno izvršila iz-radu potrebne dokumentacije i elabo-rata za sprovođenje eksproprijacije na dionici autoputa Podgorica - Mateševo.

Poslovi i radne aktivnosti odnosile su se na: izradu fotogrametrijskih pro-izvoda, dešifrovanje nepokretnosti i topografskih detalja, prikupljanje poda-taka o nepokretnostima, izradu digi-talnih katastarskih planova, katastar-sko klasiranje i izradu privremene baze katastra nepokretnosti.

u toku 2009. godine rađeno je izlaganje podataka na javni uvid za: 4 katastarske opštine u okviru opštine Podgorica, 5 katastarskih opština u okviru opštine bijelo Polje i 1 ka ta-starsku opštinu u okviru opštine an-drijevica.

Privremena baza katastarskih po-dataka za izlaganje podataka na javni uvid pripremljena je za: 5 katastarskih opština u okviru opštine Podgorica, 2 katastarske opštine u okviru opštine berane i 1 katastarsku opštinu u okviru opštine andrijevica.

u cilju poboljšanja i modernizacije procesa izlaganja podataka na javni uvid rađeno je na razvoju i implemen-taciji novog softverskog rješenja za po-trebe obrade i izlaganja podataka.

radovI na osnIvanjU Katastra nepoKretnostI na dIjelU opštIna nikŠiĆ, Cetinje i PodGoRiCa

relizacija ovog projekta u 2009. obuhvata 15 katastarskih opština po d ručja opštine Cetinje površine 54.670ha, 11 katastarskih opšti-na područja opštine nikšić površine 31.626ha, 1 katastarsku opštinu po dr-učja opštine Podgorica površine 1.911 ha, odnosno u ukupnoj površini od 88.207ha.

radovi su se realizovali po izrađe-nom i usvojenom Glavnom projektu, sa-glasno odluci vlade Crne Gore o usva-janju srednjoročnog programa radova na premjeru i izradi katastra nepokret-nosti za period 2008. – 2013. godine, br. 03-5982 od 27.07.2007. godine, Po-glavlje iv, Glava 2. i prioritetima utvrđe-nim na osnovu zahtjeva proisteklih iz strategije razvoja saobraćaja Crne Gore u dijelu koji se odnose na izgradnju puteva i rekonstrukciju postojećih pra-vaca; izgradnju puta risan – žabljak, izgradnju puta Cetinje – nikšić, rekon-strukcija i modernizacija pravca – ni-kšić – granica sa bih – trebinje.

Poslovi i radne aktivnosti odnosile su se na: izradu fotogrametrijskih proiz-voda, dešifrovanje nepokretnosti i topo-grafskih detalja, prikupljanje podataka o nepokretnostima, izrada digitalnih katastarskih planova i katastarsko kla-siranje.

radovI na osnIvanjU Katastra nepoKretnostI na dijelU oPŠtina andRijeViCa, mojkoVaC i BeRane i oPŠtine žaBljak

u skladu sa definisanim Projek-tnim zadacima, završeni su: Glavni projekat osnivanja katastra nepokret-nosti na dijelu područja opština an-drijevica (15 katastarskih opština površine 25.865 hektara), berane (17 katastarskih opština površine 28.456 ha) i Mojkovac (7 katastarskih opština površine 25.096 ha), odnosno u ukup-noj površini od 79.417 hektara i Glavni projekat osnivanju katastra nepokret-nosti na dijelu područja opštine žabljak za 10 katastarskih opština, u površini

od 36.649 hektara, a sve u skladu sa srednjoročnim programom, kao i ut v-rđenim prioritetima usvojenim od str-ane vlade Crne Gore.

uprava je u okviru Projekta zemljišne administracije (laMP) koji je kreditiran od Međunarodne banke za obnovu, dio sredstava planirala za realizaciju Glavnog projekta.

u toku 2009. godine završene su sve aktivnosti oko pripreme ten-derske dokumentacije i u decembru 2009. objavljen je poziv zaintereso-vanim ponuđačima za Projekat Mne-laMP-7647Me-iCb-ts-09-01 - izrada katastra nepokretnosti za 15 katastar-skih opština područja andrijevica, 17 katastarskih opština područja berane i 7 katastarskih opština područja Mojko-vac i Projekat Mne-laMP-7647Me-iCb-ts-09-02, izrada katastra nepokret-nosti za 10 katastarskih opština.

osnivanjem katastra nepokretnosti će se obezbijediti podaci o nepokret-nostima i pravima na njima. istovre-meno će se izraditi digitalni katastarski planovi sa visinskom predstavom tere-na i digitalni ortofoto planovi neophodni kao osnovna geometrijska podloga za izradu tehničke dokumentacije kod planiranja prostora.

radovI na osnIvanjU Katastra nepoKretnostI na dIjelU opštIna plav I šavnIK

u skladu sa definisanim Projektnim zadatkom, završeni su Glavni projekti osnivanja katastra nepokretnosti na dijelu područja opština Plav i šavnik, a sve u skladu sa srednjoročnim progra-mom.

Glavni projekti definiše izradu kata-stra nepokretnosti za 18 katastarskih opština opštine Plav u površini od 45.106 ha i 16 katastarskih opština opštine šavnik u površini od 43.863 ha..

poslovI na IzradI I RealizaCiji elaBoRata o eksPRoPRijaCiji

Postupajući po zaključcima vlade Crne Gore, uprava je u toku 2009. go-dine radila eksproprijacije i to:


104

t za potrebe pripremanja doku-mentacije za autoput bar - boljari dion-ica smokovac - Mateševo, za katastar-ske opštine: rogami, Mrke, đurkovići, bli zna, bioče, klopot, Pelev brijeg, li-jeva rijeka, lopate, tebješica, Jabuka i Mateševo; t za potrebe izgradnje regionalnog

vodovoda;t za potrebe pripremanja dokumen-

tacije za Magistralni put risan – žabljak: dionica Grahovo – osječenica – vilusi (za katastarske opštine: Grahovo, Gra-hovac, vilusi) i dionica šavnik – žabljak (za katastarsku opštinu Grabovica);t raskrsnica „radovići“ – za kata-

starske opštine đuraševići, kavač, lje-ševići;t miniobilaznica Podgorice – za ka-

tastarske opštine Podgorica iii, Cijevna, dajbabe, Mahala;t granični prelaz dobrakovo i dra-

čenovac.

PRoCjena VRijednosti nepoKretnostI

za potrebe državnih organa i organa lokalne samouprave, uprava je vršila procjenu vrijednosti nepokretnosti po podnesenim pojedinačnim zahtjevama tih organa.

Uspostava I modeRnizaCija dRžaVnoG ReFeRentnoG GeodetskoG sistema (osnoVni Geodetski RadoVi)

u toku 2009. godine nastavljene su već započete aktivnosti iz 2008. godine na uspostavi i modernizaciji kompo-nenti državnog referentnog geodetskog sistema.

izvršena su dodatna potrebna mje-renja za datumsko usaglašavanje i međusobno integrisanje realizovanih komponenti prostorne referentne osno-ve (tačke euref GPs mjerne kampan-je, državna referentna GPs mreža, Per-manentna mreža MontePos i tačke mreže za progušćavanje). Pri tome će koordinate tačaka euref GPs mjerne kampanje biti referentne.

u toku 2009. godine uprava je odra-dila dopunska GPs mjerenja rtk meto-

dom na naknadno definisanim tačkama na cijeloj teritoriji Crne Gore.

uprava je u saradnji sa lGb (služba za katastarski premjer i geobazisne informacije pokrajine brandenburg,sr njemačka) realizovala projekat za je-dinstvene transformacione parame-tre iz WGs 84 sistema u državni ko-ordinatni sistem Crne Gore, postigla zadovoljavajuću tačnost gdje predstoji još dodatna obrada u softverskom paketu transsid zbog poboljšanja tačn-osti jedinstvenih parametara.

za potrebe ovog projekta neophod-no je bilo uraditi kontrolu, dodatno sni-manje, izopažanje i obradu podataka dodatnih 315 tačaka.

izRada kaRte CRne GoRe RazmjeRe 1:260 000

u toku 2009. godine ažurirana je u prethodnoj godini urađene prve karta Crne Gore u digitalnom obliku i priprem-ljeno je drugo izdanje.

izRada diGitalne ortofoto Karte

u toku 2009. godine završeni su ra-dovi na izradi digitalne ortofoto karte za područje Crne Gore.

digitalna ortofoto karta, ukupno 251 listova izrađena je iz raspoloživog foto-materijala iz prethodno realizovanog aviosnimanja, u skladu sa propisanom tehničkom dokumentacijom.

u skladu sa srednjoročnim progra-mom, koji uvodi praksu da se za terito-riju Crne Gore vrši ciklično avisnimanje svakih 5 godina u razmjeri ne manjoj od 1:20000 za potrebe ažuriranja topograf-sko-kartografske baze podataka i izrade ortofoto, u 2009. godini realizovano je aerofotogrametrijko snimanje teritorije u razmjeri 1:10000.

diGitalna toPoGRaFska kaRta 1:25000

u toku 2009. godine završeni su poslovi na izradi 92 lista digitalne topografske karte Crne Gore razmjere 1:25000 i infrastrukture prostornih po-dataka, što ukupno čini 70% teritorije Crne Gore.

u izvještajnoj godini uprava je nas-

tavila izvođenje ovih radova za preostali dio teritorije od 30%, što čini dodatnih 35 listova digitalne topografske karte Crne Gore. značajno je napomenuti da se radi o digitalnoj karti, koja istovre-meno predstavlja bazu infrastrukture prostornih podataka.

aktivno učešće i saradnja sa stru-čnim timom JiCa iz Japana u realizaciji projekta izrade infrastrukturnih poda-taka za 70% teritorije Crne Gore, obez-bijedilo je uslove za samostalni rad up-rave na realizaciji i izradi infrastrukture prostornih podataka za preostalih 30 % teritorije.

obim ove studije je bio veoma zahtje-van i uprava je uspješno odradila real-izaciju poslova na izradi infrastrukture prostornih podataka uz odgovarajuću konsultantsku podršku JiCa tima.

ovi poslovi su obuhvatali aktivnosti na uspostavljanju specifikacija na os-novu svjetskog standarda (serije iso 19000) koji nije bio u ranijoj praksi u Crnoj Gori, aerofotoframetrijsko sni-manje teritorije, terenske poslove na pripremi terena za snimanje i premjer kontrolnih tačaka, poslove skeniranja, obrade foromaterijala i aerotriangu-lacije, terenske poslove na dešifraciji i identifikaciji sadržaja, digitalno karti-ranje i obradu, dodatnu terensku opser-vaciju (identifikaciju), dodatnu digitalnu obradu, strukturiranje baze podataka, simbolizaciju karata do propagiranja upotrebe Gis-a.

dRžaVna GRaniCa Pored obezbjeđivanja projektno-te-

hničke dokumentacije uprava je obe-zbijedila svu neophodnu logističku podršku, podatke i tehničku infrastruk-turu kako bi Međudržavne komisije za razgraničenje sa republikom albanijom i republikom bosnom i hercegovinom nesmetano mogle raditi.

ove aktivnosti i podrška uprave su za rezultat imale potpisivanje ugovora o granici sa republikom albanijom i para-firanje ugovora o granici sa republikom bosnom i hercegovinom, utvrđivanje Poslovnika i uputstva za rad komisije na opisu i označavanju državne granice, koja treba da izvrši opis i identifikaciju


105

državne granice.u okviru aktivnosti i podrška uprave

vezanih za državnu granicu, uprava je inicirala još 2008. godine saradnju sa republičkim geodetskim zavodom srbi-je, kojem je upućen zahtjev za dostavu podataka o granici sa republikom srbi-jom, nakon čega je uslijedila diplomats-ka aktivnost.

u toku 2009. godine Ministarstvo inostranih poslova podnijelo je zahtjev vladi republike srbije za dostavljanje podataka o granici sa republikom sr-bijom.

traženi podaci su neophodni ne samo za usaglašavanje podataka o graničnoj linije, već i za izradu poda-taka osnivanja katastra nepokretnosti za katastarske opštine koje se nalaze u zoni državne granice.

uprava je učestvovala u uspostavl-janju tromeđe, odnosno, identifikova-nja tromeđe između Crne Gore, ko-sova i albanije, kako bi se obezbijedili nesmetani uslovi za rad Međudržavne komisije za razgraničenje sa repub-likom albanijom.

u toku 2009. godine određene su lokacije graničnih prelaza, određene njihove koordinate i izvršeno postavl-janje tabli na graničnim prelazima sa državnim oznakama.

