2014 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЙЛАН 2014_1.pdf · (БМДИ-ийн 2014 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, биелэлтийг Хавсралт

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт 2014

1

2014 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ

ТАЙЛАН

12/17/2014


2

Агуулга

НЭГ. ОРШИЛ ............................................................................................................................... 3

ХОЁР. БМДИ –ИЙН 2014 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХҮРЭЭНД

ГҮЙЦЭТГЭСЭН АЖИЛ ................................................................................................................ 7

2.1.Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын багш,

ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх сургалт ................................................................................ 7

2.1.1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалт .................................................... 8

2.1.2. Онлайн сургалт ...................................................................................................... 26

2.1.3. Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын

удирдах болон бусад ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх сургалт ..................................... 33

2.1.4 Захиалгат сургалт, зөвлөн туслах үйл ажиллагаа ................................................. 52

2.1. Хүүхдийн суралцахуйг дэмжсэн багшлах арга зүйг түгээн дэлгэрүүлэх үйл

ажиллагаа .............................................................................................................................. 64

2.2. Багшийн хөгжлийг дэмжих чиглэлээр зохион байгуулсан үйл ажиллагаа ............... 68

2.3.1. Улсын ур чадварын уралдаан ............................................................................... 68

2.3.2. Оны шилдэг багш шалгаруулах үйл ажиллагаа ................................................... 71

2.3.3. Багшаар ажиллах эрх олгох шалгалт .................................................................... 72

2.3.4. Багшлах эрх олгох, сунгах, сэргээх ....................................................................... 73

2.3.5. Төрөлжсөн сургалтын хөтөлбөрийн магадлан шинжилгээ ................................... 77

2.3.6. Багш мэргэжлийн “Зөвлөх багш” зэрэг олгох үйл ажиллагаа .......................... 78

2.3.7. Багшийн бүтээлч туршлагыг судалж, түгээн дэлгэрүүлсэн байдал ..................... 82

2.3.8. Багшийн хөгжил портал сайтын үйл ажиллагаа ................................................... 84

2.4. Хяналт, үнэлгээ мониторингийн чиглэлээр хийсэн ажил .......................................... 87

2.5. Гадаад харилцаа хамтын ажиллагаа ......................................................................... 89

3.6. Байгууллагын хүний нөөцийг чадавхжуулах, тогтвортой үйл ажиллагааны нөхцлийг

хангах чиглэлээр зохион байгуулсан үйл ажиллагаа........................................................... 94

Мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагааны мэдээлэл, сурталчилгаа, хэвлэл мэдээлэл, олон

нийттэй харилцах, хамтран ажиллах чиглэлээр зохион байгуулсан үйл ажиллагаа ......... 98

ГУРАВ. БУСАД АЖИЛ ............................................................................................................... 99

ДӨРӨВ. ДҮГНЭЛТ, САНАЛ, ЗӨВЛӨМЖ ................................................................................ 108

Дүгнэлт ................................................................................................................................. 108

Санал зөвлөмж ......................................................................... Error! Bookmark not defined.

ТАВ. ХАВСРАЛТУУД ............................................................................................................... 111


3

НЭГ. ОРШИЛ

ТАЙЛАНГИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

ТАЙЛАН ГАРГАХ ХУУЛЬ, ЭРХ ЗҮЙН ҮНДЭСЛЭЛ :

Засгийн газрын 2010 оны 11 дүгээр тогтоолоор батлагдсан "Яам болон аймаг, нийслэлийн

Засаг дарга, Засаг даргын Тамгын газрын үйл ажиллагаанд хяналт-шинжилгээ хийх, үр дүнг

үнэлэх журам"-ын дагуу Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн 2014 онд зохион

байгуулсан үйл ажиллагааг танилцуулж байна.

ТАЙЛАНГИЙН ЗОРИЛГО

1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтээс зохион байгуулсан ажлууд, тэдгээрийн

үр дүнг Боловсрол Шинжлэх Ухааны Яаманд танилцуулах.

2. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн үйл ажиллагааны төлөвлөлтийн биелэлтийг бодит гүйцэтгэл буюу үр дүнтэй нь харьцуулан дүгнэх, нөгөө талаас боловсрол, шинжлэх ухааны салбарын өөрчлөлт, шинэчлэл, хөгжлийн чиг хандлагад хэрхэн нөлөөлж буйг судлах

3. Тайлан нь институтийн үйл ажиллагааг цаашид төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, гүйцэтгэлийг дүгнэх, үйл ажиллагааны үр дүн, чанар үр өгөөжийг дээшлүүлэхэд чиглэсэн санал, дүгнэлтийг танилцуулахад чиглэгдсэн болно.

ТАЙЛАНГИЙН ХАМРАХ ХУГАЦАА

2014 оны 01 дүгээр сарын 01-ээс 12 дугаар сарын 15 хүртэл

ТАЙЛАН ГАРГАХАД БАРИМТЛАХ ЗАРЧИМ

Тайлан нь институтийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлд нийцсэн байх Тайлан нь үнэн бодитой, ил тод байх Оролцогч талуудын хэрэгцээг хангасан байх зарчмуудыг баримтласан болно.

БАЙГУУЛЛАГЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ҮНДЭС

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт нь дараах эрх зүйн хүрээнд үйл ажиллагаагаа

төлөвлөж, хэрэгжүүлж, үр дүнг тооцон ажиллана. Үүнд:

1. Боловсролын тухай хуульд:

16.1. Боловсролын эрдэм шинжилгээ, арга зүйн байгууллага нь боловсролын

хөгжлийн асуудлаар суурь болон хавсарга судалгаа явуулах, бүх шатны

сургууль, цэцэрлэг, иргэдэд судалгаа, шинжилгээний мэдээллээр үйлчлэх,

сургалт-арга зүйн туслалцаа үзүүлэх үйл ажиллагаа эрхэлнэ.


4

16.3. Боловсролын эрдэм шинжилгээ, арга зүйн байгууллага болон аймаг,

нийслэлийн боловсролын газар нь түшиц цэцэрлэг, сургуультай байж болно.

16.4. Боловсролын эрдэм шинжилгээ, арга зүйн байгууллагын дүрэм болон

аймаг, нийслэлийн боловсролын газрын үлгэрчилсэн журмыг боловсролын

асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага батална.

2. Улсын их хурлын 2012 оны 37 дугаар тогтоолоор батлагдсан Монгол Улсын Засгийн

газрын 2012-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн гуравдугаар бүлэгт:

“Эрдэм боловсролтой Монгол хүн” боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого-

чиглэлийг хэрэгжүүлэх

3. Засгийн газрын 2012 оны 180 дугаар тогтоолоор баталсан “БМДИ-ийн дүрэм”-д

заагдсан үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх

4. Боловсрол, Шинжлэх Ухааны Сайдын 2012 ны A/36 тушаалаар батлагдсан “Багшийн

хөгжил” хөтөлбөрт:

2.1. “Багшийн хөгжил” хөтөлбөрийн зорилго нь хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхэд

чиглэсэн багшлах арга зүйд тулгамдаж буй асуудлыг судлан илрүүлж, шийдвэрлэх

арга замыг сонгон ажлын байран дээрээ тасралтгүй хөгжих таатай нөхцөл

бүрдүүлэх, хүүхдийг хөгжүүлдэг багш төлөвшүүлэх, тэргүүн туршлагыг түгээх, нэр

хүндийг нь өсгөхөд оршино.

2.2. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилт

2.2.1. Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн багшлах арга зүйд тулгамдаж

байгаа асуудлыг судалж, шийдвэрлэхэд арга замыг тодорхойлох

2.2.2. Багш мэргэжил, ур чадвараа хөгжүүлэх нөхцөл, боломжийг бүрдүүлэх

2.2.3. Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх арга барилтай багшийг төлөвшүүлнэ.

3. Засгийн газрын 2013 оны 295 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Зөв Монгол хүүхэд”

хөтөлбөрт:

6.4.9. Багш, удирдах ажилтан бүрийг мэргэжил, арга зүй, ур чадвараа дээшлүүлэх

тэгш боломжоор ханган сонголттой, нээлттэй, уян хатан, тасралтгүй үйлчилгээ авах

тогтолцоог бүрдүүлнэ;

6.4.10. Багш, удирдах ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх хэрэгцээг судлах, үнэлгээний

чанар, тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх, туршилт судалгаа явуулах, багш

судлалыг хөгжүүлэхэд мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллагын оролцоог

дэмжиж ажиллана.

БАГШИЙН МЭРГЭЖИЛ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ ИНСТИТУТИЙН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА

Эрхэм зорилго: Боловсролын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх үйл

ажиллагааг боловсролын хөгжлийн бодлого болон нийгмийн эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан,

орчин үеийн мэдээлэл, холбооны технологид суурилж, олон улсын стандартад нийцүүлэн

зохион байгуулж, багшаар дамжуулан боловсролын салбарыг хөгжүүлэх явдал юм.


5

2013 онд зохион байгуулсан үйл ажиллагааны үр дүнд бүтэц, орон тоог оновчтой болгох

хэрэгцээ, шаардлага гарсан тул Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2014 оны А/24 дүгээр

тушаал болон БМДИ-ийн захирлын 2014 оны А/05 дугаар тушаалаар байгууллагын бүтэц,

орон тоонд өөрчлөлт оруулсан бөгөөд төлөвлөлт, мониторингийн алба шинээр байгуулан

ажиллаж байна. Тус институт нь 6 алба, 1 хэлтэстэй, захирал-1, дэд захирал-1, туслах-2,

дарга-7, арга зүйч-39, мэргэжилтэн-15, аж ахуй үйлчилгээний ажилтан-5, гэрээт ажилтан-12,

нийт 82 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр үйл ажиллагаагаа зохион байгуулж байна. Үүнд:

2014 оны зорилго, зорилт

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн дүрэм, чиг үүргийг хэрэгжүүлэх ажлын

хүрээнд 2014 онд дараах чиглэлээр ажлаа төлөвлөн ажиллалаа. Үүнд:

Багшийн хөгжил хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг дэмжсэн

багшлах арга зүйг боловсруулах, түгээн дэлгэрүүлэх, багшийн мэргэжил дээшлүүлэх

тогтолцоог бэхжүүлэх ерөнхий зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ.

1. Байгууллагын дотоод зохион байгуулалтыг оновчтой болгож, тогтвортой үйл

ажиллагааны нөхцлийг хангах

2. Мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалт зохион байгуулах, үр дүнг тооцох

3. Мэдээллийн технологи онлайн зайн сургалтын арга зүйг хэрэгжүүлэх

4. Гадаад харилцаа, хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэх, олон улсын түвшинд үр дүнтэй

хэрэгжиж байгаа сайн туршлагуудыг багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үйл

ажиллагаанд хэрэгжүүлэх

5. Багшийн хөгжлийг дэмжсэн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, багшлах арга зүйд

тулгамдаж буй асуудлыг судлан илрүүлж, шийдвэрлэх арга замыг сонгон ажлын

байрандаа мэргэжил дээшлүүлэх таатай нөхцөл бүрдүүлэх, багшийн тэргүүн

туршлагыг түгээн, нэр хүндийг өсгөх,Хүүхэд бүрийн хөгжлийг дэмжсэн багшах арга

зүйг боловсруулах, түгээн дэлгэрүүлэх тогтолцоог бэхжүүлэх


6

6. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагаанд мониторинг хийх, сургалтад

хамрагдсан багш нартай эргэх холбоо тогтоож, сургалтын хөтөлбөр, үр дүнг

сайжруулах

7. Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны

хэрэгжилтийн явцыг тухайн үед нь сурталчлах замаар нийгмийн өөрчлөлтөд

оруулах боловсролын хувь нэмрийг өргөжүүлэх

Дээрх зорилго, зорилтын хүрээнд 2014 онд хийсэн ажлууд, тэдгээрийн гүйцэтгэл, үр дүн,

сайжруулахтай холбоотой санал, зөвлөмжийг энэхүү тайланд тусгав.

(БМДИ-ийн 2014 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, биелэлтийг Хавсралт 1-д үзүүлэв.)


7

ХОЁР. БМДИ –ИЙН 2014 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХҮРЭЭНД

ГҮЙЦЭТГЭСЭН АЖИЛ

2.1.Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын

багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны А/287 дугаар тушаалын дагуу

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг багшийн мэргэжил дээшлүүлэх чиг үүрэг бүхий сургалт,

арга зүйн төв байгууллагын захирлын баталсан графикийн дагуу сургалтыг төвлөрсөн

болон бүсчилсэн хэлбэрээр зохион байгуулж сургуулийн өмнөх боловсрол, ерөнхий

боловсролын сургуульд эхний болон 5, 10 дахь жилдээ ажиллаж буй 7328 багш, удирдах

болон бусад ажилтныг хамруулан зохион байгууллаа. Үүнд:

1. Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагад эхний

жилдээ ажиллаж буй 1755, тав дахь жилдээ ажиллаж буй 2409, арав дахь жилдээ

ажиллаж буй багш 1728 нийт 5982 багш

2. Ерөнхий боловсролын сургуулийн эхний болон тав дахь жилдээ ажиллаж буй

захирал(125), сургалтын менежер(254),

3. Сургуулийн өмнөх боловсролын эхний болон тав дахь жилдээ ажиллаж буй

цэцэрлэгийн эрхлэгч(171), арга зүйч(111)

4. Ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтыг дэмжих ажилтнууд 601 (нийгмийн

ажилтан 165, номын санч 107, сургуулийн эмч 219, дотуур байрын багш 110)

5. Тусгай хэрэгцээт боловсролын багш ажилтнууд174 (тусгай сургуулийн согог зүйч

багш 29, тэгш хамруулах сургалт эрхэлж буй боловсролын ажилтан 102, тусгай

цэцэрлэгийн багш 43)-д мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг зохион байгууллаа.

Эдгээрийг хүснэгтээр үзүүлбэл:

Хүснэгт 1. 1,5,10 дахь жилдээ ажиллаж буй багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн

сургалтад оролцогчдын тоо

Ажилласан жил Бүгд

Үүнээс ЕБС СӨБ

Нийт

уд

ирах

аж

ил

тан

Арга

зүй

ч

Нийт б

агш

захира

л

Сурга

лты

н

менеж

ер

Багш

Бусад

аж

ил

тан

Цэц

эрл

эги

йн

эрхл

эгч

Багш

арга

зүйч

Эхний жилдээ ажиллаж буй

2191 358 78 1755 90 151 1425

117 330 78

5 дахь жилдээ ажиллаж буй

2634 192 33 2409 35 103 2117

54 292 33


8

10 дахь жилдээ ажиллаж буй

1728 0 0 1728

1568

160

Бүгд 6553 550 111 5892 125 254 5110 0 171 782 111

Хүснэгт 2. ЕБС, тусгай хэрэгцээт боловсролын ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтад оролцогчдын тоо

ЕБС-ийн ажилтан

Нийгмийн ажилтан 165

Сургуулийн эмч 219

Номын санч 107

Дотуур байрын багш 110

ЕБС-ийн ажилтан 601

Тусгай хэрэгцээт боловсролын багш, ажилтан

Тэгш хамруулан сургалтыг зохион байгуулж буй боловсролын ажилтан

102

Тусгай сургуулийн согог зүйч 29

Тусгай цэцэрлэгийн багш 43

Тусгай хэрэгцээт боловсролын багш, ажилтан (Нийт) 174

Бүгд 775

2.1.1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалт

2.1.1.1. Эхний жилдээ ажиллаж буй багшийн мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Эхний жилдээ ажиллаж байгаа багш, ажилтанд зориулсан үндсэн сургалтын зорилго

нь хувь хүний хөгжил болон ажлын байрны тодорхойлолтод заасан үндсэн чиг үүргийг

хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэхэд оршино1 гэснийг үндэслэн дараах нийтлэг зорилтууд

бүхий 10 өдрийн сургалтын хөтөлбөрийг мэргэжил бүрийн онцлогтойгоор боловсруулан

хэрэгжүүллээ.

Зорилт:

Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, түүний хэрэгжилттэй танилцаж,

туршлага судлах

Анги удирдах, эцэг эхтэй ажиллах, хүүхдийг оношлох арга зүйд суралцах

12 жилийн үндэсний хөтөлбөр басургалтын шинэчилсэн хөтөлбөр, сурах бичгийн

агуулгын залгамж холбоог судалж, хичээл төлөвлөлтөнд идэвхтэй сургалтын

аргуудыг ашиглах, явцын ба эцсийн үнэлгээг хэрэгжүүлэх

Мэдээлэл харилцааны технологид тулгуурлан онлайн, зайн сургалт зохион

байгуулах болон суралцахад шаардагдах мэдлэг чадвар эзэмших

1Сургуулийн өмнөх болон бага,дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам

(Боловсрол, шинжлэх ухааны cайдын 2013 оны 08 сарын 09 өдрийн А/287 дугаар тушаалын хавсралт)


9

Хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийн дэмжсэн арга зүйн туршлага судалж, хичээлийн

судалгааны арга зүй, багшлах ур чадвараа дээшлүүлэх

Мэргэжлийн онол, арга зүйн тулгамдсан асуудлуудаа хамтран шийдвэрлэх бломж

бүрдүүлэх, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх+

Сургалтын төлөвлөлт, хэрэгжилт:

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны 287 дугаар тушаалаар батлагдсан

“Сургуулийн өмнөх болон бага,дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш, ажилтны

мэргэжил дээшлүүлэх журам"-ыг үндэслэн зохион байгуулсан бөгөөд 2014 онд эхний

жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтад хамрагдахаар

аймаг, нийслэлийн боловсролын газруудаас 1920 багшийн судалгааг ирүүлсэн. Сургалтын

зохион байгуулалтын явцад судалгаанд 2,3 түүнээс олон жил ажилласан багшийн нэр

ирүүлсэн, зарим багшийн овог, нэр, хаяг буруу бичигдэн давхардсан зэрэг шалтгаантайгаар

сургалтад хамрагдвал зохих хүний тоо 1832 болж буурсан. Үүнээс 228 багш тодорхой бус

шалтгаанаар ирээгүй, судалгаанаас нэр орхигдсон 151 багш эхний жилдээ ажиллаж буйг

нотлох нийгмийн даатгалын дэвтэр, сургуулийн тодорхойлолт зэрэг материал бүрдүүлэн

оролцсоноор 1755 багш сургалтад хамрагдсан нь хамрагдвал зохих багш нарын 95,8%

тай тэнцэж байна.

Эндээс аймаг, нийслэлээс ирсэн анхан шатны тоон судалгаа гүйцэд биш,

магадлагдаагүй байгаа нь харагдаж байна. Сургалтад хамрагдсан багш нарын 736 буюу

42,1% нь нийслэлээс, 1016 буюу 57,9% нь орон нутгаас оролцсон байна.

График 1. Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын сургалтад хамрагдсан нийслэл, орон

нутгийн багш нарын эзлэх хувь

Эхний жилдээ ажиллаж буй 14 мэргэжлийн багшийн үндсэн сургалтыг Улаанбаатар хотод

төвлөрсөн, Булган, Увс, Говь-Алтай аймагт тус тус бүсчилсэн хэлбэрээр нийт 24 ээлжээр

зохион байгуулав.

Нийслэл42,1%Орон

нутаг57,9%

Сургалтад хамрагдсан багш нарын хувь


10

График2. Эхний жилдээ ажиллаж буй багшийн мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг бүсчилсэн байдал

Хүснэгт 3. Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтын хугацаа, байршил:

№

Сурга

лты

н

ал

ба

Хэнд

Орол

цо

гчд

ын

тоо

Ээл

ж б

ол

он

группи

йн т

оо

Хэзээ Хаана Хэн

1

ХНХУСА

Монгол хэл 123 1 II/14-II/23 24, 23-р сургууль Б.Цасанчимэг; С.Амарсайхан

2 Түүх, нийгмийн

ухаан 93 1 II/14-II/23 Шинэ эрин

ЧГажиддулам; Р.Золзаяа

3 Биеийн тамир 109 1 II/25-III/06 БТДС Д.Мэндбаяр;

З.Самданжамц

4 ДУ технологи 101 1 II/25-III/06 Монгени Б.Баттулга

5 Англи хэл 112 2 II/25-III/06 III/18-III/25

23-р сургууль Ж.Эгшиглэн

6 Орос хэл 16 1 III/11-III/18 БХО Ж.Эгшиглэн

7

БУСА

Математик 155 2 II/14-II/23 II/25-III/6

33-р сургууль Д.Даваасүрэн;

Ж.Буянт

8 Физик 77 1 II/14-II/23 2-р сургууль Э.Амаржаргал;

Н.Сайнбаяр

9 Хими 47 1 II/14-II/23 6-р сургууль Ж.Энэбиш

10 Биологи 67 1 II/14-II/23 БХО М.Оюунчимэг

11 Газарзүй 59 1 II/14-II/23 Шинэ-Эрин Х.Билигсайхан

12 Мэдээлэл зүй 58 2 21/II-2/III 4/III-14/III

БХО-402 Н.Булгантамир

13

СӨБ ББСА

Бага ангийн багш 363 4

II/14-II/23 УБ дунд сургууль

Шавь ЦС 53-р сургууль 48-р

сургууль

Л.Цэрэндолгор; Ц.Нарантуяа; Д.Энхутулга; Э.Даваахүү

II/14-II/23

II/25-III/06 Булган аймаг Д.Энхтулга; Э.Даваахүү; Н.Мөнхбаяр;

II/25-III/06 Говь-Алтай

аймаг Л.Цэрэндолгор Ц.Нарантуяа

14 СӨБ-ын багш

нар 329 4 II/25-III/06

Улаанбаатар Монгени ЦС

Д.Нарантуяа

СӨБ болон ЕБС-ийн эхний жилдээ ажиллаж буй багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалт /1755 багш/

Улаанбаатар /14 мэргэжлийн

1610 багш/

Булган/бага ангийн 54

багш/

Увс /СӨБ-ын 51 багш/

Говь-алтай/бага ангийн 40

багш/


11

III/11-III/17

Улаанбаатар Монгени ЦС

Д.Нарантуяа

IV/1-IV/7 Увс аймаг Д.Нарантуяа

IV/11-IV/17

Улаанбаатар Д.Нарантуяа

15 Хөгжмийн боловсрол

51 1 II/14-II/23 Улаанбаатар Монгени ЦС

С.Батболд

Бүгд

СӨБ, ЕБС-д эхний жилдээ ажиллаж буй

багш

1755 18 II/14-IV/17 Улаанбаатар, Булган, Говь-

Алтай, Увс Арга зүйчид 23

(Сургалтад хамрагдвал зохих болон хамрагдсан багш нарын тоог аймаг дүүрэг бүрээр

хавсралт 2-д үзүүлэв.)

Сургалтын хөтөлбөр боловсруулахдаа “ЕБС-ийн багшийн ажлын байрны үлгэрчилсэн

тодорхойлолт”, Багш ажилтаны мэргэжил дээшлүүлэх журамд заагдсан зорилго, 2012-2013

оны хичээлийн жилд Багшийн хөгжил хөтөлбөрийн хүрээнд, боловсролын хүрээлэнтэй

хамтран хийсэн “Багшийн хөгжих хэрэгцээний судалгаа”-нд үндэслэн боловсруулсан.

Энэхүү хөгжих хэрэгцээний судалгааны дүгнэлтээс харахад залуу багш нарт ээлжит

хичээлийн явцад асуултаар хичээлээ үр дүнтэй хөтлөх, асуултаа боловсруулах, төлөвлөх,

хүүхэдтэй чин сэтгэлээсээ харилцах чадвар дутагдаж байгаа нь батлагдсан тул арга

зүйчдийн өөрсдийн хуримтлуулсан туршлага, зочин багш нарын хамтаар , эхний жилдээ

ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын үйл ажиллагаа зохион

байгуулсан төдийгүй анги удирдах, эцэг эх, хүүхэдтэй ажиллах, хичээлээс гадуурх ажил

зохион байгуулах арга зүй, боловсролын бичиг баримт хөтлөх зэрэг асуудлыг хамгийн

тулгамдсан асуудал байдаг тул хөтөлбөрт тусгасан.

Эхний жилдээ ажиллаж байгаа багш нарт зориулсан сургалтын хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлэх 100 цагийн 70-80 хувьд дадлага , бие даасан үйл ажиллагааг төлөвлөж,

оролцогч багш нар хамтран хичээл бэлтгэх, заах, ажиглах, сайжруулах дадлага ажил

хийснээс гадна идэвхтэй сургалтын арга, хүүхдийн сурахад тохиолддог бэрхшээлийг

илрүүлэх, даван туулах арга зам, хичээлийн судалгаа хийх зэрэг хүүхдийн хөгжлийг

дэмжсэн сургалтын арга зүйг мэргэжлийн хичээлүүд тус бүрийн онцлогт тохируулан

дадлага ажил хийлгэсэн нь үр дүнтэй болсон.

Сургалтын агуулгын 10-20 хувьд нь “Бага, дунд боловсролын чанарын шинэчлэлийн

бодлого, түүний хэрэгжилтийн явц”, “Багшийн хөгжлийн хөтөлбөр, хэрэгжүүлэх арга зам”,

“ЕБС-ийн багшийн ажлыг үнэлэх журам”, “Мэргэжил дээшлүүлэх үзэл баримтлал” зэрэг

бодлого чиглэлийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой мэдээлэл, лекц, ярилцлага, хэлэлцүүлэг,

удирдамжийн дагуу нийслэлийн сургууль, багшийн туршлагатай танилцах, уран зургийн

галерей, музей, нээлттэй эх сурвалжуудыг сургалтад ашиглах арга зүйд суралцах,

”Тогтвортой хөгжлийн боловсрол”-ын агуулгыг сургалтын хөтөлбөртэй уялдуулах

боломжийг судлах зорилгоор танхимын гадуурх сургалтыг зохион байгуулав.


12

Сургалтын онцлог:

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх шинэ журмыг үндэслэн зохион байгуулсан анхны

сургалт болсон.

Сургалт танхимын болон онлайн хэлбэрийг хослуулсан анхны сургалт болсон.

Сургалтад хамрагдсан эхний жилдээ ажиллаж буй багш нар нь ажлын туршлага

багатай боловч ажлын байранд тулгарч байгаа асуудал болон хэрэгцээ,

шаардлагаа тодорхойлон сургалтад чин сэтгэлээсээ хандаж мэдье, суръя гэсэн

хүсэл эрмэлзлэл их байгаа нь энэхүү сургалтад оролцогчдын онцлог бөгөөд

сургалтын хөтөлбөр нь оролцогчдын эрэлт хэрэгцээг хангаж чадахуйц үндэслэлтэй

боловсруулагдсан нь сургалтын явцын болон дараах санал асуулгын дүнгээс

харагдаж байлаа.

Сургалтын шинэчилсэн хөтөлбөр хэрэгжүүлж буй лаборатори сургуулийн багш нар,

12 жилийн үндэсний хөтөлбөрөөр хичээллэж буй багш нар хамтдаа суралцсанаар

сургалтын шинэчилсэн хөтөлбөрөөр хичээллэх явцад өөрт тохиолдож байгаа

асуудал, тэдгээрийг хэрхэн шийдвэрлэж байгаа арга туршлагаа хуваалцсан.

Сургалтын үр дүн:

Эхний жилдээ ажиллаж буй залуу багш нарт мэргэжлээрээ бахархах, нийгэм дэх

багшийн үүрэг, нийгмийн дэвшилтэт өөрчлөлтийг манлайлагч байх хариуцлагаа

ухамсарлаж, багшийн ѐс зүй, нэр төрийг эрхэмлэх сахих эрмэлзлэл, хандлагын

ахиц гарсан ба багшийн мэргэжлээр ажиллах урам зориг итгэлийг төрүүлсэн.

Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нар үндсэн сургалтад хамрагдсанаар, багшлах

эрхээ нээлгэх нэг үндэслэл, болзлыг хангасан.

Танхимын сургалтын үргэлжлэл болгон онлайн даалгавар, сургалтын материал

төлөвлөж, онлайн сургалтад хамрагдахад зайлшгүй шаардагдах чадвар олгох

сургалтыг танхимын сургалтын хөтөлбөрт тусган хэрэгжүүлсэн. Эхний жилдээ ажиллаж

буй багш нар онлайн сургалтад хамрагдсан нь багш ажлын байрандаа тасралтгүй

хөгжих боломжийг бүрдүүлэх, онлайн сургалтыг багшийн мэргэжил дээшлүүлэх нэг

хэлбэр болгон зохион байгуулах суурийг тавьсан алхам боллоо.

Залуу багш нар ажлын байрны тодорхойлолтод заагдсан чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд

тулгамдаж буй асуудлуудаа ярилцах, сургагч болон хамтран оролцогч багш нараас

суралцах боломжоор хангагдсанаар их дээд сургуулиас олж авсан мэдлэг, чадвараа

практик дээр хэрэгжүүлэх, тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлэх арга зүйн чиглэлтэй

болсон.

Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого чиглэл, хэрэгжилтийн явцын

мэдээллээр хангагдсан.

Сургалтын идэвхтэй аргууд, хичээлийн судалгааны арга зүй, явцын үнэлгээг анги

танхимд хэрэгжүүлэх, суралцагч төвтэй сургалт зохион байгуулах арга зүйд суралцсан.

Багшийн ажлын эрх зүйн орчин, дүрэм журмууд, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх, ажлаа

төлөвлөх, өөрийн үнэлгээ хийх арга зүйд суралцсан.


13

2.1.1.2. Тав дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалт

Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллага, ерөнхий боловсролын сургуульд 5 дахь

жилдээ ажиллаж буй 2409 багшид мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтыг дараах зорилго,

зорилтын хүрээнд зохион байгууллаа.

Зорилго: Боловсролын шинэчлэлийн бодлого, зорилтыг хэрэгжүүлэх, хүүхэд бүрийг

хөгжүүлэх арга зүйд дэмжлэг үзүүлж, хуримтлуулсан мэдлэг туршлагаа хуваалцаж бие биенээсээ суралцах, ажил, мэргэжлийн чиглэлээр эзэмшсэн мэдлэг, ур чадвараа ахиулах, цаашид бие даан өөрийгөө хөгжүүлэх арга барил эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

Энэхүү зорилгод хүрэхийн тулд дараах зорилт дэвшүүлэн хэрэгжүүлэхийг зорьж ажиллав.

Үүнд:

Боловсролын шинэчлэлийн бодлого, түүний хэрэгжилтийн талаар нэгдсэн

ойлголттой болох

Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх зарим арга зүй, технологид суралцах

Туршлага хуваалцах явцдаа сурагч, эцэг эх, бусад багш нартай хамтран ажиллах

шинэ арга барилд суралцах

Ажлын байран дээр хамтран хөгжих, бие даан өөрийгөө хөгжүүлэх арга барилд

суралцах

5 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад 3083 хамрагдахаас 2409

хамрагдсан нь 78,1%-ийн ирцийн үзүүлэлттэй байна. Үүнд жирэмсний болон амаржсаны

чөлөө авсан, ар гэрийн гачигдалтай, өвчтэй, ажлаас гарсан, Боловсролын газруудаас ирсэн

судалгаанд жилийн ангилал тохирохгүй болон өмнөх жилүүдэд сургалтад хамрагдсан

хүмүүсийн нэрсийг ирүүлсэн, мэргэжлийг буруу бичиж ирүүлсэн зэрэгтэй холбоотой байна.

5 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтыг

Улаанбаатар, Архангай, Говь-Алтай, Ховд, Баян-Өлгий, Өвөрхангай гэсэн 6 бүсэд

төвлөрсөн болон бүсчилсэн хэлбэрээр зохион байгууллаа.

График 3. 5,6 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэрэгжил дээшлүүлэх сургалтын

бүсүүд

5 дахь жилдээ ажиллаж буй багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалт /2409 багш/

Улаанбаатар

1779

14 мэргэжлээр

Архангай 150

ТНУ

МХУЗ

Зураг, технологи

Биеийн тамир

Ховд-166

Математик

ТНУ

МХУЗ Зураг,технологи


Баян-Өлгий 176

Бага анги-112

СӨБ 64

Говь-Алтай 47

Бага анги 47

Өвөрхангай 91

Бага анги 91


14

Хүснэгт 4. 5,6 дахь жилдээ ажиллаж буй багшийн үндсэн сургалтын зохион

байгуулагдсан хугацаа, байршил

№ Мэргэжил

Ни

йт

ор

ол

цо

гчд

ын

то

о

Хэнд

Ор

ол

цо

гчд

ын

то

о

Хаана Хэзээ

1 Бага боловсрол

587

Нийслэлийн 9 дүүрэг 162 Улаанбаатар 4 сарын 03-аас 10

Төв, Өмнөговь, Дундговь, Сэлэнгэ, Дорноговь, Орхон, Булган, Дархан, Хөвсгөл, Говьсүмбэр, Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар

179 Улаанбаатар 4 сарын 10-18

Баянхонгор, Өвөрхангай, Архангай

90 Өвөрхангай 4 сарын 21-28

Говь-Алтай, Завхан 47 Говь-Алтай 4 сарын 21-28

Баян-Өлгий, Ховд, Увс 109 Баян-Өлгий 4 сарын 21-28

2 Хөгжим 73 21 аймаг, Улаанбаатар 73 Улаанбаатар 4 сарын 10-18

3 СӨБ 292

УБ; Дархан, Орхон, Булган, Сэлэнгэ, Төв, Говьсүмdэр


Архангай, Баянхонгор, Дундговь, Өмнөговь, Өвөрхангай, Хөвсгөл


Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий, Дорноговь


Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд

70 Баян-Өлгий 6 сарын 20-27

4 Монгол хэл, уран зохиол

171

Улаанбаатар, Говьсүмбэр, Булган, Дархан, Дорнод, Дорноговь, Дундговь, Орхон, Өмнөговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Хэнтий, Төв ,


Архангай, Баянхонгор Өвөрхангай,Хөвсгөл

46 Архангай 4 сарын 21-28


39 Ховд 5 сарын 05-12

5 Түүх нийгмийн ухаан

153

Нийслэл, Говьсүмбэр, Булган, Дархан, Дорнод, Дорноговь, Дундговь, Орхон, Өмнөговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Хэнтий, Төв




Архангай, Баянхонгор Өвөрхангай, Хөвсгөл



15

6 Биеийн тамир

173





Архангай, Баянхонгор Өвөрхангай,Хөвсгөл


7 Зураг, технологи

133



Архангай,Өвөрхангай,Хөвсгөл, Баянхонгор




8 Гадаад хэл 334

УБ, Төв Дархан- Уул, Сэлэнгэ, Дорноговь, Орхон


Архангай ; Баянхонгор; Баян-Өлгий, Булган; Говь-Алтай Говьсүмбэр, Дорнод, Дундговь,Завхан англи хэлний багш нар

116 Улаанбаатар 5 арын 19-28

Өвөрхангай Өмнөговь; Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Төв, Ховд; Увс Хөвсгөл, Хэнтий англи хэлний багш нар


21 аймаг, нийслэлийн орос хэлний багш нар


9 Математик 153



Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд аймгаас бусад аймгууд+Улаанбаатар 9 дүүрэг


10 Мэдээлэл зүй

88

Улаанбаатар-9 дүүрэг 34 Улаанбаатар 4 сарын 01-08

Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Дорнод, Өмнөговь, Хөвсгөл, Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Ховд, Увс


Архангай, Булган, Баянхонгор, Говьсүмбэр, Дархан, Дорноговь, Дундговь, Орхон, Өвөрхангай, Хэнтий, Төв


11 Хими 68 21 аймаг, Улаанбаатар 68 Улаанбаатар 5 сарын 02-09

12 Биологи 61 21 аймаг, Улаанбаатар 61 Улаанбаатар 5 сарын 02-09


16

13 Газар зүй 52 21 аймаг, Улаанбаатар 52 Улаанбаатар 5 сарын 02-09

14 Физик 71 21 аймаг, Улаанбаатар 71 Улаанбаатар 2 сарын 26-3 сарын 07, 11 сарын 03-10

2409 Бүгд 2409

(5 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад оролцогчдын ирцийг Хавсралт

3-д үзүүлэв.)

Тав дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтыг БМДИ-ийн арга зүйчид, багш

бэлтгэх их дээд сургууулийн багш нартай (МУИС, МУБИС, Боловсролын хүрээлэн), хамтран

зохион байгуулсан. Гадаад хэлний багш нарын сургалтыг дараах хоѐр байгууллагатай

хамтран зохион байгууллаа. Үүнд:

Зүүн Сибирийн улсын боловсролын академитай (ЗСУБА) хамтран “Монгол улс дахь орос

хэлийг гадаад хэлний үүднээс заагч багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт зохион

байгуулах” төслийг боловсруулж уг төслийн дагуу орос хэлний багш нарын мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтыг ЗСУБА-тай хамтран зохион байгуулсан бол англи хэлний багш

нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг “Сантис” боловсролын төвтэй хамтран зохион

байгуулсан бөгөөд энэ ажлыг гүйцэтгэлийн тойм мэдээллийг доор оруулав.

Сантис Боловсролын Төв нь Багшийн Мэргэжил Дээшлүүлэх Институтээс зарласан

Ерөнхий боловсролын сургуульд тав, зургаа, арав, арван нэгдэх жилдээ ажиллаж буй англи

хэлний багшид зориулсан үндсэн сургалт зохион байгуулах зөвлөх үйлчилгээний тендерт

амжилттай оролцож зохион байгууллаа. Сургалтыг “Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд

боловсролын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам”-ыг баримтлан,

ELTeach- Англи хэл заах арга зүйн олон улсын хөтөлбөрийг үндэслэн боловсруулсан

сургалтын хөтөлбөрөөр, багш нарын англи хэлний мэдлэг чадвар, хэрэглээ, сургалтын

арга барил, заах арга зүйг онол практиктай хослуулан сайжруулах зорилгоор сургалт лекц,

дадлага-семинар /workshop/ гэсэн хэлбэрээр зохион байгууллаа.

Сантис Боловсролын төв нь багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институттай байгуулсан

гэрээний дагуу ЕБС-д тав, зургаа, арав, арван нэгдэх жилдээ ажиллаж буй англи хэлний

багш нарын англи хэлний мэдлэг чадварыг олон улсын стандарт шалгуураар тогтоох

зорилгоор I, II ээлжийн 193 багшийг TOEIC англи хэлний олон улсын шалгалтад

хамрууллаа2. TOEIC шалгалтын сонсох, унших чадвар нь тус бүр 495 оноогоор, нийт 990

оноогоор дүгнэгддэг. Нийт шалгуулагчдын дундаж онооноос үзвэл багш нарын сонсох

чадвар 35.1 хувь, унших чадвар 26.8 хувь, ерөнхий чадвар 31 хувь гэж дүгнэгдсэн байна.

2 TOEIC (Test of English for International Communication) шалгалт нь англи хэлийг гадаад хэл болгон судалж буй хүмүүсийн

ажлын байрны өдөр тутмын харилцааны англи хэлний мэдлэг чадварыг шалгадаг олон улсын шалгалт бөгөөд өнөөдөр

дэлхийн 150 гаруй оронд ажлын байранд шаардагдах англи хэлний үндсэн шалгуур болгон ашиглаж байна. Мөн түүнчлэн

англи хэлийг гадаад хэл болгон судалж буй орнууд бүх шатны сургуулийн англи хэлний багш нарын мэдлэг чадварыг

TOEIC шалгалтын оноогоор тогтоон багшийн мэргэжлийн стандарт болгон хэрэглэж байна.


17

Диаграм1. Багш нарын сонсох, унших онооны харьцуулалт

Унших сонсох чадварыг нийт шалгуулагчдын дундаж онооноос үзвэл багш нарын

сонсох чадвар 33.7 хувь, унших чадвар 26.2 хувь байна гэж дүгнэгдсэн байна. Багш нарын

ерөнхий чадвар 30 хувьтай байлаа.

Диаграм 2. Шалгуулагчдын оноо

Судалгаанаас харахад төв суурин газрын багш нарын мэдлэг чадварын үзүүлэлт

харьцангуй дээгүүр байгаа нь газар нутгийн байршил, дэд бүтцийн хөгжил мөн багшийн

өөрийгөө хөгжүүлэх хүчин зүйлд нөлөөж болох юм гэсэн дүгнэлтэд хүргэж байна.

Диаграм 3. Шалгуулагчдын оноо /орон нутгийн байршлаар/

Сонсох Унших Нийт

495 495

990

167 130297

авбал зохих оноо Авсан оноо

0

100

200

300

400

Унших Сонсох Нийт

183139

322

168129

397

Нийслэл (75 шалгуулагч) орон нутаг (117 шалгуулагч )


18

Судалгааны дүгнэлт:

Боловсролын шинэчлэлийн тулгамдсан асуудлын нэг нь багшийн арга зүй, ур

чадварыг дээшлүүлэх бөгөөд ЕБС-ын англи хэлний багш нарын мэдлэг чадварыг

TOEIC олон улсын шалгалтаар тогтоон өнөөгийн бодит байдалд анализ хийх нь

англи хэлний багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх хөтөлбөр боловсруулахад үндэс

суурь мэдээлэл болох юм.

Дээрх TOEIC шалгалтын оноонд хийсэн судалгаанаас харахад 35 хувь нь 250-аас

доош, 51 хувь нь 255-400 оноор авсан байгаа нь англи хэлний багш нарын мэдлэг

чадвар нэлээд доогуур байна гэсэн үзүүлэлт юм. Өөрөөр хэлбэл ЕБС-ийн англи

хэлний багш нарын дийлэнх хувь буюу 86 хувь нь дунд шатны англи хэлний мэдлэг

чадвартай гэж дүгнэгдсэн байна. Энэ нь ойлгох чадвар сайн ч өгүүлбэрийн дүрмийн

бүтэц дээр алдаа гаргаж харилцан ярианд оролцдог тул ажлын байранд, мэргэжлийн

түвшинд хязгаарлагдмал чадамжтай байгаа нь боловсролын хөгжлийн бодлого

олон улсын шинж чанартай болж өнөөгийн хөгжлийн боловсролын шинж чанарыг

тодорхойлж байгаа одоо цагт нэлээд доогуур үзүүлэлт юм.

Диаграм 4. Шалгалтад хамрагдсан нийт багш нарын дундаж оноо:

Иймд:

Цаашид англи хэлний багш нарын англи хэлний мэдлэг чадвар, тухайлбал сонсох,

унших чадварыг сайжруулах шаардлагатай байна.

Англи хэлийг гадаад хэл болгон заадаг дэлхийн улс орнуудын багш нар

суралцагчдыг англи хэлийг чадварлаг эзэмшиж, чөлөөтэй ярьдаг болоход туслахыг

эрмэлздэг нийтлэг зорилготой байдаг. Гэтэл “багшийн эрдэм шавиас” гэдэгчлэн

багш өөрөө тухайн хэлийг сайтар эзэмшээгүй, тухайн зүйлдээ мастер буюу үлгэрлэн

манлайлагч болоогүй тохиолдолд суралцагсдын сурлагын амжилтын талаар ярихад

хүндхэн юм.

Манай орны хувьд сургууль төгсөх шалгалт буюу элсэлтийн ерөнхий шалгалтын

сорилын даалгаврууд нь ихэвчлэн англи хэл зүйн мэдлэгийг шалгахад чиглэсэн,

чадвар хэрэглээг шалгах даалгавар маш цөөн байдаг зэрэг нь багш зөвхөн учир

тоймгүй их үгийн сан, хэл зүйн мэдлэг агуулсан сурах бичгийг бүрэн дүүрэн

эзэмшүүлэхийг зорьж сайн багш болох гэсэн өрөөсгөл бодлого юм гэсэн талаар

мэргэжлийн хүмүүсийн санал сэтгэгдэл байнга яригддаг билээ.

250-40535%

405-60012%

255-40051%

785-9901%

605-7801%


19

Иймд багшийн стандарт, англи хэлний багш нарын мэдлэг чадварын “бенчмаркин”-г

тогтоон хэрэгжүүлэх нь нэн тэргүүний шаардлагатай ажил болж байна гэж дүгнэх байна.

Тодорхой стандарт тогтоосон тохиолдолд багш нарын мэдлэг чадварыг системтэй

сайжруулах нөхцөл, эрх зүйн орчин бүрддэгийг бусад орны жишээнээс харж сургамж

болгон хэрэгжүүлж болох юм.

Англи хэлний багш нарын сургалтыг Сантис боловсролын төвтэй хамтран зохион

байгуулснаар :

Суралцагчид англи хэлийг гадаад хэл болгон судалдаг олон оронд сургагч багшаар

ажиллаж байсан туршлагатай АНУ, Англи, Канад зэрэг орнуудын төрөлх хэлтэн багш

нарын лекц сонсож, тэдэнтэй харилцан ярилцаж, хамтран дадлага ажил хийх

зэргээр сургалтын туршид англи хэлний орчинд ажилласан.

Англи хэлний боловсролын хөгжлийн чиг хандлага, заах арга зүй, технологид гарч

буй өөрчлөлт, олон улсад мөрдөгдөж буй стандарт зэрэг чиглэлээр хамгийн сүүлийн

үеийн агуулга бүхий лекцүүдийг хөтөлбөртөө багтаасан нь сургалтын бас нэг давуу

тал байлаа.

Сургалтын хөтөлбөрийн агуулга нь

ELTeach-англи хэл заах арга зүйн олон

улсын хөтөлбөрийн агуулгын хүрээнд:

англи хэлний сургалтын стандарт

хөтөлбөр, хэлний чадвар, заах арга зүй

гэсэн 3 чиглэлээр төлөвлөгдсөн.

Англи хэлний боловсролын

өнөөгийн чиг хандлага, олон улсын

стандарт, англи хэл заах арга зүйн сүүлийн

үеийн арга техникүүдийн чиглэлээр АНУ,

Англи, Канад зэрэг англи хэлт орнуудын

англи хэлний багш болон сургагч багш нар

хичээлийг мэргэжлийн өндөр түвшинд


20

заасан болно. /Тухайлбал: Англи улсын иргэн сургагч багш David Jasmine,. АНУ-ын иргэн,

сургагч багш Diane Young, Канад улсын иргэн англи хэлний багш Thomas Rowe зэрэг/

Дадлага ажлын үеэр суралцагсад хоорондоо танилцах, ажлын туршлага солилцох,

заах арга зүйн олон аргуудыг нэгнээсээ суралцах, гадаад багштайгаа санал солилцох,

англи хэлний ярих чадвараа дээшлүүлэх зэрэг ач холбогдолтой байлаа.

ЕБС-д ажиллаж байгаа багш нарын англи хэлний мэдлэг чадвар доогуур, хэлний амьд

харилцаанд орж байгаагүй, өдөр тутмын хэрэглээ, орчин байдаггүй, төрөлх хэлтний лекцийг

ойлгохгүй зэрэг нь багшид өгөх үнэлгээнд нөлөөлөх нэг хүчин зүйл болсон байх

магадлалтай. Хичээл заасан багш нарын санал дүгнэлтээс үзэхэд багш нарын ярих чадвар,

нэлээд тааруу байгаа, цаашид сайжруулах шаардлагатай байгаа талаар санал хэлж

байлаа.

Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллага, ерөнхий боловсролын сургуульд 5 дахь

жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтын онцлогоос дурьдвал:

Өмнөх жилд 5 болон 10 жил ажилласан багш буюу 6,11 дэх жилдээ ажиллаж буй

багш нар үндсэн сургалтад хамрагдсан бөгөөд, 2014 онд шинэчилсэн журмаар 5,ба

10 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарт үндсэн сургалт зохион байгуулна гэсэн тул

энэ жил 6,11 дэх жилдээ ажиллаж буй багш нар мэргэжил дэшлүүлэх сургалтад

хамрагдахгүй завсардах нөхцөл байдал үүссэнийг харгалзан 5 болон 6 жил

ажиллаж байгаа багш нарыг хамтад нь сургалтад хамруулсантай холбогдуулан

өмнөх жилээс бараг 2 дахин олон багш сургалтад хамрагдав.

Бүсэд зохион байгуулсан сургалт бүр онцлогтой байлаа. Тухайлбал, нийслэлд

болсон сургалтад их дээд сургуулийн эрдэмтэн багш нарын оролцоо илүү байсан

бол Архангайд дөрвөн мэргэжлийн багш нар хамтарч хагас өдөр танхимын бус

сургалтад хамрагдсан байна.

Мөн Архангай, Булган аймагт болсон бүсийн сургалтад тухайн аймгийн музейг

сургалтад хамрагдсан багш нарт нэгдсэн журмаар үзүүлж, музейг сургалтад ашиглах

арга зүйн асуудлаар багш нар хэлэлцүүлэг хийсэн нь цаашдаа танхимын гадуур

сургалт зохион байгуулахад санаа өгсөн үйл ажиллагаа болжээ.

Үндсэн сургалтын хөтөлбөрт мэргэжлийн секц хамт олны бүтээлч арга,

туршлагатай танилцах, тэднээс суралцах үйл ажиллагаа зохион байгуулсан.

Тухайлбал, БЗД-ийн 33-р сургуулийн монгол хэлний заах аргын секцийн багш нарын

анги удирдах, сургалтын хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, номоор хүүхдийг хөгжүүлдэг

туршлага, СБД-ийн 23-р сургуулийн монгол хэлний секцийн багш нар багаар

хамтарч ажилладаг, уран уншлагад сургадаг, монгол бичгээр уран бичлэгт сургадаг

арга туршлагатай танилцсан бол дүрслэх урлаг технологийн багш нар Монгени

сургуулийн үйлдлээр нь сургах технологитой танилцуулсан байна. Биеийн тамирын

багш нар “Шинэ эрин” сургуулийн биеийн тамирын багш нарын хүүхэд бүрд

хүрэлцээтэй хэрэглэгдэхүүн бэлтгэн хичээл заадаг, 21-р сургуулийн багш нар


21

хүүхэд бүрд өөрийн чадварт тохирсон дасгал хөдөлгөөнийг сонгож хийх нөхцөл

бүрдүүлдэг зэрэг арга туршлагатай танилцсан байна.

Байгалийн ухааны багш нар туршилтат хичээл заах дадлага ажлуудыг хийснээс

гадна тогтвортой хөгжлийн боловсролын талаар танхимд сонссон мэдээллээ

дадлага ажлаар бататган, өөрийн судлагдахууны хичээлийн агуулга, арга зүйгээр

тогтвортой хөгжлийн боловсролын үзэл санааг хэрхэн бага, өсвөр насныханд

төлөвшүүлэх талаар хамтран ярилцаж, бүлгийн ажлууд хийсэн бөгөөд танхимын

гадуурх сургалтаар байгаль орчин ногоон хөгжлийн яамны харьяа “Цэнгэг усны

нөөцийг хамгаалах газар” очиж, байгаль орчин, агаарын бохирдол, цэнгэг усны

нөөцийн хомсдлын тухай сэрэмжлүүлэг лекцэнд хамрагдан, баримтат кино үзэж,

хэлэлцүүлэг хийсэн байна.

Сургалтын үр дүнд:

5,6 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нар харилцан туршлага солилцож, сургалтын

хөтөлбөрт тусгагдсан сэдвүүдээр хамтран суралцсанаар хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн

арга зүйг хэрэгжүүлэх, идэвхтэй сургалтын аргаар хичээл зохион байгуулах ур

чадварт ахиц гарсан. .

Мэдээллийн технологийг сургалтад болон өөрийн ажлын байран дахь мэргэжил

дээшлүүлэх үйл ажиллагаандаа хэрэглэх чадварт суралцсан.

БМДИ-ийн арга зүйчид хамтран ажиллаж танхимын гадуурх сургалтын арга зүйг

хэрэгжүүлж, тодорхой туршлагатай болсон бөгөөд оролцогчдод энэхүү хэлбэрийн

сургалт зохион байгуулах арга зүйн дэмжлэг үзүүлсэн.

Хичээлийн судалгаа, судалгаат хичээл зохион байгуулах, хичээлийн бэлтгэл

судалгаа, хэлэлцүүлгийг үр дүнтэй зохион байгуулах аргачлалд суралцав.

Мэргэжлийн хичээлийн онол, арга зүйд тулгамдаж буй асуудлуудаар харилцан

туршлага солилцож, сургагч багш нараас суралцсан.

2.1.1.3. Арав дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн

сургалт

Зорилго: Арав дахь жилдээ багшилж буй багш, ажилтанд зориулсан үндсэн сургалтын

зорилго нь мэдлэг чадвар, арга туршлагаа хуваалцах, харилцан суралцах, дидактикийн шинэ онол, арга зүй, туршилт судалгааны ур чадвар, зөвлөн туслах арга барил эзэмшихэд чиглэнэ3

гэснийг үндэслэн дараах зорилтуудын хүрээнд сургалтын хөтөлбөрийг мэргэжлийн онцлогтойгоор төлөвлөн хэрэгжүүллээ. Үүнд:

3 Боловсрол, шинжлэх ухааны cайдын 2013 оны 08 сарын 09 өдрийн А/287 дугаар тушаалын хавсралт

Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам


22

Бага дунд боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, багшийн ажлын эрх зүйн

орчны шинэчлэл түүний хэрэгжүүлж байдал туршлага солилцох

Мэргэжлийн дидактикийн мэдлэг чадварыг хөгжүүлэх, сургалтын хөтөлбөр,

төлөвлөгөө боловсуруулах, хэрэгжүүлэх, суралцагчдыг үнэлэх, сургалтын идэвхтэй

аргуудад суралцах, туршлага солилцох

Хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн арга зүй, туршлагаас судалж, хичээлийн судалгааны

арга зүйг эзэмших

Сургууль багш нарын бүтээлч арга, туршлагаас суралцах

Мэдээлэл харилцааны технологи ашиглах чадвараа хөгжүүлэх

ЕБС, СӨБ-ын нийт 14 мэргэжлийн багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтад

2023 багш хамрагдахаас 1728 тус хамрагдсан нь 84,9%-ийн ирцийн үзүүлэлттэй байна.

Үүнд жирэмсний болон амаржсаны чөлөө авсан, ар гэрийн гачигдалтай, өвчтэй, ажлаас

гарсан, Боловсролын газруудаас ирсэн судалгаанд жилийн ангилал тохирохгүй болон

өмнөх жилүүдэд сургалтад хамрагдсан хүмүүсийн нэрсийг ирүүлсэн, мэргэжлийг буруу

бичиж ирүүлсэн зэрэгтэй холбоотой байна. Сургалтыг Улаанбаатар, Дорнод, Ховд,

Хөвсгөл 4 бүсэд орон нутгийн боломж, оролцогчдын тоог харгалзан төлөвлөж, нийт 26

ээлжээр зохион байгуулсан болно.

График 4. 10,11 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн

сургалтын бүсүүд

Хүснэгт 5. 10 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын

зохион байгуулалт

№ Мэргэжи

л Нийт

оро

лц

огч

ды

н

тоо

Хэнд

Орол

цо

гчд

ын

тоо

Хаана Хэзээ

1 Бага

боловсро412

Архангай, Хөвсгөл, Завхан, Булган

63 Хөвсгөл 9 сарын 16-23

10 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалт 1728 багш

Улаанбаатар 1381 багш

14 мэргэжлээр

Ховд 201 багш

ББ-63, СӨБ-26

МХУЗ-49, ТНУ-30, БТ-33

Дорнод 83 багш

ББ-60

СӨБ-23

Хөвсгөл 63 багш

ББ


23

л Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Увс, Ховд

63 Ховд 10 сарын 16-

23

Дархан, Сэлэнгэ, Дорноговь, Дундговь, Орхон,Өмнөговь,

Говьсүмбэр, Төв , Өвөрхангай, Баянхонгор, нийслэлийн БНД,

БХД

95 Улаанбаатар 11 сарын 03-

10

Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар 60 Дорнод 10 сарын 08-

15

Нийслэлийн ХУД, СБД, ТЗ, БГД, ЧД, СХД, БЗД, НД,


24

2 СӨБ-ын

багш 160

Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Увс, Ховд, Завхан


Улаанбаатар, 50

Улаанбаатар

10 сарын 22-29

Архангай, Баянхонгор, Булган, Говьсүмбэр Дундговь, Орхон,

Өвөрхангай, Өмнөговь, Хөвсгөл,Дархан-Уул Сэлэнгэ,

Дорноговь, Төв,

61 11 сарын 22-

29

Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар 23 Дорнод 10 сарын 08-

15

3 Хөгжим 40 21 аймаг, Нийслэл 40 Улаанбаатар 9 сарын 23-30

4 Монгол

хэл, уран зохиол

180

Увс, Ховд, Баян-Өлгий, Завхан, Говь-Алтай,


Архангай, Баянхонгор, Булган, ГСА, Дорноговь, Дорнод,

Дундговь, Орхон, Өвөрхангай, Өмнөговь, Сүхбаатар,

Хөвсгөл, Хэнтий

70 Улаанбаатар 9 сарын 30

аас 10 сарын 06

Улаанбаатар, Дархан, Сэлэнгэ, Төв


20

5 Түүх

нийгмийн ухаан

119

Увс, Ховд, Баян-Өлгий, Завхан, Говь-Алтай,


Улаанбаатар, Дархан 41 Улаанбаатар 9 сарын 30


Архангай, Баянхонгор, Булган, Говьсүмбэр, Дорноговь,

Дорнод, Дундговь, Орхон, Өмнөговь, Өвөрхангай,

Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Төв, Хөвсгөл, Хэнтий


20

6 Биеийн тамир

116

Улаанбаатар, Дархан, Орхон, Хэнтий8 Сэлэнгэ, Төв,

Дорноговь, Говьсүмбэр, Өвөрхангай, Дундговь,

Архангай, Баянхонгор, Булган, Дорнод, Өмнөговь, Сүхбаатар,

Хөвсгөл,

83 Улаанбаатар 9 сарын 30





24

7 Зураг,

технологи

110 Нийслэл, 21 аймаг 110 Улаанбаатар 10 сарын 21

ээс 28

8 Англи хэлний багш

256 Нийслэл, 21 аймаг 256

Улаанбаатар 8 сарын 04-13

Улаанбаатар 8 сарын 18-27

Улаанбаатар 11 сарын 04-

11

9 Математ

ик 101

Архангай, Баян-Өлгий, Баянхонгор, Булган, Говь-

Алтай, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Дорноговь, Дорнод, Дундговь, Завхан, Орхон,

Өвөрхангай, Өмнөговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ,


10

Төв, Увс, Ховд; Хөвсгөл, Хэнтий, Улаанбаатар


19

10 Физик 47 УБ 21 аймаг 47 Улаанбаатар 11 сарын 03-

10

11 Мэдээлэ

л зүй 53

Улаанбаатар, Дархан, Орхон, Дорноговь, Говьсүмбэр


28

Архангай, Баян-Өлгий, Баянхонгор, Булган,Говь-Алтай,

Дорнод, Дундговь, Завхан, Өвөрхангай, Өмнөговь,

Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Төв, Увс, Ховд, Хөвсгөл, Хэнтий


11

12 Хими 44 УБ, 21 аймаг 44 Улаанбаатар 9 сарын 15-22

13 Биологи 53 УБ, 21 аймаг 53 Улаанбаатар 9 сарын 15-22

14 Газар зүй 37 УБ, 21 аймаг 37 Улаанбаатар 9сарын 15-22

Бүгд 1728

1728

(Сургалтын ирцийг аймаг нийслэл бүрээр Хавсралт 4-д үзүүлэв.)

10,11 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын гол онцлог

нь: Багш нар ажиллах хугацаандаа хуримтлуулсан туршлага, тогтсон арга зүйтэй болсон,

багаар хамтран ажиллах чадварт багагүй суралцсан, амжилт бүтээлээсээ хуваалцах,

нийгэмд байр сууриа илэрхийлэх сонирхол ихтэй байдагт оршиж байна.

Энэхүү хэрэгцээ, сонирхлыг харгалзан танхим дахь сургалтаас гадна, хичээлийн

судалгааны арга зүйн дадлагаар дамжуулан хичээлийн ажиглалт, бүтээлч хэлэлцүүлэг

зохион байгуулах, танхимын гадуурх 0,5-1 өдрийн сургалтаар тухайн бүс, орон нутгийн

сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаатай танилцаж, тэмдэглэл хөтлөн хэлэлцүүлэг

өрнүүлэх зэргээр арга зүй, туршлагаасаа хуваалцах боломж олгоход анхаарч ажиллалаа.

Мөн мэргэжил бүрийн багш нарын сургалтад дараах нийтлэг агуулгыг төлөвлөн

хэрэгжүүлсэн.

1. ЕБС-ийн багшийн ажлыг үнэлэх, дүгнэх журам, хэрэгжүүлэх арга зүй, багшийн

ажлын төлөвлөлт, үнэлгээ, Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үзэл баримтлал, "СӨБ,


25

ЕБС-ийн багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам", "Багшлах эрх, мэргэжлийн

зэрэг олггох журмыг танилцуулж багш нартай хэрэгжилтийн явцын талаар ярилцлаа.

Мөн “Багшийн ажлыг үнэлэх, дүгнэх журам”-ын дагуу ажлаа хэрхэн төлөвлөх талаар

мэдээлэл өгч, багш бүр өөрийн ажилладаг сургууль дээрээ энэ журмыг хэрхэн, яаж

хэрэгжүүлж байгаа сайн арга, туршлагаасаа хуваалцсан. Монгол хүүхдийн

төлөвшил, хөгжлийн уламжлал, шинэчлэл, Монгол ѐс заншил уламжлалаа

дээдлэхийн утга учирын талаар асуудлаар Хамба лам Д.Чойжамцыг урьж зарим бүс,

ээлжийн сургалтуудад лекц уншуулсан.

2. Багш нарт арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх агуулгын хүрээнд:

Багш бүр өөрийн заадаг судлагдахууны нэгээс доошгүй нэгж хичээлийн сэдвийг

сонгон арга зүйн төлөвлөлт боловсруулж, багаар хичээл төлөвлөж, заан хэлэлцэж

хөтөлбөрийн сайжруулалт хийсэн.

Хөтөлбөр, сурах бичиг, багшийн номын уялдаа холбоог судлан шинжилж

ярилцсан.

Мэргэжил дэшлүүлэх сургалт зохион байгуулагдаж буй бүс, орон нутгийн

сургуулийн туршлагаас суралцах зорилгоор, Ховд аймгийн Цаст-алтай сургууль,

Хөвсгөл аймийн Эрдмийн далай ЦС, “Шинэ Эрин” ОУЛС, “Шинэ Монгол” ахлах

сургууль, Дорнод аймгийнХан-Уул цогцолбор сургууль, улсын тэргүүний 1,6,10

дугаар цэцэрлэгийн туршлага судлах, Цэнгэг усны нөөц, байгаль орчин хамгаалах

газарт байгаль орчин экологийн боловсрол олгох, Ховд аймгийн түүх соѐлын өв

болсон олон ястны музейд, танхимын гадуур хичээл зохион байгуулах боломж-

дадлага, ЕБС-дад шинээр ирсэн физикийн лабораторийн багажуудыг ашиглах

талаар, ангид хийгдэж болох цахилгаан, дулаан, оптикийн туршилтууд хийх

дадлага зэргээр танхимын гадуурх сургалтын арга зүйг хэрэгжүүлжээ.

Байгалийн ухааны мэргэжлийн багш нарын сургалтын үеэр тогтвортой хөгжлийн

боловсролын үзэл баримтлалыг мэргэжлийн хичээлийн агуулгаар дамжуулан,

хэрэгжүүлэх, сурагчдад тогтвортой хөгжлийн боловсрол олгох боломж сэдвээр

мэдээлэл дадлага төлөвлөж хэрэгжүүлсэн байна.

Сургалтын зохион байгуулалт, арга зүйгээрээ дамжуулан оролцогчдод идэвхтэй

сургалтын аргуудаас жишээгээр үзүүлж, үзүүлэх хичээл заажээ. Тухайлбал

сургалт зохион байгуулахдаа дараах аргуудыг ашигласан байна.

Бод хамтар хуваалц

Нээлттэй асуулт төлөвлөх, асуух

Оюуны зураглал

Зэрэгцүүлсэн тэмдэглэл хөтлөх

SWOT шинжилгээний арга

Нэг нь үлдэж бусад нь явах

Галерей үзэх

Явцын үнэлгээний арга техникүүд


26

10 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нар үндсэн сургалтад хамрагдсанаар дараах үр дүнд

хүрлээ.

Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, хөтөлбөрүүдийн хүрээнд зохион

байгуулах үйл ажиллагааны талаарх мэдээдэлтэй болж, хэрэгжүүлэх арга зүйн

туршлагаа хуваалцан, нэгдсэн ойлголттой болсон.

Мэргэжлийн судлагдахууны болон, боловсрол судлалын шинэ онол, хандлага, арга

зүйд суралцсан.

Хичээлийн судалгаа нь багшийн ажлын байран дээр мэргэжил, арга зүйгээ

дээшлүүлэх, бие биеэсээ харилцан суралцах, туршлага солилцох, сургалтын үр

дүнг нэмэгдүүлэх боломж гэдгийг багш нар ойлгож хичээлийн судалгаа хийх арга

зүйд суралцсан.

Хүүхэд бүрийг оношилж судлан, хичээлийг танхимын болон танхимын бус хэлбэрээр

үр дүнтэй зохион байгуулах, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх зарим арга зүйд суралцсан.

Багш бүр мэргэжил, арга зүйн чиглэлээр судалгаа шинжилгээ хийх арга зүйд

суралцаж туршлагаа хуваалцах боломж бүрдсэн.

Багш нарын Мэдээлэл, харилцааын технологийн мэдлэг, чадвар сайжирсан.

2.1.2. Онлайн сургалт

Монгол улсын Засгийн газрын 2012 оны 180 дугаар тогтоолоор батлагдсан "Багшийн

мэргэжил дээшлүүлэх институтийн дүрэм"-ийн 2.2.5, Боловсрол, шинжлэх ухааны

сайдын 2013 оны А/287 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан ”Сургуулийн өмнөх

болон бага, дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш, ажилтны мэргэжил

дээшлүүлэх журам”-ын 1.5, Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн захирлын 2013

оны А/61 тоот тушаалын нэгдүгээр хавсралтаар батлагдсан “Багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх институтийн онлайн сургалтыг хөгжүүлэх чиглэл”, Багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх институтийн захирлын 2014 оны 02 сарын 26-ны өдрийн А/14 тоот, “Онлайн,

зайны хэлбэрийн сургалтыг зохион байгуулах тухай” тушаалыг тус тус үндэслэн онлайн

сургалтыг эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад хэрэгжүүллээ. Энэ

ажлыг дараах зохион байгуулалтаар, цахим сургалтын албаны арга зүйчдийн

дэмжлэгтэйгээр, бүх арга зүйчид оролцож зохион байгуулсан болно.

1. Онлайн, зайны сургалтын системийг Moodle системд суурилан хөгжүүлж

www.esurgalt.itpd.mnцахим хуудсын хаягаар Үндэсний дата төвд сервер байршуулан

шаардлагатай тохиргоог хийж 2014 оны 01 дүгээр сарын 10-ны өдрөөс ашиглалтад

оруулсан.

http://www.esurgalt.itpd.mn/


27

Зураг 4. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн онлайн сургалтын системийн нүүр

хуудасны харагдах байдал

2. Онлайн, зайн сургалтын системийн бэлэн байдлыг хангах

3. Арга зүйчдийн онлайн сургалтын системд ажиллах, онлайн сургалт удирдан зохион

байгуулах сургагч баггшаар бэлтгэх

4. Арга зүйчид онлайн сургалтын материал, даалгавар, үнэлгээ боловсруулах

5. Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад оролцогчдод онлайн

сургалтад хамрагдах чадвар олгох сургалт зохион байгуулах /сургалтын хөтөлбөрт 1

өдрөөр тусгагдан хэрэгжсэн/

6. Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын онлайн сургалтын үндсэн хэсэг /онлайн

сургалтын материал, даалгавар байршуулах, хэлэлцүүлэг хөтлөх, даалгавруудыг

хүлээн авч үнэлгээ өгөх/


28

Зураг 5: Онлайн сургалтын зохион байгуулалт

Хүснэгт 6: Онлайн сургалтад хамрагдсан багш нарын тоо (Аймаг дүүргээр)

Аймаг, дүүрэг

хамрагдсан

багш нарын

тоо

хамрагдвал

зохих багш

нарын тоо

Хамрагдсан

хувь

Архангай 41 66 62,1%

Баянөлгий 29 43 67,4%

Баянхонгор 18 32 56,3%

Булган 8 25 32,0%

Говьалтай 15 36 41,7%

Говьсүмбэр 2 7 28,6%

Дархан уул 42 67 62,7%

Дорноговь 25 39 64,1%

Дорнод 27 50 54,0%

Дундговь 10 32 31,3%

Завхан 29 43 67,4%

Орхон 37 55 67,3%

Өвөрхангай 44 61 72,1%

Өмнөговь 33 50 66,0%

Сүхбаатар 29 54 53,7%

Сэлэнгэ 39 89 43,8%

Төв 19 49 38,8%


29

Увс 47 84 56,0%

Ховд 14 21 66,7%

Хөвсгөл 39 80 48,8%

Хэнтий 20 33 60,6%

Багануур 13 16 81,3%

Багахангай 2 3 66,7%

БГД 67 155 43,2%

БЗД 88 140 62,9%

Налайх 17 31 54,8%

СБД 57 98 58,2%

СХД 72 129 55,8%

ХУД 53 92 57,6%

ЧД 48 75 64,0%

Нийт 984 1755 56,1%

Онлайн зайн сургалтад эхний жилдээ ажиллаж буй 984 багш хамрагдсан нь хамрагдвал

зохих 1755 багшийн 56,1 хувийг эзэлж бйна. Үүнээс гадна Баян-Өлгий аймгийн багш нарын

“Монгол хэлний хэрэглээний чадвар, багшлахуйн хөгжлийг дэмжих ” сургалтын орон

нутгийн сургагч 80 багшийг онлайн сургалтад 1 сарын турш хамруулж, сургалтын идэвхтэй

аргууд, хичээлийн хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, мэргэжлийн нэр томъѐо, түлхүүр үгийн тайлбар

бэлтгэх, эсээ бичвэр зэрэг агуулгаар даалгавар, үнэлгээнийн материал, тестүүдийн

байршуулан, сургагч багш нарыг онлайнаар дүгнэж, зөвлөгөө өгч ажиллалаа.

Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын

үндсэн сургалтын танхимын

сургалтын дараа

1755 багш сургалтанд хамрагдсан

2014 оны 3-6

сар Баян-Өлгий аймгийн сургагч

багш нарыг бэлтгэх сургалт

80 сургагч багш сургалтанд хамрагдсан

2014оны 11 сар


30

Зураг 7: Онлайн сургалтын системд бүртгэгдсэн хэрэглэгчдийн тоо:

График 15. БМДИ-ийн онлайн сургалтын системд хандсан хандалтын тоо

Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын үеэр цахим

сургалтын албанаас оролцогчдод мэдээллийн технологийн хэрэглээний анхан шатны

сургалт, онлайнаар мэргэжил дээшлүүлэх арга зүйн сургалтыг 1 өдрөөр зохион байгуулж,

танхимын сургалтын үргэлжлэл болох онлайн сургалтад хэрхэн хамрагдах аргачлалыг

дадлага ажлуудаар туршин хийлгэсэн бөгөөд сургалтын дараа арга зүйчид цахим

сургалтын албаны удирдлагын дор онлайн сургалтын хөтөлбөр, даалгавруудыг төлөвлөн,

• Нийт бүртгүүлсэн хэрэглэгч

2726

• Оролцогчоор бүртгүүлсэн

2359•Багшаар бүртгэгдсэн

26

• Бүртгэлийг зөвшөөрсөн боловч огт хандалтгүй

1118• Гаднаас

хандсан буюу нэвтрэх

зөвшөөрөл олгоогүй рэглэгчид

83

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

Онлайн сургалтын системд хандалт

хандалтын тоо 14 хоногийн дундаж


31

esurgalt.mn хаягаар арга зүйн зөвлөмж, материалууд, хугацаатай даалгаврууд өгч

гүйцэтгүүлэх, онлайн хэлэлцүүлэг зохион байгуулах зэргээр зайн сургалтыг зохион

байгуулсан байна.

Онлайн сургалтад хамрагдах ѐстой 1755 суралцагчаас онлайн сургалтын системд нэвтэрч

даалгавраа бүрэн байршуулж чадсан нь 611 оролцогч буюу 34.8% байна. Үүнийг хичээл

бүрээр авч үзвэл:

Хүснэгт 10. Онлайн сургалтад суралцагчдын даалгавар илгээсэн байдал

Дээрх хүснэгтэд МХУЗ, ТНУ, Мэдээлэл зүй зэрэг бага хувьтай байгаа хичээлүүдийг

хариуцсан арга зүйчид онлайн сургалтын системээс гадуур буюу цахим шуудан, цаасан

захидлын хэлбэрээр даалгавруудаа авч дүгнэсэн байна.

Арга зүйчид, сургалтад оролцогчид, ерөнхий боловсролын сургуулийн удирдах ажилтнууд

онлайн сургалтыг багшийн арга зүйн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх сайн ажил болж байна гэж

үзэж байна. Онлайн сургалтын явцад дараах бэрхшээл, анхаарах зүйлс ажиглагдсан.

Үүнд:

Сургалтад хамрагдаж буй багш нарын ажиллаж, амьдарч буй зарим сум интернет

орчингүй, онлайн сургалтын хаягаар нэвтэрч чадахгүй байх зэрэг асуудлууд байсан

бөгөөд арга зүйчид онлайн даалгавраа илгээхгүй байгаа оролцогчидтой утсаар

холбогдон, даалгаврын хугацааг сунгах, өөрийн цахим шуудангийн хаягаар

даалгавраа явуулах буюу бүр боломжгүй бол цаасан хэлбэрээр дааалгаврыг хүлээн

Мэргэжил

Даалгавар бүрэн илгээсэн суралцагчдын

тоо

Даалгавар дутуу илгээсэн

суралцагчдын тоо

Даалгавар бүрэн илгээсэн суралцагчдын

хувь

Онлайн системд нэвтэрсэн ч

даалгавар дутуу илгээсэн

ороцогчийн хувь

СӨБ 168 12 51.1% 3.6%

Багаболовсрол 183 4 50.4% 1.1%

МХУЗ 13

10.6%

Математик 44 10 28.4% 6.5%

Хөгжим 3 2 5.9% 3.9%

Биеийнтамир 48 4 44.0% 3.7%

ТНУ 8

8.6%

Физик 33 17 42.9% 22.1%

Хими 3 29 6.4% 61.7%

Биологи 39 4 58.2% 6.0%

Газарзүй 21 4 35.6% 6.8%

Гадаадхэл 30 25 24.0% 20.0%

Мэдээлэлзүй 0 1 0.0% 1.7%

Зураг,технологи 18 6 18.2% 6.1%

Нийт 611 118 34.8% 6.7%


32

авах зэргээр боломжуудыг эрэлхийлж ажилласан. Үүний үр дүнд ихэнх багш нар

арга зүйчдийн хувийн цахим шуудангиййн хаягаар харилцсан байна.

Мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын танхимын сургалтаар онлайн сургалтад хамрагдах

аргачлалыг нэг өдрөөр төлөвлөн оруулж, бүх оролцогчдыг жигд онлайн сургалтад

хамрагдах цахим шуудангийн хаягтай болгож бүртгүүлэх ажлыг зохион байгуулснаас

гадна онлайн сургалтын явцад мэргэжлийн арга зүйчид болон цахим сургалтын

албаны арга зүйчид хувийн цахим шуудан, facebook хуудас, гар утсаараа зөвлөгөө

өгч ажилласан байна.

Онлайн сургалт нь багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагааны нэг чухал

хэлбэр болох бөгөөд, хөрөнгө зардал хэмнэх, цаг хугацаа, орон зайн

хязгаарлалтгүйгээр багш ажлын байрандаа хөгжих, хамтран суралцах боломжийг

олгох зэрэг давуу талтай тул мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтын танхим дахь

сургалтын зэрэгцээ онлайн сургалтын хэлбэрийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэхээр

төлөвлөж байна. Энэ ажлын хүрээнд онлайн сургалтын системийг тогтмол хөгжүүлж,

хөтөлж удирдах, серверийн тогтмол үйл ажиллагааг хангах, онлайн сургалт хөтлөх

арга зүйчдийн системд ажиллах чадварыг нэмэгдүүлэх, онлайн сургалт зохион

байгуулах (даалгавар боовсруулж, байршуулах, үнэлэх, онлайн хэлэлцүүлэг

удирдах, ороцлогчидтой харицах) цаг хугацааны боломжийг бүрдүүлэх нь чухал

байна. Үүнээс гадан оролцогчдод ойлгомжтой тодорхой зааварчилгаа бэлтгэж

системд байршуулах, орон нутгийн Боловсролын газрууд, аймаг сумын сургууль,

цэцэрлэгийн удирдлагуудтай интернетийн орчин бүрдүүлж, багш нараа хөгжүүлэх

чиглэлээр хамтран ажиллах зэрэг ажлуудыг зохион байгуулах шаардлагатай байна.

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад онлайн хэлбэрийг үрглэжлүүлэн хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагааны цар хүрээг өргөжүүлэх, үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх шаардлагын улмаас орон нутагт онлайн сургалтад дэмжлэг үзүүлэх чиглүүлэгч, сургагч багш нарыг бэлтгэх сургалтуудыг бүсчилсэн хэлбэрээр зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаа бөгөөд нийслэлийн чиглүүлэгч багш нарын сургалтыг зохион байгууллаа. Энэ ажлын талаарх товч мэдээллийг доорх хэсэгт орууллаа. Онлайн сургалтын чиглүүлэгч багш бэлтгэх сургалт зохион байгуулсан тухай Үндэслэл:

1. 2014 оны 3 – 6-р сард Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтыг онлайн хэлбэрээр үргэлжлүүлэн зохион байгуулсан туршлагаас үзэхэд үндсэн сургалтад хамрагдаж байгаа багш нарын олонх нь онлайн сургалтад нэвтрэх, даалгавраа авах, илгээх зэрэг чадвар сул байсан билээ. Энэ туршлагаасаа сургамж авч үндсэн сургалтад хамрагдах багш нарын онлайн сургалтад бүртгүүлэх, сургалтад оролцоход нь дэмжлэг үзүүлэх орон нутгийн чиглүүлэгч багш нарыг бэлтгэх хэрэгцээ үүссэн билээ.

2. Үндсэн сургалтад хамрагдах шалгуурыг хангасан багш нар онлайн бүртгэлд хамрагдаж, онлайн хэлбэрийн сургалтад нэг сарын хугацаанд хамрагдсаны дараа танхимын сургалтад хамрагдах болсонтой холбогдуулан, суралцагчдыг онлайн бүртгэлд хамруулах, онлайн


33

хэлбэрийн сургалтад оролцох зэрэгт дэмжлэг зөвлөгөө өгөх орон нутгийн чиглүүлэгч багш нарыг бэлтгэх хэрэгцээ, шаардлага үүсч байна.

3. Энэхүү чиглүүлэгч багш бэлтгэх сургалтад ЕБС болон СӨББ-ын багш нар дотроос ЕБС-ийн мэдээлэл зүйн багш нараас сонгон авч бэлтгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Зорилго: Үндсэн сургалтад хамрагдах багш нарын мэдээлэл харилцааны технологийн чадварыг нэмэгдүүлэх, онлайн сургалтыг хүлээн авахад дэмжлэг үзүүлэх арга барил эзэмшсэн зөвлөн туслах орон нутгийн чиглүүлэгч багш бэлтгэхэд тус сургалтын зорилго оршино. Хугацаа: № Дүүрэг Оролцох

багшийн тоо

Оролцсон багшийн тоо

Сургалт зохион байгуулагдах огноо

Сургат үргэлжлэх

цаг

1 Баянгол 30 28

2014 оны 12-р сарын 08-аас 09

9:00 – 18:00

2 Баянзүрх 30 30


9:00 – 18:00

3 Багануур Багахангай Найлайх

10 2

14 23

2014 оны 12-р сарын 12-оос 13

9:00 – 18:00

4 Сонгинохайрхан 30 19

2014 оны 12-р сарын 14-өөс 15

9:00 – 18:00

5 Сүхбаатар 30 28


9:00 – 18:00

6 Хан-Уул 30 15


9:00 – 18:00

7 Чингэлтэй 30 6

2014 оны 12-р сарын 20-оос 21

9:00 – 18:00

Нийт 206 149

Энэхүү сургалтыг зохион байгуулах талаар Нийслэлийн боловсролын газрын даргад албан бичиг илгээж дээрх хугацаанд зохион байгуулсан билээ. Сургалтын зар мэдээ хүрсэн байдлаас шалтгаалан оролцогчдын ирц хангалтгүй байлаа.

2.1.3. Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын

байгууллагын удирдах болон бусад ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Ерөнхий боловсролын сургууль, хүүхдийн цэцэрлэгийн удирдах болон бусад

ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад 1 болон 5 дахь жилдээ ажиллаж буй захирал 125,

сургалтын менежер 254, цэцэрлэгийн эрхлэгч 171, сургуулийн өмнөх боловсролын арга

зүйч 111, нийгмийн ажилтан 165, номын санч 107, дотуур байрын багш 110, тэгш хамруулах

сургалт зохион байгуулж буй боловсролын ажилтан 102, тусгай сургууль, цэцэрлэгийн согог

дүйч 29, тусгай цэцэрлэгийн багш 43 нийт 890 багш ажилтан хамрагджээ.

2.1.3.1. Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын

байгууллагын удирдах ажилтан, сургуулийн өмнөх боловсролын арга зүйчдийн

мэргэжил дээшлүүлэх сургалт


34

2014 онд 1,5 дахь жилдээ ажиллаж буй ажилтны мэргэжил дээшүүлэх үндсэн

сургалтад ерөнхий боловсролын сургуулийн захирал 125, сургалтын менежер 254,

цэцэрлэгийн эрхлэгч 171, сургуулийн өмнөх боловсролын арга зүйч 111, нийт 661

ажилтныг хамруулан зохион байгуулж, боловсролыг байгууллагын менежемент,

боловсролын бодлогын хэрэгжилт, сургалтын технологи, арга зүй, сургалтын үйл

ажиллагаа зохион байгуулах арга зүйд дэмжлэг үзүүллээ .

2014 онд 1,5,10 дахь жилдээ ажиллаж буй ЕБС-ийн захирал менежер, сургуулийн өмнөх

боловсролын цэцэрлэгийн эрхлэгч, арга зүйчдийн үндсэн сургалт зохион байгуулахаар

сургалтын хуваарь, төлөвлөлтийг хийсэн боловч сургалтын санхүүжилт удааширсан

шалтгаан, нөхцөл байдлын улмаас 10 дахь жилдээ ажиллаж буй дээрх ажилтнуудад

мэргэжил дээшлүүлэх сургалт зохион байгуулагдаагүй бөгөөд 1,5 дахь жилдээ ажиллаж буй

ЕБС-ийн захирал менежер, сургуулийн өмнөх боловсролын цэцэрлэгийн эрхлэгч, арга

зүйчдийн үндсэн сургалтыг зохион байгууллаа.

Энэхүү сургалтаар:

Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, чиглэлийн хэрэгжилтийн явцтай танилцах,

боловсролын талаар төрөөс баримтлах бодлогыг үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлэх арга зам,

ур чадварыг дэмжих, хуримтлуулсан туршлага хэрэгцээнд нь тулгуурлан байгууллагын

менежмент болон сургалтыг зохион байгуулах арга зүйг хөгжүүлэх, хувь хүний хөгжил

болон ажлын байрны тодорхойлолтод заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх

зорилгоор:

Сургуулийн өмнөх болон бага дунд боловсролын талаар баримтлах бодлого,

багшийн ажлыг үнэлэх, дүгнэх журмыг хэрэгжүүлэх арга зүйг эзэмшүүлэх

Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж буй арга туршлагаас суралцах

0

50

100

150

200

250

300

Захирал Сургалтын менежер

CӨББ-ын эрхлэгч

СӨБ-ын арга зүйч

90

151

117

78

35

103

5433

125

254

171

111

1 жил 5 жил Бүгд


35

Удирдлагын арга барил, багшийн ѐс зүй, харилцааны ур чадварын талаарх

мэдлэгийг гүнзгийрүүлэх, харилцаа, хандлагын өөрчлөлтөд нөлөөлөх

Бусадтай арга туршлагаа хуваалцах, харилцан суралцах, сургуулийн

менежментийн онол, арга зүйд суралцах, ажлын байран дээр багш нараа

хөгжүүлэх арга зүй эзэмших

Ажлын байрны тодорхойлолтод заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд тулгарч байгаа

асуудлыг шийдвэрлэх дэмжлэг үзүүлэх зорилтуудыг хэрэгжүүлж ажиллалаа.

2.1.3.2. Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын эрхлэгч нарын мэргэжил

дээшлүүлэх сургалт

2014 онд эхний жилдээ ажиллаж буй 117, тав дахь жилдээ ажиллаж буй 54 нийт 171

цэцэрлэгийн эрхлэгч мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хамрагдсан байна.

Сургалтын зорилго: Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын менежмент, арга зүйн

удирдлагад боловсролын бодлогыг хэрэгжүүлэх, хуримтлуулсан туршлага, хэрэгцээнд нь

тулгуурлан сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг сурган хүмүүжүүлэх, багшийг ажлын байранд

тасралтгүй хөгжүүлэх арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх.

Зорилт:

Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын талаар баримтлах бодлого чиглэлийг

хэрэгжүүлэх арга зүйн зөвлөгөө өгөх

Багшийн чадамж, үнэлгээний арга зүйд суралцах

Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж буй багшийн арга туршлагыг судлах, харилцан туршлагаа

хуваалцах

Хүүхдийн бүрийн хөгжлийн ахицыг үнэлэх арга зүйг эзэмших

Хувь хүний хөгжил болон мэргэжлийн онол арга зүйн талаарх мэдлэгийг

гүнзгийрүүлэх

Сургалтын үр дүнд цэцэрлэгийн эрхлэгч нар:

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны “Бодлого батлах тухай” А/327 тоот

тушаалын нэгдүгээр хавсралтаар батлагдсан “Сургуулийн өмнөх боловсролын

сургалтын талаар баримтлах бодлого”, БШУ-ны сайдын 2013 оны “Журам батлах

тухай” А/293 тоот тушаалын хавсралтаар батлагдсан “Багшийн ажлыг үнэлэх,

дүгнэх журам”, Эрхлэгчийн ажлын байранд тавигдах шаардлага зэрэг эрх зүйн

баримт бичигт оруулсан өөрчлөлтийг хэрхэн хэрэгжүүлэх арга зүйг эзэмшсэн.

Хүүхдийн хөгжлийн үнэлгээ болон багшийн үнэлгээний талаарх мэдлэгийг

гүнзгийрүүлж эзэмшүүлсэн.

Багшийн хөгжлийн чиг хандлага, хүний нөөцийн менежмент, хөдөлмөрийн

харилцаа /байгууллагын дотоод журам, цэцэрлэгийн эрхлэгчийн тушаал, буруу

шийдвэр гаргалтаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх/, байгууллагын хөгжлийн үйл


36

ажиллагааны төлөвлөгөө, төсвийн тухай хууль, багшийн ѐс зүй, хүүхдийн хөгжлийг

ажиглах нь гэх мэт/-ны талаар мэдлэг, мэдээлэлтэй болсон.

Багш, ажилтныг ажлын байранд хөгжүүлэх арга зүйд суралцсан.

Сургуулийн өмнөх боловсролын салбарын эрх зүйн орчинд гарсан шинэчлэлт

өөрчлөлтийг хэрэгжүүлэх арга зүйг эзэмшсэн.

СӨББ-ын үйл ажиллагааны төлөвлөлт, багшийн ѐс зүй, хөдөлмөрийн харилцаанд

гардаг эрсдлээс урьчилан сэргийлэх зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх алхамуудаас

суралцсан.

Анхаарах зүйл: Сургалтад хамрагдсан цэцэрлэгийн эрхлэгч нарын боловсролын түвшинг

авч үзвэл нийслэлийн эрхлэгч нарын магистр зэргийн эзлэх хувь 30.8 хувиар өндөр

үзүүлэлттэй байгаа нь сайшаалтай. Харин удирдах ажилтны 7 буюу 13.1 хувь нь дипломын

зэрэгтэй байгааг нь “Хүүхдийн цэцэрлэгийн эрхлэгчийн ажлын байрны тодорхойлолт”-д

эрхлэгч нь бакалавр, магистр байх гэсэн заалт бүрэн хэрэгжиж чадахгүй байгааг харуулж

байна

График 5. Сургалтад хамрагдсан цэцэрлэгийн эрхлэгч нарын боловсролын зэрэг (хувь)

Нийт эрхлэгч нарын 1 буюу 0,5 хувь доктор, 78 буюу 45.8 хувь нь магистр, 79 буюу 46.4

хувь нь бакалавр , 12 буюу 7 хувь нь дипломын зэрэгтэй гэж судалгаагаар гарчээ. БСШУ-ны

сайдын 2007 оны 351 тоот тушаалын 5-р хавсралтаар батлагдсан “Хүүхдийн цэцэрлэгийн

эрхлэгчийн ажлын байрны тодорхойлолт”-ны ажлын байранд тавигдах ерөнхий шаардлагад

эрхлэгч нь боловсролын хувьд бакалавр, магистрын зэрэгтэй байх гэж заажээ. Иймээс

эрхлэгч нарын 12 буюу 7 хувь нь мэргэжлийн зэргээ ахиулж суралцах шаардлагатай байна.

График 6. Сургалтад хамрагдсан цэцэрлэгийн эрхлэгч нар(5 дахь жилдээ ажиллаж буй-)ын төгссөн сургууль

(тоо)

Эрхлэгч нарын буюу 90.7 хувь нь мэргэжлийн, 9.2 хувь нь мэргэжлийн бус хүн СӨББ-ыг

удирдаж байгаа нь судалгаагаар гарсан байна. Төрийн бус өмчийн Яргуй, Лусын дагина,

0

50

100

доктор магистр бакалавр диплом

0,5%

45.8% 79%

12%

0

10

20

30

40

50

СӨБС, СХУК, ЦБС Дорнод ДС МУИС Багш сургууль СЭЗДС

45

3 1 1 2 2


37

Гүүр цэцэрлэгийн эрхлэгч нарын хувьд мэргэжлийн бус буюу эдийн засагч, эрх зүйч

мэргэжлийн хүмүүс ажиллаж байгаа нь судалгаанаас харагдаж байна. Иймд төрийн бус

өмчийн цэцэрлэгүүдийн эрхлэгч нарыг мэргэжил арга зүйн удирдлагаар хангаж ажиллах

шаардлагатай байгаа нь ажиглагдаж байна.

2.1.3.4 .Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын арга зүйчдийн мэргэжил


Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын арга зүйчдийн мэргэжил дээшлүүэх

сургалтад эхний жилдээ ажиллаж буй 78, тав дахь жилдээ ажиллаж буй 33, нийт 111 арга

зүйч хамрагдсан байна.

Сургалтын зорилго: Сургуулийн өмнөх боловсролын бодлогыг хэрэгжүүлэхэд арга зүйн

зөвлөгөө өгөх, хувь хүний хөгжил болон ажлын байрны тодорхойлолтод заасан чиг үүргийг

хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлнэ.

Зорилт:

Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын талаар баримтлах бодлого, цэцэрлэгийн

багшийн ажлыг үнэлэх, дүгнэх журмыг хэрэгжүүлэх арга зүйг эзэмшүүлэх

Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж буй арга туршлагаас суралцах

Хүүхдийн хөгжлийг судлах, ажиглалтын арга зүйг эзэмших

Удирдлагын арга барил, багшийн ѐс зүй, харилцааны ур чадварын талаарх

мэдлэгийг гүнзгийрүүлэх

СӨББ-д ажиллаж буй арга зүйчдийн сургалт нь цаг үеэ олсон, тулгамдаж байгаа асуудлаа

шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлсэн хэрэгцээтэй сургалт болсон нь оролцогчидтой хийсэн

хэлэлцүүлэг болон сургалтын дараах судалгаанаас харагдсан. Сургалтаар мэргэжлийн

онол арга зүйн мэдээлэлээс гадна Баянзүрх дүүргийн Улсын тэргүүний 61, 2014 оны

Нийслэлийн тэргүүний 22-р цэцэрлэгүүдийн арга зүйч, багш нарын тэргүүн туршлагаас

суралцах боломжийг бүрдүүлж өгснөөрөө онцлогтой болсон.

График 7. Сургалтад хамрагдсан арга зүйчдийн боловсролын зэргийн үзүүлэлт (Хувь)

Судалгаанаас үзэхэд: 17 буюу 50 хувь нь диплом, бакалаврын зэрэгтэй байна. БСШУ-ны

сайдын 2007 оны 351 тоот тушаалын 6-р хавсралтаар батлагдсан “Хүүхдийн цэцэрлэгийн

арга зүйчийн ажлын байрны тодорхойлолт”-ны ажлын байранд тавигдах ерөнхий

Магистр42%

Бакалавр50%

Диплом8%


38

шаардлагын үзүүлэлтэд боловсролын хувьд магистраас доошгүй боловсролын зэрэгтэй

байх гэж заажээ.

График 8. Сургалтад хамрагдсан арга зүйчдийн мэргэжлийн зэргийн үзүүлэлт (Хувь)

График 9. Сургалтад хамрагдсан арга зүйчдийн ажилласан жилийн үзүүлэлт (Хувь)

Сургалтын үр дүн: Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын талаар баримтлах бодлого,

хөгжүүлэх сургалтын мөн чанар, Багшийн ѐс зүй, харилцааны ур чадвар, 21-р зууны

багшийн чадамж, сургалтын арга зүй, хүүхдийг хөгжүүлэх сургалтын үйл ажиллагааны

төлөвлөлт, орчин болон хувь хүний хөгжлийн асуудлыг сургалтын хөтөлбөрт багтаасан нь

оролцогчдын эрэлт хэрэгцээ, сонирхолд нийцсэн сургалт болсон нь хэлэлцүүлэг болон

судалгааны дүнгээс ажиглагдаж байна.

Анхаарах зүйл:

Сургалтын хөтөлбөрт цахим сургалтын агуулгын багтаамжийг нэмэгдүүлэх, дадлага

ажлыг түлхүү оруулах

Сургалтад оролцогчдын хувийн зохион байгуулалт, цаг ашиглатад анхаарч ажиллах

Сургалтын хуваарийг хичээлийн жилийн эхэнд БГ-т онлайн хэлбэрээр хүргэх.

Сургалтад бүрэн хамруулах асуудлыг нийслэл болон орон нутгийн БГ-ын

мэргэжилтнүүд бүрэн хариуцаж ажиллахад анхаарах

2.1.3.5. Ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын менежерүүдийн мэргэжил


Ерөнхий боловсролын сургуульд эхний жилдээ ажиллаж буй 151, тав дахь жилдээ

ажиллаж буй 97, нийт 248 сургалтын менежер мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хамрагдсан

бөгөөд дараахзорилго зорилтыг сургалтын хөтөлбөртөө тусгажээ.

0

10

20

Зөвлөх Тэргүүлэх Заах аргач

06.2%

40.6%

0

5

10

15

1-5 жил 6-10 жил 11-15 жил 16-20 жил 20-оос дээш жил

9.3%

37.5%

9.3%

21.8% 21.8%


39

Зорилго: Сургалтын менежерүүдэд боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого

хэрэгжүүлэх, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхэд өөрийн байгууллагын менежментийг зөв зохион

байгуулах онол арга зүйн мэдлэг, чадвар эзэмшихэд нь арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх, туслах

Зорилт:

• Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогыг амжилттай хэрэгжүүлэх хүүхэд нэг

бүрийг хөгжүүлэхэд багшид тулгарч байгаа асуудлыг шийдвэрлэх онол арга зүйн

мэдлэг мэдээлэл авах

• Шинэчлэлийн хөтөлбөрүүдийн үйл явцыг хэрхэн хэрэгжүүлэх арга зүй эзэмших

• Боловсролын шинэчлэлийн хүрээнд эзэмшсэн мэдлэг, арга зүйг хэрэгжүүлэх

чадвартай болох


• Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, үзэл баримтлалд нийцүүлэн, хүүхэд

бүрийн хөгжлийг дэмжигч, авьяасыг нээн илрүүлэгч, онол арга зүйн мэдлэг

чадвартай болоход бидний зохион байгуулсан сургалт сургалтын менежер бүрт

хүртээмжтэй, үр дүн, өгөөжтэй болсон гэж сургалтанд оролцогчдын 99,8% нь

дүгнэлээ.

• Хичээлийн бэлтгэл судалгаа хийх, судалгаат хичээл заах, хэлэлцүүлэг хийх зэрэг

арга аргачлалтай болж, энэ талаарх ойлголтоо цэгцэлсэн.

• Сургалтын менежерүүдэд хамгийн их тулгамдаж байсан багшийн ажлыг хэрхэн

үнэлж дүгнэсэн талаар туршлагаас суралцан өөрсдөө төлөвлөлт хийн үнэлж

дүгнэсэн нь хамгийн их үр дүнгээ өгсөн агуулга боллоо.

• Сургалтын менежерүүд багаараа хамтран ажиллахын мөн чанарыг ойлгосон.

• Сургалтын менежер бүр очоод шинэлэг арга барилаар ажиллах зорилго тавин

төлөвлөгөө гаргасан.

• Шинэ журам, дүрмүүдийг өөр өөрсдийн ойлгосноор хэрэгжүүлж маш их хүндрэл

бэрхшээлтэй тулгарч байсан сургалтын менежерүүд ойлголтоо нэгтгэж ижил

ойлголттой болсон нь дараа жил бид шинэчилсэн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхэд нэг

алхам урагшиллаа гэж өөрсдийгөө дүгнэлээ.

• Сургалтанд оролцогчид бие биенээсээ болон бусдаас туршлага хуримтлуулсан,

сургуульд өөр өөрсдийн туршлага хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагаа, хүндрэл

бэрхшээлээ ний нуугүй ярилцсан ач холбогдолтой сургалт боллоо.Тухайлбал:

Хичээлийн судалгааг хэрхэн үр дүнтэй сургуулийн зорилгод уялдуулан зохион

байгуулах, багш нараа үнэлж дүгнэхэд ойлголтын асах их зөрүү байсныг нэг мөр

болгож авсан.

• Тав дахь жилдээ ажиллаж буй сургалтын менежерүүдийн хувьд өөрийн

хуримтлуулсан ажлын туршлагаа сургалтын явцад тэргүүний сургуулиуд болон

бусад сургалтын менежерүүдийнхээ туршлагаас баяжуулахын зэрэгцээ

боловсролын бодлого чиглэлийн талаар нэгдсэн ойлголттой болж хэрэгжүүлэх олон

санааг олж авсан.

Оролцогчдын дүгнэлтээр:


40

Цагаа олсон сургалт боллоо, бид өөрчлөгдөх хэрэгтэй юм байна гэдгээ ойлголоо.

Сурсан зүйлээ хэрэгжүүлэх багш нартаа түгээн дэлгэрүүлэх хүсэл их төрж байна.

Ажил дээр гардаг эргэлзээтэй асуудлаа тодруулж чадлаа

Ажлын байран дээр багшаа хөгжүүлэх олон арга зүйд суралцлаа.

Нийт сургалтын менежерүүд боловсролын салбарт 10-30 жил ажиллаж байгаа боловч

сургалтын менежерийн ажилд томилогдсоноос хойш ийм сургалтанд огт хамрагдаж

байгаагүй нь тэдний сургалтын дараах хэлэлцүүлэг дүгнэлтээс харагдлаа. Сургалтын явцад

заагдаж буй бүх агуулга тэдний ажлын байранд өдөр тутам тохиолддог асуудлын гарцыг

олж өгч байсан нь сургалтын нэг үр дүн байлаа. Нөгөө талаас сургагч багш нар хичээлээ

маш чадварлаг зааж байсан нь оролцогчдын идэвхийг өрнүүлж ажлын арга замаа

тодорхойлоход томоохон хувь нэмэр оруулсан.

Цаашид анхаарах зүйл:

• 2014 онд 5 дахь жилдээ ажиллаж буй сургалтын менежерүүд блог хаягтай болж

цаашид хамтран ажиллахаар боллоо.

• Боловсролын салбарт шинээр гарсан дүрэм, журам, бодлого шийдвэрийг

хэрэгжүүлэх, сургалт явуулахдаа хамгийн түрүүнд сургуулийн захирал,

менежерүүдэд явуулж байвал, сургууль багшийн үй ажиллагааг, төлөвлөх, дүгнэх,

ажил зохион байгуулахад багш, удирдлагын хооронд зөрчил үүсэхгүй, төр засгаас

хэрэгжүүлж буй бодлого шийдвэрийг хэрэгжүүлэхэд хялбар болно гэж сургалтанд

оролцогчид санал гаргаж байсан

• Амралтын өдрүүдэд / Бямба, Ням / сургалт зохион байгуулахгүй байх

• Сургалт эхлэхээс өмнө зарим онолын сэдвүүдийг онлайнаар бие даан судлуулж

дадлага, туршлага хуваалцах цагийг нэмэх зэрэг саналууд гарч байлаа.

2.1.3.6. Ерөнхий боловсролын сургуулийн захирлуудын мэргэжил дээшлүүлэх

сургалт

Ерөнхий боловсролын сургуулийн захирлаар эхний жилдээ ажиллаж буй 90, тав дахь

жилдээ ажиллаж буй 33, нийт 123 захирал мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хамрагджээ.

Зорилго: Боловсролын бодлого чиглэлийг хэрэгжүүлэхэд хуримтлуулсан туршлага

хэрэгцээнд нь тулгуурлан байгууллагын менежмент болон сургалтын онол арга зүйг

хөгжүүлэхэд чиглэнэ. Бусадтай арга туршлагаа хуваалцах, харилцан суралцах, сургуулийн

менежмент болон эрх зүйн бичиг баримтыг хэрэгжүүлэхэд тулгамдсан асуудлыг

шийдвэрлэх арга зүйд суралцана гэсэн зорилго дэвшүүлэн сургалтыг зохион байгуулснаар

дараах үр дүнд хүрлээ.

Арга зүйчийн дүгнэлт: Сургалтын явцад заагдаж буй бүх агуулга тэдний ажлын байранд

өдөр тутам тохиолддог асуудлын гарцыг олж өгч байсан нь сургалтын нэг үр дүн байлаа.

Нөгөө талаас сургагч багш нар хичээлээ маш чадварлаг зааж байсан нь оролцогчдын

идэвхийг өрнүүлж ажлын арга замаа тодорхойлоход их нэмэр болсон. Мөн эхний жилдээ

ажиллаж буй захирлуудадажлын байрны үндсэн чиг үүргээ хэрэжгүүлэхэд хууль, эрх зүй,


41

байгууллагын менежементийн оноларга зүй, харилцааны ур чадвар, туршлага дутагдах

асуудлууд нэлээд тулгардаг бол 5 дахь жилдээ ажиллаж буй захирлуудын хувьд өөрийн

гэсэн туршлагатай, хүндрэл бэрхшээл, ололт амжилтаа нэгтгэн дүгнэсэн, хамтран

ажилласан, асуудал шийдвэрлэх гарцыг эрэлхийлж, асуудлыг мэдье, сонсъѐ гэсэн чин

хүсэл байгаа нь сургалтын явцад харагдаж байлаа.

Анхаарах зүйл: Багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтын хувьд 1,5,10 дахь

жилдээ ажиллаж буй багш нарт зориулан үндсэн сургалт зохион байгуулах нь багш ажлын

байрны чиг үүргээ хэрэгжүүлэх, боловсролын салбарын бодлого болон дэлхий нийтийн чиг

хандлага, мэргэжлийн онол арга зүйн шинэ мэдлэг, мэдээллээр хангагдаж, арга туршлагаа

хуваалцах, хамтран суралцах, хөгжих боломжийг бүрдүүлэх ач холбогдолтой байна. Харин

сургуулийн захирал, цэцэрлэгийн эрхлэгчдийн хувьд тухайн албан тушаалд 10 дахь жилдээ

ажиллаж буй удирдах ажилтан харьцангуй цөөн, албан тушаалын өөрчлөлт их хийгддэг,

тухайн албан тушаалд тогтвортой ажиллах, эсэх нь эргэлзээтэй байдаг, тухайн албан

тушаалд 10 жил ажиллаж буй уирах ажилтан нь боловсролын салбарт дунджаар 20-30 жил

ажилласан байдаг зэргийг харгалзан эхний болон тав дахь жилдээ ажиллаж буй удирдах

ажилтанд сургалт зохион байгуулах буюу, зорилтот бүлгийн хэрэгцээнд нийцүүлэн

сургалтад хамрагдах жилийн үечлэлийг өөрчлөх боломжийг судалж, мэргэжил дээшлүүлэх

журамд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байна.

2.1.3.7. Ерөнхий боловсролын сургуулийн ажилтан, тусгай хэрэгцээт боловсролын

багш, ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Ерөнхий боловсролын сургууль, тусгай хэрэгцээт боловсролын багш, ажилтны

сургалтыг жил харгалзахгүйгээр бүсчилсэн хэлбэрээр зохион байгуулж ерөнхий

боловсролын сургуулийн номын санч 107, эмч 219, дотуур байрын багш 110, нийгмийн

ажилтан 165, тусгай сургуулийн согог зүйч багш 29, тэгш хамруулах сургалт эрхэлж буй

боловсролын ажилтан 102, тусгай цэцэрлэгийн багш 43 нийт 775 ажилтныг хамруулсан

байна.

График 10. Ерөнхий боловсролын сургуулийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтад оролцогчдын тоо:

165

219

107 110

Нийгмийн ажилтан

Сургуулийн эмч Номын санч Дотуур байрын багш

ЕБС-ийн ажилтан


42

График 11. Тусгай хэрэгцээт боловсролын багш, ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтад оролцогчдын тоо:

Үр дүн:

Эдгээр ажилтнуудын сургалтыг зохион байгуулснаар хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн

үйл ажиллагааг сургуулийн орчинд зохион байгуулах, хүүхэд хамгаалал, тэгш хамруулан

сургах үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэх, “Зөв монгол хүүхэд”, “Авъяас”, “Ном”, хэрэгжүүлэхэд

ЕБС-ийн багш нараас гадна сургуулийн нийгмийн ажилтан, номын санч, дотуур байрын

багш нар, тусгай сургууль цэцэрлэгийн багш, согог зүйч нарт арга зүйн дэмжлэг үзүүллээ.

2.1.3.8. Нийгмийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Зүүн бүсийн нийгмийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг 5 сарын 19-22 ны

өдрүүдэд Улаанбаатар хотод зохион байгуулж, Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар аймгийн 62,

баруун бүсийн нийгмийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг Ховд аймагт 10

сарын 10-13 ны өдрүүдэд зохион байгуулж Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Ховд, Увс

аймгийн 103 нийгмийн ажилтныг тус тус хамрууллаа.

Сургалтын зорилго: Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд

сургуулийн нийгмийн ажилтны оролцоог нэмэгдүүлэх, мэдлэг ур чадварыг дээшлүүлэхэд

дэмжлэг үзүүлэх,боловсролд тэгш хамруулах шинэ хандлага эзэмшин, харилцан туршлага

хуваалцаж, хамтран ажиллахад оршино.

Зорилт:

ЕБС-ийн ажилтны ажлыг үнэлэх, дүгнэх журам түүнийг хэрэгжүүлж буй туршлагаа

хуваалцах

Нийгмийн ажилтны онол арга зүйн мэдлэг, чадвар эзэмшин, хүүхэд хамгааллын

үйлчилгээ үзүүлэхэд боловсролын нийгмийн ажилтны үүрэг оролцоог нэмэгдүүлэхэд

арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх

ЕБС-ийн ажилтны ажлыг үнэлэх, дүгнэх журмыг хэрэгжүүлэх, хүүхдийн хөгжилд

сургууль, гэр бүл, олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх арга туршлагаа хуваалцах

102

2943

Тэгш хамруулан сургалтыг зохион

байгуулж буй боловсролын

ажилтан

Тусгай сургуулийн согог зүйч

Тусгай цэцэрлэгийн багш


43

Хүүхэд хамгааллын үйлчилгээ, Хүчирхийлэл болон үл хайхрах явдалд хүүхдийг

өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх

Эрсдэлд өртсөн хүүхдийн бүртгэл хөтлөх нөхцөл байдлын үнэлгээ хийх аргачлалд

суралцах

Боловсролд тэгш хамруулах шинэ хандлагын талаар нэгдсэн ойлголттой болох,

түүнийг хэрэгжүүлэх арга барилд суралцах

Хүүхдийн онцлог хэрэгцээ, ялгаатай байдлыг харгалзан оношлох, сэтгэл зүйн

зөвлөгөө заслын аргуудаас суралцах, мэргэжил арга зүйн туршлагаа хуваалцах,

харилцан суралцах хэлэлцүүлэг зохион байгуулах (Сөрөг зан үйлтэй хүүхэдтэй

ажиллах хүмүүжлийн эерэг аргуудыг эзэмших, Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн

сэтгэл зүйн онцлогийг судлах)

Анхаарах зүйл, санал зөвлөмж:

ЕБС-ийн нийгмийн ажилтнуудад ажлаа зөв төлөвлөж, ажлын байрны

тодорхойлолттой уялдуулан ажиллах арга зүйн дэмжлэг нэн түрүүнд шаардлагатай байдаг

тул сургуулийн нийгмийн ажлын хөтөлбөр боловсруулах, түүнийгээ хэрэгжүүлэх арга зүйд

суралцах шаардлагатай байгаа нь ажиглагдсан тул дараагийн сургалтын агуулгад тусгах.

Нийгмийн ажил үйлчилгээ нь хүүхдийн хамгаалуулах хэрэгцээнд тулгуурлах ѐстойг үл

харгалзан нийгмийн ажилтныг урлаг, спортын уралдаан тэмцээнийг гардан зохион

байгуулах, сургуулийн дэг журмыг биечлэн сахиулах ажилд голлон оролцохыг сургуулийн

удирдлага шаарддаг нь хамгаалал, дэмжлэг хэрэгтэй хүүхэдтэй тулж ажиллах боломж, цаг

зав өгөхгүй байна.

ЕБС-ийн нийгмийн ажилтнуудын өдөр тутмын ажлын явцад үүсдэг тулгамдсан хэрэгцээ бол

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтанд онолын түвшний агуулгаас илүү хүүхдийн эрхийг

хамгаалах чиглэлээр сургууль, гэр бүл, олон нийт, төрийн ба төрийн бус байгууллагатай

хамтран ажиллах арга зүйн дэмжлэг авах асуудал нэн шаардлагатай байгаа тул холбогдох

арга зүйн чадвар эзэмшүүлэх агуулгыг сургалтын хөтөлбөрт түлхүү тусгахыг хичээсэн

болно.

ЕБС-ийн нийгмийн ажилтны өдөр тутмын ажлын явцад хүүхэд хамгааллын болон

эрсдэлт бүлгийн хүүхэдтэй ажиллах арга зүйн мэдлэг, ур чадвар дутмаг байдаг нь

ажиглалт судалгаанаас харагдаж байна.

Үүнд:

Хүүхэд бүрийн хөгжлийн асуудал, тэдний эрхийг хамгаалах чиглэлээр сургууль, гэр

бүл, олон нийт, төрийн ба төрийн бус байгууллагатай хамтран ажиллах

Хүүхдийн нас сэтгэцийн онцлогт тохирсон сэтгэл зүйн зөвлөгөө, оношлогооний арга,

сэтгэл заслын үйлчилгээ үзүүлэх ур чадварт суралцах



44

Сургалтад хамрагдсан нийгмийн ажилтнууд боловсролын чанарын шинэчлэлийн

бодлого, өнөөгийн чиг хандлагатай танилцаж, тэдний тулгамдсан хэрэгцээ болох дараах

арга зүйд суралцаж ажилдаа хэрэгжүүлэх шаардлагатай тус сургалт явуулах хугацаа

багадаж байлаа.

Сургуулийн орчин дахь хүүхдийн эрхийн хэрэгжилт, хүүхдэд ээлтэй сургуулийн

бодлогоор дамжуулж “Зөв Монгол хүүхэд” төлөвшүүлэх арга зүй

Эмзэг болон эрсдэлт бүлгийн хүүхэдтэй ажиллах арга зүй

Сэтгэл зүйн тулгамдсан асуудалтай хүүхэдтэй ажиллах арга зүй

Сургуулийн нийгмийн ажлын хөтөлбөр, төлөвлөлтөө ажлын байрны

тодорхойлолтын дагуу уялдуулан хийж, хэрэгжүүлэх арга зүй

Сургуулийн нийгмийн ажлын түвшинд төсөл хөтөлбөр бичих, хэрэгжүүлэх арга

зүйг түгээснээр тэдний мэргэжлийн ур чадварт тодорхой ахиц гарсан.

Сургалтын үеэр, нийгмийн ажилтнуудаас гарсан саналууд:

Үндэсний хэмжээнд:

Нийгмийн ажилтны мэргэжлийн үнэлэмжийг дээшлүүлэх

Нийгмийн ажилтан бэлтгэдэг сургуулийн төгсөлтийн чанарт онцгой анхаарах,

дадлага ажлын хамгаалалтанд тусгай хэмжүүр гаргах

Сургуулийн нийгмийн ажилтанд цалингаараа амьдрах боломж олгох /хангалттай

цалин хөлс,урамшууллын тогтолцоо/

Аймаг нийслэлийн хэмжээнд:

Удирдах ажилтныг чадваржуулах,менежментийн арга барилыг шинэчлэх

ЕБС-ийн нийгмийн ажилтанд ажлын байран дээрээ хөгжих боломж олгох \ажлын

байрны тодорхойлолтод заагаагүй өөр олон төрлийн ажил хийдэг\

Нийгмийн ажилтны ажиллах орчинг бүрдүүлэх \хүүхдэд ганцаарчлан зөвлөгөө өгөх

өрөө тасалгааны хүртээмж\

Гэр бүл, эцэг эхэд чиглэсэн сургалт семинар явуулахад олон нийтийн оролцоог

идэвхжүүлэх, хамруулахад туслах, хамтран ажиллах

Сургуулийн хэмжээнд

Хүүхэд нэг бүртэй ажиллах орчин бүрдүүлэх

Анги танхим, өрөө тасалгаагаар хангах

Сургалт явуулахад дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх

Нийгмийн ажил, үйлчилгээндээ илүү их анхаарал тавих цаг гаргаж өгөх

Сургалт семинарт хамруулж, өөрийгөө хөгжүүлэх боломжоор хангаж өгөх

Байнгын мэдээллээр хангах зэрэг санал зөвлөмжүүд гарсан байна.

2.1.3.9. ЕБС-ийн эмч нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Ерөнхий боловсролын сургуулийн эмч нарт ажлын байрны чиг үүргээ хэрэгжүүлэх арга

зүйн дэмжлэг үзүүлэх, хүүхдийн эрүүл мэндийг хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх талаар

төрөөс баримталж буй бодлого, хөтөлбөрийн талаар мэдээлэл өгөх, туршлага солилцох

шинэ санаачлага, тэргүүн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх


45

Хөтөлбөрийн зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд дараах зорилтыг дэвшүүллээ.

Зөв Монгол-Хүүхэд, Эрүүл Монгол хүүхэд, нийгмийн хамгаалал, эрүүл мэндийн

чиглэлээр төрөөс авч хэрэгжүүлж буй бодлого хууль эрх зүйг

танилцуулах,хэрэгжүүлэх арга зүй эзэмших

Сургуулийн эмчид тулгамдаж буй асуудал, хэрэгцээг тодорхойлж хэлэлцүүлэх

Сургалтын орчин, сургууль багш эцэг эх олон нийтийн үйл ажиллагааны олон улсын

арга туршлагаас суралцах

Орон нутгийн ЕБС-ийн эмч нарын сургалтыг 2014 оны 3 сарын 4-7-ы өдрүүдэд зохион

байгуулж 108, нийслэлийн ЕБС-ийн эмч нарын сургалтыг 10 сарын 20-23 ны өдрүүдэд

зохион байгуулж 111 эмчийг тус тус хамруулсан байна.

Сургалтын үр дүнд:

Сургалтаар олсон туршлага, арга зүйгээ эрүүл мэндийн үйлчилгээнд хэрэглэж,

хүүхэд, эцэг эх, багш, сургуулийн хамтын ажиллагаанд чиглүүлэн, улмаар, эрүүл

мэндийн үйлчилгээг хүүхэд бүрт хүргэх, эрүүл мэндээ хамгаалж, бэхжүүлэхэд нь

туслан дэмжлэг үзүүлэх, сургуулийн эмч нарын сэтгэлгээ, арга зүйг өөрчлөхөд

чиглэсэн сургалт боллоо.

Сургалтанд хамрагдсан хамрагдсан эмч нар “Дэлхийн зөн”-ийн “Хүүхдээс хүүхдэд”

сургалтаас орон нутагтаа төсөл хөтөлбөр боловсруулах болон сургалт зохион

байгуулах арга зүйг тодорхой мэдэж, ажилдаа хэрэгжүүлэх шинэлэг санааг олж

авлаа.

Сургуулийн эмч нарын сургалтын үед сургуулийн эмч ажлын байрны чиг үүргээ

хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж буй асуудлуудыг тодорхойлох, шийдвэрлэх арга амыг

тодорхйолох дадлага ажлыг хийсэн бөгөөд дараах санал хүсэлтийг сургуулийн эмч нар

зохих шатны байгууллагуудад уламжиж өгөхийг хүссэн байна.

Эмчийн ажлын байрны тодорхойлолтыг тодорхой болгож өгвөл ажлын байранд

сургуулийн эмч нар сайн ажиллах бүрэн бололцоотой байна.

Сургуулийн эмч нарын цалингийн сүлжээг өөрчлөх, 90-р тогтоолыг бүх орон нутагт

мөрдөх, эмчийн нийгмийн асуудлын талаар дээд шатны байгууллагад уламжилж

өгөх

Зун, ээлжийн амралтын хоногоос гадна 15- 20 хоног сул зогсолт гардаг. Сургуулийн

эмч нарт 5 жил тутамд нэмэх ѐстой ээлжийн амралтын 1 хоног олгогдохгүй байна.

Үүнийг багш нартай адил тэгш олгох

Сургууль цэцэрлэгийн эмч нар шагнал урамшуулалд тодорхойлогдох асуудал

харьцангуй хангалтгүй байдгийг анхаарах

Сургуулийн эмч нарт 5 жил тутамд 6 сарын цалинтай тэнцэх тэтгэмж олгох зэрэг

асуудлыг уламжилж өгөхийг хүслээ.

Халдваргүйжүүлэх ариутгалын бодисын чанартай матералуудыг өгч, эм

хэрэглэгдэхүүний өртөгийг төсөвт бодитойгоор тусгах


46

2.1.3.10. Сургуулийн номын санчдын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Зорилго: Ернхий боловсролын сургуулийн номын санчдад боловсролын шинэчилсэн

бодлого чиглэлийг таниулах, үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлэх арга зүй, мэргэжлийн ур

чадварыг дэмжих, хувь хүний хөгжил мэдлэг ур чадварыг хөгжүүлэх

Зорилт:

Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, сургалтыг дэмжих ажилтны үйл

ажиллагаа, ЕБС-ийн ажилтны ажлыг үнэлэх, дүгнэхэд баримтлах чиглэлийн талаар

мэдээлэл солилцох

“Ном” хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хэлэлцэж, туршлага солилцох.

ЕБС-ийн номын сангийн мэдээллийн системд мэдээлэл харилцааны технологийг

ашиглах чадварыг хөгжүүлэх

ЕБС-ийн номын санчдын сургалтыг 2014 оны 9 сарын 25-28 өдрүүдэд Улаанбаатар хотод

107 оролцогчтойгоор зохион байгууллаа. Номын санчдын үндсэн сургалтыг зохион

байгуулахад БМДИ-ийн арга зүйч нар, зөвлөхүүд, Боловсролын хүрээлэн, Үндэсний

хүүхдийн номын сан, хүүхдийн номын ордон зэрэг байгууллага, 23-р сургууль хамтран

ажилласан бол ЕБС-ийн эмч нарын сургалтыг зохион байгуулахад эрүүл мэндийн

хөгжлийн төв, НЭМҮТ, НБГ, Дэлхийн зөн, Норвегийн тусламжийн байгууллага, Эрүүл

мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний төв зэрэг байгууллагууд хамтран ажиллажээ.

Сургуулийн номын санчдын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтаар, ном унших арга зүйд

сургах номоор дамжуулан ѐс суртахууны хүмүүжил олгох, хүүхдийн авьяасыг нээн

хөгжүүлэх, тэдний ном унших, ярих, сонсох чадварын ахиулахад номын санчид, эцэг эх,

багш нартай хамтран ажиллах арга зүйд дэмжлэг үзүүлсэн. Ном хөтөлбөр сурагчын

хөгжилд хэрхэн хүрч байгаа талаар хэлэлцүүлэг хийж мэдээлэл солилцсон. Номоор

амьдрах ухааны чадамж, танин мэдэх чадамж /сэтгэн бодох, бие даасан үйлд

суралцуулах/, хэл нийгмийн чадамж /харилцах,хамтран суралцах /-ийг дэмжих зэрэг

асуудлуудаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, мэдээлэл өглөө.

2.1.3.11. Орон нутагт тэгш хамруулан сургах сургалтыг хэрэгжүүлж буй багш

ажилтанд зориулсан мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Сургалтыг 2014 оны 4 сарын 23-26 өдрүүдэд Улаанбаатар хотод зохион байгуулж 21

аймгийн тэгш хамруулан сургалт хэрэгжүүлж буй 105 багш, боловсролын ажилтан

хамрагдсан байна.

Зорилго: Энэхүү сургалтаар орон нутгийн цэцэрлэг сургуулийн багш, боловсролын

ажилтнуудын хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг боловсролд тэгш хамруулан сургаж ирсэн

сайн туршлага, үйл ажиллагааны сургамжаас харилцан суралцах нөхцлийг дэмжин,

сургалтад хамрагдсан багш нараар дамжуулан цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн

багш нарын хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажиллах арга зүй, мэдлэг ур чадварыг

дээшлүүлэх ерөнхий зорилгыг дэвшүүлэн, хөтөлбөрийн зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд

дараах зорилтуудыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн болно. Үүнд:


47

Тусгай хэрэгцээт боловсролын түүхэн хөгжил, ирээдүйн чиглэл үзэл баримтлал

зарчмуудын мэдээллээр хангах

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд бүрийн онцлог хэрэгцээг сургалтанд харгалзах арга

зүйн туршлагаа хуваалцах,харилцан суралцах хэлэлцүүлэг зохион байгуулах

Тусгай сургуулийн сургалтын орчин, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн засан

сайжруулах нөхөн сэргээх хичээлтэй танилцах, багш судлаачдаас арга зүйн

зөвөлгөө авах нөхцлөөр хангах

Сургалтаас сурч мэдсэн хийгээд туршлагадаа суурилсан хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдийг боловсролд тэгш хамруулан сургах зөвлөмж боловсруулах

Сургалтын үр дүн ач холбогдлыг нэгтгэн дүгнэж үзвэл:

Тус сургалт нь 21 аймгийн, цэцэрлэг, сургууль дээрээ хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдэд боловсролын үйлчилгээ үзүүлж байгаа багш нарыг хамруулан тэдний арга

туршлагаа солилцох, харилцан бие биенээсээ суралцах ,асуудал бэрхшээлийг

шийдвэрлэх, арга замаа тодорхойлох, онол дадлага хосолсон сургалт болсноороо

ач холбогдолтой гэж дүгнэж байна.

Урьдчилан хүргүүлсэн удирдамжаар хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг боловсролд

тэгш хамруулан сургаж ирсэн орон нутаг бүрийн сайн туршлага, үйл ажиллагааны

сургамжаас харилцан суралцах, мэдээлэл солилцох нөхцлийг бүрдүүлэн

,сургалтанд хамрагдсан багш нараар дамжуулан хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн

суралцах боломжийг бодит болгох үйл ажиллагаанд нэгдсэн, Багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх институтаас зохион байгуулсан анхны томоохон сургалт болсноороо

онцлог байлаа.

Тусгай сургуулийн багш нараар ээлжит хичээлээр хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг

хөгжүүлэх дадлага ажил, үзүүлэх хичээл заалгаж, тэдний арга туршлагыг үндэсний

хэмжээнд түгээх, сургууль цэцэрлэг , багш хоорондын хамтын ажиллагааг дэмжих

эхлэл тавигдсанаараа, орон нутгийн хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд боловсролын

үйлчилгээ үзүүлж байгаа сургууль цэцэрлэг багшийн нэгдсэн мэдээлэлтэй болсон

зэрэг олон давуу талыг нэрлэж болох юм.

Сургалтын санхүүжилтээс шалтгаалан сургалтын зохион байгуулах цаг хугацаа

хойшилсноор сургалтанд оролцогчдын бүрэлдэхүүнд нэлээд олон өөрчлөлт орсон байв.

Үүнд сургалт давхардсан, ар гэрт гачигдал гарсан, эрүүл мэндийн байдлаас мөн шинэ ажил

албан тушаалд томилогдсон, ажил үүрэг өөрчлөгдсөн гэсэн шалтгаанууд зонхилж байв.

Өөрчлөлт орсон аймаг орон нутгийн багш нараас тайлбар хүсэлтийг бичгээр авч холбогдох

албан тушаалтанд танилцуулж зохих шийдвэрийг гаргууллаа. Сургалтын явц,үр дүнгээс

дараах анхаарах зүйл , саналууд гарч байв.

Сургалт батлагдсан төлөвлөгөөний дагуу явагдахгүй байгаагаас оролцогчдын

судалгаанд өөрчлөлт орох,

Аймгуудын боловсролын газрын анхан шатны мэдээ судалгаа алдаатай ирж

байгаад анхаарч, мэдээ судалгааг бодитой гаргах, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх

Боловсролын газар, багш нарыг мэдээллээр шуурхай хангах


48

Замын зардал томилолтын мөнгийг хугацаанд нь шуурхай шийдвэрлэх зэрэг

асуудлыг анхаарах шаардлага байгаа нь харагдаж байв. Сургалтанд оролцогчид

онол дадлага хосолсон цаг үеэ олсон, багш нарт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдтэй

ажиллахад тулгамддаг арга зүй, ур чадварыг хөгжүүлсэн үр дүнтэй сургалт боллоо

гэж дүгнэсэн байна.

Гэхдээ орон нутагт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг боловсролд тэгш хамруулан сургаж

байгаа багш нарт:

Нэмэгдэл цалин урамшуулал байдаггүй, зөвхөн хэдэн сэтгэлтэй багш нэмэлт ачаа

үүрэхээс хэтэрдэггүй.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн үнэлгээний асуудлыг оновчтой

шийдэх,хөндлөнгийн болон анги дэвших төгсөх шалгалтын даалгаврыг тэдний

онцлог , хөгжлийн түвшинд тохируулан хувилбартай боловсруулах

Орон нутагт оношлогооны мэргэжлийн баг ажиллуулж , хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдийн мэдээ статисикийг бодитой гаргахад анхаарах

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг тэгш хамруулан сургаж байгаа цэцэрлэг сургуулийн

орчинг бүрдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх

Багш солилцоогоор тусгай сургууль цэцэрлэгт орон нутгийн багш нарыг ажиллуулж

мэргэшүүлэхэд анхаарах зэргийг холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд

уламжилж шийдвэрлүүлж өгөхийг нэгдсэн санал зөвлөмжинд тусгасан байна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн сурч боловсрох эрхийг бодит болгоход холбогдох

хуулийн зүйл заалт зөвхөн цаасанд үлдээд хэрэгжихгүй байгаад анхаарч оношлогоо,

үнэлгээний журмуудыг яаралтай боловсруулан мөрдөн ажиллах нөхцлийг бүрдүүлэх нэн

тэргүүний шаардлага байсаар байна .

2.1.3.12. Тусгай цэцэрлэгийн багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Нийслэлийн тусгай цэцэрлэгийн багш,туслах багш нарт зориулсан мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтыг 2014.08.27-29 ны өдрүүдэд нийт 43 хүн хамруулан “Багшийн хөгжлийн ордон”д

зохион байгууллаа.

Сургалтын зорилго, зорилт: Сургуулийн өмнөх боловсролын талаар төрөөс авч

хэрэгжүүлж буй бодлого шийдвэрийг танилцуулах , бага насны хүүхдийн хөгжлийн

бэрхшээлийг баримжаалан таньж, хүүхэд судлалд суурилан хөгжүүлэх, тусгай

боловсролын орчин үеийн хандлага , дэвшилтэт онол арга зүй эзэмших , мэдлэг

туршлагаа хуваалцаж , хамтран ажиллаж харилцан суралцах зорилгыг хэрэгжүүлэхийн

тулд дараах зорилт дэвшүүлэн сургалтыг зохион байгууллаа.

Сургуулийн өмнөх боловсролын талаар төрөөс авч хэрэгжүүлж буй бодлого

шийдвэр , үйл ажиллагааны чиглэл танилцуулах

Багшийн мэргэжлийн ур чадвар , хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажиллах ур

чадвар арга зүйг дээшлүүлэх

Багшийн хувийн хөгжил, ажлын байрны орчин ,туслах багшийн ажил үүргийн

хариуцлага оролцоог нэмэгдүүлэх, туршлагаа солилцон , хамтран ажиллаж

харилцан суралцах


49

График 12. Тусгай цэцэрлэгийн багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад оролцогчдын тоо

Сургалтыг зохион байгуулах хэрэгцээ: Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн бэрхшээлийн

төрөл, хүнд хөнгөний зэргээс шалтгаалан тэдэнтэй ажиллах онол , арга зүй хувьсан

өөрчлөгдөж байна. Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллага онцлог ялгаатай,тусгай

хэрэгцээтэй хүүхдэд боловсролын үйлчилгээг үзүүлэхдээ хүүхэд бүрийн хүсэл сонирхол ,

хэрэгцээг харгалзан сургалтын аргазүйгээ тохируулах шаардлага урган гарсаар байна.

Зорилго: Боловсролын тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 2.4 ,2.5 дахь заалт, Сургуулийн

өмнөх боловсролын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.9 дэх заалтыг тус тус үндэслэн

БШУ- ны сайдын 2013.08.09 ны өдрийн А/287 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтыг

хэрэгжүүлэх, цэцэрлэгийн багш , туслах багш нарын хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг

сургаж хөгжүүлэх арга зүй ур чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор:

Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхэд тусгай хэрэгцээтэй бага насны хүүхдийн сэтгэл

зүй , танин мэдэхүйн онцлогийг харгалзан сургалт зохион байгуулах ур

чадварыг дээшлүүлэх

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн ялгаатай хэрэгцээнд тохируулан хувилбартай

сургалтыг “Ганцаарчилсан сургалтын хөтөлбөр-өөр зохион байгуулах арга зүйг

дэмжих

Хөгжлийн бэрхшээлийн төрлөөр нөхөн сэргээх, засан сайжруулах, орлон нөхөх

энгийн аргуудаас суралцах , зөвөлгөө мэдээлэл авах, хэл, хөдөлгөөн, ахуй

засалчдын ажлын онцлог тэдний арга туршлагаас суралцах

Тусгай хэрэгцээт хүүхдийн сургалтын орчинг бүрдүүлэх, туслах багшийн үүрэг

хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, хүүхэдтэй харилцах харилцааны ур чадварыг

сайжруулах зэрэг зорилт дэвшүүлэн зохион байгууллаа.


Тусгай цэцэрлэгийн багш туслах багш нарт зориулсан мэргэжил дээшлүүлэх сургалыг 2014-

2015 оны хичээлийн жил эхлэхийн өмнө зохион байгуулж боловсролын салбарын зорилго

зорилттойт танилцах , багш нарт арга зүйн дэмжлэг, цэцэрлэг хоорондын арга туршлагаа

солилцох таатай боломж олгосон сургалт боллоо. Тус сургалт нь Нийслэлийн 10,186

дугаар цэцэрлэгийн урьдчилсан судалгаанд нэр ирүүлсэн багш,туслах багш нарын 86% нь

Бүгд багш Туслах багш

2616

1017

9 8

43

2518

10-р цэцэрлэг 186-р цэцэрлэг Бүгд


50

хамрагдлаа. Багш нар арга туршлагаа солилцох, харилцан бие биенээсээ суралцах

,асуудал бэрхшээлийг шийдвэрлэх, арга замаа тодорхойлох, онол дадлага хосолсон

сургалт болсноороо ач холбогдолтой гэж дүгнэж байна.

Сургалтын давуу тал, онцлог:

Хичээлийн жил эхлэхээс өмнө шинэ мэдээлэл арга зүйн зөвлөмж хүргэсэн , багш

нарын арга туршлагаа хуваалцах, харицан суралцах, хамтран ажиллах боломж

нөхцлийг бүрдүүлсэн нь энэ удаагийн сургалтын давуу тал гэж үзлээ.

Сургалтын хөтөлбөрт бага насны хүүхдийг эрт баримжаалан таньж, хүүхэд бүрийг

ганцаарчилсан хөтөлбөрөөр хөгжүүлэхэд багш эцэг эх асран хамгаалагч нар

хамтран оролцох , боловсролын үйлчилгээний чанарт сургалтын орчин, багш нарын

үүрэг хариуцлага , хандлага өөрчлөлт сайжруулах агуулгыг системтэй

багтааснаараа ажлын байранд хэрэгжүүлэх нөхцлийг бүрдүүлсэн гэж үзлээ.

Сургалтын явц, үр дүнгээс гарсан сургамж, анхаарах зүйл, зөвлөмж,санал

Сургалтын санхүүжилтээс шалтгаалан сургалтын зохион байгуулах цаг хугацаа

хойшилсноор болон хөтөлбөрт өөрчлөлт оров. Гарын авлагын материалыг урьдчилан

хэвлүүлж чадаагүй нь сургалт явагдах хугацаа тодорхойгүй байсантай холбоотой бөгөөд

сургалтын талаарх сэтгэл ханамжинд сөргөөр нөлөөлсөн болно.

Цаашид :

Сургалт батлагдсан төлөвлөгөөний дагуу цаг хугацаандаа явагдах нөхцлийг

бүрдүүлэхэд анхаарах

Сургалтанд оролцогчдын хоол томилолтын мөнгийг шуурхай шийдвэрлэх

Тусгай боловсролд ажиллаж байгаа хөгжлийн бэрхшээлтэй багш нарын тусгай

хэрцээг хангах нэмэлт зардлыг төсөвт тусгах /дохионы хэлний орчуулагч/, сонсох

төхөөрөмж зэрэг асуудлыг анхаарах шаардлага байгаа нь харагдаж байв.

Мөн ахуй засалч, хөдөлгөөн засалч , сэтгэл засалч, хэл засалч нар нь багшийн

мэргэжилгүй тул боловсролын байгууллагат ажиллаж байгаа хэдий ч зарим

нэмэгдэл хөлс авах боломжгүй байдаг нь тэдний тулгамдсан асуудал болдог тул

“Эмч багш хоѐрын завсарын хүн “ гэж өөрсдийгөө нэрлэж аль салбарынхаа

хөнгөлөлт дэмжлэгт хамрагдах боломжтой эсэхийг тодорхой болгоход анхаарч өгнө

үү гэсэн санал гарч байлаа.

2.1.3.13. Согог зүйч багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт

Нийслэлийн тусгай сургуулийн согог зүйч багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг

2014.11.17-20- ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотод Сүхбаатар дүүргийн 29 дүгээр сургуулийн

багш хөгжлийн танхимд зохион байгууллаа.


51

График 13. Согог зүйч багш нарын мэрэгжил дээшлүүлэх сургалтад оролцогчдын ирц (тоо)

Сургалтын онцлог: Энэ удаагийн сургалт гадаад орнуудад бэлтгэгдсэн согог зүйч багш

нарын мэргэжил дээшлүүлэх анхны сургалт байснаараа онцлог давуу талтай. Мэргэжлийн

болон онолын мэдлэг өндөртэй нарийн мэргэжлийн багш нарт олон нийт , хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхэдтэй эцэг эх, тэдэнтэй ажилладаг багш сурган хүмүүжүүлэгч нарт

зөвлөн туслах, арга зүйн материал бичиж боловсруулах , нөхөн сэргээх ,засан сайжруулах

заслын үйл ажиллагааг түгээн дэлгэрүүлэх сургалт зохион байгуулах ур чадварыг

дээшлүүлэх зорилготой байсан нь тэдний эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн цаг үеэ олсон сургалт

болсон гэж үзэж байна. Сургалтын хөтөлбөрийг “Дүрсжүүлэх аргаар” нээлттэй

байрлуулсан бөгөөд сургалтын дийлэнх агуулгыг оролцоонд суурилсан хэлэлцүүлэг ,

мэтгэлцээн , асуулт хариулт , кейс ба шийдэл , дүрийн тоглолт , зэрэг идэвхжүүлэх

аргуудаар зохион байгууллаа.

Үр дүн: Тусгай хэрэгцээт хүүхэд залуучуудын суралцахуйн орчин үеийн загвар , энэ

салбарт ажиллах багшийн стандартын төсөл зэргийг хэлэлцүүлж мөн олон улсын

туршлагаас танилцууллаа. Шинэчилсэн хөтөлбөрийн хүрээнд туршигдаж байгаа математик

, монгол хэл , технологи , нийгэм ахуйн баримжаа хичээлүүдийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг

танилцуулж улам боловсронгуй болгох санал зөвлөмжүүдийг нэгтгэж , сургууль хоорондын

хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх сайн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх боломж нөхцлийг

бүрдүүллээ. Хувь хүний хөгжил , мэргэжлийн зөвлөн туслах ур чадварыг дээшлүүлэхэд

хүүхэд залуучуудад амьдрах ухааны сургалт зохион байгуулах , стерессээс өөрийгөө

чөлөөлөх , хүчин зүйлийг зохицуулах , судалгааны бичлэг, хөтлөх болон илтгэх урлагт

суралцах зэрэг дадлага хичээлүүдийг хөтөлбөрт багтаасан нь тэдний талархалыг хүлээж

байлаа.

Анхаарах зүйл: Согогзүйч багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх зохион байгуулалтай албан

ѐсны анхны сургалт байснаараа онцлог байлаа. Тэд боловсрол , нийгмийн хамгаалын

чиглэлээр олон чухал саналуудыг хөндөж хариу мэдээлэл авах эрэлт хэрэгцээтэй байгаа

0

5

10

15

20

25

30

35

40

СБД 25-р сургууль


БЗД 55-р сургууль

ХУД 63-р сургууль

БГД 70-р сургууль


Ерөнхий дүн

7

13

52

8

1

36

6

12

3 25

1

29

Ирвэл зохих Ирсэн


52

нь сургалтын явцад ажиглагдаж байлаа. Гадаад орнуудад бэлтгэгдсэн нарийн мэргэжлийн

согогзүйчдийн хомсдол , тусгай хэрэгцээт боловсролын талаарх орчин үеийн үзэл

хандлага , багшлах боловсон хүчний нөөц , мэргэжлийн тасралтгүй бэлтгэл зэрэгт сэтгэл

зовж байгаагаа илэрхийлцгээж байлаа. Улс орнуудын хүн амын 10 орчим хувьд хөгжлийн

бэрхшээл төрөлхийн , удамшлын болон олдмол хэлбэрээр тохиолдож байдаг гэсэн

статистик байдаг. Гэтэл эдгээр нийгмийн онцгой бүлэгтэй ажиллах боловсон хүчний нөөц

жил бүр цөөрч байгаад , хүн судлал /согог судлал/-ын шинжлэх ухааны ач холбогдлыг

бүдгэрүүлэн хэн дуртай нь тэгш хамруулан сургах , хөгжлийн бэрхшээлийг оношлох засан

сайжруулах үйл ажиллагааг хөтлөн явуулах боломжтой зэрэг өрөөсгөл үзэл хандлага руу

туйлширч байна гэсэн эмзэглэлийг олон согог зүйч илэрхийлж байлаа. Тусгай хэрэгцээт

боловсролын асуудлаар амжилт олсон олон улсын туршлага, гадаад орнуудын сургалтын

орчин , арга зүйтэй танилцах боломж нөхцлийг бүрдүүлж , уламжилж ажиллахыг БШУЯ-

ны СБТГ-ын мэргэжилтэн Ө.Ганболдоос хүслээ. Эдгээр нарийн мэргэжлийн багш нарын

арга туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх аргазүйн ном гарын авлага боловсруулах, түгээн

дэлгэрүүлэх нөхцөл боломжоор хангах , эрдэм шинжилгээ онол практикийн хурал

зөвлөлгөөн зохион байгуулах зэрэг тулгамдсан асуудлууд байгаа нь харагдаж байлаа.

2015 онд тусгай хэрэгцээт боловсролын чиглэлээр дараах ажлыг зохион байгулж

хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Үүнд:

1. Тэгш хамруулан сургах багшийн боловсрол , хөгжлийн бэрхшээлтэй, онцлог ялгаатай хүүхэдтэй ажиллах чиглэлээр мэргэжил дээшлүүлэх сургалтуудад хичээл бэлтгэн хүргэж, Монгол улсын Үндсэн хуулийн 16.17, Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хуулийн 9.9, Бага дунд боловсролын тухай хуулийн 13.3,13.12 дахь заалтыг хэрэгжүүлэхэд анхааран ажиллах

2. Багш солилцооны хөтөлбөрөөр ажлын байран дахь арга зүйн хөгжлийг дэмжих,

Тусгай сургууль хоорондын хамтын ажиллагааг сайжруулж, хэв шинж бүрээр

багш нараа мэргэшүүлэх, туршлага солилцох, хамтран ажиллах /Тусгай

сургуулийн багш нар хөгжлийн бүх хэлбэрийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй

ажиллах, тэднийг хөгжүүлэх , ур чадвар эзэмшиж, ердийн сургуулийн багш

нарт арга зүйн зөвөлгөө өгөх туршлагатай болох /

Ерөнхий боловсролын сургууль болон тусгай сургууль хоорондын багш

солилцоогоор онцлог ялгаатай хүүхдүүдтэй ажиллах арга зүйг ажлын байранд

дагуулан/даган / сургах хэлбэрээр эзэмших энэ нь онол дадлагын хосолсон

3. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн онцлог, тэдний хэрэгцээнд суурилсан хөгжүүлэх

сургалтыг зохион байгуулах арга зүйн гарын авлага боловсруулж түгээх

Цаашид хэрэгжүүлэх ажлын чиглэлээ НҮБ-ийн хүүхдийн санд танилцуулж, жилийн ажлын

төлөвлөгөөнд тусгуулах санал хүргүүлсэн болно.

2.1.4 Захиалгат сургалт, зөвлөн туслах үйл ажиллагаа

2.1.4.1.Захиалгат сургалт

2014 онд БМДИ-ээс дараах захиалгат сургалтуудыг зохион байгуулжээ.


53

Хүснэгт 6. 2014 онд БМДИ-ээс зохион байгуулсан захиалгат сургалтууд

№ Зохиолтот бүлэг Сургалтын агуулга

Хам

рагд

сан

хүни

й т

оо

Зарцуулсан

хоног Захиалсан байгууллага

1 Цэцэрлэгийн

эрхлэгч нар

СӨБ- н эрх зүйн

орчин

22 3 Өмнөговь БГ

2 Сургуулийн эмч Эрх зүйн шинэчлэл,

ажлын байрны

зааварчилгаа

40 1 Сэлэнгэ аймаг БГ

3 Сургуулийн

нийгмийн

ажилтан

Хүүхэдтэй ажиллах

арга зүй

74 1 Төв аймаг ДЗОУБ

4 Сургуулийн багш

нар

Заах арга зүй 24 1 Ховд Булган сум ЕБС


нар

Эрх зүйн шинэчлэл,

хичээлийн судалгаа

25 3 Баянхонгор Заг сум ЕБС

6 Сургуулийн багш Хүүхэдтэй ажиллах

арга зүй

18 1 Дундговь Хулд ЕБС

7 Сургуулийн багш Эрх зүй, хичээлийн

судалгаа

28 1 Ховд Дарви ЕБС

8 Тэргүүний багш Хичээлийн судалгаа,

оношлогоо

14 1 Ховд БГазар

9 ЕБС-н захирал Эрх зүйн асуудал 36 1 Хөвсгөл аймаг БГ

10 ЕБС-н захирал Эрх зүйн сургалт 32 3 Баянхонгор БГазар

11 Сургалтын

менежер

Хичээл төлөвлөлт

багшийн ажил

үнэлгээ

68 2 Өвөрхангай БГазар


нар

Багшийн ажил

төлөвлөлт

74 1 Дархан 15 сургууль

13 Шинэ хөгжил

сургууль

Багшийн ажил

төлөвлөлт эрх зүй,

заах арга зүй

76 5 Дорнод аймаг БГ


54


нар

Хүүхэд бүрийг

хөгжүүлэх арга зүй

24 1 Ховд аймаг Үенч

15 Монгол Солонгос

Политехник

коллеж

Хүүхэд бүрийг

хөгжүүлэх арга зүй

38 2 Улаанбаатар

16 Зураг зүй,

технологийн

багш нар

Зурагзүй технологийн

хичээлийн хөтөлбөр

хэрэгжүүлэх арга зүй

30 2 Орхон, Булган аймгийн

БГ

17 Сэлэнгэ аймгийн

ТНУ-ы багш нар

ТНУ-ы хичээлийн

арга зүй

53 2 Сэлэнгэ аймгийн БГ

18 Говьсүмбэр

аймгийн орон

нутгийн үндсэн

сургалт

Орон нутгийн үндсэн

сургалт зохион

байгуулах

29 1 Говьсүмбэр аймгийн БГ

19 Увс аймгийн

Монгол хэлний

багш нарт

МХУЗ-ын хичээлийн

арга зүй

80 3 Увс аймгийн БГ

20 Төв аймгийн

Мөнгөнморьт

сумын

сургуулийн багш

нар

12 жилийн сургалтын

хөтөлбөр,

хэрэгжүүлэх арга зүй

30 3 Төв аймгийн

Мөнгөнморьт сумын

сургууль

21 Төв аймгийн

ЕБС-ийн

мэдээлэл зүйн

багш нар

Мэдээлэл зүйн

хичээлийн заах

сургалтад МХТ

хэрэглэх арга зүй,

38 2 Төв аймгийн БГ

22 Дорноговь

аймгийн Хими-

Биологийн багш

нар

Хими, биологийн

хичээлийн заах арга

зүй, үнэлгэний

далгавар

боловсруулах

33 2 Дорноговь аймгийн БГ

23 Дорнод аймгийн

8-р сургуулийн

багш нар

БЧШ-ийн бодлогыг

хэрэгжүүлэх

Хүүхдийг оношлох

судлах Бага

бодовсролын цөм

хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлэх

50 2 Дорнод аймгийн 8-р

сургууль

24 Орхон аймгийн

Эрдэм ахлах

Дунд, ахлах ангийн

сурагчидтай

23 1 Орхон аймгийн Эрдэм


55


нар

харилцах, ажиллах

арга барил

ахлах сургууль

25 Завхан 4-р


нар

Дунд, ахлах ангийн

сурагчидтай

харилцах, ажиллах

арга барил,

Хүүхдийг оношлох

судлах, Блуумын

таксономоор

даалгавар

боловсруулах арга

зүй

12 1 Завхан аймгийн 4-р

сургууль

26 ХУД-ийн 34-р


нар

“Явцын үнэлгээний

талаарх нийтлэг

ойлголт арга

зарчмуудыг мэдэж

сургалтад нэвтрүүлэх

арга зүй”

180 3 Хан-Уул дүүргийн

Боловсролын хэлтсийн

даргын №221 тоот

хүсэлт

27 СБД-ийн 3-р


нар

21 1 СБД-ийн 3-р сургуулийн

удирдлага

28 Дорноговь аймаг

Айраг сумын

багш нар

“Ээлжит хичээлийн

төлөвлөлт”, явцын

үнэлгээ, бага ангийн

математикийн

сургалт, багшийн ѐс

зүй”, хүүхдийн

хөгжлийг дэмжсэн

хичээлийн

судалгааны арга зүй

38 3 Дорноговь аймгийн

Айраг сумын сургуулийн

захирал О.Одончимэг

Бүгд 917

БМДИ-ийн захиалгат сургалтын албанаас зохион байгуулсан сургалтад 593, бусад

албаны арга зүйчдийн зохион байгуулсан захиалгат сургалтад 324, нийт 917 багш, ажилтан

хамрагджээ.

Захиалгат сургалтууд нь захиалагч талын эрэлт, хэрэгцээнд үндэслэсэн, захиалгын

дагуух агуулга, хөтөлбөрөөр явагдсан учраас оролцогчид идэвхтэй, өөрийн үйл

ажиллагаанд хэрэгжүүлэх боломжийг эрэлхийлж байснаараа ач холбогдолтой байлаа.

Цаашид захиалгат сургалтын журам боловсруулан тухайн сургалтын агуулга, зорилгыг

харгалзан сургалтын албадуудад зөв, оновчтой хуваарилахад анхаарах хэрэгтэй. Мөн

БМДИ-ийн сургалтын алба, арга зүйч бүр захиалгат сургалт, төрөлжсөн сургалтаар


56

хэрэгжүүлэх хувилбарт хөтөлбөрүүдийг боловсруулж, түүнээс захиалагч байгууллага,

хүмүүс сонгон авч байх боломж нөхцлийг бүрдүүлэхэд анхаарч ажиллах хэрэгтэй байна.

2.1.4.2. Зөвлөн туслах ажил

БМДИ-ийн сургалтын албад, арга зүйчид дараах зөвлөн туслах ажлуудыг багш

боловсролын ажилтнуудын ажлын байранд хүрч зохион байгуулснаар нийт 3229 хүнд

ажлын байранд тулгамдаж буй асуудлаа шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлсэн байна. Энэ

ажилд БМДИ-ийн 3 сургалтын алба, 13 арга зүйч оролцож нийт 36 өдрийг зарцуулсан

байна.

Хүснэгт 8. БМДИ-ийн арга зүйчдийн оролцож, зохион байгуулсан зөвлөн туслах ажил

№ Агуулга чиглэл Арга зүйчдын нэрс

Зохион байгуулсан байгууллага

Хаана Хүн Хугацаа

1 Бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн эхний явцтай танилцах

СӨББСА-ны бүх арга зүйчид

БШУЯ, ХБ, НБГ

Нийслэлийн 9 дүүрэгт

2700 3 өдөр

2 Явцын үнэлгээний сургалтын үр дүнг ажиглах, зөвлөн туслах

Ц.Нарантуяа

БШУЯ, БМДИ

Говь-Алтай аймаг

25 1 өдөр

3 Бага ангийн багш нарт явцын үнэлгээний арга зүй, хэрэгжүүлж буй байдалд зөвлөн туслах

БЗД-ийн түшиц 33-р сургууль

24 1 өдөр

4 Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд дүн шинжилгээ хийх.

Л.Цэрэндолгор ХБ, БМДИ Архангай 187 5 хоног

Д.Энхтулга Булган 150 5 хоног

5 Цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явцтай танилцах, уулзалт ярилцлага, хэлэлцүүлэг

Н.Мөнхбаяр Д.Энхтулга Э.Даваахүү

БМДИ, СӨББСА

21 0,5 өдөр

6 СӨБ-ийн сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй явцтай танилцах

Н.Мөнхбаяр Д.Туяа Ц.Нарантуяа

БМДИ, Туршилтын баг

БЗД-ийн 115-р цэцэрлэг

10 0,5 өдөр

7 Ном өтөлбөрийн хэрэгжилт, Монгол хэлний хэрэглээний чадвар илрүүлэх үндэсний шалгалтын сэдэв, зорилго

Б.Цасанчимэг БМДИ, ХНХУСА

Ирээдүй ЦС, Монгол хэлний багш нар

18 1 өдөр


57

8 Тайлангийн бэлтгэл ажил

Д.Мэндбаяр БМДИ, ХНХУСА

23 дугаар сургуулийн БТ, Гоо зүйн тэнхим

10 2 өдөр

9 Эсгүүрийн зохион бүтээлт

Т.Гэрэлтуяа БМДИ, ХНХУСА

Ховд аймгийн Жаргалант сумын зураг технологийн багш нар

25 1 өдөр

10 Жагсаал зохион байгуулалт

Д.Мэндбаяр БМДИ, ХНХУСА

Ховд аймгийн Жаргалант сумын биеийн тамирын багш нар

20 1 өдөр

11 Ажлын байранд тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэхэд зөвлөн туслах

Б.Нацагдорж БШУЯ, БМДИ

Баян-өлгий аймгийн боловсролын газрын мэргэжилтэн, ЕБС-ийн, сургалтын менежер, нийгмийн ажилтан, захирлууд

30 5 өдөр

12 Хичээлд ажиглалт хийх, зөвлөн туслах

БШУЯ, БМДИ

Баян-өлгий аймгийн ЕБС-ийн багш, БГ-ын мэрэгжилтэн

9

14 Баян-Өлгий аймгийн

ЕБС-ийн багш нарын

Монгол хэлний

хэрэглээний чадавх,

багшлахуйн хөгжлийн

дэмжих сургалт

БМДИ-ийн 15

арга зүйч,

үндэсний

сургагч багш

нар

БШУЯ,

БМДИ, БХ

Баян-өлгий

аймгийн ЕБС-

ийн багш

1328 10 өдөр

Бүгд 4557 36

Арга зүйчдийн тайлангаас үзэхэд аймаг бүрд мэргэжлийн багш нарын сургалтыг

жилд дор хаяж нэг удаа онлайн, танхимын сургалтын хэлбэрийг хослуулсан хэлбэрээр

зохион байгуулах хэрэгцээ, шаардлага байна гэж үзэн сургууль багш нарын үйл ажиллагааг

дэмжих, зөвлөн туслах ажил зохион байгуулахад цаашид анхаарах, байгууллага, алба үүнд

цаг гаргаж байхыг санал болгож, “Энэ ажил нь үндсэн сургалттай тэнцэхүйц үр дүнтэй,

багшийн ажлын байрандаа хөгжих боломжийг дэмжсэн, нэн хэрэгцээт ажил” гэж дүгнэжээ.

Баян-Өлгий аймгийн ЕБС-ийн багш нарын Монгол хэлний хэрэглээний чадавх,

багшлахуйн хөгжлийн дэмжих сургалтын тухай:

Боловсрол Шинжлэх Ухааны сайдын “Баян-Өлгий аймгийн ерөнхий боловсролын

сургуулийн багш нарын монгол хэл бичгийн чадварыг дээшлүүлэх талаар авах зарим арга


58

хэмжээний тухай” 2014 оны А/329 дүгээр тушаалын дагуу НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн

санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр орон нутгийн сургагч-багшийг бэлтгэх I, II шатны сургалт болон

Баян-Өлгий аймгийн нийт багшид зориулсан сургалтыг БМДИ-ийн арга зүйчид, БХ-ийн

эрдэм шинжилгээний ажилтнууд, олон улсын лаборатори “Шинэ эрин”, “Шинэ эхлэл”

сургуулиудын багш нарын бүрэлдэхүүнтэй үндэсний сургагч багш нар үе шаттайгаар

зохион байгуулж явууллаа. Үүнд:

Нэгдүгээр шат: 9 сарын 28-аас 10 сарын 02-ны өдрүүдэд Өлгий сумын 3 дугаар

бүрэн дунд сургууль дээр орон нутгийн сургагч 80 багшийг бэлтгэсэн.

Хоѐрдугаар шат: 11 сарын 02-оос 09-ний өдрүүдэд, орон нутгийн сургагч багш

нарын зөвлөлдөх семинараар нийт багш нарын сургалтыг бүсчилсэн хэлбэрээр

зохион байгуулах бэлтгэл ажлыг 2,5 өдөрт ханган, бүсийн сургалтуудыг Өлгий 1,

Өлгий 2, Алтанцөгц, Улаанхус, Цэнгэл, Ногооннуур, Дэлүүн гэсэн 7 бүсэд 3,5 өдрөөр


Сургалтыг Боловсрол, Шинжлэх Ухааны сайдын “Баян-Өлгий аймгийн ерөнхий

боловсролын сургуулийн багш нарын монгол хэл бичгийн чадварыг дээшлүүлэх талаар

авах зарим арга хэмжээний тухай” 2014 оны А/329 дүгээр тушаалын 5 дугаар хавсралтаар

баталсан үндэсний сургагч багш нарын боловсруулсан сургалтын модулийн дагуу зохион

байгуулсан бөгөөд гол зорилго нь Баян-Өлгий аймгийн ерөнхий боловсролын сургуулийн

багш нарын монгол хэл бичгийн хэрэглээний чадвар, хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг дэмжсэн

хичээл сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах арга зүйд дэмжлэг үзүүлэхийн тулд

орон нутгийн сургагч багш нарыг бэлтгэх, чадваржуулахад оршино.

Энэхүү сургалтын гол онцлог давуу тал нь багш бүрт сургалтын хэрэглэгдэхүүн

болох гарын авлагыг мэрэгжлийн чиглэл бүрээр боловсруулан хүргэж, гарын авлагын дагуу

дадлага ажлуудыг сургагч багш нар удирдан явуулсанд байлаа. 2014 оны 9 сарын 28-аас

10 сарын 06-нд зохион байгуулсан сургалтаар орон нутгийн 80 сургагч багш бэлтгэсэн

бөгөөд тус сургалтын явцад гарсан санал зөвлөмжид үндэслэн сургалтын гарын авлага,

хөтөлбөрийг сайжруулан боловсруулж, энэ удаагийн сургалтад ашиглалаа. II шатны

сургалтын эхний үйл ажиллагаа нь гарын авлагын агуулгыг судалж эзэмших, ойлголтоо

нэгтгэх, бүсийн сургалтын хөтөлбөрийг үндэсний сургагч багш нартай хамтран

боловсруулах, хэрэгжүүлэх арга зүйг эзэмшүүлэх дадлага ажил хийх зэрэг бүсийн

сургалтын бэлтгэлийг хангах явдал байв. Тодруулбал:

- Насанд хүрэгчдийн сургалтын арга зүйд суралцах

Судлагдахуун бүрийн агуулга, арга зүйг багш нарт хэрхэн хүргэх арга, аргачлалаа


Сургагч багш нар сургалтын агуулгаас зааж турших, хэлэлцэх, сайжруулах

Сургалтын агуулга, арга зүй, менежментээ судлагдахууны болон бүсийн багаар

хэлэлцэх, тодруулах, нэгтгэх зэрэг үйл ажиллагаа хийлээ.

Багш нарын монгол хэлний хэрэглээний чадварыг дэмжих зорилгын хүрээнд дараах

агуулгыг сургалтын хөтөлбөрт нэмж орууллаа. Үүнд:

Монгол хэлний зөв бичих зүй, түүний зүй тогтлыг ойлгох


59

Монгол хэлний найруулгын шаардлага, түүнд суралцах

Албан бичгийн найруулга түүний шаардлага

Эсээний бүтэц, агуулгын задлал, онцлог

“Монгол хэлний зөв бичих зүй, түүний зүй тогтлыг ойлгох нь” сэдвийн хүрээнд сонгосон

үгсийг зөв бичих дүрмээр бүлэглэн, эхээс зөв бичих дүрмийн алдаатай үг олох, дүрмийг

тайлбарлах, зөв бичих зүй тогтлыг ойлгох зэрэг дадлага ажил хийсэн. Харин “Монгол

хэлний найруулгын шаардлага, түүнд суралцах нь” сэдвээр найруулгад гардаг түгээмэл

алдааг (Олон тооны утгыг давхардуулах, учир зүйн алдаа, үйлдүүлэх хэвийн “-гд, д,т”

дагаврыг буруу хэрэглэх) өгүүлбэрээс олох, засах, тайлбарлах, сайн найруулж бичихийн

тулд юуг анхаарах хэрэгтэй талаар дадлага хийж, зөвлөгөө өглөө.

“Албан бичгийн найруулга түүний шаардлага” сэдвийн хүрээнд сурагчийн хувийн хэрэг,

багшийн журнал, сурагчийн тодорхойлолтыг албан бичгийн шаардлагын дагуу хэрхэн зөв

бичих тухай онолын мэдлэг өгч, дадлага хийсэн. Мөн эсээний агуулга, бүтцийн задлал

хийж, түүний онцлог, шаардлагын талаар ойлголт өгсний дараа сургагч 62 багшаар

”Багшийн чадвар-хүүхдийн хөгжил” сэдвээр 300-350 үгтэй эсээ бичүүлж, шалгуур

үзүүлэлтийн дагуу дүгнэлээ. Багш нарын эсээ бичлэгийн даалгаврын гүйцэтгэл дунджаар

57% байсан бөгөөд, шалгуур үзүүлэлт бүрээр товч тайлбар, зөвлөмж өгөв.

(I) Баян-Өлгийн аймгийн нийт багшид

зориулсан сургалт

2014-2015 оны хичээлийн жилийн мэдээгээр

Баян-Өлгий аймагт 42 ерөнхий боловсролын

сургууль үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд

тэнд 1400 багш ажиллаж байна.

Орон нутгийн сургагч багш нар үндэсний

сургагч багш нартай хамтран аймгийн 7

бүсийн 60 орчим анги танхимд багш нарын

монгол хэл бичгийн хэрэглээний чадварыг

хөгжүүлэх, хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг

дэмжсэн хичээл сургалтын үйл ажиллагааг

зохион байгуулах арга зүйг түгээн дэлгэрүүлэх

сургалтыг зохион байгууллаа. Сургалтад

оролцвол зохих багш нарын 84% нь хамрагдсан байна.

Хүснэгт 1. Бүсийн сургалтад оролцогчдын тоо

№ Бүс

Ор

ол

цв

ол

зо

хи

х

Ор

ол

цсо

н

Ху

вь

Үүнээс

Зураг 1. Бүсийн

төвүүдийн байршил


60

Мо

нго

л х

эл

1

Мо

нго

л х

эл

2

Ма

т.м

эд

зүй

Түүх,

ни

йгэ

м

Го

о з

үй

Ба

й.

уха

ан

Ба

га а

нги

1 Өлгий 1 317 255 80% 44 15 25 14 34 30 93

2 Өлгий 2 335 275 82% 40 13 26 17 50 27 102

3 Алтанцөгц 109 85 78% 9 6 8 4 14 11 33

4 Дэлүүн 231 189 82% 33 13 19 11 29 24 60

5 Ногооннуур 59 72 95% 11 4 7 4 9 7 30

6 Улаанхус 159 138 87% 22 10 14 13 24 14 41

7 Цэнгэл 118 118 100% 21 6 6 9 15 14 47

Нийт 1328 1132 84% 180 67 105 72 175 127 406

Сургалтын үр дүн, үнэлгээ:

Сургалтын явцад өдөр тутмын үнэлгээг ярилцлагаар болон санал сэтгэгдэл бичүүлэх

хэлбэрээр авч, шийдвэрлэх арга хэмжээг дор бүр нь авч байлаа. Харин сургалтын эцсийн

үнэлгээг нийт багш нараас асуулгаар авсан болно. Асуулгад нийт 932 багш оролцсон.

Асуулгын дүнгээс харахад сургалтад оролцогчдын 96% нь сургалт зорилгоо хангасан гэж

үзсэн байна.

Багш нарын мэргэжлийн байдлаас үл хамааран багш нарт хамгийн ач холбогдолтой,

хэрэгцээтэй агуулга нь сургалтын идэвхтэй аргууд, албан бичиг хөтлөлт, эсээ бичих,

сургалтын хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх зэрэг сэдвүүд байна.

Тийм Үгүй Мэдэхгүй

96%

1% 3%

95%

2% 3%

96%

2% 2%

Сургалт Таны багшлах арга зүйд дэмжлэг үзүүлж чадсан эсэх

Сургалтын хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх арга, аргачлалд суралцсан эсэх

Таныг багшийн албан бичгээ монгол хэлээр хөтлөхөд дэмжлэг болж чадсан эсэх


61

Багш нарын монгол хэлний хэрэглээний чадварын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр цаашид

хэн?, юу? хийх хэрэгтэй гэж та үзэж байна вэ? гэсэн асуултад тэдний дэвшүүлсэн асуудлыг

3 түвшинд авч үзвэл:

Багш, сургуулийн түвшинд:

Багш бүр ярианы чадвараа хөгжүүлэх, ярих орчин бүрдүүлэх

Өөрийгөө хөгжүүлж, хичээлээ монгол хэлээр заах

Ном, сэтгүүл их унших

Багш нар хамтран ажиллах, бие биедээ үлгэрлэх, туршлага солилцох

Сургалтад оролцож чадаагүй үлдсэн багш нартаа оролцсон багш нар зөвлөж

хамтран ажиллах, сургалтын гарын авлагаа дахин судалж, сургалтаар олж авсан

мэдлэгээ сэргээх

Сургалтаас мэдэж сурсан арга зүйгээ багш бүр туршин хэрэгжүүлж, тодорхой

хугацаатай дүгнэж заах аргын нэгдлийн түвшинд, сургуулийн түвшинд хэлэтцүүлэг

хийх.

Орон нутгийн түвшинд:

Монгол хэлний багш нарын холбоо байгуулах

Аймгийн Боловсролын газар, сургуулийн удирдлагууд цаашид орон нутагт тогтворжуулан явуулах

Монгол хэлний орчин байдаггүй сумдад багш солилцооны хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Онлайнаар мэргэжлээ дээшлүүлэх, цахим хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх арга зүйн сургалтыг орон нутгийн багш нарт зохион байгуулах

280 269 256214

194153

90 90 72 63 56

2. Танд хамгийн ач холбогдолтой, хэрэгцээтэй байсан үйл ажиллагаа юу байсан бэ?


62

Сургалтад оролцсон багш нар сургалтаас сурсан, мэдсэн зүйл, хэрэгжүүлж буй

байдлаа сургууль дээрээ тайлагнах, энэ ажлыг орон нутгийн боловсролын газар

болон, сургуулиудын удирдлага зохион байгуулалтаар хангаж ажиллах

Үндэсний түвшинд:

Багш нартай холбоотой нэвтрүүлэг хийх

Казах Монгол, Монгол Казах толь гаргах

Монгол хэл сурах ном сэтгүүл, гарын авлага, электрон ном гаргах

БМДИ-ийн арга зүйчдийн баг орон нутагт ирж зөвлөн туслах ажил хийх

Монгол хэлний зөв бичих болон найруулга зүй, албан бичиг хөтлөлтийн талаар

гарын авлага боловсруулж багш нарт хүргэх зэрэг саналуудыг дэвшүүлсэн байна.

Багш нар сургалтын үр дүнг дараах байдлаар тодорхойлсон байна.

Сургалтад оролцогч багш нар сургагч багш нараасаа сургалтыг тогтмол явуулж байх,

монгол хэлний хичээл ийм байх ѐстой гэсэн загвар хичээл зааж үзүүлж байх, багш

нартайгаа байнгын холбоотой ажиллах, онлайн сургалт явуулах зэргийг хүсэж байсан нь

орон нутгийн сургагч багш нарын цаашид хийх ажлыг тодорхойлоход хэрэгтэй санал хүсэлт

байлаа.

Сургалтын үнэлгээ, явц зэрэгт үндэслэн сургалтын үр дүнг дараах байдлаар тодорхойлох

боломжтой гэж бид үзлээ. Үүнд:

Сургалтад оролцсон багш нар монгол хэлний хэрэглээний чадвараа сайжруулах

хэрэгцээгээ ухамсарлаж, хичээлийг монгол хэлээр зохион байгуулах эрмэлзлэл,

сэдэлтэй үлдсэн.

Орон нутгийн сургагч багш нар чадавхжсан. Багш нарт сургалт зохион байгуулах

арга зүйд суралцсаны зэрэгцээ орон нутагтаа хамтран ажиллах баг болж үлдсэн.

Х. Тойлыбай, Цагаан арал багийн БС-ийн захирал: Энэ сургалт цаг үе олсон, багш нарын

хэрэгцээг хангасан сургалт байна. Манай сургуульд 5 багш байгаа бөгөөд жилийн төлөвлөгөөнд

улирал бүрт 2 удаа эсээ бичүүлэхээр төлөвлөсөн байгаа. Энэ агуулга их чухал байна. Цаашид ч

үргэлжлүүлэн суралцмаар байна. Манай багш нарт тулгамдсан асуудлын нэг албан хэрэг хөтлөлт

зайлшгүй мөн. Иймд монгол хэлний чадварыг дээшлүүлэх ийм сургалтуудыг тасралтгүй байнга

зохион байгуулж байх хэрэгтэй.

Цагааннуур тосгоны ДС-ийн багш Цогзолмаа: Сургалт маш үр дүнтэй боллоо. Сургагч багш

нарт баярлалаа. Энэ удаагийн сургалтаар бид багшийн бичиг баримт хөтлөлтийн талаар их зүйл

мэдэж авлаа. Цаашдаа ийм сургалт байнга явагдаж байгаасай.

Д.Күлимами, Цэнгэл сумын сургуулийн сургалтын менежер: Хичээл төлөвлөлт чухал юм байна

гэдгийг мэдсэн. Мөн сургалтын хэрэглэгдэхүүнийг хийх аргаа толь бичиг, газрын зураг ашиглах

аргуудаар баяжууллаа. Багш нарын монгол хэлний чадварыг дээшлүүлэх төрийн зөв бодлого

хэрэгжиж байгаад баярлаж байгаагаа илэрхийлье. Бид хичээн ажиллах болно.


63

Сургалтад оролцсон багш нар монгол хэлний найруулга зүй, зөв бичих дүрэм,

албан бичгийн найруулга, сургалтын идэвхтэй аргууд, эх дээр ажиллах,

суралцагчийн ялгаатай байдлын харгалзан даалгавар боловсруулах,

компьютерийн зарим програм дээр ажиллах, хүүхэд бүрийн оролцоог дэмжих,

идэвхтэй сургалтын арга зүйгээр хичээлийг зохион байгуулах чадварт ахиц

гарсан.

Гарын доорх материал ашиглан хэрэглэгдэхүүн бэлтгэж, хичээлд ашиглах

чадвар нэмэгдсэн.

Багш нарын дунд эргэлзээ тээнэгэлзэл байсныг үгүйсгэх боломжгүй бөгөөд энэ нь олонхийн

хандлагад нөлөөлөөгүй болно. Мөн сургагч багш нарыг үл хүлээн зөвшөөрөх зарим нэгэн

хандлага гарсныг тэмдэглэж байна. Тух

айлбал, “Монгол хэлний сургагч багш нарыг монгол хүн байх ѐстой, сургагч багш өөрөө

монголоор хазгай муруй ярих ѐсгүй, мэргэжлийн хувьд хүлээн зөвшөөрөгдсөн багш байх

ѐстой” гэх хандлага зарим бүс, мэргэжлийн баг дээр гарч байсанд тайлбар өгсөн болно.

Баянхонгор аймгийн ЕБС-ийн багш нарт зөвлөн туслах ажлын талаар:

Мөн энэ онд зөвлөн энэ чиглэлээр хэрэгжүүлсэн нэг томоохон ажил нь Баянхонгор

аймгийн Засаг даргын санаачлагаар аймгийн бүх багш нарт ажлын байранд хүрч зөвлөн

тусалсан ажил байлаа. Энэхүү зөвлөн туслах ажлыг ЗСА-ны дарга Туяа ахлагчтай баг

хэрэгжүүлсэн. Үүнд:

2014 оны 04 сарын 13- 21 Аймгийн 14 сум, 2 багийн сургууль тус бүр дээр 2-3

хоногийн хугацаатай зөвлөн туслах ажил зохион байгууллаа. Үүнд: Орон

нутгийн ахмад багш, боловсролын газрын мэргэжилтэн, арга зүйч нар багш,

сурагч, эцэг эхчүүдэд хичээл заах, зөвөлгөө өгөх, багш сурагчидтай уулзалт


2014 оны 05 сарын 12-17 Аймгийн төвийн 6 сургуульд тус бүр боловсролын

газрын мэргэжилтэн, арга зүйч нараас бүрдсэн 15 хүний бүрэлдхүүнтэй зөвлөн

туслах ажил зохион байгууллаа. Үүнд: Тухайн сургуулийн захиалгат сургалтыг

зохион байгуулж, багш удирдлагад арга зүйн зөвөлгөө өгч, багш нарын

сургалтын хөтөлбөрт дүгнэлт хийлээ.

