Natuurgidsencursus Assen Tynaarlo 16 feb. 2011

Milieu problematiek en natuurklimaat, energie, kringlopen

naast het boek “Leren van de natuur”

© cartoons Wietske Jonker-ter Veld

Wat is een milieuprobleem?

Onderbreken van een kringloop

verkeerde hoeveelheid op verkeerde plaats

Geknapte mestzak in Friesland

Iets is een milieuprobleemwanneer mensen iets als probleemervaren:

dus subjectief,en medeafhankelijkvan individuelegevoeligheid

In de tijd van de industriële revolutie begonnen mensenin west Europa zich zorgen temaken over de kwaliteit vande leefomgeving.Ook bevolkingsgroei werd gezien als probleem (Malthus).

bewustwording milieuproblemen

Exponentiële groei van de bevolking

Als reactie kwam aandacht voor natuur en landschap, eerst in Engeland

JohnConstable

Evert Musch1974vochtige weide bij Gasteren

• En later ook in Drenthe

Belangrijk voor de bewustwording waren Silent Spring, 1962,en de Club van Rome, Dennis Meadows 1972

Silent Springhandelt over degevaren van chemische bestrijdingsmiddelen.

Meadows schrijftover de grenzen aan degroei: ‘’ overshooten collapse’.

Milieubeleid door wet- en regelgeving

• Milieubeleid begon in Nederland in de jaren 60 en 70 met de erkenning van milieuproblemen, de ‘ver’ thema’s:- verontreiniging casus aardappelmeelfabrieken

- verspreiding diffuse verontreiniging

- vermesting kwaliteit grondwater en natuur mestwet

- verzuring casus zure regen

- versnippering uitsterven planten en dieren

- verdroging gevolgen voor natuur en landbouwWABM 1980, dwangsom 1990, Wm 1993

milieuproblemen op verschillende schaal

‘Laaghangend fruit is geplukt’

Er zijn sinds de jaren ‘70veel technische maatregelengenomen, bijvoorbeeldtegen ‘zure regen’:luchtwasser omzwavel-oxiden uit de lucht te wassen,en katalysatoren voorauto’s.

A.J. Zwart

Problemen op wereldschaal zijn moeilijker aan te pakken

we hebben maar één aarde,voor mensenen natuur

Doorsnee van de aarde• Van buiten naar binnen:• - de aardkorst, lithosfeer, vast 100 km• - de mantel, steenachtig 2885 km dik• - de buitenste kern, vloeibaar 2270 km dik• - de kern, vast metaal, straal 1216 km

aardkorst

continentdikte 30-40

km

oceaandikte 5 km

Om de aarde zit de dampkring

• De eerste 15 km is de troposfeer. Hier speelt het weer zich af, de wolken en stormen.

• Daarboven begint de stratosfeer.• Op ongeveer 25-40 km ligt de ozonlaag, die

UV licht van de zon weerkaatst.• Zonnestralen warmen de aarde, worden

teruggekaatst onder de wolken en vastgehouden door broeikasgassen.

broeikasgassen• Zonder ‘broeikasgassen’ was het veel kouder op

aarde. Het belangrijkste broeikasgas is waterdamp. Andere broeikasgassen zijn:- kooldioxide, dat ontstaat bij verbranding van hout en fossiele brandstoffen- methaan, dat ontstaat bij vergisting van plantenresten (moerasgas) en vertering van planten (planteneters, koeien)- andere moleculen, < 2 atomen zoals lachgas, CFK’s, ozon

Het klimaat op aarde is veranderlijk

Milankovic beschreef in 1941 de effecten van devariaties in de baan van de aarde rond de zon ende variatie in de hoek van de aardas. Zo verklaarde hij de ijstijden, de cyclus van M.IJstijden duren vaak langer dan interglacialen.De laatste ijstijd eindigde ongeveer 10 000 jaargeleden. Als M. gelijk heeft duurt het nog 60 000 jaar totde volgende ijstijd. Bron VU.

Europese ijskappen tijdens de laatste ijstijd, ca 20.000 jaar geleden (Weichselien)

In de voorlaatste ijstijd (Saalien) bedekte het ijsNederland tot de lijn Amsterdam –Nijmegen,De stuwwallen van de gletsjers zijn nog in het landschap herkenbaar.

