Embed Size (px)
Citation preview
1
E S P E R A N T O L E H T IEsperanta Finnlando Esperantobladet
Kesäkuu w Junio 3/1999
Belan someron al æiu leganto!
Hemmo Tietti forpasis, p. 3Eventa Södergran-esperantigo, p. 6Ilmoittaudu heti syyspäiville, s. 17-18
2
EsperantolehtiEsperanta Finnlando w Esperantobladet ISSN: 0787-8206Kielipoliittinen aikakauslehti. Suomen esperantoliitto ry:n äänenkannattaja.
Språkpolitisk tidskrift. Organ för Finlands Esperantoförbund.Lingvopolitika perioda¼o. Organo de Esperanto-Asocio de Finnlando.
Perustettu/Grundad/Fondita 1918. Esperantolehti ekde/från 1989 lähtien.Esperanta Finnlando 1918-23, 1948-53, 1959-1987.
Ilmestyy kuusi kertaa vuodessa. Utkommer sex gånger i året. Aperas sesfoje jare.
Toimitus/Redaktion/Redaktejo: Aimo RantanenPL 2, 40801 Vaajakoski. ( (014) 261 438 : [email protected]/Layout/Enpaøigo: Ilkka SanttilaTollinpolku 1 B 21, 00410 Helsinki. (7 (09) 530 1804 : [email protected]
Tilaushinta/Prenumerationspris/Abonprezo: 80 mk/vuosi/år/jaro;Jäsenille/ För medlemmar/ Por membroj: 60 mk; Baltio 60 mk, aliaj landoj 80 mk.
Tilaukset, osoitteenmuutokset/Abonoj, adresþanøoj:Suomen Esperantoliitto, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki. ( (09) 715 538Prenumerationer, adressförändringar: EAF, Broholmsgatan 15 C 65, 00530 Helsingfors.Postisiirtotili/Postgirokonto/Poþtøirkonto: 800017-230825.
Julkaisija/utgivare/eldonanto: Suomen Esperantoliitto – Esperanto-Asocio de Finnlando.Painosmäärä/Eldonkvanto: 400
Esperanto-Asocio de Finnlando w Suomen EsperantoliittoFondita/Perustettu/Grundad: 1907
Prezidanto/Puheenjohtaja: Jukka LaaksonenUudenkylänkuja 2 B 11, 33530 Tampere. ( (03) 255 4724; (050) 5829 248; työ/laboro: (03) 249 4313
Vicprezidanto/Varapuheenjohtaja: Jukka PietiläinenNyyrikintie 4 H 47, 33540 Tampere. ( (03) 261 7871 : [email protected]
Sekretario/Sihteeri: Päivi SaarinenRuorimiehenkatu 5 C 23, 02320 Espoo. ( (09) 813 3217 : [email protected]
Aliaj estraranoj / Hallituksen muut jäsenet:Anna-Liisa Ali-Simola, Friskinkatu 2 A 33, 20360 Turku. ( (02) 238 7767Kimmo Hakala, 72300 Vesanto. ( (017) 648 831 : [email protected] Kettunen, Keihäsmiehenkatu 3, 40630 Jyväskylä. ( (014) 254 609Anna Ritamäki, Dragsfjärdsvägen 690, 25700 Kimito. ( (02) 423 146 7 (02) 423 246 : [email protected]
Vicestraranoj/Varajäsenet:Jussi Jäntti, Retkeilijäntie 5 B 14, 70200 Kuopio. ( (049) 859 641Markku Saastamoinen, Siukolantie 9 H 12, 33470 Ylöjärvi. ( (03) 348 4245Ritva Sabelli, Pietarinkatu 10 D 27, 00140 Helsinki. ( (09) 635 902 : [email protected]
Rahastonhoitaja/Kasisto: Antti MikkolaRuorimiehenkatu 5 C 23, 02320 Espoo. ( (09) 813 3217 : [email protected]/Poþtøirkonto: 800017-230825.
Toimisto/Oficejo: Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki, avoinna tiistaisin klo 17-19.( (09) 715 538 (puh.vastaaja/aýtomata respondilo). Malfermita: marde 17-19-a horo.
UEA:n pääedustaja / Æefdelegito de UEA: Heta KesäläKalamiehenkuja 3 D 32, 04300 Tuusula. (7 (09) 275 5528Postisiirtotili/Poþtøirkonto: 800029-19438647 (maksut UEA:lle/ pagoj por UEA).
Internet: http://www.esperanto.fi
3
Hemmo Tietti (Helmuth Dibelius)23.12.1911-20.5.1999
Enirante al floranta somertempo ja unuajveraj varmegoj venis mesaøo pri forpasode unitara pastro kaj personeca E-emin-entulo Hemmo Tietti. Li vere unuigis nin,finnlandajn esperantistojn, øis lia mal-saniøo, æar æiu el ni, nedepende de tio,kie ni loøas en Finnlando almenaý unufojon renkontis Hemmon. Kaj oni povasdiri, ke li konis æiun finnlandan esperant-iston.
Esperantolehti honoras la forpason desia multjara helpanto kaj ideiganto perpublikigo de nekrologo, kiun verkis HetaKesälä:“Nia amiko Hemmo Tietti ne plu estasinter ni surtere. Li estis germano, kun ori-gina nomo Helmuth Dibelius. En Finn-landon li venis dum la dua mondmilito.Jam tiam li estis esperantisto kaj post lamilito li venis al Somero, kie mi frekventisla lernejon Someron Yhteiskoulu. Tiesrektoro estis alia esperantisto, nome JoelVilkki.
Unua fojon mi vidis lin kiel instruistonde Esperantoleciono. Tion mi ne plu klarememoras. Komence de 50-aj jaroj (1950-51) lia edzino Veera estis instruistino ennia hejmvilaøo Kaskisto. Lia vivmanierotre mirigis la vilaøanojn – li i.a. promenisnudpiede dum la tuta jaro, ignorante mir-ojn, ridetojn kaj mokojn. Ekde tiam mimemoras lin kiel “elstaran fenomenon”.
Poste pasis jaroj sen pluaj rilatoj kun likaj la familio. Intertempe lia nomo estisfinnigita: Hemmo Tietti. En la familio estisankaý filino Silja kiun mi unuafoje ren-kontis dum la oficiala malferma tago dela 54-a UK en Helsinki kun la patrinoVeera kaj kiu, cetere, salutis en 1977 enla nomo de EAF en Rejkjaviko.
Post partopreno en du UK-oj mi konat-iøis kun finnlanda Esperanto-movado en1972. Ekde tiam mi pli bone konis lin: fi-dela, modesta, fervora kaj obstina Esper-antisto.
Filino Silja forpasis en 1980 kaj la edz-ino Veera en 1990. Poste li vivis sola enSomero, sed havis multajn amikojn diseen la mondo, plej proksimajn en Togolan-do kaj Rumanio. Li estis modele aktivamembro en Esperanto-movado, kun ideojkaj necesaj kritikoj. Lastan fojon li parto-prenis Esperanto-okazon 1997 en Some-ro-regiono.
Kutime mi sendis al li salutojn okazede Universalaj Kongresoj, li kutime dan-kis letere. Lastan leteron mi ricevis ko-mence de februaro kun lastaj vortoj: “per-pense ankaý vin mi sentas proksima, virestas tia bona amikino, kia vi estis jamantaý jardekoj. Fidele: Via Hemmo.” Nunmi adiaýas Vin kun forta sento de dankopro Via bona agado esperanta kaj huma-na. Ripozu bone.
Kun varmaj rememoroj,benante vian pluvojon:
Heta Kesälä”
4
Kulttuuri
Pushkinin 200-vuotisjuhlavuosiVenäjän kansallisrunoilija Aleksander Push-kin syntyi toukokuun 27. päivänä (juliaani-sen kalenterin mukaan 6.6) 1799 ja kuolivain 37-vuotiaana kaksintaistelussa vuonna1837 puolustaessaan vaimonsa kunniaa.Tuohon lyhyeen elämään kuitenkin mahtuivaltavan kirjallisen tuotannon luominen.Venäjällä kansallisrunoilija Pushkinia onjuhlittu tänä kesänä innostuneesti. Pushkinintuotantoa on luettu televisiossa, radiossa jalukuisissa tilaisuuksissa. Pushkinin kuvaa onpainettu julisteisiin, tulitikkurasioihin jaluottokortteihin.
Myös Suomessa osallistutaan Pushkinin
juhlintaan. Kuopion kaupunginkirjastossaon avattu Pushkin-näyttely. EsperantoksiPushkinia on käännetty Antoni Grabowskin(1857-1921) ”La neøa blovo” -käännöksestälähtien säännöllisesti. Viimeksi Lappeenran-nan Syyspäivillä Mikaelo Bronþtejn esitteliPushkin-esperantonnostaan. Jyväskylässäjärjestettiin kesäkuun alussa ystävyys-seurojen soudut Aleksandr Pushkinin juhla-vuoden kunniaksi. Erkki Peuranen, Jyväs-kylän yliopiston slavistiikan laitoksen pro-fessori, on laatinut seuraavan esittelyn Ve-näjän kansalliskirjailijasta soutukutsu-kirjeen oheismateriaaliksi.