2014 оны 08 сарын 18-22 Аймгийн хэмжээний бүх ЕБС-н нийт 897 багшид

судлагдхуун бүрээр заах арга зүйн сургалтыг 15 зэрэг зохион байгууллаа.

Сургалтыг боловсролын газрын мэргэжилтэн, судлагдхуун бүрийн арга зүйч

нар орон нутгийн багш нартай хамтарч зохион байгууллаа. Сургалтын

хөтөлбөрийг багш нарын хүсэлтийг үндэслэн арга зүйч нар боловсруулан

хариуцсан албаны дарга нар баталгаажууллаа.

2014 оны 11 сарын 22 ноос 12 сарын 03 Баянхонгор аймгийн нийт 24 сум

аймгийн төвийн 6 сургууль нийт 29 сургуульд зөвлөн тусласан үйл

ажиллагааны үр дүн ахицын үнэлгээ хийх ажил зохион байгууллаа. Үүнд:

Боловсролын газрын мэргэжилтэн, арга зүйч нар хамтран сумдын засаг дарга,

эцэг эх багш сурагчдаас судалгаа авч үнэлэлт дүгнэлт хийлээ.


64

2014 оны 10 сарын 20- 23 Төв аймгийн Мөнгөнморьт сумын сургуульд 4

хоногийн зөвлөн туслах ажил зохион байгууллаа. Үүнд: Багш нарын хичээлд

сууж зөвөлгөө өгөх, арга зүйч нар хичээл зааж үзүүлэх, багш нарын ээлжит

хичээлийн төлөвлөлтөд зөвөлгөө өгч ажиллаа.

2014 оны 08 сарын 18-22 нд Баянхонгор аймаг СӨБ-н эрхлэгч 33 хүнд арга

зүйн сургалт явуулж зөвлөн тусалсан.

Цаашид мэргэжлийн судлагдахуун хариуцсан арга зүйч бүр багш, боловсролын

ажилтнуудад ажлын байранд болон онлайн хэлбэрээр зөлөн туслах боломжийг бүрдүүлж,

байгууллагын сар, жилийн ажлын төлөвлөгөөнд тусгах, ингэснээр зөвлөн туслах ажил

зохион байгуулах цаг хугацааны боломжийг арга зүйчдэд бүрдүүлэх шаардлагатай байна.

2.1. Хүүхдийн суралцахуйг дэмжсэн багшлах арга зүйг түгээн дэлгэрүүлэх үйл

ажиллагаа

2.2.1.“Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх арга зүй, технологи” сургалт:

“Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх арга зүй, технологи” сэдэвт сургалтыг нийслэлийн бага ангийн

багш нарт 2014 оны 01 сарын 07-10-ны өдрүүдэд, 19 бүлэг, 2 ээлжээр сургалтыг зохион

байгуулсан бөгөөд энэ ажилд БМДИ-ийн 40 арга зүйч бүгд, 71 дүгээр сургуулийн бага

ангийн багш нар сургагч багшаар оролцсон байна. Сургалтад 1945 багш хамрагдсан нь

нийслэлийн бага ангийн 2137 багшийн 91% болж байна. Энэхүү сургалтыг 2013 онд бүх

ЕБС, СӨБ-ийн багш нарт хүргэсэн бөгөөд нийслэлийн бага ангийн багш нар үлдээд

байсныг 2014 оны 1 сард улирлын амралтаар зохион байгуулж явууллаа. Сургалтын ирцийг

дүүрэг бүрээр харуулбал:

График 16. “Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх арга зүй, технологи” сургалтад оролцогчдын ирцийн хувь

2013-2014 оны статистик мэдээнд үндэслэн сургалт зохион байгуулах хуваарийг хийж

ажилласан бөгөөд НБГ-ын мэргэжилтэн Уртнасан сургууль, багш нарт зар хүргэх, ирц

бүрдүүлэх ажлыг хариуцан хамтран ажилласан болно.

Энэхүү сургалтын зорилго нь: Хүүхдэд сурахад тохиолддог саад, бэрхшээл, тэдгээрийн

илрэл, саад тохиоолдсон үед түүнийг даван гарахад нь багшийн зүгээс хэрхэн дэмжих арга

зүйг эзэмшүүлэх

БГД БЗД СХД СБД ЧД ХУД БНД, НД, БХД

83.6% 84.40%

96.00%92.80%

98.50%92.60% 95.00%

Ирцийн хувь


65

Зорилт:

Сурахад тохиолдох нэгдүгээр саад буюу бодит зүйл байхгүй үед илрэх илрэлүүд,

энэ үед түүнийг хэрхэн шийдэх /зураг, бодит үзүүлэн, кино, баримлын шавран

үзүүлэн гэх мэт/

Сурахад тохиолдох хоѐрдугаар саад буюу шатлал алгасах үед гарах илрэлүүд,

түүнийг хэрхэн шийдэх

Сурахад тохиолдох гуравдугаар саад буюу хамгийн том саад-ойлгоогүй үгийн

бэрхшээл, гарах илрэлүүд, түүнийг хэрхэн шийдэх /толь бичиг ашиглах, түлхүүр

аргауудыг үгийн жагсаалт гаргаж, ойлгоогүй үгийг тайлбарлах, үгийн утга тодруулах/

аргуулыг эзэмших

Дээрх зорилго, зорилтын хүрээнд багш нар “Яаж сурч сурах тухай”гарын авлагыг судлан хяналтын хуудасны дагуу, гарын авлагын бүх дасгал даалгаврыг гүйцэтгэх зарчмаар багаар ажиллан 2 өдрийн турш багш өөрөө хүүхдийн дүрд орж, сурахад тохиолдох саад, бэрхшээлүүдийг өөрийн биеэр мэдрэн, түүнийгээ шийдвэрлэж ажиллсан нь багш нарт сонин байлаа гэж сургалтын дараах асуулгад тэмдэглэсэн бөгөөд сургалтын үр дүнг оролцогч багш нар дараах зүйлүүдээр тодорхойлжээ.

Хүүхэд бүртэй яаж ажиллах, харилцах талаар тодорхой мэдээлэлтэй боллоо. Хамгийн гол нь сурахад тохиолдох саадуудыг мэдэж авлаа.

Сургагч багш нар бүтээлч, идэвхтэй байж хүн бүрт хүрч ажиллаж чадлаа.

Багш хүүхдүүдтэйгээ хамтран ажиллах алхам нэг шатаар дээшлүүлэх түлхэц боллоо. Хүүхдийнхээ гадаад байдлыг хараад учирсан бэрхшээлийг таньж болохоор боллоо.

Сургагч багш нар цагаа баримталж байгаа нь багш нарт үлгэр жишээ болохоор байлаа.

Багш бид нэн тэргүүнд хандлагаа өөрчлөх хэрэгтэй гэдгийг олж харлаа.

Сурлагаар хоцрогдсон сурагчдад сурах аргыг эзэмшүүлэх нь чухал гэдгийг олж харлаа.

Сонирхолтой арга барилаар явагдлаа, өөрөө хүүхэд болсон мэт санагдаж, хүүхдийн байдлыг ойлгоход дөхөм байлаа.

2.2.2. Хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг дэмжсэн багшлах арга зүйг боловсруулах, түгээн

дэлгэрүүлэх тогтолцоог бэхжүүлэх зорилтын хүрээнд:

Хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг дэмжсэн багшлах арга зүйг боловсруулах, түгээн дэлгэрүүлэх

тогтолцоог бэхжүүлэх чиглэлээр дараах ажлуудын хийж гүйцэтгэсэн байна.

1. БМДИ-ийн дэргэдэх зөвлөх багийг чадавхжуулах сургалтын хөтөлбөрийг Захиалгат

сургалтын алба боловсруулж байна. Сургалтыг 09 дүгээр сард зохион байгуулахаар

төлөвлөсөн.

2. 2014 оны 01 дүгээр сарын 02-ны өдрөөс эхлэн Жайкагийн төсөлд ажиллаж байсан

туршлагатай хичээлийн судалгааны зохицуулагчийг 1 жилийн хугацаатай гэрээт

ажилтнаар авч ажиллуулж эхлээд байна.

3. БМДИ-ийн захирлын 2014 оны А/17 дугаар тушаалаар “Хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн багшлахуйн арга зүйн хөгжлийг түгээн дэлгэрүүлэх” мэргэжлийн баг бүрэлдэхүүн


66

болон орон нутгийн багийг байгуулсан бөгөөд мөн үйл ажиллагааны төлөвлөгөөгбаталсан.Энэ хүрээнд “Хүүхдийн хөгжил-хичээлийн судалгаа” сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурлыг 12-р сарын 17-18-ны өдөр зохион байгуулсан ба нийт 176 илтгэл ирүүлсэн ба 1-р шатны шалгуурыг хангасан 130 илтгэлээс 44 илтгэл 2-р шатанд орж ЭШХ-д хэлэлцэгдсэн. Үүний 40 нь орон нутгаас, 4 нь нийслэлээс оролцсон бөгөөд 27 нь хамтын илтгэл, 17 нь багшийн ганцаарчилсан илтгэл байв. Мөн их, дээд сургуулийн багш, эрдэмтэн судлаачид болон мэргэжлийн багаас 9 илтгэл , ханын илтгэл 12 сайн арга туршлага бүхий нийт 64 илтгэлийг хэлэлцлээ.Эдгээр илтгэлд хүүхэд хөгжүүлэх арга зүйг боловсруулан хөгжүүлж буй арга, туршлагаа танилцуулсан нь бусдад шинэ санаа, шинэ шийдэл олж авах, харилцан туршлага солилцов.

4. Багш нарын бүтээлч арга зүйг судлах, өөрсдийн бүтээсэн арга зүй, технологийг

хэрэгжүүлэх турших зорилгоор тус институт нийслэлийн дөрвөн сургууль, нэг

цэцэрлэгтэй хамтын ажиллагааны санамж бичигт гарын үсэг зурж ажиллаж байна.

Тухайлбал, БУСА-ны түшиц сургууль БЗД-ийн21 сургууль, ХНХУСА-ны түшиц

сургууль СБД-ийн 2-р сургууль, СӨБББ түшиц сургууль СБД-ийн 16 сургууль, 109-р

цэцэрлэгтэй тус тусхамтран ажиллаж эхлээд байна.

5. Хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн үйл ажиллагааг (Хичээлийн судалгаа) ажиглалт хийхэд

зориулсан аудио, видео зөөврийн тоног төхөөрөмжийн судалгаа хийж байна.

6. Нийслэлийн 45, 6, 1 дүгээр сургуульд хийгдэж байгаа туршилтын үр дүнгээр илтгэл бичиж, Олон улсын хичээлийн судалгааны хурал зохион байгуулагч талд илгээсэн.

7. Хэнтий, Дорноговь аймгуудад хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн багшлах арга зүй, хичээлийн судалгааг хэрэгжүүлж байгаа байдалд мониторинг хийлээ. Хэнтий аймагт зохион байгуулсан мониторингийн үйл ажиллагаагаар хичээлийн судалгааг үндсэн алхмын дагуу хэрэгжүүлж байгаа боловч мөн чанарыг таньж, ялгаагүй байдал ажиглагдсан. Иймээс Дорноговь аймгийн мониторингийн үйл ажиллагааг хичээлийн судалгааг хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж байгаа асуудлуудыг нь илрүүлж, зөвлөн туслах, зөвлөмж, сургалт өгөх байдлаар зохион байгуулсан. Үүний үр дүнд хичээлийн судалгаагаар судлах зүйлээ ялгахгүй байгааг илрүүлж, багш нартай хамтран хөтөлбөрийг нь сайжруулж, зөвлөн тусалж, 0.5 өдрийн сургалтыг хичээлийн судалгаагаар юуг судлах вэ гэсэн асуудалд төвлөрсөн байдлаар хийсэн нь багш нарт ажлын байран дээр нь зөвлөн тусалсан, мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгсөн үр дүнтэй үйл ажиллагаа байлаа. Цаашид мониторингийн үйл ажиллагааг 3-4 өдрөөр зохион байгуулах нь үр дүнтэй болох нь харагдсан.

8. Хичээлийн судалгааны арга зүйг технологийн дагуу хэрэгжүүлэхэд явуулахад

бэлтгэл судалгаа хийх цаг хугацаа хомс байх, сэдэв сонгох боломжгүй, тухайн

сургуулийн хичээлийн хуваарьтай зөрчилдөх, сургуулийн сургалтын үйл

ажиллагаанд хүндрэл учруулах, хэлэлцүүлэг хийх анги танхим хүрэлцэхгүй байх

зэргээр бэрхшээл гардаг бөгөөд үүнийг шийдэхийн тулд эртнээс төлөвлөх, үр дүн,

үйл ажиллагааг тогтмолжууулах шаардлага байгаа болно.

9. Сургалтын идэвхтэй аргаар хичээл зохион байгуулах арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх

зорилгоор мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтуудыг идэвхтэй сургалтын аргуудад

тулгуурлан, зохион байгуулж ажиллаж байна. Мөн сургалтын бүтээлч, шинэлэг

аргыг зөвлөжөн ном, гарын авлагын нэрсийн жагсаалт өгөх, багш хөгжил сайтад

хичээл, хэрэглэгдэхүүн байршуулах, хичээлийн судалгааны явцад тухайн хичээлийн

онцлог арга зүйг илрүүлэх, түүнээс суралцах зэргээр анхаарч ирлээ. Үүнд:


67

• ХНХУСА-ны 2, БУСА-ны 9, СӨББСА-ны 2арга зүйч, ЗСА-ны 2 нийт арга зүйч

БХАН-ээс зохион байгуулсан сургалтад хамрагдаж, сургалтын идэвхтэй

аргуудаас суралцаж, тус байгууллагаас хэвлүүлэн гаргасан ном, гарын

авлагуудыг уншиж судалж, арга зүйн бүтээлч хэлбэрүүдийг сургалтад хэрхэн

хэрэглэх талаар төлөвлөж байна.

• СӨББСА-ны арга зүйчид БШУЯ-ны түшиц 93, 28, Ирээдүй цогцолбор

сургууль, 12, 44, 23-р сургуулиудын бага ангийн багш нарын хичээлд сууж

харилцан туршлага солилцож, багшлахуйн үйл ажиллагааны шинэчлэл

өөрчлөлттэй танилцаж, зөвлөгөө өгч хамтран ажилласан. Хүүхдийн

суралцахуйг дэмжсэн багшлах үйл ажиллагаа шинэчилсэн хөтөлбөр, сурах

бичиг, багшийн ном, агуулга, арга зүйн уялдаа холбоо хэрхэн өөрчлөгдөж

байгааг багшаар ажиглуулж мөн чанараар нь ойлгоход чиглүүлэн ажиллалаа.

Үүнд багшийн үйл ажиллагаа голлох бус сурагчийн үйл ажиллагаа

давамгайлан, хүүхэд өөрөө мэдлэг бүтээж, юу сурч эзэмшсэнээ өөрийн үзэл

бодлоороо чөлөөтэй илэрхийлж байгааг олж харсан нь цаашид багш нарт

түгээн дэлгэрүүлэхэд сайн туршлага болж чаджээ.

• БУСА-ны арга зүйчид, бага боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд “Байгалийн ухаан” модуль боловсруулсан.

Монгол –Кембрижийн боловсролын санаачлага төслийн “Шинэчилсэн

хөтөлбөрийн хэрэгжилт” сургалтанд хамрагдаж 12-р ангийн хими, биологи,

физикийн хөтөлбөр ажлын схемийг боловсруулсан. Хөтөлбөрийн багийн

гишүүд: Д. Оюунбилэг, Н.Сайнбаяр, М. Оюунчимэг

• Арга зүйч М.Оюунчимэг “Байкальский сундучок” сургалт арга зүйн багцыг

сургалтад ашиглах сургалтад “Цэнгэг усны төв”-д хамрагдан түгээн

дэлгэрүүлэх удирдамж боловсруулан 20 сургуульд хүргүүлэв.(3-р сарын 24-

28)

• БЗД-ийн 97-р сургуульд багш Х.Баярцэнгэл, Б.Эрдэнэчимэг нартай арга зүйч

Э.Амаржаргал,Б.Нармандах нар 7-р ангийн “Гэрэл хугарах” сэдэвт судалгаат

хичээл зохион байгуулав. (04 сарын 29)

• Сургалтын алба, арга зүйч бүр хүүхдийн хөгжлийн дэмжсэн багшлах арга зүйг

түгээн дэлгэрүүлэх буюу хичээлийн судалгааны арга зүйн дадлага ажлыг

багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтын хөтөлбөрт 1-2 өдрөөр

тусган хэрэгжүүлж байна. Хичээлийн судалгааны дадлага ажлаар багш нар

багаар хамтран хэрэглэгдэхүүн, хичээлийн бэлтгэл судалгаа хийж, хөтөлбөр

боловсруулан боловсруулсан хөтөлбөрөөр хичээл зааж, туршин, хэлэлцүүлэг

өрнүүлэх хэлбэрээр арга туршлагаасаа хуваалцаж байна. Үндсэн сургалтын

явцад хичээлийн судалгаан дадлагыг сургалт зохион байгуулж буй бүсийн

сургуулиуд дээр түшиглэн зохион байгуулж байна.


68

2.2. Багшийн хөгжлийг дэмжих чиглэлээр зохион байгуулсан үйл ажиллагаа

2.3.1. Улсын ур чадварын уралдаан

Зорилго: Багшийн ур чадварын уралдааны зорилго нь хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх арга

зүй, тэргүүн туршлагыг сурталчлах, түгээн дэлгэрүүлэх, багшийн ур чадвар, хөгжлийг

дэмжих, шилдэг арга зүй, технологийн сан бүрдүүлэхэд оршино.

Энэхүү зорилгыг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн

захирлын 2013 оны 11-р сарын 27-ны өдрийн А/27 дугаар тушаалаар “Багшийн ур

чадварын улсын уралдаан–2013”-ыг зохион байгуулах ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг,

шинжээчдийн багийг хариуцсан нарийн бичгээр ажиллах арга зүйчид, тус үйл ажиллагааны

ажлын төлөвлөгөөг тус тус баталсан.

Дээрх тушаалаар ерөнхий зохион байгуулалтаар хангаж ажиллах Цахим сургалтын

албаны дарга П.Зохихсүрэнгээр ахлуулсан 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг

байгуулсан. Уг ажлын хэсэгт арга зүйч Б.Цогбадрах, З.Самданжамц, Х.Билэгсайхан,

мэргэжилтэн Ж.Гантүшиг нар гишүүнээр ажилласан ба, нийт арга зүйчид мэргэжил тус

бүрээр шинжээчээр ажиллаж 325 багшийн хичээлд үнэлгээ хийлээ.

Уралдааныг 2013 оны 12 сарын 5 наас 2014 оны 1 сарын 25 ны хооронд зохион байгуулсан

ба энэ ажлын хүрээнд хичээлийн 325 дүрс бичлэгийг цахим хуудсанд байршуулан,

шинжээчдийн баг хичээлийг үзэж үнэлэн, хичээлийн талаарх дүгнэлт, зөвлөмж бичиж

цаашид сайжруулах хэлэлцүүлэг, ярилцлагыг зохион байгуулсан.

Энэ жилээс эхлэн улсын ур чадварын уралдааныг онлайн хэлбэрээр зохион байгуулах

болсон бөгөөд энэ нь олон төрлийн ач холбогдолтой бөгөөд хамгийн чухал нь багш нар

заасан хичээлээ ил тод, шударга үнэлүүлэх болсон. Учир нь хичээлүүдийг цахим хуудсанд

нээлттэй байршуулснаар шүүгчдийн үнэлгээ олон нийтэд ил тод байж үнэлгээ хэр шударга,

бодитой байгааг оролцогч багш нар болон нийт багш нар хянах боломжтой. Энэ нь

шүүгчдийг шударга, хариуцлагатай байхад нөлөөлсөн.

Давуу тал: Нийт багш нар уралдаанд оролцсон багш нарынхаа хичээлийг үзэж, давуу тал

ба сайжруулах шаардлагатай зөвлөмжүүдийг унших, өөрийн заадаг хичээлтэйгээ холбон

санаа авах, тэднээс суралцах туршлага судлах, боломжийг нээсэн. Цаашлаад багш нарын

зардал мөнгө, цаг хугацааг хэмнэсэн. Тухайлбал: хөдөө орон нутгаас улсын ур чадварын

уралдаанд оролцохын тулд Улаанбаатар хотод ирэх, буцах унаа, байрлах орон байр гээд

олон асуудал, зардал гардаг байсан бол онлайнаар зохион байгуулснаар энэ бүх зардлыг

хэмнэсэн.

Сул тал: Уралдааны зохион байгуулалтын үеэр зарим аймгуудын багш нарын хичээл

хугацаанаас хоцрох, ирсэн бичлэгүүд шаардлага хангахгүй байх, олон хичээл зэрэг

байршуулж, шинжээчид үзэхэд интернетийн хурд дутах, гацах, цаг хугацаа их зарцуулах

зэрэг зарим хүндрэл бэрхшээлүүд тулгарсан. Мөн анх удаа онлайнаар зохион байгуулсан

учраас зарим алдаа дутагдлууд цаашид анхаарах зүйлүүд гарч байсан нь бидний ажилд

маш их сургамж болсон.


69

Энэ талаар улсын ур чадварын уралдаанд ажилласан нийт хүмүүсийн өргөтгөсөн

ярилцлага, хэлэлцүүлгийг зохион байгуулж анхаарах, сайжруулах асуудлуудыг хэлэлцсэн.

Цаашид анхаарах зүйл: Бага ангийн хичээлүүд дунд ангийн мэргэжлийн багш нарын

хичээлтэй холилдож орсон нь оновчгүй байсан тул хичээлийн ангиллуудыг тодорхой

болгох, онлайн системийг боловсронгуй болгох шаардлагатай. Мөн багш нарын хичээлийн

бичлэгт тавигдах шаардлага, шинжээчийг сонгох шалгуур үзүүлэлт зэргийг сайжруулах

шаардлага байгааг хэлэлцүүлгийн оролцогчид санал болгосон.

Улсын урчадварын уралдааныг зохион байгуулснаар дараах үр дүнд хүрлээ:

Ур чадварын уралдааныг онлайн хэлбэрээр зохион байгуулах арга, туршлагатай

болж, зохион байгуулалтыг сайжруулах, анхаарах асуудлуудаа тодорхойлсон.

20 төрлийн 325 видео хичээлийн сан, түүнийг дагалдсан хичээлийн хөтөлбөр,

сургалтын хэрэглэгдэхүүн, арга зүйн зөвлөмжийн сантай болсон.

“Багшийн ур чадвар-Сургалтын технологийн хөгжил” /urchadar.itpd.mn/ цахим

хуудастай болсон. Уг цахим хуудас нийт 10000 гаруй хэрэглэгчидтэй болж хичээлийн

арга зүйн талаар хэлэлцүүлэг явагдаж байна

Сурган хүмүүжүүлэх ухаан, заах аргын шилдэг шинжээчдийн дүгнэлт бүхий

зөвлөмжүүдтэй болсон. Үүнд физикийн ангилалд шинжээч хийсэн М.Ганбат,

Нийгмийн ухаан, төсөлт ажил, иргэний боловсролын ангилалд шинжээч хийсэн

Ц.Баасандорж багш нарыг онцлон дурдах нь зүйтэй юм.

Ур чадварын уралдаанаас 28 багшийн хичээл 90%-аас дээш үнэлгээ авч

Боловсролын Технологийн Хөгжлийн Үндэсний санд технологио байршуулах эрхтэй

болсон ба эдгээр багш нарт батламж, ур чадварын уралдаанд оролцсон бүх багш

нарт батламж, талархал олгосон.


70

Хүснэгт 11. Багшийн ур чадварын улсын уралдаанд оролцсон багш нарын хичээлийн тоо


71

Хүснэгт 12. Оролцогч талуудын тоон мэдээлэл :

2.3.2. Оны шилдэг багш шалгаруулах үйл ажиллагаа

Зорилго: БДБЧШ-ийн бодлого чиглэлийг хэрэгжүүлэхэд багш нарын үйл ажиллагааг

эрчимжүүлэх, хүүхэд бүрийн хөгжлийг дэмжсэн арга зүй, туршлагыг нийтийн хүртээл

болгоход оршино.

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн захирлын тушаалаар баталсан ажлын хэсэг

2013 оны Улсын “Оны тэргүүний багш”-ийн шалгаруулалтыг зохион байгууллаа. Уг ажлын

хэсэг нь 7 хүний бүрэлдэхүүнтэй бөгөөд институтийн дэд захирал О.Оюунтунгалаг ажлын

хэсгийн ахлагчаар, Байгалийн ухааны сургалтын албаны дарга Д.Оюунбилэг нарийн

бичгийн даргаар, Хэл-нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны сургалтын албаны дарга Ш.Оюунцэцэг,

Захиалгат сургалтын албаны дарга Р.Туяа, Төлөвлөлт мониторингийн албаны хяналт,

үнэлгээ мониторинг хариуцсан мэргэжилтэн Б.Нацагдорж, Боловсрол, Шинжлэх Ухааны

Яамны Сургуулийн өмнөх, бага дунд боловсролын хэлтсийн мэргэжилтэн Ч.Ганцэцэг,

Монгол улсын Боловсролын Их Сургуулийн Боловсрол судлал төвийн захирал О.Алтангоо

нар гишүүдээр ажиллалаа.

Шалгаруулалтад нийт 9 аймгаас, 9 багшийн

материал ирсэн бөгөөд Сүхбаатар аймгийн

Түмэнцогт сумын газарзүйн багш Ц.Мөнхбадар,

Сэлэнгэ аймгийн Сайхан сумын Хөтөл тосгоны

биологийн багш С.Ундрахгэрэл, Өмнөговь

аймгийн Даланзадгад сумын нэгдүгээр

сургуулийн бага ангийн багш Д.Амаржаргал

нар оны тэргүүнээр шалгарлаа.

Оны тэргүүний багш шалгаруулах ажлыг зохион байгуулахад цаашид дараах асуудалд

анхаарч ажиллах хэрэгтэй байна.

18 Багшийн ур чадварын уралдааны ангилал

52 Шинжээчдийн тоо

325 Цахим хуудсанд байршсан хичээлийн дүрс бичлэг

13098 Цахим хуудсанд бүртгэгдсэн хэрэглэгчдийн тоо

11615 Хичээлийн дүрс бичлэгт өгсөн сэтгэгдлийн тоо

117 Хэлэлцүүлэгт бичсэн саналын тоо


72

Оны тэргүүний багш шалгаруулах журмыг өнөөгийн боловсролын бодлогын агуулга,

үзэл баримтлалтай уялдуулж боловсруулах

2014 оны “Оны тэргүүний багш”-ийн материалд нийслэлийн багш нарын материал

ирээгүй байгаад анхаарч, байгууллагын хэвлэл мэдээллийг хэрэгслийг ашиглан

байршуулах, албан тоот явуулах зэргээр мэдэгдэж, хамтран ажиллах

2.3.3. Багшаар ажиллах эрх олгох шалгалт

“Багшаар ажиллах эрх олгох шалгалт”-ыг Засгийн газрын 2012 оны 180 тогтоолоор

батлагдсан “Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн дүрэм”-ийн 3 дугаар зүйлийн 3.5.4,

2 дугаар зүйлийн 2.2.17 дахь заалтууд мөн БМДИ-ийн захирлын А/51 дугаар тушаалын

хавсралтаар батлагдсан "Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллага болон ерөнхий

боловсролын сургуульд багшаар ажиллах эрх олгох шалгалт зохион байгуулах журам“-ыг

тус тус үндэслэн зохион байгуулсан.

График 17. Багшаар ажиллах эрхийн шалгалтад оролцогчдын тоон мэдээлэл

Схем 1. Багшаар ажиллах эрх олгох шалгалтын салбар комиссын товч мэдээлэл:

4345 4900

2258

11503

4098 4115

2062

10275

4201431

786

2637

08сарын 10 08сарын 20 11сарын 08 Нийт

Шалгалтанд бүртгүүлсэн /давхардсан/ Шалгалтанд оролцсон /давхардсан/ Тэнцсэн


73

Схем 2. Багшаар ажиллах эрх олгох шалгалтын зохион байгуулалтын үе шат


Багшаар ажиллах эрхийн шалгалтын зохион байгуулалт болон бэлтгэл ажлыг

/орчин, техник хэрэгсэл, ажиллаж буй хүмүүсийн ажлын хариуцлага/ зэрэгт анхаарах

Зуны амралтын үеэр шалгалтыг аль болох зохион байгуулахаас татгалзах

/боловсролын газрын мэргэжилтэн болон шалгалт зохион байгуулагдах сургууль

амарсан байхаас гадна шалгуулагчид амралтын байдалтай байсан/

Эссэ засах шалгуурыг нарийвчлан боловсруулж, танилцуулахаас гадна шалгагч

багш нарын ойлголтыг нэг түвшинд болгох шаардлагатай байгаад анхаарч

ажиллана.

2.3.4. Багшлах эрх олгох, сунгах, сэргээх

Засгийн газрын 2012 оны 180 тогтоолоор батлагдсан “Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх

институтийн дүрэм”-ийн 2.2.17, 3.5.4 дахь заалтуудыг үндэслэн БМДИ-ийн захирлын

2014 оны 3 дугаар сарын 05 ны өдрийн А/16 тоот “Багшлах эрх олгох, сунгах, хасах

ажлыг зохион байгуулах тухай” тушаалаар Багшлах эрх олгох, сунгах, хасах ажлыг

зохион байгуулах удирдамж, болон бусад холбогдох хавсралтууд

Боловсрол шинжлэх ухааны сайдын А/305 тоот тушаал, “᠋᠋Сургуулийн өмнөх

боловсролын болон ерөнхий боловсролын багшид багшлах эрх, мэргэжлийн зэрэг

олгох, хасах журам”-ын 4.6 дугаар зүйл

Боловсрол шинжлэх ухааны сайдын А/52 тоот тушаал, “᠋᠋Сургуулийн өмнөх

боловсролын болон ерөнхий боловсролын багшид багшлах эрх, мэргэжлийн зэрэг

олгох, хасахад баримтлах шалгуур үзүүлэлт

᠋᠋Сургуулийн өмнөх боловсролын болон ерөнхий боловсролын сургуульд багшаар

ажиллах эрх олгох зөвлөлийн дугаар 03 , 04 тогтоол зэргийг үндэслэн багшаар

ажиллах эрх олгох, сунгах ажлыг зохион байгуулав.

Шалгалтын 1-р шат

Тест 70 оноо

40 буюу түүнээс дээш оноо авбал эсээ

бичлэгийн галгалтад орно.

Шалгалтын 2-р шат

Эсээ бичих

30 оноо

Эсээ бичлэгийн оноо

Нийт

100 оноо

Нийт 70 ба түүнээс дээш оноо авснаар

багшаар ажиллах эрх нээгдэнэ.


74

Энэ ажлын хүрээнд багшаар ажиллах эрх олгуулахаар хүсэлт гаргасан 3292 материалд дүн

шинжилгээ хийж 2966 хүнд багшлах эрх олгосон байна. 5 дахь жилдээ ажиллаж буй

багшийн мэргэжил дэшлүүлэх үндсэн сургалтад хамрагдсан нийт 2272 багшийн материалд

шинжилгээ хийж 1160 багшийн, 10 жилийн үндсэн сургалтад хамрагдсан 1047 багшийн

материалд дүн шинжилгээ хийж, багшлах эрхийг сунгасан байна

Схем 3. 2014 оны Багшлах эрх олгуулах хүсэлт ирүүлсэн байдал

Улсын хэмжээнд 3292 багш багшлах эрх олгуулах хүсэлт гаргасан бөгөөд үүнээс 1982 нь

орон нутгийн, 1315 нь нийслэлийн багш нар байсан байна. Багшлах эрх сунгуулах

хүсэлтийн дагуу материалд дүн шинжилгээ хийж шалгуурт тэнцсэн 2996 багшид багшлах

эрх оглосон нь нийт хүсэлт гаргагчдын 91%-ийг эзэлж байна.


1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтад хамрагдсан байх нь “Багшлах эрх,

мэргэжлийн зэрэг олгох, хасах журам”-ын нэг шалгуур үзүүлэлт бөгөөд мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтад хамрагдах багшийн судалгааг дутуу ирүүлэх, сургалтын зарыг

сургууль багш нарт бүрэн хүргээгүйгээс багшлах эрх авах, сунгуулах багш нарын эрх

ашиг зөрчигдөх байдал гарч байгааг сургууль, боловсролын газруудад уламжлан,

анхаарч ажиллах

2. Багшлах эрх олгуулах хүсэлт гаргаж буй багш нарын материалыг бүрэн бүрдүүлж,

журамд заасан хугацаанд ирүүлэхэд сургуулийн захиргаа, боловсролын газар

хамтран ажиллах шаардлагатай байна.

3292 /нийт/

1982 /Орон нутаг/

449 /СӨБ/

408 Тэнцсэн

1533 /ЕБС/

1339 Тэнцсэн

1747

Тэнцсэн1315

/Нийслэл/

175 /СӨБ/

170 Тэнцсэн

1140 /ЕБС/

1049 Тэнцсэн

1219 Тэнцсэн

2966 Тэнцсэн


75

График 18. Орон нутгийн багш нарт багшлах эрх олгосон байдал ( тоо)

Аймаг дүүрэг Багшлах эрх

олгосон

Багшлах эрх олгуулах хүсэлт гаргасан

Архангай 66 77

Баян-Өлгий 159 182

Баянхонгор 36 59

Булган 58 65

Говьсүмбэр 27 31

Говь-Алтай 97 100

Дархан-Уул 89 95

Дорноговь 66 83

Дорнод 74 77

Дундговь 55 59

Завхан 41 57

Орхон 78 113

Өвөрхангай 83 83

Өмнөговь 77 86

Сүхбаатар 53 59

Сэлэнгэ 120 128

Төв 110 116

Увс 108 122

66

159

3658

27

97 8966 74

5541

78 83 7753

120 110 108

149

11289

77

182

59

65

31

10095

83 77

5957

11383 86

59

128116 122

171

123

98

0

50

100

150

200

250

300

350

400

Ар

хан

гай

Бая

н-Ө

лги

й

Бая

нхо

нго

р

Бул

ган

Говь

сүм

бэр

Говь

-Ал

тай

Дар

хан

-Уул

До

рн

ого

вь

До

рн

од

Дун

дго

вь

Завх

ан

Ор

хон

Өвө

рха

нга

й

Өм

нө

говь

Сүх

баа

тар

Сэл

энгэ

Төв

Увс

Хо

вд

Хө

всгө

л

Хэн

тий

багшлах эрх олгуулах хүсэлт

багшлах эрх олгосон


76

Ховд 149 171

Хөвсгөл 112 123

Хэнтий 89 98

Нийт 1747 1984

График 19. Мэргэжил бүрээр багшлах эрх олгосон байдал ( тоо)

Мэргэжил Орон нутаг Нийслэл Бүгд

СӨБ 408 170 578

Бага анги 307 284 591

МХУЗ 113 90 203

Гадаад хэл 126 145 271

Математик 138 82 220

Мэдээлэлзүй 57 90 147

Физик 64

64

Хими, Биологи 81 91 172

Түүх нийгэм 91 99 190

Газарзүй 57

57

Биеийн тамир 108 68 176

хөгжим 42 31 73

Технологи 110 68 178

Казак хэл УЗ 5

5

Албан бус боловсрол 18 2 20

Нийт 1725 1220 2945

578

591

203

271

220

147

64

172

190

57

176

73

178

5

20

0 100 200 300 400 500 600 700

СӨБ

Бага анги

МХУЗ

Гадаад хэл

Математик

Мэдээлэлзүй

Физик

Хими, Биологи

Түүх нийгэм

Газарзүй


хөгжим

Технологи

Казак хэл УЗ

Албан бус боловсрол


77

5,6 дах жилийн үндсэн сургалтанд нийт 2409 багш хамрагдсан бөгөөд 5 дахь жилдээ

ажиллаж буй 1160 багш багшлах эрх сунгуулах хүсэлт ирүүлсэн байна. Багшлах эрх

сунгуулах хүсэлт гаргасан багш нарын материалтай багшлах эрх олгох комисс танилцан

,дүгнэлт гаргаж, боловсролын сургуулийн 190, сургуулийн өмнөх боловсрлын 832, нийт

1022 багшийн багшлах эрхийг сунгасан байна.

График 20. 5 дахь жилдээ ажиллаж буй багшлах эрх сунгуулсан багшийн тоо /мэргэжил бүрээр/

/

Арав арван нэг дэх жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад 1728 багш

хамрагдсанаас 1047 багш багшлах эрх сунгуулах хүсэлт гаргаж эрхээ сунгуулсан байна.

2.3.5. Төрөлжсөн сургалтын хөтөлбөрийн магадлан шинжилгээ

БМДИ-ийн захирлын А/27 тушаалаар мэргэжил дээшлүүлэх төрөлжсөн сургалтын

хөтөлбөрт магадлан шинжилгээ хийх, ажлын хэсгийг байгуулан ажиллалаа. Мэргэжил

дээшлүүлэх төрөлжсөн сургалт зохион байгуулах зөвшөөрөл хүссэн нийт 35 байгууллагын

136 сургалтын хөтөлбөрт ажлын хэсэг шинжилгээ хийж, нийт 28 байгууллагын 84

сургалтын хөтөлбөрийг хэлэлцэн баталсан нь ирүүлсэн нийт хөтөлбөрийн 61,7% тай

тэнцэж байна. Эдгээр хөтөлбөрүүдийг БМДИ-ийн захирлын 2014 оны А/43-р тушаалаар

баталгаажуулан төрөлжсөн сургалт зохион байгуулах эрх олголоо.

График 21. Төрөлжсөн сургалтын хөтөлбөр ирүүлсэн болон, тэнцсэн үзүүлэлт (тоо, хувь)

195

99

252

7941 29

5173 59 56 56

3263

43

3528

0

10

20

30

40

хөтөлбөр явуулсан байгууллага

хөтөлбөр тэнцсэн байгууллага

тэнцсэн хөтөлбөр

тэнцээгүй хөтөлбөр

61.70%

38.30%


78

Хөтөлбөр боловсруулахдаа эрх зүйн орчноо судлаагүй, зорилтот бүлгээ судалж,

хэрэгцээ шаардлагаа тодорхойлоогүй, ямар агуулгыг хэн заах нь тодорхойгүй, сургалтын

агуулга хоорондын залгамж холбоо, төлөвлөлт муутай, санхүүгийн зарцуулалт тодорхойгүй

зэрэг нийтлэг алдаа дутагдлууд байгааг анхааруулж цаашид сайжруулах санал зөвлөмжийг

хүргүүлсэн.

2.3.6. Багш мэргэжлийн “Зөвлөх багш” зэрэг олгох үйл ажиллагаа

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны 08 сарын 15-ны өдрийн А/305 дугаар

тушаалаар батлагдсан "Сургуулийн өмнөх боловсролын байгуулага болон ерөнхий

боловсролын сургуулийн багшид багшлах эрх, мэргэжлийн зэрэг олгох, хасах журам”-ыг

үндэслэн, БМДИ-ийн захирлын 2014 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдөр А/77 тоот тушаалаар

“Зөвлөх багш” мэргэжлийн зэрэг олгох ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг дараах

бүрэлдэхүнтэй батлан ажилууллаа. Үүнд:

Ажлын хэсгийн ахлагч: Ш.Оюунцэцэг (Хэл, нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны сургалтын

албаны дарга)

Нарийн бичгийн дарга: С.Амарсайхан (Монгол хэл, уран зохиолын сургалт хариуцсан

арга зүйч)

Гишүүд: Б.Бадамжав (БШУЯ-ны суурь бүрэн дунд боловсролын

хэлтсийн мэргэжилтэн)

О.Оюунтунгалаг (БМДИ-ийн дэд захирал )

М.Чимэддорж (БШУ-ны үйлдвэрчний эвлэлийн зөвлөх)

Н.Болд (Монголын багш нарын холбооны гүйцэтгэх захирал)

Д.Оюунбилэг (Байгалийн ухааны сургалтын албаны дарга)

Р.Туяа (Захиалгат сургалтын албаны дарга)

П.Зохихсүрэн (Цахим сургалтын албаны дарга)

Н.Мөнхбаяр (СӨБ, бага боловсролын сургалтын албаны

дарга) нар ажлын хэсгийн дарга, нарийн бичиг, гишүүдээр томилогдож, ажиллалаа.

Ажлын хэсэг “Багшид багшлах эрх, мэргэжлийн зэрэг олгох, хасах журам”-ын дагуу, зөвлөх зэрэг олгуулахаар Улаанбаатар хот болон Ховд, Завхан, Хэнтий, Өмнөговь, Дархан-Уул, Говь-Алтай, Өвөрхангай, Булган, Орхон, Сүхбаатар зэрэг аймгийн Боловсролын газруудаас уламжлан ирүүлсэн 66 багшийн материалд дүн шинжилгээ хийж дүгнэлт гаргав. Үүнийг хүснгэтээр үзүүлбэл:

№ Орон нутаг тоо Эзлэх хувь

1 Ховд 7 10

2 Завхан 5 7,5

3 Хэнтий 5 7,5

4 Өмнөговь 1 1,5

5 Дархан-Уул 7 10

6 Говь-Алтай 1 1,5

7 Өвөрхангай 2 3


79

8 Булган 3 4,5

9 Орхон 4 6

10 Сүхбаатар 1 1,5

11 Улаанбаатар 27 45,4

12 БШУЯ-аас 3 Бүгд 66

Эдгээр багшийн материалыг мэргэжил тус бүрээр нь ангилж үзвэл бага ангийн багш 16, монгол хэлний багш 9, гадаад хэлний багш 4, математикийн багш 6, түүх, нийгмийн ухааны багш 4, хими биологийн багш 12, технологийн багш 3, физикийн багш 2, согог зүйч багш 1, сургалтын менежер 9 байна. Эдгээрийн эзлэх хувийг графикаар үзүүлбэл:

“Зөвлөх багш” мэргэжлийн зэрэг олгох ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн багшид зөвлөх зэрэг олгоход баримтлах нийтлэг ба тусгай шалгуур үзүүлэлтийг үндэслэн хоѐр үе шаттайгаар үнэлгээ хийсэн бөгөөд 28 багш энэ зэргийн шалгуурт тэнцсэн ба нийт багш нарын 42,4% болно. Тэнцсэн 28 багшийг хүснэгтээр харуулбал:

“Зөвлөх багш ” мэргэжлийн зэрэг олгох багш нар

№ Овог нэр Харьяалал Дүгнэлт

1 Балжаа Дуламсүрэн

Ховд аймгийн Жаргалант сумын 1 дүгээр сургуулийн бага ангийн багш

тэнцэнэ.

