d a m l aMART - N‹SAN 2001 / SAYI 41

Kan Merkezleri ve TransfüzyonDerne¤i Bülteni

Kan Merkezleri veTransfüzyon Derne¤i MerkeziYeni Adresinde

YAYIN KURULU’NDAN

Sahibi ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü: Prof. Dr. Mahmut Bay›kYay›n Kurulu: Dr. Ramazan Uluhan, Dr. Fuat Çetinkaya, Dr. Erhun Merdano¤ullar›, Dr. Nilgün Acar,Dr. Banu K›l›ç, Dr. Reha Masatl›, Dr. Hüsnü Altunay, Dr. Gülyüz Öztürk, Dr. Halis Akal›n, Dr. U¤ur AnterKatk›da Bulunanlar: Dr. Sevinç Y›lmaz, fieyda Keskin, Dr. Birsen Mutlu, Dr. Mustafa Ertürk, Dr. Zuhal Bolca,Dr. Çi¤dem Güner, Dr. Haluk Vahapo¤luReklam Koordinatörü: Dr. Ramazan UluhanHaberleflme Adresi: Ba¤dat Cad. Kumbarac›lar Ç›kmaz› Birlik Apt. B Blok No:16 D:24 Feneryolu/Kad›köy-‹stanbul Tel: (0216) 414 44 17 (pbx) • Faks: (0216) 414 44 19 • e-mail: kmtder@superonline.comGörsel Düzenleme: Mavi Kare Reklamc›l›k (0212) 266 55 31Bask›: fian Ofset (0212) 233 05 88

‹mzal› yaz›lar›n bilimsel düflünsel sorumlulu¤u yazarlar›na aittir.

Kan Merkezleri ve TransfüzyonDerne¤inin Bilimsel Kültürel Aktüel

Ücretsiz Yay›n Organ›

Say›: 41

Mar

t - N

isan

200

1

Sevgili Kan Bankac›lar‹Ç‹NDEK‹LER

14KMTD Yay›nlar› ‹ndeksiDr. Erhun Merdano¤ullar›

Yüksek ‹htisas HastanesiKan Merkezi 4

Dernek Çal›flmalar›m›zDr. Ramazan Uluhan 2

TRABZON 2001

Geçen say›m›zda kan bankalar›nda kalite’nin öneminede¤inmifl ve KMTD’nin 2001 y›l› kursunun ana temas›n›nkalite olaca¤›n› yazm›flt›m. Bu sene kursumuz 4-7 Eylül 2001tarihleri aras›nda Trabzon’da ve konu “Kan Bankac›l›¤›ndakalite yönetimi”. Bu kursu Türk Standartlar› Enstitüsü ilebirlikte düzenliyoruz. TSE kalite yönetimi konusunda e¤iticirolü üstelenirken KMTD de kan bankac›l›¤›n›n kendine özgüyönlerini ön plana alarak kalite yönetiminin kan bankac›l›¤›nauyarlamas›ndaki rolü üstlenmektedir.

Kalite yönetimi konusunda kavramlar ve iflleyifl hakk›ndaDamla’n›n bu say›s› ve önümüzdeki say›lar›nda yaz›larbulacaks›n›z. Amaç, kursa kadar kalite yönetimi konusundayabanc›l›¤›n›z› giderecek ön bilgileri size aktarmakt›r. Kurstada kan bankac›l›¤›nda kalite yönetimi konusu uygulamal›örnekleri ile ele al›nacakt›r. Daha verimli bir çal›flma içinkat›l›mc› say›s› s›n›rl› tutulacakt›r. Bu arada kursla birlikteyürütülecek ikinci bir kursta da kan bankas›nda çal›flan doktor,hemflire ve teknisyenlerin kan bankac›l›¤› hakk›nda hem teorikhem de metodolojik ileri e¤itim almalar› için çal›fl›lacakt›r.Bu ikinci efl zamanl› kurs için de kat›l›mc› say›s›nda k›s›tlamayagidilmesi zorunlu olmaktad›r.

Trabzon’da çal›flan arkadafllar›m›z, bu bilimsel etkinli¤eev sahipli¤i yapmakla hem bilimsel olarak ça¤dafl ölçülerdehizmet veren Üniversiteleri ve kan bankalar› ile “KanBankac›l›¤› ve Transfüzyon T›bb›” konusunda e¤itimin nekadar önemli oldu¤unu vurgulamakta hem de bizlere bu güzelyurt köflesini tan›tmaktad›rlar. Bundan önceki kurslar›m›zdave kongremizde oldu¤u gibi bu kez de birlikte hem e¤itim,ö¤retim görüp kendimizi gelifltirece¤iz hem de bu toplulukiçinde birbirimizi tan›y›p dostluklar kuracak bilgi ve dene-yimlerimizi paylaflaca¤›z. Di¤er toplant›lar›m›zda oldu¤ugibi bu kursta da yurdumuzun bu güzel parças›n› tan›mak,yörenin tarihi, do¤al ve kültürel yap›s› hakk›nda fikir sahibiolabilmek için zaman ay›raca¤›z.

Unutmayal›m ki bizim kendimizi gelifltirmemiz, yapt›¤›m›zifli iyi, do¤ru ve güzel yapmam›z ileride yeni yetiflen nesillereve çocuklar›m›za b›rakabilece¤imiz en güzel miras olacakt›r.

Prof.Dr. Mahmut Bay›kKan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤iYönetim Kurulu ad›na Baflkan

1

Yo¤un Bak›m Hastalar›ndaSorular, Yaklafl›mlar veAlternatiflerDr. Ebru Tafltan 11

DERNEKTEN 2

Kurs, kongre ve sempozyumlar...

Merhaba,Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i’nin gündemi

her y›l oldu¤u gibi 2001 y›l›nda da oldukça yo¤un bir flekildegeçiyor. Ben sizleri dernekte mevcut bir tak›m çal›flmalarve de¤ifliklikler konusunda bilgilendirmek istiyorum. 2001y›l› içerisinde bugüne kadar gerçekleflen aktivitelerden birisiolan klinisyene yönelik olarak düzenlenen sempozyumlarhepimizin de bildi¤i gibi bafll›ca flu konular› içermektedir.

Konular:- Kan ve Kan Komponentleri Tan›m› ve Özellikleri- Kan ve Kan Komponentleri Transfüzyonu Endikas-

yonlar›- Transfüzyon Prati¤i- Kan Merkezi-Klinik ‹liflkisi, Sorunlar ve ÇözümleriSa¤l›k Bakanl›¤›, Kocaeli Üniversitesi Araflt›rma ve

Uygulama Hastanesi, Mu¤la ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü, HaydarpaflaGülhane Askeri T›p Akademisi, Kuzey K›br›s Türk Cumhu-riyeti Sa¤l›k ve Çevre Bakanl›¤›n›n iflbirli¤i ile gerçeklefltirilenbu sempozyumlar oldukça yo¤un bir ilgi gördü. Kat›lanlaraKMTD taraf›ndan 2001 y›l›nda yeniden güncellefltirilerekhaz›rlanan sempozyum kitap盤› ücretsiz olarak da¤›t›lm›flt›r.Ayr›ca bu sempozyumlar TTB taraf›ndan kredilendirilmiflolup kat›l›m sertifikas› verilmifltir.

Ben burada Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤iYönetim Kurulu ad›na sempozyumlar›n baflar›l› geçmesindeve düzenlenmesinde büyük katk›lar› olan her kurum ve kifliyeteflekkür ederim.

ISBT (International Society Of Blood Transfusion) Avrupabölge kongresi hepimizin bildi¤i gibi 4-8 May›s 2003 y›l›nda‹stanbul’da Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤itaraf›ndan düzenlenecektir. Dernek Yönetim Kurulu taraf›ndanoluflturulan ön düzenleme kurulu çal›flmalar›n› h›zl› birtempoda sürdürmektedir. 15-18 Temmuz 2001’de Fransa’dadüzenlenecek kongrede çal›flmalar› sürdürmek üzere ayr›cagörevlendirilen ön düzenleme kurulu, birinci duyurusunuhaz›rlayacakt›r. Bu kurul bir stand alan› açacak ve kat›l›mc›laraTürkiye’yi ve ‹stanbul’u tan›tacakt›r.

Derne¤imizin yapm›fl oldu¤u bir baflka çal›flma ise TürkK›z›lay Derne¤i ile birlikte K›z›lay çal›flanlar›n›n e¤itimidir.fiu anda h›zl› bir flekilde yap›lmakta olan bu kursu oldukçaverimli bir e¤itim çal›flmas› olarak de¤erlendirebiliriz. E¤itimsonunda buna kat›l›mc›lar karar verecek ve de¤erlen-direceklerdir. Bu tür e¤itim çal›flmalar›n›n faydal› oldu¤unudüflünen ve esas misyonu e¤itim vermek olan Kan Merkezlerive Transfüzyon Derne¤i her zaman, her yerde e¤itim ko-nusunda tüm kurum ve kurulufllarla iflbirli¤i için haz›rolacakt›r. Bu e¤itim sürecinin bafl›ndan sonuna kadar yeralan ve hiçbir zorluktan kaç›nmayarak e¤itime katk›dabulunan herkese minnettar›z.

Sevgili Kan Merkezciler, Kan Merkezleri ve Transfüzyon

Derne¤inin 26 May›s 2001 tarihinde IV. Ola¤an Genel Kurultoplant›s› gerçekleflecek. 16 Kas›m 1996 tarihinde birincisi,31 May›s 1997 tarihinde ikinci, 29 May›s 1999 tarihindeüçüncü Ola¤an Kongrelerini yapan Kan Merkezleri veTransfüzyon Derne¤i ayr›ca bu sürede birkez de Ola¤anüstüGenel Kurul gerçeklefltirmifltir. ‹lk baflta yedi kifli olanYönetim Kurulu say›s›n› onbire ç›karm›flt›r.

En önemli olaylar›m›zdan say›lan Ulusal Kurs ve Kong-relerimizin bu y›lki bölümü 04-08 Eylül 2001 tarihindeTrabzon’da gerçekleflecek. Bu konuda çok fazla söylenecekve yaz›lacak materyalimiz mevcut olacak. Ben bu konudasizlerin önümüzdeki say›larda ayd›nlatmaya devam edece¤im.K›saca flunu söylemek istiyorum. ‹ki ayr› kurs fleklindeorganize edilecek kurslardan birincisi Türk Standartlar›Enstitüsü (TSE) ile birlikte gerçeklefltirilecektir. Doktorlarave Yöneticilere yönelik bu kursun konusu “Kan Bankac›l›¤›ve Transfüzyon T›bb›nda Kalite Güvencesi” olacakt›r. Bukonular TSE ve KMTD e¤itimcileri taraf›ndan ifllenecektir.‹kinci ve efl güdümlü kurs ise Sa¤l›k Bakanl›¤› ile KanMerkezleri ve Transfüzyon Derne¤i nin bugüne kadar doktor,hemflire, teknisyen ve di¤er çal›flanlara yönelik yapm›floldu¤u kurslar›n benzeri olacakt›r. Tüm Kan Merkezlerindekiçal›flanlar›m›z›n ilk duyurular ellerine geçer geçmez baflvuruyapmalar›n› öneriyorum. Çünkü bu kurslara kat›l›mc› say›lar›s›n›rl› say›da olacakt›r. Ayr›ca kurslar›n düzenlenece¤i oteldes›n›rl› say›da oda mevcuttur. Sonradan her hangi bir problemyaflamamak için lütfen erken baflvurunuz. Kursun son günüAyder Yaylas›na ç›k›lacak ve gece orada kal›nacakt›r. Buyüzden kat›lacak kiflilerin son güne kalmas› mümkünolmayacakt›r. Her y›l oldu¤u gibi bu y›l da kursumuzun hembilimsel hem de sosyal boyutunun son derece güzel olaca¤›konusunda hiçbir endiflemiz yoktur. Hep birlikte en güzeliyapaca¤›m›za eminim.

