21 günde N L P - gavurgeci.com · 1 Önsöz Yıllar önce NLP (Sinir Dili Programı)'nın sertifikalı eğitmeni olmak için NLP eğitmenliği eğitimine katıldık

21 günde N L P

w w w . y i n e d e f o r u m . c o m

1

Önsöz

Yıllar önce NLP (Sinir Dili Programı)'nın sertifikalı eğitmeni olmak için NLP eğitmenliği eğitimine katıldık. Eğitimin kendisi insana meydan okuyordu, heyecan vericiydi ve biraz da ruhunuzu harekete geçmesi için kışkırtıyordu. En unutulmaz olaylardan biri, Richard Bandler'in NLP'yi tanımlamamızı ve açıklamamızı istemesiydi. Eğitmenlerin büründüğü sessizlik görülmeye değerdi.

NLP, öylesine geniş bir alandı ki basit tanımlarla, anlatılamıyordu. Dr. Harry Alder ve Beryl Heather NLP pratisyenlerinin Duygularını sentezlediler ve alana yeni bir netlik kazandırdılar.

her birimiz çok özel yeteneklere sahip bireyleriz. Harry ve Beryl ött. eleştiricileri olmamakla birlikte, onların NLP'yi bir adım ileri götürmek konusunda çok büyük rolleri vardır. Onların ça-küdı r" Konuyu geniş katılımcılar için açık, net ve ulaşılabilir

• " büyük bir başarıdır. Geçmişte NLP çok sınırlı bir kitlenin özellikle terapistlerin kullandığı bir şeydi. 21 Günde NLP'nin yayınlanmasıyla, şimdi perde açıldı ve halk bu heyecan verici ve sınırları ortadan kaldırıcı teknolojiyi paylaşmaya davet edildi.

Bu kitabı okuduğunuz zaman, NLP yalnızca orta yaşın ilk dönemlerinde olmuş olacak.

NLP terimi, Richard Bandler ve John Grinder tarafından çalışmalarını kodlamak için yetmişlerin ortalarında kullanıldı. Richard ve John, Santa Cruz da California Üniversitesinde tanıştılar. Richard öğrenciydi ve John da orada ders veriyordu. Biraz para kazanmak için (Efsane böyle başlıyor!) Richard Geştalt Terapi kopyalarını yayına hazırlamaya başladı. O bir dahi olduğundan, terapistin başarılı değişiklikler oluşturmak için yaptığı şeylerin yapısını hızla kavradı. Bu noktaya kadar, terapist bilinçli bir şekilde bundan haberdar bile değildi.

Bu ilk deneyimlerden, Richard ve John bütün NLP'nin üzerine kurulduğu temel metodu geliştirdiler: Örnek alma.

Sonra çok büyük bir şey üzerinde çalıştıklarını fark ettiler. Çünkü ticaret, terapi, spor gibi herhangi bir alana girebilirlerdi ve bu alanda onların başarmalarını sağlayacak olan esas yapıyı bulmuşlardı. Amerikan ordusuyla, büyük spor takımlarıyla, Amerikan hükümetiyle ve büyük şirketlerle çalıştılar.


2

Genel olarak, yeni bir şeyin geniş kitlelerde kabul görmesi için yaklaşık olarak iki nesil geçmesi gerekiyor. İlk fax sistemi 1947'lere kadar dayanırken, evlerde ve işyerlerinde kişisel bilgisayarların kullanılmaya başlanması için ne kadar uzun bir süre geçmesi gerektiğini biliyorsunuz. Bu kitabı okuduğunuz zaman, toplumun doğal akışından 15-20 yıl daha ileride olacaksınız! İşte bu sebeple bu kitabın hayati önemi var. O, John ve Richard'ı vazgeçmek noktasına geldikleri yerde tutup kaldırdı ve NLP ilerleyerek bu günlere geldi; yani toplumun bütün kesimlerinde kabul göreceği bugünlere...

Siz de NLP'nin gelişimine yardımcı olacak bir role sahipsiniz. Onu çevrenizde gözlemlediğiniz dünyaya, mükemmeli örnek olarak göstermek için kullanabilirsiniz. Onu eşinizle daha iyi iletişim kurabilmek, çocuklarınızın daha iyi notlar alabilmesi, kendinize gerçekten istediğiniz bir hayatı kurabilmek ve sizden daha fazla ihtiyacı olanlara hizmet için kullanabilirsiniz. Ona hayatınızın herhangi bir aşamasında katılabilir ve hayatınızı istediğiniz seviyeye çıkarabilirsiniz. Seçim sizin.

Bunu yaptığınız zaman NLP alanı; yaratıcı, yetenekli ve ahlâklı yeni bir şeyler öğrettiği insanları gerçekten önemseyen eğitimciler vasıtasıyla kendi kendini dönüştürmeye devam edecektir Bu kitabın yazarlarının ikisi de böyle insanlardır. Beryl Heather yirmi yıldır oldukça saygın bir eğitmendir. NLP'nin sınırlarını araştırmak için derinlemesine çalışmaktadır ve yeni modeller ve yeni eğitim programları oluşturmak için geçmişi bir tarafa atmaktadır. Birleşik Krallıkta ve bütün dünyada iş sahasına yaptığı katkılardan, NLP ve eğitiminden dolayı oldukça saygı gösterilen bir kimsedir. Başarıları sebebiyle alanımızı en iyi anlayan kişi olduğundan en iyi NLP eğitimcisi seçilmiştir..

Dr. Harry Alder, bir NLP örneği olarak en ideal olandır. Klasik NLP alanında bir dizi veya daha fazla kitap yazmıştır. Harry girdiği herhangi bir alanda anlaşılmaz bir yeteneğe sahiptir, çok değerli bilgiler ortaya çıkarabilir ve onları bir şekilde bizim kolayca kullanabileceğimiz bilgilere çevirir. NLP ruhuyla tamamen bütünleşmiş olan en iyi örnektir. O, hem herkes gibi bir insandır hem de bir Rönesans adamıdır! Onu tanımak ve onu bir iş arkadaşınız saymak büyük bir zevktir. Yeni bin yılı yaşadığımız şu günlerde, bu kitap gelecek için kişisel bir global dönüşümde hayati önemi olan anahtarlar içermektedir. Kim düşünebilirdi ki bundan altmış beş yıl önce, genel semantiğin kurucusu Alfred Korzybski "Science and Sanity" (Bilim ve Makul Düşünüş) adlı eserinde "Harita, vatan değildir." dediğinde, bu kadar doğru anlaşılacaktı. Harita, vatan değildir ve bunu siz daha ilk ünitede


3

anlayacaksınız. Harita sadece bizim bir ülkeyi, bir toprak parçasını yorumlamamızdır ve dünyadaki altı milyar insan içinde bunun farkına varmış olmamız önemlidir. Bu NLP'nin değerliliğini gösterir. Kendi halindeki bu üç kelime (Harita vatan değildir.) bizim alanımızın tüm felsefesini yansıtmaktadır. Böyle bir öncül olmaksızın, NLP anlamsızdır, insanlık için hiçbir ümit kapısı yoktur çünkü bizim haritalarımız gerçek olmayanlara karşın gerçek olduğunu düşündüğümüz, mümkün olmayanlara karşı mümkün olan şeyleri, kim olmadığımızdan ziyade kim olduğumuzu açıklar. Hepimiz "hayat" olarak adlandırdığımız kendi haftalarımızın taslağını çıkaran insanlarız. Sonuç olarak, bütün bu haritalar aynı ülkeye dönmektedir: Kaynağa, yani size.


4

21 GÜNDE NLP

Burada çerçevesi oluşturulmuş olan 21 günlük program hızlı ve son değişiklikleri yapabilmek için size zaman ayarlı bir harita sunar. Aynı zamanda, NLP pratisyeni için gerekli olan pek bilinmeyen incelikleri (meslek sırlarını!) da bu kitapta bulabileceksiniz. NLP alanında ilerlemek isteyenlere ve onu araştıranların hayatlarına bu kitabı değerli bir katkı olarak tüm kalbimizle tavsiye ediyoruz. Onu okurken zihninizin manzarasını araştırıyor olmaktan zevk alın. Onun derinliğini ve zenginliğini keşfedin. Onun rüyalarını fark edin. Gerçekte kim olduğunuzu ve kim olabildiğinizi öğrenin. Ve zamanı geldiğinde bunu paylaşın!

John Overdurf, CAC, Julie Silverthom, MS.

Certifikalı NLP Uzman Eğitmen ve İnsani Sinir Dili Psikolojisi geliştiricilerinden. Ocean City, MB, USA

Giriş

ve

NLP, Sinir Dili Programını simgelemektedir ve insanlar arası diyalog ve kişisel gelişime devrimci bir yaklaşım olarak görü-veya "öfm, T onu "bireysel mükemmelliğin bilimi ve sanatı y(tm) Çalışması" olarak adlandırmaktadır. Bireysel K etme Ve davranma şekli de- Şeklinde Sunar'

Milyonlarca güven "viyelerine ulaşmak için NLP’nın bazı Prensiplerini ve tekniklerini uyguladı.

sonuçlarını öğrenebilir ^ onun uzun süreli Y* hayatını h/htö öğrendiğiniz şeyleri işte, evde veyahutta önce hayatın her, bir anında başarılı olabilmek için uygulayabilirsiniz. Bu konu hakkında sertifikalı pratisyen olmak gerekmiyor Bîraz u fS' - Bu kitap, kadar NLP’nin İçin bütünüyle bir el kitabı olduğu için kullanımı kolay, bir rehber kitap olma şaşırtıcı neuro-psikolojik sisteminize duyduğunuz güvendir. Bir kere sisteme güvendiğiniz zaman -bir bilgisayar veya yazarkasa gibi- ondan en iyi şekilde faydalanmaya başlayacaksınız. Kontrolü sağlayacaksınız. Size bir şey yapma potansiyeli veren, insanı hayrete düşüren zihin -vücud sisteminizin isteklerini gerçekten yapabilmeniz NLP ile mümkün olur. O, hedeflerinizi gerçekleştirebilme alışkanlığınız için de bilinçaltınızı eğitmenizi sağlayacak bir yapı oluşturur.


5

Kendinize Özel El kitabı

Bu kitabın iki temel amacı var. Birincisi, sizi NLP ile tanıştırması olup bunun için ön bilgiye ihtiyacınız yok. Konu hakkında çok az veya hiç bilginiz yokken NLP konuyu diğer dokümanlarda bulamayacağınız şekilde detaylarıyla ele alır. İkincisi, NLP pratisyen sertifikası için tam bir eğitim el kitabıdır ve tamamıyla uluslararası genel sertifika standartlarına uygundur (Pratisyen Aşaması). Aynı zamanda ek olarak bir özet de verildi.

NLP pratisyenlik eğitimi birkaç saatlik bir iştir ve farklı program çeşitleri arasından birini seçebilirsiniz. Örneğin biri, birkaç aya yayılmış bir programda iki güne yayılmış seminerler şeklinde olabilir. Diğeri birkaç hafta içinde yoğun bir çalışmayla tam gün ayırarak yapılabilir fakat ders saati ve içerik değişmemektedir. Uluslararası özet konuları kısaca tanıtır ve eğitimin formunu ve stilini sertifikalı eğitimcilerin insiyatifine bırakır. Böylece farklı eğitimciler kendilerine özel olan bir karaktere ve farklı bir stile sahiptirler. "21 Günde NLP" "Realisation at Stenhouse"un yoğun programını uygulamakla birlikte herhangi bir kılavuz eğitim programına eşlik etmesi için kapsamlı bir el kitabı da sunmaktadır.

Yaşadığımız seminerleri kolayca okunabilen bir kitap şekline çevirmeye çalıştık ve kendi kendine uygulanabilen bir el kitabı oluşturduk. Eğer sertifikalı bir NLP pratisyeni olmak istiyorsanız bu kitabı eğitim el kitabı ve referans kılavuzunuz olarak kullanabilirsiniz. Eğer işinizin veya kişisel hayatınızın seviyesini yükseltmek için NLP hakkında bir şeyler öğrenmek istiyorsanız sadece kitaba çalışın ve egzersizleri yapın.

E-Prime

Bu kitabı E-Prime olarak bilinen stilde yazdık. İngiliz dilinde bu deyim "olmak" fiili olmayan demektir. Dilin en çok kullanılan fiillerinden biri olmasına rağmen birçok belirsizliklere sebep olur. Örneğin, bürokratlar tarafından çok sevilirken modern yazarların hışmına uğramaktan kurtulamayan edilgen yapı bu küçük fiile bağlıdır. 8. günde "Dilin Gücü" bölümünde "olmak" fiilini kullanmanın gizli tehlikelerinden bahsediyoruz ve hem konuşma hem de yazı dilinde E-Prime kullanmanın sayısız faydalarını anlatıyoruz. Onun iletişim üzerindeki alışılmadık etkisi sebebiyle, hatta bu etkinin düşünme şeklimizi de kapsamasıyla, E-Prime NLP ile popüler olmuştur. Bütün NLP tekstleri boyunca onun kullanılıyor olması onu bir adım daha ileri taşımıştır ve kendi kendinize bunun sonuçlarını değerlendirebilirsiniz. En azından bu şekildeki bir kullanımı; bizi görüşlerimizi farklı, belki daha açık bir


6

şekilde ifade etmek konusunda cesaretlendirir. 8. günden sonra bu kullanımı deneyerek biraz eğlenebilirsiniz.

Sözler (Varsayımlar)

Yıllardır NLP bazı görüşleri ve kavramları genel prensipleri olarak benimsedi, bazen de bunlarla varsayımları kastetti. Bunlar bilimsel veya matematiğe ait kanunlarla aynı geçerliliğe sahip değillerdir ve bunları çok sert ve sabit kurallarla ele almanız da gerekmiyor. Bununla birlikte, onlar öğreneceğiniz şeyler için estetik temeller oluşturuyor. Onları kesin doğrular olarak değerlendirmekten ziyade "faydalı" sıfatıyla tanımlayabilirsiniz, ve h. insanların nasıl düşündüğü ve iletişim kurduğu ile ilgilidir. Onların anlamını anladığınızda muhtemelen size sağlıklı bir şey olarak görünmeyecektir. Bununla önemli bir temel oluşmasını sağlayacak. Bunun için öğreneceğiniz NLP tekniklerinden birçoğu gerekecektir.

Bu varsayımlar, sözler için herhangi bir otorite kural yoktur. Bunlar yarım düzine, iki veya daha fazla düzine de olabilir farklı versiyonları ve NLP düşünce okullarını kapsarlar. Bir giriş veya pratisyen seviyesinde eğitim için gerekli olan ihtiyacı karşılayacağını düşündüğümüz 21 tanesini seçtik ve bunun için de 21 günlük kurs süresinin uygun olacağını düşündük. Bilginizi genişletmek ve doğru temeller üzerinde başlamak için her gün bir söz (varsayım) ile tanışacaksınız. Bunların günün konusuyla ilgisi olması gerekmez. Birçok durumda bunlar sayısız alana uyarlayabileceğiniz evrensel anlamlara sahiptirler.

Bazen bu öngörülerin çok net olduğunu göreceksiniz bazen ; de onları bir parça gizemli bulacaksınız. İlk NLP yazılarından bazı günlere ait olanların tamamıyla NLP'nin temel düşüncesini yansıttıklarını göreceksiniz. Bu arada bazılarının seviyesi daha düşüktür ve size diğer ünitelerin kopyası gibi gelebilir. Bir kısmında konuya kısaca değinilirken bazılarında konu uzun uzun açıklanır. Biz de onları buna göre ele aldık. Onları hafızanızda tutmanız iyi olur fakat asıl önemli olan size verilenlerin arkasında var olan anlamı yakalamanız ve bunu pratiğe geçirebilmenizdir.

Bu Kitaptan En iyi Nasıl Faydalanabilirsiniz

Kitabı tamamlamayı istemek koşuluyla ve zamanın elverdiği kadarıyla kendi tarzınıza göre her günün konusuna çalışarak bu kitaptan bir şeyler alabilirsiniz. Alternatif olarak eğer isterseniz, günlük öğrendiğiniz şeylere ve pratik egzersizlere kesinlikle uyarak 21 günde bu kitap üzerinde çalışabilirsiniz. Kitabı kolay anlaşılabilecek bir giriş şeklinde yazdık. Aynı zamanda bir


7

pratisyenin ihtiyacı olacak olan bütün konuları içermektedir ve sizin için gerekli olacağı kadar da derindir.

I.gün, NLP'yi bir bütün olarak size tanıtacak ve bundan,: sonraki her yeni günde, yeni bir konuyla karşılaşacaksınız. Bazı konular tek başına anlaşılıyor olmasına rağmen size tavsiyemi? kitabı size verilmiş olan sıraya göre okumanız.

NLP'nin doğrudan deneyimden daha iyi olduğu gibi oldukça fazla pratik konusu öğreneceksiniz. Basit "Uygulama" alıştırmaları her gün ihtiyaç duyacağınız gerekli pratikleri yapmanızı sağlayacaktır. Egzersizin yapısına bağlı olarak sizinle çalışması için birisini isteyebilirsiniz. Aksi taktirde, kendiniz bir sertifika programına katılırken kitabı da temel el kitabı olarak kullanabilirsiniz. Fakat kitabın hazırlanış tarzı isterseniz kendi başınıza da çalışmanıza imkan verecektir.

İdeal olan, bir ünite okumalısınız ve sonra öğrendiğiniz şeyleri hemen uygulamaya başlamalısınız. Bunu yapmadan da diğer üniteye geçmemelisiniz. Örneğin, eğer kitabı akşam okuduysanız "Uygulama" egzersizini sabah kalkınca yapabilirsiniz. Egzersizleri günlük hayata uyacak şekilde düşündüğümüz için, alışkanlıklarınızı değiştirmeniz gerekmez. Evinizde, işyerinizde veya dışarıda olmanız pek bir şeyi değiştirmez. Alternatif olarak, konunun lezzetine varabilmek için kitabı hızla okumaya başlamayı isteyebilirsiniz. Sonra tekrar geri dönebilir ve programa derinlemesine çalışabilirsiniz. Bu şekilde, gerekli olan zamanı daha doğru tahmin edebilirsiniz ve daha metotlu program yapabilirsiniz. Fakat şunu asla unutmayın: NLP'den faydalanmak için onu sadece "bilmek" değil "uygulamak" gerekir. Bu sebeple pratik egzersizlere çalışmak için kendinizi yerine göre buna zorlamanız gerekecektir.

NLP'ye sağlam bir giriş için, samimi bir şekilde kitabı okuyun ve günlük hayatınızda prensipleri ve teknikleri uygulayın. Bu şekilde daha başlangıçta önemli bilgiler ve yetenekler kazanacaksınız. Kişisel keşfinizin ve potansiyelinizi kullanmaktan doğan memnuniyetinizin tadını çıkarın.


8

I. GÜN

İnsanlar Nasıl Çalışır

Bu ünitenin içerdiği konular:

• Sübjektif (Öznel) Deneyim

• Düşünmek ve Yapmak

• Kişisel Mükemmellik

• Örnek Başarı

• NLP Modeli

Taşınabilir herhangi bir nesne seçin ve onu masanın üstüne koyun. Şimdi rahatlayın ve nesneye odaklanın. Onun sizin için ne ifade ettiğini anlamak için zihninizin onunla bağlantı kurmasını sağlayın. Örneğin, nesnenin rengi sizi çocukluğunuzdaki bazı hatıralara götürüyor olabilir veya şekli hayal dünyanızın kapılarını açar ve bulutlar üzerinde bir şeyler görüyor gibi ya da ateşe bakıyor gibi olabilirsiniz. Nesneyi objektif yani bilinçli olarak görmeyi bırakır bırakmaz gördüğünüz şeyi bilinçaltınızın yorumlamaya başlamasına izin verin. Böylece bazı anlamlar ortaya çıkacaktır. Nesneyi gözlemlemenizin harekete geçirdiği bazı şeyler "zihninize dolacaktır."

İsterseniz gözlerinizi kapatın ve nesneye hayalinizde bakın. Bazı olaylarda nesne ve onun size düşündürdüğü şey arasındaki bağlantıyı fark edeceksiniz. Böyle durumlarda görülen bağlantı dolaylı veya belirsiz de olsa "mantıklı" bir açıklamasını yapabileceksiniz. Diğer durumlarda, bazı bilinmeyen yöntemlerle nesne tarafından net bir şekilde harekete geçirilmiş bile olsa zihninize bunun mantığa ters düştüğü gibi bir düşünce gelebilir.

Bu tarz olaylar genellikle hayal kurduğumuz veya düşüncelerimizi başıboş bıraktığımız zamanlarda olur. Örneğin, araba kullandığımızda geçmişte araba kullandığımız zamanki şeylerle genellikle böyle zihinsel bağlantılar kurarız. Eğer 100 kişi aynı nesneye bakarsa ne olur? Seminerlerde sürekli karşılaştığımız tecrübelerimize dayanarak, en ilgincinden en tuhafına kadar 100 farklı "anlamın" ortaya çıkacağını biliyoruz. Bu bize sözde objektif ve somut olan çevremizdeki dünyaya bakarken, onu işitirken veya hissederken aslında ne kadar sübjektif olabildiğimizi gösteriyor.


9

"Duygularımıza" veya algılarımıza karşı gösterdiğimiz reaksiyonlar davranışımızı yapacağımız şeyi belirler. Her insanın kendine özel olan, gizemli, gizli ve tamamıyla sübjektif olan dış dünyayı yorumlayışları o kişinin kişisel davranışını şekillendirir. Aynı şekilde görürken ve hissederken de farklı hareket edebiliriz. Örneğin, yukarıdaki örnekte verdiğimiz aynı nesne, birey olarak nesneyle özel bağlantıları sebebiyle bir kişiyi üzerken öbürünü çok mutlu edebilir. Davranışlarımızın, bunun sonucu : olarak da elde ettiğimiz şeylerin hepsi sübjektif deneyimlerimize bağlıdır. Bugün, 1. gün, bu önemli görüşlerin bazıları üzerinde düşüneceğiz.

İlk olarak NLP için temel olacak olan bazı bilgilerden ve tanımlardan bahsedeceğiz. NLP, antropolog, Gregory Bateson'ın görüşleri üzerine inşa edildi ve 1970'lerde John Grinder ve Richard Bandler tarafından geliştirildi. Grinder, dilbilimde uzmanlaşırken Bandler'in özel alanı matematik, bilgi teknolojisi ve psikolojiye duyduğu ilgiydi. Temelde ilgilendiği konu insanlararası ( iletişim, "tecrübe" ve mükemmeli gerçekleştirmeye çalışmaktı, Bu konu, insanların nasıl düşündükleri ve davrandıkları konusunda düzenli bir yaklaşım sunuyor. Bu insanlar bunu insan deneyiminin yapısı olarak adlandırıyorlar. Böylece konunun gizemini dağıtırlar ve insanları anlamadaki belirsizliği ve rastlantıyı azaltır. NLP'yi giriş bölümünde "kişisel mükemmelliğin bilimi ve sanatı" ya da "sübjektif deneyim çalışması" olarak tanımlamıştık. Konuşma diliyle ifade edecek olursak "insanların nasıl çalıştığını öğrenmek" olarak tanımlayabiliriz.

NLP etkileyici bir akademik soy ağacına sahip olmaktan gurur duymaktadır. Bununla birlikte, elde ettiği sürekli artan ilginin sebebi daha ziyade davranışlarda ve de bunun sonucunda elde edilen başarılarda gerçekleştirdiği hızlı değişikliktir yani sistemin işe yarıyor oluşudur. O her yerde uygulanabilmektedir. Spor, terapi, eğitim- öğretim, kişisel gelişim ve satış, görüşme, insan kaynakları yönetim , müşteri hizmetleri gibi bir dizi iş alanında kullanılabilmektedir. Her olayda fazlasıyla pratik olması ve sonuç vermesiyle NLP diğer metodolojilerden ayrılmaktadır. Bu kitapta size NLP'nin işinizde, kariyerinizde, evinizde, sosyal hayatınızda ve kişisel gelişiminizde pratik yollarla size nasıl yardım edebildiğini göstereceğiz.


10

Başlangıçta NLP'yi size "kişisel mükemmelliğin bilimi ve sanatı" olarak tarif ettik. Peki ona niçin sanat diyoruz? Bunun sebebi, sübjektif düşünmenin ve bunun uygulanmasının fiziksel bilimlerin kullanmakta olduğu objektif bilimsel metotlara tam olarak uygun olmamasıdır. Aynı zamanda bireyler arasındaki iletişim yeteneklerinin bazı incelikleri bilimden ziyade sanata yakışmaktadır. Çünkü, imkan dahilinde NLP deneyimlere belli bir yapı vermeye çalışmaktadır ve sağlam prensipler, örnekler ve "dil" oluşturmuştur. Kısacası, oldukça sübjektif bir çalışma alanının sınırları içerisinde, aynı zamanda, mümkün olan bilimsel dikkatten de kaçınmamıştır.

Sübjektif (Öznel) Deneyim

Sübjektif deneyim", dış dünyada olduğu kadar zihninizden geçen şeyleri de kapsamaktadır. Hiç kimse gerçekte birisinin nasıl düşündüğünü bilmez; izin verildiği kadarıyla ne düşündüğünü bilebilir. Her birimiz "gerçeği" bildiğimizi düşünürüz. Bundan dolayı "deneyim" (veya hayat) olarak adlandırdığımız şey kişiden kişiye bu kadar büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Her birimiz, kendimize özel ve sübjektif olarak yaşadığımız dünyayı algılarız. Eşyaları farklı görürüz. Hepimiz kendi davranışlarımıza, inançlarımıza ve değerlerimize sahibiz ve bunlar hep birlikte bizim "dünya görüşümüzü" oluştururlar. Belki bizim dünya görüşümüz başka- ' insan- için hiçbir şey ifade etmez ve bazı insanların düşünme ve davranma şekilleri de genellikle bizim 'için mantıklı değildir. Bununla birlikte hiçbirimiz bilim adamlarının "objektif gerçeklik" olarak adlandırabilecekleri tarzda bir tekele sahip değiliz.

Maalesef, dış olaylardan farklı olarak, kendimize özel, sübjektif deneyimlerimizi laboratuvarlarda inceleyemeyiz. NLP bunu kabul eder ve bireylerin yaptıkları şeyi daha iyi yapmalarına yardım etmek için sübjektif deneyimi basitçe anlamamızı sağlar.

Düşündüğümüz şeylerin yaptığımız şeyleri nasıl etkilediği ve bizim nasıl düşündüğümüz konusundaki deneyimleri anlaşılabilir örnekler kullanarak açıklar. Özel olarak, beş duyumuzla algıladığımız şeyleri nasıl anlamlandırdığımızı gösterir. NLP, beş duyumuzla içinde yaşadığımız dünyayı nasıl anlama, algılamaya ve uygulamaya (deneyime) dönüştürdüğümüzü belirler. Bu bizim oldukça sübjektif olan şeyler hakkında daha objektif bağlantılar kurmamızı mümkün kılar. Bu şekilde diğer insanları daha iyi anlayabiliriz, daha etkili bir iletişim geliştirebiliriz ve hayatımızın kontrolünü daha fazla elimizde tutabiliriz.


11

Düşünmek ve Yapmak

Çoğunlukla düşündüğümüz şeyleri yapma eğilimindeyizdir. Sinir Dili Programının, "sinir" (N) kısmını ilgilendirmekte olan düşünme şeklimizi değiştirmemize yardım etmek için NLP bize basit teknikler sunmaktadır. Sonra da davranışlarımız kaçınılmaz olarak değişmektedir. Descartes'in dediği gibi: "Düşünüyorum öyleyse varım. Farklı düşünerek farklı davranacaksınız ve farklı sonuçlar elde edeceksiniz.

" İncil'de de şöyle söyleniyor: "Bir kimse her ne düşünüyorsa odur." Düşündüğümüz şeyler çoğunlukla değişime sebep olan aksiyonlara dönüşürler. Düşünceler; sonuçlar, ödüller, başarılar veya başarısızlıklar olurlar.

Filozoflar yüzyıllardır insan zihninin gizemlerini araştırdılar. Bununla birlikte, bizim sübjektif deneyim olarak adlandırdığımız şeye genellikle hepsi ulaştı fakat bu deneye dayalı ilimlerin sonuçları bilimadamlarını şaşırttı. Evlerinde, insan zihninin labora-tuvarında olduklarını hissedemediler. Diğer yandan NLP özümüze ait olan bu sübjektifliği kabul ediyor. Görülmeyeni veya mistik olanı inkar etmekten ziyade NLP bilinçli olarak oldukça sübjektif olan bu alanı yapılandırmaya ve belli bir metot haline getirmeye çalışıyor. Birçoğumuzun sezgisel olarak kabul ettiklerimizi kabul eder. Bunlar, zihnimizin, bilincimizin, dış sebepler ve onların sonuçları arasında bir yerlerde olan düşünme "karakutu"muzun varlığıdır.

Kişisel Mükemmelliğe Doğru

Hepimiz mükemmele ulaşabiliriz. Çoğu zaman yaratılıştan yeteneksiz olduğumuzdan yakınır bunu yaparken de kendimizden daha iyi konumda olan başkalarına bakarak karşılaştırma yaparız. Fakat potansiyelimizin sınırsız öğrenme ve gelişim için daha az veya daha fazla olması açısından hepimiz oyun alanı seviyesinden başlıyoruz. Herbirimizin, çok basit şeylerin içinde akıllıca gizlenmiş olan neredeyse elde edilmesi imkansız yüce istekleri var.

başarıyı Örnek almak


12

Başarıyı "örnek" alabilirsiniz. NLP'yi kullanarak, başka insanların üstünlüklerini gözlemleyebilir en iyiyi bulabilirsiniz ve onların başarılı stratejilerini ve becerilerini kendi hayatınıza uyarlayabilirsiniz. Onların sözde "doğal yeteneklerini" ve becerilerini kullanmaya başlayarak öğrenim sürecinizi hızlandırabilirsiniz. Bazen onların uzun yıllarını alan tecrübelerinden ve yaptıkları yanlışlardan da yararlanırsınız. Bu tecrübeleri kendi içinizde var olan doğal kaynaklarınızla birleştirdiğiniz zaman her şeyin üstesinden gelebilirsiniz.

"Doğal Yetenek"

Bazen diğer insanların, sosyal, mesleki, sporcu ve sanatçı özelliklerine bakarak onların "doğal yeteneklerini" kıskanırız. Halbuki hepimizin bunlara benzer kabiliyetleri vardır. Örneğin, (NLP'nin bilinçsiz yetenek olarak adlandırdığı) birçok şeyi "düşünmeksizin" yapabilirsiniz ve diğer insanlar size yaptığınız bu şeyden dolayı hayran olur veya sizi kıskanır. Belki yüzmeye, motorsiklet binmeye, zihninizden matematik işlemleri yapmaya, sufle yapmaya, ebru yapmaya veya kolayca arkadaş edinmeye yeteneklisiniz. Bunlar size çok sıradan gelebilir. Fakat birileri de sizin için aynı şeyi düşünebilir: "Onlar bunu nasıl yapıyorlar? Onu çok kolay yapıyor görünüyorlar."

Hepimiz dostlarımızın veya iş arkadaşlarımızın kolayca yaptıklarını gördüğümüz şeyleri yapmak isteriz. Fakat insanlar genellikle kendilerinin çok iyi yaptıkları şeyleri nasıl yaptıklarını görmezler veya çoğu zaman kendi "üstünlüklerini" kabul etmezler bile. NLP ile bu yetenekleri -alışılmadık bir boyutta- uygulayabilir ve bunları kendi hayatınıza uyarlayabilirsiniz.

Mükemmellik Stratejileri

NLP insanın mükemmelliği fikrinden mistik yönü çıkarmaya ve bu fikri daha ulaşılabilir kılmaya çalışıyor. Herhangi bir] "üstün" yetenek ve davranışta "stratejiyi keşfedebiliriz. O yeteneği sergilemek şahıs tarafından bilinmediği zaman bile bu strateji sürekli başarıya götüren düşünce ve aksiyon serisini kapsar. 16. ve 18. günlerde örnek alma ve stratejiler konusunda daha derin bilgiler öğreneceksiniz. Bu örnek alma tekniklerini kullanarak, ulaşmak istediğiniz mükemmellik seviyesine erişmiş insanların düşünme ve davranma stratejilerine ulaşmış olacaksınız.


13

Orijinalinde NLP'nin kurucuları, alışılmadık iletişim yetenekleriyle ünlü olan meşhur terapistlerin model olma görüşlerini uyguladılar. Bugün, insanlar onu kişisel veya mesleki hayatlarının her alanında kullanıyorlar. Özelde, NLP sözlü veya sözlü olmayan insanlar arası iletişim yeteneklerini yeni bir teknolojik seviyeye yükseltti.

NLP Modeli

Keşfettiğimiz gibi, deneyim dışarıdan gözlenebilen davranışların ötesine geçiyor ve zihnimizin kara kutusunda olmakta olan şeyleri de içeriyor. Bu sebeple NLP'nin kişisel deneyimlere mekanistik bakan sebep-sonuç yaklaşımları veya "davranışçılar" olarak adlandırılan yaklaşımla bir parça bilgi alışverişi vardır. (Davranışçı yaklaşım, somut bilimlere daha kolay uygulanabilen çok titiz zaman ve hareket çalışmalarına ve metotlarına bağlıdır.) "İnsanların nasıl çalıştığı" üzerinde dururlar ve bunu yaparken söz konusu olan; bir tür olarak insanlık değil kendine özgü bir birey olarak insandır.

Hepimiz eşyaları farklı görür, işitir ve hissederiz. Duygularımızdan gelen bilgiler, hatıralarımız, hatıralarımızın hatıraları, duygularımız ve daha önceki algılarımız tarafından şekillendirilen duyumsal gidiler sayısız zihinsel "filtreler"den geçer. Bu benzeri olmayan filtrelerde, sadece kendimize ait olanı, kendi "doğrumuz", gerçeğimiz olarak adlandırdığımız dünyanın sınırlı yorumunu yaşarız.

Şekil 1.1.'de gösterilen NLP modeli, bir metot veya sistem olarak deneyimi gösterir. Bildiğimiz beş duyumuzu içermektedir. Fakat bunları maddi olarak olduğu kadar manevi olarak da düşünme şeklimize göre adapte eder. Vücudun ve zihnin birliğini örneklendirir. Buzdağı örneğini kullanırsak NLP modeli sadece güzeyin üzerindeki" deneyimi değil içerideki, sübjektif olan, yüzeyin altındaki" deneyimi de yansıtır. İnsanların kendilerine öz değerlere, duygulara, inançlara, arzulara ve motivasyonlara göre hareket ettiğini kabul eder. Sizin "deneyiminiz" (yaşantınız) sadece benimkinden farklı değil herkesinkinden farklıdır.

NLP, bize anlamak ve zavallı gerçekliğin şartlarıyla yüzleş-, mek için yardım eder. Özelde, eşyayı nasıl yorumladığımızı, onu nasıl temsil ettiğimizi süreç içerisinde elde edilen bilgilerin birço-; ğunu nasıl genellediğimizi, nasıl anlam kaybına ve anlam kaymasına uğrattığımızı anlamamıza yardım eder. Daha da önemlisi, bütün bu algılamaların davranışlarımızı her açıdan nasıl etkilediğini ve bundan sonra da ne elde ettiğimizi anlamaya başlarız.


14

Deneyim Oluşturmak

Zihin-vücut "sistemi" dış uyarılardan daha fazlasını kullanır.' NLP modelinden görebileceğiniz gibi, aynı zamanda kendi içimizde de işittiğimizi ve hissettiğimizi görüyoruz (hatıralarımız ve| görselleştirme deneyimlerimiz).

Şekil 1.1. NLP Modeli

Görsel Görme

İşitsel işitme

Kinaestetik Dokunma/Hissetme

Koku Koklama

Tad Tatma

Dış uyarıcılar sonucu sahip olduğunuz belirli deneyimleri yeni deneyimler oluşturmak için ustaca kullanabilirsiniz. Örneğin, hafızanızdaki geçmişinize ait bir şeyi hatırlayabilir bilinçli veya bilinçsiz olarak onu değiştirebilirsiniz. Bir "gerçeği" hatırlamak için basit bir hareket, daha önceki bir bükülmenin veya "filtrelenmiş" deneyimin tekrar bükülmesini gerektirebilir. Uygun bir deneyimi hafızanın hafızasının hafızası ile bitirebilirsiniz ki bu da gözünüze ulaşan orijinal ışık dalgaları veya kulağınıza gelen ses dalgalarının ilk bağlantısıyla ilgilidir.

Bu deneyimleri ustaca kullanma yeteneği kişisel değişime kolayca yön verir. Örneğin, kendinizi nasıl hissettiğinizi ve ruh halinizi sizi rahatsız eden düşünce ve hatıralarınızı daha pozitif bir şekilde ifade ederek değiştirebilirsiniz. Sadece farklı sonuçlar hayal ederek zihninizin yapısını nasıl değiştirebileceğinizi 7. günde öğreneceksiniz. Hatta, eğer isterseniz uzun süredir etkisi altında olduğunuz inançları, değerleri ve davranışları da değiştirebilirsiniz.

Fiziksel gözünüz, kulağınız, dokunma hissiniz olmaksızın kendi deneyiminizi oluşturabilir veya zihninizi ve görüşlerinizi yeni bir şekilde karıştırarak deneyiminizi sentezleyebilirsiniz. Diğer bir deyişle, hayal kurabilirsiniz. Dahası, gelecekteki bir deneyiminizi veya tüm dünyada geçerli olacak bir şeyi hayal edebilirsiniz ve bu anılarınızı hatırlayabilmek kadar kolay olur. Canlı hayallerde ve rüyalarda olduğu gibi bazı olaylarda içinizde yaşadığınız deneyimin gerçek hayattaki kadar gerçek olduğunu görürsünüz. Düşünceleri oluşturma ve ustaca kullanma yeteneği herhangi bir


15

fiziksel beceri gibi pratik yapmayı gerektirir. Fakat çoğu zaman çabaların karşılığını fazlasıyla verir.

NLP vasıtasıyla, sübjektif deneyimleri anlamaya başlayabilirsiniz ve gerektiği yerde daha iyisiyle değiştirebilirsiniz. Bu şekilde deneyimler oluşturabilir ve farklı bir gelecek yaratabilirsiniz.

Kendinizi ve Başkalarını Tanımak

Bunu bir örnekle açıklayacak olursak kastettiğimiz şey geçmişinizden gelen şartlara veya dışarıdaki olaylara tepki göstermenizden ziyade deneyimler oluşturabilmenizdir. Böylece hayatınızı kontrol etmek ve kendi geleceğinizi kendinizin oluşturması gibi konularda daha fazla seçeneğe sahip olabileceksiniz. Bilinçli olarak ve olumlu bir şekilde istediğiniz şeyi elde etmek için sisteme çalışabilirsiniz.

Kendinizi bu şekilde tanıyarak, diğer insanları daha iyi anlayabilirsiniz. Öncelikle, tabiatları gereği onların algılarının sizinkinden farklı olduğunu kabul edeceksiniz. Şimdi de onların algı filtrelerini tanıyabilirsiniz ve bunun o kişinin olayları yorumlayışını nasıl etkilemiş olduğunu değerlendirebilirsiniz. Daha sonra bu zengin ve çeşitli algılama filtrelerini veya zihinsel "haritaları" karşılaştırabilirsiniz. Daha da iyisi, o şeyleri kendiniz için farklı şekillerde deneyebilir ve yeni perspektifler ekleyerek kullanabilirsiniz. Kendinizin zaten var olan muhteşem zihinsel kaynaklarınızı bu şekilde çok fazla geliştirebilirsiniz.

Hepimiz kişisel mükemmelliğe ulaşabiliriz. Anladığımız ve deneyimlerimizi gerçek sonuçlara yöneltebildiğimiz zaman bu gerçek olacaktır.

Günün Sözü

Harita vatan değildir.

Hepimizin kendimize ait sübjektif dünya "haritamız" vardır, Çevremizde neler olduğunu, eşyanın bizim için anlamını ve onlar hakkında ne hissettiğimizi, neye inandığımızı, algılarımızı ve gerçekten ya da deneyimden ne anladığımızı gösterir.

Yaşadığımız dünyayı anlamaya çalıştığımız sürece zihnimizdeki bu tüm harita çizim işlemleri devam eder. Ve böylesine "derli toplu" biri zihinde, deneyimin en küçük bir parçası için bile bir yer; bir göz veya sınıf olmak zorundadır. Herşey anlamlı olmalıdır.


16

Kişisel haritanız hayatınız boyunca elektro-kimyasal olarak 1 biçimlendirilmiş olan beyin sinir ağını da içerir. Bu sebeple her insanın haritası farklıdır. Kendinize özel olan kişisel tarihiniz anbean karşılaştığınız binlerce duyumsal deneyim üzerinde bir filtre gibi hareket eder. Ve bütün bunlar otomatik olarak ya da bilinçsizce gerçekleşir. Bir süre sonra, zihinsel filtrelerinize bir şeyler ekleyebilir veya değiştirebilirsiniz; yani zihninizi gerçekten değiştirebilirsiniz. NLP size bu değişiklikleri bilinçli olarak, istediğiniz sonucu elde etmek için yapma şansı verir.

Peki, "vatan"? Çünkü hepimiz dünyayı kendi algı filtrelerimizden görürüz; hiç birimiz etrafımızdaki şeyleri gerçekte olduğu gibi göremeyiz. Bunun için "Harita (bizim sübjektif, sınırlı algımız) vatan (gerçeklik) değildir." Bazı insanlar bu fikri oldukça şaşırtıcı bulabilir. Diğer insanların deneyimlerini keşfettiğinizde ve dünyayı farklı yorumladığınızda bu görüş öğrenme sürecinizi zenginleştirebilir. Bu bilinç düzeyinde aksiyona geçmek bir insanın tüm hayatını zenginleştirebilir.

Şimdi bu sözün sizin için ne anlama gelebileceğini düşünün. Daha önce, başka bir insanın mükemmel olma stratejisini örnek alarak bir şeyi daha iyi yapabileceğinizi gördük. Onların stratejileri bir yetenekle, bir işle veya ruh haliyle motivasyonlarını koruma, sakin veya güvenli olmakla bağlantılı olabilir. Veya onlar basit bir şekilde dünyaya farklı bir perspektiften bakıyor olabilirler; eşyaları farklı açılardan görebilirler. Aynı zamanda, öyle ya da böyle hepimiz üstün olduğumuzdan, kendi mükemmellik stratejilerinizi de başkalarıyla paylaşabilirsiniz. Başka insanların gerçeklik haritalarını keşfederek kendi deneyimlerinizi genişletebilir ve zenginleştirebilirsiniz, gerçeklik vatanında daha iyi bir anlayışa yükselebilirsiniz.

Kendinizi hangi durumda gördüğünüzü tespit etmek için bu söz üzerinde düşünmeye başlayın.

& İnsanların genellikle kendi görüşlerini değiştirmek yerine "karaya ak" dediklerine dikkat et.

& Optimist bir insanın bardağın yarısını dolu görürken pesimist birisinin bardağın yarısını nasıl boş gördüğüne dikkat et. Bu insanların, kendilerine özel bakış açılarından çevreye nasıl baktıklarının evrensel bir örneğidir. "Güzellik (yarısının dolu veya boş olması) seyircinin bakışındadır (gerçekte zihnindedir)."


17

& Sigorta raporlarında kazalara şahit olan insanların genellikle gördükleri olayları birbirlerinden çok farklı anlattıkları görülür. Bunlar, gayet tabi, şahitlerin sübjektif bakış açılarını yansıtır ve "gerçek deneyimin" ne kadar farklı olabileceğini doğrular. Bu şekilde farklı yorumları günlük hayatınızda gözlemleyin ve eğer bir davranışa, deneyime veya olaya! şahit olduysanız kendi halinize dikkat edin ve farklı bir "bakış" geliştirin. Diğer "gerçeklik haritalarını" düşünün, dış Görünüşe göre aynı veriye dayanmasına rağmen tamamen farklı sonuçlara nasıl ulaşabildiğimize dikkat edin. Bunu iş toplantılarında, sosyal diyaloglarda hatta haberler veya yeni' bilgiler karşısında aile üyelerinin davranışlarında görebilirsiniz. Görünüşe göre oldukça objektif olan "gerçekleri" bile nasıl sübjektif yorumlayabildiğimize dikkat edin.

Bütün bu farklılıklar, elbette, kendi zihinlerimizde olmaktadır. Her insanın hayatında kişisel deneyimleri; gördükleri, işittikleri ve hissettikleri şeyler konusunda bilinçsiz bir filtre görevim yaparlar. Bu kişi ile "vatan" (gerçeklik) arasında geçilemez ve sürekli artan bir engel oluşturur. O bazen deneyimlerinizi saptırır veya küçültür ve elde etmek istediğiniz şey konusunda sizi sınırlar. Kendi kendinize oluşturduğunuz bu sınırlamaları farkettiğinizde, daha önce hiç sahip olmadığınız seçenekleriniz olduğunu fark edeceksiniz. Ve seçeneklerinizin olması başarı şansınızı büyük oranda arttıracaktır.

Bir anlığına burada geçen örnekleri hayata geçirdiğinizi düşünün. İş yerinizdeki konuşmaları dinleyin. Gazetelerdeki, TV'lerdeki ülkeler, takımlar ve siyasi partiler arasındaki, aileler ve ergenler arasındaki büyük çaplı görüş ayrılıklarına dikkat edin. Bütün haritalara, onlardaki farklılıklara orijinalliğe ve benzersizliklere bakın, kendi haritanız dışındaki gerçeklikleri de arayın. Farklı perspektiflerden bakarak kendi deneyiminizi zenginleştirin.

Günün Uygulamaları

Günün sözünü ezberleyin ve bunu uygulayabileceğiniz üç veya daha fazla olay bulun. Her ne zaman bir şey hatırlasanız hayal gücünüzü tümüyle kullanın. Hatırlamanıza yardımcı olacak şeyler, zihninizde resmetme veya hatırlamanıza yardım edebilecek başka şeyler kullanmayı düşünün.


18

Çoğu zaman aynı fikirde olmadığınız veya pek anlaşamadığınız birisini düşünün. "Gerçekler" konusunda genellikle, müracaat ettiğiniz her birinize ait filtrelerin listesini yapın. Örneğin, değerleriniz ve inançlarınız; arkadaşlarınızın veya akrabalarınızın etkisi, aldığınız eğitim ve yetişme tarzınız, o anda kendinizi nasıl hissettiğiniz ve buna benzer şeyler. Mantıklı olarak nasıl farklı gerçeklik haritaları oluşturabileceğinize dikkat edin. Sonra, şu anda o insan hakkında neler hissettiğinizi düşünün.

Yarına hazırlanırken, elde etmek istediğiniz değişik kişisel hedefler düşünün. Özel hedefler seçebileceğiniz gibi bunlar sadece arzularınız, istekleriniz veya hayalleriniz de olabilir. Bunları yazın. Yarın isteklerinize ulaşma şansınızı nasıl yükseltebileceğinizi öğreneceksiniz.

II. GÜN hekimhan

İsteklerinize Ulaşmak


• Hedef Gerçekleştirme Teknolojisi

• Dört Aşamalı Başarı Modeli

• İyi Tasarlanmış Bir Sonucun Unsurları

NLP hakkındaki kısa bir tanıtımdan sonra, NLP'nin amaçlar konusundaki temel prensiplerini tanıyoruz. Hepimiz hiçbir Şey gerçekleştirememiş insanlar tanırız ve bunun sebebi onların hedeflerinin net olmayışıdır. Aynı zamanda çoğumuz kendilerine günlük, haftalık, aylık hedefler belirleyen ve göze çarpıcı sonuçlar elde ettiği görülen insanlar da tanırız. Onların başarılarını izah eden şey net ve somut hedefler üzerine odaklanabilme yetenekleridir. Hayatınızı şöyle bir gözden geçirdiğiniz zaman siz de muhtemelen kendi başarılarınızı ve yenilgilerinizi net ve pozitif hedeflerinizin olup olmamasıyla bağlantılandırabilirsiniz.

Hedef belirleme ve gerçekleştirme (bunu rüya, arzu, istek gibi ne şekilde tanımlamış olursanız olun) insan hayatının kalbini oluşturur. Zevk verdiği kadar, pozitif hedefler hayatınızı gerçekten değiştirebilirler.


19

İş dünyasındaki birçok lider ve girişimcinin bir hırs veya rüya tarafından bu konumlarına çekildikleri görülür. Motive edici hedefler onların başarılarının mihenk taşıdır. TMBO (hedefler tarafından yönetim) gibi organizasyonların, birleşik planlama ve bütçeyle ilgili kontrol sistemlerinin de kendi versiyonlarına göre hedefleri ve elde ettikleri sonuçlar vardır. Fakat şirket yöneticileri ve liderleri genellikle organizasyonun uyuşukluğuna rağmen yaptıkları şeyi tek başlarına gerçekleştirmişlerdir. Bireyler iyice tasarlanmış hedeflerini motivasyon, kendine inanma, ısrar ve nihai sonucu getirecek olan tüm insani karakterlere çevirirler. Sizin için sürpriz olmayacağı gibi, anahtar konumundaki birkaç birey genellikle bir organizasyonun başarı sebebidirler.

Harry Alder'in "Lider Gibi Düşün" isimli kitabında değişik örnekler vardır. Örneğin okuldan zorla mezun olan bir genç adam bayağı bir işle üretim işine başlar ve 25 yaşında kendisini üretim yöneticisi olarak görür. Bu imaj ve duyguyu zihninde sabırla ve dikkatle besleyip büyüttü ve son olarak yönetici koltuğuna oturduğu zaman hissedeceği kıvancı tanımladı ve zihninde yaşamış olduğu bütün bu şeyleri gerçek hayatta da yaşamış oldu. Daha sonra da aynı görselleştirme sistemini kullanmaya devam etti ve nihayetinde önder şirketlerden olan CEO'nun koltuğuna oturdu.

Birçok durumda tutku şirketle ve onun nasıl görüleceği ve hissedileceği ile bağlantılı olabilir. Asda'da Ardie Norman, kitapçılıkta Timotty Waterstone, Wixons'ta Stanley Kalms, Lunn Poly'de Jan Smith, Marks'da Keith Dates ve The Body Shop'ta Anita Roddick gibi insanların hepsi sıkı çalışma kararlılığının yanında görselleştirerek, hayal kurarak ve zihinlerinde bir şeyler canlandırarak bu başarıları elde ettiler. Kişisel hedeflerinin yanında büyük şirketlerin de amaçlarını gerçekleştirdiler. Hayalinizi esnetmek veya arzu gücünüzü geliştirmek çalışma saatinizi uzatmaktan çok daha net ve çok daha sınırsız başarılar getirecektir.

Hedef Gerçekleştirme Teknolojisi

Amaçlarına ulaşmak için çalışma fikri insan tabiatının bir parçası gibi görülür. Hedefleri gerçekleştirmek içgüdüsüne sahibiz ve bu bir şekilde evrensel bir eğilim olan zevk ve neşeyi arama, acı ve sıkıntıları uzaklaştırma arzusuyla bağlantılanmıştır. Bu şekilde davranmanın onlar için daha faydalı olacağına inandıkları için insanlar genellikle belli bir şekilde davranırlar. Diğer bir deyişle, bizler bir şeyleri bir sebep veya bir amaç için yapma eğilimindeyizdir. Bunu kabul edelim ya da etmeyelim zihnimizde bir sonuç elde ettiğimiz bir şey vardır.


20

Böylece, davranışın bazı sonuçlara ulaşmak için bir amacı vardır diyebiliriz ve yaptığımız şeyleri bir amacımızın olmasıyla yorumlayabiliriz. Çok ilkel de olsa ona bir anlam veririz. Yani, yaptığımız her şey için bir mazeretimiz vardır.

Hedeflerinizi bilinçli ve kesin olarak oluşturarak, onları davranışa veya başarıya dönüştürme konusunda daha şanslı olabilirsiniz.

NLP, içimizde var olan bu hedefleri gerçekleştirme meyli amaç ve anlam arzusu üzerine bina edilmiştir. İnsanların hedefleri gerçekleştirici bir sistem gibi hareket ettiği konusunda sayısız örnek vardır. Ya bir şeylere ulaşmak, yapmak veya bilmek ya da sadece hayatta kalmak ve üremek olsun hedeflerimiz tüm davranışlarımızın temelinde sistematik olarak bulunuyor görünüyor. Bu en küçük aktiviteye bile kafamızdaki bir ideal sebebiyle başladığımız anlamına gelmez. Gerçekten de genellikle bilinçli bir niyetimiz olmaksızın bir şeyler yaparız. Davranışlarımızın nereye varacağını düşünmeksizin bir şeyler yaparız. Fakat, farketmediğimiz zamanlarda bile yine de yaptığımız şeylerin temelinde bir hedef veya bir neden vardır.

Örneğin, çok başarılı olan bazı sporcular veya işadamları hayatlarının ilk dönemlerinde eğitim veya sosyal konulardaki dezavantajlarının üstesinden gelmek için sürekli çabalamışlardır. Motivasyonlarını ve bu görülmedik enerji ve kararlılıklarının kaynağını bilinçli olarak tanımlamasalar da herhangi bir ortak iş planından veya bilinçli bir kariyer tutkusundan çok daha güçlü bir kişisel vizyonu takip etmişlerdir. Örneğin, genç Rus ve Batı Avrupalı jamnistikçiler harika bir nesil olarak 20-30 yıl önce hep birlikte onları harekete geçiren bir başarma tutkusunu paylaşıyorlardı. Bu tutku dünyanın en iyisi olma hayaliyle güçlendirilmişti. Böyle durumlarda verimli ve zorlanmadan kurulan bir hayal, birçoğumuzun hiç biraraya getiremediği irade ve kendini adamaktan daha fazla etki meydana getirebilir. Bu insanlar belki de hiçbirini gerçekleştirmeksizin sonuna kadar rüyalarında yaşarlar.

Bu tarz hikayelerin birçoğunun çocukluğa, hayatımızın ilk dönemindeki olayları veya özel bir insanın etkisine dayandığı görülür. Bazen o hayatımızda bir şans, bir talih veya kazara keşfettiğimiz bir lütuf gibi görülebilir ve böylece kontrolümüzün dışındadır. Bununla birlikte, NLP bilinçli olarak olduğu kadar bilinçsiz olarak da neler olduğuna odaklandığı için hedef belirlemeye değer iş dünyasının popüler yaklaşımları gibi bakmaz. ;


21

Herhangi bir insan ulaşabilir ve bu doğal hedef gerçekleştirme mekanizmasına güvenebilir. O çok vefalı bir süreç olup bilinçli veya bilinçsiz sisteme girebiliriz. Burada ve yarınki konunuzda size hedef gerçekleştirme yeteneğinizi harekete geçirebilmek için ihtiyaç duyacağınız araçları vereceğiz.

Dört Aşamalı başarı Programı

Hedeflerinizi belirlemeye, daha detaylı incelemeye başlamadan önce, onu mükemmel olma sürecinizde uygun bir yere yerleştirmemiz gerekecek. Hedef belirleme dört aşamalı başarı modelinin çok önemli fakat basit bir parçasını oluşturur ve kişisel hedeflerimizi nasıl programlayacağımızı açıklar.

Aşağıdaki dört aşamalı program tüm etkili öğrenmenin özellikle de NLP'yi tam olarak açıklayan uygulamaya dayalı yeteneklerin temelini oluşturur.

1. Ne istediğine karar vermek, (hedefini belirlemek)

2. O şeyi yapmak.

3. Olan şeylere dikkat etmek.

4. İstenilen sonuç elde edilene kadar yapılan şeyi değiştirmek.

Bu 21 günlük programı tamamladığınız zaman, bütün bu aşamaları daha derinlemesine öğrenmiş olacaksınız. Bu basit modeli davranışlarımızın ve başarılarımızın tümüne uygulayabiliriz. Kendimizi hedefimize yönelttiğimizde çoğu zaman süreci düşünmeyiz. Bu doğal olarak gerçekleşir. Fakat bazen doğru hedefte doğru ilerlemiyor olabiliriz. Eğer Dört Aşamalı Başarı Programını bilinçli olarak uygulamaya başlarsanız kısa sürede her çeşit duruma karşı nasıl işe yaradığını göreceksiniz.

Düz bir çizgi genellikle başarı ve başarısızlık olmak üzere ikiye ayrılır. Ve çoğu zaman bu aşamalardan birinde uygulanamayan veya kaçırılan bir şey olur. (Net hedeflerin belirlenmemesi veya deneyimlerden bir şeyler öğrenememek gibi.) Önümüzdeki birkaç gün içerisinde her aşamada sizin için gerekli olacak bilgi ve yeteneklerinizi geliştirecek ve böylece daha tutarlı sonuçlar elde edeceksiniz.

Bu günün konusunun geri kalanı, ilk aşama; yani ne istediğinize karar vermek ya da diğer bir deyişle hedeflerinizi belirlemektir. NLP terimlerinde buna "iyi bir sonucu" nasıl elde edeceğini öğrenme diyoruz.


22

İyi Bir Sonucu Oluşturan Unsurlar

Belki de yaygın bir şekilde kullanılan SMART (Akıllı) hedefin özelliklerini zaten biliyorsunuzdur:

Spricific (Özel)

Measurable (Ölçülebilir)

Achievable (Ulaşılabilir)

Realistic (Gerçekçi)

Timely (Tam zamanında)

Bununla birlikte, SMART (akıllı) Model bize hikâyenin yalnızca bir kısmını anlatır. Gerçekten etkili bir şekilde hedef belirlemek için NLP'nin "iyi bir sonuca ulaştıran unsurlar" olarak bilinen hedef belirleme kılavuzunu takip etmeniz gerekmektedir.

Bugün bu unsurları öğrenecek, onları test edecek ve onları kendi hedeflerinize nasıl uygulayacağınızı göreceksiniz. Etkili davranış ve başarı için bunları bir temel gibi görerek onların önemini abartamayız. Onları alışkanlıklarınızı düşünerek ve de hemen uygulayarak kurmalısınız. Bazılarına SMART (akıllı) kriterinin daha uzun veya kısa bir liste halinde sunduğunu ve onların farklı şekillerde ifade edildiğini görebilirsiniz. Hedeflerinize uygulayabilmeniz için altı unsuru sizin için özetledik:

1. Hedefinizi pozitif bir şekilde ifade edin.

2. Hedefinizi bağlamına yerleştirin.

3. Hedefinizi özel, duyulara ait terimlerle ifade edin.

4. Kendi kendinize gerçekleştirebileceğiz bir hedef seçin.

5. Gerçekleştirdiğiniz hedefinizin sonuçlarını dürüstçe değerlendirin.

6. Zaman ayırdığınıza değecek faydalı bir hedef seçin.


23

Bu ünitede bunların herbirini açıklıyoruz ve sonra onları uygulamanızı kolaylaştıracak olan sayısız sorular öneriyoruz. Bunlar, oluşturduğunuz her hedefin başarı için en çok şansa sahip olan amaç olduğundan emin olmanız konusunda size yardım edecek, özellikle, bunlar başarı veya başarısızlıkla ilgili olmasına rağmen belki de sizin bilinçli olarak değerlendiremediğiniz hedeflerinizin tüm yönlerini ortaya çıkaracaktır. Cevaplarınız konusunda endişelenmeyin. Sadece kendinize sorular sorun. Bazı sonuçlar diğerlerine göre daha ilgili görülebilir. Eğer bir soru hedefinizi doğrulamanıza yardım ederse veya onu bir şekilde değiştirmeniz gerektiğini size düşündürtürse, yapması gereken'; görevi yerine getirmiş olur. Bu sonuç testlerini öğrendiğiniz zaman, bu sizin için bir alışkanlık olana kadar onu oluşturduğunuz herhangi bir hedefinize uygulayın. -

Size bir öğüt: Bu alıştırmayı aceleye getirmeyin. Çoğu zaman hayatımızın hedeflerini yeniden düşünmeyiz. Oysa karşılaşacağımız potansiyel kar bize harcadığımız zamanı ve çabayı fazlasıyla geriye ödeyecektir. Birçok insan hedefler belirleme ve; gerçekleştirme yaklaşımını kullanarak hayatlarının değişik alanlarında esaslı ilerlemeler kaydettiler.

Daha ilk istek, arzu, hayal veya hedef listenizi oluşturmamışsanız, bu kuralları öğrenmeden önce onu yapın. Onları gerçek hayatınızdaki hedeflere uygulayarak daha iyi anlayacaksınız. Başarı şansınızı yükselterek sizin için hemen faydalı olacaklar. Kuralları uyguladığınız ve soruları sorduğunuz zaman eğer gerekirse yazmış olduğunuz hedeflerinizi düzeltin veya değiştirin. Birkaç olaydan sonra belki de hedefinizden tamamıyla vazgeçmek zorunda kalabilirsiniz. Başarı şansı çok az olan bir hedefe inatla saplanıp kalabilirsiniz. Oysa bunun hiç bir anlamı yoktur. Yeni hedefler oluşturmaya hazır olun. Belki de en büyük arzunuzu farklı şekillerde gerçekleştirebilme imkanı bulursunuz.

1. Hedeflerinizi Pozitif Bir Şekilde İfade Edin

Hedeflerini sorduğunuz zaman, birçok insan istedikleri şeylerden ziyade istemediklerinden bahseder. Bunun için, öncelikle ne istediğinizi ifade edin ve bunu pozitif şekilde yapın.

Beynin işleyişi öyle bir şeydir ki negatif terimlerle ifade edilen bir hedef tamamen yanlış sonuçlar verecektir. Ebeveynler bazen çocuklara yapmamaları gereken şeyleri söylerler. ("Düşünme!"


24

"Dökme!" "Yapma vs.") Fakat genellikle çocukların söyledikleri şeylerin tam tersini yapma eğiliminde olduklarını görürler. Ve bu sadece çocuklar için düşünülemez. Bir kriket oyuncusu top havadan ona doğru süzülüp gelirken "Onu kaçırmamak!" noktasında öylesine teşvik edilir ki... Halbuki mesele sadece bu değildir. O böylece onu yakalamaktan ziyade kaçırmayı düşünecektir! Negatif düşünce kendi kendine gerçekleşebilir.

İstemediğiniz şeyi "anlamak" için, zihninizde istemediğiniz Şeyin imajını da içeren bazı canlandırmalar yapmak zorundasınız. Zihniniz aynı zihinsel canlandırmayı özellikle de kuvvetli ve parlaksa- onun "varsayılan sonucu" olarak kullanır. Böylece, sizin hayali "istemediğiniz şeyler" neredeyse kaçınılmaz gerçekliklere döner.

Bilinçli veya bilinçsiz zihninizde yer işgal eden şeylerin çoğu, gerçeğe veya davranışa dönüşme eğilimindedir.

Beynimizin tamamen neleri içerdiğini anlamamıza rağmen eşyaları algılayış tarzımız insanların ilgisini çeker. Örneğin, eğer size sol ayağınız hakkında düşünmemenizi söylesem, onu neden düşünmemeniz gerektiğini anlamak için onu düşünmek zorunda kalırsınız! Veya bir uçağın pervanesini veya bir balığın yüzgecini düşünmemeye çalışın...

Maalesef, hedef belirlemeye geldiğimiz zaman, siz negatif emire başvurmadan önce tabiatımızda var olan içgüdüsel negatif imaj vereceği zararı verebilir. Böylece, engelleri (bir ağacı, bankı vs.) düşünen bir golfçü zihninden geçen şeyleri uygulama eğilimindedir. "Zihniniz yönlendirmesini" açığa çıkarır ve top bir 1 banka düşer veya bir ağaca çarpar. İyice yerleşmiş, kökleşmiş endişeler de benzer şekilde kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet gibi korkularınızı canlandırabilir. Bu onların en kötü hayallerini (Ben sana söylemiştim) doğrular ve böylece istemedikleri şeyi etkili bir şekilde gerçekleştirmiş olurlar.

Yapmak istediğiniz şeyleri söyleyin

Elbette, pozitif düşünce herkes için pek de kolay olmuyor. Öyleyse, istemediğiniz şeyler hakkında nasıl düşünmeyebilirsiniz?

Cevap: Sadece yapmak istediğiniz şeye odaklanarak ve onu 1 sesiyle, görünüşüyle ve duygularıyla zihninizde resmederek.


25

Burada beyin konusunda son yıllarda yapılan bazı araştırmalar bize yardım edebilir. Örneğin, bu araştırmalar bir defada bilinçli olarak az miktarda bir şeyler düşünebildiğimizi gösteriyor. Böylece, "payımıza düşeni" istediğimiz şeyin görünüşünü, sesini ve duygularını düşünmeye ayırırsak zaten başka bir şey düşünemeyeceğiz. Gerçekten de bir şeyleri çok kuvvetli ve canlı düşündüğümüz zaman -eğer isterseniz parlak, büyük bir tasvir içerisinde- tek bir şeyi düşünmekten daha fazla bir şey yapamayız. Daha önce söylediğimiz gibi o "zihnimizi işgal eder." Bu şekilde negatif sonuçları düşünme alışkanlığımızın üstesinden gelebiliriz.

Pozitif hedef oluştururken zihninizdeki her şeyden kurtulmalısınız. Bunlar kesinlikle istemediğiniz şeyler değil aynı zamanda istediğiniz şeyi nasıl gerçekleştireceğiniz düşüncesidir de. Belli bir zamanda sadece bir basamak çıkın. Öncelikle hedefin kendisine odaklanın. Onu nasıl gerçekleştireceğinizi daha sonraya bırakın.

Biraz pratik yapmanız gerekmekle birlikte, istediğiniz şeye odaklanmayı kolaylıkla öğrenebilirsiniz. Şimdi örneklerimizi biraz daha arttıralım. Mesela, gerçekten 10 kilo vermek istiyor musunuz? Veya belli bir zaman içerisinde belli bir kiloya mı ulaşmak istiyorsunuz? Geç kalmayı bırakmak ve istediğiniz yerde vaktinde olmak mı istiyorsunuz? Onları pozitif yapmak için eğilimlerinizi tekrar ifade etmek basit bir provadan başka bir şey gerektirmez. Zihnimizdeki parlak ve canlı resimler gibi dil ve cümle yapısı da beynimizi etkiler. Bu sebeple, bu basit yöntemi kendi lehinize kullanabilirsiniz.

Onu deneyin. Çok fazla düşünmeksizin bir kağıda isteklerinizi, arzularınızı, hedeflerinizi karalayın. Sonra onları pozitif ifade edip etmediğinizi kontrol edin. Eğer değilse, onları pozitif olarak yeniden yazın. Eğer bunu basit bir tersine çevirme işlemiyle yapamazsanız gerçekten ne istediğinizi düşünmek için biraz daha fazla zaman harcayın ve pozitif sonuçlarınızı oluşturun. İstemediğiniz şeyleri düşünmeye başlamak yerine belki de istediklerinizden aklınıza gelmemiş olan değişik şeyleri düşünebilirsiniz.

Hedef Test Edici Sorular

Bu soruları kendi kendinize sormanız hedeflerinizi netleştirmenize ve onları pozitif olarak ifade etmenize yardım edecektir. Eğer başka birisiyle çalışıyorsanız, "Ne istiyorsun?" gibi sorular sorun. Pratikle, iyi bir sonucun kurallarından olan gerçek pozitif düşünme alışkanlığını kazanacaksınız.


26

Ne istiyorum?

Şu anda neyi değiştirmeyi ümit ediyorum?

Nasıl bir sonuç elde etmek istiyorum?

Gerçekleştirmek istediğim şey ne?

Neyi değiştirmek istiyorum? .

Neyi farklı yapmak istiyorum?

Zihnimde bir sonuç var mı?

İçinizde gördüğünüz, işittiğiniz ve hissettiğiniz şeyler gerçekte ne olacağı konusunda önceden alınan bir tattır.

Zihnimde olan sonuç ne?

Ne yapmak istiyorum?

Böylece, haydi düşünelim. Ben istiyorum ki...

2. Hedefinizi Bağlamına Yerleştirin

Şimdi: Nerede, ne zaman ve kiminle bu sonucu elde etmek istiyorsunuz? Hedef belirlemek onu bir kağıda yazmaktan daha fazlasını gerektirir. Hedefiniz, içinizdeki; gerçekliği, bütün duyumlara dayalı bir tasarıyı veya yarattığınız şeyi oluşturur. Sonucunuz gerçekçi görülmek zorundadır. Hedeflerinizi gerçekleştirecek olan zihninizi belirsiz soyutlamalar veya anlamsız imajlarla dolduramazsınız. Ayrıca, görmek, işitmek, hissetmek bir boşlukta gerçekleşmez. Bunlar için bir konteks, bir bağlam olması gerekmektedir. Belki de işte veya sevdiğiniz bir şeyin içinde?,! Belki de diğer insanları ve onların sizin için ne dediğini de kapsamaktadır? Belki de belirli bir odada veya binada?

Eğer bağlam konusundan emin değilseniz, hedefinize "Ne"li sorular sormaya başlayın -Ne?, Nerede?, Ne zaman?, Kim?. Her bir soruya cevap verdiğiniz zaman onu hayal edin veya "zihninizde tekrarlayın."


27

Doğal ortamı içerisinde olduğu zaman bir ağaç daha fazla şey ifade eder. Aynı şekilde, elde etmek istediğiniz şeyleri di gerçek hayattaki bağlamında hayal ettiğiniz zaman daha fazla anlam kazanacaklardır. Hatta belli bir durumda belli bir amaç is temediğinizi görebilirsiniz. Böylece, geç olmadan hemen elde etmek istediğiniz şeyin bağlamını belirlemelisiniz.


Bu soruları kendi kendinize sorarak onları gerçek hayattaki yerlerine oturtabilecek ve elde etmek istediğiniz şeyi netleştirmiş olacaksınız. Aynı zamanda bu duygularınıza da bir şeyler katacak. Bu şekilde, elde edeceğiniz şeyin lezzetini önceden tadacak ve motivasyonunuzu ve kararlılığınızı arttıracaksınız. Amacınız, iş başında olacak olan hedef geliştirme sistemine doğru yöneldiğinde aynı zamanda onu içinizde de kesin olarak kurmuş olacaksınız.

Değişiklik beni nereye götürecek?

Elde ettiğim yeni sonucu hangi bağlamda kullanabilirim?

Bunu ne zaman istiyorum?

Bunu nerede istiyorum?

Her ilişkide mi? Her durumda mı? Kiminle?

Seçtiğim sonuç hangi bağlamda benim için faydalı olmayabilir?

Hangi durumda elde edeceğimiz sonuç daha faydalı olabilir?

Hangi durumda yeni yeteneklerimi kullanabilirim?

Hayatımın her alanında ve tüm zamanlarında istediğim bu mu?

Ne kadar süredir bunu elde etmeyi veya bunu yapmayı istiyorum?

Ne zaman bunu yapmayı ve kullanmayı istiyorum?

O her duruma uyacak mı?

Hangi durumlarda bu sonuç benim için önemli olacak?

3. Hedefinizi Özel, Duyulara Ait Terimlerle İfade Edin


28

Bu sonucu gerçekten elde ettiğiniz zaman özel olarak göreceğiniz, işiteceğiniz ve hissedeceğiniz şey ne olacak? Onunla gerçekten başarılı olabilirsiniz. Siz hangi duyulardan zevk alacaksınız? Kendinizi gelecekte görün ve elde ettiğiniz sonucun verdiği doyumun keyfini çıkarın. (Eğer istediğiniz bir halıysa) halınız hangi renk olacak? (Eğer sonucun bir parçası bir sese da-yanıyorsa)O insanın sesi nasıl bir şey olacak? Ve (arzunuza göre) sandalyede oturmak size nasıl bir duygu verecek? Bu tarz görselleştirme pratikleri daha sonra yapacağınız bazı egzersizler için hazırlık niteliğinde olacaktır. Şimdi hedeflerinizi tasarladığınız ve bunları uygulamaya geçirdiğiniz içinizdeki duyu dünyasını daha yakından tanımaya başlayabilirsiniz.

Çevremizde oluşturulan her şey önce birisinin zihnindeki bir düşünce olarak ortaya çıktı.

Başlangıçta bir şeyleri kafanızda canlandırmak' size zor gelebilir. Fakat sesleri işitmek kolaydır ya da tam tersi. Sesler bir şeyleri görsel imajlardan daha zor kanıtlayabilir. Fakat, pratik yaparak hepiniz içimizdeki duyu dünyasının zenginliğinin tadını çıkarabilirsiniz. Çok iyi tanıdığınız bir kimseyi zihninizde canlandırmak, onların seslerini dinlemek, onunla mutlu olduğunuz bir anı hatırlamak gibi kolay şeylerle başlayın. Her zaman size kolay gelen ve böyle devam eden şeylerle başlayın. Gözlerinizi kapatın ve bitişik odada oturduğunuzu düşünün ve görebildiğiniz kadar çok kendinizi içinde bulunduğunuz odadan soyutlayın. Veya hayatınızda geriye dönüp bakın ve güzel geçen bir tatilinizi, tanıştığınız ilginç bir insanı veya çok iyi yaptığınız bir işi düşünün. Bunları ne kadar net hatırlayabildiğinizi görün.

Kısa sürede, hatıralarınız kadar, yeni deneyimlerinizi şekillendirecek olan geleceğinizin zengin hammaddelerini de net bir şekilde hayal edebilmeyi öğreneceksiniz. Bunlar sizin kişisel ve paha biçilemez iç kaynaklarınızı ve geleceğinizin temellerini de kapsar.

Duyusal deneyimlere kolaylıkla dönüştürülebilecek sonuçları elde etmeye çalış. Doğanızda var olan duyusal yeteneği geliştirin ve daha gerçekçi düşünceler "oluşturmaya" başlayın. Bu gerçekte sinirlerinizin bir "melodisidir" ve başarılı olabilmek için beynin ihtiyaç duyduğu bağlantıları oluşturur. Elde edeceğiniz sonucun canlı, parlak bir tasviri bir dizi sinirsel çağrışım yapar. Bunlar sizi içerinizde yaşadığınız deneyimden dışarıdaki gerçekliğe götürür.


29

Herhangi bir başarı hikâyesinde olduğu gibi, küçük bir fikir veya düşünce bir diğerini ateşler. Fikirler hiçbir yerden gelmiyor gibi görülebilir. Fakat gerçekte sizin net bir şekilde ifade ettiğiniz hedefiniz, gizemli bir şekilde bu tür çağrışımların toplandığı bir yere bir kanal açar. Bunlar sadece hedefinizi güçlendirmezler aynı zamanda bu yolculuk boyunca hedefinizi nasıl gerçekleştireceğiniz konusunda da size ilham verirler. Ve bütün bunlar istediğiniz şeyi net ve beş duyunuzla algılayabileceğiniz imajlara dönüştürmüş olmanızdan kaynaklanmaktadır.

7. günde, elde etmek istediğiniz şeyleri oluşturma konusunda duyularınızla ilgili en güçlü karakterleri kullanmakta daha yetenekli olacaksınız.


Şimdi de hayallerinizi harekete geçirebilecek kendi sorularınızı oluşturmaya başlamalısınız. Biz size sadece birkaç örnek verebiliriz. Bu sorulara sözlerle cevap verdiğiniz kadar zihniniz-deki resimler, sesler ve duyularla da cevap verin. Böylece elde etmek istediğiniz son şeyi oluşturmak konusunda kendinize yardım etmiş olacaksınız.

Hedefimi gerçekleştirdiğim zaman ne göreceğim, işiteceğim ve hissedeceğim?

Hedefime ulaşmış olduğumu nasıl kanıtlayacağım? Hedefimi gerçekleştirdiğimde bilmem gereken kanıt nedir?

4. Kendi Kendinize Gerçekleştirebileceğiniz Bir Hedef Seçin

İstediğiniz şeye kendi başınıza başlamanız ve aynı şekilde devam ettirmeniz gerekmektedir. Başarısız olduğunuzda bunu yükleyeceğiniz bir insan veya olayın bulunmasına izin vermeyin. İnsanlar ve olaylar genellikle gerçekte olan şeyleri zorla yaptırmış gibi görünürler ve elbette, bazen kendimizi oyunda çok az kontrolü olan bir piyon gibi hissederiz. Bununla birlikte iyi bir girişimci hedeflerinin ona yükleyeceği sorumluluğu üstüne alır ve diğer insanlara bağımlı olmamaya çalışır.


30

Diğer insanların hedeflerini gerçekleştirmeyin. Sonunda kim faydalanırsa faydalansın gerçekleştirmek istediğiniz her amaç kendinize ait olsun. Belki diğer insanlar için (mesela çocuklarınız) veya diğer insanlara dayanan çok kıymetli idealleriniz vardır. Fakat sizin mantıklı bir kişisel kontrole sahip olmaya ihtiyacınız olmakla birlikte başkalarının yerine bir şeyler yapma eteğiniz iyi bir şeydir "de. Çocuğunuzun hedeflerini kişisel olarak gerçekleştiremeyebilirken, kendinize çocuğunuzun hedeflerini gerçekleştirmesine yardım etmek gibi bir hedef seçebilirsiniz. Örneğin, eğitimlerine yardım edebilirsiniz, onlarla daha fazla vakit geçirebilirsiniz, bir işe başlaması için ona bazı ön şartları hazırlayabilirsiniz veya bunun gibi bir şeyler yapabilirsiniz. Er geç onları elde edebilmek için kendinizi hedefleriniz karşısında adil bir şekilde tartabilmelisiniz.

Hedefleri gerçekleştirmekten maksat kendi hedeflerinizi gerçekleştirmektir.

Bu, eğer hedefiniz başka birisiyle ilgiliyse ondan vazgeçmek zorunda olduğunuz anlamına gelmez. Fakat belki onu tekrar düşünmeniz ve başrolü kendiniz oynayacak şekilde onu yeniden oluşturmanız gerekiyor olabilir.

_______( Elbette bazen işvereniniz, patronunuz veya eşiniz gibi insanların hedefini üstlenebilirsiniz. Başka bir deyişle bir hedefi benimseyebilirsiniz. Fakat iyi oluşturulmuş bir sonuç için onu elde edecek güce sahip olmak zorundasınız. Bazen her iki kategoriye de girebilecek durumlarla karşılaşacaksınız. Örneğin bir yöneticinin hedeflerini gerçekleştirebilmesi çoğu zaman başka insanlara bağlıdır. Bildiğimiz gibi, özellikle büyük organizasyonlarda, yöneticiler görevlendirilmek zorundadırlar. Bunun anlamı bu tarzdaki iş hedeflerinin testi başaramayacağı mıdır? Pek de öyle değil. Bilginiz, kaynaklarınız veya pozisyonunuz dolayısıyla, doğrudan olmasa bile, sonucu etkileyebileceğiniz sürece onu kendi hedefiniz gibi düşünebilirsiniz. O, olaylara bağlı olacaktır.

Örneğin, bir proje takımının kıdemde aşağı olan üyesi olarak, kesin bitiriş tarihi oluşturmak, kriteri yerine getirmek gibi! otoriteler elinizde olmayacak ve finaldeki sonuçtan da siz sorumlu tutulmayacaksınız. Fakat proje lideri olarak, diğerleri va-: sıtasıyla da olsa sizi sonuca ulaştıracak olan konuma, güce ve ( ümit ederiz ki) o yeteneğe sahip olmalısınız.


31

Benzer şekilde, yürürlüğe koyma konusunda herhangi bir | sorumluluk almaksızın organizasyonunuzda belli bir değişiklik öneren bir tasarı raporu hazırlayabilirsiniz. Hedefiniz sorumluluğunuzun ve gücünüzün bittiği yerde artık onu kişisel olarak yerine getiremediğiniz zaman biter. Örneğin, bir kitap yazabilirsiniz, fakat onun ne kadar satacağını belirleyemezsiniz. Bununla birlikte, o an için bu bir problem teşkil etmez. Bazen bir hedefin üzerinde kişisel olarak oynayabileceğiniz parçalarını değiştirebilir veya sınırlayabilirsiniz. Şu soruyu sorun: Onun hem kurulumunda hem de gerçekleştirilmesinde ne dereceye kadar bu sonuç benim olabilir? Bu kriterlerden herhangi birine müracaat ettiğinizde ufkunuzu bir parça daraltmanız gerekiyor olabilir. Fakat sonunda üzerinde orta dereceli kontrolünüz olan hedeflerinize kendinizi bağlayarak sonunda daha fazlasını elde edeceksiniz.

Benzer bir durum da takımlarda görülür ve takımın elde ettiği başarıda gerçekten payınız olup olmadığına ancak siz karar verebilirsiniz. Her şeyi tek başınıza yapmanız gerekmiyor fakat onu gerçekleştirmek zorundasınız. Kendi kendinize şunu sorun: Başarısızlık anında başkalarını sorumlu tutarak kendimi gerçekten affedebilir miyim? Eğer affedebilecekseniz, onu elde etmeye çalışmaya başlamadan önce tekrar düşünün.

Bazen insanlardan daha ziyade olaylar hedefinizi etkileyecektir. Örneğin, faiz oranlarına, borsaya, malların fiyat seviyelerine, stokların durumuna veya hava durumuna bağlı bir hedefte kendi gücünüze dayalı yapabileceğiniz pek bir şey yoktur.

Bunun anlamı, "mantıklı" olan kontrol çerçeveniz içerisinde hedefler oluşturmaktır, (Belki de burada bahsedilen mantık aklın sınırlarından ziyade sezginin olabileceğini düşündüğü şeylerdir.


Bu soruları sorarak oluşturduğunuz herhangi bir hedefte, merkezde siz bulunacaksınız, başarısızlık halinde öne sürülecek olan mazeretlerden kurtulacaksınız ve pozitif olarak motive edildiğinizi hissedeceksiniz.

Kontrol edilebilecekleri kontrol edin ve geri kalanların kendi kendileriyle ilgilenmelerine izin verin.

Bu hedefi gerçekleştirmek için ne yapacağım?


32

Kendi kendime buna benzer hali hazırda ne başardım?

Aralarında ne şekilde bir benzerlik var?

Hedefimi gerçekleştirmeye çalışırken yolumun üzerine çıkacak bir şey olabilir mi?

Gerektiğinde değişiklikler için harekete geçebilir miyim?

Elde ettiğim şeyin benim için anlamı ne olacak?

Değişiklik benim ne yapmama izin verecek?

Bu bende ne gibi farklılıklar oluşturacak?

Hedefimi nasıl gerçekleştirebilirim?

Kendimi nasıl onu yapıyor görebilirim?

Bu hedefi gerçekleştirmek için hangi ihtimalleri düşünebilirim?-.

Bu sonuca ulaşmak için herhangi bir yardıma ihtiyacım var mı?;

Bu yalnız bana mı yoksa başka birisine de mi bağlı?

Ne yapmamı mümkün kılacak?

Bu sonucu kişisel olarak nasıl etkileyebilirim?

Bu sonuçla birlikte ne gerçekleştirebilirim?

Sonucun ne kadarını kontrol edebilirim?

Hemen şu anda ne yapabilirim?

5. Gerçekleştirdiğiniz Hedefinizin Sonuçlarını Dürüstçe Değerlendirin


33

Bu hedefi gerçekleştirerek, şu anda sahip olduğunuz ve muhafaza etmek istediğiniz bir şeyi kaybedecek misiniz? Bunun | anlamı hedefiniz konusunda, sonuçlarının diğer hedeflerinizi ve sizinle ilgili çevrenizdeki diğer insanları nasıl etkileyeceğini def kapsayacak şekilde daha geniş düşünmenizdir. Örneğin, mesleğinizle ilgili bir hedefinizi gerçekleştirmek, aile hayatınızı kaybetmek, hoşlandığınız ve boş zamanlarınızda yaptığınız şeylere | daha az vakit ayırmak gibi anlamlara gelebilir. Aksine, boş zamanlarınızla ilgili bir hedefinizi gerçekleştirmeniz, uzun süreli ve hafta sonlarında da çalışmayı gerektirdiği zaman mesleğinizdeki ilerleme şansını feda etmeniz anlamına gelebilir. Örneğin, eğer sigara içmeyi bırakmak istiyorsanız, ondan aldığınız zevki ve belki de dolaylı yollardan elde ettiğiniz sosyal faydalarını unutmalısınız. Başka bir şeyi elde etme sürecinizde kaybedebileceklerinizi dürüstçe değerlendirin.

Bir sonuca ulaşmak, bir durumdan diğerine geçmek demektir. Bu durumlar kendinizi nasıl hissettiğinizi, görülebilen dış etkiler yanında görünmeyen lehte ve aleyhte olan şeyleri, negatif yönleri, endişeleri de kapsar ki bu değişimin "ekolojisidir." (3. güne bakınız).

Elde ettiğiniz yeni şeye başlamadan önce içinde bulunduğunuz durumun sizin için pozitif olan yönlerini düşünün. Aksi takdirde, görünüşe göre "başarılı" olmanıza rağmen, sonunda kendinizi aldatılmış, hâlâ mutsuz ve doyumsuz hissedebilirsiniz. Alternatif olarak, bilinç olarak gerçekleştirmek istediğiniz şeyi başaramamış olabilirsiniz. Fakat hâlâ işe başladığınız zaman elinizde olanların bazılarını kaybolmaktan korumuşsunuzdur.

Kötü tasarlanmış bir hedefte tüm iradenizi harcasanız bile içinde bulunduğunuz anda hoşunuza giden (ve bilinçsiz olarak devam eden) pozitif kazançlarınız yol boyunca bir yerlerde sizi engelleme eğiliminde olacaklardır. Gizli olan şey hiçbir şey olmadığından, belki de bilinçli hedefinizi gerçekleştirmekten sizi alıkoyan şeyin ne olduğunu farketmeyeceksiniz.


34

İÇİNDE BULUNULAN DURUM

KAYNAKLAR

Davranış Düşünceler Duygular

İSTENEN DURUM

Davranış Düşünceler Duygular

Şekil 2.1 Durum Değişimi

Hedefinizi gerçekleştirdiğinizde olabilecek tüm değişiklikleri değerlendirin

Her zaman arzu ettiğiniz sonucu elde etmek için daha iyi, daha ucuz ve daha hızlı yollar arayın. Eğer bu işin başka bir yolu yoksa, şu anda sahip olduğunuz şeylerin kazançlarına devam ___^__ edebilmek için hedefinizin maliyetini tekrar değerlendirin.

Sizin diğer eğilim ve hedefleriniz etkilenmemiş bile olsa etrafınızdaki diğer insanların hedefleri zarara uğrayabilir. Eğer bunun önemli olduğunu düşünüyorsanız, kaybedeceksiniz. Sonunda bu, bir şeyi bırakmak anlamına gelecek, mesela bir ilişkiyi. Öyleyse, bunu mümkün olabilecek olan bir şey olarak değerlendirmeniz gerekir.

Ardında acı izler ve kötüye kullanılmış insanlar bırakan bir organizasyonu fethetmeye tırmanmak için supermen olmak gerekmez. Fakat özellikle uzun vadede o ceza olarak ne kaybedecek? Er ya da geç olaylar bizi yakalar. Hiçbir şey karşılıksız kalmaz. Çevremizde olup biten bu şeylerden bağımsız hareket edemeyiz. Kendi menfaatiniz için nereye kadar başkalarının çıkarlarına zarar verebilir veya onları görmezden gelebilirsiniz? Karar verin. Eğer elde ettiğiniz yeni şey şu anda içinde bulunduğunuz tüm yönleriyle pozitif olan durumun yerini alabilecekse veya bundan daha iyisini sağlayacaksa sorun yok. Eğer durum böyle değilse, hedefiniz için çalışmaya başlamadan önce ve hayatınızın (veya başkalarının hayatlarının) parçalanmasını beklemeden bazı yeni değerlendirmelerde bulunun.


35

İdeal olanı, sizin için faydalı olacak olan bazı yeni sonuçlara ulaşırken, (sadece davranış olarak değil sahip olduğu kararlar açısından da) elinizdekileri de koruyabileceğiniz çift kazanımlı bir durumla karşılaşmanızda. Bu şekilde iki taraflı kârlı olan sonuçlar genellikle iyi tasarlanmış sonuç prensiplerini takip etmeye bağlıdır.


Bu soruları cevaplamak size, hedef gerçekleştirme mekanizmanızın en azından kendini koruma ve devam ettirme açısında ne kadar iyi ve dengeli olduğunu yansıtmanıza yardım edecek yeni hedeflerin göz alıcı ödülleri karşısında sahip olduğunuz şeyleri hemen bırakmayın. Amaç; yeni bir gelecek oluştururken geçmişinizdeki "en iyileri" de tanımanız ve sürdürmenizdir.

Bunu gerçekten istediğimden emin miyim? Sonucuma (Hedefime) ulaştığım zaman elime ne geçecek? Ben gerçekten ne istiyorum?

Elde ettiğim bu sonuca sahip olmakla hayatım nasıl farklılaşacak?

Elde ettiğim bu yeni şeyi zaten yaşamakta olduğum hayatıma nasıl entegre edeceğim?

Bu sonucu elde etmiş olmanın benim için anlamı ne olacak? Bu sonuç her duruma uygun gibi mi görülüyor? Hayatım üzerinde nasıl bir etkisi olacak? Hedefimi gerçekleştirdikten sonra ne olacak? Onu elde etmemin sonucunda elime geçecek olan avantajlar ne olacaktır?

Hayatımın geri kalanında böyle bir şeyi gerçekleştirmenin ne gibi etkileri olacaktır? Bunu gerçekleştirdiğimde neler olmadı? Bunu gerçekleştirmeseydim neler olurdu? Bunu gerçekleştirmemiş olsaydım neler olmayabilirdi? Hayatımda bu sonucu elde ettiğim için avantajlı veya dezavantajlı olabilecek olan alanlar var mı? Bu sonucu nasıl önemli görebilirim?

6. Zaman Ayırdığınıza Değecek Faydalı Bir Hedef Seçin

Son olarak, hedefinizin dünya veya başkaları için kıymetli olmasına gerek yoktur. Fakat siz onun sizin için önemini bilmelisiniz. Bu kuralı uygulamak için elde ettiğiniz şeyin pozitif sonuçlarını belirlemeye ihtiyacınız olacak.


36

Bu sadece elde ettiğiniz sonucu kaybedecek olduğunuz diğer menfaatlerinize karşı test etmek manasına gelmez. Aynı zamanda kimliğinize ve uzun süreli hayat gayenize karşı da değerlendirme yapmalısınız. Elde etmeyi umduğunuz şey sizin kişiliğinize ve değerlerinize uyuyor mu?

Keskin ve kırıcı bir yapıya varmaktan ziyade, mümkün olabilecek senaryoları hayal etmek ve yansıtmak için olayı biraz zamana bırakın. Zihninizde elde etmeyi umduğunuz şeyin pozitifi ve negatif yönlerini ve bunların getirilerini tekrarlayın. Hedefiniz|| için çalışmaya başladığınız ilk zamanlarda onun bazı yönleri ortaya çıkmayacaktır. Bunu uygulamak için sezgilerinize güvenmeniz gerekebilir.

Günlük hedeflerinizi oluşturur ve uygularken genellikle bu derinlikte düşünmüyor olabilirsiniz. Yine de bu motivasyonunuzun en önemli parçasını oluşturmaktadır. Bilinçaltınız da hedefinizi gerçekleştirmek için sibernetik olarak size yardım eder (Bunun anlamı, tam olarak sizi amaçlarınıza yönlendirmektir). Pozitif ve değerli hedeflere yöneldiğiniz zaman, "sisteminiz" doğal olarak sizi hedefi gerçekleştirmeye ve yolunuz üzerindeki . engellerin üstesinden gelmeye motive eder.


Bu sorular bir insan olarak kendiniz, değerleriniz ve inançlarınızla hedefleriniz arasında bir uyumsuzluk olup olmadığını keşfetmenize yardım edecek. Cevaplar hemen ortaya çıkmayabilir. Belki onlar en az umduğunuz bir zamanda ortaya çıkabilirler.

Elde edeceğiniz şey onu gerçekleştirmek için çekeceğiniz sıkıntılara değecek mi?

Gerçekleştirdiğim bu hedefimi ne gibi sonuçlar takip edecek?

Hayatım nasıl farklılaşacak?

Bu hedef benim kimliğimi ve hayatımın gayesini yansıtıyor mu?

Bunu gerçekleştirerek ne elde edeceğim?

Ve sonrası?

Beni ne gibi bir uzak hedefe taşıyacak?

Ve hangi amaç için?


37

----

İyi Tasarlanmış Sonuçlara Ulaşmak

Şimdi hedefi oluşturmak için anahtarların gösterildiği bir kontrol listeniz olacak. Zayıf kurulmuş hedefleri değiştirmeniz veya listeden çıkarmanız gerekebilir. Fakat bu elemenin dışında kalanların gerçek olma şansları oldukça büyük olacaktır. Hedef test edici sorular, süreç boyunca dikkatinizi ve motivasyonunuzu korumanızı sağlayacaktır. Eğer bilinçli ve hayal dünyanız açık olarak belirlenen bu ana hatları takip ederseniz, başarmak için oluşturduğunuz herhangi bir şeydeki başarı şansınız katlanacaktır. Ve, daha önce görmüş olduğunuz Dört Aşamalı Başarı Modelini de unutmayın.

Bu "iyi tasarlanmış sonuçların unsurlarını kullanarak belirsiz ve negatif hedeflerinizi pozitif, motive eder ve zevkli sonuçlara dönüştürebilirsiniz. Örneğin, "İşimde başarısız olduğum düşüncesinden kurtulmak istiyorum, gibi belirsiz ve negatif bir isteği kolayca, gerçekten uygulayabileceğiniz iyi tasarlanmış bir sonuca dönüştürebilirsiniz. Böyle bir duruma test nasıl uygulanabilir?

1. Pozitif: İşimde kendimi daha güvenli hissetmek ve yeteneklerimin tamamını kullanmak istiyorum.

2. Belirli Bir Bağlamda: Özellikle Pazartesi günkü personel toplantısında Colin ile ilgilenmek ve bunu insanlara anlatmak zorunda olduğum zaman.

3. Duyumsal (Beş duyuya ait) Terimler: Kendimi güvenli hissedeceğim ve uzun konuşacağım. Sesim sert ve otoriter olacak.

4. Onu kendi başına gerçekleştirmek: Yapabildiğim kadarıyla kendi işimi yaptığımdan emin olacağım.

5. Gerçekleştirdiğiniz hedefin sonuçlarını dürüstçe değerlendirmek: Başarısızlık hissine benzer herhangi bir şey hissediyor muyum? Örneğin, daha iyi bir performans gerektirebilecek olan bir terfi etme hadisesinin yeni sorumlulukları için kendimi gerçekten hazır hissediyor muyum? Kendilerine daha az güvenen iş arkadaşlarımın sempatisini kaybedecek miyim? Belki, de arkadaşım zayıf olduğu alanlarda iş dışında eğitim programlarına katılabilir, bazı faydalı konularda birlikte hareket edebiliriz.


38

6. Onu Değerli Kılmak: Bu hedefim benim diğer uzun vadeli amaçlarımla ne kadar bağlantılı? Örneğin, eğer ikimiz de aynı şeyi bekliyorsak, iş arkadaşımın yeni terfisi için ne düşüneceğim? Gerçekten bağlantıyı kesmeye ve yeni bir işe başlamaya mı karar vermeliyim? Sonra tekrar, iş benim için bu kadar önemli mi? Belki de sadece, aile hayatımı, sosyal hayatımı ve boş zamanlarımda yaptığım şeyleri geliştirerek iş eksenli bu problemime karşı bir denge unsuru geliştirmeye ihtiyacım vardır.

Günün Sözü

İnsanlar kendi hayatlarını kendileri kurarlar.

Bunu daha önceki "Harita vatan değildir." sözümüzle karşılaştırın. "Deneyim" "hayat" üzerinde düşünün. Örneğin, hayal kurduğunuz zaman, deneyimleriniz zihninizde bir hakikat mı yoksa içinde bulunduğunuz duyarlılık içinde dışa ait bir gerçeklik mi oluşturuyor? Veya eğlenceli bir roman okuduğunuz zaman kendinizi kitap okuduğunuz yerde oturuyor mu buluyorsunuz yoksa hikâyedeki dünyanın herhangi bir yerine mi gidiyorsunuz?

Yaşadıklarımız, etrafımızdaki somut çevrede olup biten şeylerden daha ziyade kafamızın içinde sürüp giden şeylere bağlı görünüyor. Daha önce gördüğümüz gibi, en iyi olarak yaşadıklarımız, bu somut dünyanın filtreden geçirilmiş bir versiyonu olabilir ve onun üzerinde çok az kontrolümüz vardır. Fakat düşünmek istediğimiz şeyi düşünebiliriz. Ve böylece yapıp ettiklerimizi de içeren kendi deneyimlerimizi yani kendi hayatımızı kendimiz yaratabiliriz.

Kendi kendinize şunu sorun: Gerçek hayat yaşantısını ateşleyen şey nedir? Bir şeylerin olmasını ne sağlar? Birisi önce onu bir ideal, bir görüş veya bir düşünce olarak içselleştirmeden bir şey gerçekleşebilir mi? (Bir fincanı kaldırmak, bir topu atmak veya bir katadrali inşa etmek gibi).

Şimdiye kadarki gözlemlerimize göre, düşündüğümüz şeyler genellikle gerçekleşir. Kendi kaderimiz için tohum ekeriz.

İnsanlar kendi hayatlarını kendileri kurarlar.

Bugün, özel duyusal terimlerle sonuçları önce içimizde belirlemenin önemini gördük. (Diğer bir deyişle, onları mümkün olduğunca gerçek yaşantıya yaklaştırdık) Kendi objektif yaşantınızı sübjektif olarak oluşturmak istiyorsanız bugünün sözünü unutmayın.


39

Günün (Uygulamaları

• Bugünün sözünü ezberleyin ve onu kendi hayatınız ve gerçekleştirmek istediğiniz şeyler açısından değerlendirin. Gelecekte ne yapacağınızı etkileyecek olan şeylere şimdiden karar verebilir misiniz? Kendinizi bir şey yaparken görebiliyor ve çok güçlü motive edildiğinizi düşünebiliyorsanız da bu gerçek bir sonuç elde etmek için yeterli olacak mıdır? Hayatınızın bir dakika sonrası için seçenekleriniz var mı? Bu seçenekler sizi daha iyi bir şey için nasıl değiştirebilir? Eğer günün sözünü bu şekilde değerlendirirseniz bu size yeni fikirlerin, çözümlerin ve yeni imkanların kapısını açacaktır. Geleceğinize daha pozitif bakabilmenizi sağlayacaktır.

• Hedeflerinizin tümünün listesini yapın. Öncelikle, kesin ve belirli hedeflerinizle, istediğiniz fakat üzerinde düşünmediğiniz şeyler arasında ayrım yapmayın. Büyük sonuçlar getirmeyen bazı kısa süreli arzular kadar gerçekten büyük olan arzularınızı da listenize ekleyin. Hayallerinizi ve dileklerinizi de ilave edebilirsiniz. Sonra onları dikkatle inceleyin ve iyi tasarlanmış bir sonucun tüm unsurlarını onlara uygulayın. Eğer mümkünse, bunları sizden daha objektif olduğuna inandığınız bir arkadaşınıza gösterebilirsiniz. Bazı insanlar bizim kendimizi tanımamızdan daha çok bizi tanıyor gibi görünürler. Bütün ölçülere uymayan bazı hedefleri çıkarabilir veya değiştirebilirsiniz. Alıştırma yaptığınız zaman aklınıza yeni hedefler de gelebilir. Onları da not edin ve aynı sürece ilave edin. Sonra listenizi bir kenara koyun ve bir zaman sonra belki yarın tekrar ona dönün. Bu sonuç belirleme egzersizinin size yeni bir yön ve anlam duygusu verdiğini görebilirsiniz.

• Gerçekleştirmiş gibi hedeflerinizden birini tüm parlaklığıyla zihninizde canlandırmaya çalışın. Onun hakkındaki beklentileriniz, duygularınız ve davranışlarınızın nasıl değiştiğine dikkat edin. Hedefinizi gerçekleştirdiğiniz zaman yaşayacağınız nihai zevki daha önceden nasıl tattığınızı görün. Hedef gerçekleştirme süreci kendi zevkini sunmaktadır.

Farklı gerçeklik "haritalarının" tanıklığı için çevrenizi gözlemleyin. Şimdiye kadar öğrendiğiniz her şey aynen kalacak ve bugünün yeni bilgi ve deneyimleri onun üzerine inşa edilecek. Her zaman dün öğrendiklerinizi de hatırlayın ve uygulayın. Her zaman en eski bilgelikte en yeni şeyleri bulabilirsiniz. Diğer insanların nasıl düşündüğünü] bilmenin kişisel faydalarını aramaya başlayın.


40

Dört Aşamalı Başarı Modelini ezberleyin. Bu metodu kapsayacak olan sahip olduğunuz üç veya daha fazla yetenek veya davranışınızı] düşünün. Herhangi bir aşamayı kaçırırsanız neler olabileceğini düşünün.

Gerçekleştirmek istediğiniz bir hedefi düşünün. Bu aşamada dünyayı sarsacak bir şey seçmeyin. Seçtiğiniz şey defalarca denemenize rağmen gerçekleştiremediğiniz özel bir işiniz olsun. Eğer başarılı bir şekilde bu tarz bir şey seçerseniz çok hızlı gerçekleşecek ve hemen faydalarını göreceksiniz. Sonra, herhangi bir şey daha öğrenmeniz gerekmeden, Dört Aşamalı Başarı Modelini uygulayın. Kendinizi hedefinize odaklayın ve bilinçli olarak her aşamayı uygulayın. Zihninizdeki bir şeyi gerçeğe dönüştürdüğünüz zaman yaşadığınız doyumun tadını çıkarın.

3. GÜN

Gerçekten Ne İstediğinizi Bilmek


• Sonuç ekolojisi

• Bilinçaltının Rolü

• Elde Ettiğiniz Sonuçları Açıklamak

• Cartesian (Descartes Tarzı) Sorular

• Değerler ve Sonuçlar

Şimdi birkaç tane iyi tasarlanmış sonucunuz olmalı. 2. gün uyguladığımız testler "sol beyin" tarzı mantığa sahip olan sağduyulu testlerdi. Bugün elde ettiğiniz sonucunuzu en üst seviyeye çıkarmak için "sağ beyin" tarzı bir şeyler yapacağız, yani biraz sübjektif düşüneceğiz. (Sağ beyin deyince aklımıza sezgi, hayal Ve bilinçaltımız geliyor.)


41

Bu "çift yönlü beyin" yaklaşımını kullanarak, hedef gerçekleştirme güçlerinizin tamamına alışılmadık bir şekilde ulaşabilirsiniz. Örneğin, hedef gerçekleştirme sırlarından biri olan değerlerinizle oluşturduğunuz hedefleri nasıl sıraya koyacağınızı öğreneceksiniz. Ve hatta bilinçli hedefinizi gerçekleştirmedeki başarınızı bilinçsiz hedeflerinizin nasıl etkileyebildiğini öğreneceksiniz. Bu ve benzeri konulara değinerek hedeflerinizi daha güçlü kılabilirsiniz. Bu, hedeflerinizin birçoğunu başarılı bir şekilde*! gerçekleştirdiğinizi göreceğiniz ve daha fazla çalışma gerektirebilecek olanları da göze alabileceğiniz manasına gelir.

Net olarak ne istediğinize karar verdiğiniz zaman mükemmel olma yolundaki ilerleyişiniz başlamış olur. Hatta başlangıçta hedefinizi tanımlamakta gösterdiğiniz sınırlı girişiminiz, düşünce metotlarınızı ve hedeflerinizi belirli bir sıraya koyarak başarı şansınızı büyük oranda arttıracaktır. İnsanlar doğal olarak hedefleri temelli konuşuyorlar ve iyi tasarlanmış sonuç kriterlerini uygulayarak istedikleri şeye daha iyi odaklandıklarını söylüyorlar (Bakınız 2. gün). Bu prensipleri anlamak size güven ve kontrol duygusu verir.

Bugün, zaten belirlemiş olduğunuz hedefinize uygulamak için bazı önemli, yeni testler öğreneceksiniz. Hedeflerinizin bu geniş yönleri denkleme katıldıkları zaman, dikkate değer sonuçlar bunu takip eder. Bu özellikle, hedefler kişinin değerlerine ve kimliğine göre sıralandığı zaman işe yarar aniden o insanın üzerine tam anlamıyla "uyar." Bu faktörlerden bir veya ikisi size başarının anahtarını verebilir. Sonra, hedef gerçekleştirmeyi sıradan bir alışkanlığınız haline getirebilirsiniz.

Sonuç Ekolojisi

Hedef gerçekleştirmeye geleneksel yaklaşım, büyük oranda 2. günde anlatılmış olan SMART (Akıllı) Metodun içermektedir. Fakat NLP yaklaşımı ekolojiye benzersiz bir vurgu yaparak SMART Metodunun ötesine geçmektedir. Bu bağlamda "ekoloji" kelimesiyle anlatılmak istenen şey; hedeflerinizin veya elde ettiğiniz sonuçların daha geniş ve dolaylı etkileridir. Bu diğer bir sonucunuz üzerinde etkili olabilen herhangi bir sonucunuzu içine alır. Daha ilerideki bir çatışma veya yanlış eşleşme, hedefleriniz ve değerleriniz arasında hatta kimliğiniz üzerinde olabilir. Tek kelimeyle hedefiniz sizi yansıtmayabilir.


42

Sonuç ekolojisinin diğer bir yönü de sonuçlarınızın bakmakla yükümlü olduğunuz diğer insanların refah seviyeleri üzerindeki etkisini içerir. Onların elde ettiği sonuçlar sizi, sizinkiler de onları etkiler. Bir şeyleri tek başımıza, herkesten soyutlanarak gerçekleştiremeyiz; en azından kalbi bağlantılarımız olan insanlardan kendimizi soyutlayarak. Başka insanların menfaatlerini de gözettiğiniz zaman, onlar da sizi dolaylı olarak etkileyebildiği için başarılı olacaksınız.

İyi tasarlanmış sonuç unsurlarından beşincisi (Gerçekleştirdiğiniz hedefinizin sonuçlarını dürüstçe değerlendirin.) üzerinde düşündüğünüz zaman bu konuya değinmiş olacaksınız.

Doğal ekolojide olduğu gibi, arzularımızın, beklentilerimizin ve değerlerimizin tümü birbiriyle bağlantılı ve birbirine bağlıdır. Bazı insanlar bilinçli olarak yapmayı istedikleri şeylerle hiç karşılaşmamış gibi görünürler. Gerçekte bilinçsizce elde ettikleri diğer şeyler onların davranışlarını etkileyebilir.

Bu nasıl olur? Daha önce de gördüğümüz gibi, hedef gerçekleştirme sisteminiz zihninizin başköşesinde oturan hedefinizi seve seve takip eder. Bilinçli olarak hedefinizi gerçekleştirmek istemediğiniz için başka bir başarısızlığı davet etmiş olursunuz. Aynı zamanda "ikinci dereceden bazı kazanımlar (veya bilinçsiz eğilimler) bilinçaltınızda kendilerine bir yol bulmuşlardır. Bunu pozitif bir eğilim olarak adlandırıyoruz. Pozitif diyoruz çünkü bilinçsiz olmasına rağmen içinizdeki bazı mantıklı eğilimleri gerçekleştirme duygusudur. Ve o çoğu zaman "başarılı olur." (Bilinçli olarak) istemediğiniz şeyi elde etmiş olursunuz.

Örneğin, psikosomatik bulgular taşıyan bir insanı ele alalım. Onlar, hastalığın beraberinde getireceği dikkat ve sempati gibi "ikinci dereceden kazanımlara" can atmaktadırlar. Aslında bunlar özellikle dizayn edilmiş, bilinçli eğilimler değillerdir. Bilinçli olarak, sadece sağlıklarının iyi olmasını istemekte ısrar edebilirler. Fakat diğer bilinçsiz hedef gerçekleştirme kuvvetleri bir rol oynayabilirler. Böyle durumlarda, bildiğiniz gibi, bir durum gerçek bir davranışa dönüştüğü zaman ikincil, bilinçsiz hedefler kazanma eğilimindedir.


43

Bilinçli hedeflerini gerçekleştirmiş olan diğer insanlar daha büyük bir bilinçsiz beklentinin gerçekleşmemiş olduğunu görürler. Başarıdan dolayı kendilerini çok mutlu hissetmelilerken bile hâlâ eksik olan bir şeyler, bir aşağılık duygusu vardır. Gerçekte bunun anlamı: "Bireyin doğru hedefi belirleyememesi ve onu takip edememesidir." Belki de daha doğru bir ifadeyle o kişi nihai hedefinin peşinden gitmemiştir. Sadece yol üzerindeki bir basamağa ulaşmıştır. Gerçek hedef bunun ötesinde uzanıyor olabilir.

Örneğin üst düzey bir yönetici, kendisinin beyni olduğu büyük bir planın son aşamasında kendisinin arkadaşlarıyla aynı gurur ve kıvancı paylaşamadığını anlatmıştı. Niçin? Çünkü onu zaten zihninde "Yaşamıştı." Uzun süre tüm ayrıntılarıyla onu hayalinde yaşamıştı. Onun rüyası şimdi zaten zihninde oluşturmuş olduğu başka ve daha büyük bir sonucun merkezi oluyordu. Onun doyumu sadece o andaki başarıyı değil gelecekteki daha büyük başarıları gerektiriyordu.

Öyleyse, doğru ekolojiye (çevreye) ulaşmak için öncelikle tüm hedef hiyerarşisini ve etkili olabilecek diğer hedefleri taramanız gerekmektedir. Sonra, hedefinizin diğer insanlar üzerindeki etkisini düşünmeniz gerekir. Doğrudan veya dolaylı olarak bu tarz düşünceler sizin motivasyonunuzu davranışınızı ve nihai başarınızı etkileyecektir.

NLP yaklaşımı, ölünün arkasından ağlamak yerine hedefinizi gerçekleştirmek için çalışmaya başlamadan önce bu ekoloji kontrolünü yapmanızı öneriyor. Böylece, zaman kaybını, gereksiz çabaları ve bazen de çekilen acıları önlemenin yanında, hedeflerinizin daha iyi bir tanımı başarı ihtimalinizi arttıracaktır.|

Ekolojik Sonuç Faktörlerini Belirlemek

Bu ekolojik faktörleri nasıl belirleyebilirsiniz? Öncelikle düşündüğünüz şekilde anlamanız gerekir. 1. günde sübjektif deneyim ve NLP modeli konusundan bir şeyler öğrenmiştiniz. Bu bilgiler bize, hepimizin kendine has bir düşünme ve davranma şekli olduğunu göstermişti. İyi tasarlanmış sonuç testlerine çalıştığınızda ve 2. gün öğretilen hedef test edici soruları cevaplandırdığınızda, zaten kendinizi daha iyi tanımaya başlamış olacaksınız.


44

Bu ekolojik alanlardan bazıları başlangıçta bilincinizin dışında kalmış olabilir. Fakat diğer durumlarda, ihtiyacınız olan tek şey problemler hakkında dürüstçe düşünmektir. Daha önce görmüş olduğumuz gibi basit fakat harekete geçirici sorular bizi gerçek arzu ve değerlerimiz konusunda daha duyarlı hale getirebilirler. Bazı durumlarda, altı kuralı uyguladığınız zaman hedeflerinizin sonuçları aniden gerçekleşecektir. Veya belki bir "anlayış" onları düşünmediğiniz bir zamanda, daha sonra içinize doğacaktır.

Daha önce görmüş olduğumuz gibi, bazı ekolojik problemler diğer insanları etkilerler. Böylece, kendi dar, kişisel hedefleriniz üzerinde olduğu kadar diğer insanlarla olan ilişkilerinizde de onların önemli etkileri olabilir. Kendi kendinize farklı sorular sorduğunuzda ve hedeflerinizi derinlemesine düşündüğünüzde elde etmek istediğiniz şeyin farklı yönlerine de dikkat etmeye başlayacaksınız.

Sonuç ekolojisi ilk sözümüz olan "Harita vatan değildir." cümlesi üzerine kurulmuştur. Bizim kişisel zihin programlarımız "haritayı" oluşturur. Onlar "meta programlarını" yani değerlerimiz, inançlarımız ve kişisel özelliklerimiz gibi üst düzey düşünme şablonlarımızı içerirler. Bütün bunlar, kişisel mükemmelliğin anahtarı olan hedeflerinizi nasıl oluşturduğunuzu ve nasıl gerçekleştirdiğinizi etkiler.

Takip ettiğiniz her özel sonuç, bu benzersiz kişisel düşünme özellikleriyle uyum içinde olma ihtiyacındadır. Çok yönlü bir kişilik olarak, "parçalarınızın" uyum içinde hareket etmesi gerekmektedir. Aksi taktirde, başarı şansınızı azaltırsınız. İstediğiniz sonuçlar kadar nasıl düşündüğünüz konusunu da düşünmeye başlayın. "Uygulama" alıştırmaları daha ileride, hedeflerinizi kuşatan problemleri tanıma konusunda size yardım edecektir.

Bilinçaltınızın Rolü

Yaptığınız her şeyde bilinçaltınızın bir parça rolü vardır. Ticari veya organizasyonal hedef geliştirme metotları genellikle bu Aktörü dikkate almamaktadırlar. Aynı şekilde kişisel hedefler oluşturulurken de mantığa dayalı, sistematik veya "sol beyin yaklaşımı" kullanılır. Gerçekte hepimiz bilinçli veya bilinçsiz hedeflerimizin peşinde koşarız.


45

Bununla birlikte temelde hedeflerimizi düşünme tarzımızla diğer insanlardan ayrılırız. Örneğin bazı insanlar bir kısmına yönelirken belirli bazı sonuçlardan da uzaklaşma eğilimindedirler. Farklı bir şekilde düşünürsek, bazı insanlar da istemedikleri şeylerden uzaklaşmaya odaklanırlarken gerçekten istedikleri şeyi elde etmeye çalışırlar. Bu tamamen belirlenmiş düşünme şekillerini ve "pozitif veya "negatif" mizaca göre oluşturulan davranışları tanımlayabiliriz.

Düşünme tarzlarımızda başka farklılıklar da vardır. Örneğin, bazı insanlar istedikleri şeyin canlı görsel imajını oluştururken bazıları da başarı duygusunu bizzat yaşamayı tercih ediyor gibi görünürler. Aynı zamanda, kendi kendimizi motive etme şekillerimiz de kişiden kişiye farklılık gösterir. Herbirimiz için bu kendine has özellikler, hedef gerçekleştirme metodunun bir parçasını oluşturur. Başarı, bu metotların en üst düzeye çıkarılmasına bağlıdır ve özelde ona yönelebileceğimiz açık bir şekilde tanımlanmış hedeflere sahip olmamızla ilgilidir.

Bilinçaltı hedeflerimiz davranışlarımızı nasıl etkileyebilir?

Daha önceki örneğe geri dönecek olursak, bir şeylerden kaçma eğiliminde olan bir kişi zihinsel olarak (fakat amaçsızca) uzaklaşmak istediği şeyin bulguları üzerine konsantre olur. İkincil, bilinçaltı hedefi bu sebeple birinci sırayı alır ve "başarır." Sadece önündeki su tehlikesini ve bankları gören golfçü gibi uzaklaşmak istedikleri birçok senaryoyu yaşamayı bırakırlar. Bundan dolayı iyi tasarlanmış sonuçta 1. Numara: "Hedeflerinizi pozitif olarak ifade edin." maddesi iyi anlaşılmalıdır.

İstemediğimiz şeyleri düşünüyor olsak bile çoğu zaman istediğimiz şeyleri elde ediyor gibi görünürüz. Bu bir şeylerden "kaçınma" sistemini; tedbirlilik, realizm, ihtiyat, kaygı veya buna benzer bir sıfatla niteleyebilirsiniz. İçinizdeki hedefin gerçekleşmesinde en verimli sonucu onunla elde edebilirsiniz. Bununla birlikte, o bilinçli amaçlarınızın gerçekleşmesinde çoğu zaman anlaşılmaz bir başarısızlık olarak görülür.

Düşünerek Gerçeği Oluşturmak


46

Genellikle bu tarz kendi kendini gerçekleştirebilen zihinsel oluşumları diğer insanlarda fark ederiz. Bilinçaltı hedeflerimizi takip ettiğimizi kendimize bile kolay kolay itiraf etmeyiz. Sigarayı bırakmayı ele alalım. Negatif ifadesine rağmen, sigarayı bırakmaya çalışan bir insan gerçekten değerli bir hedefini gerçekleştirmeye çalışıyor demektir. Fakat, sigara içmekle birlikte gelen (belki sosyal) "ikinci kazanımları veya diğer bilinçaltı ikincil hedefleri tarafından oluşturulan çekim gücüne karşı savaşması gerekebilir. Böyle bir durumda kişinin kendini yönlendirdiği hedefi içimizde olan güçlü amaçlar şekillendirir. Bazen farkına varmadığımız ikinci dereceden yararlar çok çeşitli de olabilir; dile getirmiş olduğumuz hedefimizden daha önemli olabilirler. Onları ifade etmek için kullandığımız kelimeler vasıtasıyla kendi listenizdeki negatif hedefleri kolayca görebilirsiniz. Uzun yıllardır görünürdeki başarısızlığı açıklayabilecek olan bilinçaltınızdaki pozitif hedeflerinizi görebilmek çok daha zor olabilir.

Herhangi bir olayda, bir şeyi gerçekleştirmek için, bir hedefinizin olması gerekir. Düşüncelerinizde önceliği olan şey bu hedefi belirler. Sonra, bütün davranışlarınız robot gibi zihninizdeki bu hedefi takip etmekle meşgul olmaya başlar. Bilinçli olarak oluşturmuş olduğunuz rotanız ne olursa olsun bu böyledir. Böylece, bilinçli hedefler oluştururken, farklı ikinci dereceden getirileri ve onları etkileyebilecek olan içinizdeki güçleri tanımanız gerekir.

Farkında olmadığınız bu güçleri farkettiğinizde ve "gizli" veya ikinci dereceden getirileri (sonuçları) dürüstçe değerlendirdiğinizde, o anda içinde bulunduğunuz durumdan kurtulmaya karar verebilirsiniz. Alternatifiniz var. Fakat en azından bundan sonra "sistemin" nasıl çalıştığını anlayamadığınız için sürekli başarısızlıkla karşı karşıya gelmekten kurtulacaksınız. Seçenek ve kontrol ile, çabanızı başarısızlıktan ziyade başarı için göstermeye başlayabilirsiniz.

Farkında Olmadığımız Hedeflerimizi Nasıl Saptarız?

Farkında olmadığımız bu hedef gerçekleştirme kuvvetlerini nasıl hesaba katabiliriz? Bir dedektiflik hikâyesi gibi görünmüyor mu? Farkında olmadığınız için ikinci dereceden hedeflerinizi belirleyemezsiniz ve onları saptayamadığmız için de onlar hakkında bilinçli bir duyarlılık seviyesine çıkamazsınız. Bu ikilemin üstesinden gelebileceğiniz için şanslısınız. İlk olarak, ikinci dereceden hedeflerin de var olabileceğini kabul etmek, bu ekolojik faktörlerin gün ışığına çıkmasını sağlayacaktır.


47

Yalnız, bilinçlik ve bilinçsizlik arasında çok ince bir sınır vardır ve pratik yaparak bilinçaltınızla diyaloga geçebilirsiniz Bu şekilde, belki de aniden daha önce hiç düşünememiş olduğumuz şeyleri farkedeceksiniz veya tam tersine, en güçlü kararlarınızı unutabileceksiniz.

Öncelikle zihninizi diyalog ihtimallerine açık tutun. 2. günde öğrenmiş olduğunuz altı tane iyi tasarlanmış sonuç testi hedefinizin net olmayan taraflarını açığa çıkaracaktır. Ve önermiş olduğumuz hedef test edici sorular, bazıları pek mantıklı görünmemekle birlikte, farkına varmadığımız bu hedeflerinizin açığa çıkmasına yardım edeceklerdir.

Oldukça rahat bir "dinleme modunda" altı sonuç testine çalışmak isteyebilirsiniz. Bu şekilde pek farkında olmadığınız arzularınızı saptayabilir ve yol boyunca gerekli değişiklikleri yaparak onları bilinçli hedefler haline getirebilirsiniz. Böyle bir ruh halinde, düşüncelerini demlenmeye bırakması için zihninize zaman tanıyın. Aceleyle, tam pişirmediğiniz hedefler kişisel başarı sürecinde pek de mantıklı değildir. Farkında olmadığınız hedeflerinizi belirlemek kadar, gelecekteki beklentileriniz konusuna zihninizi çalıştırırken yeni hedefler de tasarlayabilirsiniz.

Elde Ettiğiniz Sonuçları Temsil Etmek

Etrafımızdaki dünyayı nasıl "temsil ettiğimizi" tanımlayan! NLP modeliyle tanıştık ve her bir duyumsal uyarıcının nasıl bir "anlayışa" dönüştüğünü gösteren bu benzersiz zihinsel tasvirler hedeflerimizi nasıl etkilerler?

Onlar gerçekten içimize ait hedefler oluştururlar. Aslında değerlerimiz ve inançlarımız gerçekleştirmek istediğimiz şeyi bilinçaltımıza iletirler. Diğer bir ifadeyle, inşa edilmemiş hedefi gerçekleştirme mekanizmanız için baskın düşünceniz hedefi şekillendirir. Örneğin, güçlü bir değer, belirli bir hedefi yansıtmamasına rağmen, belli tarzdaki hedefleri takip etme eğiliminde olacaktır. Örneğin, dürüstlük, amaçların takip edilmesi dürüst bir davranışı yansıtmaktadır. Hürriyet, hürriyeti getirebilecek olan hedefleri tercih eder ve örnekleri çoğaltabiliriz.

Değerler ve inançlar bize kılavuzluk yaparlar ve bizi yönelttikleri yön açıkça bizim nihai hedefimizi gösterir.


48

Onlar, örneğin, bilinçli olarak oluşturduğunuz hedefinizi gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceğinizi belirlerler. Mesela, "Başka insanları organize edemem." gibi bir inanç; insanları yönetmekle ilgili herhangi bir hedefinizi gerçekleştirmenize engel olabilir. Böylece, inançlar ve değerler, başarı veya başarısızlık sarmalına yol açarlar. Öyleyse, herhangi bir sonucu destekleyebilecek olan değerlerinizi ve inançlarınızı tekrar ifade ederek ve onları belirleyerek çok şey elde edebilirsiniz.

Daha genel olarak söyleyecek olursak, (değerleriniz, inançlarınız, filtreleriniz, haritalarınız vasıtasıyla) dünyayı nasıl bu şekilde kendinize has algılayabildiğinizi ve bunun hem ne istediğinizi hem de onu nasıl gerçekleştirdiğinizi nasıl etkilediğini bilmeye ihtiyacınız var. Kendi tarzınızdaki düşünme ve değerleriniz üzerinde iyice düşünerek; kendinizi daha iyi tanıyabilir ve bunu yaptığınız için de elde etmek istediğiniz şeyler konusunda daha iyi olabilirsiniz. Ve kişisel zihin "haritanızı" daha iyi anlayarak bir birey olarak sizin için önemli olan hedefleri daha net görebilirsiniz. Enerji ve zaman ayıracağınız için hayatınızda daha büyük hedefler belirleyin. Sadece bir insan olma kimliğinizle gerçekleştirmek istediğiniz şeyleri belli bir sıraya koyun.

Cartesian (Descartes Tarzı) Sorular

Farklı teknikler, hedefinizin sizce pek net olmayan taraflarını ortaya çıkarmanıza yardım edebilir. Örneğin, Descartes tarzı sorular faydalı olabilir:

Özel hedeflerinizden birinde, matristeki dört soruyu sorun:

Karşıt Önerme

~AB

(...) yapmış olsaydınız ne olmayabilirdi?

Ters Döndürme

~A~B

.) yapmamış olsaydınız ne olmayabilirdi?

Önerme

AB

(...) yapmış olsaydınız ne olabilirdi?


49

Düz Döndürme

A~B

(...) yapmamış olsaydınız ne olabilirdi?

Şekil 3.1 Cartesian Soruları

"Yaptıysam ne oldu?" (Elde etmek istediğim şeyi tamamen gerçekleştirdiysem?) 5- unsuru uyguladığınız zaman, 2. Gün görülen metotta bunu zaten incelemiştiniz. Özellikle de, hedefinizi gerçekleştirdiğinizi zihninizde canlandırdığınız zaman bunu görmüştünüz.

"Yaptıysam ne olmadı?" Bu "ikinci dereceden kazançların" yüzeye çıkmasını sağlar. Eğer yeni bir sonuç elde ederseniz ceza olarak kaybedebileceğiniz şu andaki davranışınızın faydalarını belirlemenize yardım edecektir. Onları normalinde saptamamış olmanıza rağmen, daha önceden biraz tadını çıkarabilirsiniz (Ve yapmış olsanız bile, onlara değer verdiğinizi kolaylıkla itiraf edemeyebilirsiniz.). Karar verin. Süreç seçenek oluşturur. Bu tür bir ekolojik sonuç testi, dinlenmek için zaman ve aceleye getirilmeyen bir iç gözlem gerektirdiği kadar dürüstlük de ister.

"Yapmadıysam ne oldu? (Hedefimi gerçekleştirmediysem?) Bu aynı yolda olmanın acılarına veya bedeline vurgu', yapacaktır. İlerleme konusundaki bilinçli seçiminiz değişim için gerekli olan motivasyonu sağlayabilir.

m. yapmadıysam ne olmadı? Bu soru sol beyninizi karıştırıcı bir etkiye sahiptir. İdrak ettiğiniz zihninizin ötesine geçer ve farklı sinirsel kanallarda çalışan beyninize ulaşır ve size her şeyi yeni bir tarzda düşündürtür. Daha önce onlar üzerinde düşünmemiş olduğunuz değerleriniz ve iç dinamikleriniz konusunda duyarlı olmanızı sağlayabilir. Bu soruyu mantıklı bir şekilde cevaplamaktan ziyade sezginize dayanarak cevaplamaya çalışın.

Problem Çözme ve Diğer Uygulamalar

Bu soru sorma tekniğini şimdi de basit bir örnek üzerinde uygulayalım:

"Bu terfiyi gerçekten istiyorum."


50

Descartes tarzı sorularımızı kullanarak soralım:

Bu terfi gerçekleşmiş olsa ne olacaktı?

Bu terfi gerçekleşmiş olsa ne olmayacaktı?

Bu terfi gerçekleşmemiş olsa ne olacaktı?

Bu terfi gerçekleşmemiş olsa ne olmayacaktı?

Bu çeşit sorulardan sonra her türlü ikinci dereceden problem gün yüzüne çıkabilir. Daha önce gördüğümüz gibi, bazen kafa karıştırıcı sorular, hedefteki daha önce tanımlanamayan yönleri açığa çıkarabilir. Bu soruları bilinciniz ve bilinçaltınız arasında bir diyalog oluşturmak için kullanın. Bu şekilde, elde ettiğiniz sonucun sizin için gerçekten ne anlama geldiğini anlama şansınız daha da artacaktır.

Aynı zamanda Descartes tarzındaki bu tür soruları işinize ve organizasyon gerektirecek hedeflerinize uygulayabilirsiniz. En azından; belirsiz, kesin olmayan hedeflerinizi netleştirmenize yardım edecektir. Ve daha fazlası, hedefleriniz konusunda kavrayışınız daha da gelişecek ve bu sizi onları gerçekleştirmek gibi uzun bir yola taşıyacak.

Değerler ve Sonuçlar

Hedeflerimizi oluşturma bağlamında defalarca değerlerimizle karşılaştık. Şimdi onları nasıl belirleyebileceğinizi ve tanımlayabileceğinizi ve onların hedeflerinizi veya sonuçlarınızı nasıl etkileyebileceğini düşünmeye ihtiyacınız var. Daha sonra, elde ettiğiniz sonuçları; değerleriniz, inançlarınız ve diğer düşünme modelleriniz ışığında görmeye başlayacaksınız. Bu size ekstra bir kavrama gücü verebilir ve önemli bir ekoloji kontrolü gibi davranabilirsiniz. Aynı zamanda, kendinizi daha iyi anlamanın ilave daha başka faydaları olduğunu da görebilirsiniz. Nereden geldiklerini ve sizi nasıl etkilediklerini anlamanın yanında bu bölümde özel değerlerinizi nasıl belirleyeceğinizi, onları nasıl önem sırasına koyacağınızı ve eğer isterseniz nasıl değiştirebileceğinizi öğreneceksiniz.


51

Değerleri Anlamak

Bir değerin önemi vardır. Kendi kendinize şu soruyu sorun:' "Neyin önemli olduğunu düşünüyorum?" Cevabınız, doğru olduğunu düşündüğünüz (veya bildiğiniz) inandığınız değer ve inançları içerecek şekilde olacaktır. Genellikle "değer" ve "inanç" terimlerini birbirleri yerine kullanabilme eğilimindeyizdir. Örneğin, "Dürüstlüğün önemli olduğunu düşünüyorum." bir değerken; "Dürüstlüğe inanıyorum." bir inançtır. Bazen doğrudan bağlantıyı daha zor kurarız: "Patronlar sadece kendilerine dikkat ederler." (bir inanç); "Önce kendi menfaatlerinizi gözetmelisiniz." (Dolaylı, imalı bir değer); "Bu şirkette ırk ayrımına son vermeliyiz." (Eşitlik değerine dayalı bir inanç).

Yaşadığımız sürece bu tür değer ve inançlar oluştururuz.. Bunlar, anbean dünyada yaptığımız her bir şeyi zihinsel filtreleri olarak etkilerler. Sonuç olarak, kendimiz için oluşturduğumuz! tüm sonuçları ve kararları etkilerler. Kısacası, hayatımızı tamamen yönlendirirler, aksiyonlarımızda bizi motive ederler, gerçekleştirdiğimiz şeyi belirlerler, kendimizi (kimliğimizi) nasıl algıladığımızı ve bireyler olarak nasıl geliştiğimizi onlar belirlerler. Kişisel dünya ve gerçeklik (hakikat) haritamızı oluşturmamıza' yardım ederler.

Değerleri Belirlemek

Değerleriniz ve 2. gün oluşturduğunuz özel hedefleriniz arasında bağlantı kurabilirsiniz. Sadece şu soruyu sorun: "Bu sonucu elde etmenin benim için önemi ne? Ve hangi bağlamlarda ve durumlarda önemli?" Bu tarz bir yaklaşım hayatınızın değişik alanlarına bu soruları uygulamanıza yardım edebilir ve böylece çok net olmayan hedeflerinizi kaçırmış olmazsınız. Bu süreç, iş ve ev hayatı arasındaki gibi çatışan değerleri daha iyi yansıtabilir. Bütün bu süreç boyunca hissetmiş olduğunuz şeyleri genellikle yüzeye çıkaracaktır. Örneğin, sizinle alâkalı aşağıdaki konuları düşünün:

İş ve kariyer

Aile

Sosyal hayat

Hobiler

İlgiler

Kişisel gelişim


52

Ruhsal konular ve amaç

Ve belirleyebileceğiniz hayatınızdaki diğer alanlar.

İş soruları, örneğin, şunları içerebilir: "Bir hemşire olarak (muhasebeci, tesisatçı vs.) mesleğim konusunda önemli olan şey nedir?" veya "ABC şirketinde çalışıyor olmanın önemi nedir?" Cevaplar da şöyle olabilir:

"Güvenlik", "Saygı","insanlarla tanışma" "Başkalarına yardım etme" "Para kazanma" ve buna benzer şeyler. Cevaplarınız değerlerinizi yansıtacaktır. Cevaplarınızı tek kelimeyle veya çok kısa cümlelerle ifade etmeye çalışın. Sadece uygun bir kelime bulmaya çalışmanız bile "değerinizi" etraflıca yeniden düşünmek zorunda kalmanız anlamına gelebilir. Bazı kelimeler tekrar edecek ve hemen bir değerler listesine karar vereceksiniz.

Değerlerin Hiyerarşisi

Ortaya çıkan her bir değeriniz için sonra şunu sorun: "Niçin bunun önemli olduğunu düşünüyorum?" Cevaplarınız belki de o ana kadar düşünememiş olduğunuz başka değerleri ortaya çıkaracak. Aynı zamanda, zaten belirlemiş olduğunuz değerlerinizin inanışını sürdürecek ve siz daha sonra neyin en önemli neyin en az önemli olduğunu bildiğiniz bir değerler hiyerarşisi oluşturduğunuzu hissedeceksiniz.

Sadece şu soruyla değerlerinizi derecelendirebilirsiniz: "Bu değerlerden hangisinin en önemli olduğunu düşünüyorum?" Sonra geriye kalanlar için aynı soruyu sor ve böylece devam et. Sonunda listenizi önem sırasına göre derecelendirmiş olacaksınız. Değerlerinizin öneme göre hiyerarşisini daha sonra şu soruyu sorarak test edebilirsiniz: "Şu, önemine göre sununla nasıl karşılaştırılır?" Örneğin, "Sadakat" ve "dürüstlüğü" öncelik ve sonralığa göre nasıl sıralayacağız? Bunlardan sonra son şekil ortaya çıkmış olacak.

"Hürriyet", "güvenlik" gibi göreceli kavramlardan bir sıraya göre liste oluşturmayı kolay bulmayabilirsiniz. Onların göreceli önemlerini netleştirmek için onların gerçek hayattaki yerlerini sorgulayacağınız sorular sormaya çalışın. Örneğin: "Eğer daha bağımsız olabileceğim bir iş ile daha güvenli olabileceğim bir iş arasında tercih yapmak zorunda kalırsam, hangisini seçmeliyim?" İki durumu da hayal edin. Sonra, sezgilerinize dayanarak verdiğiniz cevap değerlerinizi onaylar nitelikte olacaktır. Bu zihni toparlar.


53

Aynı tarz sorular bir hobinize veya hayatınızın diğer herhangi bir alanına uygulanabilir. Değerler genellikle bir kişinin hayatı üzerinde uygulandığında bir örnek ortaya çıkacaktır. Uzun bir listeniz olmasına rağmen, listenin en başındaki birkaç değer hedeflerinizi gerçekleştirip gerçekleştiremediğinizi veya ne şekilde gerçekleştirdiğinizi etkileyecektir. "Bu hedef benim değerlerimi teyit eder nitelikte mi?" şeklinde bir soru sorarak değer listenizi 2. günde oluşturduğunuz iyi tasarlanmış sonuçlara uygulayabilirsiniz.

Değerlerinizin Kaynağı Neresidir?

Değerlerinizi belirledikten sonra, onların kaynaklarını da belirleyerek daha ileri bir anlayış seviyesine ulaşacaksınız. Örneğin, onları arkadaşlarınızdan veya ailenizden, dininizden, okulunuzdan, coğrafi veya ekonomik pozisyonunuzdan, medyadan veya saygı duyduğunuz bir kişi ya da kılavuzdan mı aldınız?

Değerlerinizin diğer kaynaklarını da düşünebilirsiniz. Bazı durumlarda onu özel bir insana (Onun sözünü asla unutmayacağım-) veya zaman ve mekana (o olduğu anda karar verdim...)

yalayabilirsiniz. Değişim için hayati bir şey olmamasına rağmen, değerlerin kaynaklarını belirlemek, onların tesadüfi kaynaklarını ve bazen şu andaki hedefinizle bağlantısızlığını ortaya çıkarmak açısından önemlidir. Aksini söylersek, değerin dayandığı "soy" şu andaki durumunuzla bağlantısını doğrulayabilir. Kısacası, değerler size tamamen tartışılabilir seçenekler sunar. Onları istediğiniz gibi değiştirebilirsiniz. Hedeflerinizi ve elde edeceğiniz sonuçları değerler çerçevesinde ne kadar sıraya koyabilirseniz, onları gerçekleştirme şansınız da o* kadar artar.

Değerleri Değiştirmek

Sonuçlarınız gibi değerlerinizi de tartışabilirsiniz. NLP, seçimin önemini vurgular. Tarihsel olarak elde ettiğiniz değerler ve inançlar geçmişte elde ettiğiniz şeyler için iyi bir şekilde işinize yaramış veya yaramamış olabilir. Fakat, değerlerinizi yeniden gözden geçirerek, şu andaki hedeflerinize ve değerlerinize bağlı yeni seçenekler oluşturabilirsiniz. İnsanlar ve eşyalar değişir. Zaman zaman seçenekler üzerinde çalışmanın anlamı; kendinizin değişip değişmediğini veya nasıl değiştiğini kontrol etmektedir. Diğer insanların zihinsel haritalarına saygı göstererek, aynı zamanda onların tercihlerine de saygı göstermiş olursunuz.


54

Hedeflerinizi değiştirebildiğiniz gibi değerlerinizi de değiştirebilirsiniz: "Artık bu önemli görünmüyor fakat şu şimdi önemli "veya onların listedeki sıralarını değiştirebilirsiniz: "Şu anda bu, şundan daha önemli görünüyor." Değerlerimizde ve inançlarımızda değişiklik yapabiliriz ve yapmalıyız da. Bununla birlikte onların zamanla kazandığı esneklik onları kolayca değiştirebileceğimiz anlamına gelmez. Onları değiştirmek için çok güçlü sebeplerimiz olmak zorundadır. Bu bazen, olaylardaki ve hayat tarzındaki büyük değişikliklerden kaynaklanır. Yeni bir eş, iş, ev taşımak, kaza veya hastalık gibi şeyler bu tarz değişikliklerden sayılabilir. Fakat, sonuç oluşturma sürecinin bir parçası olarak bilinçli bir yeni değerlendirmeyle, değerleri değiştirebilirsiniz. Belirlemiş olduğunuz ve çok az kullandığınıza karar verdiğiniz bir değeri muhtemelen kısa sürede değiştireceksiniz ve yerine bir başkasını koyacaksınız. Bu daha kullanışlı ve güçlü bir değer olacak.

Günün Sözü

İnsanlar göründükleri gibi değildir.

Kesin bir şekilde davranışlarımızla anıldığımızdan kısa süre içinde onlarla özdeşleşiriz (Bu benim). Yaptığımız şeyler bizim gerçek kimliğimizi ve değerlerimizi yansıtıyor bile olsa bu uygulanabilir. Bununla birlikte bazen davranışlarımız ile kimliğimizi ayırt etmek zorunda kalırız. "Kaybettim." Belki de bir gerçeği çok güzel ifade ediyor olabilir. "Ben bir kaybediciyim." dersek şüphesiz yalan yere kişiyi karikatürize ediyoruz demektir.

Bugünün sözünü "Sev insanı, değiştir davranışı" atasözüyle bağlantılandırabiliriz. Bizim doğal olarak çeşitli ve farklı davranışımız, herhangi bir zamanda çevremizi algılamamızı ve nasıl hissettiğimizi olduğu kadar her çeşitten olayı da yansıtır. Hepimiz, bazen karakterimize uymayan davranışlar sergileriz.

Oldukça karmaşık ve çok yönlü olmasına rağmen kimliğiniz artık davranışların geçici özelliklerine sahip değildir. Böylece, kendinizi davranışlarınızdan ayırabilirsiniz. Davranışlarınızdan sorumlu olmanıza rağmen, onları kimliğinizle eşleştirmeniz gerekmiyor. Ve, hem kendinizi hem insan olarak nasıl gördüğünüzü hem de yaptığınız şeyleri değiştirebilirsiniz.


55

Günün uygulamaları

Bugünün sözünü ezberleyin. Karakterinize uymuyor gibi gözüken şeylerin -yani sözlerinizin ve yaptıklarınızın- örneklerini düşünün. Tek bir davranışından dolayı birisini "damgalamış"olduğunuz zamanları hatırlayın.

2. günden, iyi tasarlanmış sonuçlarınızdan üçünü seçin ve Descartes tarzı soruları uygulayın. Süreçte, sonuç hakkında farklı hissedip hissetmediğinize ve onu değiştirmek isteyip istemediğinize dikkat edin. Aynı zamanda sonuçlarınız hakkında yeni açılımlar ve alternatifler kazanmayı bekleyin.

Hayatınızdan bir alanı seçin, çerçevesini oluşturduğunuz metodu kullanın, belirli bir sıraya göre temel değerlerinizin listesini yapın.

Hayatınızın aynı alanından bir hedef seçin ve her değerin onu nasıl etkilediğine, onun hakkında neler hissettiğinize ve onu nasıl gerçekleştirmeyi düşündüğünüze dikkat edin.

Hedeflerinizi tekrar inceleyin. Böylece, onlardan herhangi biri hakkında farklı hissedip hissetmediğinizi ve onu değiştirmek isteyip istemediğinizi göreceksiniz. Sonra onları, önceliklerine göre sıraya koymaya çalışın, istediğiniz kadar sıklıkla listenize tekrar dönebilir ve özellikle önemli olanlar üzerinde yoğunlaşabilirsiniz. Hayatınıza kontrol hissinin eklenmesinden ve amaç sahibi olmaktan hoşlanın.

Hedeflerinizi veya elde edeceğiniz sonuçları hayal etmek için kendinize biraz zaman ayırın; gerçekleşmiş gibi onları görün, işitin ve hissedin. Onların getirdiği her türlü zevk ve faydadan hoşlanın. Kendi geleceğinizi oluşturmaya başladınız.

4. GÜN

Arkadaş Kazanma ve İnsanları Etkileme Yöntemleri

Bu ünitenin içerdiği konular.

• Eleştirme • Eşleştirme Vasıtasıyla Diyalog Kurma


56

Başkalarıyla iyi geçinme yeteneği, hemen hemen hayatın her alanında başarılı olmaya yardım eder. Eğer işiniz, onları yöneterek veya başka bir şekilde insanlarla iletişim üzerine kuruluysa, bu iletişim yeteneklerine ihtiyacınız olacak ve ona hepimizin herhangi bir aile ortamında veya sosyal hayatta ihtiyacı var. Bazen bu birbiriyle daha iyi anlaşma yeteneğini "diyalog" kelimesiyle ifade edeceğiz. Diğer bir insanla geliştirilmiş iyi bir diyalog; alışveriş, görüşme, röportaj, tavsiye veya devam eden herhangi bir ilişkide etkili bir fikir ve düşünce değiş tokuşu için uygun ortam oluşturur.

İyi bir iletişim, sadece söylediğimiz şeyler ve hatta dışarıdan görülebilen kullandığımız jestler demek değildir. Çok daha karmaşık ve çoğu zaman gözlenemeyen bir etkileşim gerektirir. Bazen diyalog kolayca gelişir ve karışımdaki bu başarılı maddeleri pozitif bir "kimya" olarak tanımlayabiliriz. Bazen bir insanla hemen anlaşıverirsiniz. Bazen de tam tersi olur, karşılaştığınız insan negatif kimyalıdır. Böyle bir durumda, o kişinin temiz birisi olduğu düşüncesini korumak isteyebilirsiniz. Fakat onunla bir iş veya aile or-: tamının zor olacağını görebilirsiniz. Ve herhangi bir olayda değerli bir ilişkinin varlığını kanıtlayabilmiş olan şeyi kaçırabilirsiniz.

NLP'yi kullanarak, daha olgun ve profesyonel bir yaklaşım sergileyebilirsiniz. Daha etkili bir iletişimci olarak ilişkiniz ve onun getirileri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olabilirsiniz. Bazen, çok yakın, ömür boyu sürecek bir arkadaşlıktan, doğal bir ilişkiden hoşlanabilirsiniz. Bu tarz bir ilişkiyi korumak ve yürütmek için daha iyisini yapmalı ve "daha yalnız bırakmalı." Fakat aynı zamanda, belki de aksi takdirde olmayacak olan her tarzdaki durumda diyalog oluşturmak veya inşa etmek için NLP tekniklerini kullanabilirsiniz.

Diyalog geliştirme yeteneği, son birkaç gündür yüzleştiğiniz hedeflerinizi destekleyebilir. Bunlar genellikle sizin görüşünüzü karşı tarafa ulaştırmaya yarar: Birisi üzerinde değişim oluşturabilecek etki, ikna veya bir iz bırakmak. Herhangi bir iletişim yeteneği, elbette, 2. günde öğrenmiş olduğumuz iyi tasarlanmış sonucun altı unsuruna uymalıdır. Fakat diğer hedefler de aynı zamanda belki de daha büyük hedefler için bir atlama taşı olarak iletişim yeteneklerine ihtiyaç duyabilirler. 2. ve 3. günlerde öğrendiğiniz farklı sonuç kriterlerini uygulayarak etkili iletişim yeteneklerini kullanmak daha iyi iletişim ve daha çok başarı konusunda size yardım edecektir.


57

Eşleştirme

Hepimiz kendimize benzeyen insanlardan hoşlanma eğilimindeyizdir. Onlarla daha iyi anlaşırız ve bu sebeple onlarla daha etkili bir iletişim kurabiliriz. Ve onlar da kendi hesaplarına bizim gibidirler. Etkili iletişim bundan dolayı eşleştirmeyi de içine alır.

Aralarında belli bir diyalog olan insanlar birçok yönden bir-hirleri gibi hareket etme eğilimindedirler.

Bugün, böyle bir iletişimin insanlarla nasıl kurulduğunu öğreneceğiz. Şu dakikalarda çok basit bazı eşleştirme yeteneklerini kullanmaya başlayabilirsiniz. Diğerleri oldukça ilerlemiş yetenekler ve pratik gerektirir. Fakat çabalarınız çoğu zaman fazlasıyla ödüllendirilecektir. NLP öğrencilerinden binlercesi bu eşleştirme yeteneklerini geliştirmekten çok hoşlandılar ve diyalog oluşturmada hayli etkili olduklarını gördüler.

Öğrenmek ve geliştirmek için, öncelikle diyalogu nelerin oluşturup nelerin yok ettiğini bilmemiz gerekiyor. Bu hem kendiniz hakkında hem de karşınızdaki insan hakkında keskin görüşlülük veya samimi bir duyarlılık geliştirmeyi gerektiriyor. Bu yetenek genellikle NLP'nin "gizli yetenek" olarak adlandırdığı terimi örneklendirir, yani kolay ve mükemmel bir şekilde hareket eden insanlarda gözlemlediğimiz şeydir. Görünüşe bakılırsa iletişim alanı özellikle kalıtsal yeteneklerimize dayanmaktadır. Bunu, alışverişte, görüşmelerde, danışmalarda veya insanlar arasında olan diğer aktivitelerde gözlemleyebilirsiniz. Başlangıçta bu yeteneği kazanmak, çok fazla bilinç ve sıkı çalışma gerektirecek gibi görülebilir. Bununla birlikte, araba kullanmak gibi herhangi bir yetenekte görülebileceği üzere gizli yeteneklerimiz pratikle ortaya çıkabilir. Tutarlı bir iletişim geliştirmek, 2. günde öğrenmiş olduğunuz dört aşamalı başarı modeline göre onu uygulamak anlamına gelir.

Bilinçli farkında olma, öğreneceğiniz diyalog yeteneğini size verir ve daha empatik ve duyarlı davranmayı seçmenizi mümkün kılar. Örneğin sadece gizli yeteneklerinize güvenmekten ziyade bir konuşmaya katılmayı seçebilirsiniz. Araba kullandığınız zamanki gibi, yanlışların yerine koymak için doğru alışkanlıklar geliştirebilirsiniz. Kısa süreliğine yetenek ve kabiliyetlerinizde geriliyor görülebilirsiniz fakat uzun süreli düşündüğünüzde daha etkili öğreneceksiniz.


58

İletişim yetenekleriniz, size mesleğinizin veya iş hayatınızın Çok ötesinde faydalar sunar. Özellikle diğer insanları da içerenler olmakla birlikte oluşturduğunuz hedefleri daha iyi etkileyebilirsiniz. İşin sırrı, eşleştirmektedir. Aşağıdaki alanlarda eşleştirme yaparak diyalogu, aradaki ilişkiyi geliştirebilirsiniz:

1. Fiyzoyolji; vücudun duruşu ve hareket.

2. Ses tonu, konuşma hızı ve diğer ses özellikleri.

3. Dil ve düşünme tarzı; kelimelerin seçimi ve "zihinde canlandırma sistemi" (görme, işitme veya hissetme).

4. İnançlar ve değerler; insanların doğru ve önemli saydıkları şeyler.

5. Deneyim; ilgi ve aktivitelerinize uygun bir temel bulmak.

6. Nefes almak; birisiyle kendini eşleştirmenin pek göze çarpmayan fakat güçlü bir yolu.

Eşleştirme Vasıtasıyla Diyalog Kurmak

Onları günlük hayatınızda uygulamaya başlayabilmenize yetecek kadar derinlikte bu alanların her birine ayrı ayrı değineceğiz. Bunu yapmadan önce, eşleştirme konusunda çok önemli birkaç noktayı anlamanız gerekiyor.

İlk olarak, her zaman inceliğin ve saygının önemini hatırlayın. Duruşunuzu ve sesinizi ani ve nezaketsiz bir şekilde değiştirmeyin veya jestleri mekanik bir şekilde aynıyla taklit etmeyin. Herhangi bir değişikliği yavaş yavaş, belli olmayacak şekilde yapın. Vücut diliniz vasıtasıyla, onların dikkatini çekmekten ziyade diyalogun, bilinçsizce ve kendiliğinden gerçekleşmesine yardım edin. Aksi takdirde, onlarla aranızda bir diyalog geliştirmekten daha ziyade, onlara kızabilir veya hakaret edebilirsiniz. Başlangıçta oldukça bilinçli olmanıza rağmen, yavaş yavaş davranışlarınız doğal ve kendiliğinden olur hale gelmelidir. Kendine has bir birey olarak, özellikle de onun tutum ve davranışları sizinkinden aşikar bir şekilde farklıysa karşınızdaki insana saygı gösterin.


59

İkinci olarak, aynı zamanda kendi vücudunuza da saygı göstermeniz gerekmektedir. Oturmamızda, kalkmamızda kısacası temel davranışlarımızı ortaya koyarken hepimizin çok farklı tarzları vardır ve belki bunlar da diğer insanların bu tarz davranışlarından farklı olabilir. Bunun anlamı, bazı durumlarda eşleştirme yaptığınız zaman bilinçli bir şekilde kendinizi rahatsız hissedeceksiniz ve buna diğer insanlarda da rastlayacaksınız. Normal tutum ve davranışlarınızla "alışkanlığınızın dışında" hareket etmeyi fiziksel olarak zor bulabilirsiniz.

Yeni bir satış elemanı gibi yabancı biriyle bağlantı kurduğunuz zaman pek bir özelliği olmayan davranışlar yanınıza kâr kalabilir. Fakat sizi çok iyi tanıyan birisi karakterinizden farklı davrandığınızı görecektir ve bu doğal hareketlerinizle oluşturmuş olduğunuz herhangi bir ilişkinin sonu olacaktır. Bu sebeple kişiliğinizin doğal sınırları ve güvenli bölgeniz içerisinde kalın. Bu eşleştirme yapamayacağınız anlamına gelmiyor fakat güvenli ve kısmi eşleştirmeler yapabileceğiniz davranışları seçmeniz gerekiyor.

1. Fizyolojileri Eşleştirme

Birbirleriyle iyi anlaşan insanlar iletişim içinde oldukları zaman vücutlarının duruşuyla da birbirlerine benzeme eğilimindedirler. Konuşmaya dalmış insanlara bakın çoğunluklu suretlerinin birbirini yansıttığını göreceksiniz. Uzun yıllar evli kalan yaşlı çiftlerin de, genellikle birbirlerine çok benzedikleri görülür.

Bütün bir duruş kadar, insanlar benzer jest ve mimikleri kullanma eğilimindedirler. Örneğin, ellerini başlarının arkasında kenetleyerek arkalarına yaslanabilirler veya aynı hareketi kollarını veya bacaklarını çaprazlayarak veya çaprazlamayarak yapabilir. Bu tamamen doğal bir şekilde yapılır ve bunu neredeyse farketmeyiz bile. İletişim içinde olduğumuz zaman, ilgimiz karşımızdaki insan üzerinde yoğunlaşır ve bu daha çok herhangi bir fiziksel hareketinden ziyade tartışmanın içeriğine odaklanmak şeklinde olur. Bütün bu fizyolojik eşleştirmeler, belli bir diyalogun delilini oluşturur ve böylece onu ölçebilir ve gerçek değerini, pozisyonunu, kapasitesini belirleyebiliriz.

Aradaki münasebeti, ilişkiyi ölçmek için fizyolojik eşleştirmeyi kullanmanın yanında, onu arada belli bir ilişki kurmak ve geliştirmek için de kullanabilirsiniz. Örneğin, şunları yapabilirsiniz:


60

^ Tamamen aynı şekilde otur ve kalk, sırtınızı benzer şekilde arkaya yaslayın veya diğer insana uymak için başınızı bir yana yaslayın.

Kollarınızı veya bacaklarınızı çaprazlama kavuşturun veya kavuşturmayın ve diğer insanın genel vücut hareketlerine uyun.

& Elleriniz, yüzünüz ve vücudunuzla aynı tarz jestler, hareketler yapın.

Kısmî Eşleştirme

Eşleştirme, ilerleyerek devam eden bir şeydir. Bir insanın vücut dilini anında her yönüyle taklit etmeniz gerekmiyor. Bütün tarz ve duruş göz önünde tutulduğunda, bunların sadece bir yönüyle işe başlayın. Sonra yavaş yavaş başın duruş açısıyla, kol veya bacaklarını kavuşturmasıyla veya onların hareketleriyle, jestleriyle, ses tonu ve perdesiyle ve buna benzeri şeylerle kendinizi eşleştirin. Böylece, yeteneklerinizi geliştirir ve deneyimler elde ederken kısmi eşleştirmenin herhangi bir aşamasını deneyebilirsiniz.

Eğer birisi özellikle kendine özgü bir şekilde oturup kalkıyorsa, onun jestlerini kendinize uydurmak için sadece kısmi bir eşleştirmeyi düşünün. Aranızda bir diyalog kurmak ve onu geliştirmek için tamamıyla karşınızdaki insanın kopyası olmanız gerekmiyor. Örneğin, aşağıdaki durumlarda kısmi eşleştirmeyi kullanmayı tercih edebilirsiniz.

^ İletişimin başında, aradaki ilişkiyi kurmak ve ölçmek için

% Güvenli bölgenizden dışarıya çıkmak zorunda kaldığınız zaman

^> Özellikle duygusal bir insanla karşılaştığınız zaman (Onun vücut dili bunu yansıtır.)

^> Hiç alışılmadık fizyolojiler söz konusu olduğu zaman (İnsanlar sizin eşleştirme yaptığınızı farkedebilir.)

Mantıklı bir diyalog kurduğunuz ve sadece onu sürdürmeyi! istediğiniz zaman

**> Eşleştirmeye ilk başladığınız zaman


61

Ya yüz ifadeleri? Kaşlarını kaldırmak, gözlerini yuvarlamak, dudaklarını büzmek, yüz buruşturmak gibi belirgin ifadeleri olan bir kişi; pasif, duygularını yüzüne yansıtmayan bir insanın

nında kendisini rahat hissetmeyecektir. Onlar benzer bir tepki beklerler. Böyle bir insana yüz hareketleri normal görünür. bu ifadeleri taklit etmekte zorlanacağınızdan güvenli bölgeniz içerisinde kalın ve bütünüyle bir eşleştirmeden ziyade kısmi eşleştirmeyi uygulayın.

Kolların ve bacakların kavuşturulması veya kavuşturulmaması gibi çok açık olan fiziksel pozisyonlarda, eşleştirmeden önce oyalanmaya biraz zaman kalır ve bu sebeple yapılan hareket oldukça doğal görünür.

Bazen "Örtüşen Eşleştirme" olarak da anılmakta olan kısmi eşleştirme temasına uygun değişik varyosyanlar kullanabilirsiniz. Örneğin, eğer eşleştirme yapacağınız kişi kollarını kavuşturduysa siz de ayak ayak üstüne atabilirsiniz. Veya tam tersi olabilir. Eğer karşınızdaki insan ellerini birbirine kenetlediyse, siz sadece bir elinizi diğerinin üzerine koyabilirsiniz. Eğer onlar ellerini ovuşturuyorsa siz ayaklarınızı sürüyerek yürüyebilirsiniz. Eğer onlar ellerindeki plastik bardakla oyalanıyorlarsa, siz de kaleminizi tıkırdatabilirsiniz. Parçalara ayrılmış bir yoldan gittiğinizden, kesin bir parçayı kesin bir parçaya eşleştirmeniz gerekmiyor.

Bu kategoriler çoğunlukla hem geniş hem de küçük (mak-ro, mikro) dereceli eşleştirmeleri gerektirir. Ve bazıları fark edilmek için diğerlerinden daha fazla kesinlik gerektirir.

Makro Eşleştirme

Özel eşleştirme gibi tüm pozisyonunuzu düşünün, bir odanın içinde ve karşı karşıya konulmuş mobilyalarda otururken diğer kişi hakkında konuşun. Örneğin, bir insanın arkasına yaslanarak sıraya oturuşunu veya neşeli bir yüz halini bir ayna görün-tüsüymüşcesine kendinle eşleştirebilirsin. Alternatif olarak, birlikte oturabilirsiniz, yüzünüzü aynı yöne döndürebilirsiniz (aynı kanapede olduğunuz zaman) ve hâlâ jestlerinizi ve vücut pozisyonlarınızı eşleştirebilirsiniz. Son davranışınız, daha çok amaçta ve ilişkinizde birlik duygusu yaratacaktır. Gerçekten o kişiyi "yanınızda" buldunuz.


62

Diğer yandan, göz teması ve hatta onların tüm vücut dilini gözlemlemek için çok az fırsatınız olmuş olabilir. Bu durumda, sandalyelerinizi birbirinize karşı, doğru açılarda tutmayı seçebilirsiniz. Böylece ikiniz de daha iyi bir göz temasıyla ve eğer isterseniz hâlâ aynı dokümana bakarak, etkili bir şekilde aynı yöne bakmış olursunuz.

Bir plan, beyaz tahta veya müracaat edilecek ortak bir doküman genellikle dikkatin toplanmasına ve bir diyalog kurulmasına yardım eder. Nesne, nötr bir referans noktası oluşturur ve sizi biraraya getirir. Eğer her ikiniz de sözlü görüş ve açıklamalarınızla veya küçük bir kağıtta oluşturduğunuz şekil ve planlarla sürece katkıda bulunursanız bu da diyalogun oluşmasında size yardım edebilir. Bu şekilde sadece fizyolojilerinizi eşleştirmiş olmazsınız aynı zamanda karşınızdaki insanın iletişim kurmak için aldığı notlar veya çizdiği şekillerle de kendinizi eşleştirebilirsiniz. Benzer şekilde, aynı işaret kalemini ortaklaşa kullanarak bir grafiğe katkıda bulunmak, görüş listenizi veya elinizdeki taslağı tahtaya geçirmek gibi aktiviteler de arada diyalog oluşmasına yardım edebilirler. Bunun gibi basit şeylerin hepsi zihinlerin samimi bir şekilde buluşmalarını sağlayabilecek niteliktedir. İlerisimin anlamı, fiziksel duyuların ötesinde bir insana daha yakın olmaktır.

Makamların kendi yükseklikleri de aynı zamanda etkili olabilirler. Karşılıklı bir diyalogda çıkarlardan veya baskınlıktan daha ziyade amaçları, yöneldiğiniz şeyleri eşleştirin. (Saygılı bir şekilde otururken veya ayaktayken) farklı seviyeler farklı sinyaller verebilir. Bu yüzden, yönlendirmeler kadar seviyeleri de eşleştirmeniz gerekmektedir. Siz odanın diğer ucunda alçak bir sandalyeye boylu boyunca uzanırken muhatabınız olan kimse sizinle konuşurken bir ileri bir geri odanın içinde geziniyorsa böyle bir durumda arada bir diyalog oluşturulmasından bahsedilemez. Bu durumda, ya hareketli konuşmaya katılacaksınız ya da en azından ayağa kalkarak kısmi bir eşleştirme yapacaksınız. Eşleştirmeyi sadece vücudun jest ve mimikleri olarak algılamaktan ziyade makro yönlerinin hepsini düşünün.


63

Mikro Eşleştirme

Eşleştirmenin derecesi kadar aynı zamanda eşleştirme tipi de sürekliliği oluşturan unsurlardan biridir. Daha güzel bir mikro eşleştirme, örneğin, en ince fizyolojik değişiklikleri içerebilir. Kuvvetli gözlem yetenekleri gerektirmesine rağmen bu durumdan göze çarpmayan, güçlü diyaloglar gerçekleştirebilirsiniz. Birisini dikkatle gözlemleyerek, kısa sürede sayısız küçücük davranışları farketmeye başlayacaksınız ve bunların hepsi size eşleştirme potansiyeli sunacak. İletişime katılan taraflar, özellikle bu mikro seviyede, hem kendi davranışlarının hem de eşleştirme yapacakları karşı tarafın davranışı konusunda bilinçsiz olurlar. Fakat diyalog bütün bunlardan başka bir şeydir; neredeyse sihirlidir.

Bu tekniklerden bazıları uydurma hatta pek işe yaramayacak gibi görülebilir fakat eşleştirme diyalog kurmakta kesinlikle işe yarar. Eğer karşı taraf eşleştirme sürecini farkederse ne olur? Bu hemen hemen hiç olmaz. Fakat olursa, bu muhtemelen açıklamış olduğumuz kurallardan bazılarına uymamış olduğunuz ve güvenlik bölgenizin dışına çıktığınız veya incelik ve saygının önemini unuttuğunuz anlamına gelir.

Eşleştirme tekniklerini zaten bilen birisiyle nasıl iletişime geçeceğiz? Bu bazen yetenekli satış elemanları ve delegelerde görülebilir. İlginç bir şekilde biz onların çoğu zaman sizin profesyonel iletişim yeteneklerinize saygı duyduklarını gördük. Hepsinden sonra, görmüş olduğumuz gibi, eşleştirme, çıkar sağlamak değildir; o diğer insanı daha iyi anlamak ve iki taraf için de kazançlı bir sonuca ulaşmaktır.

2. Ses Eşleştirmesi

Bazen, örneğin telefonda konuştuğunuz insanı göremediğiniz için, fizyolojik eşleştirmeyi uygun bulmayacaksınız veya bu imkansız olacak. Fakat aynı zamanda sesinizin tonu ve etkileyiciliği de herhangi bir konuşmanın önemli parçalarından birini oluşturur ve araştırmaya göre bu, söylemiş olduğumuz sözlerden daha etkili olabilir. Bir insanın ne kadar fazla yönüyle kendinizi eşleştirebilirseniz, o kadar etkili bir diyalog geliştirebilirsiniz. Bu yüzden amaç her alanı anlamak ve eşleştirmektir. Dinleyeceğiniz bir ses örneği aşağıdaki nitelikleri kapsar:


64

& Volume - Onlar sessiz mi yoksa yüksek sesli mi konuşuyorlar?

& Tempo - Ne kadar hızlı veya yavaş konuşuyorlar?

& Ritim - Cümlelerinde akıp giden bir melodi yakalayabiliyor musunuz yoksa kelimeler birbirlerinden ayrı ayrı ve uzak mı duruyor?

& Perde - Yüksek veya alçak?

& Tını - Seslerinde hangi nitelikleri işitiyorsunuz? Örneğin, duru mu kısık mı?

& Ton - Ses tonlarında hangi duyguları taşıyorlar?

& Anlatım biçimi - Kendine özgü bir anlatım tarzı mı var yoksa bölgesel anlatımları mı kullanıyor?

Tekrar söyleyecek olursak, önce bir özelliğini eşleştirerek başlayın sonra bu konuda tecrübe kazandığınızda diğerlerini ekleyin. Hepsinin üzerinde, kendinizi sohbetin akışında tutun. İki insan arasındaki ilişki bazı dans figürlerine sahiptir. Herhangi bir değişikliği yapabildiğiniz kadar yavaş ve doğal bir şekilde yapın ve kişisel güvenli bölgenizden çok fazla uzaklaşmamanız gerektiğini unutmayın.

Bölgesel aksanların telâffuzlarını eşleştirmekten ve belki karşıdaki insanın "çekil git!" gibi algılayabileceği kişiye özel kullanımlardan kaçının. Fakat, elbette iletişimin genel seviyesi açısından (bir çocukla veya çok yaşlı bir insanla konuşurken olduğu gibi) ve resmi veya gayriresmi olması itibariyla tarzına dikkat ederek eşleştirme yapın.

3. Dil ve Düşünme Tarzını Eşleştirmek:

Günlük iletişimlerinde insanların ne kadar farklı davrandıklarına dikkat ettiğiniz zaman, onların tercihlerini ve düşünme tarzlarını anlamaya başlayacaksınız. Bir insanın düşünme tarzıyla eşleşmek güçlü bir diyaloga, ilişkiye sebeb olur. (1. günde) NLP modelinde gördüğümüz gibi, temel üç duyudaki düşünme şeklimiz, duyularımızı dışa dönük, nasıl ne şekilde kullanacağımızı yansıtır.


65

Görsel

Öncelikli olarak görsel yollarla düşünen insanlar: "Resmettim." Veya "Şimdi bunu perspektife oturtmaya çalışalım." gibi görsel kelime ve deyimlere dayalı bir dil kullanma eğilimindedirler. Kendi kendinize bu şekilde düşünerek, karşınızdaki kişinin tanımlarını içinizde resmederek ve aynı tarz "duyumsal kelimeler" kullanarak diyalog oluşturabilirsiniz. (NLP'de yüklemler olarak bilinir.)

İşitsel

Aynı şekilde, "Söylediğini işittim." veya "Kulağıma hoş geliyor" gibi işitsel yüklemler işitsel, düşünmeyi gösterebilir. Bu kelimeleri eşleştirerek ve zihninizde sesleri tekrar oluşturarak diğer •nsanın düşündüğü şekilde, düşünmeye, onların tarzlarını belirlemeye ve "onların dilini konuşmaya" başladığınız zaman güçlü ilişkiler oluşturmaya başlayacaksınız.

Kinaesthetic

Temelde kinaesthetic düşünme tarzına sahip olan insanlar "Problemi sıkıca yakalamaya başlıyoruz." Veya "Herşey kolayca kayıp gidiyor." gibi hissetme veya dokunmayla ilgili kelimeleri kullanma eğilimindedirler. Bu insanların kendilerini nasıl ifade ettiklerini hissetmeye çalış ve sonra benzer kelimeleri ve konuşma şekillerini kullan. (Hayati bir yüklem kullandığıma dikkat edin.) Bazen neredeyse mucizevi bir şekilde onların deneyimlerini paylaştığınız zaman aradaki münasebetin nasıl arttığını göreceksiniz.

6. günde, düşünme tarzındaki duyumsal tercihler ile ilgili daha fazla şey öğreneceksiniz.

4. İnançları ve Değerleri Eşleştirme

Eşleştirme aynı zamanda 3. günde incelemiş olduğumuz inançları ve değerleri de kapsayabilir. Bu, grup içindeki bir insan işbirliği yapmayacağı zaman olduğu gibi diğer eşleştirme çeşitlerinin başarısız olduğu yerde bazen başarılı olabilir. (Örneğin, bir toplantı veya eğitim kursunda) kökleri derinlere dayanan değerlerin insanlar için özel bir önemi vardır ve onları eşleştirerek bazen birisinin zayıf noktasına" dokunmuş olabilirsiniz.


66

Örneğin, bulunacağınız yerde zamanında olmak gibi bir değere müracaat edebilirsiniz. (Bir toplantı veya eğitim oturumunda hazır bulunarak zaten birçoğu buna uymuşlardır.) "Zamanınızı harcamamaksınız." görüşüyle aynı fikirde olduğunuzu göstererek, bir değeri eşleştirmiş oldunuz ve iletişime ortak bir amaç getirdiniz. Diğer değerler, paraları israf etmemek, katılımcı arkadaşların adaletliliği başkaları için bir şeyler yapmak gibi şeylerle ilgili olabilir. Sıradan değer ve inançların seviyesi ne kadar yüksekse (Haklı olmaktan herkes hoşlanır.) ortak bir zemin bulmak ve diyalog kurmak o kadar kolay olacaktır.

"Adalet", "dürüstlük" ve "nezaket" gibi evrensel veya makro, değerler ve inançlar, üzerine bir şeyler inşa edebileceğiniz ilk ilişkiyi kurmanıza yardım eder. Bunun için fizyolojik veya diğer eşleştirme tarzlarını kullanın. Yukarıdaki eğitim örneğinde olduğu kadar, bir arabuluculukta, tavsiyede veya görüşmede olabileceği gibi özellikle zor iletişim durumlarında işe yarar. Bir anlamak için ortak bir temel bulduğunuzda diğer eşleştirme teknikleri genellikle işe yarar.

5. Deneyimleri Eşleştirmek

Bir iki muhasebeciyi, hemşireyi veya hostesi biraraya koyduğunuzda çok geçmeden kendinizi sayısız konuşmanın ve ilişkinin içerisinde bulacaksınız. Aynı şey, yaşadığınız şehirden tanımadığınız birisiyle veya aynı okuldan veya üniversitede okumuş birisiyle karşılaştığınızda da olur. Deneyimleriniz veya "haritalarınız" örtüşür. Böylece ortak bir zemini veya benzerliği paylaşırsınız.

Daha geniş bir şekilde deneyim eşleştirme prensibini kullanabilirsiniz. Örneğin, rastgele bir grup insanla iletişim kurduğunuz zaman genellikle onların ilgilenebileceği genel deneyimlerden bahsedebilirsiniz. Eğitim analojisini kullanarak örneğin muhtemelen tüm katılımcılar şunları biliyordur:

^ Olayların üzerine gidin

^> Cesur olun

Diğer önemli şeyleri bırakın, veya

^ Ofisten ayrılmadan önce seçilmiş işlere ulaşın.


67

Hatta çok genel olan "Bugünkü seminere katılmak için hepimiz hayatımızdan bir günü ayırdık, bu yüzden ondan en iyi şekilde faydalanalım." gibi bir söz bile üzerine başarılı bir eğitim veya benzer bir grup çalışmasının inşa edilebileceği ön diyalogu oluşturabilir. Benzerlik olarak algılanan şeyleri asla unutmayın. İletişimin her aşamasında özellikle diyalog kurduğunuz zaman başınızı sallayarak onayladığınızı gösterin. İki insan arasındaki kısa bir görüşme için aşağıdaki gibi yorumlarla ortak bir deneyim oluşturabilirsiniz:

v "İkimizin de daha başka yapacak bir yığın işimiz var öyleyse önümüzdeki işi hızlıca yapalım."

^ "İkimizin de bundan bir şeyler elde etmek istediğimizden eminim çabucak anlaşabileceğiz."

^> "Burası çok sıcak olmaya başladı - Pencereyi açabilir miyim? Dışarının gürültüsü sizi rahatsız eder mi? (İki durumda da diyaloga adım adım yaklaşmak için deneyimlerinizi eşleştirin.)

Tekrar edersek genel deneyimlerin "benzerliği" veya tek bir amaç ilişki kurmaya yardım edebilir.

Satış elemanları genel deneyimi çok fazla kullanırlar. Potansiyel müşterilerinin hayat tarzlarını ve ilgilerini bilmelerini sağlayacak işaretleri kolayca farkedebilirler. Örneğin, bir fotoğraf, bir, resim veya ofiste bulunan bir model bir ipucu olabilir. Bir satış elemanı işini yapmışsa, bir sporun ön bilgisi, hobisi veya eğlencesi onun kâr payına dönüşecektir. Sizin bunu taklit etmeniz gerekmiyor. Biraz zayıf olmakla birlikte genellikle samimi bir ortak deneyim alanı onunla başlamak için yetecektir. Örneğin, bir dostunuz veya iş arkadaşınız ve hatta televizyonda gördüğünüz bir şeyi hatırlamanız vasıtasıyla bir ilgiyle dolaylı da olsa bir bağlantınız olabilir. Dikkatle dinlemek ve izlemek, karşınızdaki insanın ilgilerini kısa sürede ortaya koyacaktır. İnsanlar her zaman eğer onlara az bir şans verilseydi nelerle ilgileneceklerini anlatacaklardır.


68

6. Nefes Alıp Vermeyi Eşleştirme

Daha önce "mikro" fizyolojik hareketleri ve jestleri gözlemlemeyi öğrendiğimiz zaman, nefes alıp verme şekilleri arasındaki farklılıklara dikkat etmiş olabilirsiniz. Nefes alıp verme, eşleştirme için bize diğer bir fırsattır. Nefes düzenini ölçmek pratik gerektirir ve harekete duyarlı yüzeysel vizyonunuzu kullanmaya başlamanız gerekebilir. Göz teması kurarken belki de omuzların dış yüzeyinin nefesin ritmini gösterecek şekilde alçalıp yükseldiğine dikkat etmişsinizdir. Daha sonra eşleştirme için kendi nefes düzeninizi değiştirebilirsiniz. Bunun ek bir yararı daha vardır ki o da ruh halinin kontrolünü sağlamanıza yardım etmesidir. Alternatif olarak, onların nefes düzenine göre başınızla onaylayarak eşleştirmeyi gerçekleştirebilirsiniz; tekrar belirtirsek, bu genellikle arada ilişki, diyalog kurmakta pek farkedilmez fakat çok güçlü bir yöntemdir.

Şu anda, herhangi bir iletişim esnasında "benzerlikler" oluşturarak diyalog kurabilmek için yeni bir repertuarınız oldu. Bütün teknikleri birlikte kullanabilirsiniz fakat ortama alışıncaya kadar öncelikle bir anda bir tanesini denemenizi tavsiye ediyoruz. Kısa sürede doğal ve kendiniz gibi hareket etmeye başlayacaksınız ve şunu unutmayın; bir şeyleri aceleye getirmeniz gerekmiyor. Diyalog yeteneği, sadece tekrarla elde edilebilecek bir şeydir. Bildiğiniz şeyin üzerine çok'fazla odaklanmayın fakat unutmayın ki önem vermeniz gereken şey neyi yapabildiğinizdir. "Düşünmeksizin" bir şeyler yapmaya yönelin. Bu güç sizin, geliştirebileceğiniz gözlem yeteneğinizde, öğrenebileceğiniz ve mükemmel olabileceğiniz basit eşleştirme yeteneklerinde saklıdır.


69

Günün Sözü

İletişimin anlamı elde ettiğicevaptır.

Geleneksel iletişim eğitimi çoğunlukla; mesaj, araç ve doğru bir sunumun tüm ayrıntıları üzerinde titizlikle durur fakat elde edilen sonucu; yani gerçekten elde etmek istediğiniz şeyi ihmal eder, örneğin, vücut dili çalışması her türlü fiziksel jest ve harekete kesin bir anlam vermeyi kapsamaktadır. Fakat, hangi tekniği kullanırsanız kullanın, eğer iletişiminiz sizi istediğiniz cevaba, tepkiye veya sonuca ulaştırmıyorsa, harcadığınız zamanınız ve çabanız boşa gitmiş demektir. Eğer iki taraf arasında bir anlam ifade ediyorsa, sessizce bir bakış oldukça etkili bir iletişim kuruyor olabilir. Bu sebeple, NLP gözleme ve duyumsal keskinliğe çok önem verir. Sadece yaptığınız şeyin sonucunu bilerek, yeteneklerinizi mükemmellik seviyesine çıkmak için bileyebilirsiniz.

Eşleştirme, arada diyalog kurmaya yardım edecek olan deliller vasıtasıyla önemli oldu. Ve bütün araştırmalar arada belli bir ilgi, diyalog olursa daha iyi iletişim kurulabildiği gerçeğini gösteriyor. Diğer bir deyişle, eşleştirme bir cevaba, bir tepkiye ulaşır; o bir sonuç verir. Günün sözüne göre, etkili bir iletişim elde ettiği cevap üzerine odaklanmak zorundadır.

Daha önce de size bilmekten ziyade yapmaya odaklanma-nızı önermiştik. Fakat ne istediğinizi unutacak kadar kendinizi yaptığınız şeye kaptırmayın. Elde ettiğiniz sonuçla başlayın. Kurduğum bu iletişimden elde etmek istediğim şey nedir? Bilgi mi, etkilenmek veya eğlence mi, şok mu ne? Bunu iyi yapabilmek için, kendinizi diğer insanın yerine koymak ve elde ettiğiniz şeyi farklı kelimelerle ve onun gerektirdiği davranışı farklı şekillerde hayal etmek zorundasınız.

Bu, sizinkinden onların "haritasına" geçmeniz anlamına gelir. Böyle bir yaklaşımla, pek alışık olunmayan bir iletişim modelini kullandığınız zaman bile, kesinlikle belli bir diyalog geliştireceksiniz ve böyle bir diyalog münasebeti başarılı bir iletişim sonucuna doğru size büyük bir mesafe katettirecek.


70


Eşleştirmeye başlayın ve bunun aradaki diyalogu nasıl etkilediğine dikkat edin. Belli bir zamanda, tek bir yeteneğe çalışın ve yavaş yavaş onların hepsini kullanmaya başlayın. Örneğin ilk önce ses eşleştirmesine, sonra jestlere, sonra duygusal yüklemlere ve sonra da deneyimlere yoğunlaşabilirsiniz. Bugün bir başlangıç yapın, yeteneğiniz hızla gelişecektir ve kısa bir süre içinde çok iyi tanıdığınız insanlarda bile bu özellikleri nasıl olup da farkedemediğinize şaşıracaksınız.

Günün sözünü ezberleyin ve kendi yaşantınızdan üç örnek düşünün, istenen sonucun elde edilemediği birinci sınıf iletişimleri düşünebilirsiniz. Alternatif olarak, pek iyi iletişim kuramadığınız bir olayı- bir konuşma veya görüşmenizi- fakat yine de istediğiniz şeyleri elde etmiş olduğunuzu hatırlayın. Doğru sonuca ulaşmak için ne yapmıştınız? Neyi yapmamanız gerekiyordu?

2. günde oluşturmuş olduğunuz hedeflerinize geri dönün ve onlardan herhangi birinin diyalog ve iletişim yeteneklerini içerip içermediğine dikkat edin. Bugün öğrenmiş olduğunuz şeyler onları gerçekleştirmenize nasıl yardım edecek?

5. GÜN

Güçlü İletişim Teknikleri


• Diyaloğu Ayarlamak • Örnek ve Rehber Olmak

• Yanlış Eşleştirme

• Dostluk Kurmak • Uyumlu Eşleştirme

Bugün diyalog hakkında daha fazla şey öğreneceksiniz. Onu nasıl ayarlayabileceğiniz, örnek ve rehber olarak diğer insanların davranışlarını nasıl değiştirebileceğiniz bugünün konuları arasında. Aynı zamanda, söz konusu olan grup olunca nasıl diyalog kuracağınız ve yanlış eşleştirmenin nasıl ve ne zaman olduğu hakkında da daha fazla bilgi sahibi olacaksınız.


71

Diyalogu /Ayarlamak

4. günde öğrenmiş olduğunuz farklı eşleştirme tekniklerini uyguladığınız için, iletişim yeteneğinizi istediğiniz herhangi bir seviyeye en mükemmel şekilde taşıyabilirsiniz. Arada bir ilişki kurmak kadar bu ilişkinin, diyalogun gerçekleşip gerçekleşmediğini, gerçekleştiyse derecesinin ne olduğunu da bilmeniz gerekiyor. Dikkatli bir gözleme (duyusal keskinlik) duyulan ihtiyacı da zaten vurgulamıştık. Böylece aradaki ilişkiyi farkedebilecek ve ölçebileceksiniz (ayarlayabileceksiniz).

Mühendislikten ödünç alınmış bir kelime olan "ayarlamak" sözü NLP'de, en küçük reaksiyonları bile farkedebilme ve anbean diğer insanlardaki değişiklikleri "ölçebilme" anlamına geliyor. Daha sonra eğer gerekliyse kendi davranışınızı da ayarlayabilirsiniz. Bu Dört Aşamalı Başarı Modelindeki "fark etme" aşamasını andırır. Ayarlama, ölçme işlemi çok fazla pratik gerektirir ve başlangıçta aynı anda birçok şeyi izlemek imkansız gibi görülebilir. 4. gün, diyalog kurabileceğimiz ve kabul edebileceğimiz farklı alanları öğrenmiştik (Fizyoloji, ses, dil ve düşünme tarzı, inançlar ve değerler, deneyim ve ilgiler, nefes alma örnekleri). Şimdi, diyalog kurma ve kabul etmede işinize yarayabilecek dört yöntem daha göstereceğiz.

1. İçinize Doğan Hisler

Birisiyle "bağlanmıştık" duygusu içerisinde olabilirsiniz. Bu, çok fazla kullanılmadığında körelebilecek olan bir sağ beyin sezgi yeteneği olup, doğal bir şeydir. Bununla birlikte, pratikle, içinize doğan bu hisleri, algılamayı öğrenebilirsiniz. Sezginize güvenerek bazı riskleri üzerinize almak zorunda kalabilirsiniz. Çünkü onlar çoğu zaman mantıklı şeyler gibi görülmeyebilir. Sağ beyin duyguları veya "kimyası" herhangi bir "mesajı" açık bir şekilde ayrıntılarıyla anlatmayabilir. Bu sebeple, onu denemek için basit ve düşük riskli olayları seçin.

2. Renk Değişimi

Karşınızdaki insanın teninin rengindeki değişikliği gözlemleyin. Bu, 4. günde öğrenmiş olduğunuz fizyolojideki mikro değişiklikleri gösterir. İsteme bağlı olmayan böyle değişiklikleri doğrudan eşleştiremeyebilirsiniz. Fakat onları ölçerek, kendi metodunuza göre, onların ifade ettiği ruh haliyle eşleştirme yapabilirsiniz. Örneğin, eğer karşınızdaki insanın ruh haline göre eşleştirme yaparsanız yani, heyecanlı, canlı, neşeli, ciddi, şaşkın olmak gibi özellikler ten rengindeki değişikliklerden gözlemlenebileceğinden, aranızda bir diyalog geliştirebilirsiniz.


72

Ten renginin yanında, bireyin görünüşünde nefes alıp verme hızı dudağının ve göz bebeğinin şekli, yüzündeki kasların gergin veya gevşek oluşu, ellerde ve ayaklardaki küçük hareketler gibi başka küçük değişiklikler de olur.

3. Ani Yorum

İnsanlar bazen görüşmeniz konusunda neler hissettiğini harfi harfine söyleyecektir ve eğer sadece gizli göstergeleri takip ederseniz bunu kaçırabilirsiniz. "Aynı fikirdeyim." "Doğru." "Kesinlikle." gibi bazı pozitif ifadeler kullanan karşınızdaki insanı dinleyin. "Aynı boyuttayız." Veya "Zihnimi okumuş olmalısınız." gibi ifadeler daha güçlü bir ilişkiyi gösterebilir. Daha resmi durumlarda veya daha az açık yorumlarda böylesi ani iletişim göstergelerini araştırmak ve yorumlamak zorunda kalabilirsiniz.

4. Rehberlik Yeteneğiniz

Bazen karşınızdaki insan sizin bazı hareketlerinizi, ses niteliklerinizi veya dilinizi takip etmeye başlar. Onlar sizi "örnek alır" ve siz onlara "kılavuzluk" edersiniz. Bir sonraki bölüm bunu daha detaylı anlatacaktır.

Örnek ve /?ehber Olmak

Örnek olmak ve rehberlik vasıtasıyla diyalog kurabilir ve sürdürebilirsiniz ve aynı zamanda diğer kişide değişikliklere sebep olabilirsiniz.

NLP, "örnek olma" terimini, devam eden bir süreçte eşleştirme yapmak manasında kullanır. Diyalog kurmak istediğiniz bir kişiyle, ses tonu ve hızı ile fiziksel davranışları da içeren bir "örnek alma" süreci başlar. Anlık, refleks benzeri bir eşleştirmeden ziyade uzun bir yarışmadaymış gibi süratinizi ayarlamakta onu örnek alın. Diğer bir deyişle, o kişide kalın. Böylece, örnek almayı bir taktik yeteneği olmaktan ziyade stratejik bir yetenek olarak kullanabilirsiniz. Örneğin, önemli bir görüşme olayında zihinlerin biraraya gelmesini sağlamanız gerekir. Genellikle fizyolojik eleştirmede kullanılmasına rağmen, aynı zamanda 4. günde açıklandığı gibi, deneyimleri, inanç ve değerleri ve dili de örnek alabilirsiniz.


73

Kılavuzluk yaptığınız zaman, (ilişki devam ederken) yavaş yavaş kendi davranışınızı değiştirin ve bu şekilde diğer insan sezgisel olarak kendisiyle sizi eşleştirsin veya sizi "takip etsin." Farklı bir şekilde söylersek, eşleştirme ve örnek olma zamanında, diyalogu gerçekleştirecek davranışları takip edin. İlişki içindeyken de, iletişim hedeflerinize veya sonuçlarınıza neden olması için, ikna, espri, etki veya buna benzer şeyler için davranışlarınızı yönlendirin.

Örnek ve rehber olmak vasıtasıyla, böylece oluşturmuş olduğunuz diyalogu ölçebilir veya ayarlayabilirsiniz. Bir insana rehberlik etmek konusundaki başarınız, onunla kurmuş olduğunuz diyalogun seviyesine ve kalitesine bağlıdır. Aynı zamanda, rehberlik konusundaki başarı dereceniz diyalogun derinliğini ayarlayacaktır.

Kendinizin örnek ve rehber olma yeteneğini test edebilirsiniz. Aksiyonlarınızı azıcık değiştirin ve gecikmelere imkan vererek, karşınızdaki insanın sizi takip edip etmediğine dikkat edin. Benzer bir davranış, ses tonu veya yaptığınız değişiklik her neyse onu benimseyebiliyorlar mı? Eğer adaptasyon gerçekleşiyor-

basit örnek almaya (eşleştirmeye) geri dönmeniz ve sonra tekrar denemeniz gerekiyor. Birey gerçekten içgüdüsel olarak rakip ettiği zaman bu sizin hem diyalogunuzun hem de rehber olma yeteneğinizin varlığına delildir.

Karşınızdaki insanın fizyolojisini etkilemek kadar, rehberliği birisinin duygularını, yaklaşımlarını, bakış açısını veya kararlarını etkilemek için de kullanabilirsiniz. Örneğin, eğer karşınızdaki insanın ruh hali düşük bir ruh halini yansıtıyorsa, eğer onunla kendinizi birazcık eşleştirirseniz sizinki de öyle olur. Fakat fizyoloji ve duygular yakından alâkalıdır. Böylece, fizyolojinizi değiştirerek genellikle karşınızdaki kişinin ruh halini değiştirmesi için rehberlik yapabilirsiniz. Eğer yavaş yavaş daha pozitif bir fizyoloji, ses örneği veya dil konusunda örnek olabilir veya rehberlik yapabilirseniz, pozitif ruh hallerini tekrar kazanmalarına yardım edebilirsiniz.

Zor İnsanlara Örnek ve Rehber Olmak

Eşleştirme ve diyalog prensipleri, durum başarılı bir iletişim doğuracak gibi görünmediği zamanlar da bile her zaman işe yarar. Prensip aynıdır: Eşleştirme diyaloga yardım eder ve değişikliğin meydana gelmesinden önce aranızda belli bir diyaloga ihtiyaç vardır.


74

Bazen eşleştirme kısmi olarak uygulanabilir, örneğin sinirli ve üzüntülü bir insanla ilgiliyse. Bir insan hızlı ve dışa dönük hareketlerinde kendini oldukça sallantıda hissediyorsa genellikle bunu yansıtır. Sağduyu bize onların tam tersi sakin ve aklı başında bir yaklaşımın onları daha da kötüleştireceğini söyler (Bazı psikologlar da bu yaklaşımı desteklerler). Bu sebeple, öncelikle (uç olaylarda mantık çerçevesinde) diyalog kurmak için onların hal ve davranışlarına örnek ol. Sonra, onları kendi sonucunuza (muhtemelen onların da) rehberlikle ulaştırın.

Öncelikle bunun anlamı onun davranışları içerisinde en azından bir dereceye kadar karşınızdaki insanla bağlantı kurmaya ihtiyacınız var. Eğer onlar hızlı konuşuyorsa siz de aynısını yapın. Konuşma esnasında çok fazla el kol hareketi yapıyorlarsa siz de aynı şekilde davranın. Sözleriniz ve bütün vücut dilinizle onları anladığınızı, umursadığınızı bilmelerini sağlayın. Yaptıkları şeyin uygunluğunu tartışmaksızın sürekli örnek alın. Çok uç davranışlar sözkonusu olduğunda, 4. günde öğrenmiş olduğumuz kısmi veya çok genel bir eşleştirmenin temel ilişkiyi kurduğunu göreceksiniz. Yan yollardan da gidebilir ve yine sonuca ulaşabilirsiniz. Hangi derecede olursa olsun herhangi bir olayda örnek almak ilk yapılacak şeydir. Yoksa büyük ihtimalle onlara başarılı bir kılavuzluk yapamazsınız. Sonra yavaş yavaş belli bir zamanda iletişiminizdeki bir özelliği değiştirin ve onların bunu takip etmelerini bekleyin. Başarılı bir iletişim için onları vücutlarının hareketlerinde, seslerinin tonunda veya bütün hallerinde daha uysal bir noktaya doğru çekin (yani, en azından onlara sessizce oturma veya ayakta durma alışkanlığını kazandırın). Elde ettiğiniz sonucu aklınızda tutun. (Eğer elde edilmişse, onlar için de faydalı olacaktır.) Bir kural olarak, uç davranışlara rehberlik yapabilmek için ihtiyaç duyduğunuz boyutta eşleştirme yapın.

Örnek ve Rehber Olmayı Pratiğe Geçirmek

Birçok olayda muhteşem sonuçlar elde edebilmek için örnek ve rehber olmayı kullanabilirsiniz. Şu alanlarda işinize yarayabilir:

& Görüşmelerinizi kolaylaştırır.

& Satışların başarı şansını pozitif yönde etkiler.

& Öfkeli bir müşteriyi veya personeli yatıştırır.

& Sinirli bir patronun kaprisine katlanabilmenizi sağlar.

& Zor bir seminer temsilcisini idare eder.


75

Bir olayın ateşini söndürür.

<£" Başkan olarak toplantının istenen ve olması gereken durumda olmasını sağlar.

Bir matemin üstesinden gelmede

& Kötü haberleri vermede

& Ele avuca sığmaz çocukların idaresinde

Bir takım ruhunu beslemek için

Hassas bir görüşmede kontrolü ele almanızı sağlar.

İçine kapalı, iletişimden hoşlanmayan bir insanı açmak için kullanabilirsiniz.

İnandırıcı bir durum oluşturmanızda

İletişime daha çok yardımcı olabilecek şekilde; ciddi, açık kalpli vs. birisinin ruh halini değiştirmekte

Her bir olayda kendinize şunu sormanız gerekiyor: "Hangi fiziksel duruş, hareket, ses tonu, değerler ve karşımdaki insanın diğer özellikleri benim iletişim hedefimi, en iyi şekilde destekleyecek?" Örneğin, ayağa kalkmak veya oturmak mı yoksa alçak ses tonu veya coşkunluk mu, yoğunluk ya da rahatlık mı veya yakınlık ya da uzaklık mı yoksa hareketsizlik veya hareketlilik mi? Ve bu özelliklerden hangisini istediğim sonucu elde etmek için örnek almalı ve rehber edinmeliyim?

Açıkçası, çok fazla uygulamayla, süreci kişiden kişiye adapte etmeniz gerekebilir. Bu iletişim içinde olduğunuz insanın ruh haline ve ikna etmek istediğiniz ruh haline bağlı olacaktır. Örneğin, "hiper" bir insanı daha iyi bir diyaloga ve ikili iletişime izin veren daha sakin bir seviyeye çekmeniz gerekebilir. Diğer yandan çok pasif bir insanı motive etmek zorunda kalabilirsiniz.

Diyelim ki çok öfkeli bir otel müşterisiyle ilgilenmek zorundasınız. Özel olayların -bazı otellerde bazı zamanlar bazı insanların duygularını ateşleyebilen şeyler- bir önemi yok. Bazı klasik iletişim eğitimleri yavaş ve sessiz konuşmak, sakin ve serinkanlı kalmak konusunda ısrar ederler. Fakat gerçekte, ne kadar sakin görünürseniz o kadar öfke uyandırabilirsiniz. Karı ve kocalar, eşlerden biri sinirli olduğunda ona serinkanlı bir objektiflikle tepki göstermenin etkisini niçin bilmiyorlar?


76

Benzerlik prensibi, diğer insanın dünyasına katılmanız, eğer isterseniz paylaşmanız anlamına gelir. Böylece, (en azından kıs-oü olarak) onların vücutlarının genel duruşu, vücut hareketleri, ses hızı ve seviyesiyle eşleştirme yapmaya ihtiyaç duyarsınız. Ellerini rahat bir şekilde yana salmış bir insanla bağlantı kurmaya Çalıştığınız zaman, örneğin; bir sandalyeye neredeyse yatacak Kadar boylu boyunca uzanmayın veya kollarınızı sıkı sıkıya kavuşturmayın. Sizi onların kötü durumuyla empati kurduğunuz şeklinde algıladıkları zaman, en alışılmadık ittifak gerçekleşebilir. Şu şekilde bir ifade kullanın: "Tam olarak neler hissettiğinizi anlıyorum. Ben de kendimi aynı şekilde hissederdim."

Paradoksal olarak, çok canlı iletişimlerde bile, öğrenmiş olduğunuz eşleştirme prensiplerini kullanarak, diyalog oluşturabilirsiniz. Rehberlikteki denemelerinizle ileride daha çok başarınız olacak. Yavaş yavaş sesinizi alçaltın ve karşınızdaki insanın da alçaltmaya başlamasını bekleyin. (Karşındaki insanla doğal olarak ve farketmeksizin kendini eşleştirmekle ilgili evrensel insanlık eğilimini yansıtıyor.) Sonra, aynı rehberlikte, sesinizin hızını belki de tonunu azaltın. (Minimum bir rehberliğin üzerine bile kurulabilir.) Daha ileri bir rehberlik oluşturmak için ellerinizi yavaş yavaş aşağı salın ve ellerinizi ve vücut hareketlerinizi kasın. Gerçekleştirme amacı sadece diyalog için değil aynı zamanda elde etmek istediğiniz sonuca ulaşmak için size yardım edecek olan daha fazla iletişim modu içindir de. Bu olayda daha ileri bir rehberlik, örneğin, (tam da bu aşamada) karşınızdaki insanı özel bir oda veya ofise yöneltmeyi içerebilir. Orada, onların ihtiyaçlarına ve kendi sorumluluklarınız ve sınırlamalarınıza gerektiği gibi muamele edebilirsiniz. Bu şekilde artan bir yönlendirmeyle (rehberlikle) başarılı bir şekilde değişen davranış için temel olan diyalogunuzu devam ettirebilirsiniz.

Doğal bir sakinleştirme, büyüleme ve ikna etme yeteneği olan mükemmel bir iletişimci gözlemlerseniz, NLP eşleştirme yeteneklerinizin devrede olduğunu muhtemelen göreceksiniz. (Büyük ihtimalle, farkında olunmayan bir yeteneğin örneği olarak.) Başarılı iletişim stratejilerini benimseyerek ve uygulayarak, şu ana kadar size doğal, kişisel veya genetik bir yetenek gibi görülmüş olan şeylerin daha iyisini yapmak için yola çıkabilirsiniz.


77

Her zaman elde etmek istediğiniz sonuçlar (istediğiniz şeyler) ve iletişim sonucunuz (özel bir görüşmeden, toplantıdan, konuşmadan veya diğer etkileşimlerden elde etmek istediğiniz şey) bağlamında kalın ve aynı zamanda kendi örnek ve rehber olma kapasiteniz, yeteneğiniz içerisinde kalın. Bununla birlikte, hedefleriniz 2. günde öğrenmiş olduğunuz iyi tasarlanmış sonucun altı unsuruna uymalıdır. Bunlar kendiniz için olduğu kadar karşı taraf için de faydalı olmaya çabalamayı gerektirmektedir.

(İki tarafa da faydalı bir sonuç) ve onların dünya haritalarına da saygı duymanız esastır. Örnek ve rehber olmayı da içeren kişiler arası birkaç yetenek aynı alanda çalışır. Zaten öğrenmiş olduğunuz prensipler üzerine yapmış olduğunuz şey temeldir. Etkili bir iletişim, işinize, kariyerinize veya bir insan olarak tüm başarılarınıza büyük çapta katkıda bulunabilir. Öğrenmiş olduğunuz yetenekleri seçerek ve kullanarak daha ilerisi için tasarlanmış sonuçlarınızı bile arıtabileceksiniz ve başarı isabet oranınızı arttıracaksınız.

Gruplara Örnek ve Rehber Olmak

Birden çok insanla iletişim içindeyken, farklı vücut dilleri ve ses örneklerini eşleştirmeyi kolay bulmayabilirsiniz. Bununla birlikte, deneyim ve değerlerin paylaşılan "ortak paydasıyla" başlayarak, 4. günde görmüş olduğunuz inançları, değerleri ve deneyimleri eşleştirebilirsiniz. Ve aynı zamanda, bazı boyutlarda bir grup için de örnek ve rehber olma metodunu uygulayabilirsiniz.

Büyük Gruplar

Bir toplantıyı örnek olarak alalım. (Bununla birlikte, aşağıdakileri kolaylıkla bir atölyeye, seminere veya başka bir grup çalışmasına adapte edebilirsiniz.) Bir toplantı olayında, genellikle başkanın örnek ve rehber olma yeteneklerini kullanmaya ihtiyacı olacaktır fakat gerçekte herhangi bir üye toplantının gidişatını etkileyebilir. Deneyimlerinizde örnek olarak başlayın. Gruptaki o anda var olan bazı "benzerlikler" üzerine genel görüşlerinizi ifade edin. En temel seviyede amaç; ortak amaç, bir araya gelmek, birlikte öğle yemeği gibi bir deneyimi paylaşmak, hazzın veya öfkenin ortak kaynağını paylaşmak (örneğin, rahatlatıcı veya rahatsız edici çevre). Bu bir deneyim eşleştirmesi veya "gerçeklik çerçevesi" kurar. (Daha sonra 15. günde göreceksiniz.)


78

Aynı zamanda, grubun genel fizyolojisini örnek al. Mesela, eğer hepsi "sohbetin derinliklerine dalmış" görünüyorsa gitmeye can atan, neşeli birisi olarak görünmeyin. Unutmayın, işe yaraması için süreç boyunca tüm bir eşleştirme yapmalısınız. Sonra, onları ortak bir deneyim, inanç veya değerden onların gitmesini istediğiniz bir yere yönlendirirsiniz.

Eğer onları daha dikkatli ve ilgili olmaya motive etmek istiyorsanız, örneğin, onların değişikliğin faydalarını bilmelerini sağlayın. Onlara bu şekilde rehberlik eden birisi olarak sonra yavaş yavaş kendi davranışınızı değiştirin. Bunu küçük, ince artışlarla yapın. Mesela, önce onların meraklarını uyandırın sonra dikkatlerini çekin, sonra sizinle ilgilenmeleri ve size katılmaları için söz alın. Sonra özel bir sonuç üzerinde görüş birliğine varın.

Her seviyede, sözlü olarak yaptığınız öneriler kadar tüm fizyolojiniz de onlara rehberlik edecektir. Bir gruba örnek ve rehber olmak; fizyoloji, ses veya duyusal yüklemlerden ziyade ortak deneyim, inançlar ve değerler üzerine daha çok vurgu yapmayı gerektirebilir.

Kişisel huy, tutum ve duyusal tercihler söz konusu olduğu zaman "Bütün şeyler bütün insanlar için" gibi bir görünüşten kaçının. Sadece ortak deneyimleri eşleştirerek, samimi davranarak, söylediğiniz şeye inanarak, değerlere sahip olarak ve bunları her halinizle ifade ederek, çok büyük grupları bile etkileyebilirsiniz.

Küçük Gruplar

Küçük gruplarda, bireylerle bire bir ilgilenebilirsiniz ve bu yüzden de tüm grup üzerinde etklili olabilirsiniz. Bu insanlardaki grup içinde tek başına hareket etme eğilimini dizginler. Bire bir örnek ve rehber olmada da aynı kuralları takip edin. Hareketleri ve jestleri yanlış eşleştirerek sizinle ve ana grupla diyalogu eksik olanları gösterecek şekilde onları gözlemleyin. İletişimin kurulması için öncelikle vücut dilini eşleştirmelerini sağlayarak onlarla tek tek ilgilenin.


79

Arada belli bir ilişki gerçekleştiği zaman, ulaşmak istediğiniz bakış açısı veya ruh haliyle uyumlu olacak şekilde onlara jestleri, ses özellikleri ve genel davranışları konusunda rehberlik edebilirsiniz. Bir kere yanlış eşleştirme yapmış bir insanı bu şekilde etkilemek sizin için ve tüm grup için başarı anlamına gelir. Bu özellikle grup içerisinde etkilenmiş birileri olduğu zaman uygulanır. Bu onların bir şirketteki pozisyonlarını, gruptaki rol veya önlemlerini (teknik olarak) veya kişisel güçlerini arttırabilir. "Elebaşınızı" belirleyin. Amaç grup içerisinde kurulan ilişkinin "eleştirel bir kitlesini" oluşturmaktır ki bundan sonra da grup üyeleri kendi kendilerine aralarındaki diyalogu kuvvetlendirecektir.

Aynı zamanda, negatif davranışları değiştirmeye çalışmaktan ziyade pozitif davranışları örnek alarak diyalog kurabilirsiniz. Bu durumda, dikkatli olmanız ve size ilgi gösteren, diyalog sinyalleri veren kişilerle eşleştirme yapmanız gerekiyor. Onların açıkça destekleyici katkıları iş arkadaşlarını etkileyecektir. Tekrar, grup diyalogunun eleştirel kitlesini amaçla. Bunun anlamı onu kendi kendinize yapmaktan ziyade eşleştirme yapmayı daha çok temsilcilere bırakmanızdır. Diyalog geliştiği zaman bu otomatik olarak gerçekleşir. Sonra sizin işiniz diyalogu sürdürmek ve gerektiği zaman sonuçlara yol göstermek olur.

Yanlış Eşleştirme

Diyalogtaki ilk denemelerinizde yapmış olduğunuz yanlış eşleştirmeleri fark etmeye başlayacaksınız. Çevrenizdeki insanları gözlemlediğiniz zaman bunun her zaman bilmeyerek gerçekleştiğini göreceksiniz. Fakat yanlış eşleştirmeyi pozitif olarak da kullanabilirsiniz. Yani, aranızdaki münasebetten kurtulmak için. Nihayet aranızdaki diyalogu kesmeyi istemelisiniz? Belki de şu sebeplerle:

Uzak bir amacı olmadığını hissettiğiniz iletişimi sonlandırmak

Sohbetin akışını yeniden yönlendirmek ^> Dikkat çekmek

Herhangi bir amaç için diyalogu, iletişimi pozitif olarak yarıda kesmek.


80

İlişkiyi bitirmek

Siz mükemmel bir diyaloga sahip olabilirsiniz. Fakat karşımızdaki insan -sizin istediğiniz seviyeye dikkat etmiyor olabilir.

Örneğin, sadece karşınızdaki insanın varlığından hoşlanmak, küçük konuşmalar yapmak veya soyut bir seviyedeki iletişim, bunların hepsi iletişim kurmak için iyi bir temel olabilir fakat onun vasıtasıyla bir sonuca ulaşabileceğiniz etkili bir iletişim kurmaya yetmeyebilir. Böyle durumlarda küçük bir yanlış eşleştirme o kişide küçük bir şok etkisi yapabilir ve böylece dikkatini tekrar toplayabilir. Bu onları, anlatmak istediğiniz bazı önemli mesajlara hazırlar.

Nasıl yanlış eşleştirirsiniz? Aslında, eşleştirme modelini tersine çevirirsiniz. Benzerliklerden ziyade farklılıklar üzerinde durursunuz. Örneğin, görüşmenin sona erdiğini göstermek için farklı bir duruş, ses tonu veya tavır takınabilirsiniz. Mesela, bu avuçlarınızı masaya koyup öne doğru eğilerek her an kalkmaya hazırmış gibi görünmeyi de içerebilir. O anda zihninize başka bir şey takıldığını ve konuşmayı bitirmek istediğinizi göstermek için farklı bir yönde uzaklara bakabilirsiniz. Ya da uç bir şey olarak, ayağa kalkabilir ve ofisin kapısına doğru yürüyebilirsiniz. Birçok başarılı patron, bu metodu bilmeksizin etkili bir şekilde eşleştirme ve yanlış eşleştirme yapabilir. Onu çok iyi yapan insanları gözlemleyin ve davranışlarını model olarak alın.

Çok ince değişiklikler çok iyi işe yarayabilir. Herhangi bir vücut dilini ve ses örneğini yanlış eşleştirmeye çalışırken gözlerinizi birazcık kaydırın, zihninizin meşgul ve dikkatinizin dağınık olduğunu gösterecek herhangi bir şey yapın ve konuşma esnasında uzunca bir ara verin. Eğer bir partide veya sosyal bir olayda birisinin omuzlarınızın üzerinden bakarak konuştuğunu tecrübe etmişseniz, bu pek de fark edilmeyen yanlış eşleştirme size şunu söylüyordur: "Bu diyalogu sürdürmek istemiyorum. Bu sosyal hileyi her türlü ticari görevde de kullanabilirsiniz.

Yanlış eşleştirme derecesinin sonucuna dikkat edin. Ani ve "nazik" bir yanlış eşleştirme dağılan dikkati toplayabilir ve iletişimin etkililiğini arttırır. Tam tersi, çok güçlü bir yanlış eşleştirme, eğer istediğiniz buysa, iletişimin aniden kesilmesini sağlayabilir. Bunu yapmak ilişkiyi tehlikeye atabilir fakat her nasılsa nihai hedefinize de uyuyor olabilir.


81

Tekrar edecek olursak, teknik toplumsal yeteneklerinizi iyi tasarlanmış hedeflerinize uygulamaya ihtiyacınız vardır.

Dostluk Kurmak

Diyalog kurmak geçici bir şeyden ibarettir ve asla dostluk kurmak anlamına gelmez. Dostluklar uzun süreli düşünme ve davranış gerektirme eğilimindedir. Hatta birbirini seven eşler veya çok yakın iş arkadaşları bile ara sıra diyalog eksikliği yaşar fakat onların sağlam ilişkileri, dostlukları devam eder. Değerli bir ilişki kurmak için, daha büyük bir dostluk sonucu için diyalogu onun bir parçası yapmanız gerekir. Beğenilmek, örneğin, insanların sizden hoşlanmalarını sağlamak için diyalog oluşturulmasını gerektirir. Fakat bunun onların öncelikli tercihi olacak kadar uzun süreli olması değil de bir uzman olarak iş için, sadık ve iki taraf için de faydalı bir ilişki "ilişki pazarlama" olması gerekir. 4. günde öğrenmiş olduğunuz saygı kuralına geri dönebilirsiniz.

İlişki Sonuçları

Bir ilişki, bir dostluk sadece uzun bir zaman diliminden daha fazla bir şey demektir. Yaptığınız şey konusunda yetenekli ve güvenilir olduğunuzu göstermeniz gerekir. Eğer onu hayal kırıklığına uğratmaya devam ederseniz, pozitif kimyasına rağmen karşınızdaki insan size olan sevgisini koruyamayacaktır. Tutarlı ve güvenilir bir şekilde davranın. Çok farklı mizaçlardaki insanlar bile, yeteneğe, karşılıklı tutarlılığa ve güvenilirliğe dayalı ömür boyu sürecek dostluklar kurabilirler.

Özel olarak diyalog yeteneklerinizi yönlendirmenizle birlikte, onlar için bir sonuç bağlamı gerekmektedir: Bu ilişkiden (dostluktan) ne umuyorsunuz? Bu sonuç sizin özel bir iletişim sonucunuzdan daha çok "hedef hiyerarşinizi" yükseltecek gibi görülür. (Uzun süreli ilişki hedefinizi gerçekleştirmek için kendinizi daha iyi ayarlayabilir hatta hedefinize daha önce ulaşabilirsiniz.) Aynı zamanda sizin ilişki sonuçlarınız diğer ana sonuçlarınızla belirli bir hiyerarşi içinde olmalıdır. 2. günden iyi tasarlanmış sonuçlarınızı hatırlayın. Her gün öğrenmiş olduğunuz şey daha önce öğrenmiş olduğunuz şeylerin üzerine bina ediliyor.


82

Güç ve Manipülasyon

Örnek ve rehber olmanın güçlü sonuçları olabilir ve ancak bu teknikler akıllıca kullanılırsa gerçekleşir. Niyetinizi temiz tutun. Niçin rehberlik yapmak istiyorsunuz? Sizin rehberliğiniz diğer insanları ve onların ilgilerini (ekoloji) nasıl etkileyecek? Bir olayda karşınızdaki insanı kendi çıkarınıza kullanmayı başarabilirsiniz, fakat uzun süreli bir ilişkide muhtemelen ilişkiniz yıpranacak ve onu kaybedeceksiniz.

Bazen NLP'de de kendinizi manipülasyon suçlamalarına karşı savunmak zorunda kalabilirsiniz. Bir araç veya metot kendi kendine sadece onu kullananı istediği şekilde kendi çıkarlarına alet edemez. İnsanlar bilinçli olarak manipülasyona izin verecek şekilde davranırlar. İnsanlar her çeşit ikna aracını kullanarak birbirlerini binde bir etkilemişlerdir. Eğer kastedilen şey iki tarafa da fayda sağlayacaksa, örnek ve rehber olma herhangi bir satışta görüşmede, iş toplantısında veya öğrenme durumunda işinize yarayacaktır. Becerikli, profesyonel, ahlâklı ve sağlam bir şekilde kullanıldığında, iletişim için güçlü bir araca dönüşür.

Uyumlu Eşleştirme

Kendinizi diğer insanlarla eşleştirdiğiniz kadar, kendi parçalarınız arasında da eşleştirme yapmanız gerekir. Bizim burada uygun kelimesiyle ifade etmek istediğimiz şey söylediğiniz şey ile yaptığınızın (tüm fizyolojinizde, ses tonunuzda vs.) birbirine uymak zorunda olduğudur. Araştırmaların gösterdiğine göre, insanlar her zaman bir kişinin benimsediği gerçek vücut diline dikkat etmeyebildikleri halde, içgüdüsel olarak sözler ve fizyoloji arasındaki uyumsuzluğu hemen fark edebilirler. Bir şekilde, bilinçsiz olarak iletişim sinyallerini alabiliriz. Araştırmalardan aynı zamanda şunu da biliyoruz: Yanlış eşleştirme yaptığımız zaman, insanlar "doğruyu" sözlerimizden ziyade vücut dilimizden anlama eğilimindedirler. Gerçekten, büyük çalışmalardan birine göre, sözlerimiz yüz yüze görüşmelerde sadece yüzde 7 gibi bir etkiye sahiptirler.

Uyumun sahtesinin çok zor olduğunu göreceksiniz. Bunun için tüm iletişimlerinizde saygı ve kendi doğal güvenli bölgenizde kalma kurallarını takip edin. 2. ve 3- günde görmüş olduğunuz sonuç kriterlerini herhangi bir iletişim veya ilişki sonucuna uygulayarak bunu test edebilirsiniz. 3- günde gördüğünüz "ekoloji" problemlerini, değerlerinizi ve elde ettiğiniz sonuçları ifade ettiğiniz zaman genellikle sizi uyuşmazlığa götürecektir. Tamamen uyumlu bir iletişim, ister bir halk konuşması, isterse birebir görüşme olsun muazzam bir etki bırakacaktır.


83

Günün Sözü

Deneyimin bir yapısı vardır.

Düşünmek linguistik açılardan yıllardır bir yapıya sahiptir, fakat mistik, sübjektif bir "sinir" parçası olarak zihin şimdiye kadar bilimsel" metoda karşı koymuştur. Şimdi. 1. günde görmüş olduğumuz NLP modeli, bize belli bir yapıya dayanan sübjektif deneyimler konusunda da düşünme ve konuşma imkanı vermektedir. NLP'nin "beş duyu" modeli genellikle bu basit yaklaşımla kolayca düşünebilecek olan sıradan insanlar için önemlidir. Aynı zamanda, şimdiye kadar insanlar için imkansız gibi görülen düşünme sürecini tarif ederken özel terimleri ve ekleri uygulayabiliriz.

Bu, gelecekteki araştırmalar için temel oluşturduğu gibi tüm NLP alanlarında önemlidir. Bunun yanında, duygu ve düşüncelerini yenice anlamaya ve onları bilinçli Bir şekilde değiştirmeye başlayan bireyleri de etkiler. Bütün bunların hem davranışlarımızda hem de elde ettiğimiz sonuçlarda bir etkisi vardır. Sübjektif deneyimlerimizi dizginleyerek onlardan yararlanmaya başladık. Bu bize, önceden tahmin edilemeyen, irrasyonel ve sayısız kişisel haritaların olduğu dünyada bazı bireysel kontrolleri verir.

Deneyimin bir yapısı vardır.


Adım adım ayarlama/ölçme yeteneklerinizi deneyin, önce size zor görülebilir fakat kısa sürede etrafınızdaki şeyleri çabalamaksızın fark etmeye başlayacaksınız.

Basit rehberlik yetenekleri ile ilgili daha fazla eşleştirme ve uygulama yapın. Yönlendirmeye başlamadan önce arada bir diyalog oluşuncaya kadar bekleyin ve acele etmeyin.

Sona erdirmek isteyebileceğiniz bir görüşme ve toplantı düşünün ve öğrenmiş olduğunuz yanlış eşleştirme tekniklerini deneyin.

Değer verdiğiniz fakat geliştirmek istediğiniz bir ilişkinizi dostluğunuzu düşünün. Diyalog kurmak veya onu tekrar elde etmek için iletişim yeteneklerinizi kullanın. Dostluğu, aynı zamanda 1. günün sözü olan: "Harita vatan değildir." kavramı içerisinde düşünün.


84

6. GÜN

Kendi Dünyanızı Anlamlandırın


• Beyninizle Görmek

• Otomatik Pilotunuza Güvenmek

• Algılama Sistemleri

• Duyularla İletişim Tercihleri Belirlemek

• Göz Hareketleri

• Synaesthesia

1 -gün, NLP modeli tarafından ortaya atılan "sübjektif deneyim" kavramını tanıttık. Bugün özel olarak temel duyularımıza veya temsil sistemimize değineceğiz ki onlar vasıtasıyla her birimiz görme, işitme ve hissetmeden oluşan kendi dünyamızı algı-tenz. Aynı zamanda kendi duyumsal tercihlerimizi ve iletişim kurduğumuz diğer insanlarınkini nasıl belirleyeceğinizi öğreneceksiniz. Bu da diyalogun diğer önemli bir parçasını oluşturur. (Diyalog konusunu 4. ve 5. günlerde görmüştünüz.)

Beyninizle Görmek

Gözlerimizle görmeyiz fakat beynimizle görürüz.

Konumuza, ne şekilde algıladığımız veya beynimizde eşyayı nasıl "temsil" ettiğimizi ve bilinçsiz düşünceyle otomatik davranışın önemini inceleyerek başlayalım. NLP modeli sizi "sübjektif deneyim" konusunda 1. günde bazı yapılarla tanıştırdı. O, aynı zamanda, düşünmemizi de dinamik bir sistem veya devam eden bir süreç olarak gösterir. NLP modeline göre:

Işık dalgaları görme korteksine düştüğünde biz gerçekten görüyor muyuz yoksa gözlerimizin görmüş olduğu şeyi daha ziyade yorumluyor muyuz? Ve benzer metotlar diğer duyularımıza da uygulanabilir. Karmaşık duyumsal alıcı organlarımızla beraber gerçek duyu, bütün geçmiş deneyimlerimizi ve şekillendirmiş olduğumuz davranış ve inançlarımızı depoladığımız beynimizde gerçekleşir.


85

Şaşırtıcı derecede karmaşık olan duyu sürecinin neredeyse hiç tamamlanmamış resmini bu tanım bir ölçüde renklendirir. Pratikte, daha biz dışarıdan gelen bilgileri, filtrelemeye başlamadan önce fiziksel limitler duyu alıcılarımızı sınırlandırır.

Görme olayında, örneğin bize ulaşan ışık dalgalarından ancak çok küçük bir parçasını kullanabiliriz. Mesela bu sınırlı algılayışta tüm ultraviyole ve kızıl ötesi' dünyayı algılayanlayız. Aynı algılama filtreleri ki bunlar anlamı değiştirebilir veya bozabilir, sürekli bilgi bombardımanını sınıflandırabilir ve basitleştire-bilir. Bu yüzden, dış dünyadan küçük bir örnek bile algılamış olsak büyük bir hızla ve sıradışı bir verimlilikle çalışabiliriz. İnsanı hayrete düşürecek kadar akıllı sistemimizi elden çıkarma durumundayız. Bir dahaki sefere arabanıza bindiğinizde, gerçekten dehşetli sisteminizin tekerleğin arkasında oturmakta olduğunu hatırlayın.

Bununla birlikte, bu fantastik hayatta kalma sistemi bile, insan ilişkilerinin karmaşık modern dünyasında sizi hayal kırıklığına uğratabilir. "Sonuçların üzerine atlamak" örneğin, hayati önemi olan değerli zamanınızı çoğunlukla korur fakat çok başarılı ilişkiler kuramazsınız. En iyisi, insanları ve dünyayı kendi kişisel ölçümüze; NLP modelinin algı filtrelerine göre simgeleyelim, tasvir edelim veya yorumlayalım. NLP beyninizle nasıl gördüğünüzü daha çok kontrol etmenizi mümkün kılar ve çevrenize veya etrafınızdaki insanlara nasıl tepki verdiğiniz konusunda size daha fazla seçenek sunar.

Otomatik Pilotunuza Güvenmek

Elbette, bu süreç otomatik olarak gerçekleşiyor. Niyetimizin (veya bunlardan bazılarının) farkında olmamıza rağmen sürecin işleyişinin anbean farkında olmamız genellikle mümkün değildir. Gerçekte, herhangi bir zaman diliminde sadece çok az bir şeyi bilinçli olarak düşünebiliriz. Yani, yaptığımız şeyler büyük oranda bilinçaltımıza bağlıdır. Nefes alıp verme, sindirim gibi temel fiziksel fonksiyonlarımızla ilgilenmesek bile, bir bardak suya ulaşmak ve bir topu yakalamak gibi en küçük aksiyonlar muhteşem bir koordinasyon gerektirir.


86

Genellikle, yaptığımız şeyleri gerçekte, fizyolojik olarak nasıl yaptığımızı basitçe de olsa bilmeliyiz. Eğer bunu yapıyor olsak bile, operasyonun bütün parçalarını aynı anda bilinçli olarak düşünemezdik. Gerçekten, bizde zaten var olan bir yeteneği düşünerek yapmaya çalıştığımız zaman genellikle onu yüzümüze gözümüze bulaştırırız. (Örneğin, bir gruba nasıl kravat bağladığınızı göstermeye çalışın!) Çoğu zaman sadece "otomatik pilotumuza" güveniriz; bilinçli olarak onu düşünmeyiz.

Sadece yeni bir olay veya durumla karşı karşıya geldiğimizde düğmeyi bilinçli moda çevirmek zorundayız. Bildik düşünce örneklerine ve alışkanlık haline gelmiş davranışlarımıza güveniriz. Aldığımız duyumsal bilgilerin her bir parçasını dolabın bir gözüne yerleştiririz -yorumlamamız ve sınıflandırmamız ne kadar irrasyonel olursa olsun- ve bunu da, alışkanlık halini almış diğer davranışlarımızı idare eden aynı otomatik kontrol sistemine bırakırız. Farklı bakış açıları ve bir şeyleri farklı yapmak değişiklik ve "hakikatimizin" rahatını kaçırma eğilimi anlamına gelir. Bu yüzden bir şeyin (mümkün olduğu kadarıyla) bir taslağı Veya programı olmak zorundadır ve bunları alışkanlığa dönüştürmelidir. Bu şekilde ,bilinçli düşünme gücümüzün çok büyük bir bölümüyle (belirli bir zamanda yarım düzineden daha çok olmayan bilgi parçasını) ümitsizce bir şeyleri nasıl elde edeceğimizin karmaşasından ziyade, ne istediğimizi düşünebiliriz.

Maalesef, bu şekilde alışkanlıkla düşündüğümüz ve hareket ettiğimiz zaman, bazen kendimizi düşüncelerimizin ve hedeflerimizin efendisi olmaktan ziyade kölesi gibi görürüz. Zihnimiz, onların kendi zihinlerine sahipmiş gibi görülür. Gerçekten istemediğimiz şeyleri yaparız ve gerçekten yapabileceğimiz veya yapmamız gereken şeyleri yapmayız. Bu sistemlere özellikle ve bilinçle ulaşarak, verimli olduğumuz kadar etkili de olabiliriz. Bu "sinir gücünü" dizginleyebiliriz ve özel, kıymetli sonuçlara yönlendirebiliriz. NLP bu süreçleri anlamanıza ve hayatınızın kontrolünün daha çok sizde olmasına yardım edecek.

/Algılama Sistemleri

Temel görme, işitme ve kinaestetik düşünme tarzlarıyla zaten tanışmıştınız. Biz bunlarla duyuları ya da temsili sistemleri kastediyoruz; yani dünyayı nasıl gördüğümüzü. Beş duyumuzdan her birinin -görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama-içimizde bir karşılığı veya "ayna" sistemi vardır. Bu iyi bildiğimiz duyular içerisinde hayal ve "düşünme"yi hatırlayalım.


87

Duyu organlarınız vasıtasıyla beyninize ulaşan her şey sübjektif deneyiminizin anlamına ve şekline çevrilir; yani algıladığınız dünyayı sizin nasıl gördüğünüze, nasıl temsil ettiğinize. Bilinçlilik fikri, aynı duyulara dayalı zihinsel modele çıkar. Şimdi "rep" sistemlerine (algılama sistemleri) odaklanacağız ve siz duyularla ilgili tercihlerin nasıl farkedildiğini öğreneceksiniz. (Kişinin favori algılama sistemi)

Hepimiz üç aşağı beş yukarı aynı fiziksel duyu organlarına sahip olmamıza rağmen, hepimiz karşılaştığımız şeyleri kendimize has, özel bir şekilde algılarız. Algılama sistemlerimiz deneyimlerimizin özel bir dili olarak hareket ederler. Bu "dil" tüm zihinsel sürecimizi kapsar. (Düşünme, hatırlama, hayal, bilinçlilik ve kavrama) bu algılama sistemlerinin temel anlayışı ve özellikleri bile zihniniz üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmanızı sağlayacaktır. Bir şeyleri yorumlama şeklinizi kontrol ettiğiniz zaman, duygularınızı hem de davranışlarınızı kontrol etmeye başlarsınız. Ve 2. günde gördüğümüz gibi, sonuçlar düşünüldüğünde kendi deneyimlerinizi oluşturabilirsiniz.

Aşağıdaki dört temel algılama sistemini kullanarak bilgileri alırız, kodlarız ve depolarız:

1. Görsel (G) - Görmek

2. İşitsel (İ) - İşitmek

3. Kinaestetik (K) - Dokunma ve hareket hissi

4. İşitsel dijital (İd) - İç diyalog

Daha önce "işitsel digital" konusunu görmediniz. (Bu bazen "kendi kendin'e konuşma" anlamında kullanılır.) Diğer iki sistem (Tat Alma ve Koklama) insanlar arasındaki günlük iletişim açısından pek önemli değildir. Onlarla NLP'de karşılaştığınız zaman genellikle kinaestetik kategoriyi paylaşırlar. Bununla birlikte, bazen bir koku veya bir lezzet uzaklardaki bir hatırayı canlandırabilir. Bu özel şekliyle bazen diğer üç temel duyudan daha etkili olabilirler.


88

Rehber ve Asıl Sistemler

Bu algılama sistemlerimizin hepsini her zaman kullanırız. Bununla birlikte çoğumuz bir tercih yapmak durumundadır. Bunu daha derinlemesine 4.gün duyularla ilgili dil veya "yüklemleri" incelediğimizde gördünüz. Bu eğilim veya tercih iki şekilde olur.

Öncelikle bizim bir "rehber sistemimiz" vardır. Algılama sistemini biz normalinde depolanmış bilgilere ulaşmak için kullanırız. Örneğin, eğer geçen hafta olmuş olan birşeyi hatırlarsanız öncelikli olarak; görmüş, işitmiş veya hissetmiş olduğunuz bir Şeyi mi zihninizde canlandıracaksınız? Cevap rehberlik sisteminize dayalı olacaktır. Çünkü normalinde o duyu sizi o hatıraya götürecektir. İkinci olarak, bilgiyi yani "asıl sistemimizi" işleyiş tarzımızda tercih sahibi olabiliriz. İmajlarla düşünme eğiliminde olan bir kişi ve gördüğü şeyleri "resmedebilen" birisi öncelikle görsel tercihe sahip olacak. Bu onların sadece resimlerle düşündüğü anlamına gelmez. Fakat onlara çok daha yakın ve kullanımı kolay göründüğü için görsel algılamayı tercih ediyorlar. Öyleyse, "görsel bir insan" gibi etiketler bazen yanıltabilir. Ayrıca, bazıları için bir duyuları onların rehber sistemi diğeri onların asıl sistemi olurken bazı insanlar da hem rehber hem de asıl sistemleri için tek bir duyuya sahiptirler.

Diyalog kurarken, bir kimsenin algılama sistemi önemli bir benzerlik alanı sağlayabilir. İnsanların zihinsel haritalarını oluşturma ve devam ettirme şekilleri onların gerçek kimliğini yansıtır. Bir insanın öncelikli algılama sistemini belirleyebilir ve kullanabilirsiniz, aslında, onun dilini konuşacaksınız ve daha iyi iletişim kuracaksınız. İkinizin de kullandığı ortak sistem dolayısıyla birbirinizi karşılıklı anlayışınız yükselecek. Farklı bir algılamayı kullanmak, bununla birlikte, dinleyicinin sizin söylediğiniz şeyleri "tercüme etmesi" anlamına gelir. Örneğin, görsel bir imajı "ses" veya "dokunma hissine" çevirmek zorunda kalabilirler. Bu oldukça zor bir iş gibi görülebilir ve yanlış anlamalara sebep olabilir. Bundan dolayı daha iyi iletişim kurmak için düşünme tarzlarını eşleştirmenin yararlarından faydalanın.


89

5.gün gördüğümüz gibi, bir gruba örnek ve rehber olduğunuz zaman, herkesi aynı noktaya getirmek için algılama sistemlerinin tüm alanlarını kullanmaya ihtiyacınız olacak. Bununla birlikte, bire bir seviyede aynen onların jest ve hareketlerini eşleştirebildiğiniz gibi diyalog oluşturmak için onların algılama sistemlerini de eşleştirebilirsiniz. Bir çok insan tercih ettikleri düşünme tarzından ayrılmaktan hoşlanmaz. Fakat bir kere diyalog kurduğunuz zaman, hoşlarına gitmeyen düşünme modu konusunda sizi seve seve takip edeceklerdir. Öyleyse, düşünme tarzında da örnek ve rehber olabilirsiniz. Örneğin, fazlasıyla "görsel" olan bir kişiyi bir süreliğine sadece sizi dinlemek durumunda bırakabilirsiniz veya asla görsel düşünmeyen birisi için "zihinsel resimler" yapabilirsiniz ya da kinaestetik düşünmeyen birisine hislerinizden bahsedebilirsiniz. Algılama sistemleri; deneyimlerimizi genişletmek, karşılıklı olarak birbirimizin "haritalarını" zenginleştirmek demektir.

duyularla ilgili Tercihler Belirlemek

Bir insanın duyulara ait tercihini belirleyebilirseniz, onu eşleştirebilir, diyalog oluşturabilir ve daha iyi iletişim kurabilirsiniz. Fakat bir kişinin duyular konusundaki tercihini nasıl belirleyebilirsiniz? Karşınızdaki insanın favori veya öncelikli algı sistemini gösteren belirli özelliklerini izleyebilirsiniz.

Görsel (G)

Görsel yaklaşımı tercih eden insanlar çoğunlukla başları ve vücutları dimdik ve gözleri yukarılara bakar şekilde ayakta dururlar veya otururlar. Derin derin nefes alma eğiliminde değillerdir. Genelde, normalden yüksek bir ses tonuyla hızlı hızlı konuşurlar ve konuşma esnasında düşünceleri de çok hızlıdır. Onların bir özelliği olarak sandalyelerinde öne doğru oturacaklardır ve düzenli, titiz ve itinalı görüneceklerdir. Görsel insanlar bir şeyleri resimleri görerek hafızalarında tutarlar ve onlar için sesler kolay kolay ne dikkat çeker ne de ilgi uyandırır. Sözlü yönlendirmeleri hatırlamak konusunda çoğu zaman sıkıntıları vardır çünkü zihinleri başı boş dolaşma eğilimindedir. Görsel kelimeleri veya yüklemleri (Resmettim gibi) kullanma eğilimindedirler. Görsel insanlar görüntüyle; bir şeylerin nasıl göründüğü ile ilgileneceklerdir.


90

İşitsel (i)

İşitsel yaklaşımı tercih eden insanlar düşündükleri zaman gözlerini yanlarına doğru kaydırırlar. Göğüslerinin ortasından nefes alıp verirler. Gürültü kolaylıkla dikkatlerini dağıtabilir. Kendi kendilerine sessizce konuşurlar ve bunu yaparken bazen dudakları hareket eder. Görsel insanlar kadar yüksek perdeden olmamakla birlikte konuşurken yankılanan bir ses tonları vardır. Sesleri ritmik ve hatta musikilidir. Söylenen şeyleri kolaylıkla size tekrar edebilirler ve dinleyerek öğrenirler. Genellikle müzikten ve telefonda konuşmaktan hoşlanırlar. Adım adım ve belli bir sıraya göre ezberlerler. İşitsel bir kişi, konuşma esnasındaki geribildirimlerden, belli bir ses tonundan veya kararlılığı bildiren sözlerden oluşmuş cevaplardan hoşlanır. "Kulağa hoş geliyor." gibi işitsel yüklemleri kullanma eğilimindedirler. Genellikle bir şeylerin nasıl ses çıkardıklarıyla ilgilenirler. İyi dinleyiciler olarak, konuşma sesinden hoşlanırlar.

Kinaestetik (K)

Kinaestetik yaklaşımı tercih eden insanlar ciğerlerinin en dibinden nefes alıp verirler ve onlar nefes alıp verirken midelerinin inip kalktığını görürsünüz. Düşünürken aşağıya ve sağa bakma eğilimindedirler. Çoğunlukla oldukça derinden gelen bir sesleri vardır. Sözlerini tartarak ve sözleri arasında sessiz boşluklar bırakarak yavaş yavaş konuşurlar. Onlar görsel bir insana göre daha yavaş düşünüyor ve konuşuyor görünürler. Fiziksel ödüllere ve dokunmaya cevap verirler. Aynı zamanda kinaestetik insanlar konuşma esnasında görsel bir kişiye göre konuştukları insana daha yakın durma eğilimindedirler. Yaparak veya bir şeye doğru yürüyerek ezberlerler. Kinaestetik his yüklemleri kullanma eğilimindedirler. Bir şeylerin nasıl hissedildiği konusuyla ilgilidirler.

İşitsel Dijital (id)

Bu tarz insanlar vakitlerinin çoğunu kendi kendilerine bir şeyler anlatarak geçireceklerdir. Karmaşık cümleler kullanmaktan ve fazlasıyla detaylara inmekten hoşlanırlar. Genellikle doğrudan bir duyu bağlantısı olmayan soyut kelimeler kullanırlar ve mantığa ve "anlamlı olmaya" önem verirler. İşitsel dijital düşünür, genellikle diğer temel algılama sistemlerinin özelliklerini gösterecektir. Kişisel konuşma esnasında yere ve sola bakarlar.


91

Elbette bu karakter portreleri sadece klişeleri örneklendiriyor. Güçlü bir tercihi olan bir insan bile kişisel özelliklerinin tümüyle eleştirilemeyebilir. Fakat sizin gözlem yeteneğiniz geliştiği zaman, onlar size düşünme tiplerini belirlemekte yardım edebilir. (Özellikle belli bir tercihi destekleyen birden çok özelliği farkedebilirseniz). Aynı zamanda sizin için onun üzerinde eleştirme yeteneklerinizi geliştirebileceğiniz sağlam bir temel oluştururlar.

Algı Sistemleri ve Yüklemler

Daha önce duyularla ilgili kelimelerden ve yüklemlerden bahsetmiştik. Hepimiz bu tarz deyim ve konuşma şekillerini kullanırız. Dikkat etmeye başladığınız zaman onları her gün işiteceksiniz. Aşağıdaki örneklerden bazılarını kendinizinkilere ekleyebilirsiniz:

"O her zaman parlak tarafa bakar."

"Her şey boşa çıktı."

"Probleme odaklanmış gibi görünemem."

"Her şey güzel geçti."

"Çok renkli bir hayatı var."

"Hayatımda bir parça canlılığa ihtiyacım var."

"Her şey benim başıma gelir."

"Geçmişi geride bıraktım."

"Sabırsızlıkla beklediğim çok şey var."

"Beni gerçekten dengesiz yakaladı."

"Geçmişe bakmaktan hoşlanmıyorum."

"Devam et, dinliyorum."

"Yavaşlamaya ihtiyacım var."

"Harekete başlıyor görünemem."

"Oldukça üzgün gibi görünüyordu."

"Kendi kendime düşünmeyi öğrenemem."


92

"Olay çok soğuk görünüyor."

"Perspektif dışında gerçek bir problemi var."

"O da benim için çok güçlü."

Aşağıdaki duyularla ilgili yüklemleri gösteren liste her bir algılama sistemine göre sınıflandırıldı. Bu liste başvurmak için faydalı bir kontrol listesi olabilir.

Görse/ İşitsel Kingestetik (his) İşitsel Dijital

Görmek işitmek Hissetmek Algılamak

Bakmak Dinlemek Dokunmak Denemek

Görünmek işitilmek Sımsıkı tutmak Anlamak

Seyretmek Müzik yapmak Yakalamak Düşünmek

Göstermek Uyumlu hale Kaymak Öğrenmek Aydınlatmak

Temizlemek Odaklanmak Hayal etmek Resim Bir bakış yakalamak

Flu görüntü Bir perspektife ulaşmak Göz göze Işığında Görüntü oluşturmak

Gönül gözü Resim gibi güzel Gösteriş Gizlice bakmak iyi tanımlanmış Parlak

getirmek Akort etmek Kulak kesilmek Zil çalması. Sessiz kalmak Tınlamak Sağır etmek Yükses sesle Uyum halinde Açık sözlü Anlatmak Şöyle bir uğrayıvermek Net ifade Detaylarıyla tarif etmek Kulak kadar Kulağını bana ver Dilini tut Görüşünü açıkla Kelime kelime Yakalamak hafifçe vurmak

Temasa geçmek

Atmak

Etrafında Dönmek

Sert

Beton

Ele almak


93

Esasa dokun

Dibine tutmak

ile boğuşmak

Bağlantılı Olmak

Soğuk (serin) toplu

Katı kuruluşlar

Endişelenmek

Değinmek

El ele

Ensede bir acı

Aklımdan kaçmış

Sıfırdan başlamak

Dudağı uçuklamış

Baskı altında

Belli Bir işleme tabi tutmak

Karar vermek

Motive etmek

Düşünmek

Değiştirmek

Almak

Teori

Hisli

Ayırmak

Kandırmak

Bilmek


94

Sorular

Bilinçli olmak

Akıllı kavram

Eleme metodu

Diğer Duyular

Ara sıra tad alma ve koklama duyusuyla ilgili sözler de işitebilirsiniz: "Balık baştan kokar." Veya "tadı damağımda" gibi. Bunlar gerçekleştiği zaman bunları da kolaylıkla eşleştirebilirsiniz. Daha önce söylediğimiz gibi duyularla ilgili tercihler belirlediğimiz zaman NLP genellikle bu iki duyuyla ilgili (tatlı koku) olan tercihlere kinaestetik içerisinde yer verir.

Göz Hareketleri

Daha önce, hatırlayacağınız üzere göz hareketlerinin duyularla ilgili tercihleri belirlememizde bize yardım edebileceğini görmüştünüz. Oldukça güvenilir olmasına rağmen "vücut dili" ve sözlü ifadeler. NLP'de göz hareketleri kadar cazip değildir. Eğer bir insanın, bir soru sorulduğu zaman veya bir deneyimini hatırlamasını önerdiğinizde gözlerinin bakış yönlerine dikkat ederseniz düşünceleriyle bağlantılı olarak bakış yönlerinin farklılaştığını göreceksiniz. Bu hayal kurarken, bir şeyi hatırlamaya çalışırken veya kendi kendine konuşurken de uygulanabiliniz Bu göz hareketleri muhtemelen beynin farklı parçalarında duyuyla ilgili bilgilerin işlenmesini yansıtır. (Bunu hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalardan ve beyin yaralanmaları olan hastaların otopsilerinden biliyoruz.) Bazen gözleri "ruhun pencereleri" olarak tanımlarız. Bu hareketlerin ne anlama geldiğini anlamaya başladığımız zaman gerçekten gözlerin insanların söylediği şeylerden daha gerçek şeyler söylediğini farkederiz.

Göz hareketleri çok sayıdaki diğer özelliklerle birlikte -ki bunları zaten görmüştük- kişinin tercih etmiş olduğu algılama sistemini gösterir. Bu bilgiyle daha kolay karşınızdaki kişiyi eşleştirebilirsiniz ve onunla diyalog kurabilirsiniz. Örneğin uygun duyusal dil yüklemlerini kullanarak. Bazı olaylarda, özellikle de düşünme tarzı söz konusu olduğunda, göz hareketleri öznenin bilincinin ötesindeki şeylerle iletişim sağlar.


95

Göz Hareketlerinin Anlamı

Eğer birisine kadifeye dokunduğunda onda nasıl bir his uyandırdığını sorsanız genellikle aşağıya biraz da sağa doğru bakacaktır. Bu kinaestetik deneyimlere erişmek için başvurulan bir bakıştır (göz modelidir.). Eğer görsel rehberlik sistemine sahip olmayı deneselerdi muhtemelen yukarıya biraz da sola bakacaklardı. Bu da genellikle görsel hafızaya ulaşmak için kullandığımız bir yoldur. Bu ipuçları görsel (yukarıya) ve işitsel algılamalar (yanlara) için bir örnek oluşturur. Bu aksine, görsel imajı hatırlamaları (sola) veya kurmalarına (sağa) bağlı olarak farklılaşır. Kurulan bir algılama, gerçek hafızayı hatırlamaktan daha ziyade sesleri veya imajları sentezler (yeniden oluşturur). Örneğin, odanızı farklı mobilyalar ve dekorla hayal etmiş olmanız gibi.

(K) ve (İd) bu örnekten biraz ayrılırlar. Kinaestetik göz, örnekte gördüğümüz gibi, aşağıya ve öznenin sağına bakar. İşitsel dijital aşağıya ve kişinin soluna bakar. Birisine baktığınız zaman bu yönlerin yerlerini değiştirebilmelisiniz. (Şekil 6.1) Pratikte göz hareketleri özne için görülmez ve büyük oranda bilinçsiz Yapılır. Ancak başka birinde uygulandığı zaman ilgi uyandırır.

Bu "göz erişim sinyalleri" sağ ellerini kullanan insanlarda büyük oranda ve sol elini kullananların da çoğunluğunda geçerlidir. Geri kalan olaylarda, yani küçük bir azınlıkta tam tersi uygulanır: G için sol ve İ yapan; G için sağ ve İ hatırlatıcı.

Bununla birlikte algı sistemlerinin tek göstergesi olarak göz hareketlerine mahkum olmamanız büyük şans. Genellikle insanların kullandığı kelimeler (yüklemler); bir klişe olarak daha önce tarif ettiğimiz fizyoloji ve ses özellikleri kadar bilgi vermeye yetecektir. Diğer göstergelerle birleşerek onlar da güvenilir ve tutarlı testler oluşturabilir ve bunların taklidi neredeyse imkansızdır. Kendi göz yönünüzün çok kısa bir süreden fazla farkında olamazsınız. Bu isteme bağlı olarak gerçekleşmez; bunun için göz hareketlerinin, tercih edilen algı sistemini belirlemekte özel bir güvenilirliği vardır.

Göz hareketleri bir insanın ne düşündüğünü konusunda bize çok şey söyleyebilir ve bunun için söyledikleri ile yaptıkları arasında daha iyi bir bağlantı kurmamızı sağlar. Onlar temel algı sistemleri vasıtasıyla düşüncelerimizi nasıl işittiğimizi yumuşatarak ortaya çıkarabilirler. Bu sebeple, bir kişinin modelini "normal" veya başka bir şekilde (şekil 6.1) oluşturduğunuz zaman onların göz hareketleri gerçek olmayanı veya "anlamlandırılmaz" bilgiyi belirlemenize yardım edecektir.


96

Bununla birlikte, böylesine hızlı ve içgüdüsel bir süreç -içinizdeki sürecin hiçbir açıklaması yapılmaksızın -bazen çok karmaşık görülebilir. Göz örneği, tek başına bir anlam ifade etmeyebilir. Örneğin, bir şeyi ruhumuzla "görebilmek" için, kişi öncelikle nesneyi zihinsel olarak bir yerlere oturtmalı ve onu hissetmelidir. İyi bir görsel imaja sahip olmadan önce hatta onu işitmelidir. Bu yüzden, siz birisine bir şeyi "görmesi" konusunda istekte bulunduğumuz zaman bile göz hareketleri belirgin bir şekilde "yuvarlaşır." Eğer bir insandan, bazı şeyleri içinde nasıl yaptığını tam olarak tarif etmesini isterseniz, bu ister geçmişteki bir şeyi hatırlamak olsun ister gelecekteki hayali bir olay olsun genellikle açık ve net olacaktır. Tipik olarak, muhtemelen ilk anda, onu tekrar yapma ve düşünme ihtiyacı içerisinde olacaklardır. Böylesi "çıkarımlar" farklı sorgulama tarzları gerektirebilir ve kanıt olarak birden fazla gösterge kullanmanız gerekebilir.

Göz Erişim Sinyalleri

Bu "göz erişim sinyalleri" şekil 6.1.'de gösterilmiştir. Göz yönleri -başka bir insana baktığınız zaman -onların sağı sizin solunuz olarak görülür veya tam tersi olur.

Aşağıda göz erişim sinyalleri ile ilgili daha detaylı bilgiler bulacaksınız ve bunlar onları meydana çıkarmanıza yardım edecek soru örneklerini de içerecek.

Şekil 6.1. Göz erişim sinyalleri

Görsel olarak

imajlar yapılandırılan

Görselleştirme

Görsel olarak

hatırlanan

imajlar

Sesler yapılandırılan

Hatırlanan sesler

Hisler ve vücut duyumları İÇ diyalog

---


97

Görsel Yapılandırma

Bir kişi daha önce hiç görmediği bir şeyin zihninde imajını oluşturur ve daha önce görmüş olduğu zihninde "depolanmış" imajları yeni bir şekilde sentezler. Tam anlamıyla "onu kafalarında düzeltir." Bu sinyali gözlemlemek için şu soruyu sorabilirsiniz.- "Eğer odanızın duvarları sarı çizgili parlak maviye boyanmış olsa, odanız neye benzer?"

Görsel Hatırlatıcı

Bir insan gerçek bir görsel hatırayı hatırlayabilmek için zihinsel bir imaj kullanır. Bazı insanların görsel hatıralarına, odaklanmadan, yukarıya olmaktan ziyade tam karşılarına bakarak ve diğer insanın ötesinde bir yerlere bakıyor gibi görünerek eriştiklerine dikkat edin. Bu az erişilen hatıralardan ziyade kolayca uygulanabilen veya "zirvedeki" bilgilerle ilgili görünür. Görsel hatırlatıcı göz hareketini meydana getirmek için şunu sorabilirsiniz: "Ortaokuldaki en iyi arkadaşınızın neye benzediğini hatırlayabilir misiniz?"

İşitsel Yapılandırma

Burada kişi daha önce hiç işitmediği bir ses oluşturur veya "bilinen" sesleri, yeni, alışılmadık bir ses yapmak için sentezler. Sadece hafızadaki bir şeyleri hatırlamaktan ziyade onlardan bir temsil, bir tasvir oluşturmak zorundadırlar. Şu soru sorulabilir: "Eğer patronunuz Donald Duck"n sesine sahip olsa, bu kulağa hoş gelir miydi?"

İşitsel Hatırlatıcı

Bu olayda, kişi geçmişinden bir sesi veya bir sözü hatırlar. Bu sinyale ulaşmak için şu soruyu sorun: "Az önce ne söyledim?" veya "Annenizin sesini hatırlayabilir misiniz?" veya o kişiden sadece favori melodisini hatırlamasını isteyin.

Kinaestetik

Gördüğünüz gibi, insanlar genellikle duygularına eriştikleri zaman göz örneğini kullanırlar. Örneğin, şöyle sorun: "Islak bir fanilaya dokunmak nasıl bir duygu uyandırır?" veya "Cilalanmış bir tırabzandan aşağı doğru kaydığınızı hayal edin." Bu son olaylarda, algılama K duyusunun diğer bir yüzü olan dokunma duyusu kadar vücut hareketlerini de kapsamaktadır. O aynı zamanda "cesaret hissi" veya "titreme hissi" gibi duygu bazındaki hisleri de kapsar.


98

İşitsel Dijital

Bu, insanlar bir iç konuşma veya "kişisel-konuşma" şeklinde kendileriyle konuştukları zaman gerçekleşir. Bu sinyale ulaşmak için, kişiden örneğin şunu isteyin: "Milli marşı kendi kendine ezberden oku."

Kendi örneklerinizi düşünebilirsiniz ve onları dostlarınız ve iş arkadaşlarınız üzerinde deneyerek eğlenebilirsiniz. Özel göz hareketleri meydana getirmek istiyorsanız (örneğin işe yarayıp yaramadıklarını test etmek için) sorularda algılama sistemini gerektiren, yapılandırıcı ve hatırlatıcı özellikleri net bir şekilde içinde bulunduran örnekleri kullanın. Tarafsız yüklemleri (incelemek, hatırlamak, düşünmek veya hayal etmek gibi) kullanmaktan ziyade özel duyuları (görmek, işitmek, hissetmek) kullanın. "Bir meşe ağacını hayal etmek" örneğin, herhangi birini veya tüm algılama sistemlerini gerektirebilir. Diğer yandan insanları renklere yönlendirmek kesinlikle görsel duyuyu gerektirecektir. Bu arada, rüzgarla hışırdayan yaprakların sesi de işitsel sistemi harekete geçirecektir.

Eğer duyularla ilgili tercihler oluşturmak istiyorsanız, oldukça tarafsız bir dizi soru, kısa sürede rehber ve tercih edilmiş öncelikli algılama sistemlerini geçerli hale getirecektir. Sadece kişinin en çok kullandığı duyuları izleyin ve dinleyin.Göz hareketlerini belirlemekte, günlerce yüz yüze görüşmelerin hepsinde dikkatle izleyerek kendinize güvenmeyi öğreneceksiniz. Bu sizin hızlı ve belirsiz göz hareketlerindeki gözlemleme yeteneğinizi bileyecektir. Aynı zamanda pratik, güvenmeye başlayacağınız genel hareket örneklerini geçerli kılar. Bu göz hareketleri size daha sonra diyalog kurmak için eşleştirme yapabileceğiniz bireyin duyuyla ilgili tercihlerinin diğer göstergelerini de verecektir.

Synaesthesia

Bazen bir kişinin aynı anda iki algılama sistemi kullandığını görebilirsiniz. Örneğin, o kişi görsel göz hareketlerini gösterirken kinaestetik yüklemleri ve vücut dilini kullanır. Bu durumda "synasthesia" terimi iki veya daha fazla algılama sisteminin birlikte kullanılmasına denir. Örneğin belli bir ses bir hisse veya dokuya ya da bir renge sahip olabilir. Diğer durumlarda güçlü bir hafıza, pozitif görsel hafızayla bağlantılı olarak negatif kinaestetik hisler uyandırabilir. Böyle bir durumdaki insan muhtemelen niçin kendisini bu şekilde hissettiğini anlamaz.


99

Böyle bir insanın " dilini" konuşmak için karma yüklemler kullanmanız gerekebilir. Yukardaki durumda örneğin, "Kendini nasıl hissettiğini görebiliyorum." diyebilirsiniz. Gramatik olarak biraz değişik olmasına rağmen belli bir bağlantıyla kullanıldığından, GK synesthesia durumunda olan bir insan için iki yüklem de belli bir şeyler ifade edecektir.

Synaestheisa durumundaki insanların çoğunlukla hafızaları iyi olur çünkü daha ziyade duyulara ait "kayıtlara" ulaşmak istediğimiz zaman daha iyi hatırlarız ve, herhangi bir olayda alışılmadık hatıraları olan insanlar birden çok algılama sistemi kullanma eğilimindedirler. Doğal olarak synaesthetic olsun olmasın; hatıralar, elbette, gerçeğin yani duyularla örülü hayatın aynasıdırlar. Aynı şekilde, canlı bir hayal duyuların yoğun olduğu bir yerde işe yarar.

Bunun çok ilginç bir örneğe UK (Britanya) televizyonunda bazı çalışmalar yaptığımız zaman, eski Prenses Diana ile 1996'daki görüşmenin hemen ardında rastladık. Konuların hassas doğası gereği Prens Charles ve kraliyet ailesini de içeren bir röportajda Britanya monarşisinin her türlü yapısal problemi konuşulmuştu ve bu röportaj ana haber konusu olmuştu. "Sinir dili uzmanları" olarak röportajın video kayıtlarında Prenses Diana'nın göz hareketlerini izledik. Böylece onun düşünme şeklini belirlemeye çalıştık. Onun hareketlerini takibi kolay ve tutarlı bulduk ve sanki daha önce öğrenmiş olduğunuz göz erişim sinyallerine örnek olsun diye hazırlanmış bir kitabın uygulamasını gösteriyordu.

Sonunda Prenses Diana'nın hareketlerinin İd K synaestheisa özelliği gösterdiği ortaya çıktı. Bu kendi kendine konuştuğu zaman K hislerini devreye soktuğu ve kinaestetik algıyı kullandığı zaman da iç diyalog kullanma eğiliminde olduğu anlamına geliyor. Biri, diğeri olmaksızın gerçekleşmiyor. O kendine özgü aşağı ve de sola doğru bir göz hareketi sergiliyor. Bu da İd'nin K dil ve fizyolojisine eşlik ettiği anlamına geliyor. İlginç olarak ve belki de haber açgözlüsü olan yayıncıların üzülmesi için, yapısal algılamayla ilgili herhangi bir kanıt görülmedi.

Synaesthesia bizim düşündüğümüzden daha büyük bir kitlede görülebilir fakat, elbette, ona sahip olan kişilere bu durum normal görünüyor (renk körleri gibi). Bu, onlar herkesin düşüncelerini bu şekilde ifade etmediğini öğrenene kadar devam ediyor. Synaesthetik bir seminer katılımcımız aniden kendisinin niçin diğer insanlardan daha kolay zihinden matematik hesapları yapabildiğini farketti. O her hesabı canlı renklerle "görebiliyordu", kullanmasının 'kolay' ya da "zor" olacağına göre


100

sırasıyla parlak ve loş renkleri sayıyordu... ve farklı zihinsel süreçleri takip ediyordu.

Günün Sözü

Her davranışın pozitif bir amacı vardır.

Onu her zaman net bir şekilde ifade edemememize rağmen ve hatta bazen farkında olmasak bile, yaptığımız her şeyin değişmeyen tek unsuru bir amacımızın olmasıdır. Her aksiyon en azından onu yapan kişi için- pozitif bir amaca sahiptir. Bu anlam ifade etsin etmesin veya bilinçli olalım olmayalım bazı hedefleri takip ederiz. Sizin ve benim, onun anti-sosyal veya iğrenç olduğunu düşünebildiğimiz bir aksiyon onu yapan kişi için şüphesiz anlamlı ve mantıklı bir şeydir. Dahası onu yapan kişi, biz ya da genel olarak toplum desteklemese bile, onu yapmak için bir sebebe bir ideale sahip olacaktır. Bu insanın "dünya haritasına" göre onun davranışı bir sonuç getirecektir. Böylece, onlar pozitif olarak ve belli bir amaca göre hareket ederler.

Örneğin, hemen görülecek bir sosyal fayda veya kendini kısa süreliğine iyi hissetmek, sigara içmeye veya ilaç kullanmaya sebep olurken belki de "pozitif.amaçlarla" hareket ediliyor. Halbuki -mantıklı ve bilinçli olarak- bir insanın bu davranışları bırakabilmesi ne kadar zor oluyor. Pozitif amaçların temelini belirlemekte, aynı amacı gerçekleştiren fakat-daha az dezavantajı olan alternatif davranışlar bulunabilir. Her davranışın altında bazı pozitif amaçların bulunabileceği düşüncesiyle hareket ederek, daha az eleştirel ve kınayıcı davranabileceğiz. Daha ziyade, kendi gerçeklik haritamızı incelemeye ve anlamaya başlayabiliriz.


insanların öncelikli algı sistemlerinin göstergelerine dikkat etmeye başlayın. Birden fazla özelliği bir kerede görmek için pratik yaptığınızda bu sizin alıştırmayı birkaç güne yaymanıza yardım edebilir. Örneğin, daha önce bir listesini vermiş olduğumuz işitme, görme ve hissetme ile ilgili duyumsal yüklemleri dinleyerek işe başlayabilirsiniz. Sonra, göz hareketlerine kendinizi kaptırmış bulabilirsiniz. Eğer isterseniz gününüzü parçalara bölün ve her bölümde farklı bir gösterge üzerine yoğunlaşın, işinizde veya sosyal hayatta farklı insanlarla karşılaştığınızı farz edin. Başlangıçta (kendi kelimelerinizi ve davranışlarınızı değiştirerek) onları eşleştirmeyin, siz güvenle kendi öncelikli sistemlerinizi belirleyebildiğiniz zaman bunun da sırası gelecektir.


101

Bir dergiden makale veya bir romandan iki sayfa bulun ve bulabildiğiniz duyularla ilgili tüm kelime veya yüklemleri çıkarın, iş dünyasından, hukuki bir metinden akıcı bir romana veya gezi yazısına kadar ne tür yazılarda daha çok duyularla ilgili kelime kullanıldığına dikkat edin.

7. GÜN

Dünyanızı Değiştirin


• Alt Duyular ve Deneyim Anlamı

• Deneyim ve Davranışı Değiştirmek

6.günde temel algı sistemleri veya duyular hakkında bir şeyler öğrendik. Fakat her algı sistemi veya duyu belirli özellikler, nitelikler veya detaylar içerir. İşte biz bu özelliklere alt duyular diyoruz. Onlar insan düşünce ve deneyimlerinin sırlarını içermektedir.

Alt Duyular ve Deneyimin Anlamı

İlk duyu sistemimiz olan "görme"yi örnek olarak alalım. Tek bir duyu içerisinde şunlar gibi daha derin resim ve imaj tanımları yapabilirsiniz:

yakın veya uzak büyük veya küçük, parlak veya donuk, siyah beyaz veya renkli, belirli veya belirsiz, tam ileride veya yanda görülen, panoramik veya çerçevelenmiş, üç boyutlu veya iki boyutlu (hayat gibi veya bir parça gerçek dışı) vb. alt duyular sübjektif anlamlar verirler. Gerçekten, mantıklı olurlar.

Aşağıda üç temel duyu sisteminin her biri için nitelik veya alt duyu listeleri bulacaksınız:

İşitsel

Gürültülü veya alçak Sözler veya sesler Stereo veya tek Devamlı veya devamsız

Ses kaynağının yeri Ses kaynağından uzak

Hız (normalden daha hızlı veya daha yavaş) Açık veya gizli Yumuşak veya sert

Kinaestetik (Dokunma)


102

Isı Doku (pütürlü veya pütürsüz)

Yoğunluk

Baskı (sert veya yumuşak)

Süre (Ne kadar dayanır?)

Ağırlık (ağır veya hafif)

Görsel

İlgili veya ilgisiz

Renkli veya siyah beyaz

Konum (sol, sağ, aşağı, yukarı)

Mesafe

Parlaklık

Çerçevelenmiş veya panaromik

Belirli veya belirsiz

Karşıtlık

Hareketli veya hareketsiz

Hız (gerçek hayattan daha hızlı veya daha yavaş)

Büyüklük

Alt duyular herhangi bir algıya uygulanabilir. Bir çeşit şifre gibi hareket ederek, zihninizdeki resme anlam verirler. Kafanızdaki algıyı yani tasviri net veya karmaşık, güzel veya çirkin yapabilirler. Diğer bir deyişle, alt duyular sadece gördüğünüz şeyi değil onu nasıl yorumlayacağınızı ve onun hakkında neler hissedeceğinizi de belirler.

Alt duyular, duyularla ilgili her deneyime özel bir anlam yüklerler. Örneğin görsel imajlar, göz olarak adlandırılan akıllı bir optik aracın ölçtüğü ışık dalgalarından daha fazla bir şeylerden oluşmaktadır. O beyninizdeki milyonlarca sinire dayanan deneyiminizin kişisel yorumundan oluşmuştur. (Ayrıca milyarlarca hücreler arası bağlantı kayıtlarının karşılıklı etkileşiminden oluşmuş ağ vardır.) Bu olağanüstü karmaşık süreç kainattaki renksiz enerji dalgalarını güzel bir kırmızı gül,


103

muhteşem bir gün batımı, veya küçük bir çocuğun masum yüzü yapar. Bir parça televizyonunuz gibi çalışır fakat sonsuz denebilecek bir zenginlik ve çeşitlilikle...

Zamana Anlam Vermek

Bu alt duyu özellikleri aynı zamanda imajı zamana yerleştirirler. Görsel bir imaj, belki geçmişinizden bir şeyi hatırlatabilir veya geleceğinizden bir şeyi önceden görebilirsiniz, bu dün ya da beş yıl önce veya yarın ya da beş yıl sonra olabilir. Alt duyu seviyesinde zamanı: "Geçmiş geride kaldı." veya "Parlak bir geleceğe bakıyorum." gibi ifadeler kullanarak vurgulayabiliriz. Bununla ilgili daha fazla bilgiyi 13- gün zamanı nasıl algıladığımız konusunda görebilirsiniz.

Kendine Özgü Deneyim Oluşturmak

Alt duyular, herhangi bir duyudan oldukça farklıdır ve görmek, işitmek ve dokunmak gibi fizyolojik ve objektif işlemleri sübjektif deneyimlere dönüştürürler. Hepimiz, dış dünya ile ilgili aynı duyumsal bilgilerin farklı insanlarda çok farklı etkileri olabildiğini biliyoruz. Örneğin bir insanı mutlu edebilen bir şey diğer bir insanı üzebilir çünkü beynimize bu bilgileri gireriz ve onları geçmiş deneyimlerimize, inanç ve değerlerimize göre filtreden geçiririz. Bu, NLP'nin alt duyular olarak adlandırdığı, değişik düşünme özelliklerini ortaya çıkarır.

Duyular ve onların altduyuları birlikte sizin hakikatinizi, gerçeğinizi yani deneyiminizi değiştirir. Sizin dünya "haritanızı" yansıtırlar. Fakat, bildiğiniz üzere, bu gerçeklik "vatanını" oluşturmaz. Alt duyular bu deneyimlere anlam verirler. "İnsanlar kendi deneyimlerini ( Bilinçli olarak alt hayatlarını) oluştururlar." duyularınızı ' değiştirerek, deneyimlerinizi değiştirebilirsiniz. Sözü ! böylece günlük hayatınızda pratik bir kullanım bulmuş oldu.

İçerik ve Özellikler

Alt duyular, bir düşüncenin içeriğinden daha fazlasını kapsar. (Örneğin tenis oynama veya tiyatroya gitme gerçeğinde.) Onlar deneyim hakkındaki histerinizin tarzını belirlerler. Görerek, duyarak ve dokunarak elde ettiğimiz algılardan bizim "ruh hali" olarak adlandırdığımız şeyi ortaya çıkarırlar.

Bunu test edebilirsiniz. Güzel bir hatıranızı düşünün ve yapabildiğiniz kadar çok onun altduyularına dikkat edin. İhtiyacınız olursa ünite başında verdiğimiz kontrol listesini kullanın. Sonra çok kötü bir hatıranızı düşünün ve aynı şekilde


104

onun alt duyularını belirleyin. Şimdi oluşturduğunuz iki listeyi karşılaştırın ve muhtemelen onların farklı olduğunu göreceksiniz. Bu farklılıklar, her bir deneyim için farklı şekillerde hissettiğinizi gösterir.

Elbette, her hatıranın içeriği veya olaylar farklıdır. Fakat, siz muhtemelen çok yakın içeriklerle hatıraları düşündünüz. Yine de sizde farklı duygular çağrıştırdılar. Örneğin, belki bir şeyi iki fırsatta kazanmıştınız fakat şimdi hatırlayınca her biri için farklı şeyler hissediyorsunuz. Ve yeterince emin olduğumuz bir şey, muhtemelen hafıza alt duyuları da farklı olacaktır.

Diğer bir örneği ele alırsak, bir seferde iki farklı insanla tanışmış olabilirsiniz ve her bir tanışma sizde çok farklı duygular veya "kimya" oluşturmuş olabilir. İçerik çok fazla farklılaşmadı; her iki insan hakkında da bir ön bilginiz ve özel bir izlenim oluşması için mantıklı hiçbir sebebiniz yoktu. Fakat bilinçsiz olarak iki hatırayı çok farklı kodladınız. İkisinin de farklı nitelikleri oldu. Kodlamanız muhtemelen başlangıçta vermiş olduğumuz listedeki çeşitli alt duyularla şekillendi.

Düşünce Nitelikleri

Bunlar görünürde rastgele ve mantıksız olan duyguları ve reaksiyonları açıklamaya yardım eder. Takıntılarımızın, önyargılarımızın, mantıksız duygularımızın ve algılarımızın sırları dibe doğru çöker ve buradan alt duyularımıza kodlanarak bizim çevremizdeki dünyayı algılama şeklimizi oluşturur. Diğer bir deyişle, kişisel harita oluşturma sistemi düşüncemizin niteliklerine veya alt duyulara bağlıdır.

Örneğin bir becerideki veya aktivitedeki ilk girişim mesela halkın karşısında konuşmak, utanmanın acıklı duygularını uyandırabilir. Aynı aktivite başlangıçtaki korkularınızı yendiğiniz zaman hoşunuza gidebilir. Bu tarz olayları hatırlıyor veya hayal ediyorsanız görsel alt duyuların çeşitlerini ünite başındaki listeden belirleyebilirsiniz. Kendi deneyimlerinizden örnekleri test ettiğiniz zaman şunları görmelisiniz:

^> Bütün düşünceler, görsel, işitsel ve kinaestetik algıları içerir.

% Her algının kendi alt duyusunda derece ve niteliği vardır.

^> Benzer duygular veya "anlam" benzer alt duyulardan oluşur.


105

^> Böyle alt duyular ve onların çağrıştırdığı duyular içeriğe bağlı görülmez.

Belli alt duyu kombinasyonları mutluluk ve haz ile diğerleri acı ve kötü duygularla bağlantılı olma eğilimindedir.

Uygun bir derste, alt duyuları çok özel ruh halleriyle bağlantılandıracaksınız. Fakat şimdi bu çerçeve içerisinde düşüncelerinize ulaşmış olmanız gerekiyor.

Elbette, aklınıza geldiği zaman içerik konusunda pek bir şey yapamazsınız. Zamanı geriye döndürüp olan bir şeyi değiştiremezsiniz. Fakat kodlanmış olan bu deneyimleri şu anda hatırlama tarzınız üzerine bir şeyler yapabilirsiniz. Zihninizdeki resimlerin özelliklerini ve niteliklerini, sesleri ve deneyiminizi oluşturan hislerinizi değiştirebilirsiniz. Bunlar, zaten öğrenmiş olduğumuz gibi, gerçekle eşit değildir. Onlar zaten kişisel zihin filtrelerinden geçmiştir; kaydettiğimiz hatıralar ve onların çağrıştırdığı hisler şeklini almıştır.

Bu yüzden eğer bu algıları değiştirirseniz ve bunu şu andaki elde etmeyi düşündüğümüz sonuçları desteklemesi ve ruh halinizi düzeltmesi için yaparsanız mantıklı olur. Bir kere alt duyuları belirlediğinizde onları daha sonra deneyimler oluşturmak ve davranışları değiştirmek için kullanmaya başlayabilirsiniz.

Deneyim ve Davranışı Değiştirmek

Alt duyularınız ruh halinizi ciddi şekilde etkileyebilir! Örneğin daha önce de söylediğimiz gibi onları değiştirebildiğiniz için bir şeyleri yapma şeklinizi, deneyimlerinizi de değiştirebilirsiniz. Bu, nasıl hissettiğinizi ve bunu takip edebilecek herhangi bir davranışı değiştirmek manasına gelir. 2. günde öğrendiğimiz Dört Aşamalı Başarı Modelinden bildiğimize göre yaptığımız şeyler sonuçları meydana getirir.

Alt duyuları Değiştirmek

Bunu deneyin. Aklınıza gelen kötü bir hatıranıza geri dönün ve bu sefer resmin özelliklerini belirlemiş olduğunuz güzel bir hatıranızın alt duyularıyla eşleştirmek için değiştirin. "Üzücü" alt duyuları yenisiyle değiştirin. Örneğin, eğer mutlu hatıranızda büyük, parlak imajlar görüyorsanız, sonra negatif bir hatıranız aklınıza geldiğinde onları aynı şekilde görün. Eğer üzücü hatıranız, bulanık, flu ve gerçekte hayatta olmayan renklerde görülmüşse eşleştirmek için onun yerine güzel hatıranızı, koyun.


106

Muhtemelen baştaki listemizde var olan birçok görsel nitelikle karşılaşacaksınız.

Başka bir örnek verelim. Belki de üzücü hatıranızda kendinizi o resmin içinde görebiliyorsunuz halbuki güzel hatıranızda kendi vücudunuz içinde bulunuyorsunuz, ileriye kendi gözlerinizle bakıyorsunuz ve onu kendi kendinize yaşıyorsunuz. NLP, bütünleşmek (bir şeyleri kendi gözleriniz vasıtasıyla görmek) ve ayırmak (dışardan biri gibi bakmak) terimlerini kullanır. Böyle önemli bir alt duyu yaşadığımız deneyiminiz hakkındaki hisleriniz üzerinde coşkulu bir etkiye sahip olabilir. Diğer alt duyularla birlikte ilgili hali değiştirmek, üzücü hatıranın içeriğine "mutluluk" şifresi koyabilir. Bu alt duyular evrensel değillerdir. Fakat genellikle özel haller gösterdiğiniz zaman sizin için de geçerli olur.

Çağrışım bir duyguyu yoğunlaştırma eğilimindedir. Tersine, sarsıcı bir deneyiminizi olayın dışında birisiymiş gibi hatırlarsanız, kendinizi "bir adım dışarıda" tutsanız, size daha az acı verir. Bu sebeple, düşüncenin temel altduyularını değiştirmek, nasıl hissettiğinizi değiştirmek anlamına gelir. Ve daha zevkli ve insanı daha güçlü kılan duygular uyandırmayı anlamlı kılar.

Genellikle altduyu işlemlerini görsel terimlerle ifade ederiz. Herhangi bir olayda en çok görsel duyuyu kullanırız. Örneğin "görselleştirme" ve "hayal kurma" terimleri daha çok görsel imajlarla bir şeyleri hayal ettiğimiz için kullanılır. Fakat algı sistemlerinin herhangi birinde alt duyuları değiştirebilirsiniz. Sesleri ve hisleri değiştirin. Küçük bir çocuk sesi için çirkin duran şu sesi değiştirin veya bir çizgi film kahramanını değiştirin ve içinizde aynı korkuyu uyandırıp uyandırmadıklarına bakın. Samimiyet ve rahatlık için bu soğuk duyguları değiştirin. Dışarıdaki deneyimler duyuların hepsini kapsar ve içinizdeki deneyimlerinizi, yaşadıklarınızı değiştirmek aynı şekilde çok sayıda duyumsal realizm gerektirir. Alt duyuları değiştirmek, size değişiklik için güçlü bir teknik sunar.

Sübjektif Zihninizi Tekmelemeye Başlamak

Belki de çoktan bu şekilde düşüncelerinizi değiştirmeye başladınız ve duygularınızın da nasıl değiştiğini gördünüz. Diğer yandan, belki bunun imkansız, inanılmaz veya sadece değişik olduğunu düşünebilirsiniz. Bu temel yetenek, belki de hepimiz çocuklar olarak kalmalıydık, sadece "hayal" gerektiriyor. Bunun anlamı; kendi zihninizde yapmak istediğiniz şeyi yapmak, kendi kimliğinize sahip olmak ve istediğiniz şeyi değiştirmektir. Yıllarca kullanmamaktan hayal gücünüz zayıflamışsa, basit bir şeyle


107

başlayın sonrası pratik, pratik, pratik. Tekrar ve pratik vasıtasıyla herhangi bir yeteneğiniz gibi zihinsel yeteneklerinizi de güçlendirebilirsiniz.

Başlangıçta aşağıdakileri deneyin:

Patronunuzun kafasında gülünç bir şapka olduğunu hayal edin.

Masanızın ikiye ayrıldığını düşünün.

& Zihninizde televizyonunuzun tavandan sallandığını canlandırın.

& Mavi bir karahindiba hayal edin. (^ Bazı renkleri, duyguları ve sesleri değiştirin.

& Kendi kendinize farklı ve kendinizi daha güçlü hissedeceğiniz şeyler söylemeye başlayın.

& Mavi bir üçgen-kısa bir parça tel/bir mil yüksekliğinde bir ağaç hayal edin.

& Kaybettiğiniz zaman aslında kazanmış gibi davranın. & Başarısızken aslında başarılıymış gibi davranın.

Kendinizden memnun olun. Zihninize paha biçilemez kişisel bir hazine gibi davranın.

İyi eğitimli batı insanı daha objektif düşünme eğilimindedir ve mantıki "sol-beyin" işlemlerini tercih eder. Fakat şimdi siz çok değerli, sübjektif dünyanıza girebilirsiniz ve daha çok "sağ beyninizle" ilgili olan çocukluğunuzun hayal yeteneklerini tekrar öğrenebilirsiniz. Bu yolla, yaratıcı bilinçaltınıza ulaşabilirsiniz.

Bir kere, kendi deneyimlerinizden tehdit edici olmayan olayları kullanarak alt duyularınızı değiştirmede uzmanlaştığınız zaman, içinizde istediğiniz daha pozitif duyguları ve deneyimleri oluşturmak için yeni yeteneğinizi kullanmaya başlayabilirsiniz. Bu daha pozitif, daha faydalı davranışlar üretir ve hayatınızda önemli değişiklikler yapmanızı mümkün kılar.

Rahatlamayı Öğrenmek

Bu zihinsel tekniklerden herhangi birini kullanmak rahatlamanıza, dinlenmenize yardım eder. Hepimiz dinleniriz ve bunu, müzik dinlemek, sıcak bir duş veya zihinsel olarak sessiz bir yere gitmek gibi kendi metodlarıyla yapar. Önce kol ve bacaklarınızın tek tek, sonra, boynunuzun, başınızın ve çenenizin gevşediğini


108

düşünmek genellikle dinlenmenize yardım eder. Aynı zamanda, derinden yavaş yavaş nefes almak da işe yarar. Bazı insanlar bununla birlikte vücutlarının su üstünde yüzen, çok hafif bir şey olduğunu hayal etmekten hoşlanıyor görünürler. Bazı özel müzik çeşitleri de çok farklı bir etkiye sahip olabilir. Örneğin, bazı insanları barok telli çalgılar fazlasıyla rahatlatabilir.

Bir kere fiziksel olarak rahatladığınızda, güzel, sakin bir sahne tasvir ederek çok yoğun düşünceleri bile zihninizden çekip alabilirsiniz; yani güzel bir tatilden veya huzuru ve derinliği yaşadığınız bir yerden alacağınız bir manzara olabilir. Hayalinizin gezinmesine, ortaya çıkacak tüm görüntü, ses ve duygulara yoğunlaşmasına izin verdiğiniz zaman, sol beyninizin eleştirel müdahalelerinin üstesinden geleceksiniz. Birçok insan nasıl rahatlayacağını bilmesine rağmen, yoğun hayat tarzımız genellikle gerçek bir zihinsel egzersiz için hiçbir boşluğa izin vermez. Bunu formda olan bir vücud kadar formda olan bir zihnin de avantajları vardır şeklinde görüp yatırım olarak görmeliyiz. Rahatlamak stresinizi azaltacaktır daha net ve yaratıcı düşünmenize yardım edecektir ve nasıl hissettiğiniz konusunda daha çok kontrol sahibi olmanızı sağlayacaktır.

Telefonla veya başka bir şekilde kesintiye uğramayacak olan makul bir zamanınızın olduğundan emin olun ve rahatça oturabilir veya uzanabilirsiniz. Bununla birlikte, bir kere rahatlama yeteneğinizi geliştirdiğiniz zaman, kendinizi nasıl bir durumda görürseniz görün size yardım edecek olan ruh halini hızla değiştirebilirsiniz. Bilinçli bir şekilde kendi kendinize uygulayarak ve zaman ayırarak başlayın. Sonra, farkında olmadığınız zihinsel alışkanlıklar ve vücut kontrolü hemen ardından gelecektir.

Sinirsel Peyzajınızı Değiştirmek

Her zaman bir şekilde beyninizi kullandığınızda, beyninizde gerçek elektrokimyasal olaylar olur. Farklı tarama teknikleri bunu açıkça gösterir ve bazıları anında yapar. Düşünürken, gerçek fiziksel sinir ağınız değişir. Beyninizin tüm manzarası (sadece tanımlanabilen fakat dokunulamayan "zihin" değil sizin "gri maddenizde) devamlı değişir. Bu hem şekil olarak olur hem de kimyasal bileşim olarak. Bir kere zihinsel olarak bir mil büyüklüğünde bir ağaç veya mavi bir karahindiba yarattığınız zaman onu söküp atamazsınız. Onu her hatırlayışınızda (belki farkında olmaksızın) değişebilir. Fakat bir şekilde, zihninize kök salarak orada kalacaktır.


109

Şimdi aynı olayı bilinçli ve pozitif olarak, nasıl hissettiğinizi değiştirmek ve bunu hayatınızın parçalarına dönüştürmek için kullanabiliriz. Bunu aşağıdaki günün uygulamaları kısmında kendi kendinize test edin.

Dünyayı değiştirmek için tek başınıza çok şey yapabilirsiniz. Fakat, düşünce alt duyularınızı belirleyerek ve değiştirerek dünyayı nasıl algıladığınızı veya yorumladığınızı değiştirerek çok daha fazlasını yapabilirsiniz. Daha iyisini yakalamak için nasıl düşündüğünüzü, yaptığınız ve gerçekleştirdiğiniz şeyleri değiştirebilirsiniz.

Günün Sözü

Zihin ve vücut aynı sistemin parçalarıdır ve birbirlerini etkilerler

Duygularımızın vücutlarımızla ilişkisi vardır. Fakat düşünerek tüm fizyolojinizi değiştirebilirsiniz. Eğer "güveni" düşünürseniz, güvenli görünür ve güvenli hareket edersiniz. Eğer "endişe" veya "korkuyu" düşünürseniz, kalp atışınız, ses tonunuz ve vücut diliniz bu düşünceyle eşleştirme yapacaktır. "Utandırıldığınızı" düşünürseniz, davranışlarınız ve fiziksel tavrınız gerçeğe ihanet edebilir. Tersine, fizyolojinizi değiştirerek davranışlarınızı ve "ruh halinizi" değiştirebilirsiniz. Üzerinde kontrol sahibi olduğunuz tek bir sistem olarak iki şekilde de çalışır. Güvenli bir şekilde yürü, konuş ve hareket et. O zaman kendini güvenli hissetmeye başlayacaksın.

Aşağıda yapabileceğiniz şeyleri göreceksiniz:

1. Var olan tüm zihinsel kaynaklarınıza erişebilirsiniz.

2. İstediğiniz zaman herhangi bir alt duyunuzu değiştirebilirsiniz.

3- Bu alt duyuları değiştirerek herhangi bir deneyiminizin anlamını ve onun hakkında nasıl hissettiğinizi değiştirebilirsiniz.

4. Hedeflerinize uymak için kendi deneyimlerinizi oluşturmaya ve kontrol etmeye başlayabilirsiniz. (Artık şansa veya olaylara güvenmeniz gerekmiyor.)

5. (Fiziksel olarak) yaptığınız şeyi zihninizi etkilemek için değiştirebilirsiniz; nasıl düşündüğünüzü vücudunuzu etkilemek için değiştirebilirsiniz.

6. (Nefes alıp vermeniz, nabız atışınız ve hatta beyin dalgalarınız gibi) temel vücut fonksiyonlarınızı, rahatlayarak ve


110

en ince vücut değişikliklerinin bile farkında olarak değiştirebilirsiniz.


Eğer henüz alt duyuları değiştirme egzersizinizi yapmamışsanız onu bugün ciddi bir şekilde uygulayın. Bu durumda kendinize kimsenin sizi rahatsız etmeyeceği bir vakit ayarlayın ve önce rahatlayın. Bazen bu uyumadan önce yatakta da işe yarayabilir. Tekniği herhangi bir engelleyici hatıranıza veya takıntınıza uygulayın ve derhal yapabileceğiniz değişikliklere dikkat edin.

Örnek ve rehber olma yeteneklerinizin pratiğine devam edin (Bakınız 5. gün). Güven ve yetenek kazanana kadar hassas olmayan durumlarla başlayın. Önemli bir sözleşmeyi veya yakın bir ilişkinizi tehlikeye atmayın veya öncelikle yönetim müdürü üzerinde deneyin. Eşleştirme yaparak diyalog oluşturabildiğiniz sayısız yöntemi tekrar kontrol edin. (Bakınız 4. Ve 5. günlere.)

8. GÜN

Dilin Gücü


• İstenen Şeye Ulaşmak İçin Dili Kullanmak

• E-Prime

• Fikirlerin Hiyerarşisi • Sözleri Sonuçlara Dönüştürmek

"Linguistik (dilbilim)" kelimesi NLP'nin merkezinde bulunmaktadır. Bunun için bugün dil üzerine düşüneceğiz. Şimdiye kadar "Vücut dili" ve sözlü olmayan anlatım konusunda çok fazla şey anlattık, fakat, sözlerin de mükemmel bir iletişimde vazgeçilmez bir yeri vardır. Söz konusu olan sadece kullandığımız kelimeler değil (hatırlayabileceğiniz gibi bunlar bir iletişimin sadece yüzde 7'lik bir kısmını açıklayabilirler) aynı zamanda dili beynimizde işleme şeklimizdir de. Bütün bunların iletişim üzerinde etkisi vardır ve hatta tek bir kelime ile anlamı büyük oranda etkileyebilir. Kaç kez kendi kullandığınız bir kelimeyi bir de başka birinden işittiğinizde anlamların oldukça farklı olduğunu gördünüz? Diğer durumlarda, dilin sınırlarıyla karşılaşırız ve kolaylıkla şunu itiraf edebiliriz: "Bunu kelimelerle anlatamam."

İstenen Şeye Ulaşmak İçin Dili Kullanmak


111

NLP vasıtasıyla, dili daha iyi iletişim için kullanabiliriz fakat bu daha derin bir seviyede veya alışılmıştan farklı bir şekilde olacaktır. Bu, dilin gücünü olduğu kadar sınırlarını da anlamaktan kaynaklanıyor. Aynı zamanda dil ile onu temsil etme şeklimiz ve algıladığımız şeyleri filtrelememiz arasındaki bağlantıyı anlamamızı da kapsıyor (1. gün görmüş olduğumuz NLP modeli). Sonuç olarak, dil çok amaçlı bir araç olan matkap gibi birçok alanda işimize yarar. Fakat onu uygun ve etkili bir şekilde kullanmaya ihtiyacımız var. Akıllıca bir uygulama olmaksızın elimizde sadece potansiyel olarak tehlikeli de olabilen bir aygıt var demektir. Benzer şekilde, onun ne yapıp ne yapamayacağını anlayarak ve her zaman doğru aracı elimizdeki işle eşleştirerek dili daha iyi kullanabiliriz.

2. ve 3- günlerde öğrendiğiniz şeyleri hatırlayın: Hedefinizi ve elde etmek istediğiniz sonucu aklınızda tutun ve onu gerçekleştirme sürecinde çok fazla sarıp sarmalamayın. Matkap örneğini düşünürsek, çeyrek inçlik matkap mı istersiniz yok çeyrek inç delik mi? Akıllıca bir uygulama olmaksızın sadece güçlü bir araca sahip olmak potansiyel olarak tehlikelidir de. Benzer şekilde kendinizi işiniz için doğru araca doğru yönlendireceksiniz -bugünkü konumuzda aracımız dildir.

Dördüncü günün sözünü hatırlayacaksınız: İletişimin anlamı elde ettiği cevaptır. "Dili istediğimiz cevaba ulaşmak için; sonucu gerçekleştirmek için, bilinçli bir şekilde kullanmalıyız. Karşımızdaki insan için uygun anlamları olacak olan ve onların gerçeklik haritalarına uyacak olan kelimeleri seçmemiz gerekir. Benzer şekilde, bir iletişime girdiğimiz zaman; insanların kullandıkları kelimelerle ne anlatmak istediklerini bazen uygun sorular sorarak kesinlikle belirlememiz gerekir. Bu yetenekler profesyonel bir iletişimci ve de iyi iletişim vasıtasıyla hayatlarında daha fazla şey elde etmek isteyen insanlar için faydalı olabilir. Bundan sonraki üç gün boyunca, hemen hemen her çeşit sonucu gerçekleştirmek için dili nasıl kullanabileceğinizi öğreneceksiniz. Zihninizi açık tutarsanız, hemen faydalarını görmeye başlayacaksınız.

E-Prime

Bu kitabı E-Prime olarak bilinen bir dil tarzını kullanarak yazdık. Bir dilci ve Harvard işletmeden mezun olan David Bo-urland tarafından geliştirilen bu terim kısaca "to be" (olmak) fiilini dışarıda bırakan İngiliz dilini karşılıyor. Dilimizde en çok kullanılan fiil olmasına rağmen, çoğunlukla net olmayan bir anlama ve yarım yamalak bir gramere öncülük etmiş oluyor.


112

Örneğin yıllardır, yazarlar "to be" fiiline dayanmakta olan edilgen yapıyı hoş (Anlaşıldı) (Tahmin edildi vs.).

NLP genel olarak "Kimin tarafından?" veya "Bunu kim söyledi?" gibi soruları cevaplar.

:.. Küçük bir kelime olan "is" (-dir-dır) "Bu doğrudur". "O kötü bir adamdır." gibi yok edici iddialarda bulunabilir. Her şeyin siyah ya da beyaz olduğunu farzeder halbuki gerçek hayat bize bunun böyle olmadığını söylüyor. İnsanları ve başka şeyleri çok rahat "etiketler" ve artık dili hassas kullanmamıza gerek yoktur. Sıkıntı, karşımızdaki insan bizim kelimelerimize farklı anlam verdiğinde veya onların sözlerine aynı şeyi yaptığımızda; yani anlamların yanlış eşleştirilmesine sebep olduğumuzda başlar. İletişim kesilir ve ilişki bundan zarar görür

Bu tarz bir linguistik çarpıtma 1. gün görmüş olduğunuz NLP modelindeki birçok filtreden birini oluşturur. "İs" gibi çok genel kelimeler bile algılamamızı ve eşyalar üzerine yüklediğimiz anlamı etkiler. Daha iyi veya daha kötü şekilde, dil temelde düşünme tarzımızı etkiler ve E-Prime bunu çok sade bir üslupla gösterir. Dilin anlamı nasıl etkilediğini örneklendirmek kadar basit bir dil tekniğini kullanarak değişiklikler yapmayı da mümkün kılar.

Günlük konuşma dilinde veya tabloit yazılarda her çeşit kestirme yolu kullanırız. "İs"(-dir, dır) veya "diğer" to be" (olmak) fiillerinin yerine başka bir kelime koymaya çalışmak (yani edilgen yapıdan kurtulmaya çalışmak) bizi iletişim kurmak için istediğimiz gerçek anlamı düşünmeye zorlar. Genellikle, bir şeyi ifade etmenin daha iyi, daha net yollarını düşünebilirsiniz ve bunu "iş, oluş, hareket" bildiren fiiller kullanarak ve aksiyonu yapan kişiyi belirterek yapabilirsiniz.

İki Tehlike

Genel semantiğin kurucusu Alfred Korzybski, "to be" (olmak) fiilinin özellikle iki tehlikeli kullanımını belirledi.

İlkini kimlik olarak "is" (Joan bir hemşiredir.);

ikincisini yüklem olarak "İş" (Joe bir aptaldır.) veya (Bu yaprak yeşildir.) şeklinde tanımladı.

"To be" fiilinde bir uzlaşma söz konusu değildir. Bir şey ya odur ya da değildir. Bu yüzden genelleme yapma ve üzerinde hiçbir mantıklı incelemenin yapılmadığı kesin ifadeler kullanma


113

eğiliminde oluruz. Örneğin, Joan aynı zamanda annedir, eştir, öğrencidir, yüzücüdür, azimli bir sporcudur ve okulların tatil olduğu zamanlar hariç, part-time olarak hemşirelik yapmaktadır. Böyleyse Joan kimdir? Şüphesiz, Joan'un kim olduğu burada da bitmez. Bu yüzden, Joan hakkındaki gerçek anlayışımızı kaybederiz.

Aynı şekilde "Joe aptaldır." cümlesi E-Prime kullanıma şu şekilde çevrilebilir; "Joe bu olayda aptalca davrandı." Veya daha da iyisi, belki de; "Bana, o aptalca davranmış gibi geldi." demektir. Ve "Yaprak, John'a sarı gibi göründü veya John'a dahası, gece parlak ve sarıya kaçan kahverengimsi yeşil gibi geldi denebilir. Böylece, sadece aykırı küçük kelimelerle yenileyerek anlamımızı daha- açık ve daha doğru yapabiliriz. Sadece şunu sorun: "Gerçekten söylemek istediğim şey ne?"

E-Prime, dilde daha doğrudan anlamlara; kimin söylediğini veya ne söylediğini ve kimin sorumlu olduğunu belirlemeye önem verir. Belirsiz, anlam boşluğu olan genellemeleri elememize yardım eder ve "to be" fiillerinin yerine hareket fiilleri koymamızı zorunlu kılar. E-Prime'da, edilgen yapıların çoğu, genellemeler veya sınıflandırmalar görülmez. (Bunlar bürokratlara ve fildişi kulelerinden inmeyen akademisyenlere aittir.) Soyut kelimeler; somut hayal edebileceğimiz ve anlayabileceğimiz duyumsal şeylere dönüşür.

Kastettiğiniz Şeyi Söylemek

E-Prime, mekanik olarak kelimelerin yer değiştirmesinden daha fazla bir şeydir. Sadece bir şeyi nasıl söyleyeceğinizi değiştirmekten ziyade tam olarak ne kastettiğiniz üzerine de tekrar düşünmek zorundasınız. Böylece o sizi net bir şekilde iletişim kurmak kadar net bir şekilde düşünmeye de zorlar.

Prensipte, E-Prime oldukça kolaydır. Sadece "to be" fiilini elemeniz gerekir. Fakat pratikte olağanüstü radikal bir etkiye sahiptir. Düşünme şeklinizi dönüştürdüğü kadar, davranışlarınızı, başarılarınızı ve ilişkilerinizi de etkileyebilir. Düşünme ve davranış hakkındaki önemli bağlantıyı zaten biliyoruz. "Bir adam her ne düşünürse, odur." Bu yüzden e-prime, sadece iletişimle ilgili artıları olan bir dil yöntemi olmaktan daha ziyade, kişisel değişimin de (NLP'nin özü) güçlü bir temsilcisi olma görevini yerine getirir. Problem çözme ve kişisel başarı gibi alanlarda geliştirmek için uygulamaları devam eder.

E-Prime'ın sınırlı kullanımı bile, kullandığımız kelimeler vasıtasıyla bizim ve diğer insanların kastettikleri şeyi tekrar ciddi bir şekilde


114

düşünmelerine neden olabilir. Daha sonraki bazı egzersizlerde bunu deneme şansına sahip olacaksınız.

E-Prime'de Yazmak ve Konuşmak

Prensipte basit olmasına rağmen, birçok insan onun uygulamasını moral bozacak kadar karmaşık bulur. "İs" konusunda nasıl davrandığımızı daha önceden söylemiştik. Pratikte bu metot "to be" fiilinin "be, been, were, was, will be, am, is, are, being" gibi tüm çeşitlerini ve apostrofla gizlenmiş olanları (it's ri-diculous./O gülünçtür.) da kapsayacak kadar hepsini elemeyi içerir. (Yani, bu fiilin (olmak fiili) şimdiki, geçmiş, gelecek zamanlarındaki tüm kullanımlarını eler.)

Bu kitabı E-Prime tarzında yazarken başka kaynaklardan aldığımız alıntıları konunun dışında tuttuk. Çağdaş günlük konuşma dilinde veya eski kullanımlarda ya da hepimizin aşina olduğu sözlerde (olmak ya da olmamak işte...) bu fiile tarihsel olarak bağlıyız. Aslında ünite sonlarında verdiğimiz NLP'nin öngörülerinden olan sözlerde "to be" fiiliyle karşılaşacaksınız. Gramatik olarak bu muazzam dışarıda bırakmanın ve uygulandığı zaman ortaya çıkacak olan anlamdaki netliğin artılarını taktir edeceğinizi umuyoruz. Okuduğunuz zaman, bağlantılara dikkat edip etmediğinizi ve "to be" fiilini kaçırıp kaçırmadığınızı görün. Eğer değilse, kitabın okunabilirliğini korurken, bu fiilin çeşitli tuzaklarını kaldırma konusundaki temel amacımızı gerçekleştirmiş olacağız. Daha da iyisi, bazı şeylerin alışılmadık şekilde ifade edildiğini görürseniz bu onun anlamı konusunda daha derin düşünmenize sebep olur, böylece daha büyük kâr elde edilmiş olur. İngilizcenin en çok kullanılan fiilini kullanmamayı nasıl becerdiğimizi görüp biraz eğlenebilirsiniz de. 21 günlük program boyunca özellikle de dil üniteleriyle bağlantılandırdığmız zaman muhtemelen bunun önemini daha çok taktir edeceksiniz. Uygun bir derste, kendi kendinize E-Prime'a dikkat ederek konuşma ve yazma çalışması yapabilirsiniz.

Fikirlerin Hiyerarşisi

Kelimeleri fikirleri ve kavramları ifade etmek için kullanırız ve onlar arasında sağlanan bir devamlılıkla onları özel veya genel yapabiliriz. Bir uçta çok özel ve detaylı bir dil kullanabiliriz. Diğer uçta oldukça bulanık ve genel bir dille iletişim kurarız. NLP'de detaylı, tam bilgiler elde etmek istediğimiz zaman Meta Modeli kullanırız. Karşıt olarak, NLP'de "kurnazca belirsiz" dil

Kesin olarak adlandırdığımız şeyin kullanımı milton modelidir. İki model de çok farklı yollardan olağanüstü iletişim sonuçları


115

verebilir. Bu konuyu daha ayrıntılı olarak 9. ve 10. günlerde işleyeceğiz. "Dürüstlük" gibi yüksek seviyeli kavram kelimeleri veya adlandırmalar ("Jean dürüstlüğe değer verir." cümlesindeki gibi) sadece genel bir anlama sahiptir. Fakat, bulunduğu yere göre, onu daha somut fikirler haline getirebilirsiniz ("O patronuna doğru söyler." veya "İçinden geçeni söyler." gibi) ve dürüstlüğe örnek olacak özel aksiyonlara dönüştürebilirsiniz. Böylece biz dürüstlük kelimesi altında bir hiyerarşi oluştururuz. Bu neredeyse bütün seviyelere kadar uzanacaktır; taa ki anlamın "en derin yapısına" ulaşana kadar.

Şekil 8.2 Düşüncelerin hiyerarşisi

Yukarıya doğru parçalama

1

Canlılar Hayvanlar Bitki

tlik Yaprak Yaprak sapı

Çrf

hayvanları

Koyun İnek Yiyecek

Aşağıya doğru parçalama Sığır eti

Belirsiz

Kızartmalık sığır eti

Yana parçalama

Makarna Spagetti

----

Parçalamak

Düşüncelerin hiyerarşisi, düşünme tarzımız ve "parçalar" halindeki iletişimimizle ilgilidir. Büyük parçalar (genel veya soyut seviye) veya küçük parçalar (ihtiyacınız olan herhangi bir detayın seviyesi), "yukarıya doğru parçalama" bir düşünceyi daha yüksek daha genel bir seviyeye çıkarmayı içerir. Örneğin, "koyun" veya "inek" düşünmek yerine kavramsal olarak yukarıya doğru büyük parçalara yönelebilir ve "çiftlik hayvanlarını" düşünebilirsiniz. Sonra daha da yukarıya "hayvanlar" düşüncesine çıkabilirsiniz.


116

Daha yukarıda ulaşacağınız büyük parça "canlılardır" ve bunun gibi.

Aynı şekilde bir kavramı aşağıya doğru parçalayabilirsiniz. Örneğin, bir köpekten bahsetmek yerine özel bir köpek düşünebilirsiniz veya köpeğin bir parçasını mesela ayağını düşünebilirsiniz ya da köpeğin yaptığı bir şeyi mesela havlamayı ele alabilirsiniz. Yanlara doğru parçalamada aynı seviyede kalırsınız. Böylece "köpek" kavramında yanlara doğru parçalama yapıldığında diğer memelilerden kediler, inekler, kangurulardan falan bahsedilebilir ve onların hepsi daha aşağılara doğru parçalanabilecek şekildedir.

Bazen iletişim kurarken bu sizin parçalamalar yapmanıza yardım eder, bazen de aşağıya veya yanlara doğru parçalamalar yaparak daha iyi bir sonuca ulaşabilirsiniz. İstenilen sonuç veya cevaba bağlı olarak belirsiz genellemeler de yeterli olabilir. Diğer zamanlarda daha fazla detay ve özel bilgiyle ilgilenmeniz gerekebilir. Bir yandan "büyük resmi görmeyi" veya "daha iyi bir perspektif" elde etmeyi isteyebilirsiniz; diğer yandan "detaya odaklanmayı" canınız ister. Kelimeler bizim duygularla ilgili tercihlerimizi yansıttığı gibi aynı zamanda kullandığımız kelimeler yaptığımız parçalamaların büyüklüğünü ve benimsenen düşüncesinin hiyerarşisinin nerede olduğunu yansıtabilirler. Bu şekilde dili anlamak, günlük iletişimlerinizde hemen etkisini gösterecektir. Bir görüşme veya satış sırasında genel olarak tüm spektrum içerisinde belirsizden özele; büyük parçadan küçük parçaya kadar uzanan bir esnekliğe ihtiyacınız olacaktır.

Örneğin bir görüşmede, muhtemelen yukarıya doğru çıkarak, çok genel ifadelerle uzlaşmaya varacaksınız. Bunlar şöyle sözler olsa bile: "İki taraf için de faydalı olabilecek bir sonuç istiyoruz." veya "İki taraf da "adil" bir görüşme konusunda hemfikir." veya "İki taraf da anlaşma beklentisi içerisinde bulunuyor." ya da "Hepimiz mümkün olan en kısa sürede konu hakkında karar vermek istiyoruz."

Sonra, aşağıya doğru parçalama yaparak, uzlaşmanın önündeki herhangi bir engeli kaldırabilirsiniz ve değinilmesi gereken özel bir konuya değinebilirsiniz. Bu belki de anlaşmadaki tek bir cümleye bağlı olabilir veya çok küçük bir imtiyazdan vazgeçilerek çözümlenebilir. Genellemeler, uygulama aşamasında işe yaramadığı için herhangi bir planı veya anlaşmayı uygulamanız gerektiği zaman da aşağıya doğru parçalamaya ihtiyacınız olabilir. Yana doğru parçalamada, kurmuş olduğunuz diğer bir bağlantıyla karşılaştırma yapabilirsiniz veya incelenmekte olan özel bir mesele örnek olabilir.


117

Üç yaklaşımın hepsini kullanmaya ihtiyacınız olabilir ve her birinin kendi dil örneği vardır. Aşağıya doğru parçalamak için şu soruyu sorun-, "Bunun örneğinin getirişi nedir?" soruyu tekrar etmeye devam edin ve ne kadar uzağa gidebileceğinizi görün. Yukarıya doğru parçalamak için şu soruyu sorun: "Niçin bir şeyi örnekle gösteririz?" veya "Buna sahip olma amacı nedir?" Tekrar herhangi bir kelimeyi veya kavramı ne kadar yukarıya doğru çıkarabileceğinize bakın. Yanlara doğru: "Diğer bir örnek ne sağlar?" veya "Kaç tane örnek düşünebilirsin?" gibi sorular sorun.

Sadece düşünce hiyerarşisi içinde konuyu araştırarak- büyük resmi, önemli detayı-daha fazla düşünce ve kavrayışa erişeceksiniz.

Şimdi tipik bir iş görüşmesi hayal edelim ve iki taraf da fiyat, terimler ve durumlar konusunda uzlaşmak zorunda olsun. Parçalama nasıl uygulanabilir?

Eminim ikimiz de iki taraf için kârlı olabilecek bir iş ortaya çıkarmak istiyoruz. (Yukarı)

Haydi aklımızda tutmamız gereken şu cümle üzerinde biraz duralım. (Aşağıya)

Bu formül birkaç yıl önce Suudi anlaşmasında işe yaramıştı. (Yanlara)

Tamam, kalan sorunlu noktaları söyleyebilir misiniz? (Aşağıya)

Hafta sonu için ikimiz de uzaklaşmak istiyoruz. (Yukarıya)

1800'ü nasıl elde ettin? (Aşağıya)

Bu bizim diğer mal sahipleriyle her zamanki çalışma şeklimizdir. (Yanlara)

İkimiz de bunun iyi gitmesini istiyoruz. (Yukarıya)

Öyle görünüyor ki öncelikle program üzerinde anlaşmalı sonra bazı küçük şeylerin üzerinde durmalıyız. (Aşağıya)

Peki ikinci taksiti yüzde 15'lik bir değişiklikle getirirsek? (Daha da aşağıya)

İkimizin de faiz oranlarıyla ilgili yapabileceğimiz bir şey yok (yukarıya) fakat yönetim ücretinin bir parçasını kestiğimizi farzetsek? (Aşağıya)


118

Joan'a kişisel olarak yönetmesi için ulaşmış olsak... (Aşağıya)

Eminim, eğer sizin insanlarınıza yardımcı olabilecekse 20.'den başlayabiliriz. (Aşağıya)

Yukarıya doğru parçalamada dikkatin dağılması zordur. Fakat küçük konularda ve yeniden elde edilen uzlaşmalarda daha \| genel bir şeydir. Aşağıya doğru parçalama da, görüşmede dikkat edilmeyen, göreceli olarak önemsiz olan ayrıntılara odaklanabilir. Her ne zaman diyalogu kaybetme riskine atılsanız, parçalama, karşınızdaki insanı daha uzlaşmacı bir ruh haline çekmeye eğilimli olacaktır. Aynı zamanda hepimizin, detayları çok iyi gören bir göz; olayları irdeleyen bir yapı gibi tercih ettiğimiz yaklaşımlarımız olduğuna dikkat edin. Böylece karşınızdaki insanı veya insanları eşleştirmek için parçalama tarzınızı da yönlendirebilirsiniz. 4 ve 5. gün öğrenmiş olduğunuz iletişim tekniklerini unutmayın. NLP'de de, yeni bilgiler eklediğiniz zaman önceden öğrenmiş olduğunuz bilgiler geçerliliğini korur.

Aktif Zaman ve Pasif Zaman

Düşüncelerin ve dilin kullanımını sürekli genelden özele" değiştirir dururuz. Bu hem şekil 8.1'deki gibi bir süreklilik hem de şekil 8.2'deki gibi bir hiyerarşinin varlığını gösterir. Bir organizasyonun hiyerarşisinde yöneten insanlar ve gerçekten işi yapan insanlar arasında çok kesin çizgilerle ayrılmış bir ayrılık göremeyebilirsiniz. "Yöneticiler" ve "işçiler" çok net bir şekilde siyah ve beyaz kategoriler oluşturmaz. Aynı şekilde düşüncelerin hiyerarşisi de düşünce sürekliliği ve tümüyle ilişkiler ağından oluşur.

Siz zaten düşüncelerimizin, eşyaları veya olayları; gerek şu anda içinde yaşadığımız dış dünyadan gerekse hayal ve hatıralardan oluşan iç dünyamızdan nasıl süzüp aldığını biliyorsunuz. Bu aynı zamanda bir düşünme spektrumu veya sürekliliği oluşturur. Spektrumun bir ucunda, başka bir insanla iletişim içindeyken uyanık ve dışarıya odaklanmış olarak düşünür ve hareket ederiz. Diğer ucundaysa, kendi düşüncelerimize, hayallerimize ve gerçekliğin iç dünyasına dalarız. Birincisini "aktif zaman" olarak adlandırırken, ikincisini "pasif zaman" diye adlandırabiliriz. Pasif zaman bir uyku hali veya biraz daha uç bir örnek verirsek koma halidir.

Bu düşünce spektrumunda sürekli aşağı ve yukarı inip çıkarız. Bir an çevrenizdeki her şeyle ilgileniriz. Ve duyumsal algılara çok bilinçli tepkiler gösteririz. Hemen ardından bir hatıramız aklımıza gelir veya kendimizi geleceğimiz üzerine hayal kurarken buluruz


119

ve böylece pasif zamanın sınırları içine girmiş oluruz. Araba kullanırken veya oldukça yoğunlaşmak gerekli gibi görünen bir işi yaparken bile, pasif zaman moduna girebiliriz, o anda "otomatik pilot" devreye girer ve alışkanlık haline gelen, bilinçsiz davranışlarımız ön plana çıkar.

9.gün göreceğimiz Miltonvari belirsiz dil örnekleri trans haliyle bağlantılı olarak pasif zamanı yansıtır. Meta Model Dili, 10. günde işleyeceğiz, Milton örneklerinin çoğuna cevap verir, özel anlamlar bulup çıkarır ve dilin "derin yapılarından" bazılarını ortaya çıkarır. Bu, bizi buraya ve şimdiye geri getirme eğilimindedir ve düşünme spektrumunun aktif zaman ucunu yansıtır. Çoğu zaman, elbette, ikisinin arasında bir yerlerde bulunuruz; kısmen etrafımızdaki dünyanın farkındayızdır, aynı zamanda bir ölçüye kadar kendi düşüncelerimiz sebebiyle dalgınızdır.

Aktif ve pasif zamanı yönetmek, yaptığımız veya gerçekleştirdiğimiz şey üzerinde daha iyi kontrol sahibi olma anlamına gelir. Bazen, çok uyanık ve aktif zamanda, zaten öğrenmiş olduğumuz "duyumsal keskinliği" ve "fark etme" yeteneklerini kullanma durumunda kalmaya ihtiyacımız olur. Örneğin, dinleme yetenekleri fazlasıyla aktif zaman konsantrasyonu gerektirir.

İnsanlar çoğunlukla zihin bilinçli olarak çok fazla çalışıyor göründüğünden bu tür aktiviteleri tüketici bulurlar. Diğer durumlarda, dinlenmeyle daha ilgili ve genellikle daha doğal ve eğlendirici olan pasif zamanda bulunmaya ihtiyacımız vardır. Aslında, hayal kurarken olduğu gibi, pasif zamanın zihinsel işlemleri genelde "düşünmekmiş" gibi görülmez. Bu haldeyken, özel kavrayışların ve yaratıcılığın kaynağı olan bilinçaltımıza erişiriz. Bugün ve 9. ve 10. günlerde dilin ve aktif/pasif zaman düşünmelerinin birbirleriyle nasıl bağlantılı olduğunu göreceksiniz.

NLP tercihle ilgilidir. Düşünmek istediğiniz şeyi düşünme tercihi özel bir öneme sahiptir. Bu temel tercihten birçok başka tercihler çıkar. Özelde, kendi düşünme spektrumunuzu yönetmeyi ve istediğiniz zaman aktif ve pasif zamanlara girmeyi seçebilirsiniz. Bu "düşünce yönetiminin" bir parçası da dili ve onu nasıl kullandığınızı içerir.

Sözleri Sonuçlara Dönüştürmek

Daha ilk sözümüz olan "Harita vatan değildir." vecizesinden bildiğimize göre içinde yaşadığımız dünyaya hepimiz ayrı


120

anlamlar veririz ve hepimiz farklı şekilde algılarız. Bu insanların bize söylediklerini ve bizim okuduklarımızı da içine alır. Henüz, kelimelerimizi dikkatle seçmek konusunda sıkıntılar çektiğimiz bir zamanda, dil bize yine de pek işlenmemiş bir araç olarak da olsa fikirlerimizi ve düşüncelerimizi taşıyacak bir araç sunar. Bu özellikle soyut kelimelere uygulanır (veya ismen var olup cismen yok olan kelimelere).

Anlamı Araştırmak

"Lorna çok zeki bir çocuktur." gibi basit bir ifadeyi ele alalım, ("to be" (-dir-dır) fiilinin Lorna'yı nasıl etkilediğine dikkat edin.) Bu ifadenin ne anlama geldiğini anlamak için "zeki" kelimesinin ne anlama geldiğini tam olarak bilmemiz gerekir. Bu yüzden onu sözlükten kontrol edelim. "Zeki" kelimesinin altında, onu karşılayan, akıllı, anlayışlı, mantıklı gibi bir yığın kelime bulacaksınız. Aynı zamanda (İngilizce için geçerli "intelligence") haber, bilgi, rapor gibi anlamlarım da görecek ve bunun istihbarat anlamına geldiğini hemen anlayacaksınız. Böylece, bu karşılıkları güvenli bir şekilde önemsemeyebilirsiniz.

Fakat diğer kelimeler probleme yol açar. Mesela, "anlayış" kelimesi. Gerçekten bizim bu kelimenin anlamını da sözlükten kontrol etmeye ihtiyacımız vardır. Sonra bu kelimenin karşılığı olarak da "anlamak" ve "bilmek" kelimelerini buluruz. Daha önce anlayışlı kelimesini gördüğümüz için bu kelime bize aşina gelebilir. "Bilmek" kelimesi tahmin edileceği üzere hemen anlaşılabilir fakat "açık" kelimesinin anlamı için başladığımız yere dönmemiz gerekebilir ve aydınlanmaktan ziyade daha da kafamız karışmış olur. "Bilmek" kelimesi üzerine yaptığımız son bir kontrol bizi "inanç" kelimesine götürür (Bunun Lorna'nın tarifini kapsadığını düşünmüyorum fakat şimdilik bunu söyleyemeyiz.) ve "Arkadaşlık" ve "bağlantı" gibi kelimelerin örneğin bir iş arkadaşı gibi birisini bilmekle ilgili olduğu varsayılabilir.

"Zeki" gibi bir kelimeyi tam olarak kullanabilmek için onun sözlükteki tarifini anlamak gerekir. Fakat, onu özel bir anlama oturtmaya çalıştığımız zaman herhangi bir soyut kelime de aynı problemi verecektir. En iyisi başladığımız yere geri dönmek ve en kötüsü de bir dairenin etrafında dönüp durarak tamamen bitmektir. Bu, fikir ve düşünceleri taşıyan sembollerin sınırlarına dikkat çeker (bu olayda kelimelerin).

Paradoksal olarak, bir dilde iletişim kurmak (insanlığa çok özel yararlarının hepsiyle birlikte) dış gerçeklik (Lorna'nın kesin olarak söylediği ve yaptığı şey) ve işiten kişinin Lorna'nın "etiketini" anlayarak yeni zihnine kaydettiği şey arasında oldukça kalın


121

bariyerler ekler. Fakat, kusurlarıyla birlikte, dil sahip olduğumuz en iyi iletişim aracı olarak kalıyor ve bizi zekanın söz konusu olduğu bir hayatta zirveye taşıyor. Bu sebeple dili iyi kullanmayı hedef haline getirin. Onun özelliğini ve sınırlarını kavrayın ve onu değerli bir eser ortaya çıkarmak için bir taşı hey-keltraş nasıl yontuyorsa öyle yontun.

Doğru Kelimeleri Seçmek

Dilin sınırlarını örneklendirmek için, kullanmış olduğunuz "zeki" gibi soyut kelimelere veya kavramlara dikkat edin. Kelimelerin hepsi bize aynı sıkıntıyı vermez. Fiiller veya belirli fiiller bizi daha derin anlamların çok yakınına getirir.

Duyularla İlgili Fiiller

Örneğin, "Brian keki dört parça olacak şekilde kesti." cümlesi bizi sözlüğe müracaat etmek zorunda bırakmaz. "Brian", "kesmek" ve "kek" kelimelerini duyularla ilgili algılara dönüşebildikleri için hayal edebiliriz. Diğer bir deyişle kendimizi veya başka birisini bahsedilen aktiviteyi yaparken görebiliriz ve böylece yapılan şey bize tamamen mantıklı gelir.

Zaten keşfettiğimiz gibi, çoğu,zaman gözlerimiz ve kulaklarımızla görüp işitmeyiz, elektro kimyasal değişikliklerin duyularla ilgili girdilerini anlama dönüştüren zihnimizle bu işleri yaparız. Göz olarak adlandırdığımız hassas süper kamera veya iç kulağın üç katlı ustalığı doğrudan duygular oluşturmaz. Fakat beyindeki elektro kimyasal değişiklikler, bir kere görüntü ve sesler kaydedildikten sonra işini sadece elektrik düğmesine dokunuşumuz veya bir ilaç yutuşumuz kadar kolay yapar. Aksiyon fiilleri, puslu, belirsiz soyutlamalardan ziyade canlı, parlak zihinsel resimler oluşturur.

Şimdi tekrar Lorna'ya geri dönelim. Lorna hakkında birkaç ifade onun ne yapıyor olduğunu ve ne yapabildiğini bize söyleyecektir. Uzun çarpma işlemlerini yapabilir; yüzmede bronz madalya sahibidir; omlet pişirebilir vs. Bu temel bilgilerle onu daha iyi anlayabiliriz. Daha sonra onu "zeki" veya herhangi bir sıfatla vasıflandırabilirsiniz veya herhangi bir etiket kullanma riskine hiç girmeyiz. Bununla birlikte hâlâ Lorna'yı pek iyi tanıyamayız ve bu tür pratik kelimeler asla tüm anlamı yüklenip derin manalar taşıyamaz (yani insan beyninin sinirsel ağlarını).

Şimdi, "Brian keki dört parça olacak şekilde kesti." gibi çok açık bir ifadede ne yanlış gidebilir? Tamam, Brian'ın bir deniz arslanı olabileceğini ve laser kesicisiyle turbonun dört ayaklı kalıbını


122

kestiğini düşünelim. Hâlâ yanlış da olsa bir zihinsel resim oluşturabilirsiniz. Canlı ve duyularla ilgili fiiller bunu yapmamıza yardım eder.

Şimdi aynı ifadeyi sesli olarak ve örneğin "Brian", "kesmek", "dört" kelimelerini vurgulayarak söylemeye çalışalım. Bunun, kelimelerin ötesinde farklı manalar taşımayı sağladığına dikkat edin. Örneğin "Brian (John veya Peter değil) keki kesti." "Brian keki kesti (yapmadı veya yemedi.)". Buradan, kelimeleri kullanma tarzımızın ve temel aldığımız derin yapının önemi anlaşılıyor.

Daha etkili bir iletişim için, bizim için anlam ifade edecek yeterli kelimeye ihtiyacımız vardır. Fakat bu çok fazla da olmamalıdır ki derin yapıya saplanıp kalmayalım (Bu normal bir iletişimi imkansız hale getirebilir).

Fiillerin Hiyerarşileri

Soyut adlardan daha somut olmasına rağmen fiiller de anlamlarının kesinliğine ve kendi kesinlik veya belisizliklerinin hiyerarşisini şekillendirmelerine göre çok fazla çeşide ayrılırlar. "Seyahat etmek", "hayal etmek" veya "sahip olmak" gibi fiillere, örneğin (bazen soyut isimler kadar belirsiz olabilirler) birçok soru sormak gerekebilir. Mesela; "O, kapsamlı bir seyahate çıktı." ifadesi bize seyahat hakkında pek de bir şey söylemez. Diğer yandan, "O ıslık çalarak ve kollarını sallayarak bir keresinde Paris'ten Calais'e motosikletle gitti." ifadesi duyularla ilgili daha fazla kelime kullanıyor ve bu da anlamı netleştiriyor. Bu yüzden, böyle bir fiil hiyerarşisi altında "seyahat", "yürümek" fiilini destekleyecektir, o da "gezmek", "aylak aylak dolaşmak", "topluca yürüyüş yapmak", "uzun yürüyüş" ve "uzun adımlarla yürümek" gibi kelimeleri destekleyecektir. Bu, küçük ve büyük parçalar ve Milton dilinin belirsizliği ile Meta dilinin kesinliği arasındaki dil sürekliliğini örneklendirir.

Kural olarak "iş, oluş, hareket" fiilleri dilin kesin, özel sonuyla, küçük parçalarla- ilgilidir halbuki soyut kelimeler veya kavramlar yüksek seviyede genellemeler ve büyük parçalarla ilgilidir. Bundan dolayı biz adlaştırmayı bu iş, oluş, hareket bildiren fiillerden yapılmış isimler olarak tarif edebiliriz. Örneğin,

Seyahat

Binmek

Yürümek


123

Asker gibi yürümek

Uçmak

Gezinmek

Avare dolaşmak

Şekil 8.3. Fiillerin hiyerarşisi

(ile) ilişki kurmak (fiil)

İletişim kurmak (fiil)

Sevmek (fiil)

Saygı göstermek (fiil)

ilişki (isim)

iletişim (isim)

sevgi (isim)

saygı (isim)

Olmak ya da Olmamak?

"Lorna çok zeki bir çocuktur. (Lorna is very intelligent child.)" cümlesini kullandığımız zaman "to be" fiiline zaten özel bir önem göstermiştik. "To be" fiilinin kullanımı da soyut isimlerin kullanımında olduğu kadar anlama problemlerine sebep oluyor gibi görünüyor. Bunu kolaylıkla kontrol edebilirsiniz. Bir dergi veya gazete makalesi bulun ve "to be" fiilinin kullanıldığı yerlerin altını çizin. Bütün zamanlara ve tekillik çoğulluklara göre bunu yapmayı unutmayın. (Be, was, were, been, will be, am, are, being) ve de apostrofları da ihmal etmeyin (She isn't):

Şimdi "to be" fiilini bir şekilde dışarıda tutacak şekilde bu cümleleri yeniden yazın ve cümlenin anlamını tamamıyla korumaya çalışın. Oldukça kolay olduğunu göreceksiniz."O yalnızdır." demek yerine cümle "Kendini yalnız hissediyordu." olabilir. "O hızlı bir koşucudur." cümlesi "O hızlı koşar" veya "O genellikle hızlı koşar." şeklinde olabilir. Böylece, birçok gazetecinin ve roman yazarının sevmediği edilgen yapı kaybolur. Bazen de cümleleri farklı şekillerde ifade etmek bu kadar kolay olmaz. Bir yandan, kelimelerin çok alışıldık örneklerini dışarıda tutmayı düşünmek zorunda kalacaksınız. Fakat aynı zamanda,


124

karşı çıktığınız dili ortadan kaldırmak için gerçek anlamın sorunlarını ortaya atacaksınız. Örneğin, o her zaman yalnız mıydı? Konuşmacı "yalnız" kelimesiyle ne kastediyor? O ne yapar, ne hisseder ve ne olur? Bahsedilen kişi yalnız kelimesini onaylıyor mu yoksa başka insanların onun hakkında düşündüğü bir şey mi?

Anlam Kaybı, Anlam Kayması ve Genelleme

Adlaştınlmış bir kelime ve "to be" kelimesi "yüzeysel" bir anlayış sağlar. "To be" fiilinin yerine konulan şeyler genellikle anlamın daha derin yapısı hakkında sorulara sebep olur. Özellikle, günlük konuşma dilimizdeki her an karşımıza çıkan anlam kaybı, genellemeler ve anlam kaymalarını belirler.

Beyin, çok büyük miktardaki girdileri engellemek için filtreleri vasıtasıyla genellemeleri ve anlam kaymalarını çıkarır. Bunu 1. gün NLP modelinde görmüştünüz. Bir linguistik süreç olarak bize çok önemli, hayati bir strateji sağlar. Bilinçli zihnimiz bilgilerin milyonda birini kaydeder ve herhangi bir zamanda bir parça bilgi onu etkiler fakat yine de kurtarılan yeterli bilgi hayatın devamını sağlar.

Bununla birlikte, aynı zamanda, bütün bunlar insanlar arasındaki yanlış anlaşılmalar ve yanlış iletişim için bir formüldür. Herkesin "hakikate" vereceği özel örneği farklıdır. Zaten bildiğimiz gibi: "Harita vatan değildir." Herhangi bir birey, hikâyenin sadece çok küçük bir bölümünü algılayabilir. Bu farkında oluş genel olarak diğer insanların haritaları konusunda merak uyandırır ve farklılığın yeni bir hoşgörüsünü ümit ederiz. Eğer hiçbirimizin "tamamen doğru" olduğumuzu iddia edemeyeceğimizi kabul etsek, dünyadaki çatışmaların birçoğu yok olurdu.

Şu anda dil hakkında bu ön bilgilere sahip olduğunuzdan dil sürekliliğinin iki ucundan da örnekler öğrenmeye başlayabilirsiniz. 9. günde işleyeceğiniz Milton Modeli belli bir amaç için belirsiz bir dil kullanmanızı sağlar. 10. gün işleyeceğiniz Meta Model daha kesin anlamlar elde etmek için genel dil örneklerini fark etmenizi ve onlara cevap vermenizi mümkün kılar. İkisi de NLP çalışmalarınız sırasında sizi daha iyi bir iletişimci ve hedef gerçekleştirici yapmak için güçlü araçlar sunar.

Günün Sözü

İnsanlar en iyi seçeneklerini kendileri için ulaşılabilir kılar.


125

Tercihler yapmak, hedefleri gerçekleştirmek ve bir amaca Sahip olmak için insanlığın yaratılıştan yanlarında olan bir parçadır. Dört Aşamalı Başarı Modelinin esnek yaklaşımı, bir şeyi yapmanın tek bir yolu olamayacağını ve herhangi bir problem, davranış veya durum için birden fazla bakış açısı olması gerektiğini düşünür. Böylece, kaçınılmaz olarak, alternatiflerimiz vardır.

Aynı zamanda NLP şunu da söyler: "Alternatif, alternatifi olmamaktan daha iyidir."

Genel olarak, ne kadar çok seçeneğiniz varsa o kadar çok bir durumu kontrol edebilirsiniz ve istediğiniz sonuçlara ulaşabilirsiniz. Fakat yalnız şu andaki bilginiz ve kaynaklarınız arasından seçim yapabilirsiniz ve eğer isterseniz bunlara kendi gerçeklik haritanızı da ekleyebilirsiniz. Bundan dolayı, sizin baktığınız açıdan diğer insanların davranışları farklı ve yersiz görülebilir. Bununla birlikte, onların davranışları da muhtemelen onların bakış açılarından bakıldığı zaman onlar için olabilecek en iyi seçimi yansıtır. Sonra, daha fazla ve daha iyi alternatifler belirleyerek hem kendinizin hem de diğer insanların davranışlarını değiştirebilirsiniz. .


Parçalamayla ilgili denemeler yapın ve bunu yaparken verilen örnekleri takip edin. Bir kelimeyi veya kavramı ne kadar parçalayabileceğinizi görün. Aklınıza gelen kelimeleri yazarak ve sonra dil hiyerarşisine göre şekillendirerek bunu kendi kendinize yapabilirsiniz. Aksi taktirde, size yardım edecek sabırlı bir arkadaş bulun. Bu egzersiz size dilde belli bir akıcılık ve farklı parçalama düzeylerinin farklı durumlara ne kadar uygun olduğunu anlama yeteneği kazandıracaktır.

"Kendine güvenen", "sadık" ve buna benzer bir kelime düşünün ve bu çok iyi tanıdığınız birisini tam olarak ifade ediyor gibi görünsün. Sonra o kişi hakkında bazı ifadeler yazın. Bu da, aksiyon fiillerini kullanarak gerçekte onun ne söylediği ve ne yaptığı olabilir. Doğru "etiketi" bile göstermiş olsa, soyut kelimelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığını kontrol edin.

Eğer bu alıştırmayı daha önce yapmamışsanız, bir dergi veya gazete makalesi bulun ve bulabildiğiniz tüm "to be" kelimelerini parçadan çıkarın. Yazının nasıl değiştiğine ve kesin anlamın.netleşmesi konusunda problem olup olmadığına dikkat edin.


126

Herhangi bir kitap veya dergiden bir ya da iki paragraf alın ve onlara E-Prime'ı uygulayın. Yani anlam netliğini korurken, "to be, been, were, was, will be, am, are, is ve being gibi "to be" fiilinin, tüm şekillerini parçadan çıkarın. Yazarın ifade etmenizi istediğini düşündüğünüz anlamı farklı yollarla ifade etmeye çalışın. Aynı alıştırmayı kendi yazılarınızdan birinde mesela rapor veya makalenizde de uygulayabilirsiniz ve daha net ve daha ilginç bir dilin ortaya çıktığını görebilirsiniz. Gerçekten bu sizin düşüncenizi değiştirebilir.

9. GÜN

Dilde Belirsiz Kullanımların Önemi


• Milton Dil Örnekleri

• Diyalog ve Yararlanma

> Örnekleri (Yöntemleri) Kullanmak

"Zamanınız var mı?" sorusu gramatik olarak sadece "Evet" veya "Hayır" kelimeleriyle cevaplanabilecek kapalı bir sorudur. Pratikte zaman, şüphesiz bir sonuca veya amaca neden olur ve bu yanlış kelimenin kullanıldığı bir sorudur. İlginç bir şekilde "Lütfen, bana saati söyleyebilir misiniz?" kadar kesin bir sorudan çok daha iyi cevaplar alır.

Bunun gibi "Birazcık sola kayabilir misiniz?" sorusunda, gerÇek bir ricaya cevap verir gibi "evet" veya "hayır" demek yerine istenen şey yapılarak cevap verilir. Ve bir satıcı kaç kez şu şekilde sorarak randevu ayarlamıştır: "Perşembe günü görüşebilir miyiz yoksa hafta başına daha yakın bir günü mü tercih edersiniz?" Müşteriler, gerçekten herhangi bir zamanı bağlamayı istemediklerinde görülen seçenek üzerinde odaklanmaya eğilimlidirler.

Bu genel örnekler, dilin belirsiz veya genel kullanımlarının-, kesin ve somut kullanımların belki de başaramayacağı durumlarda çok başarılı sonuçlar elde edebildiğini gösterir. Çoğu zaman bu tarz dil örneklerini onların linguistik belirsizliklerini fark etmeden fakat elde edeceğimiz cevabın içgüdüsel olarak farkına vararak kullanırız. Bugün, belirli bir amaç için, düşünerek ve iletişim hedeflerimizi gerçekleştirmek amacıyla bu tarz dil örnekleri üzerinde çalışacağız.


127

Milton Modeli, NLP'nin kurucuları olan Richard Bandler ve John Grinder tarafından bütün zamanların muhtemelen en başarılı hipnoterapisti olan Milton Erickson örnek alınarak hazırlanan dil örneklerinden oluşur. Erickson, daha etkili iletişim kurmak için "kurnazca belirsiz" olarak adlandırdığı dil örneklerini kullandı.

Daha önce görmüş olduğumuz gibi, bir iletişim sonucu elde etmek için dili çok farklı şekillerde kullanırız. Bazen detaylı ve özel manalarla bir şeyleri anlatmak zorunda kalırız. Diğer zamanlarda genel veya soyut bir dil kullanımı ihtiyaçlarımızı karşılayabilir. Eğer doğrudan özel olarak onlara eğilmek yerine kendi hayal gücünü kullanan bir kişi istiyorsanız onun düşüncelerine ne kadar az yönelirseniz o kadar iyi olur. Belki de onun aklından çok duygularına hitap etmek istiyor olabilirsiniz. Diğer durumlarda özel şeyler üzerinde durmayarak veya istediği sonucun bir parçası olmayan şeyleri kasten dışarıda bırakarak itirazları baypas etmek isteyebilirsiniz. Aynı zamanda 5. günde olduğu gibi, bu çeşit bir dili bir kişinin gerçekliğine örnek ve rehber olmak için kullanmak isteyebilirsiniz. Milton dili, bilinçli zihni birbirine geçirir veya dikkatini dağıtır; bilinçaltına ve diğer kaynaklara girişi mümkün kılar.

Bu örnekler her zaman günlük dilde gördüğümüz şeyler olmasına rağmen, Milton Erickson bunları hastalarında transa sebep olmak için kullandı. Fakat hepimiz vaktimizin çoğunu trans halinde geçiririz, yani "pasif zamanda" ve trans hipnoterapinin çok ötesinde kullanılan bir şeydir. Örneğin, 3. günde anlatılmış olan bilinçaltına erişilmesi yanında yaratıcılık, problem çözme, hafıza geliştirme ve bu gibi konularda "sağ-beyin" yaklaşımını şekillendirir. Dil örneklerinin kaynağı sebebiyle bugünkü örneklerden birkaçı terapik durumlardaki transa geçme haliyle ilgilidir. Fakat bu örnekleri, özellikle itirazları uzaklaştırmak; zihnimize birdirbir oynatmak ve arzu edilen iletişim sonuçlarını elde etmek için günlük iletişiminizde kullanabilirsiniz.

Milton Dil Örnekleri

Anlamak için hangi dil örneklerine ihtiyacınız var? Aşağıda onları nasıl kullanacağınızı gösteren örneklerle birlikte bazı dil yöntemlerinin listesini verdik. Bazıları çok teknik görülebilecek olan başlıklar sakın sizin gözünüzü korkutmasın. Size sıkıntı verecek olanlar için kendiniz istediğiniz adları koyabilirsiniz. Kendi mesleğinizde veya günlük hayatınızda şüphesiz benzerlerini işitecek olduğunuz örnekler üzerine daha fazla yoğunlaşın. Dil örneklerini hem konuyla ilgili hem de faydalı bulacaksınız. Bazı "to be" fiillerini gerçek örneklerde, onlar gerçek hayattaki konuşma dilinin kullanımını yansıttıkları için


128

aynen bıraktık. Aynı zamanda bu kullanım ifadelere "belirsizlik" de kattı. Böylece bu olayda onlar pozitif bir rolde oynamış oluyorlar.

10. günde, bu örneklerin sorularının nasıl olduğunu öğreneceksiniz ve özel bilgiler elde edeceksiniz. Böylece, amacınıza veya elde etmek istediğiniz iletişim sonucuna bağlı olarak hem belirsiz anlatımlarda hem de özel anlatımlarda kullanabileceğiniz dil araçlarına sahip olacaksınız.

Zihin Okuma

"Endişelendiğinizi biliyorum..." gibi cümleler kullanarak, olayı özele indirgemeksizin karşınızdaki insanın duygularını ve düşüncelerini bildiğinizi iddia etmek.

Gizli Özne

Değer yargıları olup onu yapan kişinin dışarıda tutulmasıdır. Örneğin, "Ve onu hatırlamak güzel..."

Sebep ve Sonuç

Bir şeyin diğer bir şeye sebep olduğunun ima edilmesidir. Genellikle bu şekildeki imalı sebep sonuç ifadelerini kullanırız. "Örneğin: "Eğer... sonra...", "dığı zaman, ... den sonra." Diğer sebep sonuç kelimeleri "çünkü" ve "yapmaktır." Çoğu zaman mantıki bağlantıyı sorgulamaksızın sebep sonuç ifadelerini kabul ederiz.

Karmaşık Eşitlik

İki şey eş anlamlı olduğu zaman. Mesela "Sen yaşlısın. Küçük çocuklarla bağlantı kuramazsın." Veya "Saatlerce yürümüşsünüz. Yorgun olmalısınız." Bir şey, başka bir şey anlamına gelir.

Sözler

Varsayımın linguistik karşılığıdır. "Çok .... öğreniyorsun." Bu sözün doğru olduğunu varsayıyorsunuz. Bunu ileride daha ayrıntılı göreceğiz.

Evrensel ölçüler

Evrensel veya kesin özelliğe sahip kelime grubu. "Ve tüm iş verenler..." veya "Siz asla..." gibi.

İmkan, Gereklilik ve Zorunluluk Operatörleri


129

Bir şeyin mümkün olup olmadığını veya gerekliliğini vurgulayan kelimeler ve onlar hayattaki kurallarımızı şekillendirir. "Öğrenebilirsin.." (İmkan) "Gelmelisin..." (Gereklilik) "Öğrenmelisin..." (İma edilen gereklilik) Ailevi veya eğitimle ilgili durumlar gereklilik kullanımlarını kuvvetlendirme eğilimindedirler. Örneğin, yapman gerekir, yapmalısın gibi.

İsim Fiiller

Bazen, zamanla donan işlem kelimeleri, isimlere dönüşür. Örneğin, ".... size yeni bir anlayış kazandırır." (Anlamı: Siz anlayacaksınız (fiil)). Eğitim, hürriyet, saygı, bağlantı, kavrayış gibi güvenilir ve saygın kelimeler bu genel kategoriye girebilir. İsim fiilleri tarif etmeye uğraşırken onların belirsizlik konusundaki potansiyelini göstermesi açısından sözlüğe müracaat edebilirsiniz. Burada söz konusu olan belirsizlik bir iletişimde bile bile, belli bir amaç için kullanılır.

Özel Olmayan Fiiller

"... ve yapabilirsiniz..." işlem kelimesi (fiil) tam bir tarifi eksik bırakır. Ne, nasıl ve ne zaman özel olmadan kalabilirsiniz.

Onay Soruları

Bir ifadeden sonra eklenen soru, direncin yerini değiştirmek için kullanılır. Örneğin, "Yapamaz mısın?"

Referans İndeksinin Eksikliği

Konuşmacının kimi veya neyi kastettiğinin belirlenmediği kullanım. Örneğin, "Birisi, biliyorsun."

Karşılaştırmalı Çıkarmalar (Özel Olmayan Karşılaştırma)

Karşılaştırmanın atıfta bulunduğu bir yer yoktur. Onun kiminle veya neyle bağlantılı olduğunu bilmezsin. Örneğin, "O daha az veya daha fazla doğru şey." Veya "Bu çok kötü değil."

İçinde Bulunulan Durumda Örnek Almak

İnkar edilemez bir şekilde birisinin deneyimini tarif ettiğiniz yer. Örneğin: "Burada oturuyorsun, beni dinliyorsun,bana bakıyorsun." Bu basit yöntem, diyalog kurmaya yardım edebilir.

Çifte Bağlantılar


130

Bu örnek, "seçenek illizyonu" oluşturur. Örneğin, "Bu değişikliği şu anda mı yapmayı tercih edersiniz yoksa konuşurken olmasını mı istersiniz?" veya "Bilinçaltınız bir şeyler öğreniyor ve ben öğrenmiş olduğunuz şeyleri keşfedip keşfedemeyeceğinizi bilmiyorum... Şimdi, şu andan itibaren veya biraz daha geç..." Birinci örnekte dikkatiniz varsayılan seçeneğe odaklandı (şimdi veya daha geç) ve bu varsayımı sorgulamadınız.

Konuşma Dilinde Varsayım

İletişim, "evet" veya "hayır" cevabını gerektiren sorular şeklini alır. Size cevaplayıp cevaplamama seçeneğini bırakır ve oto-riterliği uzaklaştırır. Örneğin, "Bir an için yukarıya bakabilir misin?" veya "Biraz sola kayabilir misiniz?" Bu sorulara cevap vermek yerine yukarı bakma veya sola kayma eğilimindeyizdir.

Dağınık Alıntılar

"Geçen hafta Tony ile konuştum, o bana Birmingham'daki sergiden bahsetti; ona da konuştuğu bir başka insan söylemiş..." "Zincirleme" olarak adlandırılan bu tarz konuşma serileri zihnimizi fazlasıyla yorar ve konuşmacıyı söylediği şeyden uzaklaştırır. Bir konuşmayı kişisellikten uzaklaştırdığı kadar, bir alıntı içinde bulunduğu kendi bağlamında olamayacağı kadar büyük bir etkiye sahiptir ve bunu büyük kalabalıklara karşı konuşanlar çok iyi bilirler ve "zincirleme" alıntılar ve anekdotlar bu etkiyi arttırabilir.

Seçmeli Sınırlamayı Çiğnemek

Çok kötü tasarlanmış mantıksız bir ifadedir ve anlamlı değildir. Örneğin: "Bir sandalyenin de duyguları olabilir." (Sadece hayvanların ve insanların duyguları olabilir.)

Belirsizlikler

Fonolojik oturak

Birbirine yakın eşsesliler karşılıklığa ve dikkatin bilinçsiz bir şekilde konudaki anlamdan başka bir yere yönelmesine sebep olabilir. (Örneğin, bir konuşmada "hear" (işitmek) ve here (burada) kelimeleri ard arda kullanıldığı zaman).

Kelimenin fonksiyonu

Birbirine çok yakın bağlamda olan cümlede, kelimenin fonksiyonunun (syntactic) belirlenmediği zamanlarda görülür. Örneğin: "Onlar akrabalarını ziyaret ediyorlar." gibi buradaki ziyaret ediyorlar" (visiting) ifadesi İngilizce'de fiil de olabilir sıfat


131

da olabilir. Sıfat olursa "Onlar, ziyaretleşen akrabalardır." olur.) veya "Onlar danışman yetiştiriyorlar." (Buradaki 'yetiştiriyorlar' kelimesi sıfat olursa cümle 'Onlar yetişmiş danışmanlardır.' olur.) Hangisi anlamı altüst ediyor?"

Kavrama Gücü

Linguistik açıdan cümlenin bir parçasının diğer parçayı ne kadar ilgilendirdiğine karar veremediğiniz zamanlarda görülür. Örneğin: "Sana çocuk gibi konuşmak..." (Burada çocuk kelimesi kimi karşılıyor? Konuşmacıyı mı dinleyiciyi mi?) veya "Rahatsız edici gürültüler ve düşünceler..." (Burada rahatsız edici hangi durumla bağlantılı?)

Noktalama

(a) Devam eden cümleler.

"... senden bardağa/ver elime, dikkat etmeni istiyor. "Saatine dikkat et/ne yapıyorsun.

(b) Duraklamak: "Bu sebeple şu anda daha iyi... hissediyorsun?

(c) Tamamlanmamış cümleler: "Yani siz... eğer bunu değiştirirseniz, sonra belki..."

Kullanım

Konuşma kelimelerini veya o anda konuşma esnasında olan şeyleri kullanmak. Örneğin, "... ve dışarıdaki trafiğin sesi..."

Milton örneklerinin kendi kendilerini açıkladığını göreceksiniz. Diğerlerinin daha fazla açıklamaya ve örneğe ihtiyaçları vardır. Bazıları gramer kurallarına uygun değildir fakat bu genellikle konuşma esnasında dikkat çekmez ve iletişimin etkisini de azaltmaz. Aşağıda birkaç örneği daha inceledik ve onları sizin kolayca anlayabileceğiniz olaylarda uyguladık. Öncelikle kendimize bazı temel iletişim prensiplerini hatırlatmamız gerekiyor ve bu modelleri (örnekleri) kullanırken bize yardım edecek olan bazı pratik ipuçlarını da bunlara eklememiz lâzım.

Diyalog ve Yararlanma

Milton dil örneklerini kullanarak bir insanı transa veya "pasif zamana" geçirmek, iyi bir iletişimin kurulmasına yardım eder. Şu ana kadar iletişim hakkında öğrendiğiniz her şey uygulanabilir. Bu süreç bir insanın gerçekliğini örnek almanızı gerektirir. Bu, anlamak, saygı duymak ve eşleştirmek manasına gelir. Zaten,


132

iletişim kurmak için eşleştirme yapma fikrini 4. günde görmüştünüz. "Kasıtlı olarak belirsiz" dil örnekleri, bir insanı aynı görüşü paylaşması yönünde cesaretlendirir. Hatırlayacağınız gibi, genel ve soyut düşüncelere doğru "parçalanma" da, bir görüşmede benzer bir iş görür. Bir kere rahatladığında ve bir diyalog içindeyken o kişi sizin rehberliğinizi takip etme eğiliminde olacaktır. Bazı durumlarda örnekler diyalogun gerçekleşmesine kendiliklerinden yardım ederler. Diğer hallerdeyse, şu ana kadar öğrenmiş olduğunuz teknikleri kullanarak diyalog kurmanız ve onu devam ettirmeniz gerekecek.

Örneğin, birisinin "gerçekliğini" örnek almak için örnek alma yeteneklerinizi kullanabilirsiniz (5. gün). Etrafınızda olup biten her şeyi kullanın. Örneğin, normalinde sizi rahatsız edecek olan bir sese yeni bir anlam yükleyebilirsiniz. Mesela, alt katta bir kapı çarpıldığında şunu söyleyebilirsiniz: "Uzaklardan kapı sesleri duyduğunda veya trafiğin gürültüsü sana ulaştığında düşün..." Bu transa geçmeye veya onu derinleştirmeye yardım ediyor.

Aynı yöntemle, bir insan kullandığı zaman onun "hakikatini" yansıtan ve benzer şekilde trans halini derinleştiren kelimeleri sık sık kullanabilirsiniz. "Tamam... hakkında düşündüğünüz zaman zihniniz tüm bağlarından sıyrılıyor gibi görünüyor." Veya bir iş toplantısında, "(Arabanın sesini veya kapının kapatıldığını duyarak") sanırım, John geri gelecek. O saat 2'de bize katılmadan önce bu konuda anlaşabiliriz." İşte biz bu tekniğe, o anda olan herhangi bir şeyi iletişiminize kattığınız için, "yararlanmak" diyoruz.

Yukarıda bahsedilen dil örnekleri, değişmiş bir ruh hali olup bir insanın normalinde yapabileceğinden çok daha fazlasını yapabildiği trans veya "pasif zamana" geçişe sebep olma eğilimindedirler. Bu örnekler, bilinçlilik halimizi baypas etme ve insanların daha "içeriye" gitmelerini sağlama işini üstlenir. Mantıklı bir incelemeye dayanmayan bir varsayım böylece ani bir kabulle karşılaşabilir. Bazı durumlarda, güçlü bir hafıza deneyimine ve bunun getireceği herhangi bir öğrenme durumuna erişebilirsiniz. Bilinçaltına müracaat ederek, dil, iletişimdeki mantıki itirazların veya engellerin üzerinden atlayabilir. Böylece, bazı olaylarda, kesin, "aktif zaman" diliyle asla olmayacak sonuçlara ulaşabilirsiniz.

Daha önce gördüğümüz gibi, dil belli bir sürekliliği içerir ve Milton dil anlayışının pek çok uygulamasını, transla genellikle ilgisiz günlük olaylarda da göreceksiniz. Zaten daha önce görüldüğü üzere, bir görüşmede yukarıya doğru, parçalanma genele ve bazen de belirsizliğe doğru gider. Hepimiz zihnimiz


133

meşgulken veya hayal kurarken her gün veya her an hafif bir tarns hali yaşarız. Bunun, iletişimin bazı şekillerinde yeni düşüncelere açık olma hali olduğunu göreceksiniz. Çocuklar, onlara "Oturduğunuz yer rahat mı? Tamam öyleyse, evvel zaman içinde..." diye başlayan bir kitapla kolay ve hızlı bir şekilde transa benzer bir hale geçebilirler. Yetişkinler de, benzer şekilde, anekdotlara, mecazlara, alıntılara, vecizelere ve dilde en belirsiz kullanımlara kolaylıkla cevap verirler. Zaten bildiğimiz bir şeyi tekrarlarsak, iletişimin verdiği cevap veya sonuç dil konusunda başta gelir. Hipnoz daha derin bir trans haline bağlıdır fakat zihnin doğal olarak işleyiş tarzını takip eder.

Milton ifadesi özel detayları dışarıda bıraktığından bilincimiz bu ifadeyi mantıklı kılmak için bilinçaltımızda depolanmış kaynaklardan bilgi çekmek zorundadır. Anlam araştırmasında bilinçaltımız hafızayı tarar ve bilinç halinde bulunamayan seçeneklere erişebilir. Düşünme eylemimizin çoğunlukla bilinçaltı boyutunda olduğunu hatırlayın. Bir insan özel bir problemine yeni ve oldukça yaratıcı çözümler bulduğu zaman bazen değişiklik sadece bu yolla gelecektir. Dil sadece var olan zihinsel kaynakları harekete geçirir.

Milton dil örneklerine aşina olduğunuz zaman, onları her yerde fark etmeye başlayacaksınız. Örneğin reklam firmaları sık sık sloganlarında bu çeşit dil yöntemlerini kullanırlar. Politikacılar, vaizler veya telkin yapanlar hepsi dinleyicilerinde bilerek trans benzeri bir hal oluşturmamalarına rağmen, hipnotik veya "kurnazca belirsizleştirilmiş bir lisanı" kendi tarzlarına göre kullanırlar. Gerçekte bu dil yeteneği, bir iletişimci olarak onların başarılarının çoğunun sebebi olabilir. Onların mesajları doğrudan bilinçaltına ulaşır ve mantık (bilinç) bariyerine takılmaksızın insanların davranışlarını etkiler.

Örnekleri (Yöntemleri) Kullanmak

Daha iyi bir iletişim için, onları nasıl kullanacağınızı örneklerle de destekleyerek bu yöntemlerin en popüler olanlarından bazılarını aşağıda inceleyeceğiz.

Sebep-Sonuç ve Karmaşık Eşitlik

Bazen bunlar üst üste gelirler. Sebep ve sonuçta bir zaman vurgusu vardır. Yani, zaman içerisinde sonuç sebebi izler. Karmaşık eşitlik durumunda eşitlik, paralel veya aynı zamanda var olur.


134

Örneğin: "O beni güldürdü." "O beni içmeye götürdü." "Şiir bana ilham eder." Bütün bu ifadeler sebep-sonuç ile ilgilidir. Diğer bir deyişle; A, B'ye sebep olur; B, A'yı takip eder.

Bununla birlikte, "O geç gelir, bu yüzden düzeni bozmuş olmak zorundadır.", "O sigara içer, bu sebeple sağlıklı bir bilinci olamaz.", "O zeki olmak zorundadır. O "A" aldı. "Bütün bu ifadeler, bir eşitlik durumuyla veya farklı bir anlamla ilgilidir. "Be" (olmak) veya "is" (yardımcı fiil) kullanımlarının bütün bir kimliği ifade ettiğine dikkat edin. Eğer iletişim sonucunuz için faydalıysa bu kurnazca belirsiz kılınmış dil örneklerini kullanarak eşitlik ilkesi gereği iletişim kurabilirsiniz.

Evrensel Ölçüler

"Evrensel" kelimeler tüm alanlarda şu kullanımları önerir: "hepsi", "her", "hiçbiri" "hiç kimse", "asla", "hiç". Bu kelimeler zaman zaman yanlış şeyleri ima etmekle birlikte istisnalara yer vermez. Mesela: "Her zaman bunu söylersin." "Yaptığım hiçbir şeyi takdir etmedin." Genellikle bu yöntem yukarıdaki kısa listede belirtilen "evrensel" kelimelerle sınırlı kaldığından onları kolayca farkedeceksiniz.

Bununla birlikte, bazen gerçek kelimeler kullanmasak bile evrensel ölçüler evrenselliği ima edebilir. Örneğin: "O ergenler tembeldir." Burada kastedilen "tüm" ergenlerdir ve çoğul kullanım da zaten bunu ima eder. (Burada "to be" (are-çoğul) fiili "belirleyicidir.") "Hızlı araba kullanmak öldürür." Diğer bir örnektir. Bu da tüm dünyada doğru olan bir ifadeyi belirtir. Böylece, kasten belirsiz kullanılan dil, bütün bu çabalara değecek bir sonuca ulaşmamıza sebep olabilir (Yukarıdaki örnekte, hızlı araba kullanmamaya.).

Bu imalı evrensel kullanımlar çok farklı şekillerde ve büyüklüklerde karşımıza çıkabilirler. Gerçek evrensel kelimeleri içermeyebilir bu yüzden onları tanımak için daha fazla beceriye ihtiyacınız var. Aynı şekilde ele alarak, onları "kasten belirsiz"olarak kullandığınız zaman, dil örneğini ne kadar gizleyebilirseniz o kadar iyi olur. Amacınızı gerçekleştirebilmeniz için ifadenizi mantıklı bir analize dayanıyor gibi göstermeniz gerekir.

Örneğin: "Başarılı bir bütçe; reklam anlamına gelir." ifadesi işe yeni başlayan bir satış elemanını çok iyi motive edebilir. (Aynı zamanda karmaşık eşitliği farkettiniz mi? Uygulamada bir ifade birkaç tane milton örneğini kapsayabilir.) Diğer yandan, "Başarılı bir bütçe; her zaman reklam anlamına gelir." ifadesi mantıklı bir


135

analize dayanmıyor olabilir. Bu sebeple alarm zilleri çalabilir ve ikna ve motive etmek başarılamayabilir..

Genelde, bir varsayımı veya imajı da içeren bir ifade kullanarak karşılaşabileceğiniz negatif tepkileri ve diyalogu kaybetmek tehlikesini uzaklaştırabilirsiniz. Böylece, itirazlar olmaksızın istediğiniz iletişim sonucunu elde edebilirsiniz.

Aslında, hem açıkça ifade ettiğiniz hem de ima ettiğiniz evrensellik ifadelerini güçlü bir iletişim taktiği olarak kullanabilirsiniz. Örneğin:

"Biz tamamıyla kazanırız."

"Kimse kaybetmez."

"Her zaman işe yarar."

"Her zaman gerçekleşir."

"("Hiç" kelimesini ima ederek) Başarısız olamazsın."

"Bunu herkes yapabilir."

"Japon arabaları ("hepsi" kelimesini vurgulayarak) sağlamdır."

Kasıtlı bir genelleme veya belirsizleştirme, yani Milton örnekleri, istediğiniz iletişim sonucunu verebilir. Sonucu, tabii ki, kullanılan dilden (veya teknikten) ziyade etkililik belirler. Veya iletişim varsayımları vasıtasıyla zaten şunu biliyorsunuz (günün sözlerinden): "İletişimin anlamı elde ettiği cevaptır."

Varsayımlar (Sözler)

Dil, varsayımlarla doludur ve pratikte de sıradan bir iletişimimizde bile her çeşit şey hakkında ortaya bir görüş atmaksızın neredeyse iletişim kuramayız. Onları daha pozitif ve daha etkili bir iletişim için kullanabiliriz. Genellikle günlük konuşmamıza yetecek ve bir şeylerin yapılmasını sağlayacak kadar yüzeysel bir dil kullanırız. Benzer şekilde bu varsayımlar veya sözler de, gramer olarak ekonomik oldukları kadar bir şeylerin yapılması konusunda; yani sonuçların gerçekleştirilmesinde de bize yardım ederler.

Öncelikle onları belirlemeniz ve sonra ne anlama geldiklerini yani yazarın veya konuşmacının ne kastettiğini bilmeniz gerekir. Örneğin:


136

"Bunu daha iyi düşündüğünde sen de aynı fikirde olacaksın." (Onu zaten iyice düşündüğünü varsayar.). "Jean bana her hafta telefon eder." (Demek ki sizin yeterince telefon etmediğinizi varsayıyor.).

"Fiona kadar inatçısınız." (Fiona'nın inatçı olduğunu varsayıyor.).

"En azından yapabileceğinin en iyisini yaptı." (Fakat yeterince iyi olmadığını düşünüyor.).

"Eli kanatlarını çırptı." (Elinin bir kuş veya kanatlı bir nesne ya da varlık olduğunu varsayıyor.).

Tek bir ifadenin çeşitli varsayımlar içerebildiğine dikkat edin. Son ifadede, örneğin. Elinin çırpacak kanadı vardır; o onların sahibidir, iki veya daha fazla kanadı vardır; cinsiyeti erkektir ve bunun gibi. İletişiminize ne kadar çok varsayım katabilirseniz, kasıtlı olarak yapılmış bu belirsizlik sayesinde sonucunuza ulaşma ihtimaliniz o kadar çok olur. Aynı ifadeye diğer milton örneklerini de katabilirsiniz (veya siz alıcı konumundaysanız diğer örneklere de dikkat edebilirsiniz.) Örneğin, o kimin kanatlarını çırptı? İfade, insan yapımı bir uçucu alete mi, bir böceğe mi yoksa bir meleğe mi gönderme yapıyor? Bir kere mi kanadını çırptı yoksa sürekli çırpıyor mu? O bir firmanın terasında mı yoksa gökyüzünde mi (eğer belirsizlikler önceden farzedilmemişse)?

Bunu 10.günde daha ayrıntılı işleyeceğiz. Şu anda, bir dergi veya gazeteden bir makaleyi kontrol edin ve ne kadar çok varsayımı farkedebildiğinizi görün. Bir kere onların dildeki evrensel gücüne alıştığınız zaman, varsayımları (sözleri) iletişim stratejinizin bir parçası olarak bilinçli bir şekilde kullanmaya başlayabilirsiniz. Bunun gibi, siz iletişimde alıcı konumunda olduğunuz zaman da daha özel bir anlamı sorgulamanızı mümkün kılan varsayımı farkedebilirsiniz. Bunu 10. gün işleyeceğimiz Meta Model'de göreceğiz.

Varsayımlarınızı ustaca kullandığınız zaman, okuyucularınız veya dinleyicileriniz cümleyi anlamlı kılmak için varsayımınızı kabul etme eğiliminde olur. Direnci bu şekilde ortadan kaldırmak, ulaşmak istediğiniz hedefe doğru birkaç basamak atlamanızı sağlar. Genellikle özel şeyler ve derin anlam her halükarda iletişimin amacına bir şey eklemez, aslında daha belirsiz kılabilir. Böylece, paradoksal olarak, sizin belirsiz lisanınız daha büyük bir etkiye sahip olur. Milton dili bu etkiyi özellikle elde etmek istediğiniz sonuç davranışlarınızda bir değişikliği veya uzun süreli bir davranışı kapsıyorsa daha arttırır.


137

Bir satış bölümü yöneticisi pratisyenlik eğitimlerimizin birinde, aylık satış toplantılarının onu sıkıntıya düşürdüğünü itiraf etti. Satış takımı toplantıdan hoşlanmıyordu ve bunu nasıl düzeltebileceğini bilmiyordu. NLP eğitim programında Milton Modelini öğrendikten sonra, işine geri döndü ve şimdiye kadar hiç yapmadığı kadar güzel bir toplantı yaptı ve takımından da aynı mükemmellikte geribildirim aldı. Arkadaşlarımız bu toplantıya katıldılar ve satış bölümü yöneticisinin saf Milton dili kullandığını belirttiler.

Yukarıdaki örnekleri içeren bu tarz bir dil dinleyiciyi rahatlatma, yaratıcı düşünceyi cesaretlendirme ve mantıktan daha derin seviyelerin özel dilini etkileme eğilimindedir. İnsanlar çoğunlukla trans haline biraz şüpheli yaklaşırlar. "Kontrolü kaybedeceklerine" ve başka birinin onlara bir şeyler empoze edeceğine inanırlar. Bununla birlikte, hipnozun gerçek anlamı kendi kendini hipnoz etmektir, yani insanlar sadece bunu yapmak istedikleri zaman transa geçebilirler. Dil tarafından etkilenmiş olmasına rağmen, onlar sadece karar verecekler ve kendi arzu ve değerleri paralelinde hareket edecekler. Milton dili kullanılarak hedefler gerçekleştirildiği zaman, ekolojiye ihtiyaç olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Eğer gerekliyse geriye dönüp bu konuyu tekrar edin. Yarı yarıya kazanılan veya kaybedilen iletişimler, örneğin görüşmelerde veya satışlarda olabilecek olan bu şey, kısa süreli avantajlar sağlayabilir ve zaten bozuk olan ilişkileri bitirebilir.

Günün Sözü

İnsan mekanizmasının işleyişi mükemmeldir.

İnsanın nöro-fizyolojik sistemi, müthiş bir kaynaktır. Yani işleyişi mükemmeldir. Durum böyle olunca, bu sibernetik, hedefleri gerçekleştirici sisteme hangi hedefleri programlayacağımız konusunda bir seçimle karşı karşıyayız. Fakat girdiler ne olursa olsun sistem mükemmel işliyor. Hatta sosyal ve ahlâki yönden kusurlu davranışlara şahit olsak bile, bir insanın davranışı şeklinde ortaya çıkarılan içindeki bazı pozitif amaçlarını görebiliriz.

Sistem, bilinçli veya bilinçsiz niyetler arasında herhangi bir ayrım yapmaz; onun sadece bir hedefe veya amaca ihtiyacı vardır. Vücud ısı veya nefes kontrolü gibi vücut fonksiyonlarını nasıl yerine getiriyorsa bilinçli amaçlarımızda da aynı etkileyicilikle çalışır. Siz veya ben başka bir insanın dünya haritasını anlamayabiliriz. Fakat yine de o bu insanın en iyi algılarını kendisinde toplar ve onların bilgi ve deneyim kaynaklarını


138

yansıtır. Beklenen sonuçları vererek, onlara en iyi şekilde hizmet eder. Her halükarda insan mekanizmasının işleyişi mükemmeldir.

Günün Lfygulamaları

• Bugün Milton dil modellerinin örneklerini dinlediniz. Başlamak için, onları doğru kategoriye koymaya ve etiketleri hatırlamaya ihtiyacınız yok. Sadece, yukarıda verilen örneklere benzer olanları belirlemeye başlayın. Öncelikle birkaç örnekle (modelle) başlamanızı öneriyoruz. Böylece öğreneceğiniz şeye daha iyi odaklanabilirsiniz. Ve kolay olanlarla başlayın, kendinizi çok fazla ve çok hızlı şeyler için sıkmak yerine var olan yetenekleriniz ve bilginiz üzerine bir şeyler bina edin.

Örneğin, "asla", "her zaman", "her", "hepsi" gibi kelimeler vasıtasıyla evrensel ölçüleri tanıyacaksınız. Sebep-sonuç veya karmaşık eşitlik örneklerini dinleyebilirsiniz. Bu durumlarda şu soruları sorabilirsiniz: "Bunun gerçek anlamı bu mudur?" veya "Bundan sonra bu mu gelir?" Hoşlandığınız veya iş arkadaşlarınızın bilmeden benimseyecekleri diğer örnekleri seçin. Daha bu ilk seviyede modellerden bahsetmeyin. Onları tanımak için az da olsa bir şeyler yaptın'ız.

• Milton dil örnekleri için dergilerdeki reklamlara bakın. Bunu bir makalenin iki paragrafına veya düz yazının geri kalan kısmına yayın, ilk gözden geçirişinizde bazı örnekleri gözden kaçırabilirsiniz. Böylece, dikkatle kontrol etmeniz gerekecek.

• Diyalog çalışmanızda daha fazla rehber olmayı deneyin. 5. Gün görmüş olduğunuz Örnek ve Rehber Olma konusunu tekrar gözden geçirin (Eğer ihtiyacınız varsa).

• Eğer bunu daha önce yapmamışsanız, bir dergi veya gazeteden birkaç paragraflık bir makale bulun ve varsayımların ne kadarını belirleyebildiğinizi görün. Birinci okuyuşunuzda hepsi dikkatinizi çekmeyecek. Onun için bu parçanın üzerinden bir kereden daha çok geçmelisiniz. Yukarıda da açıklandığı gibi, bir tek ifade de birkaç varsayımın olabileceğini hatırlayın. Tekrar, varsayımlar konusunda özellikle ağır veya hafif görünen herhangi bir yazılı metni seçin ve aynı konuya çalışın.

• Bugünün sözünü düşünün ve tüm kaynaklarınızın, içinizdeki niteliklerin, değerlerin ve görülebilenler kadar görülemeyen yeteneklerinizin de bir listesini çıkarın. Sonra hayatınızda yapmak istediğiniz değişiklikleri ve onları gerçekleştirmek için kişisel kaynaklarınızı nasıl kullanabileceğinizi düşünün.


139

10. GÜN

Daha Özel Konulara Başlamak


• Meta Model-Derin Yapı ve Görünen (yüzeydeki) Yapı

• Meta Model Soruları

• Soruları Kullanmak

• Değişim İçin Uygulamalar

----

Meta Model'in içerdiği dil örnekleri, NLP'nin kurucuları olan Bandler ve Grinder tarafından meşhur bir aile terapisti olan Virginia Satir'in modeli esas alınarak oluşturulmuştur. Satir, insanların deneyimlerinde kullandıkları kelimeleri tekrar birleştirmek ve dili aydınlatmak için dili kullanarak kesin bir bilgi toplama tarzına sahipti. 3. günde öğrenmiş olduklarınız açısından Meta Model, Milton dilindeki kayıp anlamları yeniden ele geçirir, o, dil madalyonunun öbür yanını veya genel-özel çubuğunun diğer ucunu yansıtır. Şimdi NLP'nin önemli bir unsuru olarak kurulan Meta Model, hem dilimizi hem de düşüncemizi aydınlatmamıza yardım edebilir.

Meta Modeli diğer insanların "haritalarını" daha doğru anlamak için kullanabilirsiniz. O, "görünen yapıyı" sorgulayarak dilin "derin yapısını" araştırır. (Görünen yapı veya bizim sıradan bir iletişimde kullandığımız dil.)

Meta Model - Derin Yapı ve Görünen (Yüzeydeki) Yapı

Meta Modeli anlamak için öncelikle düşüncelerimizi nasıl kelimelere dönüştürmemiz gerektiğine bakmamız lâzım. Düşüncelerimiz dilin ifade edebileceğinden çok daha fazla anlamı kapsamaktadır. Yine de verilen bu sınırlamayla birlikte bile, dil nörolojinizde oldukça derin bir seviyede bulunmaktadır ve gerekli olduğu zaman, söylediğimiz şeylerin arkasında yatan oldukça fazla detayı ifade edebilir. İşte biz bu derin seviyeye ulaşan dili "derin yapı" terimiyle ifade ediyoruz.

Günlük hayatta, bununla birlikte, bizim kullandığımız dil bu derin seviyeye ulaşamaz. Biz dili etkili bir şekilde "görünen yapıda" özetleriz. "Lorna çok zeki bir çocuktur." cümlesi "görünen dil" için bir örnektir. Lorna hakkındaki tüm ek bilgiler ve onun zekası


140

(Ne şekilde, kiminle karşılaştırıldığında, kim söylediğinde? v.s.) herhangi bir anlam kayması, anlam kaybı veya genelleme olmadan önce görünen, yüzeysel ifadenin derin yapısını oluşturur. Aynı şekilde duyularla elde ettiğimiz bilgi kitlesini de filtreleriz; bilinçli olarak anlam kaybı, anlam kayması ve dilde genellemeler vasıtasıyla derin yapıdan görünen yapı oluştururuz.

Meta Model, ortak dil örneğini üç temel kategoriye ayırır:

Anlam kaybı, anlam kayması ve genelleme. Sonra kullanılan kelimeler arkasında var olan daha derin anlamların ortaya çıkmasına yardımcı olmak için sorular şeklinde standart cevaplar verir.

Duyularla ilgili algılarımızın hepsi (sadece dille ilgili değil) kestirmeleri, tahminleri ve "duyumsal tahminleri içerir (Diğer bir deyişle, genellemeleri, anlam kaymaları ve anlam kaybı ya da dışarıda bırakma). Bugün öğreneceğiniz üzere, Meta Modelin "cevapları" 9. günde görmüş olduğunuz Milton örneklerinin çoğuna hitap eder. Özel olarak Meta Modelin cevapları veya soruları:

Genellemeleri açıklamak

Belirsizlikleri göstermek

Anlam kayıplarını yeniden kazanmak

Anlam kaymalarını düzeltmek

Belirsizlikleri aydınlatmak

Özel anlamları ortaya çıkarmak

Bilinçli "aktif zamana" neden olmak

Dilin "derin yapısını" ortaya çıkarmak.

Şekil 10.1, bu dil ayrılığını basitleştirerek vermiştir. Her zaman, iletişim kurarken, değişik seviyelerdeki anlamları yüzeye çıkarırken (veya görünen kılmak için) genellemeler yaparız, anlam kaymaları ve anlam kaybı da olur.

Anlam kaybı veya sapmasını (kaymasını) kötü bir şey olarak ele almamız gerekmez. Aslında hem yararlı hem de gerekli olan bu süreç, herhangi bir zamanda beynimizde potansiyel olarak var olan bilgilerin büyük çoğunluğuna ulaşabilmemizi mümkün kılar. Doğal olarak o bağlamda doğru görünen şeyi "fark etmek" ve


141

iletişim amacımız için içgüdüsel olarak dili kullanma eğilimindeyizdir. Aslında, sadece iletişimi değil birçok şeyi alışkanlık gereği ve "düşünmeksizin." yaparız.

Elbette, kişisel farklılıklar çok fazladır. Örneğin, konuşkan, çok rahat iletişim kurabilen bir kişi, evinde tek hecelilerle idare eden konuşmaktan hoşlanmayan bir insandan daha çok

Şekil 10.1 Derin Yapı ve Görünen (Yüzeydeki} Yapı

derin GÖRÜNEN (YÜZEYDEKİ) YAPI

Kayıp

Sapma

Genelleme

DERİN YAPI

yapıyı kullanma eğiliminde olacaktır. Fakat hiç durmadan konuşan bir insan bile teorik olarak sadece herhangi bir iletişim için "var olan" küçük bilgi parçalarını kullanır. Bu yüzden herkes genelleme, sapma ve kaybı kullanır ve Meta Model bize bu evrensel filtreleme sürecinde kaybolan anlamları tekrar ortaya çıkarma konusunda yardım eder.

Daha Özel Konulara Başlamak

Dilde Kestirmeler

"Mary kaza geçirdi ve iki hafta boyunca raporlu olacak." gibi bir ifade birçok durumda büyük çoğunlukla, özellikle iş bağlamındaysa "yüzeysel seviyede" kabul edilebilecek olan bir iletişimi şekillendirecektir. Gerçekten, eğer dinleyici, bilgi verenin Mary hakkında sahip olduğu tüm bilgileri alırsa, kısa sürede kendisine fazla yüklendiğini görecektir, tabii eğer kızmadıysa veya sinirlenmediyse.. Örneğin, "Mary 27 yaşında bir kadındır ve iki çocuk annesidir. Onların da isimleri... ve onlar...'da yetiştiler... Onun ayak başparmağı üç haftadır alçıda ve bir gün... " ve... ve... Tipik bir günlük "yüzeysel seviye" iletişiminde mega-baytlar tutacak yedek bilgimiz olur (derin yapı). Fakat (bilinçli olmasa da) ona iletişim amaçlı ihtiyacımız olmayacağını farz ederiz. Bu sebeple ya onu hiç hesaba katmayız ya da birkaç genel kelimeyle birlikte yığarız.

Bununla birlikte, farklı durumlarda, daha fazla bilgiye ihtiyacınız olabilir. Bu, diğer insana açıklamak isteyeceğiniz anlayışa bağlı


142

olacaktır, yani iletişiminizin amacına bağlı olacaktır. Örneğin, Mary olayında, tıbbi bir bakış açısından veya hastalığın faydaları bakış açısından veya ofiste bir iş açısından iletişim kurmak isteyebilirsiniz. Her bir durumda, gerçekleştirmek istediğiniz şeye yani iletişiminizde arzu etmiş olduğunuz sonuca bağlı olarak söylemek istediğiniz şeyi özel bir şekilde anlatmak için dilin derin yapısında var olan detayları ortaya çıkaracaksınız.

Bununla birlikte, bazen iki tarafın da ihtiyaçlarına bakmaksızın "görünen (yüzeydeki) yapıyı" kullanırız. Bu kestirme anlatımlar tekrar genellemeler, kayıplar ve kaymalar (sapmalar) şeklini alır. Bunlar da 9. gündeki Milton Modelinde örneklendirilmiştir.

Bu şartlar altında, çok net bir şekilde gönderilen mesajları bile kolayca yanlış anlayabiliriz. Bu bir şirkette veya organizasyonda olduğu kadar ailede veya sosyal bir durumda da aynı sıklıkla gerçekleşebilir. Sonuçta, karşımızdaki insanı ikna etmek için "bilmeliydi", "dinlemedi" "fark etmek zorundaydı" gibi kestirmelerle de aşırıya kaçarız. Karşımızdaki insanın algı "haritasının" bizi yansıttığını farz ederiz ve bundan dolayı bir şeyleri seslendirme ihtiyadı duymayız ve hemen ardından, karşımızdakinin zihnini okuyamadığımızı ve bizim "haritalarımızın" gerçekten farklı olduğunu anlarız.

Meta Modelin bir dizi soru şekli vardır ve bunlar tüm normal dillerde var olan genelleme, kayıp ve kaymaları (sapmaları) sökmek ve tersine çevirmek için uğraşırlar. Birçok anlam, düşünceden dile, derinden yüzeye doğru seyahat ederken bir yerlerde kaybolma eğilimindedirler. Meta Model soruları bu kaybolan veya şüpheli bilgileri aydınlatabilir ve ortaya çıkarabilir. Geriye kalan dil, "kişinin zihninde olan şeyi" daha yakın bir şekilde yansıtabilecektir ve karşılıklı anlayış ile daha iyi bir iletişime izin verecektir.

Meta Model diline özel olan şeyler, düşünce spektrumunda-ki "aktif zamana" yakın olan uçtaki şeyleri kapsar. Bununla birlikte, Meta Modeli bilinçaltımızdaki kaynaklara erişmek için de kullanabiliriz fakat Milton dilinden farklı bir yol izleriz. Meta Model soruları, derin anlamın bilinçli anlamlara ve amaçlı, rasyonel davranışlara çevrildiği yer olan zihnimizin bilinçaltı seviyesine erişebilir. Sonuçta, anlamak istediğiniz şeylerle ilgili olan özetler için bu model, bilinçaltımızın derinliklerini tarar. İletişiminiz daha çok "aktif zamana" odaklanmaktır ve Meta Model size yardım edecektir.

İki dil yöntemini de ihtiyaçlarınızı karşılamak için kullanın. Bazen, örneğin, bilinçaltıyla ilgili bir işlemde bir durum için kuluçka


143

dönemine ihtiyacınız olabilir. Bu durumda, bilincinizi baypas etmeniz gerekir. 9. günde gördüğünüz "kurnazca belirsizleş-tirilen" Milton örnekleri işe yarayacaktır. Diğer durumlarda uyanık ve mantıklı davranmanız gerekir ve meta model örnekleri bu hali harekete geçirir.

6. ve 7. günlerde bir insanın duyuları ve alt duyuları vasıtasıyla eşyaları içsel olarak algılama şekillerinin onların tüm kimlik ve kişiliklerini yansıttığını görmüştük. Benzer şekilde, her birimizin dili kullanma ve ona tepki verme şekli, kişiliklerimizi eşleştirebileceğimiz ve zihinsel haritalarımızı birleştirebileceğimiz diğer bir alana açılmamızı sağlar. Bir insanın alışkanlığı gereği kullandığı dildeki genellemeleri, kayıp ve kaymaları fark etmeye başladığınız zaman, onların gerçekliğini yani kendilerine has zihinsel dünya haritalarını bilmeniz kolaylaşacaktır. Bundan dolayı bu süreç herhangi bir iletişimde diyalog oluşturabilir ve "zihinlerin biraraya gelmesine" bağlı olarak bu diyalog uzun süreli ilişkiye dönüşebilir. Oldukça basit bir şekilde ifade edersek, karşınızdaki insanın haritasını ne kadar iyi anlarsanız, iletişiminiz o kadar iyi olur.

Eğer sizin iletişim sonuçlarınız hedef hiyerarşinizin bir parçasını oluşturuyorsa, istediğiniz şeyi elde etmeye ve arzu ettiğiniz hayatı yaşamaya başlayacaksınız. Eğer istediğiniz sonuçlar iletişimle ilgili değilse, insanlar vasıtasıyla istediğiniz sonuçları elde edeceğiniz için yine de iletişim yeteneklerine örneğin Meta modele ihtiyacınız olacaktır. Milton Modelde olduğu gibi, kendinizi Meta Model diline alıştırmanız gerekir. Böylece, onları bilincinde olmadığınız yeteneklerinizle kolayca kullanabilirsiniz.

Meta Model Sorular

Her bir Milton Model dil örneği için, "derin" anlamı ortaya çıkaracak bir soru veya yorum öneririz. Bu oldukça adil bir şekilde standartlaştırılan sorularla kastettiğimiz şey Meta Modelin cevaplarıdır. Muhtemelen sürece aşina oldukça siz de başka cevaplar düşüneceksiniz. Kişiye özgü ne kadar çok özel alan ortaya çıkarabilirseniz "derin yapının" anlamını o kadar çok gösterebileceksiniz.

Gerçek Anlamda Sapmalar

Zihin Okuma

"Benden hoşlanmıyorsun."

Senden hoşlanmadığımı nasıl biliyorsun?


144

Kayıp Özne

"Eleştirmek için uygun değil."

Onun uygun olmadığını nasıl biliyorsun?

Kime göre?

Yanlış olduğunu kim söylüyor.

Sebep ve Sonuç

"Beni kızdırıyorsun."

Yaptığım şey seni kızdırmaya nasıl sebep oluyor?"

Karmaşık Eşitlik

"Bana her zaman bağırıyorsun; umurunda bile değilim!" Sana bağırmamı nasıl umurumda olmadığın şeklinde anlıyorsun?

Hiç umurunda olan; sevdiğin birisine bağırmadın mı?

Varsayımlar (sözler)

"Eğer patronum ne kadar çok çalıştığımı bilseydi bunu bana sormazdı."

Onun bilmediğini nasıl biliyorsun? Çok çalıştığını nasıl biliyorsun?

Genellemeler

• Evrensel ölçüler

"O asla beni dinlemez." ; . Asla?

O bunu yapınca ne oluyor?

Gereklilik İfadelerinin Kullanımı

Bakılacak kelimeler: "Should", "Should't" "Must", "Musn't" "have to" "need to", "it's necessary" (o gerekli) (-meli/-malı -ma-malı).

"Bunu bu gece bitirmeliyim."

Eğer bitirmezsen ne olur?

İhtimal ifadelerinin Kullanımı


145

Bakılacak kelimeler: "Can", "can't" "will" "won't" "may" "may not" "possible (mümkün)" "impossible (imkansız)"

(-ebilmek/-ebilir/-ecek)

"Bu sınavı geçemeyeceğim." Sınavı geçmenizi ne engelleyecek? Geçersen ne olacak?

Fiilden Yapılan İsimler

"Bu çevrede iletişim hiç olmadı."

Onunla iletişim kurmayı başaramayan kim?

Hangi konuda iletişim kurmak istiyorsun?

Özel Olmayan Fiiller

"O, beni yaraladı."

Özel olarak seni nasıl yaraladı?

Basit Anlam Kayıpları

"Bıktım."

Kimden? Hangi konuda?

Kastedilen Öznenin Eksik Olması

"Onlar bakmadılar."

Özel olarak bakmayan kim?

Karşılaştırmalı Önlem Kayıpları

Bakılacak kelimeler: "İyi", "daha iyi", "daha fazla", "daha az", "en fazla", "en az", "daha kötü", "en kötü" "O en kötü erkek arkadaştır."

Kiminle karşılaştırıldığında?

Soruları Kullanmak

Meta Modeli öğrenirken herkes yukarıdaki başlıkları pek kolay hatırlayamaz. Aslında, Milton Modelde olduğu gibi bunları hatırlamanız gerekmiyor. Bu model zaten size bu örnekleri tanıyabileceğiniz donanımı veriyor. Daha da önemlisi, kesin anlamlara ulaşmak için doğru soru türlerini sormayı öğrenmektir.


146

Meta Modeli öğrendiğiniz zaman, aşağıda istenenleri yerine getirirseniz sizin için faydalı olacaktır:

^> Bir kişinin söylediklerini dinlemek

^> Onu kendi kendine tekrar etmek

^> "Kaçırdığım bir şey var mı?" diye kendi kendine sormak

Tüm farklı cevaplara veya meydan okumalara aşina olduğunuz zaman birçok olaya birden fazla örneği uygulayabileceğinizi göreceksiniz. Bu yetenek, örnekleri hangi bağlamda kullana-, cağınız bilgisini de içerir. Bu konudaki yetenekleriniz arttığı zaman kendinize daha fazla soru sorabilirsiniz. Mesela:

^ Bu sınırlamaya ne sebep oldu veya oluyor?

^> Onun hangi yönde gitmesi gerekiyor?

^ İtirazımı nereye yönlendirmeliyim?

^ Eğer böyle bir itiraz yaparsam bunun bana getirisi ne olacak?

^ Yararlı başka sorular düşünebilir miyim?

Diğer NLP tekniklerinde olduğu gibi, bunları da belli bir yapı ve tanım çerçevesinde kullanma eğiliminde olacaksınız. Sonra, yeteneğiniz geliştiği zaman, farkında olmadığınız bir yeteneğe sahip olan biri olarak alışkanlık halinde ve yaratıcı bir şekilde hareket edeceksiniz. (Bu da mükemmelliğin özelliklerinden biridir (Bakınız 1. gün-) Bilinçli her müdahale potansiyel olarak farkında olmadığınız yeteneklerinizi geliştirir, böylece onlara güvenmeye başlayacaksınız. Bu anlatılanlara sahip olarak, istediğiniz herhangi bir zamanda, hâlâ bilinçli olarak dil örneklerine dikkat etmek ve istediğiniz sonucu elde etmek için araya girmek arasında bir seçim yapabilirsiniz. Bir iletişimi ve onun sonucunu özünden etkileyebildiğiniz zaman bu seviyedeki bir seçenek özel bir değere sahip olur.

Varsayımlar (Sözler)

9. günde Milton Modelinin bazı örneklerini derinlemesine incelemiştik. Bütün bu yorumlar hâlâ Meta Modelin karşıtı bir anlayışla yorumlanabilir. Bugün varsayımlara daha başka birkaç yorum daha ekleyeceğiz ve bu bilgiler onları belirleme yeteneğinizin gelişmesine yardım edecek.


147

Bir cümleyi veya deyimi anlamlı kılmak için dinleyici varsayımların onun aslında olduğunu farzetmek zorundadır. Aslında, onlar varsayımların gerektirdiği sinir ağını veya zihinsel yapıyı oluştururlar. Zihinsel olarak, önceden farzedilen, varsayılan bir şeyi "gerçek yaparlar". Dil genellikle bir şeylerin davranışlara veya farzedilen olaylara sebep olduğunu varsayar. Bu yüzden, Meta Model yaklaşımını kullanarak varsayımlar tarafından yok edilen anlamları belirleyebilir ve yeniden ortaya çıkarabilirsiniz ve aynı zamanda davranışları da etkileyebilirsiniz.

Dilbilimsel anlam sapmasının bir parçası olmasına rağmen, varsayımların sürekli kullanımı muhtemelen günlük dilin etkililiğini arttırır. 9-gün görmüş olduğumuz gibi, bilinçli olarak kullanıldığında direnci ortadan kaldırabilir ve istenen sonuca daha hızlı ulaşmanıza yardım edebilir. Meta Modelin tersini kullanarak, şimdi varsayımları belirlemeyi öğrenebilirsiniz ve dilde anlam sapmalarına gitmeksizin anlamı ortaya çıkarabilirsiniz.

Varsayımlar farklı kategorilere ayrılabilir ve onlar hakkında düşünmeye başlayabilmeniz için size aşağıda yedi tanesinden bahsedeceğiz. Daha önceden aşina olduğunuz "sebep ve sonuç" gibi bazı dil sınıflandırmalarına dikkat edeceksiniz. Aslında bir varsayım, içine "iyice gömülmüş" çok fazla dil örneğini kapsayabilir. 9-günde gördüğümüz gibi bazı durumlarda "to be" (olmak) fiilinin özellerden arındırma sürecinize yardım ettiğini göreceksiniz.

1.Varlık

Merak ediyorum, acaba o ne kadar eskidir?" Bu cümleyi kabul etmek için "Ben" ve "O'nun var olduğunu farzetmek zorundasınız. Birçok ifadede varlık varsayımı vardır.

2. İhtimal

"Satranç oynamayı ne kadar hızlı öğreneceğinizi merak ediyorum?

Bu ifade sizin satranç oynama yeteneğine sahip olduğunuzu varsayar. Zihin bundan sonra "Ne kadar hızlı?" olacağına yönelir.

3- Sebep-Sonuç (Ardışık Varsayım)

"Eğer yemek yapma konusunda pratik yaparsanız, kısa sürede tecrübeli birisi olursunuz."

Bu ifade bir şeyin diğer bir şeyi takip edeceğini veya diğer bir şeye sebep olacağını varsayar.


148

4. Karmaşık Eşitlik

"Dünyayı dolaş; açık fikirli ol."

Burada bir şeyin diğer bir şey anlamına geldiği veya iki şeyin birbirleriyle eşitlik oluşturdukları varsayılır.

5- Zaman

"Bir daha ki sefere bunu denediğinde, daha kolay gelecektir." Burada farzedilen şey zamanın etkisi ve bir sonraki seferin

olacağıdır. Sonra, zihin burada ihtimal sorusunu atlar ve "daha

kolay" ifadesine hitap eder.

6. Sıra Sayıları

"Domuz eti mönüdeki üçüncü yemekti." Burada birinci ve ikinci yemeklerde olduğu gibi bir sıra bir düzen olduğu farz edilir.

7. "Yoksa"

"Onu hediye paketlemek için mi istiyorsunuz yoksa sadece kendisi olduğu için mi?" Burada öncelikle o şeyi satın almaya karar verdiğiniz varsayılır.

Yüzeyde, Yumuşak, Kibar Kullanımlara Yer Vermek

İnsanlar genellikle, Meta Modelin sorularının fazlasıyla meydan okuyucu göründüğünü ve bunun karşı tarafta savunmalara sebep olabileceğini söylüyorlar. Özellikle rahatlatıcı bir ortamda olmazsa, bu tarz sorular sorarak diyalogumuzu nasıl sürdürebiliriz?

İşin sırrı yukarıda kullandığımız "yüzeyde yumuşak kibar dil" ifadesi altında yatmaktadır. Bunun anlamı sorularınızı öyle bir tarzda yönelteceksiniz ki ne herhangi bir itiraza sebep olacak ne de herhangi bir tartışma ortamı oluşturacak.

Amerikan televizyonundaki Dedektif Columbo bu "yumuşak" tekniğin çok güzel bir örneğidir. O en inceleyici soruları bile çok saf, art niyetsiz ve itiraza sebep olmayacak şekilde sorma hünerine sahip bir kimsedir. Bu tekniği kullanmak için sorularınızın veya konuşma çerçevenizin derinliğini ve ilgisini gizleyecek bir şekle adapte olarak her zaman diyalogunuzu iyi tutabilirsiniz. Eğer elde etmek istediğiniz bilgilere ulaşmak ve daha da önemlisi süreç içerisinde diyalogunuzu en üst düzeye


149

çıkarabilmek için kendinizi olduğunuz gibi görünen, tehdit oluşturmayacak, güvenilir ve hatta biraz toy, tecrübesiz göstermeniz gerekir.

Aşağıda genel olarak kullanılan yumuşak ifadelerin birkaç örneğini göreceksiniz:

"Şunu anlamak istiyorum,.....'dan kastettiğiniz gerçek anlam nedir?"

"Sadece şunu merak ediyorum: X nasıl olur da Y anlamına gelir?

"Bu benim için yeni. Her zaman böyle midir?"

"Sadece bir dakikalığına eğer... durumunda ne olacağını hayal edebilir misiniz?"

Meta Model soruları konusunda yumuşak kullanımlı veya değil biraz pratik yapın ve elde ettiğiniz cevaplar arasındaki farklılığa dikkat edin.

Değişim İçin uygulamalar

Bu NLP dil yetenekleri size değişim için güçlü araçlar sunar. Biraz pratikle onları herhangi bir ortamda güvenle kullanabilirsiniz. Değişim sürecinizin veya "aracılığınızın" farkında olmadığınız zaman insanlar size daha az direnç göstereceklerdir.

Daha önce gördüğümüz gibi, Metal Model dil ve deneyimler arasındaki bağlantıyı tekrar kurar. Aşağıdaki alanlarda onu kullanabilirsiniz:

Bilgi elde etmek

& Anlamı aydınlatmak

(^ Sınırları belirlemek

& Seçenekler oluşturmak

& Daha iyi sonuçlar şekillendirmek

& Diyalog oluşturmak veya kesmek

& Daha iyi ilişkiler oluşturmak

& Problemleri çözmek

& Bir şeyin iç yüzünü kavrama yeteneği kazanmak


150

Bugün ve 8. ve 9. Günlerde kullandığımız örneklerin bazıları daha fazla uygulama önerir. Onları kendi kendinize deneyebilirsiniz ve sonuçları gözlemleyebilirsiniz.

Örneğin, bir kişinin problemini incelemek için Meta Model'i sorularını kullandığınız zaman problemin (öznenin bakış açısından) kendiliğinden çözülecek gibi göründüğünü bulabilirsiniz. Dahası, bir kişi onu bir şeyin iç yüzünü anlama çalışmalarıyla kendi kendine çözebilir. Aslında onlar yeni sinir ağları oluştururlar ve bunlar sizin itekleyici sorularınızla ateşlenir. Bu da yeni anlamlar sağlar. İnsanlar etraflarını farklı bir perspektiften veya yeni bir ışık altında görürler. Bu yüzden, Meta Modeli bir problem çözme tekniği olarak da uyarlayabilirsiniz. Kolay bir şekilde soruları "problem ifadelere" uygulayın veya onların iyi oluşturulup oluşturulmadıkları konusunda bir test olarak 2. gün oluşturmuş olduğunuz hedefler üzerinde bu cevapları uygulayabilirsiniz. Bu modeli başkalarıyla veya kendi kendinize kullanabilirsiniz.

Günün Sözü

Başarısızlık yoktur, söz konusu olan geri bildirimdir.

İnsanlar genellikle dil modellerini öğrenmek ve onları kullanma yeteneklerini geliştirmek için belli bir zaman harcarlar. Eğer bu yeteneklere hemen ulaşamamışlarsa ve hafızaları birazcık başarısız olmuşsa bunu hemen bir "başarısızlık" olarak ele alırlar. Aslında "bir şeyin tam istenilen şekilde olmaması" da öğrenme sürecinin bir parçasını oluşturur (özellikle yeni öğrendiğimiz yetenekleri alışkanlık derecesinde kendimize mal etmek istiyorsak). Bunun için, bugünün sözünü bunun gibi şüphe durumlarında kullanın. Yaptığınız şey istediğiniz kadar etkili olmamışsa da en azından faydalı bir geribildirim bilgisi kazanacaksınız.

Bu prensip sadece iletişim konusunda değil evrensel olarak her şeye uygulanır. Eğer davranışlarınızı değiştirirseniz bu sebeple farklı bir sonuç elde edersiniz ve istenen şekilde bir sonuç elde ettiğiniz zaman başlangıçta size başarısızlık gibi görünen şeyin tüm anlamı değişir. Bu, başarı sürecinin önemli bir parçasını oluşturur. Bu söz, 2. günde görmüş olduğunuz Dört Aşamalı Başarı Modelini destekler.

1. Ne istediğinize karar verin.

2. Bazı şeyler yapın.


151

3. Ne olduğuna dikkat edin.

4. İstediğiniz sonucu elde edene kadar yaptığınız şeyleri değiştirin.

Bu model, belki ilk denemenizde istediğiniz sonucu elde edemeyeceğinizi fakat "başarısızlığı" faydalı bir "geribildirim" olarak görebilirseniz, bunun size nihai hedefinize ulaşmak için yardım edeceğini vurgular. Meta Model, birçok geribildirim üretme avantajına sahiptir.


Onları başaramadığınız için o anda ve şimdi kendinizi nasıl hissettiğinize göre geçmişte olan olayların bir listesini yapın. Bu deneyimlerinizden neler öğrendiğinizi ve bunların şu andaki hedeflerinizi gerçekleştirme konusunda size nasıl yardımcı olabildiklerini düşünün.

Kolaylıkla belirleyeceğinizi düşündüğünüz bazı Meta Model örneklerini seçin ve gün boyunca onlara dikkat etmeye başlayın. Milton örneklerinde olduğu gibi, öncelikle etiketleri hatırlamaya çalışmayın.

• Örnekleri belirlemeye başlar başlamaz, yukarıdaki örnekleri kullanarak fakat onları bağlamına uyarlayarak zihninizde bir cevap oluşturun. Bu aşamada hiçbir şeyi sesli söylemeyin. Olgunlaşmamış ve çok hararetli Meta Model sorgulamasıyla ilişkiniz bitebilir. Öncelikle örneklerin ve cevapların bilgisini oluşturun. Böylece kendinize güveniniz artacaktır.

• Çözmeniz gereken herhangi bir problem veya olay düşünün. Onu Tdit "problem ifadesi olarak" basit bir dille yazın. Şimdi bulunduğunuz yere adapte ederek ve uygun olmayanları atlayarak Meta Model sorularını uygulayın. Sizi gerçek hayattaki problemleriyle karşı karşıya bırakan birisine cevaplar verdiğinizi hayal edin. Problemin nasıl daha özele indiğine ve daha iyi tanımlandığına dikkat edin. Problemi zihninizden çıkardığınız zaman, belki de biraz kuluçka döneminden sonra olayın iç yüzünü kavramaya hazır hale gelirsiniz.

11. GÜN

Bir Varmış Bir Yokmuş


• Basit ve Karmaşık Mecazlar


152

• Bir İletişim Aracı Olarak Mecaz

• Mecazi İkazlar

• Karmaşık Bir Mecaz Meydana Getirmek

Bir mecaz farklı bir şey kasteder ya da diğer bir manaya işaret eder. Genellikle bir şeyi daha az bilinen veya aşina olduğumuz başka bir şey vasıtasıyla anlamanıza yardım eder. Örneğin, "Sheila yine bir çam devirdi." Sözü bize Sheila hakkında bir şeyler anlatır. "Bebek bir resim kadar güzel." sözü de bize bebek hakkında bir şeyler söyler. İçinde bulunduğumuz şartlara göre okullarda öğrendiğimiz gramerleri unutacağız ve tebessümlerle mecazları üstüste kullanmaktan kaçınmayacağız. Sheila ve bebeği daha iyi tanıyoruz çünkü çam devirmek veya resim hakkında bir şeyler biliyoruz. Mecaz aynı zamanda duruma veya davranışa farklı bir bakış açısından bakabilmeyi de sağlar. Bugün mecaz ve onun iletişimdeki güçlü rolü hakkında bir şeyler öğreneceğiz.

Basit ve Karmaşık Mecazlar

NLP'de "mecaz" kelimesi, gülümsemeyi, benzerliği, alegoriyi, şakaları ve hikâyeleri içine alır. Bu araçlardan herhangi birini daha iyi bir iletişim için kullanabileceğiniz gibi problem çözmek, fırsatları saptamak ve diğer faydalı sonuçlar için de kullanabilirsiniz.

"Sheila yine bir çam devirdi." aynen "Ders bir maratondu." ve "Öğretmen bir rüya." gibi basit bir mecazdır. Bu şekilde birçok kelimeden tasarruf yapabiliriz ve daha çarpıcı ve daha fazla akılda kalabilecek olan bir yorum yapabiliriz. İyi yapılmış bir mecaz bile, zihindeki resmin bir şeyi hatırlatıp hatırlamamasıyla bağlantılı olarak birisini motive edebilir veya etmeyebilir. Kısacası, mecaz daha etkili bir iletişim sonucu elde etmemize yardım edebilir.

Birçok basit mecaz ve benzetme artık klişeleştiği için bize iletişimlerimizde yardımcı olamaz. "Ak bir sayfa gibi" benzetmesi örneğin bütün kırtasiyenin beyaz olduğu günlere dayanmaktadır. Bunun için çok az bir mecazi gücü vardır ve gençler için de mantıklı bir bağlantısı yoktur. Benzer şekilde, "Bardaktan boşanırcasına yağmur yağması""gibi ifadeler klişelere aşina olan birisi için de kabul edilebilir bir şey olup dilin böyle inceliklerini pek iyi bilmeyen bir kimsede değişik çağrışımlar uyandırmış olabilir. Bu şart ile birlikte, klişeler dilinizi daha canlı ve renkli yaparak iletişiminize mecazi bir zırh ekleyebilir. Kullandığınız dil


153

araçları ne olursa olsun elde etmek istediğiniz sonuca odaklanmaktan vazgeçmeyin.

NLP daha karmaşık mecazlarla, benzerlikler, alegori ve hikâyelerle ilgilenir. Özelde, birçok anlam seviyesinde hikâyeler kullanır. Bunlar çoğunlukla özel bir anlam taşımaz fakat dinleyicinin aksi takdirde ulaşamayacağı kaynaklarının kilidini açar. Zihni uyarır. Bazı durumlarda dinleyen kadar hikâye anlatan (iletişimci) için de bilinmeyen problemleri ortaya çıkarır çünkü onlar bilinçaltına erişmişlerdir. Bir hikâye kolayca zihnimizin dağılmasını ve "pasif zaman" düşüncelerine geçmemizi sağlayabilir. Zamansız eleştiriyi veya rasyonelleştirmeyi uzaklaştırır.

Bir terapi olayında, mecaz trans halindeki bir insanla iletişim kurmaya yardım eder veya transa neden olabilir. Günlük iletişimde mecazlar, ister karmaşık ister basit olsun, itiraza veya savunmaya geçmeye sebep olmaksızın istediği anlamı taşıyabilir. Diğer durumlarda, olağanüstü seviyelerde yaratıcılığı ateşleyebilir ve aksi taktirde kolay kontrol edilemeyen problemleri çözmeye yardım edebilir. (Harry Alder'in kitabı "The Right Brain Manager" (Sağ Beyin Yöneticisi/Kariyer Yayınları) konunun bu yönüne ayrıntılı bir şekilde değinmiştir.)

Mecaz, sağ beyni ve kapsayıcı düşünceyi harekete geçirir. Soyut dil örnekleri veya isim fiillerin tersine, hayali uyandırır ve kolayca görsel veya duyularla ilgili diğer bir imaja dönüşür. Bir tuğlayı görebileceğiniz gibi onu işitebilir veya hissedebilirsiniz de. Fakat bir insanın kişiliğiyle ilgili: "Güvenilir", "itimat edilir" veya buna benzer diğer soyut kavramları kolay kolay hayal edemezsiniz. Mecazlar, zihinsel "haritalarımıza" köprü kurmamıza yardım eder. Hepimizin farklı çağrışımları vardır fakat, eğer duyumsal olarak zengin kelimeleri kullanırsak genel bir anlayış için şansımız daha yüksek olur. Çokça aktarılan bir test vardır: "Onu el arabasına koyar mısınız?" Bu, mecazların dili somut, duyularla ilgili terimler haline getirmesini örneklendirir.

Aynı zamanda mecazın bilinçdışı düşüncelerimizle ve bilincimiz dışında bir problem konusunda "kuluçka" dönemindey-ken olan şeylerle de ilgisi vardır. Bu genellikle bir şeyleri oldukça farklı düşündüğümüz zaman olur. Bilinçaltımız, anlamlı olabilen hayatımızın geniş veri tabanındaki herhangi bir problem veya olayla bağlantılı gibi görünür. Mecazlar ya bir bağ olarak ya da bir yok edici olarak hareket ederler. Bu gizemli düşünme sürecinde "yankılanıyor" gibi görünür. Bilincimize daha derinlerdeki anlamları sunar ve böylece değişiklikler olabilir veya çözümler ortaya çıkabilir.


154

Sadece edebiyatta değil "insan üstünlüğünün" olduğu her alanda mecazın önemini küçümsemeyin. Tarih boyunca en büyük öğreticiler ve hatipler, etkilemek, ilham etmek ve motive etmek için basit hikâyeler kullanmışlardır. Birçok kültürde çocuklar arasında olduğu kadar yetişkinler arasında da sözlü hikâye anlatma geleneği özel bir üne sahiptir. Ve mecaz, dünyanın en büyük keşif ve icatlarının bazılarının ateşleyicisi olmuştur.

Ne kadar acı ki son yıllarda mecaz ve hikâye anlatma sanatını kaybettik. Televizyon, video ve hayatın hızlı akışı, özellikle batı toplumlarında bunların yerini aldı. Bununla birlikte, herhangi birisi mecazi hikâye anlatma sanatını tekrar öğrenebilir. Mecazî, eğlence kadar, daha iyi iletişim, öğrenme ve değişme açısından kullanabileceğimiz bir araçtır. "Bir varmış bir yokmuş" deyimi birçok insanı hemen transa geçirir ve daha objektif bir iletişimin asla yapamayacağı şekilde bilinçaltımızın kapılarını açar.

Bir İletişim Aracı Olarak Mecaz

İletişimde mecazı aşağıdaki alanlarda kullanabilirsiniz:

Basitleştirmek

Kişisellikten kurtarmak

Yaratıcılığı uyandırmak

Aydınlatmak

Eşleştirmek

Kişiselleştirmek

Dikkat çekmek

Direnci kırmak

Canlı hatıralar oluşturmak

İçebakış ve derin kavrayış

Problemleri belirlemek

Duyguları ortaya çıkarmak

--

Basitleştirmek


155

Daha önce de gördüğümüz gibi mecazda tek bir kelime, birçok anlam ifade edebilir. İletişimi hem daha randımanlı (kelimeler ve diğer girdiler bakımından ekonomik) hem de daha etkili yapabilirsiniz (neden olduğu iletişim sonucu açısından). Özelde, mecaz karşısındaki insanın zaten aşina olduğu kavramları kullanarak anlamı basitleştirebilirler. Aynı zamanda birbirinden oldukça uzak zihinsel "haritalar" arasında köprü görevi yaparak oldukça karmaşık konuları bile daha basit ve daha etkili bir şekilde anlatmanıza yardım eder.

Sanatçılar ve yazarlar kadar, bilim adamları ve felsefeciler de düşüncelerini desteklemek için mecazi görüşlere ihtiyaç duyarlar. Önemli olduğu gibi, onlar da genellikle konuşmalarında mecazi figürler ve benzetmeler kullandıkları zaman düşüncelerini karşılarındakine daha iyi iletirler. Çoğunlukla, dünyanın doğasından çekilmiş gibi doğru mecazlar kullanıldığı zaman bir keşifteki veya diğer yaratıcı aktivitelerdeki büyük buluşlar ortaya çıkar. Mecaz, yaratıcılığa sebep olur. Aynı zamanda, yaratıcı insanın görüşlerini diğer insanlara iletebileceği temeli oluşturur. Genellikle zihinde bir anda bir şimşek çakar ve bu da kavrayışı ortaya çıkarır. Böylece, mecazı bir basitleştirme köprüsü olarak kullanabilirsiniz. Bu, zihinsel haritalar arasında oldukça karmaşık ve zengin anlamların karşılıklı değişimini mümkün kılar. Beraberindeki tüm faydalarla birlikte, sonuçta daha iyi bir iletişim sağlar.

Kişisellikten Kurtarmak

Mecazı, herhangi bir iletişimde bir sorunu kişisellikten kurtarmak için de kullanabilirsiniz. Bazen bir şeyi doğrudan iletmek karşı tarafın savunmaya geçmesine veya utanmasına sebep olabilir. Veya ani bir itirazla karşılaşılabilinir. Karşınızdaki insan hikâyeden doğru mesajı kolaylıkla çıkarabilmesine rağmen bir şeyleri biraz dolaylı yoldan iletebileceğiniz orta halli bir hikâye seçin.

Bu sebeple "Geçen gün birisini duydum..." gibi bir ifade ile bir şeyi birine oldukça ince bir şekilde anlatabilirsiniz ve bu hikâye kişinin davranışları veya durumu üzerinde etkili olabilir. Hatta o kişi hikâyeyi onlara yönelttiğinizi bilse bile, önemsiz bir hikâye veya bir anlatıdaki üçüncü kişi olarak savunmaya geçmeyecektir. "Eğer şapka başlarına olsa onu takacaklar."

Mecaz, sizin kişisel olarak problemin dışında kalmanızı sağlar. Böylece onların içgüdüsel savunma mekanizmalarını harekete geçirmediğiniz için istediğiniz sonucu daha kolay elde edeçeksiniz. Tüm bunlardan sonra, niçin herhangi bir hikâyedeki herhangi birisi için üzülsünler veya size kızsınlar? Bir kere farklı


156

bir düşünme şekli oluşturduğunuz zaman, muhtemelen bazı değişiklikler yapmayı başaracaksınız.

Yaratıcılığı Uyandırmak

Mecaz, sağ beyin işlemleriyle ilgilenme eğilimindedir. Bilinçaltına ulaşabilir ve böylece kişinin içindeki yaratıcı kaynakları, problemleri belirlemek ve çözmek için kullanabilir. Hatta bir çözüme girişmeksizin bir kişinin daha derin anlamları kavramasına ve bunun değişiklik getirmesine yardım edebilirsiniz. Onların durumlarıyla ilgili olan bir mecaz kendi işini yapacaktır. Bazen mecazlar bir fikir tohumunu kolayca filizlendirebilirler. Bazen çiçek açmak için var olan potansiyel düşünceye yardım edebilirler. Bazen de bir düşünceyi bir icat haline dönüştürebilecek bir kavrayışın kilidini açabilirler.

Mecazlar, olağanüstü yaratıcılık durumlarında anahtar konumunu üstlenirler. Einstein, izafet teorisini tasarladığı zaman güneş ışını mecazını kullandı. Dahası (sadece küçük bir çocuk gibi) hikâyede yerini aldı ve ışık hızıyla kozmik alemde bisiklet kullanmaya gitti. Mecaza daldı. Bütün duyularını kullanarak mecazla ilgili olma yeteneği onu yaratıcılığın güçlü bir aracı haline getirdi.

Aydınlatmak

Kullandığımız mecazlar kendimiz ve başkaları hakkında bize çok fazla şey anlatır. Bazı insanlar, örneğin çok fazla askeri terim kullanır: "Ateş hattında", "zafer", "yenilgi" "alay", "vurmak", "hedef", "cephane" vb. Bu bize onların dünya haritaları ve muhtemel değer ve inançları hakkında çok şey söyler. Aynı zamanda deneyimleri eşleştirerek diyalog oluşturma fırsatı verir (4. ve 5. günlerde öğrenmiştik.) Bazen bir kişinin tutum ve davranışları negatif duygular uyandırabilir. Fakat onların mecazi dünyası (ordu, spor, bahçıvanlık vs.) vasıtasıyla bu mantıklı görünmeye başlar.

Diğer durumlarda mecazlar, örneğin "galibiyet" duygusu, "kader" fikri veya "güç", "işbirliği", "hürriyet" veya "öncü ruh" gibi değerleri gösterebilir. Kullandığımız mecazlar bize, duyularla ilgili kullandığımız yüklemler nasıl duyumsal tercihlerimizi gösteriyorsa aynı şekilde kendimiz hakkında birçok şey anlatır (6. güne bakınız). İlgili olduğunuz mecazları ve çok sık görüştüğünüz insanları belirlemeye başlayın. Bundan elde ettiğiniz yeni anlayış şüphesiz size diyalog kurmanızda ve daha iyi ilişkiler geliştirmenizde yardım edecektir.


157

Kesin bir düşünce tarzını ve insanların kullandığı kavramları paylaşamayabiliriz. Fakat onların mecaz türlerini benimseyerek birisiyle elbette bağlantı kurabiliriz. Bunu istediğimiz iletişim sonucuna ulaşmak amacıyla ve devam eden ilişkiyi beklemek için yapmamız mantıklı olur.

Eşleştirmek

Mecaz kullanımı, iletişimde muhtemel diğer bir "benzerlik" alanını ve karşımızdaki insanın değer ve ilgilerini eşleştirmek için diğer bir fırsatı sunar. Zihinsel haritalar arasında köprü olur. Örneğin orduyla ilgili zafer, yenilgi tarzı mecazlar kullanabilirsiniz fakat hikâyeyi zafer-zafer şeklinde bir sonuçla bitirirsiniz. Böylece ordu mensubu bir insanı zafer-zafer mantığı etrafına çekebilirsiniz ve onun getireceği stratejideki değişim türü içine alabilirsiniz. Önce mecaz vasıtasıyla onun deneyimlerini örnek alırsınız sonra onlara diğer bir seçeneğe doğru rehberlik yaparsınız.

Biz değerlerimizi mecazlar vasıtasıyla gösteririz. Bir insanın önem verdiği değerleri eşleştirmek diyalog kurmanıza yardım edebilir. Mecazlar içinizdeki dünyaya ulaşan doğru bir yoldur. Bir insanın hikâye dünyasına o insanın hikâye dilini kullanarak katılabilirsiniz.

Kişiselleştirmek

Daha önce, bir iletişimi bazen kişisellikten kurtarmamız gerektiğini söylemiştik. Bununla birlikte eğer konunuz organizasyon olunca, tam tersini yapmak isteyebilirsiniz. Bir organizasyon kişisellikten uzak görünebilir. Bu yüzden, kanuni bir varlıktan ziyade insan nitelikleriyle iletişim kurmak isteyebilirsiniz. Şirket seviyesinde, mecazlar genellikle organizasyonun misyonunu ve kültürünü yansıtır ve de destekler. İşyerinde kullanılan baskın mecazlara dayanan ortak bir dil gelişir.

Örneğin, "Şirketimizin ne olduğunu varsayalım?" şeklinde bir soru sorabilirsiniz: Bir araba mı? Bir giysi markası mı? Bir hayvan mı? Bir sinema yıldızı mı? Bir ağaç mı? Yaşanacak bir yer mi? Gidilecek bir tatil yeri mi? Bir çeşit yiyecek mi?

Yaşamak için kendinize küçük bir kulübeyi veya görkemli bir şatoyu seçebilirsiniz. Ağaç denince sizin aklınıza bir çam ağacı, bir salkım söğüt veya görkemli, yaşlı bir meşe gelebilir. Kendi benzetmelerinizi oluşturmaya çalışın. Bu imajlar bazen bir şirkete kelimelerin yapamayacağı bir şekilde kişilik verebilir. Aklınıza birçok örnek gelebilir. Örneğin, bunları istediğiniz gibi tabiattan, insan yapımı sanat eserlerinden, gerçek veya kurgusal karakterlerden seçebilirsiniz.


158

Ortak bir egzersiz olarak, bu metot, yöneticiler ve personel arasındaki algılama tutarlılığını ve eğer mümkünse şirket çalışanları, müşteriler ve rakipler arasındaki algılama tutarlılığını test eder. Uygun mecazları belirleyerek ve aksi taktirde ruhsuz kalacak bir organizasyona kişilik vererek, pazardaki pozisyonunuz üzerinde çalışmaya başlayabilirsiniz (veya müşterinin algılaması ve onu desteklemek için ihtiyacınız olacak olan özellikler üzerinde).

Daha sonra "Ortak Karizma" da (Paul Temporal ve Harry Adler, Piatkus) ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış olan sizin anlaşılmış olan ortak kişiliğinizi değiştirmek isteyebilirsiniz. Bazı şirketler mecazları, misyon ifadelerini oluşturmak için kullanmıştır. Aşağıdaki tarzda tanımlar ortaya çıkabilir.

A. Eski değerleri ve aile yaşantısını tercih eden arkadaş canlısı ve güvenilir bir inanç.

B. Özgürlüğü ve eğlenceyi seven çağdaş ve hırslı bir gençj

C. Sanat bilgileriyle gurur duyan, önsezili, hayalci, yenilikç: ve entelektüel bir kimse.

Böyle bir "ortak kişilik" istenen özellikleri ve davranışları, "mükemmel", "harika", "güvenilir", "sorumlu" gibi soyut kelimelerden daha gerçekçi bir şekilde çağrıştırılacaktır. Bir şirket insanları vasıtasıyla politikalarını belli bir sıraya koyabilir ve kültürünü daha anlaşılabilir, ölçülebilir ve etkili bir yolla besleyebilir.

Eğer bir ticaret, müşterilerini çekebilecek bir mecazla uygun bir şekilde hareket edebilirse, mecaz kendi özel adına sahip olabilir. Şirketin kendi misyonunu, stratejisini ve reklamını koordi-ne etmesini ve onlara odaklanmasını sağlar. Bu, halkın hayallerini zaptetmeyi başaramayan gri imajlı, kişiliksiz çok büyük şirketlerin tam tersidir. Bu yüzden daha kişisel bir iletişim için mecazın kullanımını iş alanlarına ve organizasyonlara kadar genişletebiliriz.

Bazen özellikle bir meseleyi kişiselleştirmek istersiniz. Bir kişi, onların problemi çok net olarak anlayabildiğini fakat onun içindeki parçaları görmeyi başaramadığını ve belki de bu sebeple bunun olduğunu söyleyebilir. Bu durumda, birisinin mecazı veya benzetmeyi kişisel olarak uygulamasını isteyeceksiniz. Burada hüner, hikâyenin sonunda problemin tüm parçalarını yansıtabilecek olan mecaz ile ilgili kişiye ulaşabilmeyi istemektedir.


159

Mecazın seçimi ve kullanımı iletişimin doğasına bağlı olacaktır. Yani birebir bir görüşme, bir grubun karşısında konuşma, bir başkanın yorumu veya daha resmi, konferans tipinde bir konuşma olup olmadığına göre, herhangi bir seviyede, sizde doğal olarak var olan basit mecazları kullanabilirsiniz. Bunları her zaman kullanırız. Aşağıdaki örneklerden de bunu kolayca görebileceksiniz:

Kök salmak/dallanıp budaklanmak/yeni bir sayfa açmak/pisliğe batmak/kolay bir iş/temel atmak/çetin bir tır-manış/başaşağı gitmek/o bir yıldızdır/o kurnaz bir yaşlı tilkidir/şamar oğlanı/ne ekersen onu biçersin/köprünün altından ne sular aktı/eli kolu bağlı/çığır açmak/vitesi değiştirmek/yedek lastik/gözden düşmek/adı kötüye çıkmak/gümüş çizgiler/gerçek çıkarının nerede olduğunu bilmek/çorbada tuzu olmak/kendin pişir kendin ye/kıyma yapmak/kendi düşen ağlamaz/kariyer merdiveni/açık kapı/çıkmaz sokak/kolay yol/frene basmak/sırtını sağlam bir yere dayamak/azarlamak/aspirin gibi olmak/kilit ve anahtar/kafadan kontak olmak/kanını emmek/araları iyi/iddianı destekle/büyüklük taslamak/dizgini çekip durmak/çantada keklik/çalıntı mal/açmak/kapatmak/içini yakmak/içi geçmiş/göz göze/at başı beraber gitmek/el altında bulundurmak/ok yaydan çıkmak/birinin kuyusunu kazmak/başından büyük işe girmek/oturduğun dalı kesmek/kırk tarakta bezi olmak/pireyi deve yapmak/tereciye tere satmak/kabuğuna çekilmek/birini çileden çıkarmak/tozunu almak/nal toplamak/tükürdüğünü yalamak/burnu sürtülmek/içi içini yemek/gölgede bırakmak/ağzından kaçırmak/gözleri dolmak/cebini doldurmak/nabız yoklamak/dişini tırnağına takmak/dili çözülmek/şekerleme yapmak/yürekten gelmek/yağmurdan kaçarken doluya tutulmak/yeşil ışık yakmak/can kulağı ile dinlemek/göz kulak olmak/

Hem resmi hem de resmi olmayan günlük dilde kullanılan bu tarz basit mecazların yanında, karmaşık, hikâye tarzında bir mecaz da bir seminer veya terapi gibi bir konuşmada iyi gider. Meşhur hipnozcu Milton Erickson hikâyeleri olağanüstü etkiler elde etmek için kullandı. Ücreti nasıl ödeyeceğini düşünerek yanından şaşkınlıkla ayrılan bir müşterisi gizemli bir şekilde probleminin çözülmüş olduğunu gördü. Sır, gayet tabii, Erickson'un bilinçaltına hitap etmesindeydi çünkü orada bilinçli sol beynimizin müdahale edemediği birçok basit problem vardır.

İnsanlar küçük yaşlarda mecazlarla kolayca bağlantı kurabilir çünkü bu entelektüel, soyut bir süreçten ziyade duyularla, görmeniz, işitmeniz, hissetmenizle ilgili bir süreç gerektirir. Özellikle bir insan veya bir hayvan gibi birden çok duyusu olan


160

bir mecaz, aksi taktirde oldukça soyut olacak bir görüşü daha kolay hayal edilebilecek veya "resmedilebilecek" bir şeye çevirebilir. Çok-duyulu algılamalar ek bir duygusal etkiye sahip olabilir ve onlar daha iyi hatırlanma eğilimindedirler. "Resmedilebilir" tasvirlerin genellikle hafızanın göze çarpan başarılı bir yerlerinde önemli bir rolü vardır ve iyi seçilmiş mecazlar genellikle en iyi iletişim sonuçlarına varırlar.

Basit bir hikâye farklı seçenekler ve yeni perspektifler oluşturabilirler ve neredeyse dinleyicinin mesajı olmaması kaçınılmazdır. Kullandığınız söz bir mecaz olarak kalır ve böylece kendi kendini tayin eden bir nasihatçi veya problem çözücü konumuna düşmezsiniz. Bundan dolayı, bir şeyler hikâye ettiğinizde aradaki diyalogu kaybetmeniz gerekmez. Aslında, çağrışım ne kadar belirsiz olursa o kadar iyi olur. Bilinçli halinde zihnimiz çoğu zaman oradaki bağlantıyı belirleyemeyecektir. Bir mecazın "mesajı" doğrudan bilinçaltına ulaşır ve bilinçli bir dirençle karşılaşmaksızın etkisini gösterir. Tuhaf bir şekilde ne hikâye anlatıcı ne de hikâye bununla bir itibar kazanmaz. Problemi olan kişi onu kendi kişisel kavrayış gücü olarak sahiplenir.

Dikkat Çekmek

Dinleyicisi ister bir kişi olsun isterse binlerce kişi, mecazlar dikkat çeker. Her nasılsa zihin doğrudan veya duygularla ilgili dilde ifade edilen bir hikâye veya anekdota karşı herhangi bir direnç gösteremez. "Karizmatik", "dinlemesi kolay" ve "eğlenceli" bir konuşmacıyı dinlediğinizde onun mecazları çok fazla kullandığını göreceksiniz. Ya da sıradan bir ders kitabıyla akıcı bir romanı karşılaştırdığınızda romancının okuyucunun dikkatini nasıl topladığını göreceksiniz. Aslında birincisi muhtemelen daha iyi, daha mantığı oturmuş bir dil ve pek çok derin kavramlardan bahsetmiştir. Fakat diğeri, mecazlarla doludur ve duyumsal dil kullanılmıştır. Bu sebeple etkisi daha büyük olmakta ve hafızada uzun süre kalmaktadır. Ve tekrar söylersek, amaç istediğiniz iletişim sonucunu elde etmektir.

Direnci Kırmak

Bir mecazla mücadele edemezsiniz. O ne sizinle tartışır ne de sizi ikna etmeye uğraşır. Bunun için de itirazla veya direnişle karşılaşmaz. Karşısındaki insanın haberi olmaksızın onun direncini kırar. Problem çözerken, problemi bir şekilde tasvir edecek bir hikâye anlatabilirsiniz ve problem sahibi olan kişiden hikâyeyi tamamlamasını isteyebilirsiniz. Hikâye veya sembolizmle ilgili olarak "daha derin bir kavrayış" çoğunlukla olur. Problem


161

sahibinin hayalinde var olan bir cevap sanki hikâye sonunda yüzeye çıkar gibi görünür. Önemli olan, problem sahibinin hem düşünmesi hem de içine doğan herhangi bir kavrayışı sahiplenmesidir ve böylece başarılı bir çözüm için gerekli olan motivasyona sahip olmuş olurlar.

Canlı Hatıralar Oluşturmak

Ne kadar sıklıkla bir konuşmanın, konferansın veya sunumun konusunu bile unuturken yıllar öncesinden bir hikâyeyi veya anekdotu hatırlayabildiğinizi görürsünüz? Mecazlar tüm duyulara geniş bir kullanım alanı verirler, görüntüleri, sesleri ve hisleri hatırlatırlar. Hayata bir haber getirirler. Soyut ve duyularla ilgili olmayan bir dilden oluşan bir konuşma zihinde aynı şekilde kaydedilmez ve çok daha az etkiye sahiptir. Mecazları kullandığınız zaman, dinleyici oluşturmuş olduğunuz zihinsel resimlerin görüntüleriyle ve sesleriyle tanımlamalar yapar. Mesajı kaydederler ve iletişimi hatırlarlar. Buradaki hüner, mecazı seçmek veya yapılandırmak ve onu uygun bir şekilde iletmektir.

İçebakış ve Derin Kavrayış

Mecazları aynı zamanda güçlü bir kişisel gelişim ve terapi aracı olarak da kullanabilirsiniz. "Diyelim ki ben...?" şeklindeki sorular kendi bilinçaltınızla iletişim kurmanıza yardım eder. Bu birçok yolla olabilir, örneğin, mecaz; bir ağaç, bina, araba gibi bir nesneyi ya da varlığı, çok iyi bilinen bir hikâyenin kahramanı, bir hayvanı, bitkiyi veya herhangi bir şeyi içerebilir. Bu süreç tarafından ateşlenen sezgiyle ilgili düşünceler, bilinçdışı istek ve değerlerinizi gösterme eğiliminde olacaktır. Böylece mecaz vasıtasıyla sağ beyninize erişebilirsiniz.

Alternatif olarak tabiat yöntemini de kullanabilirsiniz yani yaprak dökümünü, kış uykusuna yatmayı, güneşin doğuşunu veya batışını ya da daha mekanik bir yöntemle bir tren yolculuğunu veya bir barajın inşasını. Aksi taktirde bir hikâye anlatabilirsiniz ve dinleyici hikâye kahramanıyla kolayca özdeşleşebilir. Hikâyenin bitmesi gerekmez veya gizemli bir şekilde bitebilir.

Bir çözüm bulmanız veya bir cevap vermeniz gerekmez. Güç, mecazın diğer insanlarda uyandırdığı çağrışımın altında yatar.

Benzer şekilde, diğer insanın kullanmış olduğu mecazı, daha önceki ordu örneğimizde olduğu gibi, tek bir kelime dahi olmuş olsa geliştirebilirsiniz özel bir ilgiyi yansıtan bir mecazı adapte ederek de diyalogu geliştirebilirseniz. Zaten belirtmiş olduğumuz gibi, bir mecazı uygulamanız gerekmiyor. Yahut herhangi bir


162

"çözüm" önermeniz de gerekmiyor. Bireyin bilinçaltı onun kendi yorumunu ve uygulamasını yapar, herhangi bir çözümü "sahiplenir" veya gerekli herhangi bir soruyu ortaya atar. Bir kişinin kendi mecazını kullanmak, onların davranışlarını örnek almak gibi bir etki uyandırır (Bakınız, 5. gün). Bu diyalogun inşa edilmesini sağlar ve kolay kolay halledilemiyor gibi görünen sorunları çözmenize yardım eder.^"

Problemleri Belirlemek

Karmaşık bir mecaz, konuşmacı çözüm bulmaya çalışmıyor bile olsa hatta problemin farkında bile olmasa yine de birçok problemi çözebilir. Örneğin, bugün bir iş problemine değinile-bilir, birkaç gün sonra aileyle ilgili bir şeyler konusunda zihinde bir ışık yakabilir veya kişisel bir konuda yardımcı olabilir. Mecaz sizin kendi kaynaklarınızdan çıkıp gelmektedir ve sizin problemlerinize hitap eder. Bu yüzden sizin harekete geçirici, zengin anlayışınızı sınırlamaz. Bundan daha fazlası çoğunlukla olmaz çünkü o mecaz problemi çözmekten ziyade onu belirlememiz konusunda bize yardım eder. Gerçek problemle karşılaştığınız anda, çözüm hemen ardından onu takip eder. Bir gruba hitap ettiğinizde tek bir mecaz kullanmanız buna örnek olarak verilebilir. Farklı anlama şekilleri, insanlar ve onların ilgileri farklı olduğu halde aynı anda bir grubun değişik problemlerini çözebilirler. İletişimcinin yani hikâye anlatıcısının güzel konuşma yeteneğinden ziyade, mecazın yorumu ve kendi kendine uygulanabilirliği "Evet, şu anda problemi görebiliyorum." büyük buluşunu ortaya çıkarır. Örneğin, yazarlar bir zaman bir organizasyonda çalışmışlardı ve aşırı kalabalık yüzünden rahatsız olmuşlardı. Her şey karmakarışık geçmişti ve başarısı sebebiyle sevinmiş bile olsalar ileriye dönük hiçbir planları yoktu. Şirketin bölümleri parçalanmış ve karışmış görülüyordu. Herhangi bir açıklama yapmaksızın Beryl kendisine verilen bir bitkinin hikâyesini anlattı. Saksısı ona küçük gelecek kadar çok büyümüştü ve çok kötü bir şekilde beslenmeye ihtiyacı vardı. Her yeri kaplıyordu ve bulunduğu yerlerde buruş buruş olmaya başlamıştı. O, bitkinin hayatından ve sağlığından emin olmak için ne yapacağını bilmiyordu. Bir gün sonra geri dönen katılımcılara ne yapabileceğini sordu ve hikâye mutlu sonla bitti.

Katılımcılar birçok farklı sonuca ulaşabilirler. Çok basit bir hikâye bilimdışı bir seviyede onları açıkça birbirine bağlayabilir. Katılımcılar tarafından anlatılan hikâyeler, şirketin gelişimi için oldukça yaratıcı bazı önerilere ve içinde bulunulan problemlerin çözümüne sebep olabilir. Daha önceki şirketin hali ile ilgili herhangi bir tartışmaya eşlik eden moral seviyesinin düşüklüğü


163

tamamen ortadan kaldırılmış olur. Dahası, danışmanlardan ziyade şirket yöneticileri bir çare buldukları için ortaya çıkan çözümü de sahiplenirler.

Duyguları Ortaya Çıkarmak

Hisleri, duyguları da içine alan duyulara eriştikleri için mecazlar duyuları ortaya çıkarabilirler. Uygun ve hisli bir şekilde söylenen kısa hikâye mecazi olmayan en iyi bir düzyazı ya da vaazın yapamayacağı şekilde, gözyaşlarına veya kahkahalara sebep olabilir ve duygu motivasyon demektir. Genellikle satın almak, değiştirmek, hareket etmek gibi kararların temelini oluştururlar. Başarılı bir iletişimde üzerinde karara varılan kısım hayali işgal eder ve kafadan ziyade kalbe hoş görünür.

Mecazi İkazlar

İnsanlar, tuğla, ağaç, arslan gibi mecaz olarak kullanabildiğimiz kelimelerin genel anlamlarını kolayca anlayabilirler. Fakat bize özel olan anlamlar çok farklı olabilir. Örneğin yabani bir hayvan bazı insanlar için aşk objesi olarak algılanırken bazı insanlar için de nefret, korku ve bu gibi duyguları sembolize eder.

Eğer "John bir arslandır." demişsek bu John'u düşünme şeklimizin arslanı düşünme şeklimize bağlı olduğunu gösterir. Daha önce de gördüğümüz gibi, mecaz karşımızdaki insanın bilinç dışı kaynaklarından bir şeyleri ustaca çekebilme eğiliminde olacaktır. Fakat sonucun tam olarak sizin istediğiniz şeye, elde etmek istediğiniz sonuca uyması gerekmiyor. Herhangi bir mecazın karşısındaki insan üzerinde nasıl bir çağrışım yapacağı konusunda hiçbir fikriniz yok.

Bununla birlikte, mecaz ile bazen bir yön belirleyebilirsiniz. Yönelinen taraf, dinleyicinin kendine özel yorumu ve yaratıcılığına dayanmaktadır. Bu yüzden, yön vermek için bir mecaz seçtiğinizde ve onu sunduğunuzda, karşınızdaki insan hakkında ne kadar çok bilginiz olursa o kadar iyi olur. Mecaz seçiminiz ne kadar iyi olursa, onların algı haritalarına o kadar uygun olacaktır ve istediğiniz sonuca ulaşmanız da aynı paralelde mümkün olacaktır. Örneğin ikna etmek ve etkilemek konularında.

Mecaz, genellikle bir sonuç verecektir. Olayın tekrar tasarlanmasına veya değişmesine sebep olacaktır. Fakat bu sizin istediğiniz sonuç olmayabilir. İyi bir iletişimci, başkalarının bilinç-dışı zihinsel süreçlerinin keyfi bir sonucunu değil, kendi istediği, arzu ettiği bir sonucu elde eder. Mecazı, maksatlı bir iletişimi


164

yükseltmek için kullandığınız zaman (bilgilendirmek, ikaz etmek, motive etmek vs.) o kişiye ve sorgulanan probleme en iyi şekilde hitap edebilecek olan mecazı seçmeniz gerekir. Bunun için o kişinin duyumsal tercihleri, değerleri gibi düşünme özelliklerinin ve "meta programlarının" bilgisine erişeceksiniz, (bakınız 6. gün.)

Bundan dolayı, hüner mecazın ne çok açık veya relaistik olmasıdır ne de iletmek istediğiniz düşünceyle çok zor bağlantı kurulabilecek bir şey olmasıdır. Öncelikle, ortadaki konuyla, problemle veya anlatmak istediğiniz kavramla ilgili mecazın dolaylı ve yarı çağrışımları da dahil muhtemel çağrışımlarını kontrol edin. Onu basit tutun ve uygun bir şekilde iletin. Hikâyeyi hissedin ve karşınızdaki insanların kafalarında canlandırmalarını istediğiniz şeyleri kendi kafanızda canlandırın. Herhangi bir yetenek gibi bunda da pratik gerekmektedir. Günlük konuşmalarınıza da bilinçli bir şekilde mecazlar seçerek ve kullanarak başlayın. Sonra yavaş yavaş, daha açık seçik ve hayal dünyasına daha yakın bir iletişim alışkanlığı kazanmak için onun kullanım sahasını genişletin. İşe yarayanları daha da geliştirirken işe yaramayanları çıkarın. Onlardan seçim yapabileceğiniz neredeyse sonsuz çeşitlilikte mecaza sahipsiniz. Kendinize ait olanları oluşturmaya başlayın veya popüler mecazları farklı, sürpriz bir bağlamda kullanın.

Bir ikaz: Çok fazla hararetli davranarak bir satışı kaybeden satış elemanı gibi aradaki diyalogtan daha fazla kendi kendinize konuşmayın. Çok fazla detaya girerek (aynen sulu boya resim gibi) iletişiminizi mahvedebilirsiniz. Çok fazla konuşmayın ve teknik doğruluktan ziyade gerçeği algılama konusunda başarılı olmaya çalışın.

Aynı zamanda, mecazlarınızı karşınızdaki kişi veya içinde bulunulan konteksle eşleştirmeyi unutmayın. Akşam yemeğinden sonra yapılan bir konuşmada işe yarayan bir şey özel ve birebir yapılan bir görüşmede işe yaramayabilir. Tamamen yabancı olduğunuz bir insan üzerinde etki uyandıran bir şey çok iyi tanıdığınız bir insanda işe yaramayabilir. Bir sporcuyu etkileyen bir şey bir kitap kurdunu etkilemeyebilir. Bazı insanlara mecazınızla ilgili küçük bir ima yeterken bazen de anlattığınız şeyi bütün çıplaklığıyla ortaya koymanız gerekebilir.

Son olarak, klişelere dikkat edin. Şüphesiz, günlük dile geçmeden önce bir toplantıda "Elim kolum bağlı." gibi mecazi bir ifade kullanmış olan insanlar avantajlarını kaybederler. Bir zamanlar güçlü olmuş olan mecazların basmakalıp versiyonları artık pek fazla bir şey ifade etmiyor ve çok meşhur olan bir mecaz da kişinin bilinçaltındaki çağrışımlar vasıtasıyla kendine ait


165

olacak anlamı yakalamasına yardım etmeyecektir. Bu yüzden, mecazları yaratıcı bir şekilde seç ve kullan. Parlak, canlı ve hatta garip olanlar neredeyse tamamen hayal dünyasını zapt ederler.

Karmaşık Bir Mecaz Meydana Getirmek

Mecazları herkes kullanabildiğinden bu konuda eğitim almanız gerekmiyor. Bununla birlikte, uygun, karmaşık bir mecaz meydana getirebilmek için, size yardımcı olabilecek bazı temel kurallar vardır. Öncelikli olarak durumu düşünmeniz gerekir. Şunların listesini yapın:

^ Unsurlar

Unsurlar arasındaki ilişki

O andaki problem veya durum

Bu durumun duyguları ve diğer etkileri

Bunlar size "hikâyenin konusunu verir." Daha sonra şunların listesini yapın:

Durumu değiştirebilecek veya çözebilecek sebepler ve bazı muhtemel seçenekler

Seçme yöntemleri ve/veya çözümlerin uygulanması

Yoldayken faydalı dersler ve/veya başarıyı destekleyecek yararlı inançlar

Gelecek için iyi sonuçlar ve ihtimaller

Bunlar hedeflenen çözüm ihtimalini sunarlar.

Daha sonra bu faktörleri, aynı probleme paralel olabilecek farklı durumlara aktarın. Bağlantıyı çok açık yapmayın ki bilinçli bir çağrışım oluşturabilsin. Aynı zamanda onu problemden veya konudan çok da uzak tutmayın ki yaratıcı çağrışımların önünü kesmiş olmayın. Mantığınıza dayalı kabiliyetlerinizden ziyade sezgilerinize dayananları kullanın ve değişik fikirler ortaya çıkarmak için yaratıcı zihninize güvenin. Bu, listenizi yaptığınız zaman gerçekleşebilir. Alternatif olarak değişik fikirler aklınıza bir "kuluçka" döneminden sonra gelebilir, yani sabra ihtiyacınız olabilir. Mecazlar, ne mantığa dayalı problem çözme hikmetine uyar ne de onları meydana getirme yöntemiyle bağlantılıdır. Mecazlar seçildiğinde kurallar uygulanamaz.


166

Günün Sözü

Direnç, iletişimci üzerine bir yorumdur ve yetersiz örnek olmanın bir işareti olabilir.

Mesajımız alınmadığında veya umduğumuz şekilde tepki göremediğimizde karşımızdaki insanı sorumlu tutma eğilimindeyizdir. Bugünün sözü (varsayımı) iletişimdeki sorumluluğu iletişimciye yüklemektedir.

Basit bir eşleştirmenin bile diyalog kurmaya ne kadar yardımcı olabildiğini ve daha iyi bir iletişime sebep olduğunu görmüştük. Bir konuşma esnasında, özellikle duygularımız ön plana çıktığında karşımızdaki insanı örnek almayı ve eşleştirme vasıtasıyla diyalogu sürdürmeyi kolayca unutabiliriz. Örnek alma yöntemiyle diyalogu gerçekleştirme ve sürdürme sıkıntısına katlanın. Karşınızdaki insan daha iyi dinleme, daha iyi cevap verme ve daha fazla işbirliği eğiliminde olacaktır. Aksi taktirde, bir tartışmada galip gelmiş olabilirsiniz fakat gerçekleştirmek istediğiniz iletişim sonucunu elde edemezsiniz. Dirençle karşılaştığınız zaman, güçlü bir iddia veya daha yüksek bir mesaj kullanmak yerine, bunu, daha iyi bir iletişim ve daha fazla örnek alma yoluna gitmeniz için bir sinyal olarak değerlendirin.


En son karşılaştığınız problemi düşünün. Sonra, yeteneklerinizi test etmek için onu örneklendirecek doğal bir mecaz düşünün. Karşınızda seçim yapmanız için tüm bir tabiat uzanmaktadır! Eğer yardımcı olacaksa, at, bülbül, ceylan gibi bir sırayla gitmek için alfabeyle çalışın. Şimdi, probleminiz ile mecazınız ve mecazınız ile probleminiz / arasında bağlantılar kurun. Ve düşüncelerinizi rahat bırakın. Bu alıştırmadan sonra probleminiz hakkında neler hissettiğinize dikkat edin ve şimdi bir şeyleri değiştirmek için neler yapabileceğinizi düşünün.

Sizi tarif eden bir mecaz düşünün. Eğer bir şekilde değişmek isterseniz, "yeni" sizi, hangi mecaz tanımlayabilir? Mecazın size gerekli değişiklikleri yapmak konusunda nasıl yardım edebileceğini düşünün.

Günlük konuşmalarınızda mecazlar kullanın. Bir iş arkadaşınızı veya patronunuzu hakkında ikna etmeye çalıştığınız bir şey veya çıkmaza giren kişisel bir ilişkiniz gibi pek iyi iletişim kuramadığınız herhangi bir şey üzerinde bir süre düşünün. Mecazlar bulun ve onları bu konulara uygulayın. Bakış açınızın nasıl değiştiğine ve ilgili insanla bir daha ki sefere görüştüğünüzde kullanabileceğiniz


167

düşüncelere dikkat edin. Elbette, değişim sizinle başlar fakat hemen sonra problem oluştuğunu düşündüğünüz insanları da etkileyecektir, iletişiminize yardım edebilecek olan mecazı, sorunu basitleştirmek veya sizin durumunuza uygulanabilecek benzer mecazları fazlasıyla incelemek gibi çok farklı şekillerde kontrol edebilirsiniz.

12. GÜN

Farklı Bir Bakış Açısı Kazanmak

Bu ünitenin içerdiği konular

• Farklı Algı Pozisyonları

• Alınacak Pozisyon

NLP çoğunlukla farklı perspektifler elde etmek için etrafına farklı şekillerde bakmayı içerir. Bu diğer insanların gerçeklik haritalarını anlamamızı ve kendimizinkini zenginleştirmemizi sağlar. Böylece daha fazla karşılıklı anlayış elde ederiz ve diyalog kurmak ve daha iyi bir iletişim de bunun yan getirileridir.

7.günde "bağlantılı" ve "bağlantısız" kelimeleriyle tanışmıştınız. Bağlantılı deneyimde kendi gözleriniz vasıtasıyla görürsünüz ve olayı gerçekten kendiniz yaşıyormuş gibi hissedersiniz. Bağlantısız deneyimlerdeyse kendinizi dışarıdan bir gözlemci olarak görürsünüz. Bu iki bakış açısı bir şeyi objektif ve subjektif düşünme şekillerimizi gösterir. Bunlar sırasıyla günlük dilde kullandığımız konuşmalarımızı şekillendiren birinci kişi (Ben) ve üçüncü kişi (o, onlar) ile ilgilidir. Ve biz bu farklı bakış açılarını algı pozisyonları olarak adlandırırız.

Farklı Algı Pozisyonları

Her olaya en azından farklı üç şekilde bakabilirsiniz.

Birinci Algı Pozisyonu

Birinci algı pozisyonu veya "bağlantılı bakış açısı" sizin kendi sübjektif bakış açınızı gösterir - "Bu beni nasıl etkiler?" Bu şekilde bir deneyiminizi hatırladığınız zaman kendi gözlerinizle görüyormuş gibi göreceksiniz. Özelde, onunla bağlantılı olan içinizdeki duygular aklınıza gelecek.

Bunu deneyin. Birisiyle ilk tanışmanız, yeni bir işe başlamanız gibi hayatınızdaki önemli bir olayı geriye doğru bakıp düşünün.


168

Hatıralarınızla bağlantılı olan tüm duyularınızı kullanın (Bakınız 6. gün)

Böyle bir deneyimi tanımladığınız zaman, "Hissediyorum", "Benim algılayışıma göre..." gibi uygun birinci şahıs dilini kullanma eğiliminde oluruz. Bu algı pozisyonu kişisel "bilinçliliğe" eşittir. Örneğin, başka bir insan için de "kırmızının" aynı anlama geldiğini biliyor musunuz? Objektif bilim adamları genellikle bu sübjektif duruma güvenmezler. (Bu da insan zihnini anlama ve soyut ilimlerdeki ilerlemenin yavaşlığını bir ölçüde açıklar.) Tersine, bağlantılı birinci algı pozisyonunda da tamamen objektif düşünemeyiz.

İkinci Algı Pozisyonu

İkinci algı pozisyonu, bir iletişimde veya olayda deneyimi karşı taraftan, ilgilenilen taraftan izler. Bu bakış açısından, karşıdaki insanın ne hissettiğini anlamaya başlarsınız. Herhangi bir iletişimde veya karşılıklı yapılan bir şeyde, insanlar etrafı farklı algılarlar. Bunu 1. günün sözü gibi görürüz: "Harita vatan değildir." Kendi kendinize diğer insanın gerçeklik haritasını yansıtarak önemli, yeni bir perspektif elde edebilirsiniz.

Bunu yapmak için, bir başka insanın derisinin içine doğru adım attığınızı ve dünyayı onun yaptığı gibi algıladığınızı hayal edin. "sizi" dinleyin ve cevaba dikkat edin. Bu algı pozisyonu ile empatiyle veya kendinizi başkasının yerine koyarak bağlantı kurabilirsiniz. İkinci pozisyonda bulunma yeteneği size sadece bir insanın neler hissettiğini düşünmekten daha fazla doğru bilgi verecektir.

Bir iletişimde veya bir ilişkide çatışma genellikle konu üzerinde ikinci bir algı pozisyonunu gerektirir. Karşınızdaki insanın bir şeyleri nasıl gördüğünü veya hissettiğini daha iyi anladığınız zaman, sizin kendi hisleriniz muhtemelen değişecek ve bu kişiye karşı değişen davranışınız daha sonra diyalog geliştirmenizi sağlayacak. Böylece onlar da değişecek. Ve aradaki gelişen diyalog onların bakış açısını görmenizi daha da kolaylaştıracak.

Bir algı pozisyonu "düğmesi", daha iyi pozitif bir iletişim sarmalını başlatabilir. Size yanlış veya farklı görünen bir davranış, onu karşınızdaki insanın bakış açısından gördüğünüz zaman yeni bir anlam kazanabilir. Aslında çoğu zaman herbirimiz, iyi bir mantıkla doğru, ince ve normal davrandığımıza inanırız. Samimi bir şekilde ikinci insanın pozisyonunu almanız, kendinizinkinden farklı bakış açılarının geçerliliğini anlamaya başladığınızı gösterir. Aynı zamanda başka bir insanın davranışlarının ve sözlerinin


169

(kendi kendilerinin farkında olmayabilirler) arkasındaki gerçek amacı da anlamaya başlayabilirsiniz. Bu istediğiniz sonuca sizi onlar vasıtasıyla götürecek olan doğru iletişimin anahtarını verebilir.

Elbette, diğer bir insanın sübjektif bilinçliliğini tam olarak asla anlayamayız. NLP, ruhsal (psişik) hediyeler sunmaz. Fakat sizi, onlarla aynı fikirde olup olmadığınızı anlamanız için; diğer insanlar olayları nasıl görüyorlarsa öyle görmeniz için uzun bir yolculuğa çıkarabilir. Farklı algı pozisyonlarında olmak, herkesin pratikle geliştirebileceği hayali "miş gibi" yeteneğini gerektirir. Hatta çok küçük çocuklar bile zengin hayal dünyalarını acı çeken arkadaşlarının duygularını anlayabilmek için kullanabilirler. Birçoğumuz için, ikinci algı pozisyonunda bulunma yeteneği, zihinsel göz kırpmaları ve öğrenilmeyen uzun süreli düşünme örneklerini ortadan kaldırmayı gerektirebilir. Fakat pratikte hepimiz, gizli kalmış doğal empati (başkalarının duygularını anlama) yeteneklerimizi canlandırabiliriz.

Üçüncü ve N. Algı Pozisyonları

Bir deneyimi izlemek için üçüncü algı pozisyonunu kullandığınız zaman tamamen dışarıda üçüncü bir kişi gibi hareket edersiniz ve iletişime doğrudan katılan bir kişi gibi olamazsınız. Tamamıyla özgür, objektif ve klasik birisi olursunuz. Hiçbir çıkar gözetmeyen bilimsel bakış açısına sahip olun ve tarafsız bir gözlemci rolünü üstlenin. Kendinizi aksiyondan ve kilit insan olmaktan uzak tutun. Geriye yaslanın ve gözlemleyin.

Bu pozisyon, iletişimdeki iki taraftan daha farklı herhangi bir perspektifi temsil edebilir. Örneğin, bir danışmanın, ebeveynin, rastgele bir gözlemcinin, okul öğretmeninin ve N. dereceye kadar herkesin bakış açısını benimseyebilirsiniz. Kendi kendinize şunu sorun.- "Filan kişi olmak nasıl bir şey olur?" Bu şekilde, sonsuz bakış açısı kazanabilirsiniz.

Alınacak Pozisyon

Her pozisyonun kendine göre bir önemi vardır. Diğerlerinden sadece biraz farklıdır ve farklı bağlamlarda ve durumlarda farklı anlamlara gelir. Bununla birlikte bakış açıları herhangi bir deneyimde kapsamlı bir algılayış sunacaktır.

Fakat algılama pozisyonları olarak tanımlanmalarına rağmen pratikte, sorun hakkında "düşünmekten" başka bir şey yapmayarak bilinçsizce birinden diğerine geçer dururuz. Daha önce de söylendiği gibi bazı insanların sadece bir şekilde


170

düşünme yetenekleri veya tercihleri olacaktır. Etrafını tarafsız, objektif, kişisellikten uzak, soyut bir şekilde görmeye eğilimli bir kişi evde kendini üçüncü algılama pozisyonunda hissedecektir. Karşısındaki insanla kolaylıkla empati kurabilen ve "onlar için hissedebilen" bir kişi doğal olarak ikinci-kişi pozisyonunda olacaktır. İçgüdüsel olarak sadece kendi deneyimleri üzerinde duran bir kişi birinci algı pozisyonundandır. Bu üç bakış açısını da geliştirmek için yeteneklerinizi genişletebilirsiniz, bunları kullanan diğer insanlarla eşleştirme yapabilirsiniz ve böylece daha iyi bir diyalog kurabilirsiniz. Deneyimli pazarlamacılar, bürokratlar ve danışmanlar pozisyonlardan her birini işlerinde kolayca kullanabilirler.

İletişimdeki faydaları kadar bu farklı algı pozisyonlarını benimsemek, zor problemlerde zihninizin yaratıcı düşünceler oluşturmasını ve çözümler üretmesini mümkün kılar. Bu şekilde düşünerek yeni beyin ağları açarız. Aşina olmadığımız şeyler veya "farklılıklar" beynimizde özel bir ilgi uyanmasına sebep olur. Alışık olmadığımız algı pozisyonlarını benimsediğimiz zaman bizde aniden kavrayışlar ve sezgiler ortaya çıkar. Böylece, kârımız sadece iletişimde uyguladıklarımız olmaz aynı zamanda düşünme kabiliyetimiz her açıdan gelişir.

Algı pozisyonları, Joh Grinder ve Judith De Lozier tarafından geliştirilen ve kitapları "Turtles All the Way Down" da bahsedilen "üçlü tanım" adlı yaklaşımın bir parçasını oluştururlar. Gerçekten, bu üç pozisyon arasında rahatça gidip gelerek hem kendi zihinsel haritalarımızı hem de başkalarınınkini daha iyi anlayabiliriz. Algıdaki zengin farklılıkları tadabiliriz. Farklı algı pozisyonlarıyla pratik yapın. Bu yetenek sizin hem kendinizde hem de başkalarında değişikliğe sebep olmanız için gerekli olan diyalogu geliştirmenize yardım edecektir.

Günün Sözü

Öğrenmek yaşayan, canlı bir kavramdır; öğrenmemizlik yapamayız.

Her ebeveyn okul öncesinde çocuklarının ne kadar hızlı öğrendiğini bilir. Hayat büyük bir macera gibidir. Maalesef çocuk ilk olarak öğrenme ile okulda tanışır (ve onun ne kadar güç bir şey olduğu ima edilir.) Doğru öğrenme oranı muhtemelen çok düşüktür. Öğrenmeyi sınıfla sınırlandıramayız. O, basitçe insanlar olarak bizim hayatımızı sürdürme ve isteklerimizi gerçekleştirme şeklimiz olarak tanımlanabilir.


171

Her zaman "hedefi" şaşırırız, başka bir şey deneriz ve sonunda istediğimiz şeyi elde ederiz (en küçük bir çocuk bile bunu çok iyi yapabilir), yani öğreniriz. Bizi sürekli bombardıman altında tutan tüm duyumsal uyarıcıları anlamlı kılmak şartıyla, öğrenme modunda kalabiliriz. Her zaman bu oldukça geniş olan bilinçdışı süreci, öğrenmek ile bağlantılandırmalıyız. Bununla birlikte, sistem bir şekilde mükemmel olarak işler; öğrenmemez-lik yapamayız.


İdare etmek konusunda zorluk çektiğiniz birisini düşünün ve ikinci pozisyonu almayı deneyin. Onların yaptığı gibi görün, işitin ve hissedin. Davranışlarınız kadar tutumunuzun da bu insana karşı nasıl değiştiğine dikkat edin.

Sizde fazlasıyla negatif duygular uyandıran bir şeyi düşünün ve üçüncü algılama pozisyonunu almayı deneyin. Eğer isterseniz akıllı bir danışman, büyük baba, beş yaşında bir çocuk, saygı değer bir kılavuz gibi farklı bir gözlemci kılığına girebilirsiniz. Şimdi konunun nasıl sizi daha az rahatsız ettiğine, ondan oldukça uzaklaşmış göründüğünüze ve önünüzde açılan yeni pencerelerin ne kadar ilginç olduğuna dikkat edin. Gelecekte katılacağınız gerçek bir röportaj veya birebir görüşme düşünün. Öyle bir olay seçin ki sonuç elde etmek istemenize rağmen bazı sıkıntı ve endişeleriniz olsun. Bunu destekleyici basit sandalyeler ve masa bulun. Gerçekten yüz yüze bir görüşmedeymiş gibi sandalyenize oturun ve ne söyleyeceğinizi zihninizden sessizce tekrarlayın. (Birinci pozisyon). Sonra karşınızdaki insanın sandalyesine doğru hareket edin ve onun ne istediğini sorarken kendi kendinizi dinleyin (ikinci pozisyon). Kendi sandalyenize geri dönün, karşınızdaki insanın cevabını tekrarlayın ve daha pozitif bir cevaba ulaşmak için neyi değiştirmeniz gerekebileceğini düşünün.

Şimdi odanın diğer tarafına geçin ve bir "yönetmen" rolünü üstlenin (üçüncü pozisyon). Zihninizde sahneye doğru yönelin ve bir yönetmen olarak toplantıdan veya röportajdan istediğiniz sonuçları elde etmek ve onu geliştirmek için yapılması gereken şeyleri değerlendirin. Bu daha objektif pozisyondan tamamen farklı anlayışlara ulaşabilirsiniz ve buna göre planınızı değiştirebilirsiniz. Algı pozisyonlarında bu şekilde hareket etmemelisiniz fakat bu yeteneği kazanmak size yardımcı olabilir.

Başarısız olduğunuzu düşündüğünüz ve onu tamamen hafızanızdan silmek istediğiniz geçmişinizdeki bir deneyiminizi düşünün. Deneyimin faydalı olduğu veya gelecekte faydalı


172

olacağının kanıtlandığı üç yolu düşünün. Acı verici bir olay veya durumda bulunmaktan ne öğrenilebildiğinize dikkat edin. Yaratıcılığınızı kullanın. Çok eski hatıralarınızdan bile ileride bir şeyler öğrenmeyi veya fayda görmeyi ümit etmeye başlayın. Benimsediğiniz algı pozisyonlarının ne olduğuna dikkat edin.

Bu algı pozisyonlarını ne çeşit yazılı materyalin örneklendirebileceğini düşünün. Ne çeşit bir yazıyı daha iyi anlarsınız? Sizi ne daha fazla etkiler? Bu algı pozisyonlarını yazılı veya sözlü iletişime nasıl dahil edebilirsiniz?

13. GÜN

Uysallaşan Zaman


• Kodlama Zamanı

• Zaman ve Farklı Kültürler

• Belli Bir Zaman ve Tam Zaman

• Zaman Çizgisini Belirleme Şekli

Bir dizi NLP yazarı ve eğitimcisi, zamanla deneyimlerimizi kaydetme ve depolama şeklimizi tarif etmek için "zaman çizgisi" kavramını kullandılar. Davranışlarımız ve kendimizi tanımlama şeklimiz geçmişteki deneyimlerimize; yani hatıra koleksiyonumuza dayanır. Bu zaman-mekan deneyimleri bizi dünyada eşsiz kılar. Bilinçlilik ve kişilik olarak adlandırdığımız şeyleri bize verir. Deneyimlerimiz tabii ki zaman içerisinde gerçekleşir ve son hatıralarımız kadar yaşlıyızdır. Aynı zamanda bazen de geleceğe bakarız. Böylece bir insanın zaman çizgisi deneyimlerin bu kendine has kronolojisini gösterir. Beynin depoladığı -geçmiş, şimdi ve gelecek- hafıza kodumuzu oluşturur.

Kodlama Zamanı

Hafızanın nörolojisi hakkında çok az şey biliyoruz. Fakat böyle bir zaman çizgisi süreci ya da hayat tecrübelerinin kronolojik bir dizisi anlamlı olur. Örneğin bir şekilde bir şeyin beş dakika önce mi, beş yıl önce mi olup olmadığını bilmemiz lâzım. Ya da, bu örneğe göre söylersek, geleceğimiz için hayal ettiğimiz bir şeyin henüz gerçekleşmediğini bilmeliyiz. Hepsinden sonra, geçmişi de düşünsek geleceği de düşünsek aynı tarzda duyumsal girdileri (görme, işitme, dokunma) kullanırız.


173

Görme, işitme ve his, kendi içlerinde zaman kodu içermiyor gibi görünür. Örneğin, bazı durumlarda çok uzak hatıralarımızı sanki dün olmuşlar kadar canlı hatırlarız. Tam tersine, bazen de kısa süre önce olmuş bir şeyi, uzun süre önce olmuş gibi hatırlamakta güçlük çekeriz. Kodlama alt duyu seviyesinde gerçekleşiyor gibi görünür (Bakınız 7. gün)

Bütün bu deneyimleri kronolojik sıraya göre düzenlemek anlamın farklı bir boyutunu gerektirecek gibi görünüyor -zaman vasıtasıyla bir şeyleri anlamlı kılan nörolojik süreç. Bir beyin işlemi olarak düşünmenin bu boyutu hakkında çok az şey biliyoruz. Fakat bir zaman çizgisi fikri (kaynağından denize doğru akan bir nehir veya ömür macerasında bir yol gibi) yararlı bir mecaz ortaya çıkarır.

Tam anlamıyla sizin kendinize özgü günlük kimliğiniz kişisel zaman çizginizi yansıtır. Örneğin, bu, geçmişte vermiş olduğunuz tüm kararları ve onlardan bugüne taşıdıklarınızı; saatleri, günleri ve yıllarıyla kişisel tarihinizi kapsar. Bu kişisel zaman "kaydı", kendimizi daha iyi anlamamıza yardım edecek olan önemli, kişisel bilgiler sağlar. Aynı zamanda, değişime sebep olabilir. Zamanı farklı bir şekilde kullanmaya karar verebilirsiniz.

Zaman çizgisi görüşüne dayanan belirli teknikler, eski hatıralarınızın nörolojisini değiştirmenizi mümkün kılar. Onları, kelimenin tam anlamıyla şu anda elde etmek istediğiniz sonuçları gerçekleştirmek için kullanabilirsiniz. Onları değiştirmeyi seçebilirsiniz (aynen, 7. günde gördüğünüz gibi, hissetme şeklinizi değiştirmek için alt duyuları değiştirerek hatıralarınızı değiştirdiğiniz gibi).

Uysallaşan Zaman

Her birimizin kendine özel zaman çizgisi vardır. Örneğin, o saat üzerindeki standart parçalardan oluşmuş olmasına rağmen hepimizin zaman hakkında farklı şeyler düşündüğümüzü göz önünde tutun. Bazı insanlar "dünyanın bütün vakitlerine sahipmiş" gibi göründüğü halde diğerleri "günün yeterli saatine" bile sahip değilmiş gibi görünür. Ve bunun sizin işinizi veya gerçekten zamanı kullandığınızı yansıtması gerekmez. Bu daha ziyade sizin kişiliğinizi ve düşünme şeklinizi, özellikle de zamanı kodlama tarzınızı yansıtır. "Eğer işinizin yapılmasını istiyorsanız bunu meşgul bir insandan isteyin." atasözü bunu en iyi şekilde örneklendirir. İçsel olarak zamanı algılama şekliniz onun sizin üzerinizdeki etkisini ve sizin onu nasıl kullandığınızı belirler.


174

Zaman çizgisi teorisine göre, hepimiz zamanı doğrusal bir şekilde depolarız. Her şey belli bir çizgi içerisinde, bir sıraya göre ve bir olaydan sonra diğeri olacak şekilde gerçekleşir; bir yıl önce olan bir şey bir hafta önce olan bir şeyden öncedir. Fakat orada benzerlikler biter. Bireyler olarak bu zaman ayrılığını farklı şekillerde kodlarız (veya beynimizde depolarız).

Sonra, zamanı zihnimizde nasıl "düzenleriz"? Aynen 6. günde gördüğünüz gibi, insanların kullandıkları yüklemlerden duyumsal tercihlerini nasıl anladıysanız şimdi de insanların günlük iletişimde kullandığı kelimelerden bazı ipuçlarına ulaşabilirsiniz. "Geriye dönüp baktığında gurur duyacaksın." veya "Geriye dönüp bakacak ve olayın güzel yanını göreceksin."

Zaman ve Farklı Kültürler

Bu farklı zaman ifadeleri, farklı kültürel normların zaman hakkındaki konuşma veya düşünmelere uygulandıklarını öğrenene kadar bize önemsiz gibi göründü.

Anglo-Avrupalı ve Arap Zamanı

"Anglo-Avrupalı Zaman" dediğimiz şey, zamanın doğrusal modelini takip eder; yani bir çizgi üzerinde bir olay diğerini takip eder. Örneğin, bazı insanlar zamanı soldan sağa doğru giden bir şey olarak tarif ederler. Solun uç noktaları uzak geçmişimiz sağın uç noktaları da uzak geleceğimizdir.

Bu doğrusal zaman kavramını kullandığımızda, günlükler, randevu defterleri özel bir önem kazanır. Saat dörtte toplantınızı bitirmemişseniz, ilerlemelisiniz çünkü diğer bir çizgiye girmişsinizdir ve zaman sizi beklemeyecektir. Hayatınızdaki bütün olayları bu doğrusal sürece oturtabilirsiniz. Zaman, hareketli bir taşıyıcı bant gibi görülür ve yaptığınız her şey ona ayak uydurmak zorundadır. Böyle olmazsa, dünya sizi geride bırakacaktır, işiniz yapılmayacaktır ve sonsuza kadar vakit kaybetmiş olacaksınız. Zaman, sonsuza kadar kaynağından okyanusa doğru akan bir nehir gibi görünür.

"Arap Zamanı" olarak adlandırılan şey, diğer yandan, bize farklı bir fikir sunar. Bu sadece Araplar tarafından uygulanmaz aynı zamanda tropikal iklimde ve sıcak ülkelerde yaşayan birçok insan tarafından da uygulanır. Bu tarz zaman çizgileri olan kültürlerde, zaman daha çok şu anda gerçekleşir. Her zaman "an" önemlidir. Bu yüzden herhangi bir zamanda bir görüşme yapabilirsiniz çünkü zaman ilerlemez. O her zaman burada ve şimdidir. Böyle insanlar "ânı yaşıyor" gibi görünürler.


175

Bu farklı zaman kavramları, farklı bir kültürden veya farklı bir zaman çizgisi tarzından birisini çileden çıkarabilir. Anglo-Avrupa'lı birisi bir görüşmenin kararlaştırılan vakitte yapılmamasını bir kabalık olarak ele alır. Diğer yandan Arap zamanına göre çalışan birisi, onu bekleyen kim olursa olsun ve çok uzun bir vakit de almış olsa o anda yanında bulunan misafirle yeterince ilgilenmemeyi büyük saygısızlık olarak görür. Değerler kadar, zaman kavramı da farklıdır.

Bu zaman kavramları, derin kültürel seviyelerdeki milyonlarca insanı etkiler, hayatlarının her boyutunda iz bırakır. Bunun için, eğer zaman şimdiyse, gelecek hakkında hiçbir kavram veya hiçbir farklı kavram yoktur. Bu belki Anglo -Avrupalı zamana uyan bir kimseyi kaderci ve yarını konusunda öngörüden yoksun gördüğünü açıklayabilir.

Bireysel Farklılıklar

Aynı zamanda bu kültürel şablonları kültürel alt yapıları ne olursa olsun bireylerde de görürüz. Örneğin, birçok batı insanı Arap zamanı özelliği olan aynı kaygısız tutuma sahip gibi görünürler. Bazen bir karı-koca bile zaman konusunda farklı tutumlara sahip olabilir. Birisi fazlasıyla dakik ve aşırı derecede planlı olabilirken diğeri rahat ve kaygısız olabilir. Bu yüzden kültürel normlarda bile büyük değişiklikler vardır.

Örneğin, güney eyaletleriyle, kuzeydoğu Amerika'nın iflas etmiş şehirleri arasında da farklılıklar vardır. Aynı zamanda birçok ülkede şehirde yaşayan insanlarla kırsal kesimde yaşayan insanlar arasında zamana bakış açıları bakımından farklılıklar görürüz. Sonra bu ortak coğrafi, milli ve kültürel normlar içerisinde birçok bireysel istisnalar görürüz. Bazı durumlarda bir kimse değişik kişilikler sergileyebilir. Yani, işte farklı hareket edecektir hafta sonlarında ve tatil zamanlarında daha farklı. Veya bir kimsenin yaşına ve deneyimlerine göre zaman konusundaki tutumu değişebilir. Bu daha keskin bir şekilde, ölümcül hastalıktan haberdar olunduğu durumlarda görülür. Her bir durumda zamanı farklı şekillerde kodlama durumuna gideriz. Bu yüzden, ne kültür ne de eğitim tam cevap olamaz. O, kendine has, benzeri olmayan bir nörolojik süreç olarak beyinde gerçekleşir.

Belli Zaman ve Tam Zaman

Daha önce belirttiğimiz gibi kullandığımız sözler ve ifadeler kişisel zaman çizgimiz konusunda veya hatıralarımızı depolama şeklimiz hakkında bize ipuçları verir. Fakat zaman çizgisi mecazını uzaysal


176

olarak da ifade edebiliriz. Eğer sizden geçmişe sonra da geleceğe işaret etmenizi istemiş olsam nereye işaret ederdiniz? Bu çok" aptalca bir soru gibi görünebilir. Fakat bunun aptalca oluşuna bakmaksızın içgüdüsel olarak işaret etseniz, o size ne anlatabilir?

Bu, genellikle bir çizgi olarak düşündüğümüz zaman fikrini tersine çevirir. Normal olarak soldan sağa doğru (geçmişten geleceğe) akar veya bazen de sağdan sola. Bu durumda, tüm hatıralarınız, şimdi ve gelecek kadar önünüzde bir yerlerde uzanır. Yani siz belli bir hayal içerisindeymişsiniz gibi. Böylece geçmişi hatıralarınız gibi "görebilirsiniz" ve aynı zamanda geleceği "araştırabilirsiniz"; kullandığımız aynı ifadeyi zaman hakkında da söyleyebiliriz,. Bunu "belli bir zaman" olarak adlandırıyoruz ve bu daha önce tarif etmiş olduğumuz Anglo-Avrupalı zamanı örneklendirir.

Zamanı, "tam zamanında" ifadesini kullanarak da düşleyebiliriz ki bu da daha çok Arap zamanının özelliğidir. Bu durumda, zaman bir parçası "içimizdeyken" önden (gelecek) arkaya (geçmişe) doğru uzanır, "belli bir zaman" zaman çizgisi, tamamen önünüzde uzanırken, "tam zamanın da" zaman çizgisinin bir kısmı bakış açınızın gerisinde uzanır.

Şimdi bu önemli farklılıkları biraz daha derinlemesine işleyelim. "Belli bir zaman" insanlarının zaman konusunda duyarlı olduklarını ve başkalarının bu konudaki duyarsızlığının onları üzdüğünü zaten söylemiştik. Onlar için zaman sürekli ve kesintiye uğratılamayacak bir yoldur. Açıklanamayan uçurumları olmamalıdır. Hızlı veya yavaş geçebilir fakat "belli bir zaman" insanları sürekliliği dikkate alırlar. Genellikle böyle bir kişi kendini hatıralarından ayırır böylece aslında kendileri hatıraların içindedir. Onların tüm zaman çizgilerinin hayali bir görüş alanının içerisinde uzandığını hatırlayın. Geleceği pozitif bir şekilde planlamanın yanında geleceğe bakmak kaygı ve endişe anlamına da gelebilir. Ve geçmiş bize önemli dersler verdiği kadar bu aynı zamanda pişmanlık ve vicdan azabı demek de olabilir. Öyleyse bu ortak kişilik özellikleri, bir kişinin zaman çizgisinden kaynaklanabilir.

Bir kişinin günlük olayları algılama şekli, tüm bunları yansıtır. Örneğin, "belli bir zaman" kişisi zaman harcama konusunda değerler sunma eğiliminde olacaktır (yani, öğüt verme). Bu onlar için para değerindedir. Yani, "vakit nakittir." Normal olarak, aynı karşılık için daha fazla zaman isteyeceklerdir çünkü zaman zaten kendisi olarak değerlidir. Ve bir "tam zaman" insanı için, tersine, bir danışma sadece onun getirdiği sonuçlarla değer kazanır. Hemen hemen hiç zaman harcanmamış bile olsa bir şey değişmez.


177

Tipik bir "tam zaman" insanı dakik olmakla pek ilgilenmeyecektir ve çoğu zaman bir yerlere geç kalacaktır. Onlar "andan lezzet alma" eğilimindedirler. Sadece aniden önlerine çıkan şeylere inanırlar. Gelecek bir sonraki ani olayın önünde, arkasında veya ötesinde uzanır ve bundan dolayı görüş açısının dışındadır. Bu yüzden onlar ne geleceğe ait planlarla ve geçmişe dönüp bakmakla ilgilenirler ne de geçmiş üzerinde duracaklardır. Eğer iki tipin de özelliklerini kendinizde görüyorsanız bu muhtemelen zamanı hem "belli bir zaman" hem de "tam zaman" şeklinde depolandığınızı gösterir.

Eğer bu farklı zaman kavramlarına ve onların farklı insanları nasıl etkilediğine dikkat etmeye başlarsanız, bu sizin kendinizinkinden farklı zaman çizgisindeki insanlarla diyalog kurmanıza yardım edecektir. Kısa ya da uzun sürede kendi zaman çizelgenizi de değiştirmeyi deneyebilirsiniz. Örneğin, diyalog kurmaya çalıştığınız birisiyle eşleştirme yapmak isteyebilirsiniz veya istediğiniz sonuca daha iyi ulaşmak için zamanı algılayış şeklinizi değiştirmeyi düşünebilirsiniz. Her zaman çizgisi bireye en iyi şekilde hizmet eder. Doğrular ve yanlışlar yoktur. Bununla birlikte, zamana karşı tutumunuzu istediğiniz şekilde değiştirme esnekliğine sahip olmanıza yardım edebilir. Her durumda öncelikle zaman çizgisini belirlememiz gerekir.

Zaman Çizgisini Belirleme .Şekli

Aşağıdaki basit soruları sorarak bir kimsenin zaman çizgisini belirleyebilirsiniz:

1. Bir hafta önce olan bir şeyi hatırlayabilir misiniz?

2. Bir şey yaptığınız zaman, onun nereden kaynaklanıyor gibi göründüğüne dikkat edebilir misiniz?

1. ve 2. sorularda yaptığınız şeyi, bir ay öncesi bir yıl öncesi, beş yıl öncesi ve on yıl öncesi için tekrar edin. Aynı metodu tekrar edin fakat gelecekte olacak olan bir şeyi hayal edin. Bunu gelecekte bir ay sonrası, bir yıl sonrası, beş yıl sonrası ve on yıl sonrası için yapın.

5- Bu, geçmişteki hatıralarınız ve gelecekteki hayallerinizin yerleri bir çizgi veya hatıralarınızın doğrusal bir düzenlenişi gibi mi görünüyor?

Bir kimsenin kullandığı kelimeler onda karmaşayı veya belirsizliği gösterebilir. Bu yüzden, bir kişinin nereye baktığını, vücut dilini ve özellikle belli bir yönü işaret etmesini veya el kol hareketleri


178

yapmasını izle. Bilinçli, mantıklı bir zihin de tamamen sözlü cevaplar vermeyebilir. Fakat bilinçaltı güvenilir fizyolojik göstergeler sunabilir. Negatif cevap durumunda şu yaklaşımı dene: "Eğer bu hatıranın bir yeri varsa o nerede olabilir?"

Aynı zamanda gerçek bir yeri ile ilgili bir hatıranızı kullanmayı da deneyebilirsiniz. Mesela, kişinin daha önce yaşadığı veya orada çalıştığı bir yeri kapsayan bir hatıra olabilir. 11 günde kullanmış olduğunuz mecazlar gibi önerebilirsiniz. Fakat bir kişiyi hiçbir şekilde zaman çizgisini düzenlemeye yönlendirmeyin. Onlar her zaman, belirlenebilir olsun veya olmasın bazı zaman sistemlerine sahiptirler. Bu yüzden, onu oluşturmamalısınız. Ona saygı göstermelisiniz. Aynen onların zihinsel "gerçeklik haritalarının" herhangi bir parçasına gösterdiğiniz gibi.

Aynı metodu, kendi zaman çizgisinin yerini saptamak için kolaylıkla uygulayabilirsiniz. Mantıktan ziyade sezgilerinize dayanarak düşünebileceğinizi hissettiğiniz rahat bir zamanı seçin. Bilinçaltınızın size söylüyor gibi göründüğü şeye karşı duyarlı olun. Veya bir arkadaşınızdan bu süreç boyunca size eşlik etmesini isteyin.

Şekil 13.1. Zaman çizgileri

doğrusal bir zaman çizgisi

2.

3.

4.

Zaman Çizgisi Teorisi'yle bu kısacık tanışmadan bile fazlasıyla kârlı çıkacaksınız:

"^> Bu, sizin bilinçli bir şekilde geçmişe veya geleceğe daha fazla veya daha az odaklanmanızı mümkün kılar. Seçeneğiniz olur. Örneğin, genellikle geleceği daha az düşünmek daha az endişe anlamına gelir. Ve geçmişi daha az düşünmek, hiçbir faydası olmayan pişmanlığın veya geçmişe özlemin daha az olması demektir. Bununla birlikte, unutmak istediğiniz bir şey üzerine odaklanmaya ihtiyacınızın olmadığını; yoğunlaşmanız gereken şeyin yeni düşünceler; istediğiniz şeyler olduğunu hatırlayın.

**> Diğer insanların zaman hakkında ne düşündüğünü ve nasıl daha iyi bir diyalog kurduklarını anlayabilirsiniz.


179

^ Herhangi bir problemi veya konuyu sadece farklı bir zaman bağlamına yerleştirerek onu tekrar tasarlayabilirsiniz (Beş yıl içerisinde ne hissedeceğim? gibi).

^> Kendinizi daha iyi tanıyacaksınız ve duygularınızı ve davranışlarınızı buna göre kontrol edeceksiniz.

Zaman Teorisi hakkında daha fazla bilgiyi Tad James ve Wyatt Woodsmall'in aynı isimdeki kitabından elde edebilirsinizi. Onlar konuyu tüm ayrıntılarıyla inceliyorlar. Sadece teorinin prensiplerini vermekle yetinmiyorlar; onların hedef gerçekleştirme, kişisel değişim ve terapi gibi alanlardaki pek çok uygulamasına da değiniyorlar.

Günün Sözü

Her problemin bir çözümü vardır.

Bazı araştırmalara göre, bir problemin çözümü olduğuna inandığınız zaman onu bulma konusunda daha şanslı oluyorsunuz. Çoğunlukla ilk veya "görünen" problem derindeki ana problemi belirtmiyor. Gerçek problemi belirlediğiniz zaman genellikle bu, duruma yeni bir ışık tutuyor. Böyle bir durumda genellikle orijinal problem yok oluyor. Bu da, 10. günün sözünü destekliyor: "Başarısızlık yoktur, söz konusu olan geribildirimdir."

Bununla birlikte, görünen problem sizi er geç hedefinize ulaştıracak olan öğrenmenin bir parçasını oluşturabilir. Yolunuz üzerinde bir engel oluşturabilme ihtimaline rağmen, onu atlatabilir, ortadan kaldırabilir veya üstesinden gelebilirsiniz. Ya da yürüyecek farklı bir yol keşfedebilirsiniz. Bu şekilde baktığınız zaman, herhangi bir problem, bir sonraki ve en sonunda nihai hedefinize ulaşmak için kullandığınız bir atlama taşına dönüşür. Birçok başarılı işadamının öne sürdüğü gibi her problem bir fırsat sunar. Bu sadece sizin onu nasıl gördüğünüze bağlıdır.


Yukarıda verilen ana hatları kullanarak kendi zaman çizginizi belirleyin. "Belli bir zaman" mı yoksa "tam zaman" mı? Sizinle bağlantılı olarak onun nerede olduğunu gösteren bir resim çizin.

Birlikte çalıştığınız veya çok sık görüştüğünüz insanları dinleyin ve onların zaman konusundaki tutumlarına dikkat edin. Kullandıkları kelimeler kadar, davranışları onların zaman çizgilerini nasıl gösteriyor olabilir?


180

Bugünün sözünü ezberleyin. Birkaç problemin listesini yapın. Sonra, günün sözünü kabul ederek bir dizi çözüm hayal edin. Hangi yönde olabileceklerini, ipuçlarının kimde olduğunu ve çözümleri kendi kendinize nasıl etkileyebileceğinizi düşünün. Aynı zamanda çözüme kavuşturulmuş problemleri hayal edin, duyularla ilgili tüm kanıtların tadını çıkarın.

Bu alıştırma ve günün sözü, 15. gün tekrar şekillendirme ve 21. gün davranışların değiştirilmesi konularına gelindiği zaman size yardım edecektir. Bu söz sizi pozitif ve ümitli bir ruh haline ulaştıracak ve öğrenmiş olduğunuz teknikler problemlerinizi tekrar güçlü bir şekilde ele almanızı sağlayacak.

14. GÜN

Değişim Yerini Seçmek


• Davranışı Nörolojik Aşamalarla Bağlantılandırmak

• Nörolojik Aşamalar ve Organizasyonlar

• Sıraya Koymak

Birçok NLP çalışması kişisel değişimle ilgilidir ve değişim sadece dışardan görünen davranışlarımızı değil "yüzeyin altındaki" bazı seviyeleri de içine alır, inançlarımızı ve değerlerimizi ve de çoğu zaman farkında bile olmadığımız 'parçalarımızı' kapsar. Davranışlarımız, içimizdeki bu çok farklı aşamalardaki algılardan kaynaklanır. Değişim bir insanın zihninde gerçekleşmedikçe, değişim (en azından son değişim) muhtemelen gerçekleşmeyecektir.

"Anlamlı bir hayat" bu farklı düşünme seviyeleri arasında bir uyuma sahip olma eğilimindedir. Bunu "sıraya koyma" terimiyle de ifade edebiliriz. Bu, eksiksiz bir insanın her parçasının aynı yöne gitmesi anlamına gelir. İçimizdeki yanlış sıralama zihnimizin farklı aşamaları arasında iç çatışmaya sebep olabilir. Nihai bir kişisel değişim zihnimizin bu farklı aşamalarını kavramayı gerektirir.

Antropolojist Grepory Bateson nörolojik aşamalarla ilgili bir model oluşturdu ve bu daha sonra şekil 14.1'de gösterildiği gibi Robert Dilts tarafından geliştirildi.

Şekil 14.1 Nörolojik aşamalar


181

Tinsellik (Ruhanilik) / Amaç

Kimlik

inançlar ve değerler

Yetenekler

Davranış

Çevre

Her seviye, aşağısındaki seviye için bilgi organize eder. Birinci seviyede bir şeyleri değiştirme kuralları ondan daha düşük seviyelerde bir şeyleri değiştirme kurallarından farklıdır. Düşük seviyede değiştirilen bir şey, gerekli olmamakla birlikte, üst seviyeleri de etkileyebilir. Bununla birlikte, üst seviyelerde değişen bir şey her zaman alt seviyelerde farklılıklar oluşturacaktır. Bunu, her zaman üst kısımları aşağıya doğru akan bir şelaleye benzetebilirsiniz. Nörolojik Aşamalar Modelinde, inandığınız şeyi değiştirirseniz, yaptığınız şeyi de değiştirme eğiliminde olacaksınız. Tersine, davranıştaki bir değişiklik, bazı inanç ve değerlerle (bir üst seviye) yeni davranış desteklenmedikçe muhtemelen uzun süreli olmayacaktır. •

Değişim Yerini Seçmek

v Davranışı Nörolojik/Aşamalarla Bağlantılandırmak

Bu aşamaları kendi hayatınıza nasıl uygulayacağınızı anlamak için en düşük seviye olan çevreden başlayın ve en üst seviyeye doğru tırmanın. Aşağıda bazı örnekler verdik.

Çevre

Bir an için, içinde yaşadığınız dünyayı düşünün. Orada eşyalar ve etrafınızdaki insanlarla yaşıyorsunuz (evde, spor yaptığınız veya hobilerinizi gerçekleştirdiğiniz zaman sosyal olarak veya işte).

Davranış

Onda mükemmel olduğunuz özel bir davranışınızı düşünün. Örneğin, dinlemek, liste yapmak, program hazırlamak.

Yetenek


182

Tamamıyla hangi yeteneğiniz bu davranışın bir parçasını şekillendirir? Örneğin, insanlarla ilişkiniz, organize etme ve planlama yeteneğiniz.

İnanç

O sizin hakkınızda ne anlatır? Bu yeteneğe sahip olmak için size göre doğru olmak zorunda olan nedir? Kendiniz hakkında neye inanıyorsunuz? Örneğin, insanların önemine, sağlığın önemine veya kişisel gelişimin önemine inanıyor musunuz?

Kimlik

Sizin kimliğinizi (yani kim olduğunuzu) hangi ifade gösterebilir? Örneğin, "Ben insanlardan bir insanım." veya "Ben yaratılıştan organizatörüm."

Tinsellik (Ruhanilik)

Sizin ruhsal bağlantılarınızı veya desteklediğiniz yüce idealleri hangi sembol veya mecaz ifade eder? Belki beyaz bir güvercin, derin bir okyanus veya tenha bir bahçe?

Nörolojik Aşamalar Modelini Uygulamak

Bu örnekleri takip ederek, modeli mükemmel olduğunuz bir davranışa uygulayın. Daha sonra modeli test etmek için farklı bir davranış seçerek egzersizi tekrar yapın.

Her seviyenin bir aşağıdakini mantıki bir hiyerarşi içerisinde nasıl beslediğine dikkat edin. Örneğin, sizin insanların önemi konusundaki inancınız sizin insanlarla bağlantı kurma yeteneğinizi besler. Bu yetenek, sırasıyla, sizin dinleme yeteneğinizi besler. Tersine, dinleme yeteneğiniz sizin "insanlarla" ilgili yeteneğinizi ve insanlar hakkındaki inançlarınızı destekler.

Üst aşamalarda bir değişiklik (mesela inanç veya kimlik) ve aynı zamanda alt aşamalarda bir değişiklik olduğunda neler olacağını hayal edin. Hangisi hayatınız üzerinde daha fazla etkili olacaktır? Hangi değişiklik en uzun sürecektir? Hangi değişikliğin uygulaması en zor olacaktır?

Bu modeli problemlerle veya karar vermeniz gereken önemli konularla uğraşırken de kullanabilirsiniz. Öncelikle, "görünen" problemin seviyesini tespit ederek işe başlayın. Sonra aşamalar açısından da, onun temelleri veya sebepleri konusunda düşünün. Problemin her aşamada izini sürüp süremeyeceğinize ve kişisel


183

gelişim açısından ne anlama geldiğini düşünüp düşünemeyeceğinize bakın.

Genel bir örnek verirsek:

Çevre: Masam düzensizdir.

Davranış: Bir şeyleri ortadan kaldıramıyorum.

Yetenek: Dosyalama sistemini anlamıyorum.

İnanç: Çok düzenli olmaktan ziyade yaratıcılığa ihtiyacımız var.

Kimlik: Ben plansız bir insanım.

Problem kendini bu aşamaların herhangi birinde "gösterebilir." Örneğin, çevreyle ilgili bir sorun, yetenekte bir zayıflık veya sınırlı bir özgüven belirleyebilirsiniz. Bu durumda problemlerle ilgili daha düşük aşama sizin problemlerinizin sonuçları olarak görünür. Herhangi bir olayda, çözüm genellikle daha üst aşamalardadır.

Bir veya iki seviye yüksekteki, çok önemsiz davranış sorunlarını değiştirebilirsiniz. Bu durumda ruhsal kategoriyi dışarıda bırakabiliriz. Diğer yandan büyük bir kişisel problemin kökleri muhtemelen daha yüksek seviyelerde veya "süper ego" (ruhsal seviye) da olacaktır.

Bu modeli problem çözmek kadar kişisel gelişimin her şekline uygulayabilirsiniz. Aynı zamanda başkalarını anlama ve iletişim kurmada da yardımcı olabilir. Bu nörolojik aşamalar 1. gün görmüş olduğumuz zihinsel haritaları ve nörolojik filtreleri örneklendirir.

Nörolojik Aşamalar ve Organizasyonlar

Hepsi, fakat en üst nörolojik seviye bir organizasyon bağlamına kolayca çevrilebilir:

Kimlik:

İnançlar:

Yetenekler:

Davranış:

Çevre:


184

Misyon ve vizyon Felsefe ve kültür Kabiliyetler ve bilgi Alışkanlıklar ve pratik Eşya, çevre ve mekan

Bazı durumlarda en üst "ruhani" aşamanın karşılığı da uygulanır. Genellikle kâr amaçlı bir organizasyon olmadığı zaman bu gerçekleşir. Yardımseverlik, sağlık veya çevreyle ilgili şeyler gibi kendinden daha büyük amaçları gerçekleştirmeye çalışır.

Bu nörolojik aşamalar aynı zamanda şirketlerin personellerini motive etmek veya değişim için uyguladıkları yöntemi örneklendirir.

Misyon ve Vizyon

İş kişiyi şirketle özdeşleşmeye ve onun misyonundan esinlenmeye mecbur eder. Onlar kolektif yön ve amaç duyusuna sahiptir. İnsanlar bu şirketle çalıştıkları için gurur duyarlar. Şirket kendi ayrı kişiliğine sahiptir.

Felsefe ve Kültür

Şirket farklı değerlere saygı duyar. Bu saygıyı hissettikleri için insanlar vefalı davranırlar. Genel inanç "Burada işleri nasıl yaparız?" fikrini etkiler ve şirket değerlerini, personelini, müşterilerini ve sistemi düşünerek uygular. Eğitim, ödül ve refah gibi konularda net politikalar sergilerler.

Kabiliyetler ve Bilgi

İdare, bilgi ve anlayış taşır. Onlar durumu anladıkları için, iş isteklere cevap verilmesini mecbur kılar. Yönetim-eğitim ve diğer politikaları yerine getirir. Onlar, personellerini yeni teknolojiye uygun olacak şekilde donatırlar ve hızlı ve verimli çalışan sistemler kullanırlar. Personellerini sağduyularını kullanmaları konusunda güçlendirirler ve personel, üst düzey kararlara katılabilir.

Alışkanlıklar ve Pratik

Bir organizasyon bireysel davranışları ödüllendirir veya cezalandırır. Personel sağduyulu eğitimlere katılabilir ve önerilerde bulunabilir. Personel şirketin kabul ettiği normlara sadık kalır.

Eşya, Çevre ve Mekan


185

Şirket iyi hizmetler ve çalışma koşulları sağlar. Bir istisna ile yönetme eğilimindedirler - sadece onların planlarına uymayan şeyler üzerine yoğunlaşırlar.

Bu aşamaların her biri, onlardan değişim adına çok büyük ölçülerde etkilenecek olan aşağı seviyelerle uyum içerisinde bulunma ihtiyacındadırlar. Birçoğumuz, onların davranış veya çevrelerine uygun olmayan özel misyon veya inançlarla gurur duyan kişi veya organizasyonlara rastlamışızdır. Onlar bir yalanı yaşarlar ve başarılı olamazlar. Dahası, bu tarz bir uyuşmazlık içerlemeye yol açabilir. Tam tersine, sıraya koymak gücü besler. Bu da tüm organizasyonun tek bir' insan gibi tek yönde hareket etmesi anlamına gelir.

Sıraya Koymak

Özel bir problemi düşündüğünüz zaman, sizde var olan nörolojik aşamayı belirlemenize yardım edecek olan aşağıdaki tarzda sorular sorun:

Tinsellik (Ruhanilik) / Amaç Başka kim?

Kimlik / misyon Kim?

İnanç sistemleri ve değerler Niçin?

Yetenekler Nasıl?

Davranış Ne?

Çevre Nerede?

Kendi deneyimlerinizde nörolojik aşamaları sıraya koymak için aşağıdaki alıştırmaları kullanın. Sonra, hedeflerinize ulaşmanız için birlikte çalışabileceğiniz her şeye sahip olacaksınız. Hayalinizin devreye girmesine izin verin. Çok basit görünmekle birlikte, bu metodun hayatınızı değiştirme gücünü küçümsemeyin:

1. Güçlü bir hal seçin (hakimiyet, güven, yaratıcılık, huzur vs.)

Onu nerede ve ne zaman kullanmak istediğinizi belirleyin. Bu durumu "x" olarak belirleyin.

2. Bir konum olarak yerde bir çizgi üzerinde ruhsallıktan çevreye kadar nörolojik aşamaları düzenleyin. Kağıt yapraklar aşamaların pozisyonlarını yapacak.


186

3. "Çevre" konumunda arkanızda bıraktığınız geri kalan aşamalarla birlikte bulunun. "X" halini nerede yaşamak istediğinizi düşünün. Zihninizde çevreyi kendi kendinize tarif edin.

4. "Davranış" konumuna geri dönün ve şunu sorun: "Bu zamanda ve bu konumda ne yapmak istiyorum?" Durumunuza, mimiklerinize, ifadelerinize, sesinizin tonuna, hislerinize dikkat edin. Aynı zamanda hayalinizde diğer insanları ve onların davranışlarını, yorumlarını ve hareketlerini canlandırın.

5. Bir adım daha geriye atarak "yetenekler" konumuna gelin ve şunu sorun: "Bu çevrede bunun gibi nasıl davranırım?" Kendi kendinize ne söylediğinize, yeteneklerinize, sahip olduğunuz bilgiye, nasıl hayal ettiğinize veya bunları zihninize yerleştirirken nasıl kodladığınıza dikkat edin.

6. "İnançlar" konumuna gelin ve yaptığınız şeyi niçin yaptığınızı sorun veya: "Neyin benim bu yetenekleri kullanacağımı bu davranışları göstereceğimi ve bu çevre içerisinde bunları yapacağımı sağlayacağına inanıyorum?"

7. Bir adım gerideki "kimlik" konumuna gelin ve sorun: "Bu inançlara sahip olan kişi olarak ben kimim?" Kimliğinizle ilgili canlı bir mecaz düşünün. Bu, belki bir sembol, bir renk, bir hayvan, bir bitki kısacası bilinçaltınız her ne çıkarıp getirirse o olabilir. Bu konuya 11. günkü mecaz konusunda işledik.

8. Son olarak "ruhanilik/tinsellik" konumuna geriye doğru bir adım daha atın ve şunu sorun: "Hayatımda takip ediyor olduğum tüm vizyonum veya amacım nedir?" ya da: "Bu en derin (en yüksek) aşamada beni kim veya ne motive edebilir?" Amacınızın veya misyonunuzun sizden önce kişisel dönüşüm aşamalarından nasıl geçtiğine dikkat edin.

9. Vizyon veya amacınızda netliği sürdürerek bir adım ileriye kimlik konumuna gelin ve onların hepsinin biraraya geldiğini hissedin.

10. Hem kimliğinizi hem de vizyonunuzu inançlar aşamasına taşıyın ve burada onların birbirine karıştığını, bir araya geldiğini hissedin.

11. Vizyon, kimlik ve inançlarınızı yetenekler konumuna getirin ve hepsinin birbiriyle kaynaştığını hissedin.


187

12. Vizyon, kimlik, inanç ve yetenekleri davranış aşamasına katın ve hepsinin biraraya gelip birleştiğini hissedin.

13- Vizyon, kimlik, inançlar, yetenekler ve davranışlar hepsini çevre konumuna taşıyın ve birbirinin içinde kaybolduklarını hissedin.

14. Yeni bir sıra duyusunun zevkini çıkarın ve her ne zaman onları kullanmak isterseniz bu kaynakların elinizin altında olduğunu bilin.

Aşağıdaki durumlarda da Nörolojik Aşamalar Modelini kullanabilirsiniz:

^ İster kişisel olsun ister organizasyona ait olsun problemleri belirlemek ve netleştirmek

^ Kendisinde değişiklik yapılacak en iyi aşamayı belirlemek

Kendinizi, hedeflerinizi ve motivasyonlarınızı daha iyi tanımak; "sizi ayakta tutan şeyi" bilmek

Diğer insanları daha iyi tanımak - "onları ayakta tutan şeyi" -ve onlarla daha iyi diyalog ve ilişkiler geliştirmek.

Problemleri çözmek

2. ve 3- günlerde oluşturmuş olduğunuz hedefleri netleştirmek

Yaptığınız her şeyde bir amaç duygusu kurmak

Problemleri farklı algı aşamaları vasıtasıyla anlayarak hayatınıza perspektif kazandırmak

Günün Sözü

\ Kendi zihnimin egemenliği altındayım ve bu sebeple benim hükümranlığım söz konusu.

Daha ilk karşılaştığımız kavramlardan biri olan zihinsel "harita" sözünden kastedilen şey benim haritam/senin haritandır. İstediğiniz şeyi düşünebilirsiniz. Önemli olanı seçebilirsiniz. İnanç ve değerlerinizi, insanlara ve olaylara karşı davranış şeklinizi değiştirebilirsiniz. Bu temel insani seçimler konusunda dışarıdan hiçbir olay sizi yağmalayamaz. "Siz, düşündüğünüz şeysiniz." Ve böylece yaptığınız şeylerin sorumluluğunu alabilirsiniz. Geçmişiniz her ne olursa olsun, içinde bulunduğunuz zamanı ve geleceği kontrol etmeye


188

başlayabilirsiniz. Özellikle sonuca göre hareket eden insanlar için ; bu söz onların haz ve verimliliğini arttırmaya yardım edebilir.


işte veya hayatınızın herhangi bir alanında karşılaştığınız bazı problemlerin listesini yapın. Her birini farklı nörolojik aşamalara yerleştirin. Örneğin, çok az çalıştığınızı mı düşünüyorsunuz? Yoksa başka bir yatak odasına mı ihtiyacınız var? Veya bilgisayarınız size küçük mü geliyor? Bu tarz problemleri çevresel olarak sınıflandırın. Dil, yazmak ve diğer yetenekleri davranışla ilgili olarak not edebilirsiniz, insanları idare etmek, bir işi organize etmek veya bir topluluk önünde konuşmak gibi problemler muhtemelen yetenekler aşamasına girer ve bunu böyle devam ettirin.

Sonra, bu problemleri farklı aşamalar açısından düşünün. Örneğin, davranışınız çevrenizi nasıl etkileyebilir? Kimliğiniz veya kişisel imajınız yeteneklerinizi nasıl etkileyebilir? Bu size problemin temeline inme konusunda yardım edecektir ve hangi seviyede değişiklikler yapmanız gerektiğini önerecektir.

Şimdi aynı modeli, işinizdeki veya ticaretinizdeki organizasyonel, politik veya sistemlerle ilgili bir probleme nasıl uygulayabileceğinizi düşünün.

Eğer daha önce yapmamışsanız, sıraya koyma alıştırmasına çalışın.

15. GÜN

Kutunun Dışını Düşünmek


• Çerçeveler ve Tekrar Çerçevelendirmek

• Sonuçlar İçin Tekrar Çerçevelendirmek

• Toplantı Çerçeveleri

Çerçeveler ve Tekrar Çerçevelendirmek

Özellikle algının değişmesi olmak üzere bugüne kadar öğrenmiş olduğunuz birçok şey değişimle ilgiliydi. (Bir şeyleri düşünme şekliniz veya bir şeyleri "görme" şekliniz). Çerçeveler, kendileri vasıtasıyla bir şeyleri içselleştirdiğimiz algı filtre sisteminin bir parçasını oluştururlar.


189

Bunlar, sürekli aldığımız milyarlarca duyu mesajını onlara ilettiğimiz zihinsel şablonlar olarak çalışırlar. Oluşturduğunuz Kutunun Dışını Düşünmek

Herhangi bir olayın anlamı onu algıladığımız çevreye dayanır.

"çerçeve" (taslak) bilinçli veya bilinçsiz, bir şeyleri algılama şeklinizi veya bir şeylere bakma şeklinizi yansıtır. Yeniden çerçevelendirme bir olayın, bir davranışın veya ifadenin etrafındaki referans çerçevesini değiştirmek anlamına gelir. Yani, farklı bir anlam veya yorum çıkarmak, her şeyi farklı bir gözle görmek demektir. İnsanlar olarak etrafımızdaki şeyleri zihnimizde belli gözlere veya çerçevelere yerleştirmek ihtiyacında gibi görünüyoruz. Yine de maalesef belli düşünme şekillerine saplanır kalırız. Böylece problemi çözme veya sorunu algılama için yeni tarzlar fırsatını kaçırırız. İçinde bulunduğunuz çerçevenin dışına çıktığınız zaman veya onu değiştirdiğinizde tekrar çerçevelendirmiş olursunuz. Bir kabiliyetten daha ziyade bir tutumu tekrar çerçevelendirmek tamamen yeni "kutunun dışında" yaratıcı bir düşünme gerektirir.

Sevdiğiniz bir ziyaretçinin gelmesini ümit ettiğiniz zaman kimseyi beklemediğiniz bir gece duyduğunuz kapı seslerinden daha farklı bir şekilde kapının çalındığını algılayacaksınız (veya 'çerçevelendirecek=tasarlayacaksınız.) Sizin gönderme yaptığınız çerçeveler değişir ve böylece anlam da değişir. Çerçevenin değişmesi anlamın değişmesi demektir. Ve anlamın değişmesi iletişim, davranışın veya olayın sonucunun değişmesi demektir.

Yeniden çerçevelendirmeyi her çeşit durumda kullanabilirsiniz. Aslında zihinsel bir süreç olmasına rağmen davranışlarda da ani değişikliklere sebep olabilir. Başka bir insanın davranışını değiştirmek ve hatta kendinizinkini değiştirmek size zor gelebilir. Fakat her zaman düşünme ve bir şeyleri "görme" şeklinizi değiştirebilirsiniz; bir anda çok az bile olsa. Yeniden çerçevelendirme hissetme tarzınızı da değiştirir ve bundan dolayı yaptığınız şeyler de değişir.

Sonuçlar İçin Tekrar Çerçevelendirmek

Tekrar çerçevelendirme hızlı sonuç verir ve bunun için NLP pratisyenleri arasında popüleritesi fazladır. İşte, kişisel gelişimde iletişim ve terapi de birçok uygulama alanları vardır. "Çerçeveyi değiştirme" prensibine dayalı çok sayıda teknikle kendi yararına güçlü bir problem çözme tekniği ortaya koyar. Etraflı veya "kutunun dışında" düşünmeyi harekete geçirir. Çatışmalı


190

durumlarda tekrar çerçevelendirme güçlü bir hitabetten ve savunulan şeyin sağlamlığından çok daha etkili olabilir.

İçeriğin ve Bağlamın Tekrar Çerçevelendirilmesi

Tekrar çerçevelendirme o durumun bağlamını etkileyebilir. Örneğin, zaman veya mekanı değiştirebilirsiniz. Sadece farklı bir bağlam düşünün ve orada davranış faydalı veya yararlı görülebilsin veya davranış farklı bir ışık altında değerlendirilsin. Veya o durumun gerçek içeriğini veya özünü değiştirilebilirsiniz. Örneğin, davranışı veya olayları değiştirebilirsiniz veya sadece bir şeye farklı bir anlam verebilirsiniz.

Mizahın birçoğu bazı tekrar çerçevelendirme çeşitlerini içerir. Bir şaka hemen anlamı veya onun uyandırdığı duyguyu değiştirir. İçerikte veya bağlamda beklenmedik bir değişiklik kendi kafasında anlamı dönüştürür ve ortaya çıkan sürpriz ve alışılmamışlık mizahı yaratır. Örneğin son komedyenlerden George Burns sık sık mizahında tekrar çerçevelendirmeler içeren tek kişilik, gösterileri kullandı. Örneğin: "80 yaşınıza geldiğinizde her şeyi öğrenmiş olacaksınız... fakat onları hatırlamak zorundasınız.

11. günde görmüş olduğumuz mecazlar sayısız yeni tasarılar, yeni çerçeveler sunabilir. Yeni bir hikâye bağlamında alışıldık problemlere veya konulara alışılmadık bir çevrede yer verilir ve onlara farklı anlamlar yüklenir.

1. günkü NLP modelinde gördüğümüz gibi biz sadece gerçekliğin filtreden geçirilmiş versiyonunu yaşayabiliriz. Bu yüzden her zaman bir şeyleri bilinçsizce saptırırız. İçerik veya bağlam vasıtasıyla anlamı değiştirmek, davranış ve reaksiyon şeklinizi değiştirmek demektir. Farklı bir perspektif kazanmak aslında nasıl hissettiğinizi değiştirebilir ve böylece dolaylı olarak davranışlarınızı ve sonuçlarınızı etkileyebilir. Bundan dolayı yeniden tasarlama daha düşük çaba yoluyla sonuçlara ulaşmayı mümkün kılar.

Şu soruyu sorma alışkanlığını kazanın: "Bu ne anlama gelebilir?", "Hangi durumlarda bu farklı görünebilir?" veya "Hangi bağlamda bu davranış pozitif ve faydalı görülebilir?" Çeşitli yeni çerçeveler çok kolay akla gelebilir.

Ruh Halinizi Kontrol Etmek hekimoğlu

Tekrar çerçevelendirme metodunu kontrol edersiniz ve bunun dıştaki olaylara ve hadiselere dayanması gerekmez. Örneğin,


191

ergenlik çağındaki kızınız eve beklediğinizden daha geç geldiği için, içinde bulundu-

beklerken içinde bulunduğunuz duygu ve davranışlar "çerçevelendirdiğinize" dayanacaktır. Kaza geçirmiş ^Bilinçli bir şekilde mi size itaat etmek istemiyor? Temidir? Tekrar çerçevelendirmenin sınırı nasıl yorumlayacağınızı seçebilirsiniz. Böylece, dendirme "tasarlama" şekliniz davranışınızı, uzunn süreli düşünce sağlığınızı etkileyebilir.

luş veya olayı çerçevelendirme şekliniz \birlikte sizi kesinlikle etkiledi. Sa-görürseniz bile bu da sizin %nış olduğunuzu yansıtır. Be-\

laniL <

siniz. Ai<v^ da ani de ^ nı değiştin ^ bilir. Fakat ^ <<> değiştirebiliri y dirme hissetn> nız şeyler de a

Sonuçlar İÇAİ

Tekrar çerçevelet pratisyenleri arasında f iletişim ve terapi de bir

\; zorundadır. Hiçbir

her şeyi zihnimiz-

v<o Ti çoğu zaman

^'d olarak en

Ma ve ba-

ıZİn bazı

bulunduğunuz

seçtiğiniz şeyi da-

/riden dosyalar. Her zaman yeniden çerçevelendirmeyi seçebilirsiniz. Farklı düşünme seçeneğine sahipsiniz. Tekrar çerçevelendirme tekniklerini kullanarak ruh halinizi seçmeye başlayabilirsiniz.

Bir Şeyleri Farklı Görme Alışkanlığı


192

Ergenlik çağındaki kız örneğinde bir ebeveyn şöyle söyleyebilir: "Söylemek yapmaktan daha kolaydır." Yüzmek veya bisiklete binmek gibi bilinçdışı bir yeteneğinizi bir kez alışkanlık haline getirdiğinizde onu yapmak size gerçekten kolay gelir. Düşünme yetenekleri de düşünme alışkanlıkları olabilir. Bu paha biçilemez bir zihinsel yetenek olan tekrar çerçevelendirme yani yeniden tasarlamayı da içine alır.

Bir kere o işe alıştığınız zaman, aksi takdirde sizin için negatif olan ve duygusal olarak yapmaktan hoşlanmayacağınız bir şeyi tekrar çerçevelendirebilirsiniz ve böylece amaçlı ve faydalı bir hale gelebilir. Sadece alternatiflerinizi tanımak ruh halinizi daha da iyileştirebilir ve bir durumun üstesinden gelebilirsiniz veya bir karar verebilirsiniz. Dışarıya çıkış yolunuz var yani tünelin sonunda ışık var. Tekrar çerçevelendirme mucizevi bir kavrayış gibi görünen şeyler ile büyük problemleri çözebilir. Fakat her zaman seçim ön plandadır. Eğer değişik çerçeveler algılayabiliyorsanız, zaten seçenekler oluşturmuşsunuz demektir ve seçenekler etkili bir şekilde tepki vermenizi mümkün kılan kaynakları gösterirler. Tekrar çerçevelendirme muhtemelen örnek ve rehber olmadan daha az yetenek gerektirir. Fakat tekrar çerçevelendirme alışkanlığı kazanmak için onu günlük hayatınızda sürekli uygulamanız gerekir. Açık, esnek "ve yaratıcı bir zihin çok az bir çabayla mükemmel sonuçlar elde edecektir.

İlişkileri Geliştirmek

Bu bağlamda, sizin tekrar çerçevelendirme şekliniz elbette diğer insanları etkileyecektir. Herhangi bir aile ergenlik yaşındaki çocukların "sonuca nasıl atladıklarını" bildiklerinden onlara aşırı derecede ne güvenirler ne de aynı şekilde endişelenirler. Ani davranış, tek ve kesin bir çerçeveye veya yoruma reaksiyon göstermek, orijinal sözler ve olaylarla tüm oranlarla ortalık derhal kızışabilir ve bir boşanmanın tarafları, çatışma ve savaş haline dönebilir.

Bir kişinin davranışlarını tekrar çerçevelendirmek onu doğrudan değiştirmeyecektir. Bununla birlikte süreç, davranışı algılayış şeklinizi elbette etkileyecektir. Yani sizin onu ne kadar ciddiye aldığınızı, sizi duygusal olarak ne kadar etkilemesine izin verdiğinizi ve onu yorumlayış tarzınızı etkileyecektir. Düşünme veya hissetme tarzınızın söylediğiniz şeyleri de içerecek şekilde kendi davranışlarınızı etkilediğini biliyoruz. Öyleyse davranışlarınız şüphesiz dolaylı olarak diğer insanları da etkiler. Kendinizi duyguların etkisinden izole edemezsiniz veya diğer bir sözümüze (varsayımımıza) atıfta bulunacak olursak: "İletişim kurmamazlık yapamazsınız."


193

Bilinçli olarak iletişim kurmak zorunda değilsiniz. Bir ünitenin sonunda şu sözle karşılaşmıştınız. "İletişimin anlamı elde ettiği cevaptır." Bir şey yaptığınız veya yapmadığınız, söylediğiniz veya söylemediğiniz için birisinin üzerinde etkiniz varsa bir şeyler iletiyorsunuz demektir. Sessizlik, yanlış anlaşılan bir bakış veya diğer bir kişiye yönelen bir iletişim, bunların hepsi bir sonuç veya bir etki yaratabilir. Söylediğimiz sözler kadar tüm fizyolojimiz sürekli diğer insanlara "mesajlar" taşır. İletememezlik yapamayız ve o bu ciddi gerçeği kabul etmek durumundadır. Bu gerçek üzerindeki basit bir duyarlılığımız, diğer insanlar üzerindeki etkimiz ve onlarla veya onlar vasıtasıyla gerçekleştirdiğimiz hedeflerimiz üzerinde bize daha fazla kontrol hakkı verebilir.

Yaratıcı Problem Çözme

Bazen bir problem tekrar çerçevelendirildiğinde yani yeniden ele alındığında kolayca ortadan kayboluverir. Diğer olaylarda, o sebepten ziyade bir sonuca dönüşür. Böylece siz onun köklerini belirleyebilirsiniz. Diğer durumlarda da yeniden tasarlamak eski kafalılığı bıraktıracak tamamen yeni çözümler önerir. Tekrar çerçevelendirme çoğunlukla zihinsel bir batağa saplandığınızda kendi kendinizi sallama anlamına gelir.

Açıkçası bazı yeni çerçeveler diğerlerine göre daha pratik kullanılabilecek gibi görünürler. Örneğin, onlar gerçek olayı daha yakından yansıtırlar. Bu durumda, eğer isterseniz, "bakış açısı" sadece birkaç derece hareket eder. Bununla birlikte yeni çerçeve ne kadar az radikal ve yaratıcı olursa, problemi veya konuyu da o kadar az ihtimalle çözecektir. Öyleyse "mantıklı" bir yorum aramayın. Problem sahibi, muhtemelen probleme çok sayıda değişik bakış açısından zaten bakmıştır. Fakat "filtreden" geçirilmiş deneyimlerin oluşturduğu bir kafa yapısıyla. Zihinsel monotonluktan kurtulmak için daha fazla bir şeylere ihtiyacınız olacaktır.

Büyük veya garip bir yeni çerçeve önce uyduruk ve aptalca görünebilir. Fakat bu düşünme sürecini geliştirdiğiniz zaman onun avantajlarını görmeye başlayacaksınız. Onu deneyin, işiniz, eviniz; arkadaşlarınız ve sosyal hayatınızla veya başka bir şeyle ilgili son zamanlarda karşılaştığınız üç problemi düşünün. Sonra, her'birine en azından üç yeni çerçeve uygulayın. Bunu hızlı bir şekilde ve sezgilerinize dayanarak yapın. Şüphesiz mantıklı ve rasyonel bir şekilde herhangi bir güncel probleme değinmiştiniz ve artık o bir problem bile değil. Öyleyse, tekrar çerçevelendirmeye iyi bir test olarak, kolay kontrol edilemeyeceğini düşündüğünüz gerçek bir problem seçin.


194

Paradoksal olarak, problemleri çözmeye çalıştığımız zaman genellikle en iyi çözümleri kaçırırız. Tekrar çerçevelendirme, mantıksal olarak eleştirme veya bir durumu model alma değildir. Daha ziyade sınırlayıcı bir modeli veya zihin yapısını serbest bırakmaktır. "Problem" içinde bulunulan problemin içeriğinden ziyade zihinsel monotonluk ile ilgilidir. Başka bir insan bu problemi bir fırsat olarak veya lanet olarak görebilir ve bunun tek sebebi onu farklı çerçevelere yerleştirmeleridir. Çoğunlukla çevremizi veya olayları sorumlu tutmamıza rağmen gerçek farklılık kendi zihinsel haritalarımızda yatmaktadır. Algılarınızı değiştirerek elde etmek istediğimiz sonuca ulaşmanıza yardım edecek olan faydalı aksiyonlar ve yetki için seçenekler oluşturursunuz. Başrol oyuncusu gibi hareket edersiniz.

Pratikte Tekrar Çerçevelendirmek

Herkesten daha önde olma alışkanlığı olan ve görevlerinizde sizin gösterdiğiniz çabayı takdir etmeyen bir meslektaşınızdan bahsedelim. Onun ani nezaketsizlikleri ve genel tutumu sizi üzüyor. Bu durumu tekrar nasıl çerçevelendirebilirsiniz (tasarlayabilirsiniz)?

"5î> Ağrılı bir tıbbi rahatsızlığı var.

% O kendini güvende hissetmiyor ve ruhi çöküntünün eşiğinde.

•^ Patronundan benzer davranışlar görüyor.

^ Evde sürekli kılıbık konumunda ve bundan ancak hıncını işte çıkartarak kurtulabiliyor.

^ Size özel bir terfi için diğerlerinden ayırıyor ve karşılaşmak zorunda kalacağınız zor yönetim çerçeveleri için sizi test etmek durumunda kalıyor.

^ Davranışlarının sizi nasıl etkilediğini bilmiyor.

^ Diğer insanlar da önce aynı şekilde davranıyor.

^ Çocukluğunda korkunç suiistimallere maruz kalmış.

^ Üç ay önce ağabeyini kaybetti.

^> Geçen yıl evi üç defa soyuldu.

•^ Ölümcül bir hastalığı var.


195

Karısı ve çocukları ona tapıyorlar.

^ Siz en iyi işleri yaptığınız için size en zor işleri veriyor. Mantıklı olarak, bu sebeple de birçok iş başınıza kalıyor.

^> Sevdiğiniz bir şeyle paylaştığınız bir hobinizle uğraşırken veya bir akşam yemeği gibi sosyal bir ortamda nasıl davranıyor?

^ Yakında gerçekleşecek olan şirketteki problemleri biliyor fakat onları personelle yeterince paylaşmıyor.

"^> Onu damadınızmış gibi hayal edin.

^> Kendi arzusuyla size bir servet bıraktığını hayal edin.

^ Uzun, beyaz sakallarının olduğunu hayal edin.

Sizi sevdiğini fakat bunu gösterme konusunda zorluk çektiğini hayal edin.

Sorunun sadece son iki aydır/son iki haftadır/son iki gündür olduğunu hayal edin.

Bir kere bu metoda alıştığınız zaman, kendiniz sayısız yeni çerçeveler bulacaksınız. Fakat şimdiye kadar kendinizi hiç eşitliğin bir tarafına koymadınız. Örneğin, kendi kendinize şu soruları sorabilirsiniz:

Ya zenci olsaydım (veya bunun gibi bir şey)?

Ya işleri değiştirseydik?

Ona her gözlemi için teşekkür etmiş olsaydım?

Ya her konuşmada kıkırdasaydım?

Ona güzel bir kalem almış olsaydım?

Ya farklı bir şirketten iş teklifi alsaydım?

Ya piyango bana çıksaydı?

Bu insan benim hayatımın temel amaçlarını nasıl etkileyebilir?

Yeni çerçevenin mantıklı, yapılabilirliği olan ve hatta sağduyulu olmasının gerekmediğine dikkat edin. 11. günde görmüş olduğunuz mecazların etkisine benzer bir şekilde hareket ediyor. Sadece var olan zihinsel yapıları rahatsız ediyor, yenilerini açıyor ve yaratıcı sinirsel ağlar oluşturuyor. Bu yüzden, kendinizi nasıl


196

hissedeceğiniz ve ne yapabileceğiniz konusunda çok fazla seçeneğiniz var bununla birlikte sağduyu ve mantık genellikle olaydan sonra ve gerçekleşen şeyin ardından ne yapılması gerektiği konularında görülür.

Toplantı Çerçeveleri

Tekrar çerçevelendirme, eğitim veya danışmanlıkta olduğu kadar bize iletişimde de mükemmel bir araç sunar. İyi bir iletişimin tüm kuralları (2. günde görmüş olduğunuz) iyi tasarlanmış bir sonucu da içerecek şekilde onda vardır. Özelde, diyalogu sürdürmeniz gerekecektir (Bakınız 9.gün). Sonuç elde etmek için yeni çerçevenizi açık ve net bir şekilde ifade etmeniz gerekmiyor. O sizin zihninizde kalabilir.

Onu gerçekten ilettiğiniz zaman, örneğin, birisinin problemini çözmesine yardım etmek için, yetenek, bu tarzda diyalogu sürdürmeniz için yeni çerçevede bulunmaktadır. Her zaman değerleri ve deneyimleri eşleştirin. Diyalog kurduğunuz zaman, (çözümü samimi bir şekilde araştırmakta) olan bir kişi en akla gelmedik bir yeni çerçeveye bile pozitif tepki verebilir. Bununla birlikte amaç, şok etmek veya bilgeliğinizi göstermek değil fakat karşınızdaki insanda yaratıcı "aha" buluşlarını harekete geçirmektir. Bir insanın iç dünyasında algıya dayalı bir kavrayış gibi görünen şey mükemmel bir diyalog kurabilir.

Çerçevelerin geniş uygulamalarına bir örnek olarak, bu tekniği herhangi bir toplantıda da uygulayabilirsiniz. Muhtemelen aşağıda listesini verdiğimiz çerçevelerden bazılarını tanıyacaksınız. Çerçeveleri örneklendirmek ve onları daha etkili bir toplantıda nasıl kullanabileceğinizi göstermek için bazı sorular ekledik.

Daha önce görmüş olduğunuz birçok diğer dil örnekleri gibi kesin tanımlar ve hatta terimlerle ilgilenmeniz gerekmiyor. Fakat, bazı durumlarda terimler size yardım edecektir. (Örneğin, "miş gibi" çerçevesi ismiyle kendi kendini açıklıyor.) Diğer durumlarda kendi etiketlerinizi kullanabilirsiniz. Örnekleri ve yeni çerçeveleri harekete geçirecek olan soru çeşitlerini tanımaya çalışın.

Sonuç Çerçevesi

Bir bütün olarak toplantının başında ve her gündem maddesinin başında bu maddeyi belirleme ve bunun üzerinde görüş birliğine varma prosedürü (Hedefler/sonuçlar konusunda 2. günde görmüş olduğunuz çalışma sonuç çerçeveleri oluşturmakla ilgiliydi.)


197

Soru: "Bu toplantı veya maddeden özellikle istediğimiz şey nedir?

"Miş Gibi" Çerçevesi

İnsanların kendilerini istenen sonuca yansıtmalarına ve başarının duygularla ilgili özel kanıtlarını belirlemelerine yardım eden tekniktir. Yani kendinizi istediğiniz sonucu elde "etmiş gibi" düşünürsünüz.

Soru: "Bu sonucu zaten gerçekleştirmiş olduğunuzu hayal edin. İstediğiniz sonucu elde etmiş olmanız ne görmenizi, işitmenizi ve hissetmenizi sağlıyor?

Karşıtlık Çerçevesi

Burada, onların göreceli değerlerini hesaplamak veya karar verme sürecini geliştirip geliştiremeyeceklerini görmek için farklı seçenekleri karşılaştırırsınız.

Soru: "Tanımladığınız şey ve şu anda sahip olduğunuz şey arasında ne gibi farklılıklar var?" veya "Bu falanla nasıl karşılaştırılır?"

Anlaşma Çerçevesi

Bu çerçeve, istenen sonuç için eşleştirme, örnek ve rehber olmanın tüm uzlaştırıcı noktalarını kullanır. Ortak bir zemin üzerine inşa eder. Örneğin: "x'e ihtiyacımız olduğu görüşüne katılıyorum ve ona biraz "y" eklemeyi de faydalı bulabilirsiniz."

İlginin Dağılmamasını Sağlayan Çerçeve

Bu, toplantıyı akılda tutma ve ilgisiz anlamlandırmaları ve zaman kaybını önlemeye yarayan bir prosedürdür. Bu özellikle, sonuç üzerinde zaten karara varılmış olan bir gündemin belirlendiği yerlerde uygulanabilir.

Soru.- "Bu konu için sonuçla bağlantılı olarak söylemiş olduğunuz şeyi nasıl söylersiniz?"

İz Sürme Çerçevesi

Karar vermeyi netleştirmek için tartışılan noktaları veya uzlaşmayı kontrol etmek için verilen kararı özetleme tekniği. Bu daha sonraki anlaşmazlıkları uzaklaştırır, tutanak tutulmasını kolaylaştırır ve bilgili insanın gerekli olan aksiyonu anlamasını sağlar.


198

Soru: "Nihayet karar verdik... Herkes bu karara katılıyor mu? Veya bir bireye hitap edin: "Sizin doğru bir şekilde anlayıp anlamadığınızdan emin olmam için..."

Toplantıda uygun olan herhangi bir zamanda yukarıdaki çerçevelerden herhangi birini kullanabilirsiniz. Onları, gündem maddesine yerleştirmekte bir rehber olarak veya yöneticisi için bir kontrol listesi olarak istediğiniz şekilde kullanabilirsiniz. Fakat toplantıdaki herhangi bir üye bu çerçeve örneklerini dahil ederek toplantının etkililiğini arttırabilir. Aynı zamanda 10. günde görmüş olduğumuz yumuşak ön cepheyi kullanmaya da dikkat edin. Tüm bu teknikleri birbirine karıştırabilir ve eşleştirebilirsiniz.

Toplantılar kadar, röportaj, danışmanlık, meditasyon, görüşme, eğitim, vaaz ve öğretim gibi herhangi bir iletişim türünde çerçeveleri faydalı bulabilirsiniz. Aile içinde ve sosyal iletişimde de aynı şeyler geçerlidir. Farklı çerçevelerin iletişim durumlarına kolayca adapte edilebilir olduğunu göreceksiniz.

Günün Sözü

Her zaman düşündüğünüz şeyden daha fazlasısınız.

Bu söz, insanın vücut-zihin sisteminin şaşırtıcı kapasitesine vurgu yapar. Bu, bilinçdışı yeteneklerimizi veya genellikle insanın mükemmelliğini gösteren otomatik pilota bağlanmışçasına yaptığımız davranışlarımızı kontrol eden sınırsız bilinçaltımızı da kapsar. Sadece düşünerek, zihinsel filtrelerinizi kontrol altına alabilirsiniz. Bu, beyin kapasitenin güçlü olmayan düşüncelere ve istenmeyen davranışlara dağılmasının gerekmediği anlamına gelir. "Eğer birisi yapabilirse ben de yapabilirim." sözü potansiyel mükemmelliğin dünyasına açılır. Motivasyon ve öz saygı için temel olan sonsuz potansiyel herkesin kendi içerisindedir. Bunu nörolojik bir gerçeklik olarak kabul edin.

sol beyniniz görüşlerinizin ilgisiz veya aptalca olduğunu düşünebilir.) Fakat bazen çok saçma yeni çerçeveler bile o durum hakkındaki nişlerinizi değiştirebilir ve bu genellikle gerçek değişimin başlangıcı demektir.

Bugün işe gittiğiniz zaman etrafınızdaki davranışlara dikkat etmeye ve onları yeniden çerçevelendirmeye başlayın. Yaşadığınız her şey hakkında içgüdüsel olarak bir yorum yapmanız veya ona bir anlam vermeniz kaçınılmaz olacaktır fakat şunları sormaya başlayın: "Bu başka ne anlama gelebilir? Bu ifadeyi soruyu, davranışı, bilgiyi veya olayı yeni bir şekilde nasıl


199

tasarlayabilirim?" Ne kadar farklı hissettiğinize ve ne kadar farklı davrandığınıza dikkat edin (veya davranmadığınıza).

Gün boyunca farklı algı pozisyonları deneyin ve hislerinizin ne kadar değiştiğine dikkat edin.


Eğer yukarıdaki tekrar çerçevelendirme alıştırmalarını yapmamışsanız şu anda yapın. Karşılaştığınız üç problem ve bu üç problemin her birisi için en azından üç ayrı yeni çerçeve düşünün. Bu çalışma hayalinizi ne kadar esnetebileceğinizi gösterir. Yeni çerçevenizin "realist" veya "uygulanabilir" görünmemesi sorun değildir. (Sizin "mantıklı"

16. GÜN

Kişisel Mükemmelliğin Anahtarı


• Başarı Stratejileri

• Geri bildirim Sistemleri

Stratejileri Belirlemek ve Kullanmak

• TOTE Modeli

• Strateji Parçaları

İnsanlar yaptıkları şeyler veya onları yapış tarzlarıyla sonuçları elde ederler. Mükemmellik, mükemmel stratejiler gerektirir. Yetersizlik, yetersiz stratejilerden kaynaklanır. NLP terimi olarak strateji genellikle "hazırlanmış zihinsel program, algı dizisi veya özel bir sonuca götüren şey" manalarına gelir. Size çok teknik bir kelime gibi gelebilir fakat onu açıkladığımız zaman sizin için netleşecektir. Aynen bir tarifi takip eder gibi başarıya ulaşmak için doğru malzemeleri doğru şekilde kullanmanız gerekir.

Strateji, bir şeyi gerçekleştirmek için sarfedilen düşünce şekli demektir.

başarı Stratejileri

Birçok insan bir şeyler onları motive etmedikçe veya belirli aksiyonları değerli olduklarını kanıtlamadıkça bir şeyler yapabilmeyi pek hayal edemezler. İstediğiniz sonucu yaptığınız


200

şeylerle elde edebileceğinizi umabilirsiniz. Örneğin, zihinsel stratejiniz hiçbir zahmet çekmeksizin bir test veya bir taktirle başlayabilir. Sonra başlamak için motivasyon stratejisine ihtiyaç vardır ve bunu gerçekten bir şeyi yapma stratejisi izler. Güvenlik için bir şifre gibi zihinsel strateji anbean sürekli çalışır. Böylece, stratejilerin nasıl kurulduğunu ve değiştiğini anlamak size kişisel mükemmelliğin temellerini sunar.

Sinir Ağları Gibi Stratejiler

"İnsan düşündüğü şeydir." görüşü düşündüğümüz şeyi yapmaya da eğilimli olduğumuz gerçeğini genişletebilir. En azından düşüncelerimizin meşgul olduğu şeyi yaparız. NLP, kaçınılmaz olarak davranışlara dönüşecek olan; içimizde var olan bu hallere vurgu yapar ve bu davranışlar da istenilen sonuçları ortaya çıkarır. Beyninizin içerisinde bu stratejiler müthiş karmaşık sinirsel ağlar oluştururlar.

İnsan hayatı hem içte hem de dışta sonsuz algı dizilerini içerir. Yaşadığımız ve çevremizle bağlantı kurduğumuz sürece sürekli görürüz, işitiriz ve hissederiz. Bu durumda iki dünyada yaşarız: dış dünya ve hatıralarımızın, tecrübelerimizin, değer ve inançlarımızın dünyası olan iç dünyamız Stratejiler ikisini de kapsar.

Strateji Seviyeleri

Strateji büyük davranış "parçalarından" 7. günde görmüş olduğumuz çok detaylı düşünce alt duyularına kadar uzanır. Örneğin, bir eve çatı yapmak veya bir şirketi satmak için stratejinizin olması gerekir ve bir strateji şeklini sizi bir şeyler yapmaya motive edecek olan özel sözlerden veya zihinsel imajlardan alır.

Örneğin aşağıdaki her şey için bir stratejiye ihtiyacınız vardır: Sabahları yataktan kalkmak, ne yiyeceğinize karar vermek, bir yumurta kırmak, onu kızartmak, onu yemek ve bundan zevk almak, sabah işe giderken bir şeyler hakkında kaygılanmak, kafanda hesaplar yapmak, ayakkabı bağlarını bağlamak.

Bu örneklerin her biri, 7. günde öğrenmiş olduğunuz altduyular seviyesine ininceye kadar oldukça küçük strateji parçaları içerir. Daha yüksek seviyedeki stratejiler çok sayıda küçük parça gerektirebilir. Bununla birlikte, farklı aktivite seviyelerine dikkat edin. Ve de çeşitliliğe. Bir yumurtayı çok farklı şekillerde kırabilirsiniz. Ve insanlar çok farklı şekillerde karar verirler veya kendilerini motive ederler.


201

Elbette, bu stratejileri çoğunlukla bilinçsizce dışarıya taşırız. Fakat NLP bizim onları bilinçli bir şekilde belirlememizi ve daha iyi için değiştirmemizi mümkün kılar. Şimdiye kadar elde etmek istediğiniz sonuçları nasıl değiştireceğinizi ve kendinizi nasıl hissettiğinizi değiştirmeyi öğrendiniz. Şimdi sonuçlarınızı gerçekleştirmek için benimsediğiniz stratejilerinizi değiştirmeye başlayabilirsiniz. Bu size hissetme tarzınız, tutumlarınız, değerleriniz ve inançlarınız üzerinde daha fazla kontrol imkanı verecektir.

Strateji Serisi

Başarmak için, belirli bir düzen ve sıra içerisinde düşünmeye ve hareket etmeye ihtiyacınız olacak. Stratejinizin unsurları doğru olmak zorundadır (Aynen bir cümlenin anlamlı olması için doğru kelimelerin seçilmesi gerektiği gibi.) Fakat aynı zamanda doğru düzene veya söz dizimine de ulaşmanız gerekir. Bu herhangi bir aktivite, davranış veya yetenek için herhangi bir stratejiyi uygulayabilir. Kısa sürede en basit alışkanlıkların bile sürekli bizim yararımıza işleyen çok karmaşık stratejiler içerdiğini fark edeceksiniz.

Geribildirim Sistemleri

Bir strateji sistemi vasıtasıyla istediğimiz sonuçları elde edebiliriz. Bir kere sistemin nasıl çalıştığını anlarsanız o sürekli aynı sonuçları verecektir. Bu sistem yaklaşık olarak 2. gün görmüş olduğumuz Dört Aşamalı Başarı Modelini takip eder.

^ Ne istediğine karar ver.

^ Bir şeyler yap.

^> Olacak şeylere dikkat et.

^> İstediğiniz sonucu elde edene kadar yaptığınız şeyi değiştirin.

Bu sibernetik veya hedef kaynaklı yaklaşımı uygulamak için - şunlara ihtiyacınız olacak:

& Özel bir hedef.

& Onu gerçekleştirene kadar bir şeyi yapma yeteneği.

& Hedeflerinizden ne kadar uzaklaştığınızı bilme vasıtası.


202

& Hedefinize ulaşana kadar yaptığınız şeyi değiştirmeye devam etme yeteneği.

Hepimiz bu sistemin istediği şeylere sahibiz. Amaç kaynaklarımızdan en iyi şekilde faydalanmak için dizginleri elde tutmaktır. , :

Hedeflerinizi Oluşturun

Elektro-mekanik veya robot tarzı sistemler geribildirim sistemi örneklerini oluştururlar. Hedef, merkezi ısınma sisteminin veya bulaşık makinesinin ısısının ayarlanmasından bir roketin yöneldiği bir şehre veya bir robotun yapmak zorunda olduğu bir operasyona kadar değişebilir. Etrafımızı bu tarz mekanik geribildirim sistemleri sarmıştır. Fakat insan davranışlarının her zaman onlarla bir ilgisi bulunmaz. Çok önemli bazı durumlarda, hedeflerimizi bilinçsizce oluşturur ve gerçekleştiririz.

Örneğin, fiziksel sistemimiz sürekli vücut ısımızdan derimizdeki yaralara kadar bilinçdışı her türlü hayati fonksiyonlarımızı gerçekleştirir. Bu hayati olaylarda sadece sistemimize güveniriz. Onun işlediğini bilinçsizce biliriz.

NLP, bu kendiliğinden var olan sibernetik veya hedef gerçekleştirme yeteneğinin bilinçli, amaçlı hedeflere dönüşmesine izin verdiği için şanslıyız. Öncelikle ne istediğinize karar vererek başlamalısınız. (Dört Aşamalı Başarı Modelinin ilk aşaması.) Bununla birlikte bu sürecin çoğunluğu, yani konuşmayı öğrenmek, çocuğun yürümesi veya bir başkasının yeteneklerini taklit etmesi gibi alanlar bilinçdışında kalır. Bilinçli veya bilinçsiz özel bir hedefe veya sonuca ihtiyacınız var. Böylece 2. günde tanımlamış olduğunuz iyi tasarlanmış sonuçlar bu güvenilir geribildirim sisteminde önemli hedefler hazırlarlar.

Hedefe Ulaşmak

Dört Aşamalı Başarı Modelinde kalarak, bütünüyle nöro-fiziksel sisteminizi, zihninizi ve vücudunuzu kullanarak bir şeyler yapabilme yeteneği kazanacaksınız (Aşama 2). Akıllı "sisteminiz" aynı zamanda duyular vasıtasıyla gerçekleşen şeyin farkına varma yeteneğine de sahip olacak (Aşama 3). Daha sonra NLP'nin duyumsal keskinlik olarak ifade ettiği şey vasıtasıyla bu yeteneği daha fazla geliştirebilirsiniz. (Merkezi ısıtma sistemi bunu termostatlar vasıtasıyla oda sıcaklığının belirlediğimiz hedeften ne kadar uzaklaştığını tespit ederek ölçer.) Son olarak değişiklikler yapabilirsiniz (Aşama 4). Merkezi ısıtma sisteminde buhar kazanı, ısıyı ayarlamak ve böylece hedefe en yakın


203

duruma gelmek için açılır veya kapanır. İnsanların "buhar kazanının" insan yapımı bir araçtan daha karmaşık olması pek de şaşırtıcı değildir. Bu işi yapacak insanı dehşete düşürecek kadar müthiş bir nöro-fizyolojik sisteme sahibiz. Bu doğamızda var olan geribildirim sistemine dayanan sayısız otomatik davranışımız vardır ve bunlar bizim bilinçdışı yetenekler olarak adlandırdığımız şeyleri ortaya çıkarırlar.

Stratejiler belirlemek ve /Çullanmak

Birçok sebeple bir kimsenin düşünme stratejisini ortaya çıkarmak isteyebilirsiniz. Örneğin:

Mükemmel davranışa örnek olması için. Davranışı taklit etmek kadar bir insanın nasıl düşündüğünü anlamaya da ihtiyacımız vardır. Onlar, mükemmel davranışlar ortaya çıkaran düşünme süreçlerinden haberdar olmayabilirler ("Öylesine onu yapıverdim."). Bu sebeple, onların stratejilerini "ortaya çıkarmanız" gerekecek.

Tedavi edici bir durumda, birisinin stratejisini bilmek onu etkisiz hale getirmek için onu iptal etmenizi veya değiştirmenizi sağlar. Eğer bir stratejiyi değiştirirseniz bu sizi belli bir davranışa götürür. Yani o kişi artık o davranışı yapamaz. 21. günde göreceğimiz popüler bir NLP metodu olan fobi tedavisi bu şekilde yapılır. Böylece, daha sonra değişime sebep olması için kullanabileceğiniz önemli bilgiler elde edersiniz

2. 4. siniz.

Eğer bir insanın motivasyon stratejisini öğrenebilir ve bir diyalog oluşturabilirseniz (bakınız 4. gün), "kaydı-geriye sorabilir" ve onu motive edebilirsiniz. Benzer şekilde eğer bir kişinin karar verme stratejisini bilirseniz, diyalog oluşturur ve aynı ortamı sağlayabilirsiniz ve o da karar verir. Böylece bir kimsenin düşünme stratejisini eşleştirme yeteneği size, satışlarda, görüşmelerde ve bir şeyleri etkileme konusunda çok güçlü araçlar sunacaktır.

Bir kere "mükemmel" bir stratejiyi belirlediğiniz zaman, elde etmek istediğiniz kendi sonuçlarınıza ulaşmak için onu kendi kendinize kullanmaya başlayabilirsiniz.

Ek olarak, kendi stratejilerinizi de belirlemeye başlayabilirsiniz. Eğer isterseniz, onları farklı sonuçlara ulaşmak için veya aynı sonuçları daha kolay ve zevkli bir şekilde elde etmek için değiştirebilirsiniz.


204

TOTE Modeli

NLP, stratejileri ortaya çıkarırken rehber olarak TOTE bilgisayar modelini benimsemiştir. Bu, onu mühendislik alanından tanıyan okuyuculara çekici gelebilir. Fakat yukarıda bahsettiğimiz Dört Aşamalı Başarı Modeli de aynı işi görür ve eğer tercih ederseniz onu da kullanabilirsiniz.

TOTE şunların simgesidir:

Test/Trigger (Başlatmak) Operate

Test Exit

(Çalıştırmak) (Test etmek) (Çıkmak)

Test Etmek/Başlatmak

Birinci test, stratejiyi başlatan bir uyarıcı, bir başlatıcı, bir tetik gibi hareket eder. Örneğin, bir tişört satın almak istiyorsunuz. Birinci testte, zihninizde kendinizin veya bir başkasının üzerinde almak istediğiniz tişörtü canlandırabilirsiniz. Biz bunu "zihinde canlandırma" olarak kaydediyoruz. Bu tarz simgelemelerle 7. günde tanışmıştınız.

Çalıştırmak

Çalıştırma aşaması, içinizdeki veya dışınızdaki dünyadan hatırlayarak, oluşturarak veya toplayarak elde ettiğiniz bilgilere ulaşır. Bu durumda o, tişörtü bulmak için yaptığınız şeyleri de kapsar. Bu durumda o şüphesiz dışarıda etrafınıza bakındığınızdan "dış gözlemi", sonra belki muhtemel seçenekler, lehte ve aleyhte olan şeyler hakkında kendi kendinize konuştuğunuz için "işitsel dijitali" ve de elde ettiğiniz hisler dolayısıyla "kinaes-tetiği" de içerir.

(İkinci) Test

İkinci test, erişilen bilgiyi ve birinci testte oluşturulmuş olan ölçüleri bazı açılardan karşılaştırır. Burada zihninizde canlandırmış olduğunuz tişört ile şu anda görmüş olduğunuz tişörtü eşleştirin. İstediğiniz şeye uyuyor mu? Burada bir ölçüt olarak geleceğe koymuş olduğunuz imajı hem dışa dönük hem de içe dönük görürsünüz (zihinde canlandırma, dış gözlem). Ve karşılaştırmanın pozitif veya negatif taraflarını hissedersiniz (kinaestetik), iki seçeneği de aynı algı sisteminde görsel, işitsel veya kinaestetik olup olmadıklarına göre eşleştirin.


205

Çıkmak

Çıkış veya karar noktası testin sonucunu gösterir. Eğer eşleştirme yapmış ve sonra da strateji çıkmışsa, satın alırsınız. Eğer yanlış eşleştirme yapmışsanız veya stratejiyi takip etmişseniz, satın almazsınız.

Stratejinin aşağıdaki sebeplerle sonradan geri dönüşümü olabilir (veya bir döngüye girebilir):

^ İstediğiniz şeyi değiştirmek veya stratejiyi yeniden yönlendirmek (Onun yerine ayakkabı satın alacağım.)

\ Sonucu veya parçalanmayı etraflıca değerlendirmek (Bu parayı tatil için ayıracağım.)

^ Sonuca incelik kazandırmak veya daha da özelleştirmek (Daha kaliteli bir kışlık gömlek almayı tercih ediyorum.)

% Daha fazla bilgiye ulaşmak (Uygun fiyat için etrafta biraz daha dolaşacağım.)

Yanlış eşleştirme durumunda, strateji tekrar ilk teste, başlangıç safhasına veya çalışma safhasına döner. Eğer bir şey satın alırsanız, satın alma stratejiniz sona erer. Eğer hoşnut değilseniz etrafa bakınmaya devam edebilirsiniz ve böylece çalışma safhasını tekrar edersiniz. Bir kere eşleştirme yaptığınız zaman onu satın alacak ve çıkacaksınız. Alternatif olarak satın almaya karar vermeden çıkabilirsiniz. Bu durumda sürece tekrar başlayabilirsiniz. Bu sefer ilk testinizi (başlangıcınızı) değiştirebilir, belki daha farklı, daha realist bir şeyler hayal edebilirsiniz. Veya sadece zihninizde gerçek bir değişim yapabilirsiniz.

Aşağıda TOTE modeliyle ilgili iki basit örnek daha veriyoruz.

İkindi Çayına Kek Yapmak

(Birinci) Test

Çay için kek istediğime karar verdim-başlatıcı

Pişirilmiş bir kek hayal ettim. Çikolatalı bir kek- ve bu stratejinin ilerleyen anlarında bizim için bir ölçü olur.

Çalışmak


206

Aklımdan şu soruları ve aksiyonları geçirdim: "Çikolatalı kek yapmak için dolabımda yeterli malzeme var mı?" Dolabımda, yumurta, şeker, margarin, çikolata vs. olduğunu gördüm.

(İkinci) Test

Malzemeler zihnimizde canlandırdığımız keki yapmak için yeterli.

Çıkmak

Stratejiyi düşünmekten çıkıyorum ve kek yapma davranışına başlıyorum.

Bahçeyi Temizlemek

(Birinci) Test

Bahçemin temizlenmeye ihtiyacı var - başlatıcı.

Çalışmak

Haftalık programıma baktım ve böyle bir temizlik için hiç vaktim olmadığını gördüm.

(İkinci) Test

Bahçemin hâlâ temizlenmeye ihtiyacı var. Bu noktada çıkmak yerine ikinci test tatmin edici bir şey üretmediğinden başa döndüm. İstediğim sonucu gerçekleştiremedim.

Çalışmak

Mahalledeki bir bahçıvana telefon etmeye ve bana temizleme işinde yardım edip edemeyeceğini sormaya karar verdim.

Diğer Bir (İkinci) Test

Eğer o kabul ederse, temizleme işi gerçekleşecek.

Çıkmak

Stratejiyi düşünmekten çıkıyorum ve telefon görüşmesini yapıyorum.

TOTE Modelini Kullanarak Stratejileri Belirlemek

TOTE Modelini kullanarak, bir kimsenin stratejisini basit sorularla ortaya çıkarabilirsiniz:


207

(Birinci) Test

,...'nın zamanını nasıl bilirsiniz?

....'ya ne zaman başladınız?

....'nın vakti geldiğini size ne bildirdi?

Çalışmak

Onu nasıl yapıyorsun? Alternatifleri nasıl belirliyorsun? Alternatifleri nasıl meydana getiriyorsun?

(İkinci) Test

Operasyonunuzun başarılı olduğu zamanı nasıl biliyorsunuz?

Kabul edilebilirliğini veya tatmin ediciliğini nasıl belirliyorsunuz? Alternatifleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Çıkmak

Stratejiyi tamamladınız. Eğer hâlâ aklınızda soru işaretleri kalmışsa, ikinci testi tekrar edebilirsiniz, daha başka bir çalışma ortaya çıkarabilirsiniz veya stratejinin en başına geri dönebilirsiniz.

Karşınızdaki insanın göz hareketlerini dikkatle izleyerek zihninden neler geçirdiğini anlayabilirsiniz. İnsanların stratejilerini bilinçsizce ortaya koyduklarını hatırlayın. Onlar, otomatik aktiviteleri durumlarında, düşünmek ve hatta yapmak hakkında bir şey düşünmezler. Bununla birlikte (strateji devam ederken) sorulan ani bir soru o anda olmakta olan şeyi ortaya çıkarabilir ("Bana şunun söylendiğini işitir gibi oldum..., "...'yi hayalimde canlandırdım."). Bu durumda, onların göz hareketleri çalışmakta olan algı sistemlerini doğrulayacaktır (Bakınız 6. gün).

Strateji Parçaları

Bir strateji nerede başlar ve nerede biter? Örneğin, bir satın alma stratejisi bir şeyi satın almaya motive olduğunuz zaman başlayabilir ve doğru kararı verdiğinizden emin olduğunuzda ve satın alma işlemini yaptığınızda biter. İster bir ev ister bir somun ekmek alın çoğu kez bilgi "parçalarını" kullanmak zorundasınız. Stratejiniz için daha küçük ve daha uygun bir "parça" konusunda karar vermeniz aşağıdaki şekilde olabilir:

Motive etmek


208

& Karar vermek

& İnandırıcı olmak

& Şüphe ve endişeleri tekrar gidermek

Daha önce bu stratejileri örneklendirdik. 17. günde "ikna edici" stratejiyi daha derinlemesine inceleyeceksiniz.

Uzun bir operasyonu ortaya çıkarmak ve ona notlar eklemek çok karmaşık süreçleri içine alabilir. Öncelikle stratejiyi ayrı parçalarmış gibi görünecek şekilde bozun. Sonra diğer bağlamlarla karşılaştırma yapabilirsiniz. Örneğin, bir kişinin motivasyon stratejisinin satın alma işleminden farklı daha birçok alanda uygulanabileceğini göreceksiniz. Benzer şekilde, karar verme stratejisi, çok değişik şekillerdeki kararlara uygulanabilir. Böylece bu stratejiyi mikrodalga fırınının ne kadar sürede pişirdiğinden kiminle evleneceğinize kadar birçok şekilde uygulayabilirsiniz.

Strateji Parçalarının Büyüklüğü

İstediğiniz şey, bir konferansı planlamak veya bir düğünü organize etmek gibi oldukça büyük ve geniş bir operasyonla ilgili olabilir. Böyle bir durumda büyük parçalarla ilgilenmeniz gerekecektir. Fakat aynı zamanda, en iyi kişinin klapasına bir çiçeğin nasıl iğneleneceğini bilmek gibi bu uzun ve karmaşık operasyonların belirli açılarını ve safhalarını anlamaya ihtiyacınız olacaktır. Buna göre "aşağı parçalanma" olacaktır.

Önemli kararları ele almak onları tek başına ele almayı gerektirir. (Örneğin, bir şeyi kendi kendinize mi yapacağınız yoksa onu sizin için yapması için birisini mi kiralayacağınız, onu şimdi mi yapacağınız yoksa bekleyecek mi olduğunuz, eski pencerelerin yerine yenilerini taktırıp taktırmayacağınız veya arabanızı değiştirip değiştirmeyeceğiniz gibi). Benzer şekilde, motive olunan bir strateji, motivasyon gerektirecek bir projenin veya bir işin bir parçasını şekillendirecektir.

Bazı durumlarda onu değiştirmeden veya kendi kendinize kullanmadan önce stratejiyi anlamak için detaylara inmeniz gerekecek. Bu duyular kadar alt duyuları da kapsayabilir (Bakınız, 7. gün). Örneğin, böyle bir karar verdiğiniz zaman kendi kendinize ne görürsünüz, ne hissedersiniz veya ne söylersiniz? Makro stratejileri anlamak için düşünme örneklerini ve davranışı mikro aşamalara ayırmanız gerekebilir. Örneğin, iş değiştirmek veya kısa bir hikâye yazmak. Strateji parçasının


209

büyüklüğünün, davranışı anlamak istediğiniz ve değiştirme ihtiyacı duyduğunuz seviyeyi yansıttığından emin olun.

Strateji Parçalarının Sayısı

Parçalama kararı, strateji dizisindeki unsurların sayısını etkileyecektir. Bir rehber olarak, bir veya iki parça tüm stratejiyi ortaya çıkaramadığınız anlamına gelebilir. Diğer yandan, altı veya yediden daha çok olan, ayrı bir stratejiden daha fazlasını kapsadığınız (belki motivasyon ve karar vermeyi birleştirdiğiniz) veya bir döngüyü kaydettiğiniz anlamına gelebilir. Döngünün basitçe anlamı, daha önce çıkmış olduğunuz stratejinin bir parçasını tekrar etmiş olmanızdır. (Yukarıda bahsedilen TOTE modeline bakınız.)

Günün Sözü

Eğer bir kişi bir şeyi yapabiliyorsa, herhangi bir kimse de onu yapabilir.

Herhangi birisi 2. günde görmüş olduğunuz dört aşamalı başarı modelini kullanabilir. Hepimizin beyin kapasitesi standarttır. Siz beyninizi istediğiniz gibi kullanabilirsiniz ve onu "software (yazılım)" düşünceleriyle programlayabilirsiniz. Mükemmel (hatta dahi) olarak nitelendirdiğimiz insanlar sadece beyinlerini daha etkili bir şekilde kullanırlar. Mükemmel oldukları alanlarda, başarılı stratejilere sahiptirler. Sihirli bir formül olmamasına rağmen, bu stratejiler, daha önce de gördüğümüz gibi, belirli bir düzen içerisinde belirli duyumsal algıları kapsarlar. Çoğu zaman kişi, onu başarıya götüren özel düşünce şeklini ve hatta davranışını bilmez. Buna farkında olunmayan, bilinçdışı yetenek dediğimizi zaten biliyorsunuz. Bu nedenle stratejileri ortaya çıkarmanız gerekiyor. Bir kere stratejiyi belirleyebildiğiniz zaman, onu değiştirebilir veya kopyalayabilirsiniz. Günün sözüyle bitirirsek: Eğer bir kişi bir şeyi yapabiliyorsa, herhangi bir kimse de onu yapabilir.


Yakın bir arkadaşınızın veya akrabanızın satın alma stratejisini ortaya çıkarmaya çalışın. Onlar da, daha sonra prensipleri kendi kendilerine anlarlar ve size kendi satın alma veya diğer stratejilerinizde yardım edebilirler.

işte veya evde çok kullandığınız bir stratejiyi seçin (rapor yazmak, bir satış görüşmesi yapmak veya bir yemek hazırlamak gibi.) ve onu ayırabildiğiniz kadar küçük parçalara ayırın.


210

Dışınızdaki süreç kadar içinizdeki sürece de dikkat edin. Bu iç stratejilerdeki düşünme şeklinizi düşünmeye başlayın. Kullandığınız duyuları (bakınız 6.gün) belirleyebiliyor musunuz?

nize ı ro stra mikro a veya kişi davranışı ı seviyeyi ya

17.GÜN

Başarı Stratejileri


• İkna Stratejisi

• Dili Doğru Kullanma Stratejisi

• Stratejileri Belirlemek İçin 21 Öğüt

Bugün iki çeşit stratejiye değineceğiz. 16. günde görmüş olduğunuz satın alma sürecinin bir parçasını oluşturan "ikna etme stratejisi" ki ikna etmeyi gerektiren çok farklı davranışlara uygulanabilir. Bunun için, bugün onu daha detaylı bir şekilde göreceğiz.

İkna Stratejileri

NLP'nin "ikna etme stratejisi" olarak adlandırdığı şey, bir kişinin karar verme aşamasından kaç kere döndüğü, karar verme için ne kadar süreye ihtiyacı olduğu ile bağlantılı olup stratejinin en belirgin özelliği karar veren kişinin kendisini tamamen ikna edip etmediğidir. Örneğin, bir kişi satın almaya karar vermeden önce kaç tane farklı ürünü görmek veya onlara dokunmak zorundadır? Ve buna kafasının yatması ne kadar vakit alır? Aşağıda, dört temel ikna stratejisinden veya "alıcı kişiliğinden" bahsettik.

1. Otomatik

Bu insanlar bir şeyi sadece bir kere görürler veya işitirler ve hemen kabul ederler. Bu kişiler bir satıcının rüyasıdır!

2. Defalarca düşünen

Bu tarz insanlar karar vermeden önce değişik ürünleri karşılaştırma ihtiyacı hissederler veya arkadaşlarıyla birçok dükkan dolaşırlar ya da elbiseler denerler vs.

3. Tutarlı


211

Bu tarz insanlar kendilerini muhtemel her türlü dükkana gitmek zorunda hissederler; ilgili tüm dergilere bakarlar, müşteri hizmetlerine danışırlar... Bu kişiler satıcıların kabusudur!

4. Belli bir zaman isteyen

Bu insanların zamana ihtiyacı vardır. Uzun süre düşünürler, onunla oturup onunla kalkarlar. Tam olarak ikna olmadan önce karar vermek için birkaç gün ayırırlar.

İkna etme stratejisi kişinin karar verme stratejisini etkiler ve satın alma stratejisi üzerinde düşünürken farklı bir "parça" şekillendirebilir:

^ Temel veya son karar verme stratejisinden önce gelebilir (Tutarlı).

^> Karar stratejisi devam ederken defalarca ortaya çıkabilir (Defalarca düşünen).

Ç> Sadece zaman faktörünü ilgilendirebilir (Belli bir zaman isteyen).

"^ Görünen bir karar süreci olmaksızın güçlü bir motivasyonla hızla aksiyona geçmeyi yansıtabilir (otomatik).

Başarı Stratejileri

Satın almayı, herkesin aşina olduğu bir örnek olduğu için kullandık. Bununla birlikte ikna etme stratejisi iknanın söz konusu olduğu her olaya uygulanabilir. Örneğin: personel kiralamak, danışman veya firma seçimi, bir politika üzerinde karar vermek, odadaki mobilyaların yerini değiştirmek veya hayat arkadaşını seçmek.

Bu strateji, tutumunuzu değiştirmek veya önceden tahmin etmek istediğiniz bir kişi hakkında size çok yararlı bilgiler verebilir. Aynı zamanda sizin için kendi hedeflerinizi gerçekleştirebileceğiniz paha biçilemez kişisel bilgiler sunar.

Bununla birlikte, bu stratejilerin köklerine inildiği zaman onları hâlâ değiştirebilirsiniz. Bu, stratejilerin ortaya çıkarılmasını kişisel değişim için güçlü bir araç haline getirir. Örneğin, otomatik ikna stratejisi olan bir kişi İd (İşitsel dijital-"kendi kendine konuşma) testinin araya girmesini isteyebilir: "Gerçekten bunu istiyor musun?" veya "Madden buna gücüm yeter mi?" gibi "Defalarca düşünen" ağır kanlı bir ikna stratejisi sahibi "Bunu şimdi yap." gibi farklı bir "id" unsurunu kullanmayı tercih edebilir. Ve "belli


212

bir zaman isteyen" bir kişi özel bir zaman diliminde karar vermek isteyebilir.

Kendi ikna stratejinizi anlamak size çok faydalı bir kişisel bilgi sağlar. Ve bunu karar verme şeklinizi değiştirmek için kullanabilirsiniz. Diğer insanların stratejilerini anlamak alışverişte, görüşmelerde ve çok sayıdaki diğer iletişim çeşitlerinde size yardım edecektir. Bu, iş değiştirmekten başka bir ülkeye göç etmeye veya bir araba seçmeye kadar her türlü kararınızı etkileyecektir. Kendinizin ve diğer insanların ikna stratejilerini bilmek değişik alternatifler ortaya çıkarır. Özellikle başka insanların etkisi altındayken çok işinize yarayan bir stratejiden vazgeçmeye karar verebilirsiniz. Veya bazı davranışlarınızda değişikliğe sebep olacak ve o anki bir hedefinizi gerçekleştirmeye yarayacak stratejinizi değiştirmeye karar verebilirsiniz. Eğer birisini ikna etmek istiyorsanız, bu her ne sebeple olursa olsun, size başarının anahtarını vermesi için o kişinin ikna stratejisini bilin.

Dili Doğru /Çullanma Stratejisi

Her birimizin farklı yeteneklerimiz için işimize yarayan farklı stratejilerimiz vardır. Bunları çoğunlukla herkes kendi tarzında uygular. Her insan yaptığı şeyi farklı bir şekilde yapar. İnsanların stratejilerinin çeşitliliği ve yaratıcılığı seminerlerde onlarla karşılaştığımız zaman bizi hayrette bırakmaya devam ediyor. Bununla birlikte, bazı durumlarda mesela dilin doğru kullanılmasında daha çok ortak elamanlar kullanılabilir. Burada biz, "standart" mükemmellik stratejilerini belirleyebiliriz. Robert Dilts tarafından bu alanda yapılan önemli bir çalışmaya dayanarak NLP, neredeyse her zaman dili doğru kullanma yeteneklerini geliştiren yararlı bir stratejinin ana hatlarını belirler. Araştırma telaffuzları en iyi olan insanların, hiç kimsenin tahmin edemeyeceği şekilde, işitme duyularından daha ziyade görme duyularını baskın olarak kullandıklarını gösterir. Dili kullanırken yaptığı hatalar saymaca değerinin altına düşen bir kimse aşağıdaki stratejileri kullanarak durumunu düzeltebilir:

1. Bir kelimenin nasıl telaffuz edildiğini hatırlamak için biraz duraksayın.

Kelimenin ötesine bakın. Sonra, gözlerinizi yukarıya ve sola doğru hareket ettirin ve kelimenin doğru telaffuzunu ve doğru kullanımını gözünüzde canlandırın. Geri dönün ve kitaptaki veya başka bir yerdeki orijinal imajınıza bakın ve kelimedeki doğru olmayan parçaları düzeltmek veunutulmuş harfleri eklemek için yapın. Zihninizde doğru kelimeyi kolayca canlandırabilene kadar


213

aynı şeyi tekrarlayın. yukarıya veya solunuza doğru hareket ettirin uzaktan bakmanıza yardım edebilir. Eğer is-in gösterişli bir kağıda keçeli kalemlerle astik veya neon harflerin kullanıldığını düşleyin ve bunu duygularla hareket eden bir imaj yapın. n üzerinizde bir etki uyandıracak ve yaratacak olan bir görsel imaj seçin.

3- Tekrar uzaklaşın, zihinsel imajınızı yoklayın ve kelimeyi yazın. Eğer doğru değilse, birinci aşamaya geri dönün ve süreci tekrarlayın.

4. Zihinsel imajınıza bakın ve onu tersine doğru telaffuz etmeye çalışın (fonetik olarak neredeyse imkansız bir şey) ve böylece sürekli test edin.

Bu şekilde kelimeleri doğru kullanarak öğrenme alışkanlığı kazanın ve onları ne kadar kolay hatırlayabileceğinizi göreceksiniz. Harry Alder (Piatkus) tarafından yazılan "Yöneticiler İçin NLP" adlı eserde telaffuz konusunda daha özel ipuçları bulabilirsiniz. Zihinsel aritmetik gibi diğer hafıza yetenekleri de, görsel imajların alt duyuları ve özellikleri kişiden kişiye çok değişmesine rağmen, görme duyusunu çok fazla kullanırlar.

Stratejileri belirlemek İçin 21 Öğüt

Stratejilerin belirlenmesi, 18. günde görecek olduğunuz Örnek Alma Metodunun önemli bir parçasını oluşturur. Bu yetenek tüm duyumsal keskinliğinizi gerektirecektir ve aşağıda size birisinin stratejisini ortaya çıkarırken aklınızda tutmanız gereken daha başka öğütleri de vermeyi uygun bulduk:

1. Aktif zamanda kalın. (Bakınız 8. gün)

2. Diyalog kurun (Bakınız 4. gün)

3- Çerçeveyi oluşturun (Bakınız 15. gün)

4. Stratejinin bağlamını belirleyin. Örneğin, çocuklarla uğraşman bir kariyer meselesi mi yoksa sağlığın ile ilgili bir karar mı? Örneğin, satın alma işleminde kişi kendi parasını mı yoksa başka birisinin parasını mı kullanacak? Satın aldığı şeye belli bir süre ihtiyacını karşılayacak bir şey olarak mı yoksa ömür boyu kullanmayı düşündüğü büyük bir şey olarak mı bakıyor? Farklı olaylarda ve hayatın değişik safhalarında çok farklı stratejiler uygulanır. Diğerlerinde olmasa da bazı olaylarda bağlamın belirlenmesi stratejinin ortaya çıkarılması sürecini kolaylaştırabilir.


214

5. Bağlantı (özellikle 7. güne bakınız). Şunu sorun: "Kendinize dışarıdan bakabilir misiniz? Eğer bakabiliyorsanız kendi içinize adım atın ve tecrübelerinizi kendi gözleriniz vasıtasıyla görün."

6. Doğru ruh halini yakalayın (Bunu 19- ve 20. günlerde göreceğiz). Bazen stratejiyi tekrar ziyaret etmek zorunda kalabilirsiniz ve bu ona kolayca uyum sağlama yardımı eder. Böylece, onu kolayca hatırlayabilirsiniz. Bir strateji istikrarsız bir şekilde de uygulanabilir. Örneğin, bir an onu satın almak için ani bir istek duyduğunuz şey konusunda daha sonra pişman olabilirsiniz. Bir kimse böyle bir olayı tüm canlılığıyla bir kere hatırladığı zaman o ana kalarak aynı hatırayı hızla hatırlaması mümkün olur ve böylece onların stratejilerini daha fazla ortaya çıkarabilirsiniz.

7. Şimdiki zamanda konuşun. Böylece, mesela, satın alma kararı stratejisini ortaya çıkarırken: "Dükkandasınız, önce ne yaparsınız?" sonra, "Tamam, şimdi elbiselere bakın... daha sonra ne olacak?" veya "Şimdi... biliyorsunuz..." Bu bir insanın ilişkili hale gelmesine, o tecrübeyi "tekrar yaşamasına" yardım eder. Şimdiki zaman, zamanın anlamlı olmadığı sezgisel, bilinçdışı zihni niteler ve böylece aksi taktirde kaybolacak olan hatıralarımızı harekete geçirmeye yardım eder. Hatıralara erişildiği zaman, geçmiş zamanın size daha cazip geldiğini görebilirsiniz. ("Daha sonra ne yaptın?" gibi). Bununla birlikte, şimdiki zamanla hitap ettiğinizde, karşınızdaki insan da çoğunlukla aynı zamanda cevap verecektir ve strateji tekrar işlemeye başlayacaktır.

8. Kullanılan algı sistemini belirlemek için göz erişim ipuçlarını kullanın (Bakınız 6. gün).

9. Temel kim/ne/nerede/nasıl sorularını kullanarak stratejileri araştırın:

Nasıl bilirsin?

İlk önce ne oldu?

Daha sonra ne oldu?

Az önce ne oldu?

Bitirdiğinizi nasıl anlıyorsunuz?

10. Bu son soruların önerdiği gibi, stratejinin ilgili parçalarına ulaşmak için ileriye doğru hareket etmeniz gerekir. Örneğin, çıkış kapısının nasıl bir şey olduğu konusunda yorum yapabilirsiniz. Bu


215

durumda, kişiyi başlangıç noktasına geri döndürün veya onlara stratejilerini ortaya koydurun.

11. Eğer gerekirse "çerçeveyi" geriye alabilirsiniz (Bakınız, 15. gün). Bu, herhangi bir düzeltmeye fırsat tanımak için özet yoluyla ortaya çıkarılan şeyin tekrar üzerinden geçilmesi anlamına gelir. "Tamam, bunu doğru bir şekilde anlayıp anlamadığımı görmeme izin verin. Öncelikle siz..." Onların stratejilerini idare edin ve elde ettiğiniz bulguların doğruluğunu onaylayacak olan fizyolojilerini izleyin.

12. Döngülere karşı dikkatli olun. 16. günde görmüş olduğunuz net döngü çeşidini muhtemelen kolaylıkla belirleyeceksiniz. Fakat daha küçük döngüler kolaylıkla gerçekleşebilir.

Örneğin, bir his içsel negatif bir diyalog oluşturabilir (id) bu da o hissi kuvvetlendirir ve böylece sürekli tekrar eden bir döngü oluşur. Gerçek hayatta, bir çok döngüler ve tekrar denemelerle karşılaşmamıza rağmen her strateji döngüsünden çıkmazsak hiçbir şey yapamayız. Bu yüzden, onu belirleyebilmek için her strateji üzerinden birkaç kez geçmemiz gerekebilir. Bir kere ilgili insanla karşılaştığınızda ve onun stratejisi sizin önünüzde gerçekleştiğinde, göz hareketleri onun kullandığı algı sistemini size söyleyecektir. Onların kullandıkları yüklemler ve duygularla ilgili tanımlayıcı sözler bunu kuvvetlendirecektir. İnsanların stratajilerini bilinçdışı gerçekleştirdiklerini unutmayın. Onlar ne yapmayı "düşündüklerini" size söyleyecektir fakat sizin gözleminiz daha doğru bilgi sağlayabilir.

13- Temel fonksiyonel bölüm veya parçalara sahip olduğunuzdan emin olun. Stratejileri ortaya çıkarmanın bir parçası da, bir stratejinin nerede başlayıp nerede bittiğini belirlemenizi kapsar. Bir ev satın almak veya sigarayı bırakmak gibi, daha küçük bir çok parçadan oluşan yüksek seviyedeki bir strateji uzun süre alabilir. Tersine, ani bir karar veya sezgilere dayanan bir aksiyon sonucu ortaya çıkan bir stratejinin gerçekleşmesi birkaç saniye içerisinde olabilir.

Ortaya çıkarmak istediğiniz parçalara karar verin. Sonra, doğru soruları sormak ve insanların stratejilerini tekrar ortaya koymalarına rehberlik etmek için daha fazla şansınız olabilir.

14. "İşitmeyle ilgili işaretler" olarak adlandırdığımız şeyleri izleyin: Ses tonu, duraklamalar, sesin içerisindeki duygu, cevaplardaki güven veya tereddüt, vs.


216

15. Strateji tamamlanmış görünene kadar tüm büyük algılama duygularını ortaya çıkarın. Aşağıda bir ev satın alma stratejisi örneği göreceksiniz:

Başlangıç G iç ve ölçü listesi

Çalışmak G dış eşleştir G iç id-kendinle konuşma tekrar değerlendir: Madden onu karşılayabilir miyim? ÜT iyi hissetmek.

Test İd K ölçümün işe yarayacağını düşünüyor muyum?

Çıkmak Satın almak veya başka alternatiflere yönelmek.

16. Özel olmayan yüklemler kullanın ("... hakkında ne düşünüyorsunuz?")

17. Çoktan seçmeli sorular kullanın. Örneğin, "Bir resim mi görüyorsunuz, yoksa bir şey mi işitiyorsunuz veya onun hakkında bir hisse mi kapılıyorsunuz ya da kendi kendinize bir şey mi söylüyorsunuz?"

18. Belki bir düzene sahip olduğunuzu düşündüğünüz zaman bu konudaki düşünce ve izlenimlerinizi kişiye bildirin ve onu ölçün (Bakınız 5. gün). Diğer bir deyişle, duyumsal keskinlik yeteneğinizi kullanarak, kişinin sözlü olmayan dilinin söylediklerine uyup uymadığına dikkat edin. Sonra, (11. maddede bahsettiğimiz geriye doğru "çerçeveyi" kullanarak, tüm stratejinin doğru olmasına çalışın (belli aralıklarla yeniden örtmekten ziyade). Geribildirim belki şöyle bir şey olabilir: "Elbiseye mankenin üzerinde bakın, onu zihninizdeki resimle karşılaştırın, kendi kendinize bu paraya değip değmeyeceğini sorun ve içinizde iyi bir his uyanmışsa onu satın alın: Buna sahip olmam doğru mu?"

Bu örnekte şu sıraya uydunuz: Görsel dış, görsel iç, işitsel dijital, K. Eğer doğruysa, kişinin yüzü aydınlanacak ve rızasını başını sallayarak belli edecek. Değilse, şaşkın ve mutsuz görünecek ve belki başını iki yana sallayacak veya stratejiyi içlerinde tekrar faaliyete geçirdikleri zaman size hak verecekler.

19. Daha fazla vurgu yaparak alt duyuları ortaya çıkarın (Bakınız 7. gün). Strateji veya model olma simgesinin (Gd, İd, vs.) sadece duyuları (GİK) ve iç/dış ayrımını ele aldığını, alt duyuları dikkate almadığını göreceksiniz. Bununla birlikte, görsel bir algının parlak, net veya çok donuk görünüp görünmediği stratejinin önemli bir parçasını şekillen-direbilir. Ve aynısı, size


217

zararsız görünebilecek bile olsa, diğer bir alt duyuya da uygulanabilir. Örneğin, karşınızdaki kişiye şunu sorun: "Tamam resmi zihninizde görebiliyorsunuz... Ne çeşit bir resim? Parlak mı? Renkli mi? Kendinizi resmin içerisinde görebiliyor musunuz? Veya....'yi kendi gözlerinizle görmüş gibi olabiliyor musunuz? İçinizde bir ses işitebilir misiniz?... O nasıl bir şeye benziyor? (7. günde görmüş olduğunuz bu sorular bağlantılı/bağlantısız farklılıkları ortaya çıkaracak.)

20. Hedefinizi gerçekleştirmeye yetecek kadar yani karşınızdaki kişinin stratejisini belirlemeye yetecek kadar çok bilgi edinin. Açık kim/ne/nasıl soruları sorun. Bu tarz sorular evet/hayır cevaplarının dışında cevapları da teşvik ederler. Daha çok bilginin kişinin sözlerinden ziyade vücut dilinden, ses tonundan ve göz hareketlerinden geleceğini unutmayın.

21. Çalışmanızı test edin.

a. Stratejiyi kendi kendinize ortaya koyabiliyor ve aynı veya benzer sonuçlar elde edebiliyor musunuz?

b. Aynı tarz strateji için farklı bir örnek kullanın. Örneğin başka bir şey satın almak, başka bir şey okumak, daha farklı önemli bir karar vermek... Böylece onların aynı stratejiyi takip edip etmediklerini ortaya koyacaksınız. Şunu sorun: "Farklı bir konu/içerik ile işe yarıyor mu?"

c. Eğer birisi bir ya da iki unsurunu çıkardığında ya da söz dizimini veya sırasını değiştirdiğinde stratejinin "çöküp çökmediğini" test edin. Amaç, stratejiyi çalıştırmaksızın anahtar unsurları belirlemektir.

d. Stratejinin farklı bir bağlamda çalışıp çalışmadığını kontrol edin. Stratejiler her zaman farklı bağlamlarda işe yaramazlar fakat tersi de olabilir. Örneğin, başarılı bir strateji sosyal veya aile bağlamından işe transfer edilebilir veya tam tersi olabilir. Eğer işlemekte olan farklı bir bağlamda aynı diziyi yakalarsanız, stratejiyi belirten iyi bir kanıta sahipsiniz demektir.

Günün Sözü

Alternatif, alternatifsizlikten daha iyidir.

Bir seçenek, seçeneksizlikle eş anlamlıdır; iki seçenek ikileme sebep olabilir; fakat üç veya daha fazla seçenek sonuçlar üzerinde daha fazla kontrole sahip olmanız anlamına gelir. Bu söz türlerin gerekliliği kanununu andırır: "Çok fazla değişkeni


218

olan bir sistem kontrol edilebilir unsuru oluşturacaktır." Dört Aşamalı Başarı Modelinin özünü oluşturan davranışın esnekliği (Bakınız 2. gün) aynı zamanda seçenekler sunar, insan hayali seçenekler oluşturur ve bir şeyleri alternatif şekillerde görebilmeyi sağlamak için problemleri veya olayları yeniden çerçevelendirebilir. Dikey veya sol beyin düşünme şekli mantıklı ilk çözümde kalır. Fakat sağ beyin veya etraflıca düşünme şekli karşılaştığı ilk mantıklı çözümde kalmaz, daha iyi bir yol olduğunu varsayar. Geleneksel düşünme kutusunun dışında düşünmeye başlar ve yeni alternatifler oluşturur.

Dili doğru kullanma ve telaffuz yeteneklerinizi geliştirmek istiyorsanız dili doğru kullanma stratejisini deneyin. Zor kelimelere sözlükten çalışmak sadece kendinize stratejinin etkililiğini ispatlar. Onun etkililiğini geliştirip geliştirmediğinizi görmek için aşama aşama stratejiye bir şeyler ekleyin. Örneğin, "hissetmek" kelimesini doğru kullanmak istiyorsanız onu görsel bir imaj haline dönüştürün veya kelimenin telaffuzuyla görsel imaj arasında bir bağlantı kurabilirsiniz. Ya da renklerle çalışmak isteyebilirsiniz.

Aşina olduğunuz örnek ve cevap repertuarını genişletmek için Meta Model cevaplarına çalışın (Bakınız 10. gün). Onları gerçek hayattaki olaylarda zihinsel olarak kullanana kadar cevaplarınızı (tepkilerinizi) dışarıya belli etmeyin.

Şu anda yüz yüze olduğunuz bir problemi düşünün ve beş veya daha fazla seçenek oluşturmaya çalışın. Örneğin, farklı hissetmeyi, olayları farklı yorumlamayı, farklı hareket etmeyi veya içinde bulunduğunuz durumdan bir şeyler öğrenebilmeyi seçebilir misiniz?


* iyi tanıdığınız insanların ikna stratejilerini değerlendirin. Onlarla iletişiminizde elde ettiğiniz bilgi ne anlama geliyor?

18. GÜN

Herhangi Birisi Yapabilirse Ben de Yapabilirim


• Örnek Almak

• Yeterlilik ve Yetenek

• Örnek Alma Süreci


219

• İşe Yarayan Stratejiler

Stratejilerin nasıl ortaya çıkarılacağını öğrendiğinizden şimdi onları kopyalamaya veya "ödünç almaya" başlayabilirsiniz (Bunu NLP örnek almak olarak adlandıracak.) Bu teknikle normalinde sıradan olan insanlar kişisel mükemmellik yolunda sıra dışı bir rota izleyebilecektir.

Herhangi Birisi Yapabilirse Ben de Yapabilirim

Örnek Almak

Örnek almak NLP'nin kalbini oluşturur. Gerçekten de NLP tam olarak bunu nasıl yaptıklarını bilmemekle birlikte çok iyi sonuçlar alan ünlü terapistlerin uygulamalarını örnek aldığı için kökenini örnek almaya borçludur. Uygulamalarının terapi çalışmalarından spora, iş dünyasına, hükümete, pazarlamaya, görüşmelere, aileye, ilişkilere ve her çeşit kişisel gelişime uzanmasına rağmen örnek almanın merkezde kalmış olması pek de şaşırtıcı değildir. Bir yetenek kazanabilmek için öncelikle ihtiyacınız olan tek şey sizin yapmak istediğiniz şeyi yapan bir kişiyi bulmaktır. Sonra, örnek almanın etkili ve pratik araçlarını kullanarak mükemmelliğe kestirmeden ulaşırsınız.

Mükemmelliği onu insanlarda gözlemleyerek anlarız. Bu bizim gibi sıradan insanların süper insanlar olan dahileri model olarak almamız anlamına gelmiyor. Hatta her insan kendi mükemmel davranışlarını veya yeteneklerini sergiler. Bunları tanımaya ve ilgimizi onlar üzerine odaklamaya ihtiyacımız vardır. Diğer bir deyişle, mükemmel insanlardan ziyade mükemmel davranışlar bulmalıyız. Herhangi birisi "örnek" olarak nitelendirilebilir.

Örneğin, zihinsel matematikte çok usta bir kimseyi tanıyabilirsiniz. Fakat, mesela aynı kişiyi sabahları uyanma saatleri ve masasını düzenli tutma konusunda örnek almayabilirsiniz. Benzer şekilde bir atlet veya sporcunun "mükemmelliği" de ömür boyu aldıkları eğitim sonucunda çok özel hale gelmiş fiziksel yetenekleriyle sınırlı kalabilir. Diğer alanlarda pek de yeterli olmayabilirler.

Siz de biz de, NLP'nin farkında olmadığımız, bilinçdışı, yetenekler olarak adlandırdığı otomatik olarak yaptığımız yeteneklere sahibiz. Her nerede bu tarz yetenekler veya davranışlar bulsak, aynı kolaylıkla ve aynı seviyede bu yeteneklere sahip olan birçok insan da buluruz. Aslında hepimiz, her zaman en iyiyi, mükemmeli yaparız. En azından, sonuç ne olursa olsun sistem bunu yapar. Fakat, bununla beraber sonradan kazandığımız veya


220

doğal yeteneklerimizi sonuçlara dönüştürmek zorundayız. Diğer bir deyişle, bu yeteneklerin bize bir getirisi olmalıdır.

Hemen özel kabiliyet ve hünerleri fark ederiz. Böylece, sanatta, sporda veya ticarette mükemmel olan bir kimse hayatını bu yeteneğinden kazanabilir. Değillerse, yine de taktir edilecek şeyler yapabilirler ve yaptıkları şeyden zevk alabilirler. İki durumda da onları bir insan olarak taklit etmekten ziyade onların kabiliyetlerinin benzerini veya daha iyisini yapmaya çalışabilirsiniz. Bir insandaki mükemmelliği örnek almak, tümüyle o insanı örnek almaktan ziyade o kişiyi davranış ve yetenekleri açısından örnek almak anlamına gelir. Kişinin yapabildiği şeyi örnek alın. Bu daha önce keşfettiğimiz gibi, onların düşünme stratejilerini kapsar. Ve onların düşünme stratejileri, davranışlarını motive eden ve onların temelini oluşturan inançları ve değerleri içerir.

Yaratılıştan mı Eğitimden mi?

Özel yetenekler gösteren insanlar çoğunlukla onları küçük yaşlardan itibaren sergilerler ve muhtemelen çocuklar arasında olağanüstü yetenekleri olan birilerini tanıyorsunuzdur. Bu gibi olaylar yeteneğin genetiğe dayandığı iddiasını desteklerler. Fakat az da olsa başarısını sınırsız bir eğitime, uygulamaya ve bütünüyle sıkı çalışmaya borçlu olan insanlar da tanırız. Diğer bir deyişle, kaynağı ne olursa olsun işlenmemiş bir yetenek gün yüzüne çıkmadan önce eğitilmeyi, geliştirilmeyi hatta teknik bir eğitim almayı gerektirir. Çocuk dahiler bile etraflarındaki bir çeşit inanç ve ümit serasından değişik hünerleri içlerine çekerler ve cesaret alırlar. Örneğin büyük besteci Wolfgang Mozart daha küçük yaşlardan itibaren olağanüstü bir yetenek sergiliyordu: Daha altı yaşındayken Avrupa kortlarında piyano resitalleri veriyordu. Fakat babası Leopold, tuş pratik sistemini ona aşırı derecede empoze ederek küçük oğlunun yeteneğini beslemişti.

Doğa ve eğitim, hikâyenin sadece bir parçasını anlatır. Aynı zamanda örnek almanın bazı püf noktalarını da düşünmemiz gerekir.

Strateji

17. günde gördüğümüz gibi yetenekli insanlar yapacakları şey için gerçekten (bilinçli veya bilinçsiz) bir stratejiye sahiptirler. Onu gerçekten düşünürlerse veya başka birisi onların doğal yeteneklerini gözlemler ve fark ederse, bunlardan sonra o ana kadar var olan bilinçdışı yeteneklerinden haberdar olabilirler. Bir kere gözlemlendikten sonra sihirli bir unsurun olmadığı ortaya


221

çıkar. Belki yabancı veya farklı görünmesine rağmen o da herhangi bir strateji gibi (GİK) algılarının sırasına veya söz dizimine sahiptir. 1. günde öğrendiğiniz gibi, olağanüstü olan; hemen hemen her stratejinin tekrar ortaya konabiliyor olmasıdır.

Motivasyon

Başarı, bir kişinin doğasında var olan yetenekten ziyade onun motivasyonu, kararlılığı ve sebat sonucunda ortaya çıkar. Bazen yaratılıştan kaynaklanan olağanüstü yetenekler var gibi görülür fakat her zaman istek tek başına bizim yol almamızı sağlayamaz. Fakat hepimiz hayatın belirli alanlarında, belirli durumlarda sınırlı da olsa yüksek motivasyonu yaşamışızdır. Böylece motivasyonu (diğer bir stratejiyi) hayatınızın bir alanından diğer bir alanına transfer edebilirsiniz (Bakınız 7. gün alt duyuları değiştirme). Eğer onun daha çok işe yaradığını düşünüyorsanız başka birisinin stratejisini ödünç alabilirsiniz (örnek alma). Kural olarak, ihtiyacımız olan tüm kaynak ve yeteneklere sahibizdir (mesela motivasyon) fakat kendi yaşantımızda onları çok sınırlı bir alanın ötesinde kullanamayabiliriz. Karşılaşılan ilk çevre genellikle başarı konusundaki azmi izah eder.

Örneğin, borç sebebiyle babasının hapse girmesinin ardından annesi ailenin geri kalanıyla ilgilenmek için hapishanede kalırken genç Charles Dickens'ı da çalışması için fabrikaya koydu. Babasının serbest kalmasından sonra da, psikolojik olarak rahatsızlanan babasının yerine annesinin ısrarlarıyla fabrikada çalışmaya devam etti. Hayatı boyunca Charles bu karanlık ve acı hatıraları karısından ve çok yakın arkadaşlarından bile sakladı. Bununla birlikte, bu çocukluk deneyimleri onun yaratıcı enerjisine katkıda bulunmuş ve David Copperfield ve Büyük Umutlar gibi romanlarındaki ihanet ve yabancılık duygularını bu günlerden almış gibi görülüyor. Hatta hayatımızın ilk yıllarındaki pek de gözlenemeyen birçok olay kişiyi olağanüstü bir başarı için motive etmiş olabilir.

Deneyim

Örnek almanın, size herhangi bir olimpiyat madalyası kazandıracağını veya yeni keşfettiğiniz keskin zekanızla işinizdeki rakiplerinizi yerle bir etmenize yardım edeceğini düşünmeyin. Bu, gerçek deneyimin gerekliliğinin savsaklanmasına sebep olur ve özellikle başarı birçok "başarısızlığın" (veya geribildirimin) üzerine inşa edilir. Benzer şekilde, fiziksel şartlar, diyet ve hayat tarzı da fiziksel başarıya katkıda bulunabilir. Dahası modelleriniz şüphesiz sizden yıllar önce yola çıkmışlardır.


222

Bununla birlikte, geç başladığınızı ve fiziksel yapınızı da hesaba katarak yüksek derecedeki bir stratejiyi taklit etmeye çalışabilirsiniz. Dünyanın en iyisi olmasanız da veya ülkenizin milli takımına katılmasanız da kasabanız veya ilçeniz için en iyi şekilde oynayabilirsiniz. Sizin kendi standartlarınızla karşılaştırıldığı zaman şu anda içinde bulunduğunuz durumdan daha iyi durumda olabilirsiniz. Örnek olma metodunu kullanarak insanlar kayda değer sonuçlar elde edebilirler.

Sonuçlar

Diğer bir temel faktör hedeflerinizin veya elde etmek istediğiniz sonuçların "iyi tasarlanmış" olup olmadığı ile ilgilidir (Bakınız 2. ve 3. gün). Bu gerçekleştirdiğimiz şeyi bize dikte eden ekoloji ve "ikinci dereceden kazanımların" karışımından oluşur. "Mükemmelliğin" bir sonucu olmak zorundadır. Ve sonucu gerçekleştirme zevki gösterilen çabayı değerli kılmalıdır. Bu tarz bir değerlendirme aldığımız ilk eğitimin bir parçası olarak farkında olmaksızın, bilinçdışı gerçekleşir. Fakat, çok farklı istek ve motivasyonlarımızın kaynağı ne olursa olsun ihtimallere değerinin altında paha biçmemeliyiz. Sizi sadece hayaliniz sınırlandırabilir. Kalıtsal, nöro-fizyolojik kaynaklarınız böyle bir sınırı tanımaz. Böylece o andaki amaçlar için hem kalıtsal olarak hem de eğitimle elde ettiğiniz şeyleri unutabilirsiniz. İyi tasarlanmış bir sonuç yaptığınız ve gerçekleştirdiğiniz şey üzerinde çok büyük bir etkiye sahiptir. "Herhangi birisi yapabilirse ben de yapabilirim" düşüncesi hayat maratonunda genetikten veya içinde hayata başladığımız ilk çevreden daha geçerlidir. Örnek alma ile, "Ben de yapabilirim." sözünü gerçeğe dönüştürmek için pratik bir araca sahip olmuş olursunuz.

Diğer Faktörler

Güvenilir genetikçiler de kalıtsallığm sadece birçok faktörden biri olduğunu kabul ederler. Çoğu zaman uygulama, kararlılık ve eğitim vasıtasıyla diğer insanların "doğal" yeteneklerini geçebiliriz. Örneğin, ebeveynin verdiği ilk cesaret, akranların ve çevrenin kabulü, yetenekler ve gerçek eğitim, nihai başarıyı getiren faktörler açısından terazinin kefesini aşağıya doğru çekerler. Dahası, kendilerini genetik olarak yetersiz hisseden kimselere müjde! Görünüşe bakılırsa aynı metodu kullanarak "doğal" yetenekleri de örnek alabiliriz. Artık herhangi bir doğal, kalıtsal avantaj yarışa daha önce başlama hakkı vermeyecek. Aksine, kaynağı ne olursa olsun herhangi bir yeteneği veya hüneri; örnek almak için iyi bir kaynak olarak ele alın.

Yeterlilik ve Yetenek


223

Örnek alırken, yeterlilik ve yeteneğin arasını ayırmak zorundasınız. Örnek alma yeterlilikten ziyade farklı bir yeteneği en iyi şekilde ortaya çıkarır. Yeterlilik muhtemelen çok fazla yeteneği kapsar. 16. günde açıkladığımız gibi, her birini ayrı bir parça olarak ele almamız gerekir. Örneğin bir aşçının yemek pişirme yeterliliğini söylemesinden önce onun çırpma, oyma, sunma gibi yeteneklere ihtiyacı vardır. Benzer şekilde, dinleyiciyle diyalog kurma yeteneği halk karşısına çıkıp konuşabilme konusunda yeterli olması anlamına gelmeyebilir. Bu birçok yetenek gerektirir.

Bu ayrım, 14. gün karşılaşmış olduğumuz nörolojik aşamaları hatırlatabilir. Yetenek, yeterlilikten daha aşağı bir nörolojik seviyededir ve bu bize başarılı bir örnek alma için ipucu verir. Bir davranışı veya yeteneği örnek almak için, yüksek seviyedeki düşünce stratejisini örnek almanız gerekebilir. Güven veya kişisel inanç gibi.

Örnek Alma Süreci

Örnek alma metodunu, el sanatları, özel spor aktiviteleri, yeni bir dans figürü öğrenmek gibi fiziksel aktivitelere kolaylıkla uygulayabilirsiniz:

^ Öncelikle örnek almak istediğiniz yeteneği seçin.

^ Sonra modeli seçin. Sadece seçmiş olduğunuz özel yetenekte mükemmeli yakalamaya ihtiyacınız var. Örneğin, modeliniz bir insan olarak tümüyle sizi etkilemiyor olabilir ve hatta yeteneğin bir parçasının şekillendirdiği genel olarak yeterlilik alanı sizi tümüyle ilgilendirmeyebilir. Örneğin, sulu boyada mükemmel olan bir kişi teknik olarak portre çizme ve perspektif konusunda iyi olmayabilir veya çok usta şoför olan bir kimse sürücülük sınavını geçemeyebilir.

" Aynı zamanda modele erişmeniz gerekir. Onu çok dikkatli bir şekilde belki de farklı açılardan ve o kişinin bilgisi olmaksızın gözlemlemeye ihtiyacınız olacak. Örneğin, spor veya aşçılıkta bu işi en iyi yapan kişilere ulaşma noktasında video kayıtlarıyla avantajlı duruma geçebilirsiniz. Eğer modelle görüşebilirseniz onların stratejilerini harekete geçirmeyi başarabilirsiniz. Göz hareketlerini gözlemlersiniz. Özel bir yeteneğin altında yatan değerler ve inançlar hakkında onlara sorular sorabilirsiniz.

"?> Yeteneği sergileyen modeli izleyin ve kolayca hareketler serisine "katılın." Çok katı olmamaya çalışın. Çocukluğunuza


224

doğru geri gidin; sizin yapamadığınız bir şeyi yapan bir arkadaşınızı izleyin ve doğal olarak onu taklit edin.

Sonra kendinizi model olarak görün fakat bağlantısız bir halde olun yani kendinizi dışarıdan birisiymiş gibi izleyin. İzlediğiniz zaman kendinizi model bedeninde görün.

^ Model aktivite serisini tekrar işlettiğinde modelin içine doğru adım atın ve tamamen bağlantılı hale geçin. Kendi gözleriniz vasıtasıyla görün ve yeteneği kendiniz sergiliyormuş-çasına kendi duyularınızla hissedin. Modelle ve onun tüm hisleriyle bir olun, yani özdeşleşin.

Tüm bunları zihinsel olarak yapın. En sonunda, iç güdüsel olarak fiziksel aktiviteyi gerçekleştirin. Duraksamayın veya herhangi bir şeyi analiz etmeyin; sadece yapın! Tüm metodu, modeli içinizde hissedene ve yetenekte iyice ustalaştığınızdan emin olana kadar tekrar edin. Yaptığınız küçük de olsa her yeni geribildirim ayarlaması nihai başarınıza katkıda bulunacaktır.

Asla, tamamen "mükemmele" ulaşamayacaksınız. Aynı şekilde örnek alma metodunu kullandığınız zaman yanlış yapmazsınız ve daha kolay öğrenirsiniz. "Öğrenmemezlik yapamayız." (12. günün sözü). Bu yüzden siz de öğrenme noktasında iyi bir iş çıkarabilirsiniz ve daha iyiyi elde edebilirsiniz. Dört Aşamalı Başarı Modeline göre bilinçli olarak kendi yeteneğinizi geliştirmeye çalışabilirsiniz (bakınız 2. gün) ve aynı zamanda örnek aldığınız stratejileri değiştirmeye çalışabilirsiniz.

Açıkçası, bu yeterlilik aşamasına ancak modelinizi en iyi şekilde taklit ettiğinizi hissettiğiniz zaman ulaşacaksınız. Bazı noktalarda "azalan verim kanunuyla" karşılaşacaksınız yani ekstra çabanıza rağmen daha az sonuç elde edeceksiniz. Şimdiden mükemmelliğin kendi kendisini meydana getiren sarmalını sürekli geliştirmek için kendi kalıtsal yaratıcılığınızı uygulayabilirsiniz.

Şimdi, tenis veya topla oynanan ona benzer bir oyunu oynayan bir kişiyi model olarak aldığımızı düşünelim. Bir uzmanı örnek almak sizi hızla makul bir yeterlilik seviyesine ulaştıracaktır. Modelinizin stratejisinin pozitif bir zihinsel tekrarı başarısızlıklara ihtiyaç olmaksızın yeteneğinizi güçlendirecektir. Bu kendinizi bir tenis oyuncusu olarak görmenize yardım edecektir. Bununla birlikte, muhtemelen kazara sizin kendi tekniklerinizin modelinize bağlı olmamalarına rağmen çok iyi işe yaradıklarını göreceksiniz. Farklı vuruşları ve taktikleri denediğinizde ve neler olduğunu gördüğünüzde bunlara göre stratejinizi değiştirebilirsiniz. Diğer


225

bir deyişle, işe yarayanı daha çok kullanırsınız, yaramayanı kesip atarsınız.

Her başarı kendinize olan inancınızı arttıracaktır. Yaptığınız şeyden zevk aldığınızda muhtemelen daha çok pratik yapacaksınız ve onu daha çok ciddiye alacaksınız. Nihayetinde, daha da iyiye gideceksiniz. Başarısızlıkları ve kötü günleri pozitif bir şekilde yorumlamaya başlayacaksınız ("bir şans", "benimle ilgili değil"). Bu kesinlikle kişisel tatminin ve hızla yükselen başarının bir işaretidir. Dört Aşamalı Başarı Modelini (bakınız 2. gün) uygulayarak ve zihinsel tekrar yeteneğinizi kullanarak, bilinçdışı, farkında olmadığınız davranışlar bile sizi hedefinize doğru götürme eğiliminde olacak. Her başarıya bilinçli bir şekilde yeni ve daha yüksek bir sonuç ekleyerek başarı sarmalınızı devam ettirmeniz mümkün olabilir.

İşe Yarayan Stratejiler

Örnek alma metodu elbette sadece stratejileri ortaya çıkarmaktan daha fazla bir şeydir. Eğer sadece stratejiyi bilmeyi değil o yeteneği kendinize veya başka bir insana başarılı bir şekilde transfer etmeyi istiyorsanız temel örnek alma testini uygulamanız gerekir: "Bunu kendi kendime çalıştırabilir miyim?"

16. ve 17. günde görmüş olduğunuz stratejiyi ortaya çıkarma metodu davranışın unsurlarını ve sırasını (unsurların gerçekleşme düzenini) belirler. Burada aynı zamanda her yerde bulunan 80/20 kural genellikle uygulanır ve stratejinin bir veya iki unsuru başarıyı açıklar. Örneğin okuma ve doğru telaffuz yeteneklerinde (17. günde işlenmişti). Görsel unsur genellikle baskındır ve en yetenekli insanlar görsel stratejinin bazı şekillerini kullanırlar. Bir kimse biraz id (kendi kendine konuşma) kullanırken diğer bir kişi tatlı bir şekilde ürperir fakat onların yetenekleri stratejinin bu unsurlarına dayanmıyor olabilir. Aynı şey müzik yeteneğinde ve sporda kinaestetik konusunda belirli işitmeyle ilgili unsurlara uygulanabilir. Bir stratejiyi transfer ettiğiniz zaman (veya örnek aldığınızda) bu önemli veya anahtar unsurlar tamamen önemli farklılıklar oluştururlar.

Sonra birisinden önemli bir öğretme yeteneğini öğrenebilirsiniz. "Mükemmel" insanların çok iyi öğretmeleri gerekmez. Onların yeteneklerini erişilebilir kılmak, örnek alınan stratejileri anlamak kadar ekstra iletişim yetenekleri (stratejileri) gerektirir.

İletişim Yetenekleri


226

Örnek almaktan ayrı olarak, NLP'nin diğer sütunlarından birisi de kişiler arası iletişim ile ilgilidir. Haritaların teorik modeli ve filtreler insanların iletişim sürecini önceden olduğundan daha iyi anlamalarını sağladılar. Fakat, iletişim teorisi hakkındaki bilgimiz ne olursa olsun, örnek alma gerçek bir değişim konusunda en iyi yöntemdir. Sadece mükemmel bir iletişimci olun. Sonra bu insanın benimsediği metoda ve kabul edilebilir bir modele uygun olup olmadığına bakmaksızın onun yeteneklerini taklit edebilirsiniz. 4. günün sözünü hatırlayın: "İletişimin anlamı elde ettiği cevaptır."

Örnek alma vasıtasıyla kişiden kişiye stratejileri transfer ederek mükemmelliğin sınırlarını genişletiriz. Örnek alma, mükemmelliği hem açık hem de erişilebilir kılar.

İnançlar ve Değerler

\ Aynı zamanda inançları ve değerleri de örnek alabilirsiniz. Bunllar, yüksek seviyenin kendisinden aşağıda olanı "kontrol" etmesidir. Nörolojik hiyerarşinin bir parçasını oluştururlar. Böylece yeterliliği desteklemeyecektir. Sonuç olarak, bir kimse-\ \ ve yetenek tutarlı inançlara ihtiyaç duyacaktır. Örneğin, onlarla aram iyi değil." inancı matematikteki veya muhasebedeki gibi kesin değildir. şeyleri yani gerçek davranışları örnek almamız gerekir.

zamanda kişinin davranışlarını kontrol eden, mo-N^sini, değerleri ve kişisel imajı da içeren daha üst o" düşüncelere de hitap etmemiz gerekir.

açıkça veya ima ederek sohbet esnasında değerlerini belli ederler. Fakat dinlemelisiniz, ^sorgulamalısınız. "Niçin bu önemli?" veya İyorsun?" gibi. Bu daha ötedeki inanç ve ^r. Eğer modelinizin elde ettiği sonuç-'U değerler ve inançları belirlemeniz stratejilerinin bir parçasını şekillendirebilirsiniz. Fakat aynı nitelikte bir şeyden . "> " \miş gibi davranmak" durumundasınız ve c tümüyle örnek almaya çalışın, iyiye gidersiniz.

Gön ler o lirsinf

Strateji Düzeni

Bugün ve 16. ve 17. günlerde örnek alma konusunu değişik açılardan inceledik. Bunlar, deneyimi, fizyolojiyi, düşünme stratejilerini ve kodlamayı, son olarak da inançları ve diğerleri içine almıştı. