Türkiye’de kan

bankacılığı ve

transfüzyon tıbbı eğitimi

Dr.A.Esra KARAKOÇ

S.B.Ankara EAH

IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi, 14-18.12.2011

Güncel durum/..

� Ruhsatlı BKM sayısı = 15 (Türk Kızılayı)

� Ruhsatlı süreli BKM sayısı = 65 (aynı zamanda TM

ruhsatlı)

� Ruhsatlı TM sayısı = 838

� Ruhsatlı KBM sayısı = 56 (Türk Kızılayı)

Kapsam/..

� Mezuniyet öncesi, mezuniyet sonrası ve

sürekli eğitim

� Doktor, hemşire, teknisyen

2.5.2007 tarih, 5624 sayılı “Kan ve Kan Ürünleri Kanunu”

� Yönetmelik � MADDE 7 – (1) Bu Kanunda kurulması öngörülen transfüzyon

merkezi, kan bağışı merkezi ve bölge kan merkezlerinin kurulması, cihaz, malzeme ve personel standartlarının belirlenmesi, birbirleriyle olan ilişkileri ile çalışma usûl ve esaslarının tespiti, uygulayacakları kalite güvence programlarına dair usûl ve esaslar, ruhsat alınması ile bedelleri ve iptaline ilişkin usûl ve esaslar, plazma ürünleri üretim tesisinin kurulma ve işletilme esasları ile sair hususlar, Kan ve Kan Ürünleri Kurulunun çalışma usûl ve esasları Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

4.12.2008 tarihli “kan ve kan ürünleri yönetmeliği”

� Hizmet birimi sorumlusu

� Madde 12 – (1)

a) Hizmet birimleri sorumluları; Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp

doktoru veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı kursu sertifikasına

sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı konusunda yüksek lisans yapmış tıp

doktoru olmalıdır.

b) BKM laboratuvar sorumlusu; kendi uzmanlık dalı müfredat programında laboratuvar

eğitimi almış Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru olmalıdır.

c) BKM birim sorumluları için ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl çalışmış

olmak şartı aranır.

d) TM ve KBM’ye atanan birim sorumluları (a) bendinde belirtilen şartları taşımamaları

halinde atamalarını takip eden altı ay içinde Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve

transfüzyon tıbbı sertifikası kursuna katılması ve sertifika alması zorunludur.

4.12.2008 tarihli “kan ve kan ürünleri yönetmeliği”

� Hizmet birimi personeli

� Madde 13 – (1) Hizmet birimi faaliyet alanı kapsamında /////////////

konularında doğrudan görev alan yeterli sayıda uygun eğitim almış, deneyimli personel

bulundurur. Her hizmet biriminde;

a) 12nci maddede tanımlanmış niteliklere sahip sorumlu,

b) Teknik, idari ve kalite konularından sorumlu personel,

c) Hizmet biriminin kapasitesine göre yeterli sayıda teknik, idari ve kalite personeli bulunur.

(2) Hizmet birimi personelinin görev ve sorumlulukları rehberde tanımlanır. Personel rehberde

belirtilen niteliklere sahip olmalıdır.

(3) Hizmet birimi personelinin eğitimi yönetim tarafından planlanır, eğitim programının içeriği

belirlenir ve kayıtları tutulur. Personel yeterliliği, düzenli olarak değerlendirilir ve kayıtları

tutulur.

Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 2011

� Hizmet birimi sorumlusu

� Hizmet birimi personeli

� Laboratuvar yöneticisi

� Doktor

� Kalite yönetimi sorumlusu

� Kalite kontrol teknikeri

� Laboratuvar teknikeri

� Biyomedikal teknikeri

� Bilgisayar teknikeri

� Teknisyen

� Flebotomist

� Kan bağışı kazanım personeli

Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 2011

� Hizmet birimi sorumlusunun nitelikleri

� BKM, TM, KBM

� Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine ve Bakanlıkça verilen kan

bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikasına sahip uzman tıp doktoru

veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı

sertifikasına sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı

konusunda yüksek lisans yapmış tıp doktoru

� BKM için ayrıca ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl

çalışmış olması

Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 2011� Hizmet birimi personelinin nitelikleri

� Kalite yönetimi sorumlusu

� Üniversitelerin sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının tıbbi laboratuvar teknikerliği bölümü, yüksek hemşirelik okulu

� Kalite kontrol teknikeri

� Üniversitelerin hemşirelik okulu, sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının tıbbi laboratuvar teknikerliği, sağlık memurluğu bölümü