En son sizlere vermek istedi¤im haber eski adresi Niflanc›Sokak Yedili Apartman› B Blok No:6/1 K›z›ltoprak/Kad›köyolan derne¤imiz kirada bulundu¤u binan›n y›k›m karar›al›nmas› nedeniyle Ba¤dat Caddesi Kumbarac›lar Ç›kmaz›Birlik Apartman› B Blok No:16 D:24 Feneryolu/Kad›köyadresine tafl›nm›flt›r. 01.03.2001 tarihinden itibaren mevcutadreste eski telefon ve faks numaralar›n› muhafaza ederekhafta içi 9:00-18:00 saatleri, cumartesi günleri 09:00-13:30aras›nda aç›k olup de¤erli üyelerimizin hizmetindedir. Dileyenüyemiz bu saatler aras›nda dernek içinde çal›flmalar yapmaküzere gelebilir ve dernek olanaklar›ndan faydalanabilir.

Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i’nin 26 May›s2001 tarihindeki Ola¤an Genel Kurulunda ve ayr›ca 4 Eylül2001’de Trabzon’da görüflmek dile¤iyle.

*Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤iII. Baflkan›

Dr. Ramazan Uluhan*

3

“Kan Bankac›l›¤› ve Transfüzyon T›bb›” ülkemizdeüzerinde son dört senedir yo¤un flekilde konuflulan veçal›flmalar yap›lan bir bilim dal›d›r. Özellikle “Kan Merkezlerive Transfüzyon Derne¤inin” kuruluflundan sonra derne¤inçat›s› alt›nda toplananlar›n yo¤un e¤itim çal›flmalar› bukonuda bilinçlenmeyi sa¤lam›flt›r.

Asl›nda “Kan Bankac›l›¤› ve Transfüzyon T›bb›” ko-nusunda bilimsel ve teknolojik geliflmeler, bu bilim dal›ndaönemli ilerlemelere yol açm›flt›r. Bu konuya hep “bilim dal›”diyerek konunun kendine özgü yap›lar› oldu¤unu vurgu-lamaya çal›fl›yorum. Gerçekten de bu bilim dal› sosyalkonulardan, hukuki konulara, t›bbi konulardan da epidemi-yoloji, istatistik, immünoloji, hematoloji, mikrobiyoloji,genetik gibi konular› da içine alacak flekilde multidisiplinerbir hale gelmifltir. Bu nedenle “Kan Bankac›l›¤› ve Trans-füzyon T›bb›” uzmanl›¤› mevcut bilim dallar›ndan yaln›zbirinin bilgi ve becerisiyle yürütülebilecek bir konu olmaktanöteye geçmifltir. Bu güne kadar mikrobiyoloji kökenli uz-manlarca yürütülen bu faaliyet, daha sonra hematoloji,enfeksiyon hastal›klar› uzmanlar›n›n da ilgisini çekmifltir.‹flin ilginç yan› bu konulara ilgisi pek az branfllardan uzmanlarda s›rf kan kullanan kifliler olduklar› için kan bankac›l›¤› vetransfüzyon t›bb› konular›nda kendilerini uzman görebil-mifllerdir. Asl›nda bu kiflilerin bir k›sm› “Kan Bankac›l›¤›ve Transfüzyon T›bb›” n› ö¤rendikçe bu iflin hiç de öyle kanal, kan ver ifli olmad›¤›n›, daha ö¤renmeleri gereken çok fleyoldu¤unu görmüfllerdir. Maalesef bir k›s›m çal›flan dayapt›klar› ifli ö¤renme zahmetine bile katlanmam›fllar veyönettikleri birimleri babadan kalma ve kulaktan dolmabilgilerle çal›flt›rmaya devam etmifllerdir. Asl›nda “KanBankac›l›¤› ve Transfüzyon T›bb›” n›n ilerlemesi için enbüyük direnç de bu kiflilerden gelmifltir. ‹flin en kötüsü debu zihniyetteki yöneticilerin varl›¤›d›r. Bu yöneticiler, konu-yu bilmedikleri gibi, kendilerine anlat›lan› da dinlememeyive kendi bildiklerini okumay› marifet saym›fllard›r.

Bu arada iyi niyetle ça¤›n bilimsel gereçlerini takip eden,baz›s› da yurt d›fl›nda çeflitli kan merkezlerinde çal›flarakdünyan›n gerçe¤ini gören kifliler do¤ru ve düzgün olarakifllerini yapmaya çal›flm›fllard›r. ‹flin övünç verici yan› konununönemini kavrayan baz›lar› da ö¤rendiklerini ve bilimselgerçekleri kurs, sempozyum, seminer, kongrelerle etrafaanlatmak için çabalam›fllard›r. Kan Merkezleri ve TransfüzyonDerne¤i çat›s› alt›nda toplanarak bu gibi faaliyetlere büyükbir özveriyle kat›lan tüm e¤itmenlere derne¤in baflkan› olarakflükranlar›m› sunuyorum. Gerek zaman gerekse emeklerinibu konuda cömertçe harcamaktan çekinmeyen tüm kifli vekurulufllar› ülkenin f›rsatç›, kendi menfaatlerini herfleyinönünde gören kafa yap›s›ndaki insanlar›na karfl› savaflan

birer “Don Kiflot” olarak görüyorum.Kan konusu asl›nda toplumlar›n en duyarl› olduklar›

konulardand›r. Bizim toplumumuz da bu konuda çokduyarl›d›r. Medya için “kan” la ilgili bir haber sansasyonelolmak flart›yla çok önemlidir. Ne zaman AIDS mikrobutafl›yan bir kan yanl›fll›kla bir hastaya verilirse, ne zamanAIDS’li hastalardan veya halk diliyle Deli Dana hastal›kl›kiflilerden haz›rlanan bir kan ürününün Türkiye’ye ithaledildi¤i ö¤renilirse bütün bas›n aya¤a kalkmakta, konununuzman› kesilmekte, bilmifl bilmemifl “vay efendim o flöyleyap›lmal›ym›fl da neden böyle yap›lm›fl” diye asacak suçluaramaktad›rlar. Çözüm önerileri s›raland›¤›nda da hemenbuna tarih koymaya çal›flmakta önüne gelen bilinçli ya dabilinçsiz sorumluyu suçlamaya çal›flmaktad›r. Halk›m›zagelince onlar da birgün hastalar› için kan aramak durumundakald›klar›nda kan bankas› nedir? donör nedir? kan nedir?gerçe¤ini kafalar›na dank ederek anlamaktad›rlar. Ancak bugerçek bile onlara güvenli donör ne demektir, ald›klar› kan›nkalitesi niçin önemlidir kavramlar›n› alg›lamak için yeterligelmemektedir. Pazardan p›rasa al›rken bile seçen insanlarhastalar›n damarlar›ndan verilecek kan›n niçin en güvenli,en kaliteli olan›ndan al›nmas› gere¤ini anlayamamaktad›rlar.Onlar›n bunlar› alg›layamamas›nda bu konunun e¤itimininiyi verilmemesi, bu konunun herhangi bir sansasyon de¤eriyoksa medyada ifllenmemesinin de pay› vard›r.

Herhangi bir savafl, deprem ve felakette kanlar›n› toprak-lara gömecek ölçüde ba¤›fllamaya koflan sa¤l›kl› halk, günlükyaflam›nda 3 ayda bir kan ba¤›fllanmas›n›n önemini anlama-makta, kendilerine anlat›ld›¤›nda da kan ba¤›fllamay› kolaycareddedebilmektedir. Bu konuda onlar› hemen suçlamakmümkün de¤ildir. Halk›n bilinçlenmesi de e¤itimlemümkündür. Bu e¤itimde medyan›n rolü yads›namaz. Ancaktek bafl›na medya’y› da suçlamak mümkün de¤ildir. Bu konuuzmanlarca (Kan Bankac›l›¤› ve Transfüzyon T›bb› Uzman›)belli bir strateji çerçevesinde bilinçli olarak ifllenmelidir. Bukonu bu uzmanl›k dal›n›n en önemli konular›ndand›r. Ancakböyle bir uzmanl›k dal› resmen olmad›¤› için ve de¤iflikuzmanl›k dallar›na ba¤l› kiflilerin spontan debelenmeleriyleyürütülmeye çal›fl›ld›¤› için maalesef baflar›s›z olunmufltur.K›z›lay gibi kan toplamada en çok faaliyet gösteren birdernekte bile konu hiç çal›fl›lmam›flt›r. Belki de ka¤›t üzerindeyaz›l› olarak duran bu konunun nas›l ifllenmesini bilecek birkifli bile yetifltirilmemifltir. Dünya bu konuda ilerlerkenkonunun bilimsel gerçeklere uygun flekilde yürütülmesinisa¤layacak zihniyet ve insan kayna¤› yarat›lamam›flt›r.K›z›lay’da kan bankac›l›¤› özel olarak yetifltirilmifl dinamik,genç ve baflar›l› insanlar yerine emekli insanlar›n ikinci ifliolarak görülmüfltür. Sonuçta K›z›lay da (hemen her konuda

Kan Bankalar›nda Yetiflmifl Eleman›n ÖnemiProf. Dr. Mahmut Bay›k*

GÖRÜfi

Yüksek ‹htisas Hastanesi (Y‹H) kan merkezi; 1963’ dehastanenin kurulmas› ile kan istasyonu halinde çal›flmas›nabafllam›flt›r. Zaman içinde kapasite ve donan›m›n› gelifltirenkan merkezi; bugün B tipi kan merkezi statüsünde çal›fl-malar›n› sürdürmektedir.

Hastanemiz kardiyoloji, kardiyovaskuler cerrahi, gastro-enteroloji ve cerrahisi ile üroloji kliniklerini içeren ve s›n›rl›klinik say›s›na ra¤men; a¤›rl›kl› olarak KVC ve transplantas-yon cerrahisi (Kalp, böbrek, karaci¤er) nedeniyle kankullan›m› yüksektir. Kan merkezimiz y›ll›k ortalama 12 000ünite kan toplay›p, ifllemektedir. Bu nedenle de bir çok tam

teflekküllü devlet ve üniversite hastanelerinin kan merkez-lerine oranla oldukça yüksek kapasite ile çal›flmaktad›r.

KAN MERKEZ‹M‹Z‹N F‹Z‹K‹ YAPISI VE PER-

SONEL DURUMU

Y‹H Kan merkezi ; yaklafl›k 100m2 ‘lik bir alanda donörkabul - flebotomi - ürün ayr›flt›rma - saklama ve aferezbölümlerinden oluflmaktad›r. Serolojik testler için biyokimyave mikrobiyoloji; immunohematolojik testler için hematolojibölümü ile iflbirli¤i yap›lmaktad›r.

1 Hematoloji uzman›, 1 mikrobiyoloji uzman›, 8 hemflire,1sekreter ve 1 hizmetli ile üç vardiya halinde 24 saat hizmetvermektedir.

ÇALIfiMA S‹STEM‹

Donörler; kan istemi sonucu hasta yak›nlar›nca bulunankifliler olup; az say›da ba¤›fl için baflvuran gönüllüler debulunmaktad›r.

Kan merkezimizin yeterli say›da olmasa da gerek hastaneiçi gerekse hastane d›fl› kiflilerden oluflan gönüllü donörkay›tlar› bulunmakta; hastalara bu kay›tlar ile zaman zamanyard›mc› olunmaktad›r.

Her donör sorgu formlar›na göre haz›rland›ktan sonra;T.A ve hemogram kontrollerinin sonucuna göre flebotomiye

4oldu¤u gibi) kan konusunda treni kaç›rm›flt›r. Son depremfelaketinin pefline toparlanma gayreti içinde baz› ilerlemelergörülse bile K›z›lay›n yöneticilerinin konuyu kavramadakiisteksizli¤i ümitleri k›rmaktad›r.

Kan› kullanan doktorlara gelince, onlar›n da ço¤ukulland›klar› kan›n nas›l bir biyolojik ilaç oldu¤unu, faydas›kadar ne kadar ölümcül komplikasyonlara yol açabilece¤inibilmemektedir. Ço¤u da kulaktan duyma bilgilerini düzgünkullanabilme becerisine sahip de¤ildir. Ancak bunun kabahatide tamamen onlar›n de¤ildir. Daha t›p fakültelerinde bukonuda yeterli e¤itim almamakta, meslek içi e¤itimleri deyetersiz kalmaktad›r. Daha 4-5 sene öncesine kadar tam kankullanma oran› %90’›n üzerinde olan bir ülkede (ki bu durumpekçok Afrika ülkesinden bile kötüdür) durumu anlatmakiçin baflka bir fley söylemeye gerek yoktur.

