Biljarten Pagina 1

BILJARTEN

Biljarten Pagina 2

INHOUD

INHOUD .......................................................................................................................... 2 SPELSOORTEN ................................................................................................................ 3

Diverse spelsoorten .......................................................................................................... 3 Tien over rood .............................................................................................................. 4 Spel met vier ballen ........................................................................................................ 4 Tien van de gemakkelijke ................................................................................................. 4 Telefoonboek ............................................................................................................... 5 Het kurkspel ................................................................................................................ 5

GESCHIEDENIS ................................................................................................................ 5 Het traditionele spel .......................................................................................................... 5 Geschiedenis van de biljartsport ............................................................................................ 6 De uitvinder van de pomerans .............................................................................................. 7

ACCESSOIRES ................................................................................................................. 8 Biljart-materiaal en het onderhoud ervan .................................................................................. 8 De keu ......................................................................................................................... 8 Het topeind .................................................................................................................... 9 De pomerans .................................................................................................................. 9 Het biljartkrijt .................................................................................................................. 9 Krijthouders ................................................................................................................... 9 Puntenslijper, pomdraaier, schuurplankje ............................................................................... 10 Verzwaring .................................................................................................................. 10 Rubberen huls .............................................................................................................. 10 Handschoentje .............................................................................................................. 10 Schuurmiddelen ............................................................................................................ 11 Talkpoeder .................................................................................................................. 11 Biljarthoezen en -koffers ................................................................................................... 11

TECHNIEK ..................................................................................................................... 11 Biljart Techniek ............................................................................................................. 11 LIBRE: Tips voor beginners ............................................................................................... 12

Op maat spelen .......................................................................................................... 12 Effect ...................................................................................................................... 13 Spelen op overhouden .................................................................................................. 14 Trekstoten rechtstreeks ................................................................................................. 15 Trekken over band ....................................................................................................... 17 Doorschieten I ............................................................................................................ 19 Doorschieten II ........................................................................................................... 21 Doorschieten III .......................................................................................................... 22 Piqué en Massé .......................................................................................................... 25 Série Américaine ......................................................................................................... 26 Losse bandstoot ......................................................................................................... 26 De Acquitstoot ............................................................................................................ 27

BOEKEN ....................................................................................................................... 29

Samengesteld door Thijs Geerlings aan de hand van de gegevens op de hobby-website van "Bommeltje": http://www.bommeltje.nl/nieuw/biljarten-index.html

April 2016

Biljarten Pagina 3

BILJARTEN

SPELSOORTEN

Diverse spelsoorten Het biljartspel (carambole) is in diverse disciplines onder te verdelen. In de loop der tijd zijn deze ontstaan om het biljartspel wat moeilijker en daardoor weer wat aantrekkelijker te maken. Hieronder een korte (en verre van complete) beschrijving van de meest gespeelde spelsoorten.

Dit spel is - hetgeen reeds uit de naam blijkt - aan geen beperkende bepalingen onderworpen. Men kan de carambole maken zoals men wil: direct of over één of meer banden. Slechts bij officiële wedstrijden worden aan de vier hoeken door een krijtlijn driehoeken afgebakend en de aldus ontstane vakken zijn aan de volgende regel onderworpen: wanneer de beide ballen waarop gecaramboleerd moet worden, binnen een gemarkeerde driehoek komen te liggen, annonceert de arbiter "entré". Wanneer na de eerste carambole genoemde ballen zich nog in dat vak bevinden, is de positie "dedans" ontstaan en moet bij de volgende carambole één der ballen het vak verlaten (mag echter in hetzelfde vak terugkomen). Bij uitspringen van ballen of bij vastliggen (dat wil zeggen wanneer de speelbal vastligt tegen één of beide andere ballen) worden de ballen - althans op het grote biljart - weer in de aanvangspositie geplaatst. Op een klein biljart mag men bij vastliggen van de ballen ook van losse band spelen, dan wel gebruik maken van een kopstoot (piqué), mits men de andere vastliggende bal onbewogen laat.

Voor het bandstoten gelden dezelfde regels als bij het libre-spel, echter met de uitzondering dat een carambole pas geldig is als voor het raken van de derde bal minimaal één band is geraakt.

De speelbal moet - alvorens de derde bal te raken - minstens driemaal één of meer banden geraakt hebben om een carambole geldig te doen zijn. De lossebandstoot is geoorloofd. Bij vastliggen mag de speler kiezen tussen het aanspelen van een niet vastliggende bal of van de losse band, of uitsluitend de vastliggende ballen te doen plaatsen op de acquits volgens de geldende regels: bij vastliggen (van speelbal) of bal eruit alleen de betreffende ballen verplaatsen (dus alleen de vastliggende ballen of de ballen op de grond): speelbal op benedenMIDDENacquit; de andere speelbal helemaal in het midden van het biljart en de rode bal op het bovenacquit.

Biljarten Pagina 4

Als een speler zijn stootbal uit het speelveld stoot (het hout raakt of op de grond; NIET de groene rand!) is dit natuurlijk fout. De volgende speler is aan de beurt. De bal die op de grond ligt wordt geplaatst in het MIDDEN van het biljart; het is immers niet de speelbal van de speler die nu aan de beurt is.

Naast bovengenoemde meest populaire spelsoorten, bestaat ook nog het door gevorderden gespeelde (Anker)kaderspel (met diverse afgekaderde vakken op het laken), maar ook de Klassieke Fantasie of het Artistiek Biljarten. Dit is een zeer aparte vorm van biljarten, waarbij men een aantal vastgestelde figuren moet trachten te maken. Dit zijn allemaal ingewikkelde stoten die veel stootbeheersing vragen en die ook aangepast materiaal vereisen. Daarnaast zijn er in de loop van tijd (meestal vanuit het café) andere spelsoorten ontstaan, zoals het overbekende "tien over rood", enzovoort. Hieronder van een aantal van deze - meestal voor recreatieve doeleinden bestemde - spelsoorten een korte beschrijving.

Tien over rood Zoals de naam al aangeeft, is het de bedoeling om 10 caramboles te maken, waarbij een carambole pas wordt geteld als eerst de rode bal wordt aangespeeld. Als een speler tijdens zijn stoot de rode bal mist, dan wordt zijn eerdere behaalde puntentotaal weer op NUL teruggezet. Heeft iemand echter 7 of meer caramboles, dan is de laatste regel niet meer van toepassing. Alle spelers spelen trouwens met dezelfde bal! Er bestaat ook een variant "vijf over rood", waarbij men na de vijfde carambole nog een losse band over rood moet spelen. Hierbij kan men echter de behaalde punten niet meer verliezen bij een misser van rood.

Spel met vier ballen Hier gebruikt men naast de drie normale ballen nog een vierde (BLAUWE, of als men die niet heeft een rode) bal. Ook hier spelen alle spelers met dezelfde speelbal. Maakt men een carambole door de witte bal én de rode OF blauwe bal te raken, dan krijgt men 1 punt. Een carambole op de rode EN blauwe bal levert 4 punten op. En indien men erin slaagt een carambole te maken op alle DRIE de ballen verdient men 20 punten. Men spreekt op voorhand af naar hoeveel punten men speelt (100, 150, 200, ...). Een extra variant is dat men precies op dit aantal moet uitkomen. De rode en blauwe bal dient men overigens op het linker en rechter bovenacquit te plaatsen, de witte bal op het middenacquit en tenslotte de gele of witte stootbal op acquit.

Tien van de gemakkelijke Klinkt eenvoudig, maar kan af en toe flink tegenvallen. Het is de bedoeling om in één beurt 10 caramboles te maken, waarbij men gebruik mag maken van alle ballen als stootbal. Dat houdt in, dat men ook met de rode bal mag spelen als de spelsituatie daarmee makkelijker lijkt. Het mooie van dit spel is, dat men vaak vergeet om de makkelijkste bal te nemen, omdat men gewend is om altijd met dezelfde bal te spelen. Probeer het maar eens uit (de afstoot met de rode bal!!)

Biljarten Pagina 5

Telefoonboek Dit is een biljartspel dat met 3 tot 6 mensen gespeeld kan worden. Elke speler zet 5 munten in (10, 20, 50 cent, euro's). In het midden van het biljart wordt een telefoonboek geplaatst, welk tijdens het gehele spel niet meer aangeraakt mag worden. Op het boven- en benedenacquit worden de gele (of witte) en rode bal geplaatst. Iedereen speelt met de witte (of gele) bal en probeert (rechtstreeks of via één of meerdere banden) de rode bal te raken. Als dit lukt, gaat de beurt over naar de volgende speler. Wordt de rode bal NIET geraakt, dan dient de speler één munt op het telefoonboek te laten vallen. Tijdens uw beurt is het dus zaak om uiteraard de rode bal te raken én (als het even kan) de ballen zo te plaatsen dat er voor de volgende speler een moeilijke spelsituatie overblijft. De winnaar van het spel is degene die als laatste overblijft.

Het kurkspel Iedere speler speelt met dezelfde bal. Op het middenacquit wordt de KURK geplaatst met drie dobbelstenen er bovenop. De rode bal moet ALTIJD eerst worden geraakt. Indien rood wordt gemist gaan alle eventueel behaalde punten naar de tegenpartij(en). Nadat men de rode bal heeft geraakt, heeft men de keuze om de andere witte bal te raken óf de kurk omver te spelen. Als dat lukt mag men doorspelen. Wordt de kurk echter omgeworpen door een andere bal dan de speelbal, dan zijn de behaalde punten voor de tegenpartij(en). Als de speler alléén de rode bal raakt, dan is de beurt voorbij en kunnen de punten worden bijgeschreven. De omgevallen kurk wordt zo nodig weer rechtop gezet op de plaats waar die omgevallen is. Als de kurk onder de band (of van het biljart af) ligt, dan wordt deze weer op het middenacquit geplaatst. De puntentelling: Als de rode én de witte bal zijn geraakt telt dat voor 2 punten. Wanneer de kurk wordt omgestoten dan tellen de punten van de dobbelstenen, waarbij geldt dat de één voor 10 telt en rest zijn eigen waarde! Degene die als eerste 100 punten heeft gehaald is winnaar. Indien een speler 100 punten heeft volgemaakt, dan moet hij de rode bal nog één keer raken; als dit niet lukt (of er worden meer punten gehaald) dan gaan alle punten van die beurt naar de tegenpartij(en). Komt een speler boven de 100 punten door verkregen strafpunten, dan hoeft hij niet meer de rode bal te raken. De strafmaatregelen: Als een speler NIETS raakt, gaan 2 punten naar de tegenpartij(en). Wordt de kurk met de rode of witte bal omvergeworpen, dan gaan alle punten van die beurt (inclusief de laatste stoot!) naar de tegenpartij(en). Raakt de speelbal eerst de witte bal voordat rood is geraakt, dan gaan 2 punten naar de anderen. Worden de dobbelstenen of kurk van het speelvlak afgestoten, dan gaan de punten van de beurt naar de tegenpartij(en).

GESCHIEDENIS

Het traditionele spel Het biljartspel was eerst een buitensport/spel, maar is om klimatologische redenen naar binnen verhuisd. Men gebruikte eveneens drie (soms vier) ballen met daarnaast een boogje en een paal (de koning). Ook tegenwoordig komt men op sommige biljarts het boogje tegen, bijvoorbeeld bij het beugelbiljarten dat men in het oosten van Noord-Brabant nog wel eens kan tegenkomen. Maar waarvoor diende het boogje en het paaltje? Wat was de bedoeling van het spel? Moest je caramboles maken? Moest je het paaltje, de "koning", wel of niet omstoten? Wanneer had iemand gewonnen / verloren?

Biljarten Pagina 6

Men denkt dat slag- en balspelen voor het eerst tijdens de Middeleeuwen in Engeland en Europa werden gespeeld. Het spel werd doorgaans gespeeld met maar één bal die door vrij brede hoepels werd geslagen. Men gelooft dat in de dertiende eeuw (1200-1300) een croquetachtig spel werd gespeeld door Franse boeren, die met behulp van een ruw slaghout de houten ballen door van wilgentakken gemakte hoepels knalden.

In de loop der tijd zijn er veel verschillende spelmaterialen gevonden, hetgeen aangeeft dat niets standaard was en er door de eeuwen heen veel verschillende reglementen en spelvariaties werden gehanteerd.

Bij een specifiek type spel, dat we hier aanduiden als "grond biljarten", werd gebruik gemaakt van een hoepel en een houten paal. Deze paal had veel weg van een kegel, maar stond steviger op de grond. Er werd een punt gescoord voor iedere keer dat de bal door de hoepel werd geslagen en vervolgens de paal geraakt werd zodat deze omviel. Omdat het materiaal - en vooral de bal - verre van volmaakt was, werd er flink tegenaan geslagen, immers de bal moest bijvoorbeeld via twee "wanden" door de hoepel heen en vervolgens weer via een wand naar de paal worden geslagen. De bal werd uit hout gesneden en kon dus de raarste bewegingen maken.

Ergens in de 15e eeuw (1400-1500) koos iemand ervoor om een binnenshuis variant uit te vinden, waarbij het spel eerst op de grond en na verloop van tijd op tafelhoogte werd gespeeld. Dit leidde tot het carambole en alle andere varianten zoals we die nu kennen.

Geschiedenis van de biljartsport Het biljartspel kent een lange en rijke geschiedenis. Het spel werd gespeeld door koningen en burgerlui, presidenten, zwakbegaafden, dames, heren, en oplichters evenwel. Het spel is ontstaan in Noord Europa, waarschijnlijk Frankrijk, in de 15e eeuw en werd aanvankelijk als een veldsport gespeeld. Het biljartspel verhuisde naar binnen op een houten tafel, welke bekleed was met een groen kleed, dit om het gras na te bootsen. Rondom de tafel werd een simpele lat bevestigd. De ballen werden geschoven, in plaats van gestoten, met een houten stok.

De term biljart is waarschijnlijk afkomstig uit het Frans en is waarschijnlijk samengesteld uit de woorden "bille" van bal en "art" van kunst. Ook de Engelsen claimen het ontstaan van het spel maar daar wordt (buiten Engeland) weinig geloof aan gehecht.

Biljarten Pagina 7

Het spel werd origineel gespeeld met twee ballen op een tafel met 6 gaten (pockets) met een poortje en een rechtop geplaatst blokje (de koning) welke als doel fungeerde. In de 18e eeuw verdwenen de poortjes en de koning geleidelijk uit het spel, en bleven enkel de ballen en gaten nog over. De meeste informatie over het vroegere biljartspel is afkomstig uit "wedstrijd"-verslagen door spelers van adellijke afkomst.

Maar het is overduidelijk dat het spel van begin af aan ook door de gewone burger werd gespeeld. In 1600 was biljarten bekend genoeg om genoemd te worden in Shakespeare's "Anthony and Cleopatra". 75 Jaar later verscheen het eerste boek met biljartspelregels, waarin melding werd gemaakt van het feit dat er maar weinig plaatsen in Engeland waren waar geen biljarttafel stond, welke toegankelijk was voor het publiek. De keu werd ontwikkeld aan het einde van de 17e eeuw. Als een bal (te) dicht bij de rand kwam te liggen, was het zeer moeilijk om met wat toen de voorkant was (een lepelvorm) te schuiven. In zo'n geval werd de stok omgedraaid en werd er met het dunne achtereinde (de cueue wat zoveel als staart betekent) gestoten. Dit gebruik was lange tijd alleen aan de mannelijke spelers voorbehouden, aangezien men bang was dat de dames met het scherpe(re) uiteinde van de cue waarschijnlijk het laken zouden openrijten. Tafels hadden in het begin platte verticale randen om er voor te zorgen dat de ballen niet van de tafel zouden rollen. Al gauw ontdekten spelers dat de ballen door de randen weerkaatst konden worden en men begon er zelfs gericht op te spelen en ziedaar; het ontstaan van "bandstoten".

Na 1800 werd in Engeland het materiaal meer en meer verbeterd, mede dankzij natuurlijk door de industriële revolutie. Krijt werd geïntroduceerd om de wrijving tussen de bal en keu te vergroten, zelfs al voordat de eerste keu (in 1823) met een leertje (de pomerans) werd uitgerust, waarmee de speler een bal van zij-effect kon voorzien. In 1829 kwamen de eerste tweedelige keu's op de markt. Rond 1835 werd leisteen populair als ondergrond. Nadat de industrie het in 1839 voor elkaar kreeg om rubber te vulkaniseren, werden in 1845 de eerste rubberen banden voor de biljarttafel geïntroduceerd.

Rond het jaar 1850 was de biljarttafel zover doorontwikkeld en verworden tot de vorm die we nu nog steeds gebruiken. Het van ± 1770 tot 1920 meest gespeelde spel in Engeland was English Billiards, en werd met 3 ballen en 6 gaten (pockets) gespeeld op een lange rechthoekige tafel. De 2 op 1 verhouding tussen lengte en breedte werd standaard in de 18e eeuw. Daarvoor was de tafel aan geen afmeting gebonden.

De uitvinder van de pomerans bron: Biljart Totaal dec. '97 23 December 1997 was het 150 jaar geleden dat François Mingaud overleed. De Fransman, geboren op 4 januari 1771, in het Zuid-Franse Le Cailar, in de buurt van Nimes, wordt in het algemeen aangezien als de uitvinder van de pomerans, het onontbeerlijke stukje leder aan het uiteinde van de keu.

Biljarten Pagina 8

Door zijn vinding werd het mogelijk effect te geven waardoor doorschiet, trek en kopstoten konden worden gemaakt. Een nieuw tijdperk opende zich voor de biljartende wereld. Daarvoor diende men met de keu de speelbal zoveel mogelijk in het midden te raken om afglijden van de bal te voorkomen. Mingaud heeft het laatste kwart van zijn leven in Rotterdam gewoond, waar hij op 64-jarige leeftijd voor een tweede maal trouwde. De Fransman woonde in de Hoogstraat in de havenstad. Het betreffende pand is echter in de Tweede Wereldoorlog weggebombardeerd. Op 23 december 1847 kwam er een einde aan het leven van deze belangrijke biljartpionier. Vijf dagen later werd hij begraven op de Crooswijkse begraafplaats in Rotterdam.

François Mingaud schreef in 1827 een boek met de titel: "Noble jeu de Billard", wat drie jaar later in de Engelse taal verscheen. Het boek geldt als een van de kostbaarste exemplaren die kunnen voorkomen in een biljartcollectie. In het buitenland heeft men blijkbaar grote moeite met de correcte spelling van de naam Mingaud. In diverse boeken en tijdschriften in allerlei talen die we de afgelopen jaren onder ogen kregen treffen we liefst tien voorbeelden aan waarmee de uitvinder van de pomerans wordt bedoeld: Mangaud, Mengand, Mengaud, Migaud, Mignaut, Mingo, Mingot, Minguad, Wingaud en uiteraard de juiste spelwijze: Mingaud. Als leuk detail kan over kapitein Mingaud (hij was een van Napoleons officieren) worden gemeld dat hij in de Bastille zat opgesloten als politiek gevangene. Hij moet wel een grote cel gehad hebben want op een of andere manier kreeg hij er een biljarttafel geplaatst. De kapitein was zo bezeten van het biljart dat hij, toen hij zijn straf uitgezeten had, toestemming vroeg om langer in de gevangenis te blijven om zo zijn spel te kunnen perfectioneren.

ACCESSOIRES Biljart-materiaal en het onderhoud ervan

De keu

De eerste kennismaking met een keu zal meestal in het café plaatsvinden. Die keu bestaat doorgaans uit één stuk en zal voor de af en toe spelende of beginnende biljarter prima voldoen, mits deze natuurlijk voorzien is van een goede pomerans. Speelt men wat langer en overweegt men zich aan te sluiten bij een plaatselijke biljartvereniging, dan zal men al gauw overgaan tot aankoop van een eigen keu. De keuze is niet altijd even gemakkelijk, maar gelukkig kan de plaatselijke of regionale biljarthandel u daarbij goed adviseren. De beginner zal meestal een normale, niet al te dure, keu kiezen. Speelt u wat langer en heeft de biljartkoorts u te pakken, dan zult u vroeger of later een goede, op maat gemaakte, (merk-)keu aanschaffen. Soms loont het de moeite om nog wat langer met de "oude" keu door te spelen, om vervolgens die ene speciale keu aan te kunnen schaffen. De biljarthandelaar zal u graag behulpzaam zijn bij het kiezen van een goede (betaalbare) keu.

Biljarten Pagina 9

Het topeind Geen enkele keu kan zonder een goed topeind. Waren deze vroeger voorzien van een metalen schroef, tegenwoordig is een topje met houten schroef een must. Deze zorgen namelijk voor een betere verbinding met het onderste keudeel. Topeinden zijn er ook weer in soorten en maten. Soms wordt de kwaliteit van een top aangegeven met sterren. Verder kan men kiezen uit normale (standaard)toppen en natuurlijk heeft ieder merk ook weer zijn eigen topeinden. Laat u zich hierover goed informeren bij de biljarthandel.

De pomerans Een van een goede pomerans voorziene cafékeu (uit één stuk) kan soms betere resultaten geven dan de allerduurste keu met een slechte pomerans. Het kleine blauwe dopje aan het einde van de keu is een niet te onderschatten en belangrijk gedeelte van iedere keu. Ze zijn er ook weer in maten en soorten. De breedte kan variëren van ±8 tot 15 millimeter. Een pomerans kan van hard of zacht materiaal zijn gemaakt en men kan zelfs kiezen voor zelfkrijtende pomeransen.

Het biljartkrijt Nét zo belangrijk als de pomerans zelf is het krijt dat erop gesmeerd dient te worden. De goedkoppste krijtsoorten zijn meestal in het café te vinden en worden gratis verstrekt door de kastelein. Dat krijtje is overigens het meest gestolen voorwerp in een café en is vaak te herkennen door de uitholling. Mensen die maar af en toe biljarten willen veelal de keu dwars door het krijtje draaien. Dat is geen krijten; dat is het vernielen van de pomerans!

De aanbevolen manier van krijten is het horizontaal bewegen van het krijt over de pomerans - krijt optillen - terug naar beginpunt - en opnieuw horizontaal krijten. Hierdoor slijt het krijtje gelijkmatig af en maakt men optimaal gebruik van het aanwezige krijt. Bonds- en verenigingsbiljarters maken meestal gebruik van een wat duurder krijtje, bijvoorbeeld Blue Diamond-krijt van Longoni; erg prijzig, maar gezien het feit, dat je hiermee zeker twee jaar vooruit kunt, is dat meestal geen probleem.

Krijthouders Elk krijtje los in een biljarthoes zorgt voor blauwe vlekken op hoes en keu en regelmatig ook op vingers en kleding. Daarom zijn er zogenaamde krijthouders verkrijgbaar in allerhande kleuren. Erg handig zijn de magnetische krijthouders: de bodem van de houder waarin het krijtje wordt geplaatst is van metaal. Aan de bijhorende clip, die over de rand van een broekzak kan worden geschoven, is een magneet bevestigd. Hierdoor heeft de biljarter zijn krijt altijd bij de hand en voorkomt hij dat anderen er mis-/gebruik van maken.

Biljarten Pagina 10

Puntenslijper, pomdraaier, schuurplankje Om de pomerans altijd in uitmuntende vorm te houden, zijn er diverse hulpmiddelen. Als de pomerans dikker is geworden dan het beentje, dan kan men met een grote puntenslijper het overtollige gedeelte wegslijpen. Door regelmatig gebruik te maken van een pomerans-buisje (dat over de pomerans wordt geschoven en met enige druk wordt rondgedraaid) voorkomt men het uitdijen van de pomerans. Een goedkopere variant die echter net zo goed werkt, is een doodgewone houten wasknijper. Maak de ZIJkant (niet de bovenkant!) van de pomerans met je vinger een beetje nat, klem er de wasknijper op en draai deze rond. Een ander veelgezien hulpmiddel voor de pomerans is een schuurplankje. Echter bij verkeerd gebruik kan de pomerans onherstelbaar beschadigd worden! Niet schuren, maar "deppen" is hier de regel.

Verzwaring Soms is het voor de biljarter wenselijk om de keu iets te verzwaren. Dit kan zijn omdat men driebanden speelt en graag wat krachtiger wil kunnen afstoten, anderzijds kan een verzwaring (meestal in de vorm van schroeven of schroefringen) worden gebruikt om de balans in een keu iets aan te passen.

Rubberen huls Om wat meer grip te krijgen op de keu hebben sommige biljarters een rubberen huls om het onderste gedeelte van de keu gespannen. Hierdoor kan de keu "fijner" aanvoelen, vooral bij mensen die nogal last hebben van zweterige handen. Daarnaast voegt zo'n rubberen huls wat extra gewicht toe, afhankelijk van lengte en dikte. De hulzen zijn verkrijgbaar in diverse soorten en maten. Men kan kiezen tussen een glad of geribbeld oppervlak, dik of dun rubber en ook de kleur. Ook in de prijs zit nogal wat verschil. Een kwestie van smaak en ervaring.

Handschoentje Voor biljarters die last hebben van zwetende handen is er een speciale biljarthandschoen beschikbaar. Meestal zijn alleen de wijsvinger en duim "geschoend" en de rest is open. Als de keu met schokkende bewegingen tussen duim en wijsvinger heen en weer beweegt omdat de vingers bezweet zijn, kan zo'n handschoentje uitkomst brengen.

De gebruikers van zo'n handschoentje zijn overigens meestal de betere biljarters!

Biljarten Pagina 11

Schuurmiddelen Biljarten vindt veelal plaats in een café. Daar wordt natuurlijk wat gedronken en het vocht van een nat glas wordt meestal overgebracht op de keu. De vochtige plek op de keu trekt vuil aan en zal dat vasthouden. Om een soepele keuvoering te garanderen is het nodig dat vooral de top regelmatig schoongemaakt wordt. Meestal gebruikt men hiervoor schuursponsjes. Er zijn er die speciaal voor de biljartkeu zijn gemaakt, maar ook het schuursponsje dat normaal in de keuken wordt gebruikt kan uitstekend dienst doen door het reinigen en gladder maken van de keu. Maar let op: zowel de keu als de top zijn voorzien van een laklaag. Het is dus niét de bedoeling om zó hard te schuren dat deze laklaag beschadigd of zelfs verwijderd wordt. Het schuursponsje met lichte druk op en neer bewegen terwijl men de keu langzaam om zijn as draait, zal ervoor zorgen dat stroefmakende (vuil-)deeltjes worden verwijderd.

Talkpoeder Sommige biljarters maken gebruik van wat talkpoeder om ervoor te zorgen dat de keu "lekker" door de vingers glijdt. Niet alleen de keu wordt ermee ingesmeerd, ook de handen en vooral de vingers krijgen een behandeling.

Biljarthoezen en -koffers

Om de (dure) keu met topjes en accessoires veilig te kunnen vervoeren, zijn er biljarthoezen en -koffers in alle soorten en maten. Een simpele niet al te dure hoes kan de keu, top en krijtje herbergen.

Heeft men meerdere toppen of zelfs meerdere keus, dan lijkt een luxe hoes of koffer beter geschikt daarvoor. De biljarthandel zal u graag met raad en daad bijstaan.

TECHNIEK

Biljart Techniek

Op het Internet vindt je voor het Nederlandse taalgebied maar weinig biljartsites die ingaan op spelsituaties en biljarttechnieken. Vandaar dat ik probeer om daar hier aandacht aan te besteden. Nou moet U niet meteen denken dat ik een of andere sterspeler ben, integendeel, maar het opzetten van deze pagina's heeft me er wel toe aangezet om zelf weer eens actief te gaan oefenen.