ReGistaR kUĆniH BRojeVa, UliCa i tRGoVa

u toku 2009. godine, a u cilju for-miranja registra kućnih brojeva, ulica i trgova, nastavljene su aktivnosti na prikupljanju podataka o kućnim broje-vima, ulicama i trgovima za područje obuhvaćeno:t Projektom osnivanja katastra ne-

po kretnosti na nepremjerenim djelo-vima opština Podgorica, andrijevica, berane i bijelo Polje.t Projektom osnivanja katastra

nepokretnosti na nepremjerenim djelo-vima opština Cetinje i nikšić.

u cilju jedinstvenog regulisanja oz-načavanja kućnih brojeva, ulica i tr gova za teritoriju Crne Gore pokrenuta upra-va je dala prijedlog za izmjene i dopune zakona o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore, u dijelu koji se tiče nadležnosti iz

rada ove uprave.veoma značajno je pomenuti ak-

tivnosti dogovorene sa Poštom Crne Gore, na realizacije Projekta “adresni kod” i ustupanja podataka sa kojima raspolaže uprava za nekretnine, a sve u cilju objedinjavanja prostornih poda-taka i implementiranja istih na GeoPor-tal uprave za nekretnine.

eVidenCija PRostoRniH jediniCa

u toku 2009. godine, a u cilju form-iranja jedinstvene evidencije prosto-rnih jedinica vođene su sljedeće akt-ivnosti:t implementacija posebnog soft-

verskog rješenja izrade evidencije pros-tornih jedinica;t obradu prikupljanih podataka o

prostornim jedinicama od nadležnog državnog organa za poslove statistike (Monstat);t određivanje digitalnih koordinata

graničnih linija za prostorne jedinice na prostoru Crne Gore, sa odgovarajućom tačnošću:t pripremu podataka za štampu i

štampanje podataka za potrebe priku-pljanja podataka na terenu od strane nadležnog državnog organa za poslove statistike (Monstat);t obezbjeđivanju on-line korišćenja

baze podataka jedinstvene evidencije prostornih jedinica putem linka nad-ležnom državnom organu za poslove statistike (Monstat).

krajnji proizvod svih ovih aktivnosti je baza podataka koja predstavlja osno-vu za sprovođenje popisa svih vrsta.

modeRnizaCija Geodetsko-katastaRskoG inFoRmaCionoG sIstema

uprava je krajem aprila 2009. go-dine na sajtu uprave omogućila svim svojim korisnicima uvid u dio podataka sa kojim raspolaže. svi podaci su za informativne svrhe, a planirano je pro-jektom uspostave Geoportala razmjena podataka elektronskim putem. Podaci se odnose na: vlasničku struktiru, or-to-foto za cijelu teritoriju Crne Gore,

digitalnu kartu Crne Gore r 1:25000, tematske podatke, koji uključuju putnu mrežu, željezničku mrežu, vodene tok-ove, naseljena mjesta, objekte, digtalni model terena, reljef, administrativne granice, granice katastarskih opština, podatke MontePos mreže.

veoma važno je napomenuti da uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave (sl CG br. 59/09), up-rava ima obavezu da u okviru svojih djelatnosti vrši poslove koji se odnose na izradu, održavanje i razvoj Gis-a u saradnji sa organom državne uprave nadležnim za informaciono društvo i na-cionalnu infrastrukturu geoprostornih podataka (niGP).

uprava je, u cilju realizacije i spro-vođenja aktivnosti iz ove oblasti odra-dila Glavni projekat izrade Geoportala i pristupila njegovoj realizaciji. GeoPortal uprave za nekretnine treba da omogući efikasnu razmjenu geoprostornih poda-taka između uprave i korisnika njenih usluga i da čini okosnicu sistema in-frastrukture Geoprostornih Podataka Crne Gore.

u cilju razvoja informacionog siste-ma, modernizacije i unapređenja s ci-ljem poboljšanja kvaliteta proizvoda i usluga uprave za nekretnine obavljane su sljedeće aktivnost:t priprema, kontrola i izdvajanje

podataka na računarskim sistemima;t održavanje sistemskog i aplika-

tivnog softvera;t razvoj baza podataka za info rma-

tičke i komunikacione potrebe;t unapređenje postojećih i razvoj

no vih softverskih rješenja za uspostavu i održavanje baze katastarskih podata-ka;t razvoj i implementacija modula

no vih softverskih rješenja; t e-arhiv, analiza postojećih poda-

taka, razvoj softverskog rješenja i ske -n iranje postojeće arhivske dokume-ntacije vezane za podatke uprave i Područnih jedinica;t nabavka informacione opreme

(hardvera i softvera); t hardversko i softversko servisir-

anje; t uvođenje novih operativnih si-


106

stema, sistemskog softvera, telekomu-nikacionog softvera, računarske mreže, lokalne mreže, internet i intranet; t prijem i sređivanje materijala za

izradu Web i druge prezentacije uprave za nekretnine;t distribucija podataka putem me-

dija, računarske mreže, intraneta i in-terneta;t testiranje i implementacija novih

softverskih rješenja.

u toku 2009. godine izvršena je zamjena dotrajalih servera, radnih stanica, monitora, crno-bijelih laserskih štampača a4 formata, skenera a4 for-mata, uPs-ova i ostale prateće opreme;

nabavka storage sistema i bekap ser-vera podataka.

sajt uprave za nekretnine www.nekretnine.co.me

ReoRGanizaCija UPRaVe za neKretnIne

u toku 2009. godine urađen je Pra-vilnik o unutrašnjoj organizaciji i sis-tematizaciji radnih mjesta kojeg je vla-da Crne Gore usvojila 14. maja 2009. godine. ovim pravillnikom predviđen je optimalan broj radnih mjesta od 473 izvršioca i popunjavanje radnih mjesta će se obavljati fazno.

Pravilnikom su utvrđene sljedeće or-ganizacione jedinice uprave za nekret-nine:

1. sektor za državni premjer i kar-tografiju

2. sektor za katastar nepokretnosti3. sektor za geodetsko-katastarski

informacioni sistem 4. odjeljenje za inspekcijski nadzor 5. odjeljenje za planiranje i norma-

tivu6. odjeljenje za unutrašnju reviziju 7. služba za zajedničke poslove 8. Područne jedinice (21 područna

jedinica i dvije ekspoziture Golubovci i tuzi)


107

adaPtaCija i izGRadnja PosloVnoG PRostoRa

u toku 2009. godine izvršena je adaptacija i adaptacija poslovnih prostora u područnim jedinicama bi-jelo Polje, kolašin, Mojkovac, Plav i Podgorica, kao i manji radovi u pod-ručnim jedinicama herceg novi, kotor i u upravi.

u toku 2009. godine obezbijeđene su dodatne prostorije za potrebe Područne jedinice žabljak i priprem-ljena dokumentacija za njihovu adap-taciju, kao i za adaptaciju prostorija u područnoj jedinici rožaje.

uprava je uspješno završila prego-vore sa svjetskom bankom, vezanim za učešće izgradnje poslovne zgrade uprave i Područne jedinice Podgorica u okviru.

za potrebe izgradnje objekta up-rave za nekretnine u čijem će sas-tavu biti i Područna jedinica Podgor-ica, prihvaćena je lokacija u zoni duP “servisno skladišna zona”.

na osnovu prikupljene potrebne dokumentacije i ugovora o prenosu prava svojine raspisan je u saradnji sa direkcijom javnih radova konkurs - iz-bor najboljeg idejnog arhitektonskog rješenja za poslovnu zgradu uprave za nekretnine i na kojem je pristiglo 17 po-nuda, od kojih je 14 ispunjavalo uslov. u septembru mjesecu izvršen odabir najboljeg ponuđača.

u toku novembra raspisan je u sara-dnji sa direkcijom javnih radova poziv za izradu idejnog i Glavnog projekta poslovne zgrade uprave za nekretnine i izvršen odabir. Predviđeno je da u toku aprila 2010. godine bude završena re-vizija Glavnog projekta sa čime bi se stekli uslovi za raspisivanje tendera za izbor izvođača radova za izgradnju objekta, koji će biti finansiran od sred-stava kredita svjetske banke u okviru Projekta laMP.

normatIvna aKtIvnostu toku 2009. godine uprava je ura-

dila prijedlog Pravilnika o projektovanju i izvođenju geodetskih radova, stručnom i inspekcijskom nadzoru koji je objav-ljen u sl. listu Crne Gore br. 74/09. ovaj

Pravilnik detaljno obrađuje sva najbit-nija pitanja od značaja za privatnu geo-detsku praksu.

u toku 2009. godine urađen je na-crt zakona o izmjenama i dopunama zakona o državnom premjeru i katastru nepokretnosti i predat Ministarstvu fin-ansija na razmatranje.

u toku 2009. godine urađen je tekst Pravilnika o državnom premjeru i katastru nepokretnosti koji je objedinio sljedeće:t Pravilnik o upisu prava na nep-

okretnostima i postupak upisa,t Pravilnik o tehničkim normati-

vima, metodama i načinu rada kod iz-rade katastra nepokretnosti i njegovo održavanje i upisa prava na nepokret-nostima,t Pravilnik o načinu i postupku

vršenja kontrole, pregleda i prijema ra-dova u postupku održavanja katastra nepokretnosti,t Pravilnik o tehničkim normati-

vima, metodama i načinu rada koji se primjenjuje u premjeru i njego-vom održavanju (geodetska osnova, ka tastarsko klasiranje i bonitiranje zemljišta, katastarski planovi, metrol-oško obezbjeđenje geodetskih rado-va),t Pravilnik o tehničkim normativi-

ma, metodama i načinu rada u oblasti državnog premjera i katastra nepokret-nosti,t Pravilnik o utvrđivanju osnova

klasiranja zemljišta.

u toku 2009. godine urađena je radna verzija teksta uredbe o visini na-knade za korišćenje podataka premjera, katastra nepokretnosti i usluga uprave za nekretnine

Proteklu godinu karakteriše i imple-mentacija seta zakona koji su usvojeni u toku 2008. i 2009. godine, a odnose se na:t zakon o uređenju prostora i izgr-

adnji objekata (sl CG br. 51/09)t zakon o svojinsko-pravnim odno-

sima (sl CG br. 19/09)t zakon o državnoj imovini (sl CG

br. 21/09)t zakn o koncesijama (sl CG br.