� Laboratuvar teknikeri

� Üniversitelerin sağlık hizmetleri meslek yüksek okullarının tıbbi laboratuvar teknikerliği bölümü

� Biyomedikal teknikeri

� Üniversitelerin biyomedikal ile ilgili eğitim veren yüksek okulları

� Bilgisayar teknikeri

� En az iki yıllık meslek yüksek okulları (bilgisayar, elektrik, elektronik bölümleri)

� Teknisyen

� Elektrik, elektronik, inşaat, tesisat işleri ile ilgili yüksek okul veya meslek liseleri

� Flebotomist

� Hemşirelik okulları veya üniversitelerin sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının sağlık memurluğu bölümü veya tıbbi laboratuvar

teknikerliği bölümü

� Kan bağışı kazanım personeli

� Üniversitelerin sağlıkla ilgili eğitim veren fakülteleri

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitiminin başarılı olması için temel gerekler

� Transfüzyon tıbbı uzmanlık eğitiminin tanımının yapılmış olması

� Yeterli sayı ve nitelikte transfüzyon tıbbı uzmanının bulunması

� Ulusal düzeyde, gönüllü, karşılıksız, düzenli kan bağışı organizasyonunun

gerçekleşmiş olması

� Güvenli kan hedefi için faaliyet gösteren ulusal ve uluslar arası kuruluşlarla

işbirliği

� Kan bankacılığı ve transfüzyon hizmetlerinin ulusal organizasyonunda kalite

prensiplerinin yerleştirilmiş olması

� Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında ulusal düzeyde hekim dışı sağlık

personeli eğitim müfredatının oluşturulması

Transfüzyon tıbbı uzmanının tanımı-Prague15.Ekim.1991, 3.ISBT bölgesel kongresi

“the specialist in transfusion medicine is a medically qualified person, having a

thorough knowledge and sound experience of clinical medicine and laboratory

medicine, having achieved a specific training in general haematology,

immunology and blood transfusion practice, who is capable to ensure a

maximum of efficacy and safety –for the donor and for the recipient- for any

procedure of blood transfusion, who is responsible for the planning and

organisation of the collection, preparation, storage, distribution and optimal use

of blood and blood products under a controlled scheme of quality assurance,

who can assist and advice on any diagnostic and therapeutic problem of

patients requiring transfusion, who is actively participating in research and

development and who is able and willing to teach transfusion medicine further

to doctors, medical students and any other collaborating professionals.”

Güncel durum/..

� Uzmanlık eğitimi yok

� Yüksek lisans programları mevcut; müfredat

standart değil

Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimi-Barselona, 1993, 4.ISBT bölgesel kongresi

� Mezuniyet öncesi tıp eğitiminde transfüzyon tıbbı minimum ortak

Avrupa müfredatı önerisi

� Altı yıllık toplam teorik ve pratik eğitim süresinin %2’lik kısmının, temel

ve dahili bilimler içinde transfüzyon tıbbı ile ilgili bilgi ve becerilerin

kazandırılmasına ayrılması

� 5500 saatlik Avrupa müfredatının 110 saati

� %50 temel bilimler, ilk 2-3 yıl; %50 klinik (dahili-cerrahi) bilimler, son 3

yıl

� Derslerin verilmesinde BKM, KBM, TM sorumluları ile işbirliği yapılması

� Klinik bilimlerdeki %50’lik kısmın %5’inin kan hizmet biriminde

geçirilmesi

Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimi. Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kursu (III), 1999 / II.Ulusal kan merkezleri ve

transfüzyon tıbbı kongresi 2007 karşılaştırma

1Hematoloji 4Kocaeli 1999

Aynı2007

4İmmünoloji, hematoloji2,3,42007

4Dahiliye 42007

5+stajPediatri, hem.,anest.4,5,6Ankara 1999

Aynı2007

2007

1999

1999

1999

Değerlendirme yılı

5Pediatri, dahiliye, hematoloji, genel cerrahi, mikrobiyoloji

3,4,5,6

2Hematoloji 4Karadeniz Teknik

2Hematoloji 4Hacettepe

2Hematoloji3Akdeniz

Saat Ders Dönem (yıl)

Fakülte

Kemahlı S. Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimi. Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kursu (III),

Antalya, 31 Ekim-5 Kasım 1999

1Hematoloji 4Trakya

1Genel cerrahi3Selçuk

1Hematoloji 4Osmangazi

1Hematoloji 4İÜ

2Hematoloji 4GATA

1Hematoloji 4Fırat

1Hematoloji 3Çukurova

1Hematoloji4Atatürk

Saat Ders Dönem (yıl)Fakülte

Berkem R. Transfüzyon tıbbında temel eğitim . II. Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kongresi,