2 Дондог Билэгт Ховд аймгийн Жаргалант сумын 1 дүгээр сургуулийн монгол хэл уран зохиолын багш

тэнцэнэ.

3

24.2

13.6

6

9

6

18.1

13.6

1.5

4.5

0 5 10 15 20 25 30

Физик

Бага анги

МХУЗ

Гадаад хэл

Математик

Түүх, нийгмийн ухаан

Хими, биологи

сургалтын менежер

Согогзүйч

Технологи

Series1


80

3 Чойжилсүрэн Байгалмаа

Ховд аймгийн Жаргалант сумын 1 дүгээр сургуулийн математикийн багш

тэнцэнэ.

4 Молом Мажигсүрэн

Ховд аймгийн Жаргалант сумын 1 дүгээр сургуулийн сургалтын менежер

тэнцэнэ.

5 Сэджанцан Адъяасүрэн

Хэнтий аймгийн Хэрлэн сумын “Тэмүжин” цогцолборын бага ангийн багш

тэнцэнэ.

6 Гомбо Өлзийхутаг

Хэнтий аймгийн Хэрлэн сумын “Тэмүжин” цогцолборын математикийн багш багш

тэнцэнэ.

7 Нямаа Хэрлэн Хэнтий аймгийн Хэрлэн сумын 4 дүгээр сургуулийн физикийн багш

тэнцэнэ.

8 Дорж Тунгалагтамир

Өмнөговь аймгийн Даланзадгад сумын 3 дугаар сургуулийн монгол хэл уран зохиолын багш

тэнцэнэ.

9 Мундаа Ариунзаяа

Дархан-Уул аймгийн “Од “цогцолборын бага ангийн багш

тэнцэнэ.

10 Наянтай Даваацэцэг

Дархан-Уул аймгийн “Од “цогцолборын математикийн багш

тэнцэнэ.

11 Авирмэд Цагаанцоож

Дархан-Уул аймгийн “Оюуны –Ирээдүй “цогцолборын сургалтын менежер

тэнцэнэ.

12 Намхай Цэцэгээ

Дархан-Уул аймгийн “Жигүүр “цогцолборын бага ангийн багш

тэнцэнэ.

13 Даваахүү Цэндсүрэн

Дархан-Уул аймгийн “Од “цогцолборын технологийн багш

тэнцэнэ.

14 Гүрсэд Наранцацралт

Өвөрхангай аймгийн Арвайхээр сумын 1 дүгээр сургуулийн хими, биологийн багш

тэнцэнэ.

15 Хишгээ Баярчимэг

Булган аймгийн 1 дүгээр сургуулийн хими, биологийн багш

тэнцэнэ.

16 Бавуу Минсэл Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын 8 дугаар сургуулийн биологийн багш

тэнцэнэ.

17 Жумдай Баясгалан

Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын 14 дүгээр сургуулийн биологийн багш

тэнцэнэ.

18 Намдаг Энхдагуул

Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 79 дүгээр сургуулийн хими, биологийн багш

тэнцэнэ.

19 Санжаахүү Цэнгэл

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 58 дугаар сургуулийн монгол хэл уран зохиолын багш

тэнцэнэ.

20 Мягмар Цогзолмаа

Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн 23 дугаар сургуулийн сургалтын менежер

тэнцэнэ.

21 Цэдэн Дуламсүрэн

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 25 дугаар сургуулийн сургалтын менежер

тэнцэнэ.

22 Содов Норжмаа

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 25 дугаар сургуулийн согог зүйч багш

тэнцэнэ.

23 Равдан Ариунаа

Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 84 дүгээр сургуулийн гадаад хэлний багш

тэнцэнэ.


81

24 Цэвэгмид Адилхишиг

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 58 дугаар сургуулийн сургалтын менежер

тэнцэнэ.

25 Нямжав Туяа Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн “Ирээдүй” цогцолбор 1 дүгээр дунд сургуулийн монгол хэл уран зохиолын багш

тэнцэнэ.

26 Цэрэнхүү Дашдолгор

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 45 дугаар сургуулийн бага ангийн багш

тэнцэнэ.

27 Шарав Пунсалдулам

Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн “Ирээдүй” цогцолбор 1 дүгээр бага сургуулийн бага ангийн багш

тэнцэнэ.

28 Цэрэндаш Март

Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 11 дүгээр сургуулийн монгол хэл уран зохиолын багш

тэнцэнэ.

Зөвлөх зэргийн шалгуурт тэнцсэн 28 багшийг аймаг орон нутгийн харьяалалаар нь

ангилж үзвэл:

Харьяалал тоо эзлэх хувь

1 Ховд 4 14.3%

2 Хэнтий 3 10.7%

3 Өмнөговь 1 3.6%

4 Дархан-Уул 5 17.9%

5 Өвөрхангай 1 3.6%

6 Булган 1 3.6%

7 Орхон 2 7.1%

8 УБ 11 39.3%

нийт 28 100.0%

Шалгуурт тэнцсэн 28 багшийг мэргэжлээр нь ангилж үзвэл:

№ мэргэжил тоо эзлэх хувь

1 Бага ангийн багш 6 21,4%

2 МХУЗ-ын багш 5 17,9%

3 Гадаад хэлний багш 1 3,6%

4 Математикийн багш 3 10,7%

5 Хими, биологийн багш 5 17,9%

6 Сургалтын менежер 5 17,9%

7 Согогзүйч багш 1 3,6%

8 Технологийн багш 1 3,6%

9 Физикийн багш 1 3,6%

Бүгд 28 100,0%


82

Дүгнэлт гаргах явцад Дархан-Уул аймаг, Нийслэлийн Боловсролын газар энэ ажилд ихээхэн ач холбогдол өгч, хариуцлагатай хандсан нь ирүүлсэн материалууд бүрэн, шаардлага хангахуйц, эмх цэгцтэй байгаагаас харагдаж байна. Түүчнлэн, зөвлөх зэрэг олгуулах багш нарын бүрдүүлсэн материалд ажлын хэсгийн дүгнэлт, хурлын тэмдэглэл, шийдвэр, журамд заасан нийтлэг ба тусгай шалгуур үзүүлэлтийн дагуу гаргасан дүгнэлт зэргийг хавсаргасан байна.

Харин 38 багшид зөвлөх зэрэг олгох шаардлагагүй гэсэн дүгнэлт гаргасан бөгөөд дараах шалтгаантай байна. Үүнд:

1. Материалд дүгнэлт хийхэд хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх арга зүй, технологио дурдсан боловч, тодорхой үр дүнг тооцож үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлсэн байдлаа дурдаагүй, шинэ журмын 3.2.3.2.-т заагдсан тусгай шалгуур үзүүлэлт хангагдаагүй, Боловсролын технологийн хөгжлийн үндэсний сан, Багшийн хөгжил портал сайтад бүтээлээ байршуулах, бусад сургуулийн багш нарт зөвлөн тусалж, хамтран ажилласан тухай баталгаажуулсан баримтгүй багш нар цөөнгүй байна. Эдгээр багш нарт үйл ажиллагаагаа өргөтгөн ажиллахыг зөвлөмжиллөө.

2. Мөн 2011-2013 онд тэргүүлэх зэрэг авч, энэ хичээлийн жилд “Зөвлөх” зэрэгт материал ирүүлсэн багш нарт зэрэг хоорондын хугацаагаар багшийн хөгжил, өсөлт, өмнөх авсан зэргийн хугацаанд хийж эхлүүлсэн үйл ажиллагааны үр дүн тооцогдох болоогүй тул 2 жилийн дараа материалыг хүлээн авч, дүгнэлт гаргахаар шийдвэрлэлээ. Энэ хугацаанд аймаг орон нутгийнхаа хэмжээнд хийж хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааныхаа үр дүнг үзэж, манлайлан ажиллаж, 2 жилийн дараа үндэсний түвшинд зөвлөх багшийн материал бүрдүүлэн явуулахыг зөвлөмжиллөө.

3. Цөөнгүй багшийн хувьд материалаа дутуу бүрдүүлсэн, эмх цэгцгүй, аймгийн Боловсролын газраар дамжуулалгүй ирүүлсэн байна. Ховд, Булган, Орхон, Завхан аймгийн Боловсролын газрын үйл ажиллагаанаас харахад багш нарын материалд дүгнэлт хийж, ажлын хэсэг байгуулан, хурлаараа хэлэлцэж, хүн тус бүрээр нийтлэг ба тусгай шалгуур үзүүлэлтийн дагуу дүгнэлт гарган ирүүлэх ѐстой атал зөвхөн дамжуулан уламжлах байдлаар хандаж байгаа нь хангалтгүй байна.

4. Зөвлөх зэрэг олгуулахаар хүсэлт гаргаж ирүүлсэн нийт материалд дүгнэлт гаргахад

дээрх журмын 3.3.3.24, 3.3.3.35 дахь шалгуур, болзлын биелэлт хангалтгүй

үзүүлэлттэй байна. Эндээс үзэхэд нэг журмаас нөгөөд үе шаттайгаар шилжих

шаардлагатай нь харагдаж байна. Тухайлбал, журамд сургалтын менежер,

цэцэрлэгийн арга зүйч, албан бус боловсролын багшийн ажлын онцлогт тохирсон

шалгуур нэмэх шаардлагатай байна. Зөвхөн ерөнхий боловсролын сургууль,

цэцэрлэгийн багшийн ажлын онцлогт тохирсон шалгуураар эдгээр албан тушаалтны

мэргэжлийн зэргийн шалгуурыг дүгнэх нь зохисгүй байна. Албан бус боловсролын

багшийн ажлын онцлог ч сургууль, цэцэрлэгийн багштай яг ижил биш гэдгийг

харгалзаж үзэх шаардлагтай байна.

2.3.7. Багшийн бүтээлч туршлагыг судалж, түгээн дэлгэрүүлсэн байдал

БМДИ-ийн сургалтын албад, арга зүйчид Багшийн бүтээлч туршлагыг судалж, түгээн

дэлгэрүүлэх зорилгоор дараах үйл ажиллагааг зохион байгуулсан байна. Үүнд:

43.3.3.2. Өөрийн сургуульд суралцагч нэг бүрийг хөгжүүлэх гурваас доошгүй арга зүй, технологийг сургалтын үйл

ажиллагаанд хэрэгжүүлэхэд мэргэжил, арга зүйн дэмжлэг үзүүлж, Боловсролын технологийн хөгжлийн үндэсний санд бүртгүүлэн, туршлагаа дөрвөөс доошгүй сургууль, цэцэрлэгт түгээн дэлгэрүүлж, зөвлөн туслаж, үр дүнд хүрсэн байна. 5 3.3.3.3. Суралцагч нэг бүрийг хөгжүүлэх үйл ажиллагааныхаа хүрээнд хамтын судалгаа хийж, дөрвөөс доошгүй сургууль,

цэцэрлэгт зөвлөн тусалсан байх


83

Байгалийн ухааны сургалтын албанаас:

1. “Хүүхдийн хөгжил-хичээлийн судалгаа” сэдэвт үндэсний анхдугаар эрдэм

шинжилгээний бага хурлын өгүүллэгийн эмхэтгэлийг арга зүйч Ж.Энэбиш эхийг

бэлтгэн редакци хийн хэвлэн гаргаж түгээсэн

2. БМДИ-ээс Эко телевизтэй хамтран зохион байгуулж байгаа “Ирээдүйг бүтээгч”

нэвтрүүлэгт:

СБД-ийн 1-р сургуулийн физикийн багш Н.Оюунчимэг

ХУД-ийн 18-р сургуулийн мэдээлэлзүйн багш С.Энхцэцэг

ӨЗБЛАС-ийн мэдээлэлзүйн багш Б.Эрдэнэчимэг

ФМГС-тай 11-р сургуулийн математикийн багш Б.Мөнх-Эрдэнэ

СБД-ийн 45-р сургуулийн химийн багш Ж. Батхишиг

СБД-ийн 6-р сургуулийн биологийн багш Д.Тунгалаг

БЗД-ийн 79-р сургуулийн биологийн багш Н.Энхдагуул нарыг

оролцуулан багшийн бүтээлч туршлага, арга зүйг түгээн дэлгэрүүлэх ажлыг зохион

байгууллаа.

Захиалгат сургалтын албанаас:

1. Монгол улсад анх удаа Тархины саажилттай хүүхдүүдэд суурь боловсрол

эзэмшүүлэх тусгай ангийг удирдан төгсгөсөн зөвлөх багш Бүндэнгийн

Туяацэцэгийн бүтээлч туршлагыг Эко телевизээр нэвтрүүлж түгээн

дэлгэрүүлсэн(арга зүйч Ч.Жаргал)

2. 23 дугаар сургуулийн багш Б. Оюунаагийн “Унших, ярих, бичих, сонсох чадварыг

хөгжүүлэх” номтой ажиллах туршлага

3. Ц. Нямсүрэн: “Уран зохиолын хичээлээр уншлагат сургаж байгаа нь”

4. О. Дэлгэр: “Хүүхдийн уншиж, бичих чадварыг номын сангаар дамжуулан

хөгжүүлэх нь”

5. Х. Ууганцэцэг: “Номонд ээлтэй гэр бүл” Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын

сургуулийн туршлагыг номын санчдын сургалтад түгээн дэлгэрүүлэх (арга зүйч

Б.Батчимэг)

6. З.Байгалмаа: ЭӨЦС-ийн захирал- Сургуулийн менежмент-Эцэг эхийн оролцоо

7. Н. Октябрь: 92 дугаар сургуулийн захирал Сургуулийн менежмент- Хүүхдийн

оролцоо

8. Г.Цагаанцоож: ИЦС-ийн захирал- Сургуулийн менежмент-2014 оны нийслэлийн

тэргүүний сургууль

9. С.Март: 84 дүгээр сургуулийн захирал Захирал- Сургуулийн менежмент-

Мэдээллийн технологи

10. Н.Батбаяр: 20 дугаар сургулийн захирал- Сургуулийн менежмент- Хичээлийн

судалгаа

11. Б.Амартүвшин: “Шинэ эрин” сургуулийн Захирал - Сургуулийн менежмен-

Сургуулийн орчин

12. Д.Намгар: 113 дугаар сургуулийн захирал - Сургуулийн менежмент-2014 оны

БГД-ийн тэргүүний, нийслэлийн шилдэг сургууль,


84

13. Ж.Лхагваа: Монгени сургуулийн захирал - Сургуулийн менежмент- Хүүхдийн

авьяасыг хөгжүүлж буй туршлага

Хэл нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны сургалтын албанаас:

Үндсэн сургалтын хөтөлбөрт сургууль, багшийн туршлагаас суралцах цаг төлөвлөн нийт

сургалтын турш 5 мэргэжлийн 12 багшийн туршлагатай танилцах үйл ажиллагааг зохион

байгуулав. Тухайлбал, Сургууль хамт олноороо “Эрүүлжүүлэх дасгал” сүүлийн 2 жил

тогтмол хийж байгаа БЗД-ийн Шавь цогцолбор сургууль, биеийн тамирын багш

Дүүриймаагийн туршлага, “Хүүхэд бүрийн авьяасыг хөгжүүлэх талаар” 21-р сургуулийн

багш Өлзийхутагийн туршлага “Хичээлийн судалгааг хэрэгжүүлж буй туршлага” Ховд

аймгийн 1-р сургуулийн багш Баянзул, ”Секцийн аргаар хичээлд оролцдоггүй хүүхдийг

хөгжүүлж буй Архангайн 4-р сургуулийн багшийн туршлага” зэргийг нэрлэж болно. Цаашид

энэ ажлыг улам сайжруулан олон багш нарын туршлагыг нээн илрүүлж түгээн дэлгэрүүлэх

ажил хийнэ.

Энэ ажлын хүрээнд багш нарын туршлага арга технологийг судлах, түгээн дэлгэрүүлэх

ажил хийгдэж байна. БМДИ-ээс “Эко” телевизтэй хамтран бүтээсэн “Ирээдүйг бүтээгч”

нэвтрүүлгээр

Увс аймгийн түүх, нийгмийн ухааны багш Б.Алтан билэг(Хүүхэд бүрийг ТНУ-ны

хичээлээр хөгжүүлэх боломж),

Нийслэлийн 68 дугаар сургуулийн монгол хэлний багш Т.Цэнгэл, (“Хүүхэд бүрийн

ярих чадварыг хөгжүүлэх арга зүй”),

Шинэ монгол сургуулийн монгол хэлний багш Б.Аюушжав(Асуултаар хүүхдийн

бүтээлч сэтгэлгээгхөгжүүлэх) зэрэг багш нарын туршлагыг орон даяар түгээсэн.

2014 онд судлагдхуун бүрээр тэргүүний арга зүйтэй багшийн туршлага түгээх ажил

хэлэлцүүлэг 12 сарын 17-18 нд зохион байгууллаа. Энэ хэлэлцүүлэгт судлагдахуун

бүрээс 1-2 тэргүүний арга зүйтэй багшийг арга зүйч нарын тодорхойлсоноор 34

багшийн бүтээл оролцуулан гарын авлага болгон түгээх юм.

“Багш нарын тэргүүн туршлага солилцох багш нарын уулзалт семинар” монгол хэлний

багш Д.Алтанцог, Б.Оюунаа, гадаад хэлний багш П.Энхцэцэг (14-р), И. Мяндас (2-р),

технологийн багш Т.Оюунбаатар (23-р), С.Цолмон (Шинэ эхлэл), зураг зүйн багш

Б.Мөнхтуяа (Амгалан), С.Баярсайхан (Баянхонгор, Бууцагаан), түүх, нийгмийн ухааны багш

Х.Нямсүрэн (Ховд, Цаст-Алтай), Г.Цэндмаа (Баянхонгор), Г.Гэрэл (Дархан-Уул,1-р

сургууль), Т.Алтанцэцэг (Орчлон сургууль) зэрэг 12 багшид холбогдох материал бэлтгүүлж,

хүлээлгэн өгөв.

Бүтээлч багшийн туршлага, арга зүй, технологийг судлан илрүүлэх, түгээн дэлгэрүүлэх

ажилд тухайлан анхаарч чадахгүй байгаа нь арга зүйчдийн ажлын ачаалал, хөдөлмөр

зохион байгуулалттай холбон үзэж болохоор байна.

2.3.8. Багшийн хөгжил портал сайтын үйл ажиллагаа

Зорилго: “Багшийн хөгжил” (www.teacher.sur.mn) портал сайт нь ерөнхий боловсролын

сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын багш нар харилцан мэдлэг,

мэдээлэл туршлагаа солилцох, хамтран ажиллахыг дэмжих, мэдлэг боловсролоо

http://www.teacher.sur.mn/


85

дээшлүүлэх, сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүнийг онлайнаар нээлттэй түгээх боломж бүхий

бүрэн динамик байдлаар бүтээж хөгжүүлэхэд оршино.

Энэ зорилгыг хэрэгжүүлэх үүднээс БШУЯ болон БМДИ-ийн захиалгаар “Боловсролын

салбарын шинэчлэл” төслийн хүрээнд сургалтанд Мэдээлэл харилцааны технологийг

нэвтрүүлэх, сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүн монгол хэл дээр боловсруулах, “Багшийн

хөгжил” портал сайтыг Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хийж бэлэн болгосон.

Уг портал сайт нь Монгол улсын Засгийн газар, БШУЯамны “Эрдэм боловсролтой

Монгол хүн”, “Багшийн хөгжил”, “Зөв монгол хүүхэд”, “Авьяас” зэрэг хөтөлбөрүүдийн үндсэн

стратеги болох хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх арга технологийг түгээн дэлгэрүүлэх

зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд багш нарт арга зүйн дэмжлэг үзүүлж, харилцан туршлага

солилцох боломжийг нээсэн. Мөн багшийн хөгжлийг хангах, мэдээлэл харилцааны

технологийг сургалтад үр ашигтай ашиглах, цахим хэрэглэгдэхүүнийг бүрдүүлэх, үнэлэх,

түгээх улсын хэмжээний нэгдсэн нээлттэй сан бүрдэх ач холбогдолтой юм.

Сайтад агуулга, арга зүйн материалыг мэргэжлийн үүднээс хянах, зөвлөх, түгээн

дэлгэрүүлэх, хариуцсан мэргэжлийн чиглэлээр арга зүйн материал бэлтгэн байршуулах,

хөгжүүлэх ажлыг БМДИ-ийн арга зүйчид хариуцан ажиллаж буй бөгөөд байнгын тогтмол

харилцах цаг, зав хомс, зарим арга зүйчдийн порталын орчинд ажиллах мэдлэг, чадвар

дутагдалтай байгааг анхаарч цахим сургалтын алба энэ чиглэлээр сургалт зохион

байгуулан, зөвлөн тусалж хамтарч ажиллаж байна.

Зураг 11. Багшийн хөгжил портал сайтын нүүр хуудасны харагдах байдал


86

Диаграм 12. Багшийн хөгжил портал сайтад байршсан хичээлийн тоо /2014 оны 12 сар/

2014 оны 12 сарын 17-ны байдлаар Багшийн хөгжил портал сайтад нийт 5965 агуулга

байршсан бөгөөдэдгээрийн 2651 нь ЕБС, СӨБ-ийн хичээлийн агуулга, арга зүй, үнэлгээний

материал, 1138 нь боловсрол судлал, сургуулийн удирдлага, ажилтнуудад зориулсан

298

448

40

194

103

145

34

63

55

163

58

58

21

72

57

34

179

38

118

192

41

43

92

13

92

ЕБС, СӨБ-ийн хичээлийн агуулга, арга …

Монгол хэл-(298)

Математик-(448)

Иргэний боловсрол-(40)

Биологи-(194)

Газарзүй-(103)

Физик-(145)

Хүн-Орчин-(34)

Монгол бичиг-(63)

Орос хэл-(55)

Уран зохиол-(163)

Нийгмийн ухаан-(58)

Түүх-(58)

Хүн-Нийгэм-(21)

Хүн-Байгаль-(72)

Хөгжим-(57)

Эрүүл мэнд-(34)

Мэдээлэл зүй-(179)

Дүрслэх урлаг-(38)

Технологи-(118)

Англи хэл-(192)

Биеийн тамир-(41)

Зурагзүй-(43)

Хими-(92)

Төсөлт ажил-(13)

СӨБ-(92)


87

болон тусгай хэрэгцээт боловсрол зэрэгтэй холбоотой, 2176 нь сургалтын туршилттай

холбоотой агуулгууд байна. Өнөөдрийн байдлаар портал (www.teacher.sur.mn) нь 5056

бүртгэлтэй хэрэглэгчтэй, 21784 хандалттайгаар ашиглаж байна.

Хүснэгт 13. Багшийн хөгжил порталын тоон үзүүлэлт

2.4. Хяналт, үнэлгээ мониторингийн чиглэлээр хийсэн ажил

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагааны үр дүнд хяналт шинжилгээ хийж

цаашдын үйл ажиллагааг сайжруулах үүднээс тус институт нь 2014 оны 2-р сараас

Төлөвлөлт мониторингийн алба шинээр байгуулан, хяналт, үнэлгээ, судалгаа

шинжилгээний мэргэжилтнүүдийг үндсэн болон гэрээт ажилтнаар авч мониторингийн

аргачлал боловсруулах, мониторингийн тайлан гаргах хэлэлцүүлэх, үр дүн болон

дараагийн үйл ажиллагааг сайжруулахад ашиглах санал зөвлөмж боловсруулах ажлуудыг

хийж байна. Хяналт үнэлгээ хариуцсан мэргэжилтэнгүүд мэргэжил дээшлүүлэх 59

сургалтын өмнөх болон дараах судалгааны 4259 багшийн санал асуулгад тулгуурлан

тайлан боловсруулж нийт 44 хичээлийн санал зөвлөмж боловсруулсан ба хөтөлбөр

хариуцсан мэргэжилтэн мэргэжил дээшлүүлэх 17 сургалтын гарын авлагад дүн шинжилгээ

хийж тавигдах шаардлага, санал зөвлөмжийг хүргүүлж сургалтын чанар үр дүнг

нэмэгдүүлэхэд ашиглаж байна.

Мөн Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн үйл ажиллагааны тайланд хяналт,

шинжилгээ хийж боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагатай

хамтран ажиллах, шаардлагатай мэдээллээр хангах ажлын хүрээнд БМДИ-ийн 2013 оны

үйл ажиллагааны нэгдсэн тайлан, “Багшийн мэргэжлийн зэрэг”, “Багшлах эрх”, “Багшаар

ажиллах эрх” олгосон үйл ажиллагаануудын тайланд хяналт-шинжилгээ хийж яамны

холбогдох нэгжид хүргүүлжээ. Сургалтын дараах судалгааг дан ганц тоон судалгааны

аргаар бус судалгааны өөр бусад олон аргуудыг ашиглах, сургалтад оролцогчдоос гадна

арга зүйчдээс сургалтыг хэрхэн сайжруулах, үр дүнтэй сургалт зохион байгуулахад юуг

анхаарах талаар судалгаа хийхээр төлөвлөж байна.

Сантис англи хэлний сургалтын төвтэй хамтран англи хэлний 814 багшаас хөгжих

хэрэгцээний судалгаа авч судалгааны тайлан боловсрууллаа. Түүнчлэн 5, 10 дахь жилдээ

Бүртгэлтэй хэрэглэгчийн тоо - 5056

Хандалтын тоо - 21784

Агуулгын админы тоо - 39

Байршсан агуулгын тоо - 5965

Байршсан мэдээний тоо - 42

Нийт хэлэлцүүлгийн тоо - 30



88

ажиллаж буй гадаад хэлний багш нарын мэдлэг чадварыг олон улсын стандарт шалгуураар

тогтоох зорилгоор “Англи хэлний хөтөлбөрийг магадлан итгэмжлэх холбоо” НҮТББ-

тайхамтран мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хамрагдаж буй нийт 192 багшийг TOEIC англи

хэлний олон улсын шалгалтад хамруулсан. Эдгээр судалгаа болон шалгалтын дүнд

үндэслэн гадаад хэлний мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөөг

боловсруулан сургалтаа зохион байгуулж байна.

Бага, боловсрол болон Байгалийн ухааны сургалтын албаны арга зүйчид Япон улсын

“Жайка” төслийн Монгол дахь салбарыг хариуцсан багийнхантай хамтран Хэнтий аймгийн

“Хан-Хэнтий”, “Тэмүүжин”, “Хэрлэн-4” гэсэн гурван сургууль, Дорноговь аймгийн 3 сургуульд

8 хичээлээр тус тусХүүхдийн хөгжлийгдэмжих арга зүй-хичээлийн судалгааны үр дүнд

мониторинг хийж үнэлэлт дүгнэлт өгсөн. Хэнтий аймгийн хувьд хичээлийн судалгаа нь

хэлбэр төдий хэрэгжиж байна. Түүгээр дамжуулж багш нар хамтран хөгжих, сурагчдын

сургалтын амжилтыг хөгжүүлэх боломжийг багш бүр ухамсарлан үр дүнтэй зохион

байгуулахыг анхаарах хэрэгтэй байна. Дорноговь аймагт хичээлийн судалгааг хийн багш

нар хамтран хөгжих, хамтын сайн хичээл, сайн хөтөлбөр бүтээгдэхүүнтэй болохыг зорьж

байгаа боловч арга зүйн дэмжлэг хэрэгтэй байна. Тиймээс орон нутгийн мэргэжлийн багийг

чадавхижуулах сургалт, семинар зохион байгуулах шаардлагатай байна.

Бага боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөрийн туршилтын монтиторинг хийх удирдамж

боловсруулан 21 аймаг, нийслэлийн үндэсний лаборатори сургууль дээр 2013 оны 12-р

сард 2014 оны 10-р сард БШУЯ, БХ, Туршилтын багийнхантай хамтран шинэчилсэн

хөтөлбөрийн хэргэжилтэд мониторинг хийсэн.

Хяналт үнэлгээ мониторингийн ажлын үр дүн, судалгааны дүгнэлтэд үндэслэн дараах

зүйлсийг анхаарч сайжруулах шаардлагатай байна.

А. Мэргэжил дээшлүүлэх сургалттай холбоотой:

1. Мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын үргэлжлэх хугацаа оновчтой бус байна гэж 10,11

дэх жилдээ ажиллаж буй, судалгаанд хамрагдсан 1493 багшийн 450 буюу 30,1% нь

үзсэн байна. Тиймээс БШУСайдын 2013 оны А/287 тушаалаар батлагдсан

“Сургуулийн өмнөх болон бага,дунд боловсролын сургалтын байгууллагын

багш, ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журам”-ын харгалзах заалтыг эргэн харах,

сайжруулах шаардлага байна. Судалгааны тайлангуудаас харахад мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтыг ажлын 5 өдөрт зохион байгуулахад тохиромжтой, амралтын

өдрүүдэд сургалт зохион байгуулж буй нь хүндрэлтэй байна гэсэн байна.

2. Туршлага судлах сургууль, цэцэрлэгийг оновчтой сонгох замаар танхимын бус

сургалтын үр нөлөөг дээшлүүлэх

3. Зорилтот бүлгийн хэрэгцээ шаардлагыг судлах замаар сургалтын хөтөлбөрийн

агуулгын сонголтод анхаарах

4. Сургалтын орчин (анги танхимын хүрэлцээ, заалны багтаамж, ширээ сандал,

агааржуулалт, цэвэрлэгээ, зориулалтын заал, техник хэрэгсэл)-ыг сайжруулах

5. Зочин багш нарт тухайн зорилтот бүлгийн хэрэгцээнд нийцсэн агуулгын хүрээг

урьдчилан мэдэгдэж, хичээлийн бэлтгэлтийг бүрэн хангуулахад анхаарах


89

Б. Хяналт, үнэлгээ мониторингийн ажлын зохион байгуулалттай холбоотой:

1. Үндсэн болон төрөлжсөн сургалтын явцад мониторинг хийх үйл ажиллагааг

байгууллагаас бодлогоор дэмжих замаар нэг талаас сургалтын чанар,

хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, нөгөө талаас өөрийн байгууллагын үзүүлж буй ажил,

үйлчилгээнд үнэлэлт, дүгнэлт хийх ажлыг чанаржуулах

2. Аливаа үйл ажиллагаа зохион байгуулсан ажлын хэсгийн тайлан, мэдээг цаг

тухайд нь чанартай боловсруулан ирүүлэхэд анхаарах, тайланд хяналт

шинжилгээ хийх хугацааг олгох

2.5. Гадаад харилцаа хамтын ажиллагаа

Монгол-Солонгосын багш солилцооны хөтөлбөр

2014 онд “Монгол-Солонгос багш солилцооны хөтөлбөр”-ийн IV үе шатыг Боловсрол

шинжлэх ухааны яам, Бүгд Найрамдах Солонгос Улсын Боловсрол, шинжлэх ухаан

технологийн яам болон ЮНЕСКО-APCEIU байгууллагатай хамтран амжилттай

хэрэгжүүллээ.

Энэхүү хөтөлбөрийн зорилго нь Монгол-Солонгосын багш солилцооны хөтөлбөрийн

хүрээнд хоѐр улсын сургууль хоорондын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, харилцан туршлага

солилцох, багш нарын ур чадварыг нэмэгдүүлэх, хоѐр улсын ард түмний харилцан

ойлголцол, итгэлцлийг бэхжүүлэхэд чиглэгдэж байна.

Багш солилцооны хөтөлбөрийн цаашдын хэрэгжилтийн талаар хэлэлцэх ажил

хэргийн уулзалтад захирал Г.Сүглэгмаа БШУЯ-ны төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүн 4 дүгээр

сард БНСУ-д ажилласан. Мөн энэ жилийн хөтөлбөрийн хаалтын үйл ажиллагаанд оролцож

байна. Тус уулзалтаар манай улсыг багш солилцооны хөтөлбөрийг хамгийн амжилттай

хэрэгжүүлж байгаа гэж үнэлсэн байна. Хөтөлбөрийн хүрээнд Багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх институт нь хөтөлбөрийг хариуцсан ажилтантай байх, Солонгос улсаас

хөтөлбөрт хамрагдаж буй багш нарын байрлах орон байр, аюулгүй амьдрах орчин

нөхцөлийг бүрдүүлэх, Солонгос хэлний орчуулагчийг сонгох, тулгарч буй асуудал,

бэрхшээлийг APCEIU байгууллагад мэдэгдэн шийдвэрлэх, багш нарын үйл ажиллагааны

явцын тайланг 14 хоног тутамд авч санал зөвлөмж хүргүүлэх, хөтөлбөрийн дунд хугацааны

уулзалт зохион байгуулах, эцсийн тайланг хэлэлцэх, хөтөлбөрт хамрагдсан багш нартай

эргэх холбоотой ажиллаж тэдний сурч, мэдсэн туршлагыг бусад багш нарт түгээн

дэлгэрүүлэх зэрэг үүрэг хүлээсэн.

Дээрх уулзалт, хэлэлцээрийн дагуу БМДИ-нь ТМА-ны үндсэн чиг үүргийн хүрээнд

гадаад орнуудтай багш солилцооны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг хариуцан зохион

байгуулах чиглэл тусган ажиллаж байна.

4-р шатны хөтөлбөрт 25 монгол багш хамрагдаж 4 дүгээр сарын 21-ны өдрөөс 7-р сарын

21 ны хооронд БНСУ-д ажиллалаа.Эдгээр багш нарын 15 нь нийслэлийн сургуулиудаас, 10

багш нь хөдөө орон нутаг, тухайлбал, Увс, Ховд, Завхан, Архангай, Говьсүмбэр, Төв,

Дундговь, Булган зэрэг аймгаас хамрагдсан байна.


90

Зураг 1. 4-р ээлжийн хөтөлбөрт хамрагдсан багш нар:

Хөтөлбөрт хот, хөдөө, тусгай хэрэгцээт боловсролын багшийг жигд хамруулж

буйгаараа онцлог юм. Хамрагдсан багш нарын үр дүнгийн тайлан уулзалтыг 11-р сарын 7-нд зохион байгуулж хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд цаашид Монгол ба Солонгосын талаас анхаарах зарим асуудал, хөтөлбөрөөс сурч мэддсэн мэдлэг, чадвар, туршлагыг хэрхэн түгээн дэлгэрүүлж ажил хэрэг болгох асуудлуудыг хэлэлцсэн.

Зураг4. Дасан дохицох сургалт Зураг5. Дундын тайлан уулзалт

БНСУ-ын 25 багш 9-р сарын 8 наас 12-р сарын 18 ы хооронд монгол улсын нийслэлийн

4, 5, 55, 116, 118 Амгалан ЦС, Ирээдүй ЦС, Оюуны ундрааЦС, Шинэ–Эрин лаборатори сургуулиудад, хөдөө орон нутгийн Дундговь, Төв, Говь-сүмбэр,Орхон аймгийн сургуулиудад тус тус ажиллаа. Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд 9-р сарын 3-7 ны хооронд “Дасан зохицох сургалт-үйл ажиллагаа”, 10 сарын 15-20 нд “Дундын тайлан уулзалт” зохион байгуулав.

Мөн хөтөлбөрийн явцад Солонгос багш нарын ажиллаж буй сургуулиудад очиж ажил байдалтай танилцан, зөвлөн тусалсан ба “Эцсийн тайлан уулзалт”-ыг 12-р сарын 5 нд амжилттай зохион байгуулав.


91

Зураг 6. Багш солилцооны хөтөлбөрийн үр дүнгийн тайлан уулзалт

Багш нарын тайлан, санал дүгнэлт зэргээс харахад энэхүү хөтөлбөр нь багшийн

хувьд харилцан туршлага солилцсон, иргэний хувьд 2 орны соѐлын ялгаа, түүнд дасан

зохицох, бие биенээ хүндэтгэх, харилцан ойлголцол бэхжихэд үнэтэй хувь нэмэр оруулж

буй нь ажиглагдлаа.

Мөн гадаад багш нарын ажилдаа хандах хандлага, ажилдаа чин сэтгэлээсээ

бэлтгэх, хүүхдийг хайрлах, хүний эрхийг хүндэтгэх зэрэг олон сайн зүйлүүд нь манай багш

нарт үлгэр дууриал болсон гэж сургуулийн удирдлага, хамтран ажилласан багш нар нь

дүгнэж байна.

Дээрхээс үзвэл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр хоѐр ард түмний хоорондын харилцан

ойлголцол, итгэлцэл бэхжих,Монгол-Солонгосын боловсролын салбар дахь хамтын

ажиллагаа өргөжих, хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлдэг арга зүй, ажлын шинэ туршлага

хуримтлуулах зэрэг үр дүн гарна гэж үзэж байна.

Энэ удаагийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажил амжилттай сайн зохион байгуулагдаж

байгааг APCEIU, БШУЯ, БМДИ-ийн удирдлагын зүгээс сайшаан, ТМА хөтөлбөрийг сайн

зохион байгуулж хариуцан ажиллаж байгааг цохон тэмдэглэсэн.

ОХУ-ын Зүүн Сибирийн Улсын Боловсролын Академитай хамтран ажилласан

байдал

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт нь ЕБС-ийн орос хэлний багш нарын

мэргэжил дээшлүүлэх сургалт зохион байгуулах зорилгоор ОХУ-ын Зүүн Сибирийн Улсын

Боловсролын Академитай хамтран ажиллаж байна. Уг ажлын хүрээнд ЗСУБА-ийн Орос

хэл, арга зүй, хэл зүйн тэнхимийн ректор Бойко Ирина Владимировна нь Монгол Улсын

ЕБС-ийн орос хэлний багш нарынмэргэжил дээшлүүлэх сургалтын тодорхой зардлыг ОХУ-

ын «Русский мир» сангаас санхүүжүүлэх ажлыг санаачилсан бөгөөд өнөөдрийн байдлаар

нийт 222 орос хэлний багш нарт мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтыг Монгол Улс болон


92

ОХУ-ын Эрхүү хотноо зохион байгуулаад байна. 2014 оны 6 сарын 2-12-ны хооронд Эрхүү

хотоос багш хүрэлцэн ирж 5 дахь удаагийн орос хэлний багш нарыг мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтыг 60 багшид зохион байгуулсан.

Энэхүү Орос хэлний багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагаанд сургалтад

хамрагдсан орос хэлний багш нар Орос багш нарийн лекц семинар сонсож, орос хэлийг

гадаад хэлний үүднээс хэрхэн хялбар энгийн аргаар заах орчин үеийн шилдэг аргазүйгээс

суралцаж байгаагаараа онцлог юм. Хамтын ажиллагааны энэхүү үр дүнг харгалзан үзээд,

ОХУ-ын «Русский мир» сан нь цаашид уг хөтөлбөрийг санхүүжүүлэхээ мэдэгдсэн ба

цаашид Эрхүү хот болон Монгол улсад жилд 3-4 удаагийн орос хэлний багш нарын

мэргэжил дээшлүүлэх сургалт зохион байгуулах боломжтой болж байгаа юм. Сургалт

зохион байгуулахаас гадна ЗСУБА-ийн Орос хэл, арга зүй, хэл зүйн тэнхимийн ректор

Бойко Ирина Владимировна нь орос хэлний сурах бичиг зохиогч багтай цаашид хамтран

ажиллахаар болсон.

2.5.3. ХБНГУ-ын хичээлийн хэрэглэгдэхүүний үйлдвэрлэлийн “Cornelsen

Experimenta” байгууллагатай хамран ажиллах эхлэл тавигдсан тухай

ХБНГУ-ын хичээлийн хэрэглэгдэхүүний үйлдвэрлэлийн “Cornelsen Experimenta”

байгууллагын Монгол дахь төлөөлөгч “Монгапа” компаниар дамжуулан БМДИ-ийн

байгалийн ухааны мэргэжлийн арга зүйчдэд зориулсан хичээлийн хэрэглэгдэхүүний

танилцуулга зохион байгуулж, хамтын ажиллагааг эхлүүлсэн. Энэ ажлын хүрээнд ЕБС-ийн

байгалийн ухааны 178 багшаас “Сургалтын хэрэглэгдэхүүн”-ний асуулга боловсруулан

судалгаа авч боловсруулалт хийн герман хэл рүү хөрвүүлж байна.

Судалгааны үр дүн:

Судалгаанд хамрагдсан нийслэл, орон нутгийн нийт 178 багшийн хувьд байгалийн

ухааны туршилттай хичээлийг зааж явуулахад дараах нийтлэг бэрхшээлүүд тулгардаг

байна.

1. Туршилтын хэрэглэгдэхүүн(бодис урвалж, багаж төхөөрөмж), лабораторийн

орчин дутмаг, хангалттай бус, аюулгүй ажиллагааны нөхцөл байдал бүрдээгүй

2. Мэргэжлийн лаборант байхгүй

3. Хэрэглэгдэхүүнтэй ажиллах монгол заавар, гарын авлага дутмаг

Цаашлаад туршилтын ажлын цаг бага, агуулга их, хэрэглэгдэхүүний (Энэтхэг, Тайвань)

чанар муу, Оросын хэрэглэгдэхүүн чанартай ч хуучирсан,цаг үеийн шаардлагад нийцэхээ

больсон, сурах бичиг ба лабораторийн ажлын уялдаа холбоо муу зэрэг бэрхшээлүүд

дурдагдсан байна.

Дээрх нийтлэг бэрхшээлүүдийн улмаас ЕБС –уудын байгалийн ухааны туршилттай

хичээлээр хүүхдэдхангалттай мэдлэг, чадвар олгоход хүндрэл учирч байдаг. Энэ нь ЕБС –

ийн байгалийн ухааны багш нарын 59 % нь сургалтын хэрэглэгдэхүүнийг хангалтгүй гэж

үнэлэх үндэслэл болсон.


93

Иймээс нийт байгалийн ухааны сургалтын хэрэглэгдэхүүн, багаж төхөөрөмжийн хүртээмж,

чанарыг нэмэгдүүлэх, мэргэжлийн лаборантийг ажиллуулах,гадаадаас авах

хэрэглэгдэхүүнтэй ажиллах зааврыг монгол хэл дээр гаргах шаардлагатай байна.

Мөн фокус бүлгийн ярилцлагад оролцогчдын зүгээс манай улсад зарим сургалтын

хэрэглэгдэхүүнийг үйлдвэрлэж эхэлж буйг дэмжих, цаашид дижитал багаж

хэрэглэгдэхүүнийг сургалтад нэвтрүүлэх боломжийг анхаарах зэрэг санал хүсэлтүүдийг

гаргаж байна.

Анхаарах зүйл: Судалгааг зохион байгуулахад зарим зүйлсийг анхаарах шаардлагатай

байлаа. Үүнд: ялангуяа түүвэрт сонгон авсан алслагдсан сумдын цахилгааны хязгаартай

хэрэглээг (жишээ нь Дундговь аймгийн Хатанбулаг сум) харгалзах, мэдээлэл

дамжуулагчийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, улмаар зорилтот бүлгийг оролцоог идэвхжүүлэх

боломжийг анхаарах зэрэг болно.

2.5.4. Арга зүйч, сургалтын албадаас гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааны

чиглэлээр хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаа

Арга зүйч, сургалтын албадаас гадаад харилцаа, хамтын ажиллагааны чиглэлээр дараах

үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж ажиллаж байна. Үүнд:

Захиалгат сургалтын алба:

ДЗОУБ-тай хамтран “ Хүүхдээс хүүхдэд сургалт “ –ыг үндэсний хэмжээнд 2 хоног

зохион байгуулсан. - Р.Туяа, С.Ариунгэрэл

А. Швейцарын хөгжлийн агентлагийн дэмжлэгтэйгээр БШУЯ НҮБ-ийн Хүн Амын

Сангийн хамтран хэрэгжүүлж байгаа “ Залуучуудын хөгжил 2013-2017” төслийн

хүрээнд “Амьдрах ухааны боловсрол” - ын чиглэлээрх үндэсний сургагч багш

бэлтгэх сургалтанд бүрэн хамрагдаж , орон нутагт сургагч багш бэлтгэх сургалтыг

Завханаймаг УБ хотод зохион байгуулсан- арга зүйч С.Ариунгэрэл, Р.Туяа .Ч.Жаргал

Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагатай хамтран ЕБС-ийн нийгмийн ажилтан,

дотуур байрын багш нарыг чадваржуулах “Сургуулийн гамшгийн эрсдэлийг

буруулах, бэлэн байдлыг хангах” сэдэвт сургалтыг баруун 5 аймагт хамтран зохион

байгуулж байна. – арга зүйч Ч.Чулуунцэцэг

Б. ЮНЕСКО-ийн Монголын Үндэсний Комиссийн “Тэгш хамруулан сургах багшийн

боловсрол” төслийн хүрээнд БШУЯ-ны захиалгаар тэгш хамруулан сургах багшийн

боловсрол олон улсын зөвлөмжийг Монгол улсад нутагшуулах үйл ажиллагааг

төслийн багийнахлагч Р.Туяа гишүүнээр Ч.Жаргал нар хамт зохион байгуулж

үргэлжлүүлэн ажиллаж байна. Энэ хүрээнд 2 удаагийн хэлэлцүүлэг зохион

байгууллаа.

Япон улсын Осака их сургуулийн эрдэмтэн Жун Кавагучитай уулзаж цаашид

хамтран ажиллах , мэдээлэл солилцохоор боллоо.Канад улсын иргэн тусгай


94

хэрэгцээт боловсролын багш Gillian Parker –тай хамтран ажиллах хөдөлгөөн заслын

чиглэлээр хамтарсан сургалт зохион байгуулах арга зүйч Ч.Жаргал ажиллаж байна

ХБНГУ-ын Баварын холбооны мужийн Мюнхен хотын “Бага насны хүүхдийн

судалгааны институт”-ын дэд захирал Др.Нагелийн сургалтанд Улаанбаатар хотын 9

дүүргийн 136 эрхлэгч, арга зүйч, багш, БМДИ-ийн арга зүйч, болон холбогдох

хүмүүсийг V/27-30-ний өдөр сургалт арга зүйч Дуламжав зохион байгууллаа.

3.6. Байгууллагын хүний нөөцийг чадавхжуулах, тогтвортой үйл ажиллагааны

нөхцлийг хангах чиглэлээр зохион байгуулсан үйл ажиллагаа

2.6.1. Байгууллагын дотоод зохион байгуулалт, хүний нөөцийг чадавхжуулах

чиглэлээр:

2013 онд зохион байгуулсан үйл ажиллагааны үр дүнд бүтэц, орон тоонд зохих

өөрчлөлтүүд оруулах хэрэгцээ, шаардлага гарсан тул Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын

2014 оны А/24 дүгээр тушаал болон БМДИ-ийн захирлын 2014 оны А/05 дугаар тушаалаар

байгууллагын бүтэц, орон тоонд өөрчлөлт оруулсан бөгөөд төлөвлөлт, мониторингийн алба

шинээр байгуулан ажиллаж байна. Тус институт нь 6 алба, 1 хэлтэстэй, захирал-1, дэд

захирал-1, туслах-2, дарга-7, арга зүйч-39, мэргэжилтэн-15, аж ахуй үйлчилгээний ажилтан-

5, гэрээт ажилтан-12 нийт 82 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр үйл ажиллагаагаа зохион байгуулж

байна. Шинээр ажилтан авах болон ажилд жинхлэх үед хугацаатай, хугацаагүй

хөдөлмөрийн гэрээг тухай бүр нь байгуулж, ажилласан.

14 хоног тутамд 1 удаа “Мэдээлэл хуваалцах цаг”-ийг зохион байгуулж тухайн хугацаанд

хийсэн ажлынхаа талаар мэдээлэл солилцон, цаашид сайжруулах, анхаарах асуудлаа

хэлэлцэж дараагийн 14 хоногт зохион байгуулах үйл ажиллагаануудаа тодорхойлж байна.

Энэ нь БМДИ-ийн албан хаагч бүр адил тэгш мэдээллээр хангагдах, ажилдаа

хариуцлагатай, бүтээмжтэй ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлж байна.

БМДИ-ийн захирлын 2014 оны А/06 дугаар “Онлайн сургалтын агуулга хөгжүүлэх багш

бэлтгэх сургалт зохион байгуулах, зардал гаргах тухай”тушаалын дагуу арга зүйчдийг”

Онлайн сургалт зохион байгуулах арга зүй”-н сургалтад хамруулсан бөгөөд арга зүйчид

онлайн сургалт хөтлөх аргачлал, арга зүйд суралцаж эхний жилдээ ажиллаж буй үндсэн

сургалтад хамрагдсан 1755 багшид онлайн сургалт зохион байгууллаа.

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн хүний нөөцийг чадавхжуулах, сургалт зохион

байгуулах арга зүй, мэдлэг, чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор байгууллагын удирдлагын баг,

гадаад, дотоодын мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтран дараах сургалт, семинаруудыг

зохион байгуулав. Үүнд:


95

Хүснэгт14. Дотооддоо зохион байгуулсан болон, бусад байгууллагаас зохион байгуулсан сургалт

семинарт хамрагдсан байдал

№ Зохион байгуулсан сургалтуудын нэр

Сургалт зохион байгуулсан хүн, байгуулллага

Ороцогчийн тоо

Үр дүн

1 Арга зүйчдийн англи хэлний чадварыг дээшлүүлэх сургалт

ХНХУСА “Сантис” боловсролын төв

40 Арга зүйчдийн англи хэлний чадварын түвшинг тодорхойлж, танхимын болон онлайн хэлбэрээр түвшин ахиулах сургалтад хамруулан, гадаадын туршлага судлах, мэргэжлийн чиглэлээр англи хэл дээр мэдээлэл цуглуулах, судлах боломжийг дэмжсэн.

2 “Дорно дахины сурган хүмүүжүүлэх сэтгэлгээ, Монголын уламжлалт сурган хүмүүжүүлэх өв уламжал” цуврал лекц

БМДИ-ийн удирдлага, “Гэгээ” ДС-ийн захирал Д.Болдбаатар

40 Арга зүйчид дорно дахины болон Монголын уламжлалт сурган хүмүүжүүлэх өв уламжлалаас суралцан, сургалтын эерэг аргуудын талаар мэдлэгээ өргөжүүлж, сургалт зохион байгуулахад авч хэрэгжүүлэх санаанууд олсон.

3 Онлайн, зайн сургалтын агуулга хөгжүүлэх, сургалтыг удирдах менежмент, зайн сургалтын системийн орчинд ажиллах чадвар олгох 3 өдрийн сургалт

Цахим сургалтын алба Д.Зохихсүрэн, Б.Цогбадрах

40 Арга зүйчид онлайн сургалт удирдан явуулах, портал сайтад агуулга оруулах, агуулга хянах арга зүйд суралцаж онлайн сургалт явуулах бэлтгэлтэй болсон.

4 Бага насны хүүхдийн хөгжил-Цэцэрлэгийн багшийг бэлтгэж, мэргэжил дээшлүүлж буй туршлагын танилцуулга сургалт

ХБНГУ-ын Баварын холбооны мужийн Мюнхен хотын “Бага насны хүүхдийн судалгааны институтын дэд захирал доктор Др.Бернхард Нагел

10 Сургуулийн өмнөх болон бага боловсрол хариуцсан арга зүйчид бага насны хүүхдийн хөгжлийн үе шаттай уялдуулан боловсрол олгох арга зүйн талаарх мэдлэгээ тэлж, сургалтад хэрэгжүүлэх санааг олж авсан.

5 “Тогтвортой хөгжлийн

боловсрол” модуль 1,2-сургалт

БШУЯ, БОНХЯ, Швейцарийн

хөгжлийн агентлаг

11

БУСА-ны 8, СӨБББСА-ны 2, ЗСА-ны 1 арга зүйч, нийт 11 арга зүйч оролцон үндэсний сургагч багш болсон. / 2013 оны 11 сараас 2014 оны 2 сар хүртэл/


96

6

12 дугаар ангийн сургалтын шинэчилсэн

хөтөлбөр боловсруулах сургалт

семинар

БШУЯ, Монгол-Кембриж

боловсролын санаачлага

төсөл

5

“Монгол-Кембриж боловсролын санаачлага” төслийн баг, БШУЯ, БМДИ, Байгалийн ухаан, математикийн сургалт хариуцсан арга зүйчид сургалт семинарт

хамрагдан хөтөлбөр боловсруулахад оролцов.

7 “Хүүхдээс хүүхдэд”

аргачлал ДЗОУБ 5

“Хүүхдээс хүүхдэд”, өсвөр үеийн эрүүл мэндийн боловсролыг дэмжих аргачлалд

суралцсан.

8 “Амьдрах ухааны

сургалт “ БШУЯ МУБИС 3

Амьдрах ухааны боловсрол зэзэмшүүлэх үндэсний сургагч багшаар бэлтгэгдсэн.

9 Тогтвортой хөгжлийн

боловсрол

БХАН Швецари хөгжлийн агентлаг

15

Ерөнхий боловсролын сургуулиар дамжуулан тогтвортой хөгжлийн

боловсролыг бага, өсвөр насныханд олгох арга зүйд суралцаж, үндэсний

сургагч багшаар бэлтгэгдсэн.

10

Шинэ-Амьдрал

АНУ олон улсын

сургуулийн төсөл

3

Насанд хүрэгчдэд сургалт зохион байгуулах арга зүйд суралцсан.

11 “Хөтлөх урлаг” БХАН 3

14 Багшийн ажлын үнэлгээ, төлөвлөлт

БШУЯ, М КТС

20 Багшийн ажлын үнэлгээний талаар олон улсын туршлага, арга зүйгээс суралцсан.

15

21 дүгээр зууны багш Эрдэм шинжилгээний бага хурал

БШУЯ 20 Салбар хуралдаанд оролцож нэгдсэн

мэдээлэлтэй болсон

16 “Хөгжлийн бэрхшээл ба тэгш боломж” уулзалт хэлэлцүүлэг

БШУЯ

1

ХБИ-ийн эрхийг хамгаалах хуулийн төсөлд санал оруулсан

17 НҮБ-ийн хүүхдийн сангийн тайлангийн хурал цаашдын хамтын ажиллагааны зөвлөлдөх уулзалт

НҮБ-ийн Хүүхдийн сан

1 2015 онд хэрэгжүүлэх ажлын

төлөвлөгөөнд хамтран ажиллах санал оруулсан

18 Санхүүгийн хямралын үед эмзэг бүлгийн иргэдэд боловсролын үйлчилгээ хүргэх төсөл “-ийн тайлангийн хурал

БШУЯ

1 Төслийн үр дүнтэй танилцаж , төсөл

хэрэгжүүлсэн сум сургуулийн тайланг сонссон.

19 Багшийн ажлын

үнэлгээ, төлөвлөлт

БШУЯ, Монгол-

Кембриж

боловсролын

санаачлага

төсөл

10 Багший ажлын үнэлгээ, төлөвлөлтийн

туршлагаас суралцсан.

Нийт 216


97

Хүснэгт 15. Гадаадад сургалт, семинарт хамрагдаж, туршлага судалсан байдал

№ Үйл ажиллагааны чиглэл Хамрагдсан ажилтан Хугацаа

1

АНУ-ын Иллинойс мужийн Чикаго хотод нийгмийн ажилтны 17 дугаар бага хуралд оролцох

Н.Болормаа /ЗСА-ны арга зүйч /

2014 оны 30 сарын 17-26

2 ХБНГУ-д “Театрын урлагаар хүүхдийг хөгжүүлэх арга зүй” –н туршлага судлах

Р.Золзаяа /ТМА-ны дарга/

2014 оны 50 сарын 10-21

3 Узбекстан улсад онлайн зайн сургалт зохин байуулах арга зүйн сургалт

Г.Сүглэгмаа /ерөнхий захирал/, П.Зохихсүрэн /ЦСА-ны дарга/

2014 оны 5 дугаар сар

4 Япон улсад “Ёс суртахууны боловсрол” хичээлийн агуулга хэрэгжүүлж буй туршлага судлах

О.Оюунтунгалаг /дэд захирал/

2014 оны 2 сарын 4-8 /4 хоног/

5 Япон улсад “Ёс суртахууны боловсрол” хичээлийн агуулга хэрэгжүүлж буй туршлага судлах

Н.Мөнхбаяр СӨББСА-ны арга зүйч

2014 оны 6 сарын 6 аас 8 сарын 04 хүртэл /2 сар/

7 АНУ-ын ETS-олон улсын институтээс зохион байгуулдаг багшлах эрхийн лиценз олгох сургалтын зохион байгуулалт, арга зүй, боловсролын чанарын үнэлгээний чиглэлээр сургалтад хамрагдаж туршлага судлав.

Г.Сүглэгмаа О.Оюунтунгалаг П.Зохихсүрэн

2014 оны 12 сарын 06-15

8 БНСУ-д багш солилцооны хөтөлбөрийн хэрэгжилт, үр дүн бага хуралд оролцох

Г.Сүглэгмаа

2014 оны 12 сарын 17-18

2.6.2. Байгууллагын тогтвортой үйл ажиллагааны нөхцлийг хангах чиглэлээр

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 А/353 дугаар тушаалаар БМДИ-д эрх

шилжүүлсний дагуу хөдөө орон нутагт явах 16 хүний суудалтай Toyota HiAce загварын бага

оврын хоѐр автобус худалдан авч, ашиглаж байна. Энэ нь хөдөө орон нутагт сургалт

зохион байгуулах, нийслэлийн алслагдсан сургууль багш нарт хүрч ажиллах болон бусад

үйл ажиллагааг зохион байгуулахад төсвөөс шаардагдах унааны зардлыг тодорхой

хэмжээнд хэмнэж байна.

БМДИ-ийн албан хаагчдын амралт, чөлөөт цагт зориулан фитнес, теннис тоглох

төхөөрөмжүүдийг худалдан авсан бөгөөд энэ ажил 80 хувьтай байна.

“G-mobile” сүлжээний 32 ширхэг интернетийн np-10 модемийг жилийн эрхтэйгээр авсан нь

сургалтуудад 3367 багш, багшаар ажиллах эрхийн шалгалт, арга зүйчдийн ажлын

хэрэгцээнд 608 цаг хэрэглэгдсэн байна.


98

Интернетэд холбогдсон 30 компьютер, ширээ сандал, ухаалаг самбартай танхим 2014 оны

11 сарын 13-нд ашиглалтад орж, 2014 оны 12 дугаар сарын 14-ны байдлаар 233 багшид

168 цаг сургалт зохион байгуулагдсан байна.

Бүтэц, орон тооны өөрчлөлттэй холбоотойгоор шинээр ажилд орсон арга зүйчид,

мэргэжилтнүүдэд компьютер болон бусад тоног төхөөрөмж, тавилга худалдан авах

ажиллагааг 2014 оны 03, 04 дүгээр саруудад амжилттай зохион байгуулав.

Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдаас худалдан авах ажиллагааны эрх шилжүүлсний дагуу

БМДИ-ийн захирлын 2014 оны А/33 дугаар тушаалаар үнэлгээний хороо байгуулсан.

Үнэлгээний хороо холбогдох тоног төхөөрөмжүүдийг худалдан авч, бусад засвар үйлчилгээг

хийлгэн цахим хурлын өрөө, мэдээлэл технологийн лаборатори байгуулсан ба үүнийг

сургалт болон бусад үйл ажиллагаануудад ашиглаж байна.

Багшийн хөгжлийн ордны номын сан байгуулах ажил төдийлөн амжилттай сайн хийгдээгүй

2015 онд шилжиж хийгдэхээр төлөвлөж байна.

Мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагааны мэдээлэл, сурталчилгаа, хэвлэл мэдээлэл,

олон нийттэй харилцах, хамтран ажиллах чиглэлээр зохион байгуулсан үйл

ажиллагаа

Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтээс зохион байгуулж буй сургалт болон

бусад үйл ажиллагааг олон нийтэд таниулах, мэдээлэл хүргэх үүднээс “Эко” телевиз,

Улаанбаатар таймс сонинтой гэрээ байгуулан үнэ төлбөргүй хамтран ажиллаж байна.

Хэвлэл, мэдээллийн /Телевиз, сонин, сэтгүүл, радио, мэдээллийн сайт/ хэрэгслээр

дамжуулан зохион байгуулагдаж буй мэргэжил дээшлүүлэх сургалт болон бусад үйл

ажиллагааг давхардсантоогоор 150 гаруй удаа олон нийтэд мэдээлсэн байна. Үүнд: БМДИ-

ийн удирдлага, арга зүйчдийн ярилцлага, сургалт болон бусад үйл ажиллагаанд

оролцогчдын санал, сэтгэгдэл, ярилцлага, үйл ажиллагаатай холбоотой мэдээ, мэдээлэл

багтаж байна.

ЭКО ТВ-тэй хамтран СӨБ, ЕБС-ийн багш нарын ажлын туршлага, амжилт, бүтээлийн

талаар “Ирээдүйг бүтээгч” нэвтрүүлгийн эхний 13 дугаарыг бэлтгэж олон нийтийн хүртээл

болоод байна.

Багшийн мэргэжил дэшлүүлэх институтийн үндсэн цахим хаяг болох www.itpd.mn, Улсын

ур чадварын уралдааны сайт /urchadvar.itpd.mn/Багшийн хөгжил портал сайт

(www.teacher.sur.mn)зэргийг нээлттэй ажиллуулж нийт багш сурган хүмүүжүүлэгчид болон

бусад хүмүүстэй нээлттэй харилцаж, мэдээ, мэдээллийг түгээж байна. Багшийн мэргэжил

дэшлүүлэх институтийн үндсэн цахим хаяг болох www.itpd.mn хуудас 89070, Улсын ур

чадварын уралдааны сайт /urchadvar.itpd.mn/ 13098 бүртгэлтэй хэрэглэгчтэй, Багшийн

хөгжил портал сайт (www.teacher.sur.mn) 5056 бүртгэлтэй хэрэглэгчтэй, 21784

хандалттайгаар ашиглаж байна. /2014 оны 12 сарын 12-ны байдлаар/

Онлайн, зайны сургалтын системийг Moodle системд суурилан хөгжүүлж

www.esurgalt.itpd.mn цахим хуудас нээн үндэсний дата төвд сервер байршуулан

шаардлагатай тохиргоог хийж ашиглалтад оруулсан.



99

ГУРАВ. БУСАД АЖИЛ

Энэ хэсэгт, БМДИ-ийнтөлөвлөгөөнд тусгагдаагүй боловч цаг үеийн шаардлага, хамтран ажилладаг байгууллагуудын захиалгаар, арга

зүйчдийн хийж гүйцэтгэсэн ажлуудыг дараах хоѐр чиглэлээр хүснэгтээр үзүүлэв.

Боловсрол Шинжлэх Ухааны Яам болон Боловсролын хүрээлэн, бага дунд боловсролын шинэчлэлийн хэрэгжилтийн багуудтай хамран

ажиллах хүрээнд

Их, дээд, дунд сургууль,боловсролын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллах хүрээнд зохион

байгуулсан болон оролцож, гүйцэтгэсэн ажлууд

Хүснэгт 16. Боловсрол Шинжлэх Ухааны Яам болон, Боловсролын хүрээлэн, бага дунд боловсролын шинэчлэлийн хэрэгжилтийн

багуудтай хамтран зохион байгуулсан, оролцсон ажлууд:

Гүйцэтгэсэн ажил

Захиалагч, хамтран ажиллагч

байгууллага

Оролцсон арга зүйч

Гүйцэтгэсэн үүрэг Хугацаа хүн хоног Үр дүн

Боловсролын үнэлгээний төвтэй хамтран 5,9 дүгээр ангийн сурагчдын чанарын үнэлгээний шалгалт зохион байгуулах

БШУЯ, БҮТ БМДИ-ийн бүх арга зүйчид

Чанарын үнэлгээний улсын шалгалтын комиссын гишүүнээр нийслэл, 21 аймагт ажиллав.

2014 оны 3 сард 40 арга зүйч 3 хоног

Чанарын үнэлгээний улсын шалгалтыг зохион байгууж, тайлан мэдээ, материалуудыг БҮТ-д хүлээлгэн өгсөн.

Баян-Өлгий аймгийн багш нарын монгол хэлний чадварын түвшин тогтоох сорил боловсруулах, турших, сайжруулах

БШУЯ, БМДИ, БХ

Ш.Оюунцэцэг Б.Цасанчимэг Н.Мөнхбаяр Л.Цэрэндолгор Д.Энхтулга Ц.Нарантуяа

30 онооны сорилд 780 багшийг хамруулж, тайлан бичсэн.

2014 оны 05 сард 6 хүн, 7 хоног

Нийт 780 багшийн сорилыг засаж дүгнэлт бичиж ХНУСА-нд хүлээлгэн өгсөн.


100

СӨБ-ын багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх хэрэгцээний судалгаа

БШУЯ, Сайдын А/249 тоот тушаалын дагуу

Д.Нарантуяа Д.Туяа Л.Цэрэндолгор

Санал асуулга авч ярилцлага хийн судалгааны тайланг нэгтгэсэн.

2014.06.15-2014.07.02 3 хүн 14 хоног

Мэргэжил дээшлүүлэх хөтөлбөр, модуль боловсруулагдсанана.

Үндэсний төвшинд бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжилтийн бэлтгэл ажил хангах, багш боловсон хүчний чадавхийг дээшлүүлэх сургалтын бэлтгэл

БШУ-ны сайдын 2014 оны 6 сарын 3ны А/240 тоот тушаалын дагуу БМДИ, БХ, ХБ хамтарсан

Д.Энхтулга З.Самданжамц

Ерөнхий зохион байгуулалт, сургалтын хэрэглэгдэхүүн бэлтгэл ажлыг хангасан.

2014.08.06 2014.08.08 3/91 2 хүн 3 өдөр

Сургалт зохион байгуулах бэлтгэл ажил хангагдсан.

Д.Энхтулга Э.Даваахүү

Сургалтын зохион байгуулалт, оролцогчдын тоо, төсөв, сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулсан.

2014.08.15 2014.08.29 12/1377 2 хүн 14 хоног

Орон нутагт түгээн дэлгэрүүлэх үндэсний сургагч багш бэлтгэгдсэн.

Бага боловсролын

шинэчилсэн хөтөлбөр

хэрэгжүүлэх арга зүйн

сургалт

БШУЯ, БДБЧШ

хэрэгжилтийн

баг

СӨБББСА-ны бүх

арга зүйчид

БДБЧШ хэрэгжилтийн багтай

хамтран бага болосролын



сургалтыг зохион байгуулсан.

2014 оны 8 сар, 9

хүн 14 хоног

Нийслэл 21 аймгийн бага

боловсролын 13177 багшид

шинэчилсэн хөтөлбөр хээргжүүлэх

арга зүйн дэмжлэг үзүүлсэн.

Баян–Өлгий аймгийн ЕБС-ийн багш нарын монгол хэлний хэрэглээний чадвар, багшлахуйн хөгжлийг дэмжих 2 шатны сургалт

БШУЯ, Баян-Өлгий аймгийн ЗДТГ, БГ

О.Оюунтунгалаг Б.Нацагдорж Д.Даваасүрэн

Сургалтын зураглал, төлөвлөгөө, төсөв боловсруулах

2014 оны 5 сар 3 хүн 5 өдөр

Сургалт зохион байгуулах зураглал, төсөв, төлөвлөгөө боловсруулагдсан.

Л.Цэрэндолгор

Д.Энхтулга

Э.Даваахүү

Н.Мөнхбаяр

Ц.Нарантуяа

Л.Цэрэндолгор

О.Оюунтунгалаг

Ч.Гажиддулам

Д.Даваасүрэн

Б.Цогбадрах

М.Оюунчимэг

Модуль боловсруулах

сайжруулах

2014 оны 6 сард

15 хүн 10 өдөр

2014.09.10

2014.09.16

Багш нарын онцлог хэрэгцээнд

тулгуурлсан модуль бэлэн болж

экспэртэд шилжүүлэв


101

Ж.Энэбиш

Н.Сайнбаяр

Х.Билэгсайхан

Б.Цасанчимэг

О.Оюунтунгалаг Б.Нацагдорж Н.Мөнхбаяр Л.Цэрэндолгор Д.Даваасүрэн М.Оюунчимэг Б.Цогбадрах

Орон нутгийн 80 сургагч багш бэлтгэх сургалтын Өлгий хотод зохион байгулав.

2014.09.27-10.02 80 сургагч багш 7 хүн 5 өдөр

Орон нутгийн сургагч багш нар бэтгэгдсэн.

Н.Мөнхбаяр Д.Даваасүрэн Б.Цасанчимэг Ч.Гажиддулам М.Оюунчимэг

Баян –Өлгий сургалт 2орон нутгийн сургалт

2014.11.03 2014.11.10 1400 багш 5 хүн 7 өдөр

Багш нарын монгол хэлний хэрэглээний чадвар сайжирсан.

БШУЯ Б.Нацагдорж Сургалтын үр дүнд мониторинг хийв

2014.11.24-28 1 хүн 5 өдөр

Сургалтын үйл ажиллаганы үр дүн, цаашдын чиглэл боловсруулагдсан.

“Сургуулийн шинэ менежмент-хүүхдийн хөгжлийг дэмжих арга зүй” сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжилтийн багтай хамтран боловсруулж, зохион байгуулалтыг хариуцсан.

Р.Золзаяа Г.Төмөр-Очир Б.Нацагдорж Д.Даваасүрэн

Сургалтын зохион байгуулалтыг хангаж ажилласан. /сургалтын хөтөлбөр боловсруулах, анги танхим, гарын авлага, цай, хоол, сургалтын үнэлгээ/

4 хүн 4 өдөр Сургалт үр дүнтэй зохион байгуулагдах орчин нөхцөл бүрдсэн. Сургалтад аймаг, нийслэлийн боловсролын газрын дарга, бага боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн, үндэсний лаборатори сургуулиудын захирал, менежерүүд нийт 220 хүн оролцсон бөгөөд үр дүнд нь үндэсний хэмжээнд болон аймаг, орон нутгийн хэмжээнд бага боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөрийн арга зүйг түгээн дэлгэрүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө, зураглалтай болсон.


102

Суурь боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга зүйн сургалт

Р.Золзаяа Д.Даваасүрэн Ж.Нямсүрэн Б.Нацагдорж Г.Төмөр-Очир

2014.11.7-8 5 хүн 2 хоног Сургалтын хуваарь, төсөв төлөвлөлт хийж, бэлтгэл ханган, сургалтын дараах тайлан мэдээ боловсруулав.

Бага боловсролын сурах бичгийн зохиогчийн багийг удирдах

Ш.Оюунцэцэг Сурах бичгийн багийн ахлагч 1-5-р ангийн 5 сурах бичиг, 5 багшийн ном хэвлэгдсэн.

1-р ангийн монгол хэлний сурах бичиг, багшийн ном зохиох

Ш.Оюунцэцэг (хамтын)

Зохиогчийн багийн ахлагч 1-р ангийн монгол хэлний сурах бичиг 18хх, Багшийн ном 18 хх

7-р ангийн сурах бичиг, багшийн ном зохиох

БҮТ-ийн даргын тушаал


Зохиогчийн багийн гишүүн 12 жилийн сургуулийн 7-р ангийн монгол хэлний сурах бичиг 16хх, багшийн ном 16хх

12-р ангийн сурах бичиг, багшийн ном зохиох

БҮТ-ийн даргын тушаал

Б.Цасанчимэг (хамтын)

Зохиогчийн багийн гишүүн 12 жилийн сургуулийн 12-р ангийн МХУЗ-ын сурах бичиг 16хх, багшийн ном 16хх

Төгсөгчдөөс авах монгол хэлний шалгалтын туршилтын сорил боловсруулах, турших

Б.Цасанчимэг Ш.Оюунцэцэг

Ажлын хэсгийн гишүүн 2 хүн 7 хоног Б.Цасанчимэг 3 тест боловсруулж, Ш.Оюунцэцэг 18 сорилын даалгаврыг сайжруулсан. Энэ сорилоор .... сурагчаас шалгалт өгсөн.

Төгсөлтийн монгол хэлний шалгалтын даалгавар боловсруулах

Б.Цасанчимэг 1 хүн 10 хоног 12дугаар ангийн Төгсөлтийн шалгалтын 2 даалгавар боловсруулсан.

Гадаад хэлний багшийн хөгжих хэрэгцээний судалгаа нэгтгэх

Б.Цасанчимэг Ц.Нарантуяа

Ажлын хэсгийн гишүүн 2 хүн 14 хоног 1385 багшийн “Сурах хэрэгцээний судалгааны дүнг нэгтгэсэн.

Сурах бичиг, багшийн ном редакторлах Сурах бичиг, багшийн ном редакторлах

Ш.Оюунцэцэг Агуулгын редактор 1 хүн 3 хоног 12-р ангийн МХУЗ-ын сурах бичиг, 16хх, багшийн ном 16хх

Ш.Оюунцэцэг Техник редактор 1 хүн 2 хоног 7-р ангийн уран зохиолын сурах бичиг 16хх, багшийн ном 16хх

Хүн нийгэм II номд экспертик хийх

Б.Энхбилэг Эксперт 1 хүн 1 хоног

Хүн нийгэм II сурах бичиг ... хх, багшийн ном ...хх


103

Иргэний боловсрол-IY сурах бичигт редакторлах

Ч.Гажиддулам Редактор

1 хүн Иргэний боловсрол сурах бичиг, ... хх, багшийн ном ... хх

Иргэний боловсрол-3,5-д дүгнэлт гаргах

Ч.Гажиддулам МААЗ-ийн гишүүн 1 хүн Иргэний боловсрол сурах бичиг, ... хх, багшийн ном ... хх

Бага боловсролын цөм хөтөлбөр


Хөтөлбөрийн багийн гишүүн 1 хүн “Бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр гары авлага”- 2014, 25-34-р талд хэвлэгдсэн. 1-р ангийнсуралцахуйн удирдамж 10хх- онлайн

Суурь боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөр боловсруулах

ТИС-ийн инженер багш нар


Хөтөлбөрийн багийн ахлагч 1 хүн Суурь боловсролын монгол хэл бичгийн цөм хөтөлбөр 3 хх, 6-9-р ангийн суралцахуйн удирдамж, нийт 10хх

Суурь боловсролын шинэчлэсэн хөтөлбөрийн боловсруулах, турших

БШУ-ны сайдын 2012 оны А/57

Ч.Гажиддулам Б.Цасанчимэг Б.Баттулга Д.Мэндбаяр Т.Гэрэлтуяа

Хөтөлбөрийн багийн ахлагч 5 хүн Суурь боловсролын 4 хичээлийн цөм хөтөлбөр, 2-р улирлын суралцахуйн удирдамж,

Техник эдийн засгийн үндэслэлд техник редактор хийх

БМДИ

Б.Цасанчимэг Техник редактор 5 хоног “БНД дэх их сургуулиудын хотхоны хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний техник эдийн засгийн үндэслэл” баримт бичгийн хэл найруулгыг сайжруулсан. Нийт 265 хуудас

Хүүхдийн номын нээлттэй тендерт материалд үнэлгээ хийх

Б.Цасанчимэг -145 Б.Баттулга -21 Т.Гэрэлтуяа - 22 Ч.Гажиддулам-135

Үнэлгээ хийгч 1 хүн 4 хоног ЕБС-ийн дунд ангийн номын санд нийлүүлэх тендэрийн нийт 323 номд үнэлгээ хийсэн.

“Peterim” сурах бичгийн орчуулга

А.Уламбаяр

Орчуулга хийсэн

3 хоног

Герман улсын ЕБС-ийн “Peterim”сурах бичгийн танилцуулга, тайлбарыг орчуулсан.

Бага боловсролын



БШУЯ, БДБЧШ-

ийн

хэрэгжилтийн

СӨББСА-ны арга

зүйчид

Сургалт зохион байгуулах,

зөвлөн туслах

21 хоног Нийслэл, 21 аймгийн ЕБС-ийн бага

боловсролын 7600 багшид

шинэчилсэн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх


104

сургалт баг арга зүйн дэмжлэг үзүүлсэн.

Суурь боловсролын хөтөлбөрийн шинэчлэлийн сургалт

БМД баг 2 өдөр Нийслэлийн лаборатори 16 сургуулийн 493 багшийг хөтөлбөрийн шинэчлэлийн мэдээлээр хангаж, арга зүйн дэмжлэг үзүүлсэн.

“Хүүхдийн хөгжил-хичээлийн судалгаа” сэдэвт үндэсний анхдугаар эрдэм шинжилгээний бага хурал 1,2

арга зүйч Ж.Энэбиш, Хичээлийн судалгаа хариуцсан гэрээт ажилтан Г.Норжмаа, бусад арга зүйчид

МХСН-тэй хамтран ЭШБХ-ыг зохион байгуулж, өгүүллүүдийн эмхэтгэл гаргасан.

2 өдөр Эрдэм шинжилгээний бага хурлын өгүүллэгийн эмхэтгэлийг эхийг бэлтгэн редакци хийн хэвлэн гаргаж түгээсэн.

БМДИ-ийн арга зүйчид БШУЯ-ы даалгавар захиалга, Боловсролын хүрээлэн, бага дунд боловсролын хэрэгжилтийн багуудтай хамтран

байгууллагын төлөвлөгөнд тусгагдаагүй нийт 20 орчим төрлийн ажил гүйцэтгэснээс ихэнх нь бага болон суурь боловсролын цөм хөтөлбөр,

сурах бичигтэй холбоотой ажлууд байна.

Бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжилтийн бэлтгэл ажил хангах, багш боловсон хүчний чадавхийг дээшлүүлэх

зорилгоор бага боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх арга зүйн сургалтыг бага дунд боловсролын чанарын шинэчлэлийн

хэрэгжилтийн багтай хамтран зохион байгууллаа. Сургалтад аймаг нийслэлийн бага боловсролын багш нар, бага боловсролын багш, бага

ангид хичээл заадаг мэргэжлийн багш нар, сургуулийн захирал, бага боловсрол хариуцсан сургалтын менежерүүд оролцсон. Сургалт бүрийн

төгсгөлд багийн гишүүд сургалтын талаар хэлэлцэж, сургалтын ололттой тал, бэрхшээлтэй байсан зүйл болоод цаашид анхаарах зүйлийг

ярилцаж нэгдсэн шийдэлд хүрч байлаа.

Сургалтад хамрагдсан нийт оролцогчдын 92% нь сургалтын эцсийн санал асуулгад оролцсон бөгөөд сургалтын үр дүнг сайн болсон

гэж дүгнэжээ. Учир нь цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх цаг хугацаа тулсан, багш нарт тулгамдаж буй асуудлыг хөндөж сургалт явж байгаа нь

цаг үеэ олсон ба сургагч багш нар нь мэргэжлийн байгууллагын арга зүйчтэй, өнгөрсөн жил сургууль хариуцсан менежерээр ажилласан

туршлагатай хүмүүс түүнчлэн лаборатори сургуульд ажиллаж туршлага хуримтлуулсан багш нар хичээл зааж үзүүлж, сургалтаар явж

байгаа нь давуу талтай байлаа гэжээ.


105

Мөн гадаад хэлнээс орчуулга хийх, сурах бичиг багшийн номонд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгөх, сургалтын хөтөлбөр, модуль

боловсруулах, үндсэн сургалтаас гадна бусад байгууллагатай хамтран сургалт зохион байгуулах,гарын авлага зөвлөмж эмхэтгэх,

нийтлүүлэх зэрэг ажлуудад ихэнх арга зүйчид оролцож, багагүй цаг хугацааг зарцуулсан бөгөөд ЗААХ-ээс бусад бүх албаны төлөөлөл,

нийт 40 арга зүйч оролцож, давхардсан тоогоор оролцжээ. Эдгээрийн ихэнхийг ажлын бус цагаар хийж гүйцэтгэсэн буюу хөдөө орон нутагт

томилолтоор ажиллаж гүйцэтгэсэн байна.

Хүснэгт 17. Их, дээд, дунд сургууль, боловсролын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллах

хүрээнд зохион байгуулсан болон оролцож, гүйцэтгэсэн ажлууд

Гүйцэтгэсэн ажил Захиалагч

байгууллага Гүйцэтгэсэн үүрэг, түүний үр дүн Хариуцсан эзэн

Говьсүмбэр аймгийн багш

нарыг индексжүүлэх сорил

тестэнд үнэлгээ хийх,

сайжруулах ажлыг зохион

байгуулав.

Говьсүмбэр

аймгийн БГ

Уг ажлыг зохион байгуулах, хамтран ажиллах гэрээ хийж, 14 мэргэжлийн

154 тестэд үнэлгээ хийлгэх ажлыг зохион байгуулж нэгтгэн Говьсүмбэр

аймгийн БГ-т хүлээлгэн өгөв. Энэ ажлыг гүйцэтгэснээр БМДИ-ийн арга

зүйчид орон нутгийн багш нарын үнэлгээний даалгавар боловсруулах,

хичээлийн агуулга төлөвлөх чадвар хангалттай бус байгааг анхаарах,

үндсэн сургалт болон зөвлөн туслах ажил зохион байгуулахдаа

анхаарах чиглэлийг олж харсан.

Б.Нацагдорж, Д.Даваасүрэн

Ч.Гажиддулам, Б.Цасанчимэг

Б.Баттулга, Д.Мэндбаяр

Т.Гэрэлтуяа, Ш.Оюунцэцэг

Ж.Буянт, Ч.Гажиддулам

М.Оюунчимэг, Д.Туяа

Г.Дуламжав, Н.Мөнхбаяр

Э.Даваахүү, Д.Энхтулга

Д.Оюунбилэг, Ж.Энэбиш

Н.Булгантамир, Б.Цогбадрах

Х.Билэгсайхан, Н.Сайнбаяр

Э.Амаржаргал

Нийгмийн ухааны улсын

олимпиад зохион байгуулах

ажлын хэсэгт ажиллав.

НУ-ы улсын

олимпиад зохион

байгуулах хороо

Олимпиадын материалд үнэлгээ хийн, зохион байгуулалтад хамтарч

ажиллав.

Р.Золзаяа

Б.Нацагдорж

Удирдлагын түвшний

уулзалт

Швейцарийн

хөгжлийн агентлаг

Уулзалтын хугацааг төлөвлөж, зохион байгуулж цаашид хамтран

ажиллах чиглэл, талуудын оролцоог зөвшилцөн тохиролцсон Д.Даваасүрэн


106

Дорноговь аймгийн “Яргуй”

наадмын ерөнхий шүүгчээр

Дорноговь

аймгийн хүүхэд

хөгжил гэр бүлийн

хэлтэс

Хүүхдийн урлагийн наадмыг тунгаан шүүсэн

С.Батболд

Бага ангийн явцын үнэлгээ ММБНА Сургалт, хэлэлцүүлэг. ММБНА-тай хамтарч ажиллах эхлэл тавигдсан. Д.Энхтулга

“ТХБ-Эко сургууль” модуль


БШУЯ, БОНХЯ,

Швейцарийн

хөгжлийн

агентлаг, БХАН

ТХБ-Эко сургууль хөтөлбөрийн сургалтын модуль гарын авлага

боловсруулагдсан.

О.Оюунтунгалаг,

Ч.Гажиддулам, Д.Оюунбилэг

М.Оюунчимэг, Ж.Энэбиш

ТХБ-Эко сургууль

хөтөлбөрийн үйл

ажиллагааг түгээн

дэлгэрүүлэх

ТХБ-Эко сургууль хөтөлбөрийн 30 сургагч багшийг 10 сарын 28-11 сарын

1-ны өдрүүдэд бэлтгэсэн. Модуль хөтөлбөрүүдийг боловсруулахад

оролцон, 30 гаруй сургуульд түгээн дэлгэрүүлж сургалт зохион

байгуулсан.

Дэд захирал О.Оюунтунгалаг

БУСА-ны дарга Д.Оюунбилэг

арга зүйчид (М.Оюунчимэг,

Х.Билэсайхан,

Н.Сайнбаяр,Э.Амаржаргал,

Д.Нармандах, Ж.Буянт,

Ж.Энэбиш), ЗСА (Б.Батимэг,

С.Чулуунцэцэг

Ч.Жаргал),СӨБББСА

(Ц.Нарантуяа, Э.Даваахүү),

ХНХУСА (Ч.Гажиддулам)

Нийслэлийн ЕБС-ийн

сурагч, багш нарын уран

зургийн уралдан

МУБИС ийн

багшийн сургууль

Олон улсын хүүхдийн уран зургийн наадaмдирсэн бүтээлүүдийг шүүх

бүрэлдэхүүнд ажилласан

Б.Баттулга

ЕБС-д хүний эрхийн

үзүүлэх хичээлийг дунд

сургуулийн багш нарт

заасан,

Хүний эрхийн

үндэсний

байгууллага

Сургалтад хамрагдсан, шүүгчээр ажилласан. Б.Энхбилэг


107

Илтгэлийн уралдааны

шүүгчээр ажиллсан.

Сэлэнгэ аймгийн

Мандал сумын

сургууль

Илтгэлийн уралдааны шүүгчээр жиллсан.

Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ-аас

аймгийн багш,

боловсролын ажилтнуудад

зориулан гаргаж буй

“Боловсрол” сэтгүүлийн

редакцитай хамтран

ажиллах

Хөвсгөл аймгийн

ЗДТГ, “Боловсрол”

сэтгүүлийн редакц

Анхны дугаарыг эрхлэн гаргахад редакцийн гишүүдтэй хамтран

ажилласан. Тус сэтгүүлд “Мета танин мэдэхүй буюу өөрийн

удирдлагатай суралцахуй”, “Бага боловсролын математикийн хичээлийн

агуулгын шинэчлэлээс” /өгөгдөлтэй ажиллах бүлэг/ зөвлөмж материал

нийтлүүлсэн.

Д.Даваасүрэн

“Хүүхдийг оношлох судлах судалгааны арга” сэдэвт арга зүйн материал

боловсруулж нийтэлсэн.

Б.Нацагдорж

“Хичээлийн судалгааны арга зүй” зөвлөмж материал нийтлүүлсэн. Ж.Энэбиш

“Физикийн хичээлийн хялбар туршилтууд” зөвлөмж материал

нийтлүүлсэн.

Э.Амаржаргал

Бага дунд боловсролын

чанарын шинэчлэлийн

хэрэгжилтйин “Мэргэжил

дээшлүүлэх” дэд багийн

үйл ажиллагаа

БШУЯ, БДБЧШХБ,

БХ, хөтөлбөр,

сурах бичгийн

багууд

Суурь боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үндэсний

лаборатори 40 сургуулийн багш нарт арга зүйн сургалт, зөвлөн туслах

үйл ажиллагаа зохион байгуулах төлөвлөгөө, төсөв боловсруулан,

танхимын, онлайн, ажлын байран дахь сургалтуудыг төлөвлөн ажиллаж

байна.

Багийн ахлагч

О.Оюунтунгалаг, нарийн

бичгийн дарга Р.Золзаяа,

Ш.Оюунцэцэг, П.Зохихсүрэн,

Д.Оюунбилэг, 10 арга зүйч


108

ДӨРӨВ. ДҮГНЭЛТ

Дүгнэлт

1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтууд, багшийн хөгжлийг дэмжсэн үйл

ажиллагаа, байгууллагын дотоод зохион байгуулалтыг оновчтой болгож хүний

нөөцийг чадавхжуулах,Мэдээллийн технологи онлайн зайн сургалтын арга зүйг

хэрэгжүүлэх чиглэлээр төлөвлөсөн ажлууд бүрэн биелэлттэй байна Харин гадаад

томилолтууд (Англи, Австрали, Сингафур, Финланд улсад туршлага судлах), 5,10

дахь жилдээ ажиллаж буй сургуулийн захирал, сургалтын менежер, СӨБ-ын арга

зүйч, насан туршийн боловсролын төвийн багш нар, Боловсролын газрын

мэрэгжилтнүүдийн сургалт, байгууллагын хэвийн ажиллах орчин нөхцөл бүрдүүлэх

(Багшийн хөгжлийн ордны номын сан байгуулах, алжаал тайлах төв байгуулах ,

номын сан хөмрөгийн баяжилт хийх, тоног төхөөрөмж худалдан авах) ажлууд

хангалтгүй биелэлттэй байна. Энэ нь сургалтын үйл ажиллаганы санхүүжилттэй

холбоотойгоор удаашрах буюу хойшлогдсон тул 2015 оны төлөвлөгөө, төсөвт дахин

тусгасан.

2. Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын 2013 оны А/287 дугаар тушаалын дагуу

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг багшийн мэргэжил дээшлүүлэх чиг үүрэг бүхий

сургалт, арга зүйн төв байгууллагын захирлын баталсан графикийн дагуу сургалтыг

төвлөрсөн болон бүсчилсэн хэлбэрээр зохион байгуулж багшийн үндсэн сургалтаар

7328, захиалгат сургалтаар 917, зөвлөн туслах үйл ажиллагаагаар 3229 багш, бага

боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөр хэргжүүлэх арга зүйн сургалтаар 13177 багш,

давхардсан тоогоор нийт 24645 багш, ажилтанд багш, ажилтанд хүрч ажиллажээ.

Энэ нь улсын хэмжээнд ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн 33000 орчим

багш нарын 74,8%-ийг эзэлж байна.

3. Мэргэжил дээшлүүлэх сургалт нь багш, удирдах болон бусад ажилтны ажлын байрны

тодорхойлолтод заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлэх, тэдний тасралтгүй хөгжлийг хангах

зорилготой зохион байгуулагдаж байгаа бөгөөд сургалтын үйл ажиллагаа бүрт

сургалтын өмнөх болон дараах үнэлгээний асуулгыг тогтмол авч, сургалт, үйл

ажиллагааны зохион байгуулалтын үр дүнд суурилсан хяналт шинжилгээ хийх замаар

цаашид сургалтын чанар, үр өгөөжийг хэрхэн сайжруулах, боловсронгуй болгоход

анхаарч ажиллаж байна.

4. Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш,

ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журмын 1.5 дах заалт болон багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх институтийн захирлын 2014 оны А/16 тушаалын гуравдугаар хавсралтын

дагуу 2013-2014 оны хичээлийн жилд ЕБС, СӨБ-ын багш нарт багшлах эрх олгох,

сунгах, хасах үйл ажиллагааг зохион байгуулах удирдамжийн дагуу эхний жилдээ

ажилаж буй багш нарт дагуу онлайн сургалтыг зохион байгуулж ажиллаж байна.

Энэхүү сургалт нь харьцангуй шинэ тутам хийгдэж байгаа бөгөөд оролцогчдын

хандлага, мэдээлэл харилцааны технологийн чадвар, арга зүйчдийн ажиллах арга

барил зэрэг дотоод болон гадаад хүчин зүйлсээс шалтгаалан зарим тодорхой бус


109

асуудал үүсэж байгаа бөгөөд нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийж ажлыг

эрчимжүүлэн ажиллаж байна.

5. Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын сургалтын байгууллагын багш,

ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх журмын 2.10 дах заалтын дагуу боловсролын

бодлого чиглэлийг таниулах, хэрэгжүүлэх арга зам болон мэргэжлийн тусгай

дидактикийн ур чадварт суралцуулах, хувь хүний хөгжил, мэдлэг чадварыг дэмжих

зорилгоор зарим орон нутгийн ерөнхий боловсролын сургууль, боловсролын газрын

хүсэлтээр багшийн ажлыг, үнэлэх дүгнэх журам, сурагчийн мэдлэг чадварыг үнэлэх

журам, сургалтын идэвхитэй аргууд, хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх арга зүйг хэрэгжүүлэх

зэрэг багш, сурагчидтай холбоотой асуудлаар захиалгат сургалт, зөвлөн туслах үйл

ажиллагаануудыг зохион байгуулж дараах үр дүнд хүрэв:

Үүнд:

1. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх сургалтуудыг зохион байгуулснаар эхний 1,5,6

дахь жилдээ ажиллаж буй 5892 багш, 1436 удирдах болон бусад ажилтанд:

Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэх арга зүйг

эзэмшиж, хэрэгжилтийн явцтай танилцан, туршлага судлан, анги удирдах,

эцэг эхтэй ажиллах, хүүхдийг оношлох арга зүй.

Үндэсний хөтөлбөр ба шинэчилсэн сургалтын хөтөлбөр, сурах бичгийн

агуулгын залгамж холбоог судалж, хичээл төлөвлөлтөнд идэвхтэй сургалтын

аргуудыг ашиглах, явцын ба эцсийн үнэлгээг хэрэгжүүлэх арга зүй

Мэдээлэл харилцааны технологид тулгуурлан онлайн, зайн сургалт зохион

байгуулах болон суралцахад шаардагдах мэдлэг чадвар эзэмшиж, хүүхэд нэг

бүрийн хөгжлийн дэмжсэн арга зүйн туршлага судалж, хичээлийн судалгаа

хийх арга зүй, ур чадвараа дээшлүүлэх

Боловсролын шинэчлэлийн хэрэгжүүлэх, эрх зүйн шинэчилсэн журмуудыг

хэрэгжүүлэх зэрэг ажлын байрны чиг үүргээ хэрэгжүүлэх арга зүйн дэмжлэг

үзүүлсэн.

2. Захиалгат сургалт зөвлөн туслах үйл ажиллагануудыг зохион байгуулж, нийт 6

аймгийн 4146 багш, удирдах ажилтанд, ажлын байранд нь хүрч ажиллан,

тулгамдаж буй асуудлаа шийдвэрлэх онол, арга зүйн дэмжлэг үзүүлсэн байна.

Мөн энэ сургалтуудын явцад ерөнхий боловсролын сургуулийн багш удирдах

ажилтнуудад сургалт зохион байгуулахад голлон анхаарах шаардлагатай зарим

асуудлуудыг олж харлаа.

3. Байгууллагын хүний нөөцийг чадавхжуулах чиглэлээр дотоодын сургалт зохион

байгуулж давхардсан тоогоор 216 хүнийг хамруулсан бөгөөд, гадаадад 10

ажилтан мэргэжил дээшлүүлэх, туршлага судлах ажлыг зохион байгуулснаар

арга зүйч, мэргэжилтнүүдийн ажлын байрны чиг үүргээ хэрэгжүүлэх, сургалт

зохион байгуулах, зөвлөн туслах чадавхийг дэмжсэн.

4. Сургалт зохион байгуулах, боловсролын салбарт тулгамдаж буй асуудлыг

илрүүлж шийдвэрлэхэд бусад байгууллага, хүмүүстэй хамтын ажиллагаагаа

өргөжүүлэн ажиллаж байна.

5. БМДИ-ээс ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын

байгууллагад эхний болон тав, арав дахь жилдээ ажиллаж байгаа 14 мэргэжлийн


110

5892 багш, 550 удирдах ажилтан, 886 ажилтныг хамруулан зохион байгуулсан

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтууд зорилгоо хангасан нь сургалтын дараах сэтгэл

ханамжийн үнэлгээнээс харагдаж байна.

6. Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад 1832 хамрагдахаас

1755, 5 дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад 3083

хамрагдахаас 2409, 10,11 дэх жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил

дээшлүүлэх үндсэн сургалтад 2023 багш хамрагдахаас 1728 тус тус хамрагдсан

бөгөөд нийлбэр дүнгээр 6950 багш хамрагдахаас 5892 хамрагдсан нь 84,7%-ийн

ирцийн үзүүлэлттэй байна. Үүнд жирэмсний болон амаржсаны чөлөө авсан, ар

гэрийн гачигдалтай, өвчтэй, ажлаас гарсан, Боловсролын газруудаас ирсэн

судалгаанд жилийн ангилал тохирохгүй болон өмнөх жилүүдэд сургалтад

хамрагдсан хүмүүсийн нэрсийг ирүүлсэн, мэргэжлийг буруу бичиж ирүүлсэн

зэрэгтэй холбоотой байна.

Нэгтгэсэн: Д.Даваасүрэн /ТМА-ны мэргэжилтэн, арга зүйч/


111

ТАВ. ХАВСРАЛТУУД

Хавсралт 1. 2014 онд “Багшийн хөгжил” хөтөлбөрийн хүрээнд зохион байгуулсан

сургалтуудын мэдээлэл

Хавсралт 2. Эхний жилдээ жиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн

сургалтад оролцогчдын ирц (тоо, хувь)

Хавсралт 3. Тав, зургаа дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад

оролцогчдын ирц (тоо, хувь)

Хавсралт 4. Арав арван нэг дэх жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад

оролцогчдын ирц (тоо, хувь)

Хавсралт 5. ЕБС, СӨБ-ийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад оролцогчдын

ирц (тоо, хувь)

Хавсралт 6. 2014 онд зохион байгуулсан мэргэжил дээшлүүлэх сургалтууд,

оролцогчдын тоо (тоо)


112

Хавсралт 1. 2014 онд “Багшийн хөгжил” хөтөлбөрийн хүрээнд зохион байгуулсан сургалтуудын мэдээлэл

БАГШИЙН ХӨГЖИЛ ХӨТӨЛБӨРИЙН ХҮРЭЭНД ЗОХИОН БАЙГУУЛСАН СУРГАЛТЫН МЭДЭЭЛЭЛ /2014 он/

№ Зорилтот бүлэг Хугацаа Хүний

тоо Байршил

Санхүүжилт

Нийт төсөв /төг/

Үүнээс БМДИ-ийн

дансанд орж ирсэн

Гүйцэтгэл /зарцуулсан/ Улсын төсвөөс

Тухайн орон

нутгийн ЗДТГ-аас

ОУ-ын байгууллагаас

1 Эхний жилдээ ажилласан багш

нарын үндсэн сургалт 2014 оны 3-5

сар 1,755

Улаанбаатар, бүсүүд

675,276,389

675,276,389 375,000,000 553,211,600

2 5 жил ажилласан багш нарын үндсэн

сургалт 2014 оны 3-8

сар 2,409


559,151,544

559,151,544 815,000,000 583,338,700

3 10 жил ажилласан багш нарын

үндсэн сургалт 4 сараас 8-11

сар 1,728


650,731,458

650,731,458 410,565,100 305,701,500

4 Эхний жилдээ ажиллаж буй ЕБС-ийн

захирлуудын сургалт 2014 оны 10

сар 90 Улаанбаатар 62,341,367

62,341,367

20,016,700

5 5 дахь жилдээ ажиллаж буй ЕБС-ийн

захирлуудын сургалт 11 сарын 11-14 35 Улаанбаатар 24,205,133

24,205,133 6,891,600 6,764,500

6 Эхний жилдээ ажиллаж буй

сургалтын менежер 10 сарын 13-19 151 Улаанбаатар 42,560,000

42,560,000 27,981,300 27,981,300

7 5 дахь жилдээ ажиллаж буй

сургалтын менежер 10 сарын 29-

өөс 11 сарын 4 97 Улаанбаатар 57,902,367

57,902,367 22,612,500 22,612,500

8 Эхний жилдээ ажиллаж буй

цэцэрлэгийн эрхлэгч /нийслэл.21 аймаг/

9 сарын 15-21 117 Улаанбаатар 46,636,467

46,636,467

25,789,400

9 Эхний жилдээ ажиллаж буй СӨБ-ын

арга зүйч

4 сарын 23-аас 5 сарын 1

9 сарын 24-30 78 Улаанбаатар 18,558,833 - - 18,558,833 - 16,774,000


113

10 5 дахь жилдээ ажиллаж буй

цэцэрлэгийн эрхлэгч 11 сарын 18-21 54 Улаанбаатар 21,221,033

21,221,033

6,525,300

11 5 дахь жилдээ ажиллаж арга зүйч 10 сарын 27-оос 11

сарын 02 33 Улаанбаатар 12,286,933

12,286,933

4,053,900

12 Нийгмийн ажилтны сургалт

/баруун бүс 2014 оны10

сарын 11-15/ /Зүүн бүс/ 5 сарын 19-22

165 Ховд,

Улаанбаатар 44,635,066 - - 44,635,066 - 16,316,800

13 ЕБС-ийн номын санчдын сургалт 10 сарын 01-04 107 Улаанбаатар 33,415,700

33,415,700

19,657,500

14 ЕБС-ийн эмчийн сургалт 3 сарын 04-07

10 сарын 20-23 219 Улаанбаатар 38,845,650 - - 38,845,650 - 24,848,200

15 Дотуур байрын багш нарын сургалт

/Зүүн ба төвийн бүс/ 6 сарын 10-13 110 Улаанбаатар

37,635,400 37,635,400 37,635,400 37,635,400

16 Тэгш хамруулах сургалт зохион

байгуулж буй багш ажилтан 2014 оны 4 сарын 23-26

102 Улаанбаатар 23,490,450

23,490,450

19,758,700

17 Тусгай цэцэрлэгийн багш нарын

сургалт 2014 оны 8 сарын 28-30

43 Улаанбаатар 2,116,200

2,116,200

4,139,900

18 Согог зүйчдийн сургалт /нийслэлийн

тусгай сургуулиудын/ 11 сарын 11-16 29 Улаанбаатар 1,759,733

1,759,733

560,000

19 Бага боловсролын шинэчилсэн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх арга зүйн

сургалт 8 сарын 15-29 13,177

Нийслэл 21 аймагт, бүсээр

199,571,000

199,571,000

Нийт 20,499 - 2,514,705,323 - 37,635,400 2,552,340,723 1,695,685,900 1,695,685,900


114

Хавсралт 2. Эхний жилдээ ажиллаж буй багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн сургалтад оролцогчдын ирц (тоо, хувь)

дд Аймаг, дүүрэг

СӨ

Б

Бага

анги

йн

багш

МХ

УЗ

Ма

тем

ати

к

Хөгж

им

Биеийн

там

ир

ТН

У

Физи

к

Хим

и

Биол

оги

Газа

р з

үй

Гад

аад

хэл

Мэд

ээл

эл

зүй

Зураг

те

хнол

оги

Нийт Х

ам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

хувь

1 Архангай 16 16 6 8 1 1 8 9 0 0 4 4 5 5 5 5 2 1 3 2 5 4 5 3 2 2 5 6 67 66 98.5

2 Баянөлгий 17 11 7 6 3 4 4 3 3 3 1 1 4 4 3 3 1 1 1 1 0 1 4 4 1 0 2 1 51 43 84.3

3 Баянхонгор 13 11 4 4 4 2 2 2 2 2 0 0 0 0 2 2 2 2 0 0 1 1 3 2 1 1 3 3 37 32 86.5

4 Булган 5 5 6 7 1 1 1 2 2 1 4 3 2 2 0 0 0 0 0 0 1 1 3 3 0 0 0 0 25 25 100.0

5 Говьалтай 1 1 10 10 3 3 5 5 4 3 3 3 1 0 5 4 0 0 1 1 0 0 3 4 1 1 1 1 38 36 94.7

6 Говьсүмбэр 0 0 3 3 1 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 1 9 7 77.8

7 Дархан уул 11 11 10 10 3 2 6 6 2 2 8 9 6 6 1 1 1 1 3 4 4 4 9 6 4 3 2 2 70 67 95.7

8 Дорноговь 5 5 8 8 4 1 4 4 3 3 3 3 4 3 3 3 2 0 1 2 2 1 3 1 0 0 6 5 48 39 81.3

9 Дорнод 16 15 4 4 3 3 6 6 1 0 1 1 3 2 4 2 2 2 3 2 1 1 5 4 1 1 7 7 57 50 87.7

10 Дундговь 8 8 8 8 1 0 3 2 3 3 3 3 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 3 2 1 1 1 1 35 32 91.4

11 Завхан 10 10 9 9 2 2 3 4 0 0 2 2 1 2 6 4 1 1 1 1 1 1 4 4 0 0 3 3 43 43 100.0

12 Орхон 16 16 9 9 3 4 4 4 2 2 4 3 1 2 1 2 0 0 2 2 1 1 6 5 4 4 1 1 54 55 101.9

13 Өвөрхангай 14 15 5 5 7 6 6 6 1 1 9 9 2 2 3 3 2 1 1 1 2 2 5 5 2 2 3 3 62 61 98.4

14 Өмнөговь 10 10 14 14 3 3 5 4 0 0 5 6 4 1 1 1 1 1 0 0 1 1 5 5 2 1 3 3 54 50 92.6

15 Сүхбаатар 30 28 4 4 2 2 2 2 3 3 1 1 1 1 4 4 1 1 2 2 1 1 4 4 0 0 2 1 57 54 94.7

16 Сэлэнгэ 27 19 13 13 11 11 8 9 4 4 7 5 4 4 3 3 1 1 4 4 3 3 5 5 2 2 5 6 97 89 91.8

17 Төв 0 0 16 18 3 3 4 5 1 0 2 2 4 4 0 0 4 3 1 2 3 3 8 7 2 1 1 1 49 49 100.0

18 Увс 23 23 10 10 9 9 6 5 4 3 6 5 5 5 4 3 3 2 3 2 1 0 6 6 2 2 10 9 92 84 91.3

19 Ховд 12 8 1 1 3 3 3 3 1 1 0 0 0 0 3 2 1 1 2 2 0 0 0 0 1 1 2 0 29 22 75.9

20 Хөвсгөл 0 0 28 25 10 6 15 15 1 1 10 4 3 4 1 1 8 6 2 4 4 3 3 2 4 4 5 5 94 80 85.1

21 Хэнтий 19 10 6 7 5 3 5 3 1 0 0 2 2 1 0 1 0 0 0 0 1 1 1 0 5 3 4 2 49 33 67.3

22 Багануур 3 2 1 1 1 1 2 1 0 0 1 0 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2 19 16 84.2

23 Багахангай 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 2 1 0 0 4 3 75.0

24 БГД 12 23 41 43 10 12 11 12 0 3 9 7 7 7 3 7 3 3 6 5 7 6 12 10 4 8 8 11 133 157 118.0

25 БЗД 36 27 40 31 10 9 4 8 2 3 4 9 9 8 4 5 4 3 7 9 2 3 17 11 4 4 8 8 151 138 91.4


115

26 Налайх 5 5 10 11 3 1 1 3 0 0 3 1 1 2 1 1 1 0 1 2 0 0 2 5 0 0 3 0 31 31 100.0

27 СБД 17 20 20 25 11 10 6 3 4 3 6 6 6 4 3 3 5 4 2 3 2 1 6 4 2 3 7 9 97 98 101.0

28 СХД

0 8 27 27 10 10 15 17 4 3 9 13 10 9 8 7 4 3 4 7 3 7 7 8 4 3 6 6

111 128 115.3

29 ХУД 12 9 13 20 4 6 3 5 1 5 3 5 6 8 4 5 1 4 4 5 7 9 3 7 2 4 0 0 63 92 146.0

30 ЧД 31 14 21 22 3 5 6 6 0 0 5 2 4 3 4 2 4 4 2 2 2 3 14 5 7 5 3 2 106 75 70.8

Аймаг 253 222 181 183 82 69 100 99 40 34 73 66 54 50 51 46 33 25 30 32 32 29 86 72 35 29 67 61 1117 1017 91.0

Нийслэл 116 108 173 180 52 54 48 56 11 17 40 43 44 42 28 31 23 22 28 35 24 30 65 53 26 29 37 38 715 738 103.2

Хамрагдах 369 354 134 148 51 113 98 79 56 58 56 151 61 104 1832

Хамрагдсан 330 363 123 155 51 109 92 77 47 67 59 125 58 99 1755

Хамрагдсан хувь 89.4 102.5 91.8 104.7 100.0 96.5 93.9 97.5 83.9 115.5 105.4 82.8 95.1 95.2 95.8


116

Хавсралт 3. Тав, зургаа дахь жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад оролцогчдын ирц (тоо, хувь)


СӨБ Бага

ангийн багш

МХУЗ Математи

к Хөгжим


ТНУ Физик Хими Биологи Газар зүй Гадаад

хэл Мэдээлэ

л зүй

Зураг технолог

и Нийт

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

Хам

ра

гдах

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

са

н

хув

ь

1 Архангай 12 9 23 17 14 12 12 11 0 0 8 8 15 13 6 4 4 4 6 6 3 3 17 14 4 3 7 7 131 111 84.7

2 Баянөлгий 24 24 60 47 21 18 11 11 6 3 15 14 14 12 5 2 8 5 6 5 4 4 24 23 6 4 12 9 216 181 83.8

3 Баянхонгор 5 3 27 25 5 3 10 9 4 3 9 6 6 5 3 3 4 4 2 2 2 2 24 22 3 3 5 5 109 95 87.2

4 Булган 8 5 13 7 8 5 8 5 1 1 3 2 9 7 1 1 3 2 0 0 0 0 6 5 1 0 8 8 69 48 69.6

5 Говьалтай 16 16 33 31 4 4 5 5 2 1 2 2 7 4 3 3 3 3 3 2 2 2 15 16 3 3 7 5 105 97 92.4

6 Говьсүмбэр 6 2 4 0 4 2 1 1 1 0 0 0 1 2 0 0 0 0 1 1 0 0 2 2 1 1 0 0 21 11 52.4

7 Дархан уул 10 7 15 13 3 3 6 4 1 1 1 3 2 2 3 4 7 3 2 2 1 1 11 8 4 2 1 1 67 54 80.6

8 Дорноговь 11 6 20 18 6 6 3 2 2 0 5 5 8 7 2 2 1 0 0 0 1 1 9 10 1 1 3 1 72 59 81.9

9 Дорнод 25 22 12 10 11 10 14 11 4 3 6 5 14 12 0 0 3 3 1 1 1 1 19 17 5 3 8 8 123 106 86.2

10 Дундговь 4 1 26 25 6 5 6 5 4 3 6 5 8 7 3 2 2 2 3 2 1 1 12 8 1 1 5 4 87 71 81.6

11 Завхан 8 6 17 16 3 3 4 0 2 2 13 6 2 2 2 4 10 6 4 3 3 2 13 12 4 4 12 9 97 75 77.3

12 Орхон 4 4 3 3 3 1 3 3 3 1 5 5 2 1 2 3 1 1 2 2 3 3 5 5 2 2 5 5 43 39 90.7

13 Өвөрхангай 13 11 49 48 17 15 12 9 10 7 13 14 11 11 5 5 6 6 5 6 7 7 10 12 7 7 7 7 172 165 95.9

14 Өмнөговь 7 6 15 16 7 5 2 3 4 4 5 3 6 6 2 2 2 2 3 3 3 3 9 8 2 2 3 3 70 66 94.3

15 Сүхбаатар 19 13 7 16 1 1 2 1 1 3 4 0 2 3 0 0 2 0 1 0 1 1 5 5 2 4 3 2 50 49 98.0

16 Сэлэнгэ 11 6 22 19 7 5 8 7 2 1 7 7 5 4 1 1 2 2 1 1 3 3 7 6 5 5 5 5 86 72 83.7

17 Төв 13 13 15 12 6 4 5 5 2 1 1 0 0 1 0 5 3 3 1 0 2 2 7 7 3 3 6 4 64 60 93.8

18 Увс 7 7 44 40 9 9 8 7 3 1 7 7 2 2 0 0 6 4 6 6 1 1 13 12 0 0 3 3 109 99 90.8

19 Ховд 24 17 33 22 8 5 12 7 3 3 8 7 5 4 3 3 7 6 2 2 2 2 12 14 0 1 7 7 126 100 79.4

20 Хөвсгөл 27 25 48 30 16 16 13 13 3 3 23 12 11 8 11 10 7 7 4 4 10 8 28 24 4 4 17 16 222 180 81.1


117

21 Хэнтий 21 18 23 10 3 2 7 1 1 0 13 7 0 0 7 5 0 0 0 0 2 1 9 6 4 4 6 4 96 58 60.4

22 Багануур 6 6 2 2 3 1 1 1 1 0 1 6 3 3 2 1 0 0 3 1 0 0 10 7 3 2 0 0 35 30 85.7

23 Багахангай 3 3 1 1 0 0 0 0 0 0 15 1 0 0 0 0 0 9 4 0 0 0 0 0 1 0 0 14 24 171.4

24 БГД 37 27 30 24 12 6 6 4 6 6 7 0 3 2 3 3 3 0 0 0 2 1 19 10 8 5 1 0 137 88 64.2

25 БЗД 17 10 53 38 7 3 19 9 7 5 17 0 14 10 3 2 3 1 0 0 3 1 34 22 11 9 12 6 200 116 58.0

26 Налайх 2 1 4 6 0 0 2 1 3 2 0 4 0 3 0 0 1 1 0 0 0 0 4 4 0 1 1 1 17 24 141.2

27 СБД 4 2 39 21 16 4 16 3 14 9 16 10 14 6 4 2 6 0 2 1 2 0 27 14 5 3 10 5 175 80 45.7

28 СХД 25 14 61 38 14 12 10 7 8 5 15 9 14 12 3 2 2 1 5 4 2 1 23 20 6 3 4 4 192 132 68.8

29 ХУД 5 3 14 14 4 4 7 4 3 2 11 7 5 1 2 2 4 2 2 0 0 0 10 8 5 4 6 3 78 54 69.2

30 ЧД 12 5 36 18 0 7 6 4 3 3 5 4 4 3 1 0 4 0 2 3 2 1 21 13 1 3 3 1 100 65 65.0

Хамрагдах

386

749

218

219

104

226

188

77

104

76

63

405

101

167

308

3


292

587

171

153

73

173

153

71

68

61

52

334

88

133

240

9

Хамрагдсан хувь

75.6

78.4

78.4

69.9

70.2

76.5

81.4

92.2

65.4

80.3

82.5

82.5

87.1

79.6

78.1


118

Хавсралт 4. Арав арван нэг дэх жилдээ ажиллаж буй багш нарын үндсэн сургалтад оролцогчдын ирц (тоо, хувь)

д/д

Аймаг, дүүрэг

СӨБ Бага

ангийн багш

МХУЗ Математи

к Хөгжим


ТНУ Физик Хими Биологи Газар зүй Гадаад

хэл Мэдээлэл

зүй

Зураг технолог

и Нийт

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

Хам

ра

гдах

хам

рагд

сан

хувь

1 Архангай 7 7 21 14 12 11 3 1 2 1 4 4 4 5 1 0 1 0 0 0 3 0 7 8 3 3 4 5 72 59 81.9

2 Баянөлгий 11 11 34 25 18 15 5 5 10 7 11 8 7 6 5 5 2 0 3 0 5 0 15 14 6 6 6 6 138 108 78.3

3 Баянхонгор 8 8 18 17 8 7 4 4 0 0 7 6 2 2 1 0 1 1 2 2 2 2 10 11 3 3 3 3 69 66 95.7

4 Булган 4 4 8 6 6 5 5 4 3 1 2 0 6 3 1 2 2 2 1 1 0 0 1 0 0 0 1 1 40 29 72.5

5 Говьалтай 7 5 8 5 8 6 5 5 1 0 4 0 4 3 4 4 1 1 1 1 1 1 6 10 1 1 8 7 59 49 83.1

6 Говьсүмбэр 4 4 2 2 1 1 1 0 0 0 2 0 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 1 1 0 0 16 13 81.3

7 Дархан уул 8 7 6 6 3 2 5 5 3 3 3 3 7 5 0 0 1 1 1 0 1 1 13 14 2 2 5 5 58 54 93.1

8 Дорноговь 4 4 10 6 2 1 2 2 3 2 2 1 5 4 0 0 0 0 2 2 1 0 8 8 1 2 0 0 40 32 80.0

9 Дорнод 9 11 20 18 6 6 5 4 1 1 4 2 6 6 0 0 1 1 1 1 2 2 12 10 1 1 4 4 72 67 93.1

10 Дундговь 0 0 5 4 3 2 3 2 3 2 2 2 2 2 3 1 0 0 2 2 0 0 3 3 2 0 4 4 32 24 75.0

11 Завхан 6 6 17 16 12 9 8 6 0 0 8 6 8 6 5 5 4 3 5 3 1 1 13 10 2 3 2 2 91 76 83.5

12 Орхон 2 2 6 5 10 10 5 3 2 1 5 5 1 1 2 2 0 0 3 2 1 0 10 9 3 2 4 4 54 46 85.2

13 Өвөрхангай 7 7 9 6 10 8 3 2 2 2 4 4 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4 9 1 1 0 0 47 44 93.6

14 Өмнөговь 7 5 5 4 4 4 4 4 3 2 2 0 3 3 0 0 2 2 1 1 3 2 4 4 1 0 3 2 42 33 78.6

15 Сүхбаатар 9 9 19 20 5 5 2 2 1 1 4 4 8 7 1 1 2 2 0 0 0 1 6 6 1 1 3 2 61 61 100.0

16 Сэлэнгэ 3 3 26 24 9 7 3 2 2 0 10 7 2 2 4 4 0 0 3 2 0 3 12 9 0 0 4 4 78 67 85.9

17 Төв 4 3 18 15 6 6 3 3 3 1 8 7 5 5 0 0 3 2 3 3 2 2 7 6 2 2 7 5 71 60 84.5

18 Увс 3 1 12 13 8 8 1 1 1 2 7 6 9 8 4 3 3 2 4 4 9 9 13 11 1 1 8 7 83 76 91.6

19 Ховд 3 3 24 20 10 11 6 6 2 2 8 13 7 7 3 1 4 4 9 8 5 4 11 9 0 0 6 5 98 93 94.9

20 Хөвсгөл 13 7 30 27 7 5 9 6 2 1 13 8 6 5 3 4 4 2 3 3 2 1 3 10 2 3 12 10 109 92 84.4


119

21 Хэнтий 5 3 28 22 7 5 5 4 0 0 5 3 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 7 5 1 1 6 6 65 49 75.4

22 Багануур 3 3 15 6 4 1 2 2 0 1 3 2 3 1 0 0 1 1 1 4 0 2 4 3 1 1 1 2 38 29 76.3

23 Багахангай 0 0 0 0 1 2 0 1 0 4 0

0 0 0 0 1 5 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2 13 650.0

24 БГД 23 18 6 22 9 9 9 5 1 0 10 6 10 7 3 3 1 1 6 1 3 0 25 19 5 4 5 4 116 99 85.3

25 БЗД 11 7 28 27 14 9 10 5 2 0 10 5 14 10 4 3 5 1 2 0 1 0 11 10 9 8 8 7 129 92 71.3

26 Налайх 1 1 6 5 1 3 0 0 0 1 2 3 1 2 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 13 18 138.5

27 СБД 4 1 16 13 12 5 5 4 1 1 4 1 8 2 4 2 7 5 4 2 3 1 18 14 3 3 6 4 95 58 61.1

28 СХД 13 10 31 30 13 9 4 3 2 1 8 5 8 6 4 3 6 3 5 5 3 2 23 22 0 1 5 6 125 106 84.8

29 ХУД 3 0 10 15 5 3 3 6 1 1 3 2 6 6 2 1 2 1 2 1 2 1 11 9 2 1 1 1 53 48 90.6

30 ЧД 5 9 18 19 3 5 6 4 3 2 4 3 1 2 1 1 3 2 2 3 0 1 14 10 1 2 5 3 66 66 100.0

УБТЗ 2 1

1 0

3 1 33.3

Хам

рагд

ах

189

456

217

126

55

159

148

58

58

67

51

274

55

122

2035


160

412

180

101

40

116

119

47

44

53

37

256

53

110

1728

Хамрагдсан хувь

84.7

90.4

82.9

80.2

72.7

73.0

80.4

81.0

75.9

79.1

72.5

93.4

96.4

90.2

84.9

84.9


120

Хавсралт 5. ЕБС, СӨБ-ийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад оролцогчдын ирц (тоо, хувь)

5.А. Ерөнхий боловсролын сургууль, сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын удирдах ажилтан, арга зүйч (Жилийн ангиллаар)

Ажилласан жил Эхний жилдээ ажиллаж буй 5 дахь жилдээ ажиллаж буй

Ни

йт


Сурга

лты

н

менеж

ер

ЕБ

С з

ахи

ра

л

СӨ

ББ

эрхл

эгч

СӨ

Б-ы

н а

рга

зүйч

ЕБ

С з

ахи

ра

л

/5 д

ахь ж

ил

/

сурга

лты

н

менеж

ер

/5

жил

/

СӨ

Б э

рхл

эгч

/5 ж

ил

/

СӨ

Б а

рга

зүйч /

5 ж

ил

/

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хув

ь

1 Архангай 6 8 1 1 2 2 1 0 3 2 1 0 14 13 92.9%

2 Баянөлгий 8 6 1 1 8 7 3 3 4 0 10 3 2 2 3 3 39 25 64.1%

3 Баянхонгор 6 8 7 6 4 5 0 5 3 10 6 4 2 36 30 83.3%

4 Булган 2 6 2 2 2 2 3 3 0 0 1 0 10 13 130.0%

5 Говьалтай 7 3 8 7 2 2 6 4 5 3 13 8 3 3 44 30 68.2%

6 Говьсүмбэр 10 0 7 1 1 1 4 4 1 1 2 2 25 9 36.0%

7 Дархан уул 14 7 2 2 1 0 1 1 0 0 4 1 0 2 2 3 24 16 66.7%

8 Дорноговь 5 6 3 3 7 6 2 2 3 3 8 4 4 4 32 28 87.5%

9 Дорнод 0 6 2 1 5 5 0 4 3 11 10 1 1 23 26 113.0%

10 Дундговь 9 2 2 2 0 4 2 14 5 2 2 31 13 41.9%

11 Завхан 8 0 11 10 10 8 1 1 4 2 8 7 4 4 46 32 69.6%

12 Орхон 10 9 2 2 2 2 7 6 3 0 3 2 3 2 3 1 33 24 72.7%

13 Өвөрхангай 0 6 5 5 3 2 0 2 1 12 10 3 2 25 26 104.0%

14 Өмнөговь 8 4 2 2 1 1 2 2 9 6 5 4 27 19 70.4%

15 Сүхбаатар 8 9 5 5 2 2 1 1 3 3 4 1 1 0 24 21 87.5%

16 Сэлэнгэ 18 10 2 2 1 0 7 7 4 4 14 8 9 4 3 3 58 38 65.5%


121

17 Төв 16 8 6 6 5 5 3 1 1 0 3 0 5 0 1 0 40 20 50.0%

18 Увс 7 15 3 3 10 8 2 2 5 5 6 4 2 2 35 39 111.4%

19 Ховд 4 15 7 7 13 10 1 1 3 2 9 7 2 1 3 2 42 45 107.1%

20 Хөвсгөл 10 14 4 4 2 2 14 6 7 8 37 34 91.9%

21 Хэнтий 9 9 4 4 9 7 3 3 1 0 6 4 6 6 2 2 40 35 87.5%

22 БГД 9 3 3 6 6 7 6 5 1 0 0 2 1 4 3 27 29 107.4%

23 БЗД 0 4 4 6 6 12 9 3 0 1 1 6 2 6 3 38 25 65.8%

24 БНД 0 1 1 3 3 3 3 1 0 1 0 1 0 10 7 70.0%

25 Багахангай 0 1 1 1 1 0 0 0 0 2 2 100.0%

26 Налайх 0 1 1 3 3 2 2 0 0 2 0 8 6 75.0%

27 СБД 0 11 10 6 6 4 4 2 0 1 0 3 3 1 3 28 26 92.9%

28 СХД 0 7 6 5 5 8 1 1 0 2 1 3 2 4 4 30 19 63.3%

29 ХУД 0 6 6 3 3 4 0 6 3 0 0 19 12 63.2%

30 ЧД 0 4 3 1 1 2 2 0 0 0 0 0 2 7 8 114.3%

Хамрагдах 165 103 130 94 71 176 75 40 854

Хамрагдсан 160 90 117 78 35 103 54 33 670

Хамрагдсан хувь 97% 87% 90% 83% 49% 59% 72% 83% 78%


122

5.Б. Ерөнхий боловсролын сургуулийн ажилтан, тусгай хэрэгцээт боловсролын багш, ажилтан (Жилийн ангилалгүй)

ЕБС-ийн ажилтан Тусгай хэрэгцэт

боловсрол

нийт

дд Аймаг, дүүрэг Т

усга

й ц

эц

багш

Тэгш

хам

руул

ах

сурга

лт

зохи

он

байгу

ул

ж б

уй

багш

аж

ил

тан

Зүүн б

үсийн

ни

йгм

ийн

аж

ил

тан

Ний

гмийн

аж

ил

тан б

аруун

бүс

Зүүн б

ол

он

төви

йн б

үсийн

доту

ур б

айры

н

багш

Ном

ын с

анч

ЕБ

С-и

йн

эм

ч н

ар

сого

г зү

йч

Тусга

й ц

эц

багш

Тэгш

хам

руул

ах

сурга

лт

зохи

он

байгу

ул

ж б

уй

багш

аж

ил

тан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

Хам

рагд

ах

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

Хам

рагд

ах

хам

рагд

сан

хувь

1 Архангай 5 5 9 9 5 5 19 19 100%

2 Баянөлгий 5 3 4 4 5 3 14 10 71%

3 Баянхонгор 5 5 3 3 5 5 13 13 100%

4 Булган 5 5 4 4 5 5 14 14 100%

5 Говьалтай 5 5 25 23 15 15 8 8 5 5 58 56 97%

6 Говьсүмбэр 5 5 4 4 5 5 14 14 100%

7 Дархан уул 5 5 10 9 13 13 8 8 5 5 41 40 98%

8 Дорноговь 5 5 2 2 5 5 12 12 100%

9 Дорнод 5 5 26 24 17 17 5 5 53 51 96%

10 Дундговь 5 5 4 4 5 5 14 14 100%

11 Завхан 5 5 1 6 6 5 5 16 17 106%

12 Орхон 5 2 2 2 5 5 5 2 17 11 65%

13 Өвөрхангай 5 5 29 25 21 21 6 6 5 5 66 62 94%

14 Өмнөговь 5 5 1 1 5 5 11 11 100%

15 Сүхбаатар 5 5 18 17 17 15 9 9 5 5 54 51 94%

16 Сэлэнгэ 5 7 24 22 25 23 22 22 6 6 5 7 87 87 100%


123

17 Төв 5 5 24 16 17 17 6 6 5 5 57 49 86%

18 Увс 5 5 1 3 3 5 5 13 14 108%

19 Ховд 5 5 23 17 19 19 4 4 5 5 56 50 89%

20 Хөвсгөл 5 5 14 14 5 5 24 24 100%

21 Хэнтий 5 5 25 21 27 25 4 4 5 5 66 60 91%

22 БГД 2 2 22 22 8 5 32 29 91%

23 БЗД 30 27 23 23 5 3 30 27 88 80 91%

24 БНД 1 1 1 1 100%

25 Багахангай 1 1 1 1

26 Налайх 1 1 5 5 6 6 100%

27 СБД 21 16 12 12 16 16 21 19 21 16 91 79 87%

28 СХД 2 2 14 14 16 16 100%

29 ХУД 15 15 2 2 17 17

30 ЧД 12 12 12 12 100%

Хамрагдах 51 105 69 125 115 107 219 36 51 105 964

Хамрагдсан 43 102 62 103 110 107 219 29 43 102 901

Хамрагдсан хувь 84% 97% 90% 82% 96% 100% 100% 81% 84% 97% 93%


124

Хавсралт 6. 2014 онд зохион байгуулсан мэргэжил дээшлүүлэх сургалтууд, оролцогчдын тоо (тоо)

Сургалтын алба

Зорилтот бүлэг

Эхний жилдээ

ажиллаж буй

5 дахь жилдээ

ажилааж буй

10 дахь жилдээ

ажиллаж буй

Жилийн ангилалгүй Бүгд

ЗСА

Удирдах ажилтан

Захирал 90 35 125

550 Сургалтын менежер 151 103 254

CӨББ-ын эрхлэгч 117 54 171

Бусад ажилтан

СӨБ-ын арга зүйч 78 33 111

886

Нийгмийн ажилтан 165 165

Сургуулийн эмч 219 219

Номын санч 107 107

Дотуур байрын багш 110 110

Тэгш хамруулан сургалтыг зохион байгуулж буй боловсролын ажилтан 102 102

Тусгай сургуулийн согог зүйч 29 29

Тусгай цэцэрлэгийн багш 43 43

Захиалгат сургалт 925 925 925

БУСА

Багш

Математик 155 153 101 409

1291

Мэдээлэл зүй 58 88 53 199

Физик 77 71 47 195

хими 47 68 44 159

Биологи 67 61 53 181

Газарзүй 59 52 37 148

СӨББСА

Бага анги 363 587 412 1362

2308 Сургуулийн өмнөх боловсролын багш 330 292 160 782

Хөгжмийн багш 51 73 40 164


125

ХНХУСА

МХУЗ 123 171 180 474

2293

ТНУ 92 153 119 364

Биеийн тамир 109 173 116 398

Зураг технологи 99 133 110 342

Гадаад хэл 125 334 256 715

Бүгд

Удирдах ажилтан 358 192 0 0 550 Үндсэн

сургалт:

Сургалтыг дэмжих ажилтан

78 33 0 775 886 7328

Багш 1755 2409 1728 0 5892

Захиалгат сургалт 0 0 0 925 Захиалгат

сургалт

бүгд 2191 2634 1728 775 8253 Бүгд

Documents

2014 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЙЛАН 2014_1.pdf · (БМДИ-ийн 2014 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, биелэлтийг Хавсралт