8/09) t zakon o staranju o privremeno i

trajno oduzetoj imovini – usvojen 29. 07.2008. godine, a njegova primjena počela od 1.01.2009.

oBRazoVanje kadRoVa u toku 2009. godine uprava je nas-

tavila podršku studijskom programu geodezije na univerzitetu u Podgorici, na kojem je u toku školske 2008.-2009. godine diplomiralo 56 i to 7 diplomiranih inžinjera geodezije, 23 s.a.pp geodezije i 26 b.a.pp geodezije.

od osnivanja studijskog programa geodezije, diplomiranih inžinjera geo-dezije je 36, s.a.pp geodezije 35 i b.a.pp geodezije 59.

ukupan broj zaposlenih u upravi koji su završili studijski program geodezije u Podgorici je 21. uprava je u protekle dvije godine stipendirala 18 studena-ta studijskog programa geodezije za s.a.pp geodezije, 20 završenih stude-nata za postdiplomske studije, 14 stu-denata ekonomske, pravne i informa-tičke struke za magistarske studije.

uprava je u toku 2009. godine uče-stvovala u opremanju nove kompjuter-ske učionicu za potrebe obrazovanja geodetskih tehničara-geometara u ok-viru srednjoškolskog centra Građevin-sko-geodetske škole Marko radević sa opremom od 8 radnih stanica, štam-pačem i skenerom a4 formata.

meĐUnaRodna saRadnjau toku 2009. godine, značajno je na-

pomenuti da je uprava postala članica euPos-a (evropski sistem pozicioniran-ja) u berlinu, decembra 2009. godine, što uz članstvo u eurogeografiksom i unGeGn ( grupa ujedinjenih nacija za standardizaciju geografskih imena) čini dodatno priznanje i obavezu za upravu za nekretnine.

veoma važno je istaći da je 24. fe-bruara 2009. godine kredit svjetske banke za Projekat zemljišne adminis-tracije i upravljanja (laMP) koji koristi uprava (71% ukupne vrijednosti projek-ta) postao efektivan. u toku 2009. go-dine vođeno je niz aktivnosti vezano za pripremanje potrebne dokumentacije


108

koja se odnosi na predložene aktivnosti za korišćenje kredita.

uprava je uz koordinaciju Minis-tarstva finansija nastavila aktivnost na međunarodnoj saradnji, sa zemljama u okruženju (republičkim geodetskim za-vodom srbije, republičkim geodetskim zavodom Makedonije, federalnom geo-detskim upravom bosne i hercegovine i Geodetskim zavodom slovenije) i jula 2007. godine potpisala sporazum o sa-radnji sa republikom hrvatskom.

u toku 2009. godine uprava je na-stavila saradnju sa Gtz (njemačka organizacija za tehničku saradnju) u okviru projekta opštinska zemljišna po-litika čiji je cilj unaprjeđenje planiranja i upravljanja na opštinskom nivou. upra-va je obezbijedila adekvatne podatke o nepokretnostima i imaocima prava na nepokretnostima povezivanjem na bazu podataka uprave za nekretnine.

Gtz je u toku 2009. godine pružio finansijsjku podršku za nabavku zaštićenog papira potrebnog za izda-vanje listova nepokretnosti i uvjerenja u iznosu od 15.000 €, od kojih je 7.500 € realizovano u toku 2009., a ostatak od 7.500 € predviđen je za reali zaciju u 2010. godini.

najveći dio saradnje između uprave za nekretnine i Gtz-a i u toku 2009. godine odnosio se na implementaciji saradnje između uprave za nekretnine i lGb-a (služba za katastarski premjer i geobazneinformacije pokrajine bran-denburg).

u toku 2009. godine obavljene su posjete i razmjena iskustava vezano za nadzor nad licenciranim geodetima, transformaciju državnog referentnog sistema u etrs89, uspostavljanje mo-dela podataka za katastar nepokret-nosti i kartografiju.

saradnja sa vladom Japana koja se odnosila na izradu digitalne topografske karte uspješno je okončana aprila 2009. godine i kao krajnji proizvod do-bijena su 92 lista karte Crne Gore.

Predstavnici uprave za nekretnine su u toku 2009. godine učestvovali na međunarodnim seminarima i radioni-cama i dali značaj doprinos:

- druga regionalna konferencija o

katastru održana maja 2009. godine u ohridu,

- konferencija Gisdata održana maja 2009. godine u opatiji,

- CroPos konferencija održana juna 2009. godine zagreb,

- Xvi festival iCt dostignuća – in-fofest na tribini savremeni informa-cioni sistemi državnih organa održan oktobra 2009.godine u budvi,

- kongres o zemljišnoj administraciji održan oktobra 2009 u neumu,

- regionalna erdas konferencija od ržana oktobra 2009. godine u beo-gradu,

- konferencija o razmjeni iskustava o zemljišnoj administraciji u zemljama u regionu održana novembra 2009. go-dine u laktašima,

- konferencija o niPP u hrvatskoj od ržana novembra 2009. godine u va-raždinu,

- euPos konferencija i Gnss sim-pozijum održan decembra 2009. go-dine u berlinu,

- učešće na okruglom stolu iskustva iz prakse pri implementaciji zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata održanom decembra 2009. godine u baru,

- učešće u pregovorima Međudr ža-vnih komisija za razgraničenje sa re-publikom albanijom i republikom bos-nom i hercegovinom.

- učešće u pregovorima za višekori-snički iPa program 2010 – prijedlog pr-ojekta.

jaVne naBaVke

uprava je blagovremeno donijela Plan javnih nabavki za 2009. godinu i shodno tome objavila je 18 poziva na otvoreni postupak javnih nabavki. Postupak je završen za 15 javnih pozi-va, poništena su 2 javna poziva, a u toku je 1 javni poziv. uprava nije izvršila kompletnu naplatu za 2 javna poziva, sve dok ne budu završeni i verifikovani. realizovana su i dva javna poziva koja su započeta u 2008. godini, a odnose se na radove – adaptaciju prostora Pod-ru čnih jedinica bijelo Polje, Mojkovac i kolašin.

uprava je sačinila izvještaj o dodjeli javnih nabavki za 2009. godinu, tako da je isplatila za nabavku putem otvorenog iznos od 854.276,90 €, neposrednim sporazumom 411.821,52 € tj 7,46% u odnosu na ukupno planirani budžet za javne nabavke u 2009. godini i putem šoping metode 53.805,61 €.

izRada, PiPRemanje i UstUpanje podataKa Po zaHtjeVima

u toku 2009. godine uprava za nekretnine je radila na pripremanju po-dataka različite količine i vrste podataka (izvode iz digitalnih podataka, ortofoto, vlasničke podatke, digitalnu kartu i os-tale podatke) po zahtjevima državnih organa, organa lokalne samouprave i ostalih pravnih i fizičkih lica, za koje je bilo potrebno posebno angažovanje za-poslenih u upravi.

Mićo orlandić, direktor


109

Uvodne napomenenastavljajući sa radom kroz prošir-

ene nadležnosti koje su proistekle u procesu primjene i monitoringa na cionalnog aP za sprovođenje Pr-o grama borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, uprava za antikorupcijsku inicijativu (uai) je i tokom 2009. godine nastavila ši-rok spektar aktivnosti, kako na do-maćem, tako i na međunarodnom pla nu. Proširenje nadležnosti uai bilo je praćeno povećanjem broja zapos-lenih i jačanjem administrativnih ka p a citeta. vlada Crne Gore je, 13. ma r ta 2009. godine, utvrdila novi Pr avilnik o unutrašnjoj org-anizaciji i si stematizaciji, kojim je organizaciona st ruktura uai us-klađena sa prioritetnim zadacima i nadležnostima, a ukupni broj ra-dnih mjesta povećan za 7. uai ima organizacione cjeline: sektor za propagandno-preventivnu djelatnosti (10); odjeljenje za međunarodnu sa-radnju (3) i službu za opšte poslove i finansije (3). od 1. avgusta 2009. po punjena su sva sistematizovana radna mjesta, a u septembru je primljen pri pravnik, tako da je broj zaposlenih 18 (17+ 1 pripravnik).

uai je dala značajan doprinos od-govarajući na upitnik evropske komisije

u dijelu Politički kriterijumi: demokratija i vladavina prava i Poglavlje XXiii: Pr a-vosuđe i osnovna prava (koordinator Ministarstvo pravde).

i - PRoPaGandno-PReVentiVno djelo vanje UaI

ova osnovna nadležnost uai je i tokom 2009. godine podrazumijevala niz aktivnosti kao što su različite vrste kampanja, sprovođnje istraživanja o

obimu, pojavnim oblicima, uzrocima i mehanizmima nastanka korupcije i po-dizanje nivoa javne svijesti o probl emu korupcije i dr.

edukacija opšte javnostiuai je kao dio svojih preventivno-

propagandnih aktivnosti, sprovodila ja v nu kampanju, sa ciljem povećanja učešća građana u borbi protiv korupcije, te podizanja nivoa javne svijesti o tom

Izvještaj o radu Uprave zaantikorupcijsku inicijativu

za 2009. godinu

Mladen Tomović Grozdana Laković


110

problemu. kampanja je obuhvatala od-ržavanje predavanja, izradu i distribuciju informativnog materijala, postavljanje bilborda, oglašavanje putem štampanih medija, gostovanja na radio i tv emi-sijama i sl.

tako je uai primila ukupno 98 prijava od kojih je 79 proslijedila nadležnim državnim organima, a u 19 slučajeva je dat pravni savjet. od ukupnog broja, 25 lica je željelo da ostane anonimno, što je oko 25% od ukupnog broja prijava. struktura prijava: promet nekretnina 16, prosvjeta i obrazovanje 12, privatni sektor 11, inspekcijske službe 9, pra-vosuđe 6, lokalna samouprava 5, pr-ivreda 5, zdravstvo 3 prijave. što se tiče regionalne zastupljenosti najviše prijava bilo je iz centralne regije (Podgorica, da nilovgrad, nikšić, Cetinje, Plužine) 48 prijava, iz sjeverne regije (Pljevlja, žabljak, bijelo Polje, berane, andrijevica, rožaje, Plav i kolašin) 16 prijava i iz južne regije (ulcinj, bar, budva, tivat, ko tor, herceg novi) 15 prijava.

uai je nastavila i aktivnosti na pro -movisanju ″stručnog uputstva o pr-o cedurama za prijavu krivičnih dje-la sa elementima korupcije i zaštiti li ca koja ova djela prijavljuju upravi policije″ u kojem cilju je tokom juna i jula sprovedena zajednička kampanja „Prijavi korupciju, ostalo je naša odg-ovornost“ uprave policije i uai.

edukacije stručne javnostiu organizaciji uai i instituta za medije

Crne Gore, a u okviru iPa 2007, u Podgorici je održan interaktivni se minar/radionica za novinare pod naz ivom „istraživačko novinarstvo i borba protiv korupcije” na kojem su predavači bili eminentni novinari britanskog ″Gu ardian″.

najvažnije aktivnosti realizovane u saradnji sa nvo sektorom, tokom 2009. godine bile su: predavanja u okviru projekta „smanjenje korupcije u lokalnim samoupravama u Crnoj Gori“, koji realizuje Centar za razvoj nevladinih

organizacija sa uai i zajednicom opština i edukacija lokalnih funkcionera u više crnogorskih opština na temu sukoba interesa u obavljanju javnih poslova, od strane komisije za utvrđivanje konflikta interesa Crne Gore, uai i nevladine organizacije CeMi.

Predstavnici uai su u prethodnoj godini održali nekoliko predavanja na temu „borba protiv korupcije u jav noj upravi“ u organizaciji uprave za ka-drove, koje je bilo namijenjeno svim zaposlenim u državnoj upravi.

Predstavnik uai je maja 2009. od-ržao na Cetinju predavanje o antik-orupcijskim aktivnostima u Crnoj Gori, u okviru seminara Mreže za obuku u borbi protiv organizovanog kriminala – oCtn, na kome je prisutne upoznao sa ispunjavanjem preporuka GreCo-a, aktivnosti uai na planu sprovođenja istraživanja o korupciji u pojedinim obl-astima.

edukacija studentske i učeničke populacije

nastavljajući kampanju „korupcija ne smije biti izlaz“, uai je u drugom se mestru školske 2008-2009. god. i prvom semestru školske 2009-2010. godine serijom predavanja obuhvatila visokoškolske ustanove u Crnoj Gori. sva predavanja pratila je anketa, koju uai redovno sprovodi, a tiče se poznavanja korupcije i njene zastupljenosti.

uai je septembra 2009. godine sprovela i antikorupcijsku kampanju u učeničkim i studenstkim domovima u Crnoj Gori. nova kampanja uai u 2009. godini ticala se saradnje sa Ministarstvom prosvjete i nauke i nvo CePriM (Centar za edukaciju/partnerstvo roditelja i mladih).