Antalya, 15-19 Kasım 2007

5 saatPediatri, dahiliye, hematoloji, genel cerrahi, mikrobiyoloji

3,4,5Harran

3 saatDahiliye 3Yeditepe

2 saatDahiliye 4Marmara

4 saatTıbbi mikrobiyoloji3Mersin

4 saatPediatri, dahiliye4Süleyman Demirel

Seçmeli staj

10 iş günü

Seçmeli stajı içinde 2 iş günü

Kan merkezi

Enfeksiyon Hst

5Uludağ

9 saat

4 saat

Pediatri, dahiliye, KHD, anestezi

Kan merkezi

Güvenli kan özel çalışma modülü

1,4,5

2,3

(her akademik yılda iki dönem)

Ege

Saat Ders Dönem (yılı)Fakülte

2010-2011

Mikrobiyoloji rotasyonu

-2 saat

2 saat

III

IV

�ABO ve diğer kan grupları

�Transfüzyon öncesi uygunluk testleri

�Kan komponentlerive kullanım endikasyonları

�Transfüzyon reaksiyonları

HU

Resmi kan merkezi rotasyonu yapan uzmanlık alanıyok; mikrobiyoloji 2 ay

2 saat (kan grubu antijenleri)

2 saat

2 saat

II

III

�Kan grubu antijenleri, crossmatch testi vb.

�Kan transfüzyonu

KTÜ

Uzmanlık eğitimi

Pratik Teorik saatiDönemi Ders adıMezuniyet öncesi

2010-2011

Her yıl Nisan ve Eylül aylarında iki kez 6 saat teorik, 1 saat pratik, zorunlu eğitim

1 saat

2 saat

1 saat

6 saat

II

V

�Kan grupları

�Enfeksiyon hastalıkları seçmeli stajı içinde (1.5 günlük program)

Uludağ

-1 saat 4 saatIII

IV

�Kan grupları

�Kan komponentleri

�Transfüzyon endikasyonları

�Transfüzyon reaksiyonları

Yeditepe

Uzmanlık eğitimi

Pratik Teorik saatiDönemi Ders adıMezuniyet öncesi

Mikrobiyoloji

Dahiliye

Hematoloji yan dal

�1 saat

�1 saat

�II ve III (gönüllüözel çalışma modülü)

�IV

�V

�Kan yoluyla bulaşan hastalıklar

�Donörkazanım kampanyaları

�Transfüzyon tıbbı

�Transfüzyon reaksiyonları

Ege

Mikrobiyoloji�2 gün pratiğin bir kısmı kan gruplaması

�1 saat

�1 saat

�1 saat

�1 saat

�II (solunum ve dolaşım sistemleri ders kurulu)

�III (hemapoetiksistem ders kurulu)

�IV (dahiliye ve pediatri)

�Kan gruplarıve transfüzyon

�Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı seçmeli stajı

�Kan transfüzyonu

Gazi ÜTF

--4 saatIVKan bankacılığı ve transfüzyon

Antalya

Uzmanlık eğitimi

Pratik Teorik saatiDönemi Ders adıMezuniyet öncesi

Güncel durum/..

� Süre ve kapsam olarak standart değil

� Avrupa transfüzyon tıbbı (minimum) müfredat

önerilerinin gerisinde

Sertifikalandırma ile ilgili mevzuat/

� Kan merkezlerinde ve istasyonlarında görev yapan hekim dışı

sağlık personelinin eğitimine ve sertifikalandırılmasına dair

yönerge (19.10.2001)

� Kan merkezlerinde ve istasyonlarında görev yapacak sağlık

personelinin eğitimine ve sertifikalandırılmasına dair tebliğ

(04.06.2006)

� Kan hizmet birimlerinde görev yapacak sağlık personelinin

eğitimi ve sertifikalandırılmasına dair tebliğ (31.12.2009)

1992’den bu yana farklıprogramlar kapsamında 4276 hekim dışı sağlık personeli sertifikalandırıldıSertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor

Hizmet biriminde çalışan hekim dışı personelin eğitimi

Farklı programlarda toplam 321 pratisyen hekim sertifikalandırıldıSertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor

Hizmet biriminde çalışan hekimlerin eğitimi

Sağlık BakanlığıÜniversitelerEğitim ve Araştırma HastaneleriBölge Kan Merkezleri

Đlk kez 2011’de yapıldı; 80 uzman eğitildiSertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor

Hizmet biriminde çalışan veya görevlendirilen uzman hekimlerin eğitimi

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında sertifikalı eğitim, yetkinliğin ölçülmesi ve sertifikalandırma

Sorumlular Mevcut durumEğitimin kapsamı /

eğitilenler

Eğitimin tanımı

EK1.BKM, TM ve KBM’de görev yapan hekim dışısağlık personelinin eğitimini verecek kan

merkezlerinin değerlendirme formu

3-Teknik Donanım4-Kullanılan Yöntemler5-Kan Ürün Đşlemleri 6-Eğitimci ve Nitelikleri7-Son beş yıl içinde yayımlanan akademik

çalışmalar

e)Görevli hemşire sayısı(sertifikalı sayısı)...........

d)Görevli laboratuvar teknisyeni ve sayısı (sertifikalı sayısı).........

c)Görevli Pratisyen hekim Sayısı(sertifikalı sayısı).............

b)Görevli Uzman Hekimlerin dalı ve Sayısı.................

a)Sorumlu Hekimin Uzmanlık Dalı .......................

2-Personel Durumu:

1-Kan Merkezinin Adı:

Ek 2. Sertifikalandırmaya esas eğitim programlarının süreleri

1 ( Bir ) ay teorik ve pratikKan bağış merkezinde çalışacak olanlar için Flebotomist (hemşire, sağlık memuru)

Hekim dışı sağlık personeli Flebotomist

2 ( Đki ) ay teorik ve pratikBölge kan merkezi ve transfüzyon merkezinde çalışacak olanlar için

Hekim dışı sağlık personeli

5 ( Beş ) ay teorik ve pratikBölge kan merkezi ve transfüzyon merkezinde çalışacak olanlar için

1 ( Bir ) ay teorik ve pratikKan bağış merkezinde çalışacak olanlar için

Pratisyen hekim

1 ( Bir ) ay teorik ve pratikUzman hekim eğitim süreleri

Ek 3. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli görev ve sorumluluklarına esas teşkil eden teorik konularda uygulama saati

11111Kan komponentleri saklanması / taşınması

12211Kan komponentleri tanımlama / hazırlama

11111Flebotomi

22222Donör seçimi ve donör kazanım programları - II

22222Donör seçimi ve donör kazanım programları - I

22222Diğer kan grupları

11111Rh kan grup sistemi

33333ABO kan grup sistemi

11111Kan Bankacılığı ve Transfüzyon tarihçesi

Flebo

Laboratuar

personeli

Bölge kan

merkezi ve

Transfüzyon

merkezinde

çalışan hekim

Kan bağış

merkezinde

çalışan

hekim

Uzman

hekim Konusu

Ek 3. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli görev ve sorumluluklarına esas teşkil eden teorik konularda uygulama saati

11111Kan bankası denetlemesi – denetlemeye hazırlık

--1-1Trombosit alloimmünizasyonu ve transfüzyonu

33333Transfuzyon reaksiyonları ve komplikasyonları

-11-1Pediatride transfüzyon

11111Transfüzyon endikasyonları ve ürün seçimi

-11-1Yenidoğanda immunohematolojik testler

-1111Mikrobiyolojik doğrulama testleri

11111Mikrobiyolojik tarama yöntemleri – I

22222Transfüzyonla bulaşan enfeksiyon hastalıkları

Flebo

Lab

personeli

Bölge kan

merkezi ve

Transfüzyon

merkezinde

çalışan hekim

Kan bağış

merkezinde

çalışan

hekim

Uzman

hekim Konusu

Ek 4. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli kan bankacılığı pratik

ders programında yapılması gereken en az uygulama sayısı

-1***1***-1***Kan Merkezlerinde SOP hazırlama

--1**--Donör kazanım programları

--2*-2*Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçler-şartname hazırlama

5550505Bağışçı aferez uygulama

101001001010Mikrobiyolojik tarama doğrulama yöntemleri

-1010-10Antikor tarama ve tanımlama, uygunluk testleri

200-5050-Flebotomi

10100101010Kan bileşenleri hazırlama (Eritr., tromb., TDP.)