Bu iflin gelece¤i için konunun uzman› kifliler yetifltirilme-lidir. Baflka uzmanl›k dallar›ndan insanlar “Kan Bankac›l›¤›ve Transfüzyun T›bb›” konusunda büyük bir iyiniyetleçal›flsalar da ifllerinde pek az› kendini tamamen bu konuyavermekte, ço¤u as›l uzmanl›k dallar›yla ilgili konulardaçal›flmay› birincil görevi olarak görmektedir. Bu konununuzmanlar› yetiflirse konuya sahip ç›kan insanlar artacakt›r.

Kan Bankac›l›¤› ve Transfüzyon T›bb› konusunda düzelmelerancak bilinçli ve gayretli genç, bilimi üreten beyinlerinvarl›¤› ile mümkündür. Bu konuda çeflitli platformlardayürüttü¤ümüz çal›flmalara karfl› gördü¤ümüz inan›lmazdirenci anlamak mümkün de¤ildir. Burada yapabilece¤imtek fley bu yaz›yla durumu tarihe flikayet etmektir.

Daha iyiyi, daha güzeli ve do¤ruyu bulma yolundaönerilerimiz uyutulurken bir de kendini bu yolda çal›flmayaadam›fl bir avuç bilinçli insan›, cehaletleriyle, kiflisel h›rslar›ylave etraflar›ndaki kötü niyetli ak›l hocalar›n›n doldurufllar›ylaezmeye ve harcamaya kalkan yöneticileri de burada tariheflikayet ediyorum.

Bu millet nas›l üzerine radyasyon ya¤m›fl çaylar› milletingözünün içine baka baka “zarars›zd›r, içebilirsiniz” diye flovyapanlar› unutmuyorsa gelecek nesillerin “Kan Bankac›l›¤›ve Transfüzyon T›bb›” konusunda da nas›l büyük bir dirençgösterildi¤ini unutmamalar› için bu yaz›y› delil olarakyaz›yorum.

Sa¤l›kla kal›n›z.*Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i Baflkan›

Not: Bu yaz›n›n kaleme al›nmas›ndan sonra K›z›lay’›n Kan Bankas›çal›flanlar› için düzenledi¤i meslek içi e¤itim kurslar›n› önemli birgeliflme olarak görüyoruz.

Yüksek ‹htisas Hastanesi Kan Merkezi

al›nmaktad›r.Bu çal›flma düzeni içerisinde y›ll›k toplanan kan miktar›

12 000 ünite olup; bunlar›n %85’i eritrosit süspansiyonuolarak kullan›lmaktad›r. 2000 y›l› itibariyle eritrosit kullan›moran› %90’na ulaflm›flt›r. Bu kullan›m oran› ile kan merke-zimiz, Avrupa ve ABD standartlar›na ulaflm›fl Türkiye’dekiender merkezlerden biridir (Tablo 1).

Haz›rlanacak ürüne göre tekli yada SAG-M’lu üçlütorbalar kullan›lmaktad›r. 2 adet so¤utmal› santrifüj ile kanlarayr›flt›r›lmakta; optipress / manual ekstraktörler ile ürünlerelde edilmektedir. 300 ünite kapasiteli kan dolaplar› vedeepfreezlerde ürünler saklanmaktad›r.

‹mha edilen ürünler önce otoklavda iflleme tabi tutul-makta, daha sonra uygun at›k torbalar›nda; hastane t›bbi at›kdepolar›na b›rak›lmaktad›r (Tablo 2).

Tabloda verilen imha oranlar› içerisinde serolojik testleripozitif olan kan say›lar›da bulunmakla beraber yinede yüksekolan imha oranlar› için yo¤un çaba gösterilmektedir. Ancakhastalar›n genellikle kardiyak problemleri ve böbrek yetmez-liklerinin olmas› üre, potasyum ve pH de¤iflikliklerindendolay› 30-35 günlük kanlar›n kullan›m›n› k›s›tlamaktad›r.Kan merkezleri aras›ndaki iletiflimin yo¤unlaflt›r›lmas›n›nveya bölgesel kan merkezlerinin kurulmas›n›n bu konudahastane içi e¤itim ile birlikte etkili çözümlerden biriolaca¤› kanaatindey›z.

HbsAg, anti HCV ve anti HIV; tam otomatik mic-roelisa sistemi ile biyokimya laboratuvar›nda; sifiliziçin RPR testi mikrobiyoloji laboratuvar›nda çal›-fl›lmaktad›r. Acil durumlarda ise nadiren kart elisakullan›lmaktad›r.

Reaktif sonuçlar tekrarlanmakta, anti-HIV için 2.tekrar sonras› do¤rulama testleri için H›fz›s›hha Ens-titüsüne örnekler gönderilmektedir. Sonuçlardandonörler yaz›l› olarak bilgilendirilmektedir (Tablo 3).

‹mmunohematolojik testler olarak ABO/ Rh tayini,çapraz karfl›laflt›rma ve direkt - indirekt coombs testleri jelsantrifugasyon yöntemiyle yap›lmaktad›r. Acil durumlardamanual yöntem kullan›lmaktad›r.

AFEREZ ÜN‹TES‹

Kan merkezi içinde tek aferez cihaz› ile 1999’da kurulanünitede bu güne kadar 105 donör tromboferezi; 2 terapötiktromboferez ve 18 terapötik plazmaferez (hemolitik anemilive kronik böbrek yetmezlikli bir hastaya 6 kere; toksikhiperbiluribinli bir hastaya 9 kere; Waldenstrom makro-globulinemisi olan bir hastaya 3 kere) uygulanm›flt›r.

IfiINLAMA VE F‹LTRASYON

Kan merkezimiz Ankara’da ›fl›nlama yapan tek Sa¤l›kBakanl›¤› merkezidir. Gerek kendi hastalar›m›z gerekseAnkara’da di¤er merkezlerin kan ürünleri için 24 saat boyunca›fl›nlama yap›lmaktad›r.

Yo¤un transfüzyon yap›lan ve genellikle akraba olandonörlerden kan toplayan; kardiak operasyon uygulananhastalara ›fl›nlanm›fl ürünler kullan›lmaktad›r. Ayr›ca böbrek-

kalp ve karaci¤er transplantasyonu yap›lanhastalara verilen kan ürünleri de ›fl›nlanlanarakkullan›lmaktad›r.

Ayr›ca transplantasyonlarda ve transfüzyonreaksiyonu geliflenlerde, hasta bafl› veya labo-ratuvar tipi log 4 lökosit filtreleri de kulla-n›lmaktad›r.

TRANSFÜZYON KOM‹TES‹

Transfüzyon komitesi 1998’de kan merkezimüdürü, sorumlu hemfliresi ve her klinikten birtemsilci ile baflhekim muavininin baflkanl›¤›nda

kurulmufltur. Her y›l ortalama 3 kere toplanan komitede kanmerkezinin çal›flmalar›; klinikler ile olan sorunlar›tart›fl›lmaktad›r. Bu komitenin çal›flmalar› ile hemflire vedoktorlara ayr› ayr› transfüzyon endikasyonlar› hakk›ndaseminerler verilmifltir. Ayr›ca hemflirelere yönelik olaraktransfüzyon uygulama ilkeleri ad›nda bir el kitab›haz›rlanm›flt›r.

5

Erit Süsp.

Tam Kan

TDP

Trombosit

1997

9751 (%83)

1992 (%17)

10112

41

1998

10861 (%84)

2132 (%16)

11131

91

1999

11501 (%85.2)

1992 (%14.7)

11882

105

2000

12765 (%91.89)

1127 (%8.11)

12181

92

ALINAN

ALINAN

1997

7244(%75.2)

1670(%88.9)

7305(%93.1)

41

Erit Süsp.

Tam Kan

TDP

Trombosit

1998

7926(%83.6)

1811(%85.8)

8927(%94.3)

91

1999

8904(%87)

1636(%85.9)

9713(%95.8)

104

2000

11197(%89.5)

971(%86.1)

11895(%96.2)

1997

2421(%24.8)

223(%11.1)

704(%6.9)

-

1998

1790(%16.4)

303(%14.2)

645(%5.7)

-

1999

1497(%13)

281(%14.1)

501(%4.2)

1

2000

1350(%10.5)

157(%13.9)

467(%3.8)

ALINAN

1997

Test

11884

11854

11984

11804

HbsAg

Anti HCV

Anti HIV

VDRL

Pozitif

309(%2.6)

51(%0.4)

-

8(%0.07)

1997 1998

Test

13284

13250

13280

13184

Pozitif

298(%2.2)

22(%0.2)

-

10(%0.08)

1999

Test

13685

13594

13585

13495

Pozitif

187(%2.1)

31(%0.2)

-

6(%0.04)

1998

Test

14223

14079

14041

12388

Pozitif

288(%2.02)

29(%0.2)

-

5(%0.04)

POL‹T‹KA: Kan ve kan kompenentlerinin hastayagereksinim karar›n› ünite hekimi verir. ‹stemlerin haz›rl›¤›kan bankas› ünitesinde görevli doktor, hemflire, biyolog veteknisyen sorumlulu¤undad›r. Serviste kan ve kan ürünlerinintransfüzyonundan ünite doktoru ve hemfliresi sorumludur.

TANITIM YASIZININ AMAÇLARI1)- Kan bankas› ünitesinde yap›lan ifllevlerin servislere

tan›t›m›.2)- Kan ve kan komponentlerinin al›n›p verilmesini belli

esaslara ba¤layarak standardize etmek.3)- Kanla ilgili tüm eylemleri denetim alt›na almak.4)- Kan ve kan komponentlerini tan›mak.5)- Kan ve kan ürünlerin israf›n› önlemek.

GENEL B‹LG‹: Kan istemiyle kan bankam›za yap›lanbaflvurular›n ço¤unlu¤unda gönüllü donör ba¤›fl› olmad›¤›için hasta yak›nlar›ndan donör temini istenmektedir veyamevcut kanlar›n takas› yolu ile temin edilmektedir. Geneldonörlere sorgulama formu doldurtulur ve uygun görülendonöre tam kan say›m› yap›larak ve muayene edilerek kan verip veremeyece¤ine karar verilir. Bu donörlerden al›nacakkanlar hastan›n gereksinimine göre tekli, çiftli, pediatrikveya üçlü torbalara al›nmaktad›r. Al›nan kanlar ünitemizlaboratuvar›nda komponentlere ayr›lmak üzere so¤utmal›santrifüjde uygun derece ve devirde eritrosit, plazma, trom-bosit gibi gereken koponentlere seviyelendirilir. Katmanlar›naayr›lan kanlar ay›rma ifllemi yapmak için manuel veyaotomatik ekstratörlere yerlefltirilerek komponentler ayr› ayr›elde edilir.

ÇALIfiMA 6

Marmara Üniversitesi Hastanesi Kan Bankas› Ünitesine

Servislerden Gelen Kan ve Kan Komponentleri ‹stemlerinin

Uygulama Politikas› ve Yöntemi

KAN MERKEZ‹NDE ÜRET‹LEN KAN KOMPONENTLER‹

ÜRÜN ‹ÇER‹⁄‹ ORT. END‹KASYONLARIHAC‹M

Tam Kan Eritrosit (ortalama %40 500ml Hem eritrosit miktar›n› hem de plazmaHematokrit), Plazma, volümünü art›r›r. Lökosit ve trombositler,Lökosit, Trombosit faktör V, VII gibi p›ht›laflma faktörleri

yoktur

Eritrosit Süsp. Eritrosit (ortalama %75 250ml Semptomatik anemide eritrosit miktar›n›Hematokrit), Plazmas› art›r›r. Lökosit ve trombositler fonksiyonelazalt›lm›fl Lökosit ve de¤ildir.Trombosit

Eritrosit Süps. Eritrosit (ortalama %60 330ml Semptomatik anemide eritrosit miktar›n›Adenin-saline ilaveli Hematokrit), Plazmas› art›r›r. Lökosit ve trombositler fonksiyonel

azalt›lm›fl Trombosit, 100 ml de¤ildir.ek besleyici solüsyon

Lökositi azalt›lm›fl Eritrosit (ortalama %85 225ml Eritrosit miktar›n› art›r›r. Lökosit antikorla-Eritrosit Süps. Hematokrit), Lökosit de¤ifle- r›na ba¤l› febril reaksiyonlar› önler. 5X106’n›n

5X108’den az. bilir. alt›ndaki lökosit say›s› (CMV) bulaflmas›n›,Az miktarda trombosit, HLA antijenleri veya lökositlere karfl› bir miktar plazma alloimünizasyonu azalt›r.

Y›kanm›fl Eritrosit Eritrosit(ortalama%75 180ml Eritrosit miktar›n› art›r›r.Febril veya allerjikSüps. Hematokrit) Lökosit transfüzyon reaksiyonlar›n› minimale indirir.

5X108’den az. Plazmas›yok.

Hemflire Meltem Eren*

7Trombosit Süsp. Trombosit 50ml Trombositopeni veya Tronbositopeniye ba¤l›1 Ünite kandan (Ünite 5,5X1010’dan kanamalarda kullan›l›r.ayr›lan fazla) Eritrosit,Lökosit,

Plazma.

Trombosit Süsp. Trombosit (Ünitede 300ml Trombositopeni veya Tronbositopeniye ba¤l›(Aferezis) 3X1011)Lökosit, Plazma kanamalarda kullan›l›r.

Taze donmufl Plazma; Tüm koagülas- 220ml Koagülasyon bozuklar›n›n tedavisindePlazma yon faktörleri, komple- kullan›l›r.

man (Trombosit yok)

Kriopresipite edilmifl Fibrinojen; faktör VII, 15ml Fibrinojen, faktör XII eksikli¤inde kullan›l›r.Taze Donmufl faktör XIII, von Willebrand Hemotili A n›n, Von Willebrand hastal›-plazma faktör. ¤›n›n tedavisinde ikinci seçenektir.(Cryopresipitat)

TAM KAN VE ER‹TROS‹T SÜSPANS‹YONUNUN KARfiILAfiTIRILMASI

TAM KAN ER‹TROS‹T SAG-M’lüSÜSP. ER‹T.SÜSP

Volüm (ml/U) 517 300 300Eritrosit Kitlesi (ml) 200 200 200Plazma (ml) 250 78 <50Hemoglobin (gram) 30 30 30Hematokrit (%) 39 70 55Sitrat (ml) 68 22 22Sodyum (plazma) (mEq/L) 45 15 12Potasyum (Plazma)(mEq/L) 15 4 3Amonyak mikrogram (mg) 2159 680 436Total Protein (gram) 49 36 23Antijen ve antikor (Plazmadaki) Maksimal Minimal MinimalHemotokritte Art›fl (%) 1,1 2,9 2,3

PLAZMATaze veya taze * Normal serum seti kullan›l›r * Alerjik reaksiyonlardonmufl Plazma * De¤iflik h›zlarda verilebilir. * Hepatit riski(TDP) 200 ml * Taze plazma veya TDP çözülür * H›zl› verilmeye ba¤l› s›v› yüklemesiTüm Proteinler ve çözülmez, koagülasyon faktörleri-koagülasyon faktör- nin etkisi kaybolmadan hemenleri içerir. verilmeli.

ALBUM‹N * Normal serum seti kullan›l›r. * Fazla s›v› yüklemesi% 5’lik 200-300 ml * %5’lik Albumin 2-4 ml/dk%25’lik 25-50 ml * %25’lik Albumin 1 ml/dk

PIHTILAfiMA * Normal serum seti kullan›l›r. * Titreme, ateflFAKTÖRLER‹ * Genellikle birkaç ünite uygulan›r. * Hipatit riskiFaktör VII. V * Çözülür çözülmez hemen veril- * Yeterince verilmezse kanama oluflur.(Hacmi De¤iflken) melidir.

8KAN VE KAN ÜRÜNLER‹N‹N KULLANIMI

KAN/KAN ÜRÜNÜ UYGULAMA KOMPL‹KASYONLARI

TAM KANEritrositler, lökositler, * Hastan›n kan grubu ve kan›n TRANSFÜZYON REAKS‹YONLARIplazma ilk 24 saatte ve etiketi karfl›laflt›r›l›r. * Taflikardibuzdolab›na girmeden * Cross-match numaralar› kontrol * Atefl, titreme, bafl a¤r›s›önce trombositler, stabil edilir. * Solunum güçlü¤üp›ht›laflma faktörleri * Venöz girifl sa¤lan›r ve s›v› olarak * S›rt ve bel a¤r›s›içerir. % 0,9 NaCL kullan›l›r. * Hipotansiyon

* Torbaya özel kan seti kat›l›r ve * Deri soluk ve terlitorba yavaflca alt üst edilirek sete * Filiform nab›zkan doldurulur. * Dolafl›m yüklenmesi* Tranfüzyon ilk 15 dakika 20-30 * fiuur kayb›damla/dk ile bafllan›r.Reaksiyon * AIDS, hepatit ve di¤er viral hastal›klar›nyoksa 40 damla/dk’ya ç›k›l›r ve bulaflma riskitransfüzyon 1,5-2 saatte tamam-lan›r.

ER‹TROS‹T SÜSP. * Ak›fl› kolaylaflt›rmak için Y Ba¤- *Transfüzyon reaksiyonlar› tam kandakiKonsantre eritrosit içe- lant› seti ile % 0,9 NaCl verilir. gibidir, ancak daha az s›kl›kla görülür.rir. (200 ml) Biraz löko- * Uygulama tam kanda oldu¤u gibi- * AIDS, hepatit ve di¤er viral hastal›klar›nsit ve %20 plazma dir ancak kan›n ak›fllanl›¤› az ol- bulaflma riski.içerir. du¤undan torba her 20-30 dk’da bir

hafifce çalkalan›r.* Uygulama süresi 1-2 saattir.

SAG-M’lü ER‹TRO-S‹T SÜSP.Konsantre eritrosit (200 * Yo¤unlu¤u Eritrosit süspansiyon- * Transfüzyon reaksiyonlar› tam kandakiml) az miktarda plazma nuna göre daha düflüktür. Bu ne- gibidir ancak daha az s›kl›kla görülür.ve 100 ml besleyici sali- denle daha ak›flkand›r.Ayr›ca SF * AIDS, hepatit ve di¤er viral hastal›klar›nne - Adenine içerir. ile kar›flt›r›lmas›na gerek yoktur. bulaflma riski.

* Uygulama süresi 1-2 saattir.

TROMBOS‹T SÜSP. * Normal filtreli kan seti kullan›l›r. * Titreme, atefl, AIDS, hepatit ve di¤er40-200 ml aras›nda * 1/2-1 st verilir gerekirse % 0,9 viral hastal›klar›n bulaflma riski.de¤iflir NaCl Y ba¤lant› seti ile kullan›l›r.

GRANÜLOS‹T SÜSP *Filtreli kan seti kullan›l›r. * Titreme, atefl200-300 ml * %0,9 NaCl ile Y ba¤. yap›l›r. * Alerjik reaksiyonlar

* ilk 50 - 75 ml yavaflca verilir. * Hipotansiyon, flok* 2-4 saat verilmelidir. * Solunum güçlü¤üG-CSF gibi büyüme faktörlerindensonra art›k kullan›lmamaktad›r.

9TRANSFÜZYON REAKS‹YONLARI

REAKS‹YON BEL‹RT‹ VE BULGULAR G‹R‹fi‹MLER

Hemolitik Reaksiyon * Dakika ve saatler içinde bafllar * Transfüzyon derhal durdurulur.(Akut) * Huzursuzluk, anksiyete, atefl ve damardan %0,9NaCl verilir.

* Yüzde k›zar›kl›k,titreme, * Hastan›n kan grubu ve crossürtiker ka¤›d› tekrar kontrol edilir.* Takipne, dispne, taflikardi * Hastan›n kan grup ve Cross-* Bulant›, kusma, gö¤üs ve lom- macht tetkiklerini tekrar etmek içinber bölgede a¤r› kan örne¤i al›n›r. Durum düzelene* Hipotansiyon,flok kadar hastan›n yan›nda kal›n›r, vital* DIC ve akut renal yetmezlik bulgular› devaml› kontrol edilir ve* Anestesi alt›ndaki hastada gerekirse s›v› verilir.anormal kanama ve flok* Direkt Coombs testi pozitif olur.‹ndirekt bilirubin ve retikülositsay›s› artabilir.

Geç Hemolitik * Genellikle 3-21 gün sonra * Durum doktora bildirilir ve önerilenReaksiyon bafllar. tedaviler uygulan›r.

* Malazi, atefl ve sar›l›k görülür. * Devaml› hasta yan›nda kalmayafiok/renal komlikasyonlar nadir. gerek yoktur.* Direkt Coombs testi pozitiftir.* ‹ndirekt bilirubin artm›flt›r.* Retikülosit say›s› artm›flt›r.

Febril (Pirojenik) * Genellikle 30-90 dk bafllar * Transfüzyon derhal durdurulur veReaksiyon * Ürtiker, k›zar›kl›k, kafl›nt› %0,9’l›k NaCl verilir. Doktora haber

* H›r›lt›l› solunum verilir.* Yüz ve larenks ödemi * Tedaviler hemen bafllan›r.* Anaflaktik reaksiyon * Hastan›n vital bulgular› gözlenir

durum düzelene dek hastan›n ya-n›nda kal›n›r.

Anaflaktik Reaksiyon * Saniye ve dakikalar içinde (ilk Transfüzyon derhal durdurulur.bir saat) bafllar ve %0,9 NaCl verilir.* Ürtiker, k›zar›kl›k, kafl›nt›, h›r›lt›l› * Anaflaksi için gerekli tüm tedavilersolunum, yüz ve larenks ödemi haz›rlanarak uygulan›r.* Pulmoner ödem * Hasta devaml› izlenir.* Hipotansiyon ve flok

Dolaşım Yüklenmesi * Genellikle ilk 1 saat’te başlar. * Transfüzyon derhal durdurulur* Dispne, kuru öksürük Doktora haber verilir* Göğüste sıkışma * Hastanın başı yükseltilir* Boyun venlerinde dolgunluk *Tedaviler (02, diüretik, digital vb.)* Pulmoner ödem uygulanır.

Hava Embolisi * Dispne * Transfüzyon derhal durdurulur.* Siyanoz * Hastaya önce sol ve daha sonra* Şok Trandelenburg posizyonu verilir. Bu* Kardiyak Arrest pozisyonda hava sağ atriyumda

hapsedilerek geçmesi önlenebilir.* Kardiyak arrest ve şok tedavisiiçin hazırlıklı bulunulur.

Bakteri Bulaşması * Reaksiyon ilk iki saatte başlar * Transfüzyon derhal durdurulur ve

10

TRANSFÜZYONUN 4 AMACI VARDIR.

1) Kan volümünün devam›n› sa¤lamak.2) Oksijen tafl›mas›n›n devam›n› sa¤lamak.3) Hemostaz bozuklu¤unu düzeltmek.4) ‹mmün eksikli¤ini düzeltmek.Transfüzyon tedavisinin ana prensibi yaln›zca eksik

olan› vermektir. Hastaya uygun komponent seçilmeli, gerekliolmayan kan komponenti verilmemelidir.

KAN ‹STEM‹ YAPAN DOKTOR TARAFINDAN

YAPILMASI GEREKENLER

1)- ‹stem formu düzenlemek, acil transfüzyon endi-kasyonlar›nda aciliyetin derecesini belirleyerek, kan merke-zine uygun mesajlar› göndermek.

2)- Uygunluk testi yap›larak hasta için muhafaza edilenkanlarda, ihtiyaç ortadan kalkm›flsa kan merkezine bildirmek.

3)- Transfüzyon reaksiyonlar›n› kaydetmek ve neden-lerin araflt›rmas›nda kan merkezine yard›mc› olmak.

TRANSFÜZYONU YAPAN DOKTOR VE

HEMfi‹RELER‹N YAPMASI GEREKENLER

1) Kan merkezinden gelen kan veya kan ürünü etiketindekibilgilerin kontrol edilmesi (Hasta ad›, kan gurubu, Cross-match, son kullanma tarihi)

2) Uygun transfüzyon setlerinin seçilmesi ve kullan›lmas›3) Kan tansfüzyon reaksiyonlar›n›n hasta kay›tlar›na

ifllenmesi4) Transfüzyon s›ras›nda hastan›n izlenmesi (ilk 15

dakikas›nda hastan›n bafl›nda bulunulmal›, 5 dakika aralarlavital bulgular kontrol edilmeli)

5) Transfüzyon belgelerinin tümü hasta dosyas›ndasaklanmal›.

6) Kan komponenti asla uzun süre oda ›s›s›nda bekletilme-melidir. Bakteri üreme riski nedeniyle dört saat içerisindetüm komponent transfüze edilmifl olmal›d›r.

7) H›zl› transfüzyon (Exchange transfüzyon veya100ml/dk ve üzeri) yap›laca¤› zaman hastada hipotermigeliflmemesi için kan›n ›s›t›lmas› gerekir. Ayr›ca paroksismalnokturnal hemoglobinüri veya ciddi so¤uk aglütinin hastal›¤›olanlara yap›lacak transfüzyonlarda da kan ›s›t›lmal›d›r.Transfüzyon h›z› yetiflkinlerde 50 ml/kg/saat, çocuklarda 15

ml/kg/saat üzerindeyse komponent vücut ›s›s›nda olmal›d›r.Kan ›s›tmak amac›yla kullan›lan özel cihazlar vard›r. Kan,asla kalorifer üzerinde, kaynam›fl sularda, mikrodalgaf›r›nlarda veya bunlara benzer ortamlarda ›s›t›lmamal›d›r.Aksi takdirde hemoliz oluflabilece¤i gibi kan proteinleri dedenatüre olabilir. Yukar›da belirtilen nedenler d›fl›nda kan›nvücut ›s›s›na getirilmesine gerek yoktur.

8) Kan Komponentlerin dilüsyonu için sadece serumfizyolojik veya %5’lik albümin solüsyonlar› kullan›labilir.Di¤er solüsyonlar (örne¤in % 5 Dextrose) hemolize nedenolur. Kalsiyum içeren solüsyonlar (Ringer laktat gibi) hor-tumda koagülasyona neden olurlar. Kan ürünlerine ilaçeklenmemelidir. Çünkü baz› ilaçlar›n yüksek PH’lar›nedeniyle kan hemoliz olabilir.

KAN VE KAN KOMPONENTLER‹N‹N IfiINLAN-

MASI

Transfüzyona ba¤l› graft versus host hastal›¤›n› önlemekiçin afla¤›da belirtilen durumlarda kan komponentlerinin 25Gy gama radyasyon ile ›fl›nlanmas› gerekmektedir.

1) Kemik ili¤i transplantasyonu2) Konjenital immun yetmezlik3) Aktif Hodg›n hastal›¤›4) Intrauterin transfüzyon5) <1200 g.preterm bebekler6) Birinci derece akrabalardan yap›lan transfüzyonlar7) Yo¤un kemoterapi olan lenfohematopoetik malignansili

hastalarda lenfosit say›s› <400/mm3 ise gerekmektedir.

DAHA DETAYLI KARfiILIKLI B‹LG‹ ALIfi-VER‹fi‹NDE BULUNMAK, KARfiILAfiTI⁄INIZ SORUN-LARA YARDIMCI OLMAK ‹Ç‹N KAN BANKAMIZ E-LEMANLARI HER ZAMAN YANINIZDADIR. D‹-LED‹⁄‹N‹ZDE AfiA⁄IDAK‹ DAH‹L‹ NUMARALAR-DAN B‹ZLERE ULAfiAB‹L‹RS‹N‹Z.

DAH‹L‹ HAT : 290-279‹LG‹N‹ZE TEfiEKKÜR EDER‹Z.

*Marmara Üniversitesi T›p FakültesiKan Merkezi

* Titreme, ateş, deride kızarıklık damardan % 0,9’luk NaCl verilir.* Abdominal ve ekstremite ağrısı * Doktora haber verilir* Hipotansiyon * Vital bulgular, aldığı-çıkardığı* Septik şok izlenir.

* Önerilen tedaviler uygulanır.

Diğer Reaksiyonlar * 4-6 haftadan başlar * Hastanın tipine ve özelliğine göre(Sifiliz, AIDS, * Hastalığın tipine göre bulgular bakım değişir, tedavi değişiklik gös-Hepatit, Malarya terirbulaşması)

ÇALIfiMA 11

Yo¤un Bak›m Hastalar›nda Sorular, Yaklafl›mlarve Alternatifler

Yo¤un Bak›m hastalar› oldukça fazla say›da transfüzyonyap›lan hastalard›r. Hastalar›n %85’ine en az haftada birünite k›rm›z› küre nakli yap›lmaktad›r. Ortalama olarakyo¤un bak›ma yatt›¤› s›rada hasta bafl›na 9,5 ünite kandüflmektedir. Transfüzyonlar sadece erken dönemde de¤il,sabit bir h›zla haftada 2- 3 ünite oran›nda belli bir orandasürme e¤ilimindedir. Bu e¤ilimi Amerika’da en farkl›eyaletlerdeki yo¤un bak›mlarda bile görmekteyiz. Özelliklecerrahi yo¤un bak›mlarda %4-27 oran›nda olmak üzeregünde ortalama %14 oran›nda kan transfüzyonuyap›lmaktad›r.

Kan transfüzyonu; Yirminci yüzy›l boyunca riskleri çokbilinmeden yayg›n bir yöntem olarak kullan›ld›. Öncelikleyo¤un bak›mdaki bir hastada hemoglobin düflük ise bu ciddibir sorun oluflturaca¤›, fazladan yap›lan transfüzyonlar›n vehemoglobini yükseltmenin zarar› olmad›¤› düflünülmekteydi.

Son y›llarda ise düflük hemoglobin düzeyinin sa¤l›kl›insanda iyi tolere edildi¤i, köpek ve babunlarda hematokritin%10-20 düzeyde tutuldu¤u normovolemik anemi çal›fl-malar›nda sonuçlar baflar›l›d›r. Benzer çal›flmalar CABGameliyat›nda %15 hemoglobin düzeyinde bile sol ventrikülifllevlerinin korundu¤unu göstermektedir. Hastalarda myokardiskemisi görülmemekte, doku oksijen al›m› düzenlenmesive kullan›m› bozulmamaktad›r.Bunun ötesinde Weiskopf vearkadafllar› sa¤l›kl› gönüllüler ve elektif cerrahi hastalar›ndaizovolemik hemoglobin düzeyini 5g/dL tutuldu¤unda oksijensunumunda azalma oldu¤una dair delil bulamam›fllard›r.

Düflük hemoglobin kardiak hastada iyi tolere edilebilirmi? Hasta stabil ve stres alt›nda de¤ilse 7-10 g/dL iyi tolereedilebilir. Ancak yo¤un bak›m hastas› için bu düzey optimalolmayabilir. Yap›lan hayvan ve insan çal›flmalar› düflükhematokritin bu hastalarda riski art›rd›¤›n› göstermektedir.LAD stenozu olan ve olmayan hayvanlar›n karfl›laflt›r›ld›¤›bir çal›flmada yüksek hemoglobin düzeylerinde stenozluhayvanlarda anaerobik metabolizma ve kalp yetmezli¤inindaha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.

Yo¤un bak›mda 4470 hasta ile yak›nlarda yap›lan birçal›flmada kardiak hastada düflük hemoglobinin ölüm riskiniart›rd›¤› gösterilmifltir. Bu risk kan transfüzyonu ileazalmaktad›r. Yahova fiahitleri grubunda yap›lan bir çal›flmadadüflük ameliyat öncesi hemoglobin düzeyine veya ameliyattaciddi kan kayb›na ra¤men daha önce kalp hastas› de¤illersemortalite artmam›flt›r.

Kardiak hastal›¤› olmayan yo¤un bak›m hastas›nda dadüflük hemoglobin hala kabul edilebilir mi? Bu sorununcevab›na yönelik çal›flmalarda gösterilmifltir ki kardiak

hastal›¤› olmayan ço¤u yo¤un bak›m hastas›nda hemoglobini10 g/dL’den daha yüksek tutmak için transfüzyon yapman›nbir faydas› yoktur. Aksine bu baz› riskleri art›rmaktad›r.Eflzamanl›, prospektif bir çal›flma göstermifltir ki hemoglobini10-12 g/dL düzeyinde tutulan transfüzyon yap›lm›fl hastalarla,7-9g/dl düzeyinde tutulan s›n›rl› transfüzyon grubu aras›ndaotuz günlük mortalite oran›nda bir farkl›l›k görülmemifltir.Toplam hastane mortalite oran›na göre s›n›rl› transfüzyongrubunda mortalite oran› daha düflüktür. APACHE 20’ninalt›nda veya yafl 55’in alt›nda olan daha az ciddi veya dahagenç hastalar aras›nda yap›lan bir alt gurup analizinde iseotuz günlük mortalite oran› s›n›rl› transfüzyon izni verilendüflük hemoglobin gurubunda (7-9 g/dL) daha düflüktür.Kalp hastas› olanlarda transfüzyon yaklafl›m› anlaml› birmortalite fark› oluflturmamaktad›r.

Tüm bu çal›flmalara ra¤men optimal hematokrit de¤eriyo¤un bak›m hastalar›nda halen tart›flmal›d›r. Elimizdekiveriler kalp hastal›klar› d›fl›nda yo¤un bak›m hastalar›n›ndüflük hemoglobin de¤erlerini iyi tolere etti¤ini göstermek-tedir. Ek olarak da kan transfüzyonunun yarar› oldu¤unadair sonuçlar göstermek zordur.

Bayat kan kötü kan m›d›r? K›rm›z› küreler transfüzyonutakiben normal durumlar›n› korumazlar. Depolama koflulllar›ne kadar ideal olsa da 2,3 DPG düzeyi azal›r ve oksijentafl›ma kapasitesinin düflmesi kaç›n›lmazd›r. Özellikle yafll›k›rm›z› kürelerde bu daha büyük bir problemdir. Marik vearkadafllar› üç ünite eritrosit süspansiyonu (Hb 9g/dL’dan11,9 g/dL’ye ç›km›flt›r) verilen, mekanik ventilasyon alt›ndakiseptik hastalarda oksijenasyonun akut olarak bozuldu¤unugözlemifllerdir. Daha da kötüsü onbefl günden eski kantransfüzyonunda splanik iskemi geliflimi delilleri vard›r.S›çan sepsis modelinde yap›lan bir çal›flmada da tazeeritrositlerin transfüzyonu sistemik oksijenasyonu akut olarakart›rd›¤› 28 günden eski kanda ise azaltt›¤› gösterilmifltir.

Demir çal›flmalar› ve eritropoetin alternatifleri k›rm›z›küre yap›m›n› uyar›r›lar. %90 yo¤un bak›m hastas›nda serumdemir düzeyi ve demir ba¤lama kapasitesi düflük, ferritindüzeyleri ise artm›fl bulunmufltur. Ferritin düzeyleri art›fl› vedüflük demir parametreleri özellikle MOD’lu hastalardabulunmufltur. Gabriel ve arkadafllar›nca kronik hastal›kanemisi olanlarla karfl›laflt›r›lm›flt›r.

Demir çal›flmalar› s›ras›nda serum eritropoetin düzeyleri-nin yaln›zca hafifi bir art›fl gösterdi¤i ve buna retikülositcevab›n›n önlendi¤i gösterilmifltir. Rogiers ve ark. yo¤unbak›m hastalar›ndan demir eksikli¤i olan ve olmayan hastalar›karfl›laflt›rd›klar›nda serum eritropoetin de¤erlerinin yo¤un

Dr. Ebru Tastan*

12bak›m hastalar›nda anemisi bulunmayan eriflkin hastalaragöre daha yüksek bulmufllard›r, ama demir eksikli¤i olanhastalarla yap›lan karfl›laflt›rma sonucunda her iki gurubunhematokritleri denk olsa da eritropoetin düzeylerinin yo¤unbak›m hastalar›nda istatistiksel anlaml› bir düflüklük gösterdi¤isaptanm›flt›r. Bu bulgular yo¤un bak›m hastalar›nda anemiyeuygun eritropetin art›fl› cevab›n›n bask›land›¤›n› düflün-dürmektedir.

Eritropoetin optimum hematokrit düzeyini sa¤lamaktatransfüzyondan daha etkindir. Yo¤unbak›m hastalar›ndak›rm›z› küre transferini azaltmak için rekombinant insanhemoglobini verilmesi (rHuEO) üzerine yap›lan rastgele,çift kör, plasebo kontrollü çok merkezli bir çal›flmada 160hasta 80 kiflilik iki gruba bölünmüfltür. RHuEPO grubunaplasebo grubuna göre istatiksel olarak daha az say›da k›rm›z›küre transfüzyonu gerekmifltir. (Eritropoietin grubunda 166ünite, plaseboda ise 305 ünite) Sonuç hematokrit de¤erieritropoetin grubunda istatistiksel anlaml› bir yükseklikgöstermektedir. Toplam olarak eritropoetin kullan›lm›fl olanhastalar›n %45’i plasebo gurubundaki hastalar›n ise %55’i,8 ve 42’inci günler aras›nda bir kan transfüzyonu alm›fl yada çal›flman›n 42. gününden önce kaybedilmifllerdir. (Görelirisk 0.8, %95 güvenlik aral›¤› 0.6-1.1). Hasta gruplar› aras›ndamortalite ve yan etkiler aç›s›ndan anlaml› fark bulunmam›flt›r.Araflt›rmac›lar kan transfüzyon say›s›n› azaltmak aç›s›ndanyo¤un bak›m hastalar›nda rHuEPO kullan›lmas›n›n yararl›oldu¤u sonucuna varm›fllard›r. Transfüze edilen eritrositsüspansiyonu say›s›n›n azalmas›na ra¤men rHuEPO alangrupta hematokrit düzeyi anlaml› olarak artm›flt›r. rHuEPOalan grupta yan etkiye rastlanmam›flt›r.

Özet;Yo¤un bak›m hastalar› her nekadar optimal hemoglobin

düzeyleri tart›flmal› olsa da çok say›da kan transfüzyonunamaruz kal›rlar. fiuras› tart›flmas›z olarak kabul edilmektedirki yo¤unbak›m hastalar›nda kan transfüzyonu risksiz birifllem de¤ildir. EPO cevab›n›n olmay›fl› yo¤unbak›mhastalar›n›n inflamatuar yetersizli¤i ve kronik hastal›klar›naba¤l› anemiyi aç›klayabilir. Farmakolojik dozda rekombinanteritropoetin tedavisi yo¤un bak›m hastalar›n›n anemisinintedavisinde yeni bir yaklafl›md›r. EPO kan transfüzyonuihtiyac›n› azaltarak risklerden kaç›nmak ve tek bafl›na kantransfüzyonu ile sa¤lanandan daha yüksek hematokriteulaflmak aç›s›ndan bir alternatif olabilir.

* Anestezi ve Yo¤un Bak›m Uzman›References for:

Update on Issues in Critical Care Management

KAYNAKLAR:

1. Murray JF, Mattham MA, Luce JM, Flick MR. An expanded definition ofthe adult respiratory distress syndrome. Am Rev Respir Dis. 1988;138:720-723.

2. Pepe PE, Potkin RT, Reus DH, et al. Clinical predictors of the adultrespiratory distress syndrome. Am J Surg. 1982;144:124-130.

3. Milberg JA, Davis DR, Steinberg KP, Hudson LH. Improved survival ofpat ients wi th ARDS 1983-1993. JAMA. 1995;273:306 -309.

4. American Lung Association. Acute respiratory distress syndrome. LungDisease Data 1998-99. American Lung Association. 1998;45-46.

5. Bernard GR, Artigas A, Brigham KL, et al., and the Consensus Committee.Report of the American-European Consensus Conference on Acute RespiratoryDistress Syndrome (Part I): Definitions, mechanisms, relevant outcomes, andclinical trial coordination. Am J Respir Crit Care Med. 1994;149:818-824.

6. Artigas A, Bernard GR, Carlet J, et al. The American-European ConsensusConference on ARDS, part 2. Ventilatory, pharmacologic, supportive therapy,study design strategies and issues related to recovery and remodeling. IntensiveCare Medicine. 1998;24:378-398.

7. Bernard GR, Harris T, Luce JE, et al. High-dose corticosteroids in patientswith the adult respiratory distress syndrome: a randomized double-blind trial.N Engl J Med. 1987;317:1565-1570.

8. Yu M, Tomasa G. A double-blind, prospective, randomized trial ofketoconazole, a thromboxane synthetase inhibitor, in the prophylaxis of theadult respiratory distress syndrome. Crit Care Med. 1993;21:1635-1642.

9. Slotman GJ, Burchard KW, D'Arezzo A, Gann DS. Ketoconazole preventsacute respiratory failure in critically ill surgical patients. J Trauma. 1988;28:648-654.

10. Tremblay L, Valenza F, Ribeiro SP, Li J, Slutsky AS. Injurious ventilatorystrategies increase cytokines and c-fos m-RNA expression in an isolated rat lungmodel. J Clin Invest. 1997;99:944-952.

11. Parker JC, Hernandez LA, Peevy KJ. Mechanisms of ventilator-inducedlung injury. Crit Care Med. 1993;21:131-143.

12. Dreyfuss D, Basset G, Soler P, Saumon G. Intermittent positive-pressurehyperventilation with high inflation pressures produces pulmonary microvascularinjury in rats. Am Rev Respir Dis. 1985;132:880-884.

13. Webb HH, Tierney DF. Experimental pulmonary edema due to intermittentpositive pressure ventilation with high pressures. Am Rev Respir Dis. 1974;110:556.

14. Tsuno K, Valenza F, Ribeiro SP, Li J, Slutsky AS. Injurious ventilatorystrategies increase cytokines and c-fos m-RNA expression in an isolated rat lungmodel. J Clin Invest. 1997;99:944-952.

15. NIH ARDS Network. Prospective, randomized, multi-center trial of 12ml/kg vs. 6 ml/kg tidal volume positive pressure ventilation for treatment ofacute lung injury and acute respiratory distress syndrome (ARMA). Available at:http://hedwig.mgh.harvard.edu/ardsnet/justvent911/justvent911.html

16. Press release: NHLBI clinical trial stopped early: Successful ventilatorstrategy found for intensive care patients on life support. Available at: ht-tp://hedwig.mgh.harvard.edu/ardsnet/nih.html

17. The Acute Respiratory Distress Syndrome Network. Ventilation withlower todal volumes as compared with traditional tidal volumes for acute lunginjury and the acute respiratory distress syndrome. NEJM. in press.

18. Lewis JF, Jobe AH. Surfactant and the adult respiratory distress syndrome.Am Rev Respir Dis. 1993;147:218-233.

19. Steinberg KP. Surfactant therapy in the adult respiratory distresssyndrome. Respir Care. 1993;38:365-372.

20. Gregory T, Longmore W, Moxley M, et al. Surfactant chemical compositionand biophysical activity in acute respiratory distress syndrome. J Clin Invest.1991;65:1976-1981.

21. Jobe AH. Pulmonary surfactant therapy. N Engl J Med. 1993;328:861-868.

22. van Iwaarden F, Welmers B, Verhoef J, et al. Pulmonary surfactantprotein A enhances the host-defense mechanism of rat alveolar macrophages.Am J Respir Cell Mol Biol. 1990;2:91-98.

23. Ansfield MJ, Kaltreider HB, Benson BJ, Shalaby MR. Canine surfaceactive material and pulmonary lymphocyte function studies with mixed-lymphocyteculture. Exp Lung Res. 1980;1:3-11.

24. Sitrin RG, Ansfield MJ, Kaltrieder HB. The effect of pulmonary surfaceactive material on the generation and expression of murine B- and T-lymphocyteeffector functions in vivo. Exp Lung Res. 1985;9:85-97

25. Ghio AJ, Young SL, Piantadosi CA. Synthetic surfactant diminishesoxidant generation in vitro (Abstract). Am Rev Respir Dis. 1993;147:A362.

26. Allred TF, Auten RL. Surfactant therapy in newborns. Semin Resp CritCare Med. 1995;16:3.

27. Pison UW, Buchhorn R, et al. Surfactant abnormalities in patients withrespiratory failure after multiple trauma. Am Rev Respir Dis. 1989;140:1033-1039.

28. Seeger W, Pison U, Buchhorn R, et al. Surfactant abnormalities andadult respiratory failure. Lung. 1990;(Suppl 168):891-902

29. Lewis JF, Tabor B, Ikegami M, et al. Lung function and surfactant

13distribution in saline lavaged sheep given instilled versus nebulized surfactant.J Appl Physiol. 1993;74:1256-1264.

30. Holm B, Notter R, Siegle J, Matalon S. Pulmonary physiological andsurfactant changes during injury and recovery from hyperoxia. J Appl Physiol.1985;59:1402-1409

31. Young SL, Crapo JP, Kremers SA, Brumley GW. Pulmonary surfactantlipid production in oxygen-exposed rat lungs. Lab Invest. 1982;46:570-576.

32. Higuchi R, Lewis J, Ikegami M. In vitro conversion of surfactant subtypesis altered in alveolar surfactant isolated from injured lungs. Am Rev Respir Dis.1992;145:1416-1420.

33. Lewis JF, Ikegami M, Jobe AH. Altered surfactant function and metabolismin rabbits with acute lung injury. J AppI Physiol. 1990;69:2303-2310.

34. Tierney DF, Johnson RP. Altered surface tension of lung extracts andlung mechanics. J Appl Physiol. 1965; 20:1253-1260.

35. Seeger W, Stohr G, Wolf HRD, Neuhof H. Alteration of surfactantfunction due to protein leakage: special interaction with fibrin monomer. J ApplPhysiol. 1985;56:326-338.

36. Seeger W, Lepper H, Wolf HRD, Neuhof H. Alteration of alveolarsurfactant function after exposure to oxidative stress and to oxygenated andnative arachidonic acid in vitro. Biochim Biophys Acta. 1985;835:58-67.

37. Holm BA, Keicher L, Liu M, et al. Inhibition of pulmonary surfactantfunction by phospholipases. J Appl Physiol. 1991;71:317-321.

38. Jobe A, Ikegami M. Surfactant for the treatment of respiratory distresssyndrome. Am Rev Respir Dis. 1987;136:1256-1275.

39. Walmrath D, Gunther A, Ghofrani HA, Schermuly R, Schneider T, et al.Bronchoscopic surfactant administration in patients with severe adult respiratorydistress syndrome and sepsis. Am J Respir Crit Care Med. 1996;154:57-62.

40. Schermuly R, Schmehl T, Gunther A, Grimminger F, Seeger W, et al.Ultrasonic nebulization for efficient delivery of surfactant in a model of acutelung injury. Am J Respir Cr it Care Med. 1997;156:445-453.

41. Lewis JF, Tabor B, Ikegami M, Jobe AH, Joseph M, Absolom D. Lungfunction and surfactant distribution in saline-lavaged sheep given instilled vs.nebulized surfactant. J Appl Physiol. 1993;74:1256-1264.

42. Lewis J, Ikegami M, Tabor B, et al. Aerosolized surfactant in preferentiallydeposited in normal versus injured regions of lung in a heterogeneous lunginjury model (Abstract). Am Rev Respir Dis. 1992;145:A184.

43. MacIntyre NR, Coleman RE, Schuller FS, Zaccardelli D, Pattishall E.Efficiency of the delivery of aerosolized surfactant to intubated patients withARDS. Am Rev Resp Dis. 1994;149:A125.

44. American Association for Respiratory Care Aerosol consensus statement.Resp Care. 1991;36:916-921.

45. MacIntyre NR, Baran G, Schuller F, Day S. A small diameter multilumencatheter for intraairway generation of therapeutic aerosols. Am J Resp Crit CareMed. 1996;153:A371.

46. Tashiro K, Yamada K, Li WZ, Matsumoto Y, Kobayashi T. Aerosolizedand instilled surfactant therapies for acute lung injury caused by intratrachealendotoxin in rats. Crit Care Med. 1996;24:488-494.

47. Lewis J, Ikegami M, Huguchi R, Jobe A, Absolom D. Nebulized vs.instilled exogenous surfactant in an adult lung injury model. J Appl Physiol.1991;71:1270-1276.

48. Widner LR, Goodwin SR, Berman LS, Banner MJ, Freid EB, McKee TW.Artificial surfactant for therapy in hydrocarbon-induced lung injury in sheep. CritCar Med. 1996;24:1524-1529.

49. Zelter M, Escudier BJ, Hoeffel JM, Murray JF. Effects of aerosolizedartificial surfactant on repeated oleic acid injury in sheep. Am Rev Respir Dis.1990;141:1014-1019.

50. Huang YC, Sane AC, Simonson SG, et al. Artificial surfactant attenuateshyperoxic lung injury in primates. I. Physiology and biochemistry. J Appl Physiol.1995;78:1816-1822.

51. Lutz C, Carney D, Finck C, et al. Aerosolized surfactant improvespulmonary function in endotoxin-induced lung injury. Am J Respir Crit Care Med.1998;158:840-845.

52. Loewen GM, Holm BA, Milanowski l, et al. Alveolar hyperoxic injury inrabbits receiving exogenous surfactant. J Appl Physiol. 1989;66:1087-1092.

53. Strohmaier W, Redl H, Schlag G. Studies of the potential role of a semi-synthetic surfactant preparation in an experimental aspiration trauma in rabbits.Exp Lung Res. 1990;16:101-110.

54. Fujiwara T, Maeta H, Chida S, et al. Artificial surfactant therapy inhyaline-membrane disease. Lancet. 1980;1:55-59.

55. Gregory TJ, Steinberg KP, Spragg R, et al. Bovine surfactant therapy

for patients with acute respiratory distress syndrome. Am J Resp Crit Care Med.1997;155:1309-1315.

56. Anzueto A and the Exosurf ARDS Sepsis Study Group. Aerosolizedsurfactant in adults with sepsis-induced ARDS. N Engl J Med. 1996;334:1417-1421.

57. Littenberg B, Corwin HC, Gettinger A, Leichter J, AuBuchon J. A practiceguideline and decision aide for blood transfusion. Immunohematology. 1995;11:88-94.

58. Corwin HC, Parsonnet KC, Gettinger A. RBC transfusion in the ICU: Isthere a reason? Chest. 1995;108:767-771.

59. Groeger JS, Guntupalli KK, Strosberg M, et al. Descriptive analysis ofcritical care units in the United States: patient characteristics and intensive careunit utilization. Crit Care Med. 1993;21:279-291.

60. Levine E, Rosen A, Sehgal L, et al. Physiologic effects of acute anemia:implications for a reduced transfusion trigger. Transfusion. 1990;30:11-14.

61. Geha AS. Coronary and cardiovascular dynamics and oxygen availabilitydur ing acute normovolemic anemia. Surgery. 1976;80:47-53.

62. Mathru M, Kleinman B, Blakeman B, Dries D, Zecca A, Rao T. Cardio-vascular adjustments and gas exchange during extreme hemodilution in humans.Crit Care Med. 1991;19:700-704.

63. Mathru M, Kleinman B, Blakeman B, Sullivan H, Kumar P, Dries DJ.Myocardial metabolism and adaption during extreme hemodilution in humansafter coronary revascularization. Crit Care Med. 1992;20:1420-1425.

64. Weiskopf RB, Viele MK, Feiner J, et al. Human cardiovascular andmetabolic response to acute, severe isovolemic anemia. JAMA. 1998;279:217-221.

65. Czer LSC, Shoemaker WC. Optimal hematocrit value in critically illpostoperative patients. Surg Gynecol Obstet. 1978;147:363-368.

66. Nelson AH, Fleisher LA, Rosenbaum SH. Relationship between postop-erative anemia and cardiac morbidity in high-risk vascular patients in the intensivecare unit. Crit Care Med. 1993;21:860-866.

67. Baxter BT, Minion DJ, McCance CL, et al. Rational approach topostoperative transfusion in high-risk patients. Am J Surg. 1993;166:720-725.

68. Geha AS, Baue AE. Graded coronary stenosis and coronary flow duringacute normovolemic anemia. World J Surg. 2:645-652.

69. Hebert PC, Wells G, Tweddale M, et al. Does transfusion practice affectmortality in critically ill patients. Am J Respir Crit Care Med. 1997;155:1618-1623.

70. Carson JL, Duff A, Poses RM, et al. Effect of anaemia and cardiovasculardisease on surgical mortality and morbidity. Lancet. 1996;348:1055-1060.

71. Dietrich KA, Conrad SA, Hebert CA, Levy GL, Romero MD: Cardiovascularand metabolic response to red blood transfusion in critically ill volume resuscitatedpatients. Crit Care Med. 1990;18:940-944.

72. Lorente JA, Landin L, De Pablo R, Renes E, Rodriguez-Diaz R, Liste D.Effects of blood transfusion on oxygen transport variables in sepsis. Crit CareMed. 1993;21:1312-1318.

73. Robbins JM, Keating K, Orlando R, Yeston NS. Effects of blood transfusionon oxygen delivery and consumption in critically ill surgical patients. ContempSurg. 1993;43:281-285.

74. Steffes CP, Bender JS, Levison MA. Blood transfusion and oxygenconsumption in surgical sepsis. Crit Care Med. 1991;19:512-517.

75. Hebert PC, Wells G, Blajchman MA, et al. A multicenter, randomized,controlled clinical trial of transfusion requirements in critical care. N Engl J Med.1999;340:409-417.

76. Marik PE, Sibbaid WJ. Effect of stored-blood transfusion on oxygendel ivery in patients with sepsis. JAMA. 1993;269:3024-3029.

77. Fitzgerald RD, Martin CM, Dietz GE, et al. Transfusing red blood cellsstored in citrate phosphate dextrose adenine-1 for 28 days fails to improvetissue oxygenation in rats. Crit Care Med. 1997;25:726-732.

78. Gabriel A, Kozek S, Chiari A, et al. High-dose recombinant humanerythropoietin stimulates reticulocyte production in patients with multiple organdysfunction syndrome. J Trauma. 1998;44:361-367.

79. Krafte-Jacobs B, Levetown ML, Bray GL, Ruttiman UE, Pollack MM.Erythropoietin response to critical illness. Crit Care Med. 1994;22:821-826.

80. Rogiers P, Zhang H, Nagler J, Neels H, Melot C, Vincent JL. Erythropoietinresponse is blunted in critically ill patients. Intensive Care Med. 1997;23:159-162.

81. Corwin HL, Rodriguez RM, Pearl RG, et al. Efficacy of recombinanterythropoietin in critically ill patients: A randomized, double blind, placebocontrolled trial. Crit Care Med. 1999;27:2346-2350.

DERNEKTEN 14

ULUSAL KAN MERKEZLER‹ VE TRANSFÜZYON TIBBI KURSU I

Transfüzyon T›bb›n›n Dünü Bugünü................................................................Dr. Kaya K›l›çturgay ...........................1Kan Merkezlerinin Yap›s› ve Yönetimi ............................................................Dr. Okan Töre......................................3Hastane Transfüzyon Komiteleri ve Kalite Güvencesi ....................................Dr. fiükrü Cin ......................................7Ülkemizde Kan Merkezlerinin Durumu...........................................................Dr. Ertan Gönen.................................11Dünya Donör Organizasyon Programlar›.........................................................Dr. Nuri Solaz ...................................15Donör Kay›tlar›n›n Haz›rlanmas› ve De¤erlendirmesi.....................................Dr. Fuat Çetinkaya ............................19Donör Seçimi....................................................................................................Dr. Hüsnü Altunay.............................37Flebotomi ve Örneklerin Al›nmas› ...................................................................Dr. Nur Arditi Benzonona .................43Donör Reaksiyonlar› ........................................................................................Dr. Faruk Ayd›n .................................49Tam Kan, Eritrosit, Lökosit ve Trombosit KonsantrelerininHaz›rlanmas› ve Saklanmas› ............................................................................Dr. Atilla Yalç›n.................................55Plazma Komponentleri ve Fraksinasyon Ürünlerinin Haz›rlanmas›,Saklanmas› ve Kullan›m› .................................................................................Dr. U¤ur Anter...................................63Tam Kan ve Eritrosit Konsantrelerinin Kullan›m› ...........................................Dr. Mahmut Bay›k.............................87Lökosit Transfüzyonlar› ...................................................................................Dr. Ercüment Oval› ...........................95Trombosit Konsantrelerinin Kullan›m› ............................................................Dr. ‹hsan Karado¤an .......................101Temel ‹mmünolojik Kavramlar ........................................................................Dr. Tevfik Ako¤lu............................109Eritrosit Antijenlerinin Geneti¤i.......................................................................Dr. Sevgin Biçer ..............................117Kan Gruplar›n›n Saptanmas›nda Kullan›lan Yöntemler veKarfl›lafl›lan Sorunlar ........................................................................................Dr. Nilgün Acar ...............................131Antiglobulin Testler..........................................................................................Dr. Duran Canatan...........................149Direkt Coombs Pozitif Olgular ........................................................................Dr. Gülyüz Öztürk...........................155‹mmün Hemoliz Yapan ‹laçlar .........................................................................Dr. Levent Ündar.............................159Kan Merkezlerinde Kalite Kontrol...................................................................Dr. Yahya Laleli ..............................165Transfüzyon Öncesi Uygunluk Testleri ve Karfl›lafl›lan Sorunlar ....................Dr. N. Banu K›l›ç ............................169Enfeksiyöz Tarama Testlerinin ‹rdelenmesi .....................................................Dr. ‹smail Hakk› Dündar .................185Transfüzyon Öncesi Yap›lmas› Gereken Enfeksiyöz Tarama Testleri..............Dr. O. fiadi Yenen............................191Tarama Testlerinin De¤erlendirilmesinde Karfl›lafl›lan Sorunlar .....................Dr. ‹smail Hakk› Dündar .................207Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlar› .............................................................Dr. Yurdanur K›l›nç .........................219Anaflaktik ve Kutanöz Transfüzyon Reaksiyonlar› .........................................Dr. Eren Erken.................................225Graft Versus Host Reaksiyonu .........................................................................Dr. Semra Paydafl ............................233‹mmünolojik olmayan Di¤er Transfüzyon Reaksiyonlar› ................................Dr. Rikkat Koçak.............................239Kan Merkezlerinde Biyoemniyet .....................................................................Dr. Türkiz Gürsel ............................241

ULUSAL KAN MERKEZLER‹ VE TRANSFÜZYON TIBBI KURSU I I

Aç›l›fl Konferans›..............................................................................................Dr. Kaya K›l›çturgay ...........................1Masif Transfüzyon............................................................................................Dr. Selçuk Ünalm›fler ..........................5Otolog Transfüzyon..........................................................................................Dr. Davut Albayrak .............................8Hastane D›fl› Transfüzyon ................................................................................Dr. Ercüment Oval› .............................9Periferik Kök Hücre Aferezi ............................................................................Dr. Osman ‹lhan ................................12Tromboferez .....................................................................................................Dr. N.Banu K›l›ç ...............................20Hasta Bafl›nda Kan Transfüzyonu ....................................................................Dr. Ahmet Tunal›...............................30Gen Teknolojisi ve Kan Proteinleri ..................................................................Dr. Beyaz›t Ç›rako¤lu .......................33Yapay Kan .......................................................................................................Dr. Tevfik Ako¤lu..............................38Kordon Kan› Bankac›l›¤› .................................................................................Dr. Meral Beksaç...............................42Kan Ürünlerinde Ulusal Yeterlilik....................................................................Dr. Nuri Solaz ...................................46Plazman›n Fraksinasyonu – Viral ‹naktivasyon Yöntemleri ............................Dr. U¤ur Anter...................................51Türkiye K›z›lay Derne¤i Plazma Fraksinasyon Tesisi Projesi .........................Dr. Ertan Gönen ................................59Transfüzyonla Bulaflan Bakteriyal Enfeksiyonlar ............................................Dr. Safiye Helvac› .............................61Kan Bankac›l›¤› ve S›tma.................................................................................Dr. Feridun Gök›rmak .......................69

IndeksKan Merkezi ve Transfüzyon Derne¤i bugüne kadar Sa¤l›k Bakanl›¤› ve üniversitelerle ortak olarak üç adet kurs ve biradet kongre düzenlemifltir. Bu etkinliklerde haz›rlanm›fl olan kitaplar›n konu ve yazarlar› bundan sonraki çal›flmalar›n›zdakolayl›k yaratmas› dile¤iyle sayfa numaralar›na göre s›ralanm›flt›r.Çal›flmalar›n›zda baflar›lar dileriz.