Cijeneći djelatnost uai, kao centra-lnog preventivno-propagandnog organa u sistemu državne uprave, vlada Crne Gore je aprila 2009. godine us-

vojila Program intenzivne promocije os tvarenih rezultata u realizaciji ob-aveza utvrđenih iaP-om, i zadužila uai da pripremi periodične izvještaje o promociji realizovanih obaveza. do sa-da je usvojen jedan izvještaj, dok je izrada drugog u toku.

istraživanjauai je nastavila sa sprovođenjem

istraživanja u oblastima: lokalna sam-ouprava (maj), javni sektor iz ugla privatnog sektora ((oktobar) kao i ispiti-vanje javnog mnjenja „svijest javnosti o korupciji i upoznatost sa radom uprave za antikorupcijsku inicijativu” (novembar). Posljednje ispitivanje je sprovedeno uz finansijsku pomoć misije oebs u Crnoj Gori, i njime je uai prvi državni organ koji je ispitao mišljenje javnosti o svom radu i na taj način stvorio osnov za strateško planiranje budućih aktivnosti.

istraživanje o fenomenu, uzroku i štetnim posljedicama korupcije u oblasti lokalne samouprave, pod nazivom “ocjena integriteta i kapaciteta lokalnih samouprava u Crnoj Gori“, sprovedeno je uz finansijsku podršku undP-a. Po -red rezultata istraživanje sadrži i niz preporuka koje su dostavljene na-dležnom ministarstvu i zajednici opš-tina i treba da budu osnova za sp rovo-đenje lokalnih antikorupcijskih akcion ih planova.

kroz ”analizu prisustva korupcije i biznis barijera u odnosima privatnog i javnog sektora u Crnoj Gori”, pored rezultata, definisane su i preporuka za dalje unapređenje poslovnog ambijenta, prevazilaženje identifikovanih barijera i prevenciju i suzbijanje korupcije u institucijama koje utiču na rad privatnog sektora.

uai u okviru svojih nadležnosti koordinira aktivnosti koje se sprovode u okviru rai-a, a odnosi se na regionalno istraživanje o „integritetu i otpornosti na korupciju pravosudnog sistema u


111

jugoistočnoj evropi“ koje se sprovodi tokom 2009. godine.

ii - izRada noViH antikoRUPCijskiH stRateŠkiH dokUmenata

uai učestvuje u aktivnostima za izradu novih antikorupcijskih strateških dokumenata vlade Crne Gore za period 2010-2012. godine kroz članstvo u radnoj grupi, obezbjeđenje analize pri-mjene prethodnih strateških dokum en-ata i strateških dokumenata iz reg iona.

III - rezUltatI Kroz sPRoVoĐenje meĐUnaRodniH PRojekata

izrađujući kvalitetne i aktuelne pre dloge projekata, uai već nekoliko godina obezbijeđuje da veliki dio naj-važnijih zadataka izvršava uz podrš ku međunarodnih partnera: kroz iPa 2007, bilateralnu pomoć vlade kra ljevine norveške, undP, oebs.

twinning ugovor iPa 2007 „borba protiv korupcije i organizovanog krimi-nala“ započeo je sredinom februara 2009. godine. korisnici ovog projekta su uprava policije, uprava za sprječavanje pranja novca i uai, kroz komponentu C, koja se odnosi na jačanje operativnih kapaciteta uai, a posebno u pogledu aktivnosti na izradi zakonskih tekstova i podizanju nivoa javne svijesti o ko-rupciji. u realizaciji ovog projekta uai je primila ključne preporuke od strane eksperata ek, koji se odnose na: potrebu da uai pruža administrativnu i stručnu podršku nk pri izradi izvještaja; bude centar svih informacija po pri-javama korupcije koje će koristiti u analitičke svrhe; preuzme lidersku ulo-gu u istraživanjima korupcije. uai je za počela sa sprovođenjem navedenih preporuka.

uai je sačinila nacrt projekta za ka-ndidovanje za finansiranje iz fondova iPa 2010 - „Podrška implementaciji

an ti korupcijske strategije i akcionog pla na“. Projekat planira pružanje po-d rške u sprovođenju navedenih strat-eških dokumenata uz fokusiranje na preventivne mehanizme sadržane u za konu o sprječavanju sukoba interesa i ja čanju integriteta i etike u javnoj upravi.

Projekat „Podrška implementaciji međunarodnih antikorupcijskih stand-arda u Crnoj Gori, uspješno je realizovan kroz bilateralnu pomoć vlade kraljevine norveške. u okviru projekta, sprovedeno je istraživanje ”analiza prisustva kor-upcije i biznis barijera u odnosima privatnog i javnog sektora u Crnoj Gori”, interna radionica za zaposlene u uai u cilju jačanja kapaciteta za pisanje strateških dokumenata, kao i seminar u cilju stvaranja preduslova za primjenu instituta povraćaja dobara i odgovornosti pravnih lica za krivična djela, na kojem su učešće uzeli predstavnici policije, sudstva i tužilaštva (novembar).

aktivnosti na poboljšanju kapa-citeta uai nastavljaju se kroz novi projekat ″Jačanje operativnih kapa-citeta uai Crne Gore″, za koji su sredstva odo br ena u avgustu 2009. godine, takođe, iz paketa bilateralne pomoći no rve ške. Projekat se zasniva na una pre đenju procesa izvještavanja o an ti korupcijskom djelovanju uai i dru gih obveznika izvještavanja prema nacio nalnoj komisiji.

uai je nastavila intezivnu saradnju sa kancelarijom undP. uz pomoć ove organizacije, izvršena je analiza četiri veoma važna antikorupcijska zakona, sprovedeno istraživanje u lokalnoj samoupravi i u toku je istraživanje za oblast državne uprave.

uai je nastavila saradnju sa Misijom oebs-a u Crnoj Gori sprovođenjem pro-jekta „antikorupcijska inicijativa u Cr-noj Gori“ koji je usmjeren na dalje jač-anje saradnje sa privatnim sektorom i u okviru koga su integrisane preporuke koje je GreCo ocijenio kao djelimično

ispunjene: eliminisanje biznis barijera i uputstva za državne revizore o postupku za prijavljivanje korupcije državnim tužio-cima. uz finansijsku pomoć oebs, uai je sprovela ispitivanje: „svijest jav nosti o korupciji i upoznatost sa radom uai”.

iV - HaRmonizaCija zaKonodavstva sa meĐUnaRodnim standaRdima iz oBlasti BoRBe PRotiV koRUPCije

uai je učestvovala u izradi radne verzije zakona o integritetu u javnom sektoru, odnosno radne verzije zakona o lobiranju, kojim propisima treba da se upotpuni zakonodavni antikorupcijski okvir u Crnoj Gori.

takođe, jedan od najvažnijih re-zultata saradnje sa međunarodnim partnerima, ostvaruje se kroz zajedn-ičke napore na ocjeni usklađenosti crnogorskog zakonodavstva sa ant ik-orupcijskim me đunarodnim standar-dima.

tako je u maju, kancelarija undP u CG dostavila uai ekspertsku analizu zakona o stepenu njihove usklađenosti sa konvencijom un protiv korupcije: o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivič. stvarima; o odgovornosti pra-vnih lica za kd; o slobodnom pristupu informacijama i o finansiranju politič. partija. analiza i preporuke su dosta-vljene ministrastvima pravde, finansija i kulture, sporta i medija, radi daljeg postupanja.

u okviru projekta (iPa 2007), izvrš-ena je analiza: zakona o državnim službenicima i namještenicima u di-jelu koji se odnosi na zapošljavanje, na predovanje i penzionisanje državnih službenika i namještenika; prijave ko ru pcije od stane službenika, i eti-čki kodeks državnih službenika i na-mještenika. Predmet analize eksper-ata bio je i zakon o sprečavanju sukoba interesa i nacrt zakona o integritetu u javnom sektoru. sve preporuke koje


112

su proizašle iz navedene analize, do-stavljene su nadležnom državnom organu (MuPiJu).

takođe, kroz projekat iPa 2007 kreiran je sistem za razmjenu informacija organa koji primaju prijave o korupciji (uprava policije, uprava carina, Poreska uprava i direkcija za javne nabavke), kako bi se objedinile informacije o broju prijava koji se dostavljaju drugim državnim organima i kroz analizu tih prijava izradile efikasnije kampanje za borbu protiv korupcije. Predviđeno je da uai bude centralni organ koji će te informacije objedinjavati i analizirati. u toku je izrada obrasca za dostavljanje informacija.

uai je u saradnji sa kancelarijom se u strazburu aprila 2009. godine organizovala okrugli sto na temu „im-plementacija Građanskopravne kon-vencije se o korupciji“, kome su pris-ustvovali predstavnici: Privredne ko more, unije poslodavaca, advokatske ko more, vrhovnog državnog tužilaštva, vrhovnog suda, uprave policije i Mi-nistarstva finansija (40 učesnika). istom prilikom sačinjen je pregled važećeg zakonodavstva i prakse od značaja za primjenu Građanskopravne konvencije kod nas, koji je kasnije dostavljen nadležnim organima.

kroz pomenuti projekat „Podrška implementaciji međunarodnih anti-k o ru pc ijskih standarda u Crnoj Go ri″, fina nsiranog od strane vla-d e kraljevine norveške, u cilju pr-a ćenja sprovođenja, za Crnu Goru novih standarda iz ko nvencije un protiv korupcije koja se odnose na odgovornost pravnih lica i povraćaj dobara, uai je u oktobru or ganizovala seminar: „krivična odgov ornost prav-nih lica i oduzimanje i povraćaj dobara stečenih krivičnim djelom“. tom priliko je sačinjena publikacija koja će biti dostavljena stručnoj javnosti i nadležnim institucijama.

Povodom 9. decembra, međunar-

odnog dana borbe protiv korupcije, u okviru istog projekta uai je organizovala konferenciju povodom treće godišnjice primjene un konvencije u CG. Pre d-st avnici 30 institucija analizirali su ste pen implementacije konvencije i njenih standarda u svim oblastima koje ona pokriva, te formulisali prijedloge i zaključke za dalje djelovanje do pu-ne implementacije konvencije. za-klju čci i preporuke korišteni su pri izradi strategije borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala za period 2010-2012. godine i biće dostavljeni i nadležnim institucijama.

V - PRaĆenje imPlementaCije PRePoRUka GRUPe zemalja saVjeta eVRoPe za BoRBU PRotiV koRUPCije (GReCo)

GreCo (Grupa zemalja savjeta evrope za borbu protiv korupcije) je decembra 2008. godine usvojio izvještaj o usaglašenosti za Crnu Goru, a rok za sprovođenje preostalih osam preporuka je 18 mjeseci, tj. jun 2010. godine ka da će uai obavijestiti sekretarijat GreCo-a o preduzetim mjerama. u saradnji sa nadležnim organima, uai je nastavila niz aktivnosti u cilju potpune implementacije osam preporuka koje su označene kao djelimično ispunjene.

u tom cilju, u okviru već pomenutog projekta sa Misijom oebs-a u Crnoj Gori, integrisane su dvije preporuke koje je GreCo ocijenio kao djelimično sprovedene (eliminisanje biznis barij-era i uputstva za državne revizore o postupku za prijavljivanje korupcije drža vnim tužiocima) i u odnosu na njih sačinjeni zaključci koji su dostav-ljeni savjetu za eliminisanje biznis barijera. u okviru istog projekta, izra-đ ene su smjernice o krivičnim prija-vama za revizorski postupak koje sa d rže postojeća zakonska rješenja ko ja regulišu ovu oblast. Prezentacija

smjernica organizovana je kroz se-minar na temu “uloga državne revi zo-rske institucije u podnošenju krivič nih prijava iz postupka revizije, sa po-sebnim osvrtom na sumnju na djela sa elementima korupcije. usvajanje za konika o krivičnom postupku („sl. list Crne Gore“, broj 57/09) i zakona o sprječavanju sukoba interesa („sl. li-st Crne Gore“, broj 57/09) učinjeni su najvažniji koraci do punog ispunjanje preporuka koje se tiču unaprjeđenja efikasnosti krivičnog postupka i spre-čavanja sukoba interesa u državnoj upravi. uai preduzima mjere u pripremi za iii evaluacioni krug (jun 2010), koji obuhvata inkriminacije po krivično-pr avnoj konvenciji savjeta evrope i fina nsiranje političkih partija.