Biljarten Pagina 12

LIBRE: Tips voor beginners Op de vervolgpagina's wordt er ingegaan op spelen met effect, de trekstoot, doorschieten, snijden, de klotsstoot, ontmoetingsstoot, amortiseren, piquéren, masseren, enz. enz. Voor alle getoonde voorbeelden geldt dat er meerdere varianten mogelijk zijn. Probeer tijdens uw training ook eens om de bal in spiegelbeeld te leggen, immers tijdens een wedstrijd zullen de ballen nooit precies zo komen te liggen als in de voorbeelden aangegeven. Echter door te variëren leert u situaties te herkennen. Op maat spelen De beginnende biljarter zie je vaak de fout maken om (te) hard te spelen. Regelmatig kun je ook bij aanvang van een partij de gejaagdheid van alledag van het spel van de speler aflezen. Daarom is het goed om, indien nodig, wat tot rust te komen door vooraf bijvoorbeeld het op maat spelen te oefenen.

Plaats de witte bal op het onderacquit en probeer deze zo te stoten dat de bal tegen (of dichtbij) de band blijft liggen. Let wel, de bal hoeft maar ± 1,50 meter ver te rollen en niet twee of drie keer rond te worden gespeeld. Probeer daarom gedoseerd af te stoten. Vervolgens moet het mogelijk zijn om drie ballen na elkaar tegen de band te plaatsen. Als u wilt variëren kunt u proberen om de bal naar een vooraf vastgestelde plaats te spelen.

Dezelfde situatie als in voor-gaande afbeelding, echter dienen de ballen nu tegen de lange band te worden geplaatst. Hierna kunt u variëren door de ballen via de bovenband aan de beneden-band te plaatsen.

Plaats de rode en gele bal naast elkaar, op enige afstand van de speelbal. Stoot wit gedoseerd af (met enig trekeffect) en wel zo dat de gele en rode bal niet veel van hun huidige plaats zullen afwijken. Probeer zo veel mogelijk caramboles te maken, zonder dat een van de drie ballen daarbij de band raakt.

Biljarten Pagina 13

Effect Sinds de uitvinding van de pomerans is het biljartspel danig veranderd. Ineens was het niet meer noodzakelijk om de bal precies in de hartstreek te raken om te voorkomen dat de keu van de bal zou afketsen, maar werd het mogelijk om de bal een effect mee te geven. Op deze pagina vindt U daarvan enkele voorbeelden.

1. = Hart 2. = Doorschieten 3. = Rechts doorschieteffect 4. = Rechts zijeffect 5. = Rechts trekeffect 6. = Trekeffect 7. = Links trekeffect 8. = Links zijeffect 9. = Links doorschieteffect K. = Ketszones (± 10 mm.)

Het gedeelte boven de horizontale streep moet worden aangespeeld om doorschieteffect te bereiken. Onder de horizontale streep is het gebied waar de bal moet worden geraakt om trekeffect te verkrijgen. Respectievelijk links en rechts van de verticale streep wordt links en rechts effect aan de bal mee gegeven.

In de bovenste figuur links wordt de speelbal gestoten met rechts effect (veld 4) waardoor de bal een (tegen de klok in) draaiend effect meekrijgt. Als de bal de band raakt zal deze naar rechts toe afwijken. Op school, tijdens de wiskundeles, werd ons geleerd dat de "hoek van inval gelijk is aan de hoek van uitval". Bij het biljartspel is het niet anders. Stoten we een bal onder een schuine hoek tegen de band, dan zal de bal onder een zelfde hoek de band verlaten (in het voorbeeld komt de bal dan uit bij positie B). Als we de bal nu met links tegeneffect stoten (in veld 8), dan zal de bal bij positie A terechtkomen. Geven we daarentegen rechts zijeffect mee (veld 4), dan komt de bal uiteindelijk bij C terecht.

Biljarten Pagina 14

In dit voorbeeld zien we drie ballen op een rijtje liggen. Men zegt dan ook wel eens: "Ze liggen in het doosje". De witte bal wordt met rechts effect afgestoten. Als de rode bal wordt geraakt, neemt deze het effect over, echter in tegengestelde richting. De gele bal tenslotte neemt het rechtse effect weer over en zal daardoor via de band iets naar rechts afwijken. In de praktijk zal blijken dat deze stoot niet zo gemakkelijk is als hier weergegeven, maar het gaat meer om de theorie achter de stoot.

Spelen op overhouden Veel beginnende biljarters maken de 'fout' om steeds maar weer voor het punt te gaan. Door niet klakkeloos te caramboleren, maar een bal zo te spelen dat er na de carambole ook nog een redelijk tot goede vervolgstoot overblijft, open je de weg naar hoge series.

Het stootbeeld LINKS laat een makkelijk te maken bal zien. De speelbal in het hart afstoten en via rood naar geel. Simpel, dat wel, maar wil je op overhouden spelen, dan is dit toch niet de juiste manier.

Dezelfde situatie als hiervoor, echter wordt de speelbal nu (figuur RECHTS) afgestoten met links doorschieteffect. Dit heeft als resultaat dat de rode bal door het overgenomen effect naar rechts zal afwijken en dicht bij de witte en gele bal zal komen te liggen.

Biljarten Pagina 15

Trekstoten rechtstreeks Als je speelt op overhouden, dan is het trekeffect een niet te onderschatten 'pijl op je boog'. Bekijk maar eens het spel van een van de beter spelende leden van je biljartclub en het zal je opvallen hoeveel trekballen zij gebruiken om na de carambole een leuke vervolgstoot over te houden. Bij een trekstoot wordt de bal onder het hart afgestoten en zal na contact met de tweede bal als het ware terug willen rollen.

Hier zien we een trekstoot waarbij bal 2 over 5 banden weer bij wit en geel uit moet komen. De speelbal wordt diep onder het hart van de bal met een tempostootje vanuit de pols afgestoten.

Een vergelijkbare bal, ook weer getrokken van diep onder het hart. De rode bal moet via de band, lang-kort-lang, zich weer bij de rest voegen.

Een trekbal via rood. Rood wordt halfvol aangespeeld en zal zich via de band bij wit en geel voegen.

Biljarten Pagina 16

Deze bal wordt gestoten met links trekeffect en de rode bal moet rechts voor 3/4 vol worden geraakt. De rode bal neemt het effect omgekeerd over en zal onder een iets grotere hoek vanaf de bovenband terugkeren naar de rechter onderhoek.

De rode bal wordt voor 2/3 vol aangespeeld met rechts trekeffect. De rode bal zal via de lange en korte band richting geel en wit lopen.

Biljarten Pagina 17

Trekken over band Wederom enkele trekstoten, maar nu met het verschil dat de speelbal niet ineens maar over de band naar de derde bal wordt gedirigeerd. De witte bal wordt met links trekeffect met een tempostootje gespeeld. Rood moet dun worden aangespeeld om te zorgen dat deze via de lange en korte band weer bij wit en geel komt te liggen.

Rood wordt voor 1/4 aangespeeld met links trekeffect. De rode bal neemt het effect rechts over en zal via de korte band naar de hoek rechtsonder rollen.

Biljarten Pagina 18

Een variatie van het eerste voorbeeld: Wit wordt met links zijeffect (iets getrokken) gestoten. Rood wordt 1/2 aangespeeld. Indien goed uitgevoerd zal er weer een redelijk stootbeeld in de rechter onderhoek over blijven.

Een verzamelstoot over 3 banden: Wit wordt diep met iets rechts effect van rood getrokken en zal geel in de nek (tussen band en bal) raken. Rood loopt via de band, kort-lang-kort, naar de gele en witte bal.

Biljarten Pagina 19

Wit wordt met links trekeffect (veld 7) getrokken van rood. Rood wordt voor 3/4 vol aangespeeld en zal via lang-kort-lang zich bij de rest voegen.

Doorschieten I Met grote regelmaat komt het voor dat bal 3 schuin achter bal 2 ligt, waardoor het niet mogelijk is om de speelbal dun langs de aanspeelbal te spelen. In dat geval is het mogelijk om gebruik te maken van het doorschieteffect. De tweede bal wordt dan zo aangespeeld dat deze langs de derde bal loopt en de weg vrijmaakt voor de speelbal die met het juiste voorwaartse effect doorrolt naar bal 3.

Trek een denkbeeldige lijn vanuit het hart van bal 3 naar het hart van bal 2. Daar waar de lijn bal 2 raakt is het punt waar u op moet richten. Speel bal 1 met links doorschieteffect (veld 9). U moet als het ware door de bal heen stoten, waardoor de bal een extra voorwaarts rollend effect meekrijgt. De rode bal moet via de bovenband terugkomen bij bal 1 en 3.

Biljarten Pagina 20

Een zelfde stootbeeld onder een iets andere hoek. De speelbal aanspelen iets boven de hartlijn met links effect. Richten op het mikpunt (zie eerste voorbeeld).

Wederom een variant van het eerste voorbeeld. De ballen liggen op de zelfde plaats. Rood aanspelen op het mikpunt met diep links effect, nét boven de hartlijn afstoten. Rood maakt een harmonicabeweging via de korte banden.

De speelbal wordt gespeeld met doorschieteffect (geen zijeffect). Richten op het mikpunt.

Biljarten Pagina 21

De gele bal ligt onder een bijzonder scherpe hoek met de rode bal maar kan ook met een doorschietstoot worden gemaakt. Ook weer richten op het mikpunt (trek de denkbeeldige lijn) en doorschieten met iets rechts effect.

Doorschieten II Zagen we in het vorige hoofdstuk het doorschieten rechtstreeks van bal 2 naar 3, hier krijgen we enkele varianten te zien waarbij wordt doorgeschoten en de rode bal zich weer via de band(en) verzamelt met wit en geel. In dit voorbeeld zien we een gesneden doorschieter. Bal 1 wordt doorgeschoten met iets rechts effect en zal via de band naar geel lopen. Trek een lijn vanuit het hart van geel naar rood. Daar waar de denkbeeldige lijn rood verlaat is het richtpunt. Rood loopt via de hoek weer in verzameling.

Ook hier wordt de speelbal met iets rechts effect doorgeschoten (richten op het 'normale' mikpunt zoals op de vorige pagina aangegeven). De rode bal loopt langs geel en zal via lang-kort-lang terugkeren.

Biljarten Pagina 22

Een heel aardige bal om te oefenen: Wit wordt met iets doorschieteffect en diep links effect gestoten. De rode bal moet via de banden (lang-kort-lang) weer in verzameling komen te liggen met geel en wit. Varieer even met het aanspelen van rood. Het richtpunt zal iets rechts van het theoretische mikpunt liggen.

Een snijbal van rood met rechts tegeneffect. Speel rood tussen 1/4 en 1/2 vol aan met effect tussen veld 2 en 3. Door het tegeneffect zal de witte bal een scherpe hoek maken vanaf de bovenband. Rood zal via de rechterbovenhoek naar de linker onderhoek lopen.