Pietarista hänet karkoitettiin poliittisten ru-nojensa ja haastavan elämäntapansa vuoksiEtelä-Venäjälle Kishineviin, Odessaan ja lo-puksi maatilalleen Mihailovskojeen Pihkovanlähelle. Karkoituksensa aikana Pushkin jul-kaisi runoelmat ‘Kaukasian vanki’ (1821),‘Bahtshisarain suihkulähde’ (1823) ja ‘Mus-talaiset’ (1824), joissa hän koettelee eksoot-tisessa ympäristössä romanttisia ideoita janiiden elinkelpoisuutta. Odessassa hän aloittirunomuotoisen romaanin ‘Jevgeni Onegin’(1823-1830), jota näytelmän ‘Boris Godu-nov’ (1825) ohella pidetään venäläisen rea-lismin alkuna. Nikolai I:n vapautettua Push-kinin karkoitustuomiosta tämä asettui Pieta-riin, jossa hän osallistui kirjalliseen toimin-taan myös sanomalehden julkaisijana.
Pushkinilla oli äidin puolelta afrikkalaistaverta: hänen esi-isänsä oli Pietari Suuren ai-kaan Venäjälle tuotu abessinialainen. Kirjai-lija kuvaa äitinsä isoisää keskenjääneessäromaanissaan Pietari Suuren murjaani. Push-kinit olivat vanhaa aatelissukua, jonka vai-heisiin runoilija useissa teoksissaan ylpeänäviittaa. Pushkin opiskeli 1811-1817 aatelis-nuorukaisille perustetussa Tsarskoje Selonlyseossa, josta siirtyi ulkoasiainkollegionpalvelukseen. Opiskeluaikoinaan hän tutus-tui venäläisen romantiikan johtajiin Zukovs-kiin ja Batjushkoviin, jotka vaikuttivat hänenvarhaistuotantoonsa. Vuonna 1820 hän jul-kaisi läpimurtorunoelmansa ‘Ruslan ja Ljud-mila’.
Aleksandr Pushkin (1799-1837) 200 vuottaVenäläinen kirjailija, venäläisen kirjallisuuden klassikko
ja Venäjän kansallisrunoilija
5
Kulttuuri
Pushkinin viimeiselle kaudelle on ominais-ta syventynyt realismi, joka ammentaa ainek-sensa historiasta, kansanelämästä sekä runoi-lijan ja vallan välisistä suhteista. Pushkin an-taa monipuolisen kuvan venäläisestä ihmises-tä, hänen historiastaan ja arkielämästäänrunoelmissa ‘Pultava’ (1828), ‘Talo Kolom-nassa’ (1830) ja ‘Vaskiratsastaja’ (1833)sekä proosateoksissa, joita ovat ‘Dubrovski’(1832-1833), novellikokoelma ‘Edesmen-neen Ivan Belkinin kertomuksia’ (1830) jaromaanit ‘Patarouva’ (1833) ja ‘Kapteenintytär’ (1836). Viimeisinä elinvuosinaan hänkirjoitti historiateoksen ‘Pugatshevin kapinanhistoria’ (1834) ja ryhtyi valmistelemaan Pie-tari Suuren historiaa, joka jäi kesken runoi-lijan kuollessa kaksintaistelussa. Hänen myö-häisrunoutensa vetää vertoja hänen romant-tiselle lyriikalleen ja jopa ylittää sen.
Pushkinin historiallinen merkitys nyky-venäjän kirjakielen ja nykyaikaisen kirjalli-suuden perustajana on kiistaton. Suuri osaPushkinin proosatuotannosta on suomennet-tu, monet hänen runomuotoisista teoksistaantunnetaan niiden pohjalta sävellettyjen mu-siikkiteosten (esim. Tshaikovskin oopperatPatarouva ja Jevgeni Onegin sekä Musor-gskin ooppera Boris Godunov) libretoista.Pushkinin epistolaarinen (kirje-) ja lyyrinentuotanto sekä hänen keskenjääneet proosa-teoksensa odottavat edelleen suomentajaan-sa.
Erkki Peuranen
http://www.online.ru/sp/eel/russian/ Pushkin.Alexander
Runoilijan omakuva, jokaon julkaistu Pushkinin koot-tujen teosten 18. osassa(Moskova 1997). Tätä jamuita Pushkinin omakuviaeri vuosilta on käytetty kuvi-tuksena myös äskettäin il-mestyneessä professori Erk-ki Peurasen kirjasessa Alek-sander Pushkin, venäläinenmaailmankirjailija.
6
Recenze
Eventa Södergran-esperantigo
Vierge moderne Vierge moderneJag är ingen kvinna. Jag är ett neutrum. Mi ne estas virino. Mi estas neýtro.Jag är ett barn, en page och ett djärvt beslut, Mi estas infano, paøio kaj brava decido,jag är en skrattande strimma av en mi estas ridanta stri’ de skarlata suno... scharlakansol...Jag är en nät för alla glupska fiskar, Mi estas reto manøavidaj fiþoj,jag är en skål för alla kvinnors ärä, mi estas tosto je virina honor’,jag är ett steg mot slumpen och fördärvet, mi estas paþo al hazardo kaj pereo,jag är ett språng i friheten och självet... mi estas salto en liberon kaj memon...Jag är blodets viskning i mannens öra, Mi estas flustro de l’ sango en virorelo,jag är själens frossa, köttets längtan och mi estas anima febro, sopiro karna kaj øia neo, förvägran,jag är en ingångsskylt till nya paradis. mi estas vojmontrilo al novaj paradizoj.Jag är en flamma, sökande och käck, Mi estas flamo, seræanta kaj brava,jag är ett vatten, djupt men dristigt mi estas akvo, profunda sed aýdace øisgenua, upp till knäna,jag är eld och vatten i ärligt sammanhang mi estas fajro kaj akvo en honesta kunligo på fria villkor... sendevige...Edith Södergran 1916, originalo Sabira Ståhlberg 1999, traduko en Esperanton
Edith Södergran,Lando malekzista.Traduko: D-ro Sabira StåhlbergN-ro 2 de Serio KargoBambu Ltd, Varna 1999ISBN 954-9637-05-0En Finnlando ekzistas 3 endaj verkistoj, alkiuj oni kolizias en lernejo, en universitatokaj dum ebla verkista kariero. La verkoj deAleksis Kivi estas laborenkonduko por dram-istoj kaj prozistoj. Pri la ”Helkavirsiä” deEino Leino kaj pri liaj aliaj verkoj multajesploristoj pri la finna literaturo komencis kajfinis siajn studojn. Multaj tradukistoj kajpoetoj finnaj aý finnlandsvedaj komencis sianvojon al profesia matureco el poemoj deEdith Södergran.
Tion faris ankaý d-ro Sabira Ståhlberg,kvankam þi estas jam sperta verkisto, traduk-isto, esploristo kaj ¼urnalisto. La efikon detraduko ”Lando malekzista” mi volonte kom-parus al Södergran-traduko de finna poeto kajtradukisto speciale el latinidaj lingvoj PenttiSaaritsa, kies Tulevaisuuden varjo (‘Ombrode la estonteco’)-finnigo estis eksignalo portuta literatur-generacio kaj Södergran-rene-sanco en finnlingva Finnlando.
Mi komparis hazarde selektitan poemon”Vierge moderne” el originalo kaj tri tradukojpor trovi specialajn trajtojn de ¼us aperinta”Lando malekzista” de Sabira Ståhlberg:
7
Recenze
La tri tradukoj estas tre unuecaj je vidpunktode vort-pro-vorteco. Eæ Pentti Saaritsa ne de-flankiøas je tio, kvankam oni atendus de likiel poeto ian liberecon. Kiel svedlingvanoSabira Ståhlberg tradukas ”själens frossa” dela originalo kiel ”anima febro”, kiam Saaritsaparolas pri ”sielun vilu”. La traduko de tiokiel ”shivering” de Stina Katchadourian, kiuankaý estas originale finnlandsvedo, estusplej proksima al la originalo, nome ”frossa”estas en la finna lingvo ”horkka”. Se la tra-dukinto parolas la fontlingvon kiel la gepatra,tio helpas al profunda kaj nuanca cellingvatraduko.
La originalo kaj la traduko de Katcha-dourian havas kiel la unua verson ”Jag äringen kvinna”, ”I am no woman”. Sed Ståhl-berg kaj Saaritsa havas kiel komenco ”Mi neestas virino”, ”En minä ole nainen”. Saaritsaakcentas la pronomon ”mi”, Ståhlberg la
verbon ”estas” Katchadourian kaj Edit Sö-dergran akcentas la vorton ”virino”. Mi volasinterpreti la pronomon ”ingen” en la originaloper parafrazo ”mi ne estas kiel virinoj kutimeestas atenditaj konduti”.
Oni diras per frazo ‘Li estas neniu viro’pri viroj kiuj ne kondutas kiel viroj kutime.Oni povus eæ skribi ”ne virino” kiel ”ne-vir-ino” aý ”nevirino” por trovi kompromisoninter originalo kaj tradukoj, ”Mi estas ne(-)virino. Mi estas neýtro”. Tian tradukon uzuspersono kiu tute kontraýas æiujn estimojn jesekso. Kiel oni povas el antaýaj notoj vidi,el la esperantigo de D-ro Sabira Ståhlbergpreciza leganto trovas multon por interpret-ado. Tio estas bona signo, æar tio signifas,ke la ”Lando malekzista” estos legata eæjardekojn post nuntempo.