Vi - ReGionalna saRadnja

septembra 2009. godine, uai je potpisala Memorandum o saradnji sa službom za antikorupciju i transpare-ntnost republike italije (sa@t) koji predviđa podršku u sprovođenju antiko-rupcijske politike u svim oblastima, kroz razmjenu informacija i dobre prakse. najsnažniji impuls u borbi protiv ko-rupcije na regionalnom nivou daje, kao i prethodnih godine, regionalna anti-korupcijska inicijativa (rai) i regionalni savjet za saradnju (rCC) u okviru kojih uai aktivno učestvuje kroz učešće u radu, podnošenje izvještaja ili aktivno predsjedavanje rai-em direktora uai. u okviru rai-a uai je učestvovala u sledećim aktivnostima:

- istraživanje o “integritetu i otpo-rnosti na korupciju pravosudnog sis-tema u jugoistočnoj evropi”, u ze mljama čla nicama inicijative;

- učešće na konferenciji raCviaC, ″izgradnja integriteta i smanjenje ko -r upcije u sektoru bezbjednosti″, maj 2009. godine kojom prilikom je pre-dstvaljen institucionalno-zakonoda vni okvir antikorupcijske politike Crne Go-re;


113

- aktivno prisustvo pripremnom sa st anku organizovanom u susret sastanku rukovodne grupe rai (s eptembar). u tom cilju uai je se-kretarijatu rai-a do stavila godišnji izvještaj o realizaciji deklaracije o 10 zajedničkih mjera za suzbijanje korupcije u jugoistočnoj ev ropi (bris-elska deklaracija);

- na sastanku rukovodne grupe u sofiji, održanom 29. i 30. oktobra, ra z matrani su izvještaji svih država čla nica i usvojen plan rada za 2010-2011. godinu, a direktor uai, ponovo je izabrana za predsjedavajuću inicijat-ivom;

- učešće na regionalnoj konferenciji koja je, u organizaciji unodC-a i rai-a, održana 9-10 decembra u so-fiji - „Jačanje regionalne saradnje u ju goistočnoj evropi u cilju imple me nt-acije konvencije ujedinjenih nac ija za borbu protiv korupcije“, i

- učešće na godišnjoj konferenciji regionalnog savjeta za saradnju (rCC) decembar u sarajevu, kojom prilikom su predstavljene aktivnosti rai i napori koje Crna Gora preduzima u borbi protiv korupcije.

Vii - meĐUnaRodna saRadnja

Polazeći od svojih nadležnosti koje se odnose i na međunarodnu saradnju: GreCo, un, siGMa, ePaC i dr. uai je aktivno učestvovala u saradnji sa nav-edenim i drugim institucijama.

tako je uai imala redovne obaveze izvještavanja na osnovu individualnog partnerskog akcionog plana za nato, u dijelu koji se odnosi na borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala. Jula i decembra 2009. usvojeni su drugi i treći izvještaj o realizaciji iPaP-a, u okviru kojih je uai izvjestila o ispunjavanju obaveza iz svoje nadležnosti.

uai je učestvovala u radu regio nal-nog foruma službi za unutarnju ko n trolu

koji je održan u Puli - „značaj predstavki u zaštiti ljudskih prava i su zbijanju korupcije“, s obzirom da ima otvorenu telefonsku liniju i poziva gra đane na prijavu korupcije.

za zaposlene u uai održana je radionica u organizaciji oslo Governance Center, undP u oslu (oktobar), koja je bila posvećena metodama procjene nacionalnih antikorupcijskih strategija, kojom prilikom su stečena znanja za samostalno sprovođenje istraživanja korupcije, što je jedan od strateških ciljeva uai u narednom periodu.

na iX Godišnjoj konferenciji ePaC-a, u novoj Gorici (novembar), pod sloganom „nastavak dijaloga-borba pr o tiv korupcije integritetom” Crna Go-ra je postala punopravni član Mreže evropskih partnera za borbu protiv korupcije.

Viii - UčeŠĆe UPRaVe U GloBalnoj antikoRUPCijskoj kamPanji

u okviru Programa obilježavanja 9. decembra, Međunarodnog da-na borbe protiv korupcije, uai je realizovala konferenciju povodom treće godišnjice implementacije ko nvencije un protiv korupcije u Crnoj Gori i u sklopu nje drugi sastanak koordinacije dona tora u oblasti antikorupcijske politike u cilju bolje koordinacije i saradnje sa antikorupcijskim organima i međun-arodnim partnerima (decembar). u skl opu istog Programa organizovana je i izložba likovnih radova sred-njoškolaca na teme „korupcija i dru štvo bez korupcije“, kao i press konferencija o antikorupcijskim akt-ivnostima i rezu ltatima na tom planu, na ko joj su učestvovali predstavnici vla de, međuna rodnih organizacija i nevladinog sektora. takođe, priprem-ljen je i prezentovan novi internet sajt uprave antikorupcija.me, a izrađen je i emitovan u medijima spot „i od tebe zavisi- društvo bez korupcije“.

istim povodom, na Međuregionalnoj konferenciji „Jačanje regionalne sa ra -dnje u jugoistočnoj evropi u imple m-entaciji unCaC“, održanoj decembra u sofiji predstavnici uai predstavili su nadležnosti i aktivnosti svoje institucije u okviru sesije o modelima preventivnog antikorupcijskog djelovanja.

u skladu sa mandatom, uai je tokom 2009. godine spovela niz aktivnosti usmjerenih na prevenciju korupcije. budući da je prepoznat značaj pre ve-ncije korupcije, tj. otklanjanja usl ova koji pogoduju nastanku ove ne g a tiv-ne pojave, pred uai su novi iz a zovi i velika očekivanja koja treba is p uniti u 2010. godini. imajući to u vidu, uai je postepeno unapređivala ad min is-trativne kapacitete, tako da su stvo reni uslovi za kvalitetnu realizaciju po v je-renih nadležnosti, a ispitivanjem ja v nog mnjenja koje će biti sprovedeno krajem 2010. godine, uai će ocijeniti da li su postavljeni ciljevi i ostvareni.

mr Mladen toMovićšef Službe opštih poslova i finansija

Grozdana lakovićSamostalni savjetnik


114

1. Uvod

uprava za sprječavanje pranja novca je formirana uredbom vlade rCG od 15.12.2003. godine (službeni list rCG br. 67/03) i organ je uprave koji obavlja poslove u vezi sa prikupljanjem podataka od zakonskih obveznika, analizom i obradom tih podataka i dostavljanjem informacija nadležnim državnim organima, kada procijeni da u vezi sa transakcijom ili licem postoji osnov sumnje da se radi o krivičnom djelu pranja novca ili finansiranju terorizma.

uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma je od 01. jula. 2005. godine, punopravni član egmont grupe, svjetske asocijacije finansijskih obavještajnih službi a od 5. juna 2007. godine, članica komiteta savjeta evrope za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma (MoneYval).

2. zaKonsKI osnov

na osnovu novog ,,zakona o sprječavanju pranja novca i finansiranja terorizma'' (službeni list CG br. 14/07) stupio je na snagu 29.12.2007. godine donijeti su sledeći propisi:

Pravilnik o izradi smjernica za analizu rizika radi sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma (mart 2009. godine). na osnovu ovog Pravilnika uprava je utvrdila smjernice o izradi analize rizika radi sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma, na osnovu kojih će obveznici kod kojih uprava vrši nadzor (obveznici iz člana 4 stav 2, tačka 14 i 15 zakona o sprječavanju pranja novca i finansiranja terorizma) izraditi analizu rizika kojom utvrđuju procjenu rizičnosti klijenata, poslovnog odnosa transakcije ili proizvoda u vezi mogućnosti zloupotrebe u svrhe pranja novca ili finansiranja terorizma. sastavni dio smjernica je obrazac-upitnik za identifikaciju politički eksponiranih lica.

smjernice se primjenjuju od 25. septembra 2009. godine. u oktobru 2009. godine donijet je Pravilnik o indikatorima za pre-poznavanje sumnjivih klijenata i transakcija, kojim je utvrđena lista indikatora po kategorijama obveznika.

3. kadRoVska osPosoBljenost i UsloVi za Rad UPRaVe

3.1. kadrovska osposobljenost ,,Pravilnikom o unutašnjoj organizaciji i sistematizaciji uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma“ sisite-

matizovana su službenička i namještenička mjesta za 34 izvršioca. na kraju 2009. godine, broj zaposlenih službenika i namje-štenika sa visokom i srednjom stručnom spremom je 24 i jedan pripravnik sa visokom stručnom spremom.

3.2. tehnički uslovi za radProstorije uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma se nalaze u poslovnoj zgradi Centralne banke Crne

Gore u ulici novaka Miloševa bb, kao posebna, izdvojena cjelina. Prostorije sektora za informacione tehnologije i prijem podataka ne zadovoljavaju propisane međunarodne tehničko-tehnološke i prostorne standarde jedne finansijsko obavještajne službe. zbog povećanja broja zaposlenih i uspostavljanja neophodnih standarda u računarskom sistemu, ovaj prostor potrebno je proširiti. Prostorije su zaštićene adekvatnim sistemom nadzora i zaštite od provala i požara.

Izvještaj Uprave zasprečavanje pranja novcai finansiranje terorizma

u 2009. godini


115

u usPn postoje 2 nezavisne računarske mreže: - lokalna mreža državnih organa na koju se korisnici povezuju u opšte svrhe. Pristup ovoj mreži imaju svi zaposleni. - sigurna mreža na kojoj je dozvoljen pristup samo službenicima na osnovu korisničkog naloga. u toku 2009. godine izvršena je

izvjesna inovacija informatičke opreme i u narednom period planira se nadogradnja aplikacija i upošljavanje novih serverskih resursa.