Doorschieten III In deze voorbeelden, waaronder een aantal leuke rondspeelballen, wordt de witte bal met ietwat doorschieteffect via rood en de band(en) naar de gele bal gespeeld

Biljarten Pagina 23

Deze rondspeelbal komen we regelmatig tegen. Rood wordt 1/2 vol aangespeeld met diep links effect net boven de hartlijn om de speelbal iets meer vaart mee te geven. Rood moet via de lange banden in de rechter onderhoek komen.

Rood wordt tussen 1/4 en 1/2 vol aangespeeld. De speelbal wordt ook weer met diep links effect gespeeld, maar iets minder boven de hartlijn. Rood loopt rechtstreeks naar geel en wit via de linker- en bovenband.

Hier spelen we de rode bal aan met iets minder diep links effect, ook weer iets boven de hartlijn. Rood moet dun worden geraakt.

Biljarten Pagina 24

Een leuke slingerbal. Rood wordt 1/2 vol aangespeeld met diep links effect, ook weer iets boven de hartlijn afgestoten. Wit loopt via de boven- en linkerband naar geel. Rood wordt via de lange band naar geel gedirigeerd.

Rond van rood spelen (1/2 vol) met rechts- en ietwat doorschieteffect. Rood wordt meegenomen en zal samen met de witte bal via de boven- en rechterband naar de linker onderhoek lopen.

Biljarten Pagina 25

Piqué en Massé De meest vermeden bal door beginnende biljarters (bang om door het laken te stoten) en zelfs door de al wat langer biljartende spelers (als hij mis is sta ik voor schut). Waarom eigenlijk. Het enige wat nodig is om deze stoot goed uit te voeren is wat oefening. Ben je niet zeker van jezelf, vraag dan eens een van de gevorderde leden van je vereniging, die helpen je graag. Bovendien, vragen staat vrij, en helpen maakt blij. Schematisch weergegeven, de beweging van een bal die met massé en rechts effect is gestoten.

Een voorbeeld van een piqué. De witte bal wordt met de keu verticaal zonder links- of rechts effect gestoten. Trek een denkbeeldige lijn vanuit het hart van geel naar het hart van rood. Daar waar de lijn de buitenrand van de rode bal raakt is het richtpunt.

Een voorbeeld van een massé. De rode bal moet flinterdun worden aangespeeld met rechts trekeffect. De keu wordt onder een hoek van 45 graden gehouden (niet verticaal, niet horizontaal, maar er tussen in). Kijk naar de bal, trek er een denkbeeldige horizontale en verticale streep en zet dan het effect zoals hier links aangegeven.

Biljarten Pagina 26

Série Américaine Dat waar alle librespelers naar streven: het onder de knie krijgen van de Série Américaine. In principe bestaat de techniek uit een drietal basisstootjes, welke in het eerste voorbeeld worden getoond. Bij de série américaine zijn 3 basistechnieken te onderscheiden: de drijfstoot (a), de klotsstoot (b) en de plaatsstoot (c).

De drijfstoot wordt gebruikt om de verzameling langzaam langs de band omhoog te 'drijven'. Gebruik indien nodig links effect om de rode bal mee te nemen. Komen wit en rood op de zelfde hoogte te liggen, maak dan gebruik van de klotsstoot. Gaat wit 'voorbij' aan rood, gebruik dan de plaatsstoot om de ballen weer zo te leggen dat de drijfstoot kan worden gebruikt.

Losse bandstoot Met de losse bandstoot worden die stoten bedoeld, waarbij de speelbal eerst via een of meerdere banden wordt gespeeld, voordat bal 2 en 3 worden geraakt. Vaak komt hier wat reken- en meetwerk bij om de hoek kijken. Wanneer de speelbal en het punt waar de carambole gemaakt moet worden op dezelfde afstand vanaf de band liggen kan men eenvoudig los van band stoten door op diezelfde band het middelpunt tussen de loodlijnen op te zoeken. Wit wordt zonder effect afgestoten.

Biljarten Pagina 27

Wanneer de speelbal verderaf of dichterbij de band ligt dan het raakpunt van bal 2 en 3, dan gaat bovenstaande berekening niet op. In dat geval gaan we richten op het spiegelbeeld. Trek vanaf het punt waar rood en geel geraakt moet worden een lijn loodrecht naar de band toe en verdubbel deze afstand. Het mikpunt komt daarmee 'buiten' het biljart te liggen. Speel wit zonder effect en richt op het denkbeeldige mikpunt.

De Acquitstoot Het meest verguisd van alle stootbeelden is toch wel de acquitstoot. Of u begint er de wedstrijd mee of u moet hem aan het einde van een partij maken, hij komt hoe dan ook in uw partij aan de beurt. In principe moet deze bal gewoon 9 van de 10 keer een carambole op leveren. De acquitstoot, de ideale manier om uw wedstrijd mee aan te vangen en wellicht de eerste van een hoge serie!? De meest voorkomende acquitstoot: wit wordt met rechts en licht doorschieteffect afgestoten. Rood wordt links voor 3/4 vol aangespeeld. Indien juist uitgevoerd levert dit naast een carambole ook nog een redelijke vervolgstoot op.

Biljarten Pagina 28

Ter vergelijking een variant met iets meer klosgevaar: wit wordt afgestoten met rechts doorschieteffect. Rood wordt halfvol links aangespeeld. Het klosgevaar wordt vermeden door deze bal doorschietend te spelen.

De libre-variant van de acquitstoot: wit wordt afgestoten in veld 2 (doorschieten) en rood wordt rechts 1/2 vol aangespeeld.

Biljarten Pagina 29

BOEKEN