De laatste ijstijd(Weichselien)kwam het ijs totDenemarken

Er zijn veel ijstijden geweest

In de laatste ijstijd kwamen de gletsjers nietover Nederland

Deze laatste ijstijd kende ook warmere periodes waarin Dryas octopetala uitbundig bloeide.

Foto’s VU

Rotstekeningen in deChauvet cave, in zuid Frankrijk, 30 000jaar oud, dus tijdens de laatste ijstijd.Een steppe-toendra metgroot wild.Het klimaat was tijdensde laatste ijstijd instabielen kon in een mensen-leeftijd veranderen vanijzig koud tot relatief warm. (VU)

Klimaat

• Is het gemiddelde weer over 30 jaar.• Volgens het KNMI is voor de wereld als geheel

2010 het warmste jaar ooit gemeten.• Europa was juist kouder dan normaal.• Natuurlijke invloeden op het klimaat: zonne-

activiteit, vulkaanuitbarstingen, El Nino.• Temperatuurstijging door menselijke invloed.

Klimaat en klimaatverandering• Schematische weergave van de elementen,

processen en onderlinge interacties van het klimaatsysteem (bron: KNMI)

Fig.4: Schematische weergave van de elementen, processen en onderlinge interacties van het klimaatsysteem

<1234567891011><1234567891011>

Aardolie, steenkool aardgas

• Deze worden ‘fossiele brandstoffen’ genoemd omdat ze bestaan uit afgestorven resten van plantaardig en dierlijk materiaal, leven van miljoenen jaren geleden.

• Het is dus opgeslagen zonne-energie.• Bij verbranding ontstaat kooldioxide, CO2.

Vóór de industriële revolutie zaten er 270 delen CO2 per miljoen delen in de lucht, nu meer dan 385.

Kooldioxide, CO2• Planten nemen CO2 uit de lucht op. De koolstof

wordt omgezet in plantenvezels , hout en vruchten. Er komt zuurstof vrij.

• Door menselijk handelen komt er jaarlijks 8 miljard ton CO2 in de atmosfeer terecht.

• Zo’n 55% daarvan wordt opgeslagen in oceanen en planten, en 45% blijft in de atmosfeer.

• CO2 is dit decennium met 15 ppm gestegen, O2 is met 31 ppm gedaald. Lucht bevat 21% zuurstof en 78% stikstof, 0,03% kooldioxide.

Laatste 400 000 jaar was CO2 tussen 190 en 280 ppm

Zeewater en landtemperatuur 2010Afwijking van normaal (1971-2000) bron: KNMI

Metingen • -Wereldwijde stijging van broeikasgassen;

- 2000 tot 2010 warmste tijdvak sinds begin metingen;- noordpool ijs smelt sneller dan aangenomen;- hoeveelheid CO2 die wordt opgenomen door planten in de biosfeer en de oceaan neemt af;- ten gevolge van opwarming van de toendrakomt er methaan vrij, dat is een 20 x zo sterk broeikasgas, maar het blijft korter in de atmosfeer.

• - de zonne-activiteit neemt op moment af.

Dus zijn internationale afspraken gemaakt over inperking vanbroeikasgassen;in Kopenhagen, helaas mislukt; in Cancun is afge-sproken dat detemperatuur niet meer dan 2 graden mag stijgen.

Er zijn nog altijd mensen die liever hun ogensluiten voor de gevolgen van opwarming van het klimaat:

Mensen zien liever de positieve kanten:

Positieve gevolgen zijn er voor sommigedieren, bijvoorbeeld malaria muggen. Ook het seizoenwaarin de teek aktief is, wordt langer.

In Nederland kiezen we voor aanpassing(adaptatie) aan veranderingen die kunnenoptreden:- zeespiegelrijzing - heftiger regenval - langere perioden van droogte, waterberging kan goed samengaan met natuurontwikkeling

Voor de natuur proberen we het mogelijkmaken ‘mee te bewegen’. Dat is het plan voor de ecologische hoofdstructuur.

Klimaatverandering tegengaan door: - sluiten van kringlopen,- afvalpreventie- duurzame energie, zoalszon en wind

Geen CO2!

Donkere wolken voor windenergie ?

We kunnen inspiratie opdoen uit de natuur om ons heen voor eenduurzame toekomst ………….