4. Rad UPRaVe i ostVaReni RezUltati U 2009. Godini4.1. sektoR za PRijem, oBRadU i analizU Podataka4.1.1 odsjek za analitičke PosloVe

u odsJeku za analitičke Poslove vrše se poslovi koji se odnose na: prikupljanje i analiziranje podataka potrebnih za otkrivanje pranja novca i finansiranja terorizma; izradu izvještaja o prikupljenim podacima, pripremanje osnove za listu indikatora za prepoznavanje sumnjivih transakcija; saradnju sa ovlašćenim licima kod obveznika i organizovanje obuke zaposlenih kod obveznika; utvrđivanje standarda i metodologija za uspostavljanje i razvijanje politike, procedura i praksa za prepoznavanje sumnjivih transakcija; praćenje i razvijanje posebnih programa za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma i druge poslove utvrđene propisima.

u odsjeku za analitičke poslove se koristi aplikacija za praćenje i analizu gotovinskih transakcija,kao i sumnjivih transakcija i lica kao i pretragu podataka i izvještavanje po raznim kriterijumima.

struktura softvera je razvijena modularno.analitička aplikacija se sastoji od sledećih djelova:- ulazni modul koji se sastoji od dnevno importovanih transakcija,- Modul za analizu podataka koji procesira sve podatke i omogućava pretragu podataka, analizu lica i transankcija, a u slučaju

sumnjivosti prosleđivano na dalju obradu.- izlazni modul koji kreira razne statističke izvještaje i ostale vrste izvještaja. statistikabroj ukupno importovanih (prijavljenih) transakcija od zakonskih obveznika:banke .................................................................... 34.743tržište kaPitala .................................................86.932ostali obvezniCi ................................................... 4.975

zakonski obveznici su dužni da upravi dostave podatke: - o svakoj transakciji koja se izvršava u gotovom novcu u iznosu od 15.000 eura ili više, odmah, a najkasnije u roku od tri radna

dana, od dana izvršene transakcije.- o sumnjivoj transakciji (bez obzira na iznos i vrstu)

broj ukupno importovanih (prijavljenih) transakcija od učesnika na tržištu kapitala:tržište kaPitala .................................................86.932- berze ....................................................................33.262 - Cda .......................................................................53.663- brokeri ............................................................................ 7

broj ukupno importovanih (prijavljenih) transakcija od ostalih zakonskih obveznika:ostali obvezniCi ................................................... 4.975- sudovi .................................................................... 3.888- trgovci nekretnina .................................................... 356- trgovci automobila .....................................................196 - uprava Carina ........................................................... 344 - Pošta CG ........................................................................ 5- Priređivači klasičnih i posebnih igara na sreću ...... 186

4.1.2. - odsjek za sUmnjiVe tRansakCije

u odsJeku za suMnJive trnsakCiJe vrši se obrada predmeta za koje se podaci i informacije obezbjeđuju: - od odsjeka za analitiku, odsjeka za međunarodni i unutrašnju saradnju (to su podaci dobijeni od stranih obavještajno-

finansijskih službi), kao i odsjeka za kontrolu obvaznika.


116

- od zakonskih obveznika- od nadležnih državnih organa i- drugih relevantnih činilaca od kojih se mogu dobiti korisni podaci značajni za rad usPnft.

nakon dobijanja obavještenja o sumnjivoj transakciji i primarne obrade u odsjeku za analitiku, podaci se prosljeđuju aplika-tivno odsjeku za sumnjive transakcije, gdje se prikupljaju dopunski podaci od drugih zakonskih obveznika i vrši njihova dalja finansijska analiza. odsjek za sumnjive transakcije vrši konačnu analizu toka kretanja novčanih sredstava i na osnovu dopunske dokumentacije pocjenjuje osnov sumnje u pranje novca finansiranja terorizma ili drugo krivično djelo. obavještenje sa pratećom dokumentacijom i razlozima za sumnju, dostavlja se nadležnim organima.

statistikaBROJ LICA REZIDENTI NEREZIDENTI

OTVORENI PREDMETI 269FIZIČKA 224 278PRAVNA 110 165

ukupno obrađenih sumnjivih transakcija: 184 - sektor za prijem obradu i analizu podataka je inicirao i obradio 91 sumnjivih transakcija - zakonski obveznici su upravi prijavili 91 sumnjive transakcije - ostali 2

BLOKIRANE TRANSAKCIJE 6FIZIČKA 6 PRAVNA 11

iznos blokiranihtransakCiJa

1.184.676,00 €4.549.298,75 usd

broj proslijeđenih obavještenja nadležnim državnim organima

DRŽAVNI ORGANI ukupno

BROJ OBAVJEŠTENJA POSLATIH DRŽAVNIM ORGANIMA

NA NJIHOVU INICIJATIVU 40NA NAŠU INICIJATIVU 90

UKUPNO 130

struktura fizičkih i pravnih lica u obavještenjima koja smo proslijedili u 2009. godini prema nadležnim državnim organima

OBAVJEŠTENJA POSLATA DRŽ. ORGANIMA REZIDENTI NEREZIDENTI

FIZIČKA LICA 171 104

PRAVNA LICA 62 34

u toku 2009. godine sektor za prijem, obradu i analizu je izdao 10 naloga za kontinuirano praćenje poslovanja klijenta. od tih 10 naloga 2 su rezultirala blokadom novčanih sredstava (u ukupnom iznosu od 799.750eur), i saradnjom sa stranim fos.

Zahtjevi za kontinuirano praćenje računa klijenata 10 zahtjeva za šest fizičkih i sedam pravnih lica

4.1.3. odsjek za inFoRmaCione teHnoloGije i PRijem Podataka

u toku redovnih aktivnosti, a u cilju pobljšanja funkcionisanja rada odsjeka koji dio svojih aktivnosti oslanja na kvalitet aplikativnih rješenja i baze podataka, u ovom periodu je odrađen niz aplikativnih rješenja i izmjena u bazi podataka. ovim aktivnostima je usavršavano izvještavanje kroz aplikaciju, kao i pretrage podataka dobijenih od obveznika.

izmjene i novi elementi se odnose na upravljanje predmetima odsjeka za analitičke poslove, ispis zahtjeva za podacima od odsjeka za sumnjive transakcije, dio aplikacije koji se odnosi na ugovore od sudova, manipulacija podacima i izvještavanje o bankarskim transakcijama, manipulacija podacima i izvještavanje o transakcijama dobijenim od: pošta, Cda, brokera, berze, uprave Carina, trgovaca, aplikativno praćenje politički eksponoranih lica i razni sumarni i komparativni izvještaji i pretrage.

osim ovoga, u prethodnom periodu vršene su i sledeće aktivnosti:


117

- rad na analizi novih obrazaca za izvještavanje od strane obveznika:- uspostavljanje serverske sobe;- uspostavljanje Web i db servera.- u toku je nabavka specijalističkog softvera za analitičko poslovanje i rad sa sumnjivim transakcijama.

4.2. - sektoR kontRole, meĐUnaRodne i UnUtRaŠnje saRadnje4.2.1 - odsjek za kontRolU oBVeznika

donošenjem novog zakona o sPnft i novog akta o sistematizaciji i organizaciji radnih mjesta formiran je odsjek za kontrolu obveznika, sa osnovnim ciljem obezbjeđivanja dosljedne primjene zakona o sPnft od strane zakonskih obveznika. Mjere koje preduzima ovaj odsjek, pored zakona o sprječavanju pranja novca i finansiranja terorizma kao osnovnog zakona, definisane su i zakonom o inspekcijskom nadzoru i zakonom o prekršajima.

odsjek za kontrolu obveznika je u 2009. godini ostvario sljedeće rezultate:- ukupno izvršeno kontrola...........................................166 - Podnijeto je 23 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka protiv obveznika- dostavljeno je 22 obavještenja drugim državnim organima, u smislu čl. 56 zakona (Poreskoj upravi – 14 i upravi Policije – 8)

struktura kontrolisanih subjekata po djelatnostima Vrsta djelatnosti Izvršeno kontrola

Agencije za promet nekretnina 67 Građevinske firme 55 NVO 11 Posredovanje u prod.mašina,brodova,aviona 10 Usluge u pom.saobraćaju 6 Ostale djelantosti 17 Ukupno 166

4.2.2 - odsjek za meĐUnaRodnU i UnUtRaŠnjU saRadnjU

saradnja uprave sa međunarodnim organizacijama i tijelima, koja je uspostavljena u ranijim godinama uspješno je nastavljena i u 2009. godini. Međunarodna saradnja; sa američkom ambasadom sad u Podgorici; Ministarstvom pravde sad; savjetom evrope; osCe kancelarijom u Podgorici; undP kancelarijom u Podgorici, nastavljena je i produbljena na polju pružanja savjetodavne-stručne pomoći i podrške vezane za implementaciju mjera i standarda koji se odnose na pranje novca i finansiranje terorizma; u vidu obuka i seminara na temu sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma; organizovanja studijskih posjeta i finansijskih obuka, koje su imale veliki značaj u radu usPn kao i drugih organa i tijela značajnih u implementaciji zakona o sPnft.

Predstavnici usPnift su, tokom aprila 2009., prisustvovali obukama koje su u okviru tvining projekta, organizovane kod poslovnih banaka za lica koja imaju direktan kontakt sa klijentom. teme ovih obuka bile su: Primjena međunarodnih standarda iz oblasti sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma i prijava sumnjivih transakcija upravi za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma, a predavači su bili strani eksperti. za 3 službenika usPnift je, u okviru ovog projekta, organizovana i studijska posjeta sličnim institucijama u londonu.

u periodu od 24-29. maja i 29. juna do 3. jula 2009. godine u okviru ovog projekta realizovane su obuke za obveznik (banke) i službenike usPnft , a koje su imale za cilj upoznavanje ovlašćenih lica kod banaka i službenika uprave sa primjenom iii direktive evropskog parlamenta i savjeta (o prevenciji upotrebe finansijskog sistema u svrhe pranja novca i finansiranja terorizma). 03. jula je organizovan sastanak sa menadžerima banaka sa temom: značaj rada ovlašćenog lica i njegov nesmetan rad prilikom obavljanja zakonom propisanih obaveza.

značajne aktiVnosti

Predstavnici usPn/ft prisustvovali su 17. Plenarnom zasjedanju egmonta i sastanku radnih grupa u dohi – katar u maju 2009. godine

04-06.02.2009. godine u savjetu evrope u starzburu predstavnici usPnift prisustvovali su Primitingu u vezi sa pripremom odbrane izvještaja eksperata se o trećem krugu evaluacije CG u oblasti sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma.

Predstavnici usPnift prisustvovali su 29. Plenarnom sastanaku Mone Yval (15-20.03.2009. savjet evrope, strazbur, francuska).


118

Predstavnici usPnift prisustvovali su 30. Plenarnom sastanaku Mone-Yval (21.-24.09.2009. savjet evrope, strazbur, francuska).

Predstavnici usPnift prisustvovali su 31. Plenarnom sastanaku MoneYval (7-11.12.2009. savjet evrope, strazbur, francuska).

na 29. Plenarnom sastanaku Mo neYval (15-20.03.2009. savjet evrope, strazbur, francuska), usvojen je izvještaj eksperata savjeta evrope o trećem krugu detaljne procjene o postignutim rezultatima Crne Gore u borbi protiv pranja novca i finansiranja terorizma. u izvještaju je ocjenjena usaglašenost sa međunarodnim stan-dardima iz oblasti sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma. od 49 preporuka fatf, Crna Gora je sistem sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma usaglasila sa ukupno 41 preporukom (9 preporuka - potpuno usa gl ašeno, 18 - u najvećoj mjeri usa-glašeno, 14 - djelimično usaglašeno). 6 preporuka je neusaglašeno i 2 pre-poruke su neprimjenjive.

u oktobru 2009. godine predstavnici usPnft prisustvovali su trećoj regi ona-lnoj konferenciji šefova fos-i, održanoj u zagrebu, hrvatska.

u periodu od 10 - 11. novembra 2009. godine predstavnici usPnft bo ravili su u radnoj posjeti fos ruske federacije u Moskvi. tom prilikom je dogovoreno inoviranje sporazuma o saradnji (vezano za finansiranje tero rizma). takođe je po-krenuta inicijativa za prijem Crne Gore u evroazijsku grupu.

direktor usPnft-a, mr Predrag Mi tro-vić, sa saradnicima u bijelom dvoru na sastanku sa g-dinom viktorom zu bkovim, prvim zamjenikom premijera ruske fe-deracije g-dina vladimira Pu tina.

sporazUmI

usPnift je u februaru 2009. godine potpisala sporazum o saradnji, razmjeni finansijsko-obavještajnih podataka sa Misijom euleX na kosovu.

u maju 2009. godine usPnift je potpisala sporazum o saradnji, razmjeni finansijsko-obavještajnih podataka sa državnim komitetom za finansijski na-dzor - ukrajina. ovim sporazumima se

pre ciznije uređuje razmjena informacija, operativnih podataka i saznanja iz obl-asti sprječavanja pranja novca i fin a-nsiranja terorizma, kao i s njima pove-zanih krivičnih djela.

u periodu 6 - 7. jula 2009. godine predstavnici usPnft sastali su se u abu dabiju sa predstavnicima fos uje dinjenih arapskih emirata i tom pri-likom usPnft je potpisala sporazum o saradnji sa Jedinicom za sprječavanje pranja novca i sumnjive slučajeve uje-dinjenih arapskih emirata.