AR
Vierge moderne Vierge moderneEn minä ole nainen. Olen neutri. I am no woman. I am a neuter.Olen lapsi, hovipoika ja rohkea päätös, I am a child, a page-boy, and a bold decision,olen naurava häive helakanpunaista aurinkoa... I am a laughing streak of an scarlet sun...Olen kaikkien ahnaitten kalojen verkko, I am a net for all voracious fish,olen malja kaikkien naisten kunniaksi, I am a toast to every woman’s honour,olen askel kohti sattumaa ja perikatoa, I am a step toward luck and toward ruin,olen hyppy vapauteen ja omaan itseen... I am a leap in freedom and the self...Olen veren kuiske miehen korvassa, I am a whisper of desire in man’s ear,olen sielun vilu, lihan kaipuu ja kielto, I am soul’s shivering, the flesh’s longing and denial,olen uusien paratiisien portinkilpi. I am entry sign to new paradises.Olen liekki, etsivä ja röyhkeä, I am a flame, searcing and brave,Olen vesi, mutta uskalias, polviin saakka, I am water, deep yet bold only to the kneesolen tuli ja vesi rehellisessä yhteydessä, I am fire and water, honestly combined, ilman ehtoja... on free terms…Pentti Saaritsa, 1972, traduko en la finnan Stina Katchadourian, 1992, traduko en la anglan
8
Recenze
Æu drammanuskriptoestas literaturo?Ljubomir Trifonæovski,Balado pri la luno kaj la cervo.en la finna kaj la svedatrad. D-ro Sabira Ståhlbergen la angla Krys Bottrill,en la itala Nicolino RossiBambu Ltd, Varna 1998.La libro aperis lastjare kiel speciala eldonookaze de la 65-a Internacia PEN-kongresoen Helsinki. Mi legis øin multfoje. Unue mitraktis la temon tro malgranda. Sed dum las-ta milito kontarý serboj, la libro haviøis mal-helan voæon. Æu ni povas travivi legante lib-ron la suferadon de militviktimoj? Æu ni pov-as kompreni la vivon de malvenkintoj æi tieen Finnlando? Kion pensas krimulo, kiampolicistoj æasas lin/þin kiel cervon en la bala-do? Kian suferadon travivas psike malasanapersono, kiam ambulanco alvenas æe lia/þiapordo por veturigi la malsanulon al hospitalo?Æu ni povas imagi kiel sentiøas esti æasitakiel besto?
La ”Balado pri la luno kaj la cervo” havaskomunajn trajtojn kun aliaj baladoj, ekzem-ple tiuj de Goethe kaj Schiller same kiel spe-ciale kun tn. popolaj baladoj. La cervo kajla luno povas paroli, nenion alian supernatu-ran havas la versdrameto. Kiel “Der Erlkö-nig” de Johann Ludwig von Goethe rakontasla balado de Trifonæovski pri emocie movigamorto de la protagonisto. Ekzistas balad-operoj, eble baladdramoj, sed la plej konvenaformo por balado estas versoj. Miaopinie labalado de Trifonæovski estas versdrameto,speciale tion oni vidas el la esperantlingvaoriginalo en la komenco de la libreto.
La recenzisto de la Revuo ”Esperanto”opiniis, ke la ”Balado pri la luno kaj cervo”ne estas bona literaturo. Leginte manuskrip-ton por versdrameto oni ne povas diri ion pripreta dramo. La vivhistorio de karisma(j)aktoro(j) donas ion novan al manuskripto, treseræema reøisoro trovas novajn detalojn almanuskripto, bona publiko povas instigi laensemblon al nekredebla sukceso. Mi per-sone opinias, ke ”Balado pri luno kaj cervo”estas tre bona manuskripto por radiodramigo.Per voæaj efektoj, øi farus magian influon alaýskultanto.
AR
Æu estontaproverbartrezoro?Erkki Röntynen,Proverbaro – Nia Komuna Hereda¼o.Redaktis kaj tradukis Erkki ja Aira Röntynen,Desegna¼oj Anne-Mari Orava,Presejo de la Universitato en Oulu 1999.La Röntynen-proverbaro estas bona daýrigoal finnaj E-publikiga¼oj. La etajn skriberarojnen la memeldono la kompilinto promesas ko-rekti en estonta dua eldono. La Proverbarode familio Röntynen kondukis miajn pensojnal mia komencantperiodo kaj al la ProverbaroEsperanta de Zamenhof. Kiel komencanto milegis proverbarojn ne nur en Esperanto sedankaý en la finna kaj angla. Mi þatis tiunøenron, æar mi pensis ke øi povus instrui almi ekzaktecon de esprimo kaj manieron verkipri plej multaj aferoj ekonomike, t.e. mal-longe. Kiel komencanta verkanto mi verkiseæ aforismojn, kiuj estis legitaj en programeropor verkantoj en Radio Jyväskylä. Mi pen-
9
Recenze
sas ke pro verkadinstruaj celoj æiutipaj pro-verbaroj estas bonvenaj en nian literaturon.
Proverbaron Esperantan Zamenhofan lakompilinto faris kiel la katedralon de Köln.L. L. Zamenhof ricevis de sia patro Markokolekton da proverboj kiun la antaýa tradukisunue en plurajn naciajn lingvojn kaj fine enEsperanton. La plej grava eraro de la pro-verbaro Zamenhofa estas tio, ke la kompilintone indikis fontojn. En proverbaro de ErkkiRöntynen estas atentita ekzakte la fontoj. Iommin mirigis la maniero de kompilinto ne finila proverbon per punkto, sed li daýrigas perfontindiko kurziva, ekzemple ”Serpentosepentidojn vartas Irano”
Unu popolnomon mi ankaý miris, tiu estasla komooj/Rusio. Eble la kompilinto celas laKomi Aýtonoman Respublikon en Rusio. Æukomioj estus pli konvena nomo por tiu popo-lo? La verko estas bele ilustrita kaj vekasintereson de potenciala leganto. El Proverb-aro de familio Röntynen iøas bona daýrigoal finnlanda E-literaturo, kiu bedaýrinde porjardeko havas silenton. Estus gravaj verkojen la finna literaturo æi-tiujarcenta, kiuj aten-das sian esperantigonton. Eble la memeldonode Röntynen-proverbaro estus signo por aliajeldonontoj.
AR
Mielenkiintoistamaailman kielistäJaakko Anhava,Maailman kielet ja kielikunnat.GaudeamusTampere 1998.ISBN 951-662-734-X
Monet kieltenopiskelijat tutustuvat perus-opinnoissaan Jaakko Anhavan ‘Maailmankielet ja kielikunnat’ -teokseen, joka on uu-distettu versio Aulis J. Joen ‘Maailman kie-let’-teoksesta (1. p. 1966). Anhava on laa-jentanut Euraasian kielten esittelyä, uusiaovat pidgin- ja kreolikielten sekä kansainvä-listen apukielten esittelyt sekä katsaus viitto-makieliin. Kaksi viimeistä katsotaan kieli-typologiassa rajatapauksiin.
Anhavan teoksesta löytyy virallinen suo-malainen nimi myös tuntemattomille maail-man kielille. Niitä ei välttämättä löydä uusim-mistakaan tietosanakirjoista.
Siinä on kartat, joten kielen puhunta-aluevoidaan tarkentaa. Kirjassa on myös hyväjohdanto kielitypologiaan ja kielihistoriaan,niinpä se toimii oivana johdattajana kielitie-teellisten ongelmien pohtimiseen.
Kappaleessa ‘Keinotekoiset apukielet’ onmuutaman sivun johdatus keinotekoisiin kie-liin, sekä apriorisiin että aposteriorisiin. Kan-nattaa lukea tämä kappale johdantona, josaikoo tutustua Umberto Econ teokseen “Laseræado de la perfekta lingvo”, joka on il-man esitietoja niin vaikea että sen lukemi-seen kuluu useita kuukausia ilman niitä. Tä-hän kappaleeseen on tiivistetty samat tiedotkuin Econkin kirjassa.
Tässä kappaleessa on myös hyvä esitysesperantosta ja sen yli 110-vuotisesta histo-riasta kansanliikkeenä. Sitä voi käyttää es-peranto-esitteiden hyvänä taustamateriaalina.Anhava tosin suhtautuu melko skeptisestiesperanton mahdollisuuksiin yleisenä toise-na kielenä kaikille, mutta esperanto-osuudes-ta voi aistia melkoisen vakuuttumisen esimer-kiksi esperantoksi julkaistun kirjallisuudenedessä.
AR
10
Historio
Viveca ekspozicio pri malnovaj metioj
En Loreno, Francio troveblas ekologia vilaøoAzannes, kie æiujare okazas ekspozicio prila metioj de la 19a jarcento. En majo kvarcent libervolaj “metiistoj” æiudimanæe vestassin laý pasintaj modoj kaj laboradas de mate-no øis vespero. Ili montras, kiel iliaj geavojvivis kaj laboregis en la kamparo.
Viro kaj virino faras brikojn el argilo portegmentoj. Æiu briko estas metita sur la femu-ro de la virino por havi la bezonatan rondanformon, kaj þi kaj li þercadas inter la fakecajklarigoj pri la metio, dum vizitantoj fotadaskaj aýskultas kun granda intereso. Alilokedu-tri viroj segas plankojn el trunko pergrandega, vertikala segilo. Alte sur la trunkostaras æ. 12-jara knabo kaj helpas la segis-tojn.
Æe la bordo de lageto knabinetoj lavas tol-a¼ojn, kaj en apuda laborejo juna virino farassapon laý la metodo, kiu estis uzata ankaýen finnlanda kamparo øis la 1950aj jaroj. Æuvi þatus vidi, kiel estas buæita porkego kajkiel oni rostas øin sur fajro? Aý æu interesasvin kolorigado de lanaj fadenoj per vegeta¼oj?Æu interesas vin þpinado, gladado per mal-novaj gladiloj, teksado? Æu vi volas vidi, kiellibroj estis binditaj antaý cent jaroj? Aý æumalnovaj vapormaþinoj kaj traktoroj allogasvin? Eble vin amuzus rigardi friziston aranøila hararon de belulino de la antaýa jarcento?Æu vi havas tempon rigardi bakistojn, kiujfaras kaj bakas panon kaj tortojn en fornojhejtitaj per ligno? Æu interesas vin boato kiufalæas algojn aý bela malnova karuselo, kieinfanoj rajdas æevalojn kaj sovaøajn bestojn
kaj aýdeblas furormelodioj de la pasintaj jar-dekoj?
Ne nur adoltoj kaj gemaljunuloj montrassian lertecon sed ankaý geknaboj kaj infanojhelpadas kaj lernas. En muzea klasæambrola junaj gelernantoj zorgeme kopias la tekstondonitan de la “instruistino”. Zorgeme ili en-inkigas siajn lignajn skribilojn (kun þtal-plumo) en la botelo sur la pupitro. Vizitantoj
gapadas malantaý vitra þirmilo, sed la infanojne rigardas ilin sed siajn kajerojn. Sur la nigratabulo legeblas iu aforismo bele skribita dela instruistino.
En øardeneto oni povas konatiøi kun kurac-aj plantoj kaj spicaj herboj. Æiu planto havasnomþildon en la franca kaj latina. Æe la abel-ujoj iu klarigas la bredadon de abeloj kaj laproduktadon de mielo. Eblas vidi jungitajnbovinojn plugi kampon aý falæi fojnon. Æe-valido apud sia patrino deziras suæi lakton.Þafaro timetas en la ejo, kie oni tondas ilin.Kun brilantaj okuloj knabeto ridetas, kiamgranda bruna koko estas metita sur liajn bra-kojn kaj li povas karesi la birdon, kiu repre-zentas iun francan piedpilk-teamon...
11
Historio
Miloj da homoj venas al tiu æi viveca eks-pozicio. Je alta prezo ili aæetas la panon baki-tan surloke, la kolbasojn, konfita¼ojn, vinojn,fruktosukojn kaj aliajn produkta¼ojn de laentreprenistoj de la æirkaýo. Ili tagmanøas enprovizora restoracio æe provizoraj tablegojkaj sur longegaj benkoj. Folkloraj muzikistojamuzas ilin per kanzonoj. La vastegan park-ejon sur fojnkampo prizorgas libervolaj “poli-canoj”. La multeco de la vizitantoj similasfinnlandan someran kunvenon de lestadianoj.Æio iras glate kaj bonhumore. Nur la rubujojtro rapide pleniøas kaj ne eblas apartigi vitr-a¼ojn, ladujojn, plaston, paperon kaj kompos-ta¼ojn. Eble la belega vetero logas pli dahomoj ol estis atendite. La “ekologia idealo”ne plene realiøas. Ne venas nur francoj, sedankaý svisoj, germanoj, belgoj, nederland-anoj kaj eæ du finnoj venis la 16an de majo.
Francoj ne hontas pro la simpla vivo de lakamparanoj en la pasinta jarcento. Kontraýe!Ili deziras prizorgi sian kulturan hereda¼on,teni øin viva, øoji pri kaj per øi. Ili vendasvidbendojn faritajn pri la vivo de izolitaj mal-junaj montaranoj, kiuj ankoraý scias, kion onifaris per la malnovegaj iloj kaj kiel oni faris
tiujn ilojn. Estas fotistoj, kiuj fotis la sulk-egajn vizaøojn kaj la æifajn vestojn de izolitajterkultivistoj en la komenco de la 20a jarcen-to. Nun la fotistoj sukcesas vendi seriojn dabildkartoj, librojn pri la ludoj kaj laboroj dela estinto. Paro da maldikaj varikozaj virin-kruroj aý fortegaj malgrasaj virbrakoj rakon-tas pri vivo tute malsimila al tiu de la nunajþminkitaj belulinoj kaj muskolecaj beluloj.
Kial ni finnoj pretas detrui niajn estinta¼-ojn? Kial ni tiom urøe klopodas atingi iunmodernan eýropanecon? Kial ni avide rigar-das nur antaýen, rapidas, forgesas niajn radi-kojn, igas nian kulturon maldika kaj mono-tona? Kial ni hontas pro nia pasinto kaj volasliberigi nin de øi, dum la francoj – kaj supo-zeble ankaý aliaj mezeýropanoj – jam rimar-kis, ke indas kaj endas konservi la pasinta¼ojntute adaptiøante ankaý al la nuno kaj pretiø-ante por la futuro?
Saliko
12
E-agado
Dum la vivo de doktoro Setälä la fondumoaktivis ankaý komerce: øi havis librovend-ejon kaj eldonis esperantan literaturon. Øiajplej bone konataj libroj certe estas la esper-anta Kalevala (1964) kaj Privilegia Vojo alLingvoscio (unua eldono 1958), la furora,multfoje reeldonita internacia lernolibro deV. Setälä.
Nuntempe la fondumo ne plu havas komer-can aktivadon: la domgrundo estis vendita,kaj la mono tiel ricevita (1,5 milionoj) estasla nuna bazo de øia agado. La kapitalo estassekure investita, kiel postulas la fondumastatuto, kaj parto de la rentumoj estas uzeblapor subvencii la movadon.
Laý sia statuto la fondumo subtenas agadonpor diskonigi, lerni kaj uzi la internacian ling-von, unuavice per mona helpo al organiza¼ojkaj individuoj.
La estraron de la fondumo longe prezidisSimo Raumavirta. En la aýtuno de 1999 livolis fordoni la taskon kaj Harri Laine estiselektita nova prezidanto, dum Raumavirtarestas vicprezidanto. La aliaj estraranoj estasJukka Keitele (ekonomia fakulo), JarkkoLaine kaj Jouko Lindstedt.
Fondumo Esperanto seræas altkvalitajn pro-jektojn por subvencii. Ili havu longedaýrankaj gravan influon al lernado, disvastigo kajuzado de Esperanto en Finnlando kaj kromeestu realismaj. Tiaj entreprenoj ne æiam estasfacile troveblaj. Malgrandaj subvencioj povasesti konsiderataj laý malpli striktaj kriterioj,sed la estraro æiuokaze celas reale antaýenigila lingvon.
AR
Dum la Vintraj tagoj, en la fino de la jarkun-veno, Harri Laine prezentis la agadon deFondumo Esperanto-säätiö. Øin fondis en1955 Vilho kaj Marke Setälä. Ilia donacoformis la bazan kapitalon konsistantan æefeel la domo kaj domgrundo æe la bone konataadreso Esperantotie 4 en Iirislahti, Espoo.
Harri Laine.
Fondumo Esperantosubvencias altkvalitajn projektojn
13
Diplomo alEsperantolehtiLa skipo de Pola Radio donacis al Esperanto-lehti diplomon, kies teksto jenas:DiplomoAl ”Esperantolehti”Kun dankesprimo pro la ofta kaj bona infor-mado pri la E-elsendoj de Pola Radio. ladiplomon atribuis La Esperanto-Redakcio deRadio Polonia.
Estro de la E-RedakcioAndrzej Pettyn,
Barbara Pietrzak,Milada Szwedo
VarsovioLa 12-an de majo 1999
Mi kiel redaktoro de Esperantolehti dankasal la skipo de Radio Polonia pro ricevita dip-lomo. Æiutagaj E-elsendoj de la Radio Polo-nia estas por malgranda redakcio de Esperan-tolehti bona laborilo por trovi internacie inter-esajn finnajn E-nova¼ojn, kiuj ne perdus sianaktualecon dum longa procezo el la redakcioal leganto. Radio Polonia kapteblas æie enFinnlando kaj øiaj programeroj donas pens-ojn kaj ideojn pri tio, kiuj estas la internaciajaktuala¼oj øuste nun en Esperantio. La diplo-mo pendas kadrita sur la muro en redakciode Esperantolehti. Mi promesas doni øin kielcirkulanta premio al la redaktoro de Esperan-tolehti post mi, por ke Esperantolehti ne for-gesu tiel gravan ilon en farado de E-perioda¼okiel estas la æiutagaj elsendoj de Radio Po-lonia.
AR
Ankaý memoru la finnajnsomerajn kursojn en Tampere.Rigardu iliajn programojn en laaprila numero de Esperantolehti!
Æu vi jam defiis iun esperantiston al Sä-vellahja? Se vi mem ne kutimas aýskultila elsenda¼on, tamen partoprenu, æarplej multe gravas impresi ne-esperantis-taron.
Anna-Liisa Ali-Simola
Ne forgesu
Kunlaboro depola kaj finna lernejojLa 6-an kaj la 7-an de junio per la ret-radioPola Radio aýdigis intervjuon kun JormaAhomäki el Piispanristi (Finnlando) pri lakunlaboro inter Kultur-centro de Milanówekkaj lernejo de Piispanristi en la suda Finnlan-do. Temas pri interþanøo de infandesegna¼oj.La interþanøo efektiviøis per Esperanto.
La finna ekspozicio funkciis en Milanowekdum la tuta majo, aliflanke la ekspozicio dela desegna¼oj de polaj infanoj same en majoestis prezentita en la lernejo de Piispanristi.Poste oni montros øin en Hyvinkää – sudaFinnlando.
En Milanówek æi-monate, nome la 20-ande junio oni malfermos grandan ekspozicionde infandesegna¼oj el 19 landoj. Temas priæ. 400 desegna¼oj, pentra¼oj kaj aliaj arta¼ojje la komuna titolo ”Mia malgranda patrujo”.Øi ankaý realiøis per Esperanto.
A. Pettyn
14
Pola RadioLa frekvencoj de la elsendoj je la 13.30 kaj18.00 laý la monda tempo (15.30 kaj 20.00– laý la eýropa nuna tempo!) estas jenaj:13.30 (= 15.30 h. en Eýropo):41.18 m (=7285 kHz) kaj 41.52 m (= 7225kHz);18.00 (= 20.00 h. en Eýropo):41.64 m (= 7205 kHz) kaj 49.22 m (= 6095kHz)Per satelito je la 6.00 kaj 8.30 (laý la mondatempo) = 8.00 kaj 10.30 h. laý la somera nunatempo eýropa).Eutelsat II F-6 Hot Bird-satelito: 13 gradojde la orienta latitudo, frekvenco 1; 1.474GHz, polarizado horizontala H; sonportanto7.38 MHz.La adreso de nia ret-radio, kiu ebligas rapidanatingon de niaj E-elsendoj estas jena:http://www.wrn.org/stations/poland.html
� Korespondi dezirasMi¶ail Bajkov, 27-j., aspiranto-biologo, dezi-ras korespondi pri diversaj temoj. Adreso:Leningradskaja obl., Tosnenskij r-on, p/oFornosovo, d. Novolisino, 7, 187022-Rusio.Ret-adreso: [email protected]án Eduardo Becerra, nova esperantisto,deziras interkorespondi kun gesamideanoj trala mondo por perfektiøi en Esperanto kajintreþanøi poþtkartojn, revuojn, ktp. Adreso:A.A 255 Ibagué-Tolima, Colombia. Ret-adreso: [email protected]
TEJO-seminario enStrasburgo, Francio“Internaciismo kaj naciismo – æu konfliktajaý kompletigaj ideoj?” 24-31. oktobro 1999en Eýropa Junulara Centro de Konsilio deEýropo.TEJO organizas seminarion kunlabore kun laEýropa Junulara Centro de la Konsilio de Eý-ropo. La seminario sekvas kelkajn principojnde la EJC, interalie:w Multnacia preparteamo kaj partoprenan-
taro (kun geografia kaj seksa ekvilibro);w Pritrakto de grava temo de la nuntempa
socio;w Interkultura edukado kaj aktiva parto-
preno de la partoprenantoj;w Ligo al la baza longtempa strategio de
la organizo (TEJO).La seminario havas propran kuratoron de laeduka teamo de la EJC. Tiu diversmanieresubtenas la organizan teamon antaý kaj dumla seminario.
La æefa celgrupo estas Individuaj membrojde TEJO loøantaj en Eýropo. La partopren-antoj ne nepre havu specialajn konojn pri latemo sed oni atendas ke æiuj aktive parto-prenu la teman programon. Entute estas 35lokoj. La kotizo estas nur 280 FRF (francajfrankoj). La limdato por aliøi estas la 10-ade septembro.
Petu aliøilon kaj pliajn informojn de:Grigorij L. Arosjev: 117071 a/ja 31, Moskvo,Rusio. Tel: +7-095-4761472; rete: [email protected].
15
Syyspäivät
Suomen Esperantoliiton syyspäivätTurun saaristossa 4.-5.9.1999
Syyspäivien ohjelma ja yöpyminen tapahtuuHoutskarin saarella sijaitsevassa Saaristo-kansanopistossa. Opiston tavoitteena onedistää tietoutta saaristosta sekä yrittämisestäja elämisestä saaristossa. Koulun ruotsinkie-liseen opetusohjelmaan kuuluu mm. veneen-rakennus-koulutus perinteisin menetelminsekä purjeentekijöiden koulutus.OhjelmaLa 4.9. klo 11.00 lähdemme Turun rautatie-asemalta bussilla (Jyväskylän Liikenne) jaturkulaisten esperanto-oppaiden opastaminapikavisiitille Piikkiössä sijaitsevaan Tuorlanobservatorioon, jossa on työskennellyt mm.tunnettu esperantisti, tähtitieteilijä Yrjö Väi-sälä.
Matka jatkuu Kuusiston piispanlinnan rau-nioille ja sieltä Paraisten kautta saaristotietäNauvoon, jossa ruokailemme. JatkammeKorppoon saarelle lautalla ja sieltä toisellalautalla Houtskariin.
Tervetulokahvien ja majoittumisen jälkeenJorma Ahomäki kertoo Yrjö Väisälästä jahänen elämäntyöstään. Saunomisen ja ilta-palan jälkeen ohjelma jatkuu esperanton-kielisen suomalaisen kirjallisuuden ja musii-kin merkeissä.Su 5.9. aamiaisen ja aamukävelyn jälkeenkuulemme elämästä saaristossa ja saaristonruotsinkielen ominaispiirteistä. sekä tutus-tumme Saaristokansanopiston opetusohjel-maan (tulkkaus esperantoksi). Lounaan jäl-
keen lähdemme paluumatkalle bussilla jaautolautoilla Iniön ja Kustavin kautta. Tur-kuun saavumme noin klo 17.30.MajoitusSaaristokansanopistolla 2-3 hengen opiske-lija-asunnoissa, vuoteita n. 50 henkilölle.HintaSyyspäiväpaketti 360 mk/henkilö sisältääbussi- ja lauttakuljetukset Turusta, ohjelman,opastukset, ruokailut, saunan ja majoituksen.Lisämaksusta edestakainen bussikuljetus Jy-väskylästä (200 mk), Tampereelta (100 mk)ja muista kohteista linjalla Jkl-Tre-Tku sopi-muksen mukaan.IlmoittautuminenLähetä ilmoittautumislomake osoitteella:Suomen Esperantoliitto, Siltasaarenkatu 15C 65, 00530 HELSINKI ja maksa ilmoittau-tumismaksu ja syyspäiväpaketti EAF:n pos-tisiirtotilille 800017-230825. Ilmoittautu-mismaksu 30.6. mennessä 60 mk, 31.7. men-nessä 90 mk ja sen jälkeen 120 mk. FEJONja Steleton jäseniltä ilmoittautumismaksut 30/45/60 mk. Ensimmäistä kertaa Suomen Espe-rantoliiton vuosittaisiin tapahtumiin osallistu-vilta, ulkomaisilta vierailta, ja lapsilta ei pe-ritä ilmoittautumismaksua.Tervetuloa tapaamaan uusia ja vanhoja Espe-ranto-ystäviä, puhumaan esperantoa ja naut-timaan Turun saariston syysmaisemista!
16
Aýtunaj Tagoj
Aýtunaj Tagoj de EAFEn la insularo de Turku 4.-5.9.1999
La programo kaj la enloøiøo en InsularaPopolaltlernejo en la insulo Houtskär. Laceloj de studado en la popolaltlernejo estasdisvastigi sciojn pri la vivo kaj la entreprenojen insularo. La instruado okazas svedlingvekaj inter la studobjektoj estas i.a. tradiciaboatkonstruado kaj velo-farado.ProgramoSabate 4.9. je la 11-a horo ekiro el la fervojastacio de Turku per aýtobuso (Jyväskylän Lii-kenne) kun Turku-aj esperanto-æiæeronoj. Launua halto estas en la observatorio de Tuorlaen Piikkiö, kie konata esperantisto, astro-nomo Yrjö Väisälä laboris. Poste ni vizitasla ruinojn de Kuusisto episkopa kastelo kajdaýrigas via Parainen al Nauvo, kie ni havaslunæon. Sekvas la insulo Korppoo, kiun niatingas prame same kiel la insulon Houtskär.
Post la posttagmeza kafo kaj enloøiøo Jor-ma Ahomäki rakontas pri ”la soræisto deTuorla” Yrjö Väisälä kaj pri lia kariero. Lavespero pasas saýnante, vespermanøante,prezentante finnlandajn esperantlingvajnliteratura¼ojn kaj kantojn.Dimanæe 5.9. post la matenmanøo kaj matenapromenado ni konatiøas kun la vivo kaj ling-vo de lokaj insulanoj kaj aýdas pri studob-jektoj de la popolaltlernejo (interpretata Es-peranten).
Post la lunæo ni revenas al Turku aýtobuse/prame via Iniö kaj Kustavi. Alveno al Turkuæ. 17.30.
Tranoktoen la popolaltlernejo en la studentæambroj por2-3 personoj, entute æ. 50 litoj.PrezoLa paketprezo 360 mk/persono enhavas aýto-busajn/pramajn transportojn el Turku, prog-ramon, æiæeronadon, manøojn, saýnon kajenloøigon. Krompage eblas mendi aýtobusantransporton tien kaj reen el Jyväskylä (200mk) kaj el Tampere (100 mk) kaj laý inter-konsento el aliaj lokoj æe la vojo Jkl-Tre-Tku.AliøoBonvolu sendi la aliøilon al: Suomen Espe-rantoliitto, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530Helsinki kaj pagi la aliøkotizon kaj la paket-prezon al la konto de EAF nr. 800017-230825.