2502025025020Donör değerlendirme

502502505050ABO kan grup sistemi / Rh kan grup sistemi

Fleboto

Lab

personeli

Bölge kan

merkezi ve

Transfüzyon

merkezinde

çalışan

hekim

Kan bağış

merkezinde

çalışan hekim

Uzman

hekim Konusu

Ek 5. Bilgi ve beceri değerlendirme formu

� Kurs teorik notu

� Kurs pratik notu

Son eğitim dönemi//

� 2011 yılı 1. dönem

� TM’de çalışan uzman hekim eğitimi: 1 ay (21.Şubat.2011-22.Mart.2011)

� BKM ve TM’de çalışan pratisyen hekim eğitimi: 5 ay(21.Şubat.2011-22.Temmuz.2011)

� KBM’de çalışan pratisyen hekim eğitimi: 1 ay (21.Şubat.2011-

22.Mart.2011)

� KBM’de çalışan hekim dışı sağlık personeli: 1 ay(21.Şubat.2011-22.Mart.2011)

� Hekim dışı sağlık personeli: 2 ay (21.Şubat.2011-22.Nisan.2011)

Avrupa Konseyi, 1967 Strasbourg Anlaşması, hemşirelik müfredatı TT temel teorik ve pratik eğitimi

önerisi (Rossi, I.Ulusal kan merkezleri ve TT kongresi, 2000)

4600170015201380Toplam

1750

2850

450

1250

320

900

380

700

Genel hemşirelik eğitim müfredatı

Teorik eğitim

Pratik eğitim

138 (%3)525036Toplam

46

92

10

42

20

30

16

20

Transfüzyon tıbbı

Temel teorik eğitim

Pratik eğitim

Toplam

Saat

3.Yıl

Saat

2.Yıl

Saat

1.Yıl

Saat Tanım

21.Ağustos.2010 S.B.Sertifikalı eğitim yönetmeliği

� Başvuruların Bakanlık ilgili birimleri ve İl Sağlık Müdürlüklerine

yapılması

� Sertifikalı eğitim alanı için “sertifikalı eğitim bilim komisyonu” kurulması,

� Sertifikalı eğitim ve eğitici eğitimlerinin nitelikleri, eğitim sonunda

uygulanacak sınavların usul ve esasları, sertifikaların geçerlilik süresi

ve yenilenmesi ile ilgili standartlar, eğitici ve eğitim sorumlularının

niteliklerinin belirlenmesi

� Tebliğ ile eğitim merkezlerinin açılma ve çalışma usul ve esaslarının

belirlenmesi

Güncel durum/..

� Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikası

� Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitici sertifikası

� Denetçi sertifikası

Uzmanlık eğitiminde kan merkezi rotasyonu uygulamaları (zorunlu rotasyonlarda ve müfredatta yer almayan, kurumsal farklılık gösteren uygulamalar)Hastanelerde transfüzyon komiteleri faaliyetleri kapsamında düzenlenen eğitimler

Asistanların eğitimi

Hemşirelerin eğitimi

SB-TKMTD-TKV eğitim seminerleriHastanelerde transfüzyon komiteleri faaliyetleri kapsamında düzenlenen eğitimler

Klinisyenlerin eğitimiKanı kullananların eğitimi

Sağlık BakanlığıÜniversitelerEğitim ve Araştırma HastaneleriTransfüzyon Komiteleri

Sorumlular Mevcut durumEğitimin kapsamı /

eğitilenler

Eğitimin tanımı

Sağlık BakanlığıAnkara ve Đstanbul illerinde birer kez yapılan denetçi eğitimleri ile 213 kişi eğitildiSertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor

Đl bazında denetim ekibinde yer alan il sağlık müdürlüğüpersoneli ve transfüzyon merkezi sorumluları

Denetçilerin eğitimi

Sorumlular Mevcut durumEğitimin kapsamı /

eğitilenler

Eğitimin tanımı

Son söz/..

� Transfüzyon tıbbı nasıl öğrenilir?

� Öğrenmek için öğretmek yeterli midir?

� Pasif ders anlatımından aktif öğrenmeye geçiş nasıl sağlanır?

� Öğrenenin, transfüzyon tıbbı pratiği ile ilgili problemleri

� tespit etmesini,

� analiz etmesini ve

� çözümlenmesine katkı sağlamasını

� destekleyen bilgi, beceri, tutum ve değerlerle donatılması hedefine nasıl ulaşılır?

� TT uzmanı:

� transfüzyon gereken hastaların tanı ve tedavi sorunlarına katkı sağlayabilen;

� TT alanında AR GE’ye katkı verebilen;

� TT’yi tıp öğrencilerine, bu tedavi yöntemini kullanan tüm sağlıkçılara öğretmeyi isteyen ve gayret eden///