Crnogorsku delegaciju na čelu sa direktorom usPnft-a, mr Predragom Mi trovićem, su primili Guverner Cen-tra lne banke ujedinjenih arapskih em-irata, sultan bin nasser al suwaidi, i pomoćnik izvršnog direktora i šef Je-dinice za sprječavanje pranja novca i sumnjive slučajeve, abdulrahim Moha-med al awadi.

u periodu 19 - 22. oktobra 2009. go dine predstavnici usPnft su prisu-stvovali redovnom sastanku ra dnih gru-pa eGMont-a, održanom u kuala lu-mpuru, Malezija. tom prilikom usPnft je potpisala sporazum o saradnji sa fos bermuda.

statIstIKa

u toku 2009. godine, obradjena su 320 zahtjeva i odgovora. od toga bro ja je:

- 4.3.1 upućena su 107 zahtjev dru-gim zemljama, a odnose se na 124 fizi-čkih lica i 107 pravna lica

- Primljena su 93 odgovora od drugih zemalja na naš zahtjev za informa-cijama, a odnose se na 105 fizičkih lica i 82 pravna lica.

- Primljeno je 51 zahtjeva za informa-cijama, a odnose se na 295 fizičkih lica i 132 pravna lica.

- upućena su 45 odgovora na zah-t jeve za informacijama drugim zem-ljama, a odnose se na 198 fizičkih lica i 167 pravna lica

- dobijene 8 saglasnosti da bi se dobijene informacije mogle dalje prosli-jediti;

- dato je 16 saglasnosti za dalje pro-slijeđivanje informacija.

4.3 - ReFeRat za VoĐenje PRVostePenoG PRekRŠajnoG postUpKa

u novembru 2008. godine operati-vno je počeo sa radom referat za vo-đenje prvostepenog prekršajnog po stu-pka.

tokom 2009. godine u upravi za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma podnjeto je 29 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka. od tog broja inspektori odsjeka za kontrolu obveznika podnjeli su 23 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka, iz


119

odsjeka za analitiku podnjeli su 4 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka, dok su iz odsjeka za sumnjive transakcije podnjeli 2 zahtjeva za po kretanje prekršajnog postupka. iz pre thodne godine prenjeto je 8 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka, tako da je ukupno u radu bilo 37 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka.

zahtjevi za pokretanje prekršajnog postupka, su podnošeni iz sledećih razloga: a) zbog toga što obveznici nisu nadležnom

organu uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma u propisanom roku dostavili propisane podatke o transakciji koja se odvija u gotovom novcu i prelazi vrijednost od 15.000,00 €, b) zbog toga što obveznici nisu nadležnom organu uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma u propisanom roku dostavili propisane podatke o ličnom imenu i nazivu radnog mjesta ovlašćenog lica za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma i zbog toga c) što obveznici nisu upravi za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma dostavili tražene podatke, informacije i dokumentaciju.

u izvještajnom periodu je u 27 predmeta okončan prekršajni postupak i to na sljedeći način: u 17 predmeta okrivljeni su

oglašeni krivim i novčano kažnjeni, u 2 predmete okrivljenima je izrečena opomena (okrivljeni su oglašeni krivim, ali im je izrečena opomena), u 2 predmeta protiv okrivljenih je prekršajni postupak obustavljen (jer radnja koja se okrivljenima stavlja na teret nije prekršaj i jer je podnosilac odustao od zahtjeva za pokretanja prekršajnog postupka), a 5 zahtjeva je odbačeno (jer je zahtjev podnjet nakon isteka roka od 60 dana od dana saznanja za prekršaj i učinioce, jer radnja koja se okrivljenima stavlja na teret nije prekršaj i jer je podnosilac odustao od zahtjeva za pokretanja prekršajnog postupka).

ukupan iznos izrečenih novčanih kazni je 51.180,00 €, troškova prekršajnog postupka 1.380,00 € , dok je iznos naplačenih novčanih kazni i troškova prekršajnog postupka 40.929,10 €.

Pravosnažnih odluka je 22 a izvršenih odluka je 15. Jedno rješenje je dato na prinudnu naplatu. ostala rješenja, nakon

pravosnažnosti ako se ne plati novčana kazna, daće se na prinudnu naplatu.

vijeću za prekršaje Crne Gore dostavljeno je 8 žalbi. šest rješenja je potvrđeno, jedno je preinačeno, a jedan predmet se nalazi u radu kod vijeća.

na kraju izvještajnog perioda kod Prvestepenog prekršajnog organa uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma ostalo je u radu 10 perdmeta.

TABELARNI PRIKAZ RJEŠAVANJA PREKRŠAJNIH PREDMETA OD JANUARA 2009.godine do 31. DECEMBRA 2009.godine

BROJ PRENESENIH PREDMETA IZ 2008.godine 8

BROJ PRIMLJENIH PREDMETA U 2009.GODINU 29

BROJ PRIMLJENIH PREDMETA IZ ODSJEKA ZA KONTROLU OBVEZNIKA 23

BROJ PRIMLJENIH PREDMETA IZ ODSJEKA ZA ANALITIKU 4

BROJ PRIMLJENIH PREDMETA IZ ODSJEKA ZA SUMNJIVE TRANSAKCIJE 2

UKUPAN BROJ PREDMETA U RADU 37

BROJ RIJEŠENIH PREDMETA NA SVE NAČINE 27

NOVČANO 17

OPOMENA 2

ODBAČAJ 5

OBUSTAVA 3

OSTALO PREDMETA U RADU 10

UKUPAN IZNOS IZREČENIH NOVČANIH KAZNI 51.180,00

UKUPAN IZNOS IZREČENIH TROŠKOVA POSTUPKA 1.380,00

PRAVOSNAŽNIH ODLUKA 22

UKUPAN BROJ IZVRŠENIH ODLUKA 15

UKUPAN IZNOS NAPLAČENIH NOVČANIH KAZNI I TROŠKOVA POSTUPKA 40.929,10

ULOŽENO ŽALBI 8

POTVRĐENO RJEŠENJA 6

PREINAČENO RJEŠENJA 1

OSTALO U RADU KOD VIJEĆA 1


120

4.4 - slUžBa za oPŠte PosloVe, Finansije i odnose sa jaVnoŠĆU

u službi za opšte poslove, finansije i odnose sa javnošću vrše se poslovi koji se odnose na: izradu opštih akata uprave, izvje-štavanje o radu uprave; pripremu pojedinačnih akata o ostvarivanju prava iz radnih odnosa; vođenje personalne evidencije; sprovođenje jedinstvene kadrovske politike; pripremu akata za obračun zarada, naknada i drugih primanja zaposlenih; informisanja javnosti o radu uprave, kontinuirano praćenje mjera iz akcionog plana i izvještavanje o njima; finansijsko, računovodstveno i materijalno poslovanje, pripremu i obradu knjigovodstvene dokumentacije; izradu finansijskog plana i predračuna sredstava za rad organa i praćenje njihovog izvršavanja; javne nabavke; primanje, raspoređivanje, evidentiranje i otpremanje akata; arhiviranje predmeta; poslove fotokopiranja i umnožavanja; poslove dostave akata i druge poslove utvrđene propisima.

5. rezIme

nakon evaluacije od strane komiteta savjeta evrope, na 29. plenarnom zasjedanju MoneYval-a, ( u martu 2009.g) usvojen je izvještaj eksperata savjeta evrope o trećem krugu detaljne procjene Crne Gore iz oblasti sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma. u izvještaju je ocjenjeno da je, od 49 preporuka fatf, Crna Gora sistem sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma usaglasila sa 41 preporukom (9 preporuka - potpuno usaglašeno, 18 - u najvećoj mjeri usaglašeno, 14 - djelimično usaglašeno). 6 preporuka je neusaglašeno i 2 preporuke su neprimjenjive. vlada Crne Gore je, nakon usvajanja izvještaja MoneYval, zaključkom zadužila nadležne organe uključene u sistem sprječavanja pranja novca i finasiranja terorizma da preduzmu aktivnosti u cilju realizacije preporuka iz ovog izvještaja.

6. zakljUčCi

1. zakonska regulativa u Crnoj Gori iz oblasti sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma harmonizovana je sa rele-vantnim propisima iz ove oblasti i prati preporuke međunarodnih institucija što potvrđuje pomenuti izvještaj Moneyvala. do-nošenjem podzakonskih akata za sprovođenje zakona zaokružena je zakonska regulativa čija će implementacija u narednom periodu doprijneti efikasnosti sistema sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma.

2. uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma organizovana je i funkcioniše u skladu sa međunarodnim standardima i pozitivnom praksom, uz maksimalno uvažavanje specifičnosti vremena i prostora u kojima ostvaruje svoju funkciju;

3. uprava ostvaruje dobru saradnju sa nadležnim državnim organima Crne Gore uključenim u sisitem sprječavanja pranja novca i finansiranja terorizma, kao i sa relevantnim međunarodnim organizacijama;

4. rezultati rada uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma su pokazatelj da je sistem dobro postavljen i da funkcioniše.

mr PredraG Mitrovićdirektor

vesko lekić, pomocnik direrktora

Jovanka krunić,pomoćnik direktora


121

uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave („službeni list CG“ br. 59/09) formirana je uprava za imovinu. uprava za imovinu saglasno utvrđenom djelokrugu poslova preuzela je poslove i sva prava i obaveze koje je do sada vršila uprava za zajedničke poslove državnih organa.

uprava za imovinu vrši poslove up rave koji se odnose na: vođenje je-dinstvene evidencije državne imovine u skladu sa međunarodnim računovo-dstvenim standardima; vođenje regis-tra državne imovine; staranje o namjen-skom korišćenju državne imovine; brigu o imovini koja po sili zakona postaje državna imovina; investiciono i tekuće održavanje zgrada državnih organa, reprezentativnih objekata državnih or-gana i diplomatsko konzularnih pred-stavništava Crne Gore u inostranstvu; podnošenje zahtjeva i praćenje poslo-va upisa u katastar koji se odnose na parcelaciju, razgraničenje, razmjenu, pripremanje nacrta ugovora i praćenje njihove realizacije; vršenje naplate zaku-pa; obezbjeđivanje uslova za zaštitu im-ovine; obavljanje i drugih poslova u vezi sa državnom imovinom po nalogu vlade i Ministarstva finansija, usaglašavanje

podataka iz svoje evidencije sa poda-cima iz katastra nepokretnosti; popis imovine bivših društveno političkih or-ganizacija i obezbjeđivanje njenog up-isa u katastar nepokretnosti; staranje o upisu imovine u svojini Crne Gore u katastar nepokretnosti; vođenje evide-ncije zaključenih ugovora o sticanju i raspolaganju nepokretnim i pokretnim stvarima i drugim dobrima veće vrijed-nosti u državnoj imovini; dostavljanje izvještaja Ministarstvu finansija u elek-tronskoj formi u rokovima predviđenim zakonom; vršenje pomoćnih poslova neophodnih za funkcionisanje i rad dr-žavnih organa, kao i druge poslove koji su joj određeni u nadležnost.

s obzirom na činjenicu da je upra-va za imovinu formirana u septembru 2009. godine donošenje podzakonskih akata je u proceduri i oni bi trebalo da definišu i preciziraju nadležnosti koje su propisane zakonom, a samim tim i naše obaveze, kao i donošenje Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaci-ji, kako bi se preuzele sve aktivnosti u sprovođenju propisanih nadležnosti.

do formiranja uprave za imovinu, kao njen prethodnik, uprava za za je-

dničke poslove državnih organa, po sistematizaciji brojila je 267 zaposlenih i obavljala slijedeće poslove:

- investiciono tehničke poslove, stru-čne, analitičke i druge investiciono – tehničke poslove u vezi sa izgradnjom, dogradnjom, rekonstrukcijom objekata za potrebe državnih organa uključujući reprezentativne objekte;

- Poslove investicionog održavanja poslovnih zgrada državnih organa, u skladu sa godišnjim planom investici-onog održavanja, poslove tekućeg odr-žavanja poslovnih zgrada državnih or-gana, poslove investicionog i tekućeg održavanja reprezentativnih i drugih objekata koji se koriste u protokolarne i radne aktivnosti;

- Poslove pružanja ugostiteljskih us-luga u poslovnim zgradama državnih or-gana i reprezentativnim objektima;

- Poslove javnih nabavki; - Poslove održavanja higijene u posl-

ovnim objektima državnih organa;

organizacione jedinice u okviru kojih su se obavljali poslovi iz nadležnosti uprave za zajedničke poslove državnih organa su:

Izvještaj Uprave zaimovinu za 2009. godinu


122

1. sektor za investiciono tehničke poslove, u okviru kojeg su

- odsjek za pripremu i realizaciju in-vesticija i investiciono održavanje;

- odsjek za tekuće održavanje;- odsjek za pejzažnu arhitekturu;- odsjek za održavanje higijene.

2. sektor za javne nabavke, komerci-jalne poslove i ugostiteljstvo, u okviru kojeg su:

- odsjek za javne nabavke;- odsjek za komercijalne poslove;- odsjek za ugostiteljstvo;- odsjek za reprezentativne objekte.

3. služba za finansije;

4. služba za opšte poslove u okviru koje su Područne jedinice

sektor za investiciono tehničke pos love

u sektoru za investiciono tehničke poslove vrše se poslovi koji se odnose na evidenciju poslovnog prostora dr-ža ve, njegove raspodjele po organi-ma, kao i planiranje i obezbjedjivanje nedostajućeg poslovnog prostora; zatim vrše se poslovi izgradnje, dogradnje, sanacije i adaptacije poslovnog pros-tora države, kao i objekata za reprezen-taciju; investiciono održavanje vrši se na oko 54.000 m2, poslovnog prostora, koji je u međuvremenu postao veći, kao i održavanje zelenih površina oko objekata u vlasništvu države površine oko 59.000.m2. odsjek za pejzažnu arhitekturu vrši poslove koji se odnose na nadzor na održavanju zelenih i cvi-jetnih površina i održavanje inventara. u ovom sektoru vrši se tekuće odr-žavanje objekata države sa svim in-stalacijama (vodovod, kanalizacija, ele ktrika, Ptt, građevinsko - zanatski, stolarski, bravarski i slični poslov), postrojenjima, održavanje sistema cen-tralnog grijanja, sistema rashlađivanja, Ptt centrala, sistema za dojavu požara, vrši se održavanje opreme objekata, održavanje liftova, održavanje higijene u objektima poslovnog prostora i repr-

ezentativnim objektima, kao i druge poslove tehničkih i zanatskih usluga.

što se tiče održavanja higijene, po-slovi se vrše u objektima u kojima su smješteni organi državne uprave, kao i u reprezentativnim objektima.

uprava za zajedničke poslove drža-vnih organa obezbjeđuje korišćenje reprezentativnih objekata na način i pod uslovima propisanim uredbom o odredjivanju objekata za reprezent-aciju i načinu njihovog korišćenja, („sl.list rCG, br.17/2000) u okviru kojih su re zidencije i gostinske vile sa pratećim objektima i drugim stvarima koje služe za reprezentativne potrebe državnih or-gana u okviru kojih spadaju: vila „Gori-ca“ u Podgorici, vila „topliš“ u Miločeru, vila „igalo“ u igalu, vila „žabljak“ u ža-bljaku, vila „njivice“ u njivicama, rad-na kuća u beogradu, užička br.1 i jahta „Primorka“ kao i rezidencija „Plavi dvo-rac“ na Cetinju koja je zvanična reziden-cija predsjednika države.

uprava vrši sve poslove izgradnje, dogradnje, sanacije, adaptacije i opre-manja navedenih objekata što je urađeno kroz određeni broj javnih tendera, proce-dure sprovedene šoping metodom kao i putem neposrednog sp o razuma.

uprava za zajedničke poslove dr-žavnih organa održava i oko 3.500.m2 garažnog prostora.

sektor za javne nabavke, komercijalne poslove i ugostiteljstvo

sektor za javne nabavke, komer-cijalne poslove i ugostiteljstvo vršio je sve poslove u oblasti javnih nabavki. u periodu 2009. godine odrađeno je dvadeset dva (22) javna nadmetanja i sprovedeno pet nabavki primjenom metode šopinga. svaku sprovedenu proceduru prati transparentno i javno objavljivanje poziva, sprovođenje za-konom utvrđene procedure, vođenje evidencije sa zaključivanjem i realizaci-jom zaključenih ugovora o izvodjenju

radova, nabavci roba i pružanju usluga, vršenje nadzora nad ugovorenim ra-dnjama, kao i odlaganje i čuvanje do-kumentacije prispjele po javnim pozi-vima. Poslovi su obavljani na način i po postupku utvrđenom zakonom, efikas-no i precizno uz maksimalno zalaganje zaposlenih.

u odsjeku za komercijane poslove vrše se poslovi isporuke i dostavljanja roba potrebnih za nesmetan rad up-rave, kancelarijski i drugi materijal, primanje i izdavanje materijala, sitnog inventara i alata magacinu na osnovu dokumentacije, vodi magacinsko kn-jigovodstvo o prijemu i izlazu materijala, sitnog inventara i alata iz magacina, usaglašava stanje magacinskog knjigo-vodstva sa materijalnim knjigovodst-vom, usaglašava stanje magacinskog knjigovodstva sa stvarnim stanjem u magacinu, primanja i izdavanja ugos-titeljske porudžbe (piće, hrana, potrošni materijal i slično). vrši se i prevoz robe do potrebnih destinacija prema putnom nalogu.

uprava za zajedničke poslove drž-avnih organa pruža usluge u oko 30 bifea sa tendencijom otvaranja novih iz razloga formiranja novih organa up-rave. hrana i piće dostavljaju se na za konit način i po utvrđenom asorti-manu i kvalitetu i koliko je to moguće obezbjeđuje se efikasno usluživanje hrane i pića u organima uprave. redov-no se vrše periodični i šesto-mjesečni i godišnji popisi i izradjuju normative i cjenovnici usluga.

služba za finansijske poslove

služba za finansijske poslove odgo-vorna je za izradu finansijskog plana za narednu budžetsku godinu, kao i za blagovremenu i namjensku realizaciju budžetom odobrenih sredstava našoj organizacionoj jedinici, kontrolišući i ovjeravajući tačnost i punovažnost zahtjeva za plaćanje budžetskim sred-stvima. u okviru službe vodi se eviden-cija o svim finansijskim transakcijama, vrši prijem i ovjera faktura i njihovo


123

upućivanje na plaćanje. služba za fin-ansijske poslove ima zadatak da vodi knjigovodstvo u okviru kojega se vode poslovne knjige: dnevnik i glavna kn-jiga, u kojima se obezbjeđuje evidencija i sintetičko praćenje svih knjigovodst-venih podataka, kao i pomoćne knjige: analitička evidencija kupaca, analitička evidencija povjerilaca i analitička evi-dencija osnovnih sredstava. takođe se vodi materijalno knjigovodstvo za-liha: ugostiteljske robe, tehničke robe, kancelarijskog materijala i sitnog inven-tara. obaveza službe je i blagajničko poslovanje koje podrazumijeva podi-zanje, isplatu i prijem gotovine, kao i vođenje blagajničkog dnevnika.

služba za finansijske poslove stara se o izradi periodičnih obračuna, zav-ršnih računa, izradi raznih finansijskih izvještaja i dostavljanje podataka držav-nom trezoru i drugim državnim organi-ma. takođe, vrši i periodične i godišnje popise i na osnovu njih usaglašavanje stvarnog i knjigovodstvenog stanja, za-tim finansijske obračune ugostiteljskih jedinica i reprezentativnih objekata i fakturisanje realizacije.

Pored navedenih poslova, ova služba je zadužena za realizaciju odluka o dodjeli kredita za rješavanje stambenih potreba donesenih od strane komisije za stambena pitanja vlade Crne Gore, kao i za poslove vezane za kupovinu stanova pod povoljnijim uslovima i ugo-vore o vraćanju kredita za rješavanje stambenih potreba.

sve zadatke služba za finansijske poslove izvršava na propisan način i u predviđenim rokovima uz maksima-lno zalaganje i saradnju državnih na-mještenika zaduženih za njihovu real-izaciju.

služba za opšte poslove

u službi za opšte poslove vrše se poslovi koji se odnose na učestvovanje i pripremi propisa i donošenje opštih akata uprave; priprema program, pla-novi rada i izvještaji o radu uprave;

pripremaju se pojedinačni akti o ost-varivanju prava iz radnih odnosa zapos-lenih, pripremaju se akta za obračun zarada, naknada i drugih primanja zaposlenih kojih uprava broji 267. u djelokrug poslova opšte službe spada i vođenje personalne evidencij, a up-ravo se radi na centralizaciji i uvodjenju centralne kadrovske evidencije koju sprovodi uprava za kadrove i koja bi umnogome olakšala i omogućila pre-ciznije i preglednije vodjenje evidencije svih zaposlenih državnih službenika i namještenika. zatim, u okviru ove službe vrše se poslovi evidencije otku-pljenih i neotkupljenih stanova, eviden-cija stanova datih pod zakup, vodjenje evidencije službenih stanova.

u okviru ove službe vrše se poslovi

prijema, evidentiranja, razvodjenja i arhiviranja predmeta, otpremanja po-šte preko poštanske službe, internom dostavom – putem kurira, čuvanje re-gistarskog materijala i arhivske gradje, izlučivanje i uništavanje bezvrijednog registraturskog materijala, prepisa i sredjivanja teksta prepisanog materi-jala; poslovi daktilografije; poslovi ka-ncelarijskog poslovanja; ovi poslovi ob-avljaju se i po Područnim jedinicama u Crnoj Gori.

konstatacije i ocjene:

uprava za zajedničke poslove dr-žavnih organa obavlja kompleksne i složene poslove, naizgled obične ali veoma bitne i od važnosti i značaja za funkcionisanje sistema državne uprave. Po vrsti, složenosti, prirodi i medjusob-noj povezanosti poslova iz nadležnosti uprave za zajedničke poslove državnih organa obezbjedjuje se ekonomičnije i efikasnije ostvarivanje funkcija up-rave. vršenje poslova po Područnim jedinicama ima za cilj da obezbijedi ob-jedinjavanje, koordinaciju i zajedničko djelovanje i rad pojedinih cjelina i da obezbijedi odgovarajući kontakt i sara-dnju sa brojnim subjektima. uspješno se ostvaruju poslovi investicionog od-ržavanja poslovnih zgrada državnih or gana, poslovi tekućeg održavanja,

kao i poslovi investicionog i tekućeg održavanja reprezentativnih objekata koji se koriste u protokolarne i radne aktivnosti kao i poslovi javnih nabavki.

kao što je i prethodno naglašeno, trudimo se usaglasiti uslove sa pred-vidjenim standardima u zemljama ev-ropske unije, po pitanju modernizacije, lakšeg i efikasnijeg načina održavanja higijene po objektima, uz nabavku odr eđenih sredstava i mašina, kao i realizaciju novih nadležnosti kada je u pitanju novoformirana uprava za imov-inu.

blažo šaranovićpomoćnik direktora

Documents

2009. - poreskauprava.gov.me · i finansiranJe terorizMa za 2009. Godine - mr Predrag Mitrović, direktor izvJeštaJ uPrave za iMovinu za 2009. Godinu - blažo šaranović, pomoćnik