KMTD Yay›n Kurulu ad›na derleyen Dr. Erhun Merdano¤ullar›

15Transfüzyonla Bulaflan Viral Hepatitler ...........................................................Dr. Altunay Bilgiç .............................76Kan Transfüzyonuyla Bulaflan Di¤er Virüsler..................................................Dr. Reflit M›st›k .................................81Multitransfüzyon Yap›lan Hastalarda ‹nfeksiyöz Komplikasyonlar ................Dr. Hüsnü Altunay.............................87Pediatride Genel ve Özel Transfüzyon Problemleri .........................................Dr. M.Akif Yeflilipek .........................92Pediatride Kan Komponentlerinin Kullan›lmas›nda ‹lkeler.............................Dr. Sabri Kemahl› .............................95Fetal Aneminin ‹ntrauterin Transfüzyonla Tedavisi .........................................Dr. At›l Yüksel.................................102Exchange Transfüzyon .....................................................................................Dr. Zümrüt Uysal ............................105Transfüzyon Öncesi Yap›lmas› Gereken Enfeksiyöz Tarama Testleri..............Dr. O. fiadi Yenen ............................114Donör Tarama Testlerinin Seçimi.....................................................................Kadir Sönmez..................................131Kan Gruplamas› ‹le ‹lgili Problemler...............................................................Dr. Nilgün Acar ...............................135Transfüzyon Öncesi Çapraz Karfl›laflt›rma ve Sorunlar ...................................Dr. Gülyüz Öztürk...........................144Antikor Varl›¤›nda Transfüzyon.......................................................................Dr. Mahmut Bay›k...........................147Transfüzyonun ‹mmünolojik Etkileri ...............................................................Dr. Levent Ündar.............................155T›bbi Etik Aç›s›ndan Kan ve Kan Ürünlerinin Transfüzyonu..........................Uz. Yeflim Ifl›l Ülman ......................157Merkezi Kan Bankalar›n›n Önemi ...................................................................Dr. Meral Sönmezo¤lu ....................175Kan Merkezleri Aras›nda ‹letiflim ....................................................................Dr. Fuat Çetinkaya ..........................180Kan Bankalar›nda Standardizasyon .................................................................Dr. Feza Ota¤ ..................................186Donör Teflvik Programlar› ................................................................................Dr. Halis Akal›n...............................189Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i Çal›flmalar›......................................Dr. Ramazan Uluhan .......................1932857 Say›l› Kan ve Kan Ürünleri Yasas› ve Yönetmelik Üzerine....................Dr. Türkiz Gürsel ............................200Do¤rulama Testleri ...........................................................................................Dr. Çi¤dem Artuk............................203Eritrosit Yüzey Antijenleri ...............................................................................Dr. Meral Beksaç.............................209Acil Transfüzyon ..............................................................................................Dr. R›fat Tokyay..............................218

ULUSAL KAN MERKEZLER‹ VE TRANSFÜZYON TIBBI KURSU I I I

Kan Merkezleri ve ‹stasyonlar›nda Toplam Kalite Yönetimi...........................A. Kadir Sönmez.................................1Kan Merkezi Müdürünün Görev ve Sorumluluklar› ........................................Dr. Gülyüz Öztürk...............................5Kan Merkezlerinde Hemflirelerin ve Teknisyenlerin Görevleri ......................Dr. Davut Albayrak .............................7Kan Merkezi Donan›m ve Standartlar›.............................................................Dr. N. Banu K›l›ç ..............................13SOP (standart Operating Procedures) ve Haz›rlanmas›....................................Dr. Nilgün Acar .................................23Solvent Deterjanla Viral ‹naktivasyon Yap›lm›fl Taze Donmufl Plazma...........Dr. U¤ur Anter...................................59Kan Bankac›l›¤›nda Otomasyon ve Teknolojik Yenilikler ...............................Dr. M. Bay›k-Dr. Sönmezo¤lu ..........65Lökositten Fakir Kan Komponentleri ..............................................................Dr. Dr. Zümrüt Uysal ........................69Trombosit Ürünleri ve Trombosol....................................................................Dr. Gülsüm Özet ...............................75Transfüzyonun Enfeksiyöz Komplikasyonlar›:Bakteriyal ve Parazitik Bulafl ...........................................................................Dr. Hüsnü Altunay.............................79Transfüzyon Viral Bulafl...................................................................................Dr. Esra Alp Karakoç ........................85Prionlar .............................................................................................................Dr. Reha Masatl› ...............................99Yeni Testler Gerekli mi?...................................................................................Dr. O. fiadi Yenen ............................119Kan Bankac›l›¤›nda Kay›t Sistemleri ve Bilgisayar kullan›m› ........................Dr. Fuat Çetinkaya ..........................125Kan Bankac›l›¤›nda Kay›t Sistemleri ve Bilgisayar kullan›m› veElektronik ‹letiflim............................................................................................Dr. Davut Albayrak .........................133Donör Kazan›m Program› ................................................................................Dr. Atilla Senih Mayda....................135Hasta ve Donör Haklar›....................................................................................Av. A. Zerrin Güler..........................141Kan Bankac›l›¤›nda Sosyal Kurumlarla ‹liflkiler .............................................Dr. Nuri Solaz .................................145Kan Bankac›l›¤› ve Medyan›n Sorumlulu¤u....................................................Gazeteci Sibel Günefl ......................147Mezuniyet Öncesi Transfüzyon T›bb› E¤itimi .................................................Dr. Sabri Kemahl› ...........................151Diyaliz Hastalar›nda Anemi ve Kan Nakli .......................................................Dr. Emel Ako¤lu .............................155Talasemili Hastalarda Kan Transfüzyonu.........................................................Dr. Duran Canatan...........................159Solid Organ Transplantasyonlar›nda Kan Transfüzyonu..................................Dr. Mehmet fiükrü Sever.................165Kök Hücre Transplantasyonlar›nda Transfüzyon.............................................Dr. Ercüment Oval› .........................173Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlar› ....................................................Dr. Mehmet Akif Yeflilipek .............177Kan ve Kan Ürünlerinin Ifl›nlanmas›................................................................Dr. Sevinç Y›lmaz ...........................179Transfüzyon ve ‹mmünodilüsyon.....................................................................Dr. Levent Ündar.............................183Kardiyovasküler Cerrahide Kan ve Kan Koömponentlerinin Seçimi ..............Dr. ‹hsan Karado¤an .......................187Ekstrakorperiyal Dolafl›m ve Sorunlar› ............................................................Dr. Ömer Beyaz›t ............................191Anestezi Yönünden Kan veKan Komponentlerinin Transfüzyonu Endikasyonu ........................................Dr. Tülin Aydo¤du...........................197Kalp Cerrahisi Yap›lan Hastalarda Kanama Nedenleri ve Tedavisi .................Dr. Cengiz Türkay...........................207Human ‹mmunodefiency Virus (HIV) Aç›s›ndanDonör Kanlar›n›n Taranmas› ............................................................................Dr. Gülden Y›lmaz ..........................217Donör Tarama Testlerinin Uygulan›fl› ve Sorunlar...........................................Dr. Feza Ota¤ ..................................221

16Kan Bankac›l›¤›nda Sosyal Sorunlar................................................................Dr. Banu K›l›ç .................................229Transfüzyon Komplikasyonlar› ........................................................................Dr. Meral Sönmezo¤lu ....................235Transfüzyon Komplikasyonlar› ........................................................................Dr. Mahmut Töbü............................237Afetlerde Gönüllü ‹lk Yard›m – Sa¤l›k Ekiplerinin Oluflturulmas›,Temel Yaklafl›mlar ............................................................................................Dr. Feridun Çelikmen......................245Savafl ve Felaket Anlar›nda Kan Bankas›nda Çal›flan HemflirelerinFelaket Bölgesinde veya Çal›flt›¤› Merkezdeki Görev veSorumluluklar› ........Hem. Meltem Eren ..........................247Savafl ve Tabii Felaket Anlar›nda Kan›n Toplanmas› ve Da¤›t›lmas› ..............Dr. U¤ur Anter.................................249Savafl ve Tabii Felaket Anlar›nda Kan›n Toplanmas› ve Da¤›t›lmas› ..............Dr. Tansel Erke................................251

1. ULUSAL KAN MERKEZLER‹ VE TRANSFÜZYON TIBBI KONGRES‹

Basic requirements for an effective education of nurses andtechnicians in Transfusion Medicine................................................................Dr. Umberto Rossi...............................3The detection and identification of red cell alloantibodies ..............................Dr. Geoff Poole .................................21Kan grup antijenleri mikroorganizma iliflkisi, poliaglütinasyon ......................Dr. fiadi Yenen...................................33Regülasyon ve standartlar / Sa¤l›k Otoritesinin Rolü...................................Kadir Sönmez....................................49Regülasyon ve standartlar / ISO ve Akreditasyon ........................................fieyda Keskin.......................................“Regülasyon ve standartlar / Yasal Durum .....................................................Adem Keskin.......................................“Kan Merkezi Klinik ‹liflkisi / Sorunlar ve Çözümleri....................................Dr. Davut Albayrak ...........................53Kan Merkezi Klinik ‹liflkisi / Hastane Transfüzyon Komiteleri....................Dr. ‹hsan Karado¤an .........................57Kan Merkezi Klinik ‹liflkisi / Klinisyene yönelik hizmet içi e¤itim..............Dr. Ramazan Uluhan .........................63Otolog Transfüzyon / Preoperatif Donasyon..................................................Dr. Abdurrahman Kara ......................67Otolog Transfüzyon / Akut normovolemik hemodülüsyon............................Dr. Yasemin Günefl............................71Otolog Transfüzyon / Cell salvage .................................................................Dr. Mahmut Töbü..............................81Otolog Transfüzyon / Pediyatride otolog transfüzyon....................................Dr. Zümrüt Uysal ..............................89Antikor tarama tan›mlama testleri / Temel prensipler.................................Dr. Gülyüz Öztürk.............................91Antikor tarama tan›mlama testleri / Standart yöntemler .............................Dr. Önder Arslan ...............................99Antikor tarama tan›mlama testleri / Elüsyon, adsorbsiyon .........................Dr. Osman Özcebe ..........................103Donörde aferez uygulamalar› / Tromboferez ................................................Dr. Meral Sönmezo¤lu ....................107Donörde aferez uygulamalar› / Ba¤›fl plazmaferez .......................................Dr. Banu K›l›ç .................................113Donörde aferez uygulamalar› / Kök hücre aferezi ........................................Dr. Sema Anak.................................117Donörde aferez uygulamalar› / Multipotent aferezi ......................................Dr. Ercüment Oval› .........................123Donör tarama testleri / Epidemiyoloji ...........................................................Dr. Hüsnü Altunay...........................125Donör tarama testleri / Destekleyici testler ve moleküler tan› ......................Dr. Feza Ota¤ ..................................131Donör tarama testleri / Standartlar ................................................................Dr. Yasemin Heper ..........................137Donör tarama testleri / Kalite Kontrol...........................................................Dr. Gülden Y›lmaz ..........................141Kan bankac›l›¤›nda kalite kontrol;anti-serum ve reagentler, komponentler ve ekipman .......................................Dr. Nilgün Acar ...............................145

Dr. Esra KarakoçDr. Eflref Ç›narDr. Nuri SolazDr. Sevinç Y›lmaz

‹mmunohematolojik sorunlar: problem olgular ve çözümleri..........................Dr. Zafer Gülbafl..............................165Dr. Türker ÇetinDr. Mehmet Akif YeflilipekDr. Kadri YamaçDr. Gülsüm Özet

Donör seçimi ve donör reaksiyonlar› ...............................................................Dr. Filiz Büyükkeçeciler .................165Dr. U¤ur AnterDr. Atilla MaydaDr. Duran CanatanDr. Erkan ErgenDr. Erhun Merdano¤ullar›

KMTD; Amac›, neler yap›ld›? Neler yap›labilir? Sorunlar, çözüm önerileri...Dr. Mahmut Bay›k...........................185Dr. Ramazan Uluhan

Kan Merkezlerinde kay›t ..................................................................................Dr. Fuat Çetinkaya ..........................199Örnek alma, flebotomi, donör seçimi...............................................................Dr. Nur Arditi Benzonana ...............205Kan gruplar›n›n saptanmas›..............................................................................Dr. Reha Masatl› .............................217Cross-match......................................................................................................Dr. Mine Ifl›k ...................................239Coombs testleri.................................................................................................Dr. Rukiye Berkem .........................247‹nfeksiyöz tarama testleri .................................................................................Dr. Nafiz Koçak ..............................259Kan bankalar›nda bio-emniyet .........................................................................Dr. Nigar Ertu¤rul ...........................265