Aliøkotizoj: antaý la 30.6. 60 mk, øis la31.7. 90 mk, poste 120 mk. Por la membrojde FEJO kaj Steleto 30/45/60 mk. La unua-fojaj partoprenantoj, eksterlandaj gastoj kajinfanoj ne devas pagi la aliøkotizon.Bonvenon al Aýtunaj Tagoj por renkonti nov-ajn kaj jam konatajn Esperanto-amikojn, porparoli Esperanton kaj por øui la pejzaøojnde la Turkua insularo!
ê
17
Syyspäivät
Muutokset ja lisäykset osoitteistoon AimoRantaselle, PL 2, 40801 Vaajakoski, [email protected] mieluummin kir-jallisena.Suomen Esperantoliiton paikallisyhdistyksettoimivat:w Helsingissä: Helsingin Esperantoseura /Esperanto-klubo de Helsinki,Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki.: Sakari Kauppinen, [email protected] Iisalmessa: Iisalmen Esperantoklubi /Esperantoklubo de Iisalmi, (Onni Kauppinen)Uudispihantie 298, 74100 Iisalmiw Jyväskylässä: Jyväskylän Esperantokerho /Esperantoklubo de Jyväskylä, (Aimo Rantanen)PL 2, 40801 Vaajakoski ( (014) 261 438: [email protected] Lahdessa: Lahden Esperantokerho /Esperantoklubo de Lahti, (Martti Pennanen)Kalliomaankatu 10, 15150 Lahti.: [email protected] Mikkelissä: Mikkelin Esperantokerho /Esperantoklubo de Mikkeli, (Elli Husso)Porrassalmenkatu 27 B 51, 50100 Mikkeli.w Oulussa: Oulun Esperantoseura /Esperantosocieto de Oulu, (Allan Mehtonen)Valtatie 6-8 B 15, 90500 Ouluw Salossa: Salon Esperantokerho / Esperanto-klubo de Salo (Matti Wallius) Eräpolku 1,25130 Muurla : [email protected] Tampereella: Tampereen EsperantoseuraAntaýen / Esperantosocieto Antaýen,(Jukka Laaksonen) Uudenkylänkuja 2 B 11,33530 Tampere. ( (050) 5829 248: [email protected] Turussa: Turun Esperanto-yhdistys ry. /Esperanto-societo en Turku, (Tiina Oittinen)Puutarhakatu 26 A 11, 20100 Turku.: [email protected] Lappeenrannassa esperanton harrastajilla ei olejärjestöä, vaan “esperantoryhmä”, jolle voilähettää postia osoitteeseen (Irja Miettinen)Esperantogrupo de Lappeenranta, Yrjönkatu6-8 A 1, 53600 Lappeenranta.
Suomen esperantoliitonjäsenjärjestöt
IlmoittautumislomakeIlmoittaudun syyspäiville 4.-5.9.1999Nimi _____________________________Osoite ____________________________________________________________Puh/fax ___________________________Sähköposti ________________________Ilmoittautumismaksu30.6.99 saakka 60 mk ______31.7.99 saakka 90 mk ______sen jälkeen 120 mk ______Puoli maksua FEJOn ja Steleton jäseniltä.Ensikertalaiset, ulkomaiset vieraatja lapset ilman ilmoittautumismaksua.Tilaan syyspäiväpaketin 360 mk ______Varaan lisäksi bussikuljetuksenJyväskylästä (200 mk) _____Tampereelta (100 mk) _____Muualta Jkl-Tre-Tku -linjalta, mistä__________________________________Toivomuksia majoituksen ja ruokailunsuhteen:_____________________________________________________________________Lähetä ilmoittautumisesi osoitteella:Suomen Esperantoliitto rySiltasaarenkatu 15 C 65,00530 HELSINKIMaksa tilille:EAF, Leonia 800017-230825.Tervetuloa!ð
18
Aýtunaj Tagoj
Lisäksi Suomen Esperantoliittoon kuuluuw Suomen opettajien esperantoliitto, Jykyrintie 3,69440 Lestijärvi. : [email protected]( (06) 8637 351w Suomen nuorten Esperantoliitto / FinnlandaEsperantista Junulara Organizo (FEJO)Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinkiw Sokeiden esperanto-yhdistys Steleto. (RitvaSabelli) Pietarinkatu 10 D 27, 00140 Helsinki.: [email protected], 7 (09) 660 651Useiden paikkakuntien puhelinluettelosta haku-sanan “Esperanto” kohdalta löytyy paikallistenharrastajien puhelinnumeroita.
AliøiloMi aliøas al la Aýtunaj Tagoj 4.-5.9.1999Nomo ____________________________Adreso ____________________________________________________________Tel/fax ___________________________Retpoþto _________________________Aliøkotizo:øis la 30.6. 60 mk _______øis la 31.7. 90 mk _______poste 120 mk _______Duonpage la membroj de FEJO kajSteleto, sen aliøkotizo la unuafojajpartoprenantoj, eksterlandaj gastoj kajinfanoj.Mi mendas la paketon 360 mk ________Krome mi rezervas aýtobusan transportonel Jyväskylä (200 mk) _______el Tampere (100 mk) _______el iu alia loko inter Jkl-Tku, de kie:__________________________________Deziroj koncerne tranoktadon kajmanøojn:____________________________________________________________________Bonvolu sendi la aliøilon al:Suomen Esperantoliitto ry,Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 HelsinkiPagoj al la konto:EAF, Leonia 800017-230825.Bonvenon!
Gitarduo el KatalunioLa gitarduo Ràfols-Rodríguez el Kataluniokoncertos en Finnlando en 8 lokoj dum aý-gusto. La koncertoj okazos jene: 7.8 Orimat-tila, 11.8 & 13.8 Vesanto, 17.8 Jyväskylä,18.8 Tampere, 24.8 Kuopio, 26.8 Helsinkikaj 27.8 Iisalmi. Ili ludos muzikon de W.Lawes, J.S.Bach, F.Sor, K.Nieminen, E.Granados kaj I.Albéniz.
Joan Ràfols kaj Miguel Rodríguez studismuzikon en la Conservatori Superior deMúsica de Barcelona kaj ekzameniøis kunHonoro. Ankaý ili studis private kun kelkajfamaj gitaristoj kaj profesoroj. Ili donis kon-certojn diversloke en Katalunio kaj Hispanio.
19
Asocioj
Estraro kunvenisLa estraro de Esperanto-Asocio de Finnlandokunvenis en Tampere la 20-an de marto. La kun-sidon partoprenis æiuj estraranoj kaj vicestr-aranoj krom Kimmo Hakala, Jussi Jäntti, RitvaSabelli kaj Tuula Virolainen. La kunsido daýrisæirkaý unu horon.
La estraro decidis, ke Jukka Pietiläinen estasla nova respondeculo pri la ttt-paøoj de la aso-cio.
La estraro informiøis, ke la asocio estas konsi-derata kiel neprofitcela societo kaj ne devas pagiimpostojn pri la gajno, kiun la asocio ricevis elvendado de loøejo æe Mannerheimintie.
La asocio partoprenos la tagojn de la malnovalibro en Vammala 2-3-an de julio.
La estraro aprobis la rezultokalkulon kaj labilancon kaj konstatis, ke la agadplano kaj agad-raporto estas en ordo por la jarkunveno.La estraro kunvenis mallonge la 21-an de martoen Tampere. La kunsidon partoprenis æiuj estr-aranoj kaj vicestraranoj krom Kimmo Hakala,Jussi Jäntti, Seija Kettunen kaj Markku Saasta-moinen. La kunsido daýris 10 minutojn.
La kunsido elektis sekvajn funkciulojn: vic-prezidanto: Jukka Pietiläinen, sekretario: PäiviSaarinen, kasisto Antti Mikkola.La estraro kunvenis en Helsinki la 10-an deaprilo. La kunsidon partoprenis æiuj estraranojkaj vicestraranoj krom Kimmo Hakala kaj Sei-ja Kettunen. La kunsido daýris 3 horojn 25minutojn.
La estraro elektis sekvajn komisiitojn: SakariKauppinen (fonduso Propra Ejo, jura konsi-lanto), Tuula Virolainen (junalara fonduso),Aimo Rantanen (Esperantolehti), Jukka Pieti-läinen (informado, interreto), Anna-Liisa Ali-Simola (instruado), Erik von Hertzen (movadahistorio), Antti Mikkola (Suomen YK-liitto,Domkompanio Siltasaarenkatu 15), Jukka Laak-sonen (Nordia kunlaboro), Päivi Saarinen (pre-
legvojaøoj, librotenado), Anna Ritamäki (Eý-ropa agado), Jussi Jäntti (televida kurso) kajRitva Sabelli (oficeja biblioteko).
La estraro konstatis, ke la rajton uzi la kontojnde EAF havas la kasisto Antti Mikkola.
La estraro akceptis la proponon pri la libro-tenaj kontoj. Krome la estraro petas regulajnfinancajn raportojn de la librotenisto.
La estraro akceptis la peticion de ELFI pri2000 mk por la kostoj de la instruisto de laeduka semajnfino en Tampere.
La estraro decidis konservi la akciojn de HPYkaj malfermi apartan konton por akcikonser-vado.
La estraro decidis donaci 500 mk por mon-kolekto por memorigo de Joel Vilkki.
La estraro komisiis al Veli Hämäläinen kolektiofertojn pri la presigo de la lernolibro de LarsForsman.
La estraro traktis la proponon de la vortaralaborgrupo kaj decidis, ke necesas prilabori kel-kajn punktojn en la proponita kontrakto. La estr-aro decidis, ke la fakturoj de la vortara labor-grupo estos sendata al EAF por repago tra Jou-ko Lindstedt, kiu kontrolos ilin.
La estraro diskutis pri la projekto 2000 deUEA. Por difini apartan celgrupon necesas plivasta seminario pri la temo. La estraro decidis,ke en æiuj aranøoj de EAF estu programero porklerigado de la membraro. La prezidanto rapor-tos al UEA pri la laboro de EAF rilate la pro-jekton.
Grupo de du katalunaj muzikistoj vizitosFinnlandon de mezo de junio øis fino de aýgus-to. Ili koncertos en diversaj urboj. Kimmo Ha-kala kunordigas la itineron (vd.p.18).
La estraro decidis ke la aliøkotizoj por aýtunajtagoj 1999 estas 60 mk øis la fino de junio, 90mk øis la fino de julio kaj 120 mk poste. FEJO-anoj kaj Steleto-anoj pagas la duonon.
Estis proponita, ke la asocio havu glumarkonkun informo pri la ttt-adreso de la asocio laý lamodelo de Sveda Esperanto-Federacio. La estr-aro decidis, ke Anna Ritamäki planos la tekston.
20
Asocioj
La estraro kunsidis la 29-an de majo en Hel-sinki. La kunsidon partoprenis æiuj estraranojkaj vicestraranoj. La kunsido daýris kvar horojn.
Surbaze de la kalkulo fare de la librotenanto,la estraro konstatis, ke la financa situacio de laasocio estas sufiæe bona.
La estraro konstatis, ke la prezidanto partopre-nis la 80-jaran feston de Steleto 14.5. kaj decidisdonaci al la societo 500 mk.
La estraro decidis eldoni la lernolibron deLars Forsman (tradukis Raita Pyhälä) en 200ekzempleroj kaj decidis ke la vendoprezo estos50 mk.
La estraro diskutis pri la teksto, kiun UEAproponas al la landaj asocioj por tradukado kajsendado al lingvistoj. La estraro decidis deman-di la opinion de Jouko Lindstedt pri la afero.
La estraro diskutis pri la salutanto nome deEAF en Universala Kongreso en Berlino kajestis proponita multaj kandidatoj.
La estraro konstatis, ke la asocio partoprenosla Tagojn de la malnova libro en Vammala 2-3-an de julio. Jukka Pietiläinen kompilos tekstonpri la esperanta literaturo en la finna.
La estraro konstatis, ke la preparado deAýtunaj tagoj bone progresas kaj akceptis laprogramskizon de Seija Kettunen. La estrarodecidis, ke la datoj de Vintraj tagoj en 2000 estas18-19-a de marto, se tiu konvenas por hoteloj.
La estraro konstatis, ke la civitana institutoæe mona¶ejo Valamo organizos Esperanto-kur-son en la unua semajno de julio 2000. EAF ser-æos instruiston kaj informoj pri la kurso.
Jukka Pietiläinen prezentis la situacion de ttt-paøoj de la asocio kaj petis tekstojn por publik-igo tie. Anna Ritamäki prezentis la ideon pri laglumarko, kiu reklamas la ttt-paøojn de la aso-cio. La estraro petis þin plu labori.
La estraro decidis mendi 20 ekzemplerojn delibro de Edith Södergran, Lando malekzista, 20ekzemplerojn de libro de Erkki Röntynen, Pro-verbaro – nia komuna hereda¼o kaj 5 ekzem-plerojn de de libro de Ljubomir Trifonæovskipor revendado.
La estraro decidis mendi 6 ekzemplerojn dePasporta Servo por revendado.
La sekva kunsido okazos en Tampere la 21-an de aýgusto.Jyväskylänesperantokerhonlogokilpailu ratkaistuUusi logo on tämännäköinen:
Kilpailun voittosijat jaettiin seuraavasti:1. palkinto Pentti Makkonen,2. palkinto Anja Launiainen,3. palkinto Jyri Makkonen.Voittajille lahjoitettiin kirjapalkinnot. Kiitoksiaosallistumisesta logokilpailuumme.
Jyväskylän esperantokerhon hallitusKonversaciaj rondoj deEKH daýrigos autuneÆu vi soifas scii kiuj finnaj kunmetitaj vortojmalfacile tradukeblas esperanten? Aý kiel morojkaj tabuoj diferencas inter kulturoj? Æu vi jamscipovas klarigi esperante kiel kuiri pizosuponaý kiel finna majtrinka¼o ”sima” fermentas? Tiujtemoj inter aliaj estis traktitaj dum la æi-prin-tempaj konversaciaj rondoj, kiujn gvidis s-inoRiitta Hämäläinen en Esperanto-klubo de Hel-sinko. Niaj interparolaj rondoj estas celitaj poræiuj esperantistoj, kiuj volas aktivigi kaj plifluigisian parolan Esperanton, precipe por komencan-toj. Partoprenu kaj renkontu interesajn sam-ideanojn! Øuu tason da teo kaj bonan etoson!Vidu en la aparta aýtuna programo la datoj devenontaj konversaciaj rondoj. Bonvenon!
21
Asocioj
Esperanto-societo en TurkuCafetori renkontiøojNe forgesu niajn merkredajn renkontiøojn enkafejo Cafétori. Inter 16.30 kaj 17.30 eblasankaý æi-somere babili kun geamikoj, renkontigastojn kaj aýdi nova¼ojn pri Esperantujo. Bon-venon novaj kaj malnovaj Cafétori-vizitantoj.Societa muzea ekskursoLeena kaj Tiina povus ankaý æi-somere æiæeronien iu muzeo aý alia loko en Turku. Rakontuviajn dezirojn al Leena tel. (02) 2320 542 aý alTiina (02) 2305 319.
Oma sähköpostiosoiteesperantoliitoltaSuomen esperantoliitto on hankkinut omaninternet-osoitteen www.esperanto.fi, johonkuuluu myös sähköpostiosoitepalvelu. Liitonja sen jäsenyhdistysten jäsenet voivat hank-kia nyt oman esperanto-osoitteen nykyisensähköpostiosoitteensa rinnalle. Liiton tarjo-amat osoitteet ovat muotoa henkilö[email protected]. Liiton palveluun ei kuulu mo-deemiyhteyksiä, joten jokaisella käyttäjälläon oltava pääsy internetiin jotain muuta kaut-ta, esim. työpaikan internet-verkon tai kotiinhankitun internet-palvelun kautta.
Voit valita kahdesta eri vaihtoehdosta.1) Jälleenlähettämispalvelu välittää sähkö-
postisi omaan osoitteeseesi. Esperantoliittomyy palvelua hintaan 50 mk/vuosi. Jälleen-lähettämispalvelua varten sinulle on oltavatoimiva sähköpostiosoite. Saat sähköpostinnormaaliin tapaan nykyiseen sähköposti-osoitteeseesi, mutta voit ilmoittaa muilleosoitteeksesi [email protected]ämä osoite säilyy vaikka vaihtaisit internet-palvelun tarjoajaasi tai sähköpostiosoitteesimuuten muuttuisi. Jos oma sähköposti-osoitteesi muuttuu, ilmoita muutoksesta myösesperantoliitolle, niin saat postisi uuteenosoitteeseesi. Muuten voit käyttää sähkö-postia samoin kuin tähän asti.
2) Esperantoliitto myy myös omia sähkö-postiosoitteita hintaan 100 mk/vuosi. Myöstätä mahdollisuutta varten tarvitset pääsyninternetiin, mutta silloin sinulla on kaksi it-senäistä sähköpostilaatikkoa.
Jos haluat hankkia sähköpostiosoitteen, otayhteyttä Jukka Pietiläiseen, sähköposti:[email protected]
Joel Vilkin muistomerkinpaljastustilaisuusJoel Vilkin muistomerkki paljastetaan 8.8.1999. Tilaisuus alkaa klo 13 Kiiruun tilallaSomerossa.Ohjelmaw Alkusoitto: Jussi Eronen, saksofoni.w Joel Vilkin muistomerkin paljastus ja luo-vutus Someron kaupungille.w Joel ja Suoma Vilkin muistolaatan naulausKiiruun talon seinään.w Someron kaupungin vastaanottopuheen-vuoro.w Joel Vilkille: Severi Parkow Eino Leino: Hymyilevä Apollo. SonjaTörnström, lausuntaw Joel Vilkki kasvattajana: Mauri AnteroNumminenw Kesäillan valssi: Sanna Eskolin, hanuriw Joel Vilkin Esperantokirjaston lahjoitus So-meron kaupungille.w Maamme-lauluw Tutustuminen Someron lukion nykyistenopiskelijoiden taidenäyttelyyn Kiiruun talos-sa.
22
Kielinurkka
Akkusatiivin hienosäätöäEdellisessä Kielinurkassa suunnittelin, ettätällä kertaa jatkan akkusatiivista, jota muu-tamat kielen yksinkertaistajat vastustavat,koska heidän mielestään esperanto olisi pal-jon helpompaa ilman akkusatiivin n-päättettä.
Uskallan kuitenkin väittää, että jos akkusa-tiivia ei olisi, niin tilalle ilmaantuisi muita vi-saisia rajoituksia. Esperanton vapaa sanajär-jestys on mahdollinen juuri akkusatiivin an-siosta, ja esimerkiksi englannissa, missä vas-taavaa objektin taipumista ei ole, on sanajär-jestys kivettynyt rikkomattomiin kaavoihin.
Esimerkki esperanton vapaasta sanajärjes-tyksestä:
(La) kato manøis (la) muson.Manøis kato muson.Muson manøis kato.Kato muson manøis.Muson kato manøis.
Sanommepa asian missä järjestyksessä vain,niin aina tuo n-pääte paljastaa, että hiiren söikissa eikä hiiri kissaa. Sen sijaan englanninlauseessa A/the cat ate a/the mouse ei sana-järjestystä voi muuttaa ja artikkeli on pakkoottaa mukaan joko määräisenä tai epämääräi-senä. (Toden sanoen englannissakin on pie-ni vaihtelun mahdollisuus, jos käyttää pas-siivia The mouse was eaten by a/the cat.)Nyt voitte tietysti nauraa, etteiväthän hiiretkoskaan kissoja syö, se on aina selvää, mut-ta ajattelepa tätä lausetta:
Nin vidis la malamiko.Kumpi ensiksi näki toisen, vihollinenko
meidät vai me vihollisen? Se voi olla kiperätilanne. Tällä kertaa vihollinen äkkäsi mei-dät ensin.Myös seuraavanlaisissa tapauksissa akkusa-tiivi selventää asioita:
Æu vi elektis Petron kiel prezidanton?Valitsitteko Petron puheenjohtajaksi?
Æu vi elektis Petron kiel prezidanto? Teköpuheenjohtajan valtuuksin valitsitte Petron?
Valitsitteko te puheenjohtajana Petron?Li rigardas min kiel amikon. Hän katsoo
minua kuin ystävää/ Hän pitää minua ystä-vänä. (De Vleminck ja Van Damme kylläABC-gramatikossaan tekevät eron ja antavatjälkimmäistä merkitystä varten esimerkin Lirigardas min amiko. PIV-sanakirjassa onrigardi-verbin jälkeen molempia malleja.)
Mi amas vin pli ol vian fratinon. Rakas-tan sinua enemmän kuin sisartasi.
Mi amas vin pli ol via fratino. Rakastansinua enemmän kuin sisaresi.Ja otetaanpa tapaus, kun isällä on kaksi vil-liä poikaa, Johano ja Paýlo. Paýlo on tehnytjonkun kolttosen, mutta isä rankaiseekinJohanoa:
Patro punis Johanon anstataý Paýlon. Isärankaisi Jussia sen sijaan että olisi rankaissutPaulia. (Voi voi! Isä rankaisi syytöntä poi-kaa! – Tai sitten asianlaita oli niin, että kunkolttosta setvittiin, niin syyllinen olikin oi-keasti Johano ja häntä kuului rangaista. On-neksi viaton Pauli ei joutunut kärsimään.)
Jos taas veljeksillä oli ollut tappelu, johonJohano oli syypää, niin ehkä oli parempi, ettäisä rankaisi Johanoa eikä Paýlo käyttänytoman käden oikeutta:
Patro punis Johanon anstataý Paýlo. Isäitse rankaisi Jussia sen sijaan että Pauli olisitehnyt sen.Akkusatiivi ilmaisee suuntaaViime kerralla sanoin, että suomalaisten kuu-lee harvoin käyttävän suunnan akkusatiiviatähän tapaan:
23
Kielinurkka
Ni iros Parizon. Menemme Pariisiin.Mieluummin kai sanomme: Ni iros al
Parizo tai Ni iros Parizen, mutta kaikki kol-me ovat oikein.Akkusatiivin -n tuo merkityseron seuraavan-laisissa tapauksissa:
Ili promenis en la parko. He kävelivätpuistossa.
Ili promenis en la parkon. He kävelivät (si-sälle) puistoon.
[Ili promenis al la parko. He kävelivätpuistoon päin, puiston luo, puiston alkuun.]
La hundo kuris post ni. Koira juoksi peräs-sämme.
La hundo kuris post nin. Koira juoksi pe-räämme.
La infanoj kuris en la koridoro. Lapsetjuoksivat käytävässä.
La infanoj kuris en la koridoron. Lapsetjuoksivat käytävään.Joskus akkusatiivin käyttö ei muuta lauseenmerkitystä:
Madonna aperis sur la scenejo(n). Madon-na ilmestyi näyttämölle.
Ne desegnu sur tiu(n) æi papero(n)! Äläpiirrä tälle paperille!
La knabinoj frapis sur la pordo(n). Tytötkoputtivat ovelle.
Ehkä selitys on siinä, että joissakin kielis-sä ajatusmalli on sellainen, että Madonna il-mestyy näyttämöllä, rahaa löytyy kadulla jakirja unohtuu kotona (meillähän se unohtuukotiin ja savolaisilla “pihaan”!).Huomaa että da-preposition jälkeen ei käy-tetä akkusatiivia:
Þi donis tro da ekzemploj. Hän antoi lii-kaa esimerkkejä.
Æu vi legas multe da libroj? Luetteko pal-jon kirjoja?
Mutta: Æu vi legas multajn librojn?
Perusluvut yksi, kaksi, kolme jne. eivät saaakkusatiivin päätettä:
Johano trinkis kvar tasojn da kafo. Jussijoi 4 kuppia kahvia.
Mi pagis cent markojn por tiu malnovafotelo. Maksoin 100 mk tuosta vanhastanojatuolista.Vielä muutamia sanontoja, joista voi olla hyö-tyä:
Rilate sin mem multaj homoj estas blindaj.Suhteessa itseensä monet ovat sokeita.
Koncerne sin mem li estas tre modesta.Hän on hyvin vaatimaton itseensä nähden.
Miaj amikoj nomas min Saliko. Ystävänisanovat minua Salikoksi. (ei akkusatiivia)
Vi þajnas malsana. Näytät sairaalta. (eiakkusatiivia)
Mi deklaras/opinias bona vian respondon.Minusta vastauksenne on hyvä.
Li pentris la sinjorinon ridanta. Hän maa-lasi naisen naurusuiseksi (vaikka malli olisiollut vakava).
Li pentris la sinjorinon ridantan. Hän maa-lasi nauravan naisen (mallina olija nauroi).
Mi vidas la florojn ruøajn. Näen punaisetkukat. (Sanajärjestys voi tietysti olla ruøajnflorojn ja ridantan sinjorinon.)
Mi vidas la florojn ruøaj. Näen kukat pu-naisina.
Anna farbis la pordon flava. Anna maala-si oven keltaiseksi.
antaý du jaroj = du jarojn antaýe kaksivuotta sitten/aikaisemmin.
Saliko
En la antaýa Kielinurkka mi erare asertis ke lavorto “kandidatiøi” ne ekzistas. Venis al mi kor-ektoj de 2 fidindaj esperantistoj. “Kandidati” =olla/toimia ehdokkaana; “kandidatiøi” = ruve-ta/asettaa ehdokkaaksi.
24
2------------------
Pica-Paino Oy, Jyväskylä 1999
Seuraava numero w Venonta NumeroSeuraava numero ilmestyy elokuun alussa. Jutut 15.7 mennessä Aimo Rantaselle, PL 2, 40801 Vaajakos-ki, puh (014) 261 438. Venonta numero aperos en la komenco de aýgusto. Artikoloj øis 15.7 al AimoRantanen, PL 2, FI-40801 Vaajakoski, tel. (014) 261 438.
Palautusosoite: EsperantoliittoSiltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki
Gaudeamus IgiturØoju, øoju, ni kolegoj,Dum ni junaj estas!Post plezura estanteco,Post malgaja maljunecoSole tero restas.Vivo estas tre mallonga,Kuras netenate,Kaj subite morto venosKaj rapide æiun prenos,Æiun senkompate.Vivu æiuj la knabinojBelaj kaj hontemaj!Vivu ankaý la virinoj,Amikinoj kaj mastrinoj,Bonaj, laboremaj.Mortu, mortu, malgajeco,Mortu la doloro!Mortu æiu intriganto,Kaj malamon konservantoLonge en la koro! L.L. Zamenhof
Printempa studentkantoMultaj finnoj memoras la printempan student-kanton Gaudeamus Igitur, kiun oni preskaýæiam aýdas en la solena malfermo de la semestroen majo aý – nuntempe – en junio.
Kelkaj partoj de la fama kanto estas tre mal-novaj, æar la unua skribita formo datiøas de lajaro 1267. La nunajn vortojn kompilis germanoC.W. Kindleben, supozeble en 1740. La kompo-niston oni ne konas, sed la melodio estis uzataen 1740. La mondfama komponisto Brahms uzisla saman melodion en sia op. 80, kiun li dediæisal la Universitato de Breslaý.
Zamenhof esperantigis parton de la kanto sedþajne ne la du strofojn, kie oni demandas pri lasorto de niaj antaýuloj kaj deziras longan vivonal profesoroj kaj akademianoj.
La latinlingvaj vortoj troveblas ekz. en Kul-tainen laulukirja de Fazer Musiikki Oy, presitade Gummerus en 1989. Finnaj vortoj kelkfojeaperas sur folio disdonata en la semestrofinafesto de liceoj kaj gimnazioj en Finnlando. Æula kanto estas uzata en aliaj landoj, ne estaskonata al mi, sed en mia menso øi æiam vekassopiron al juneco.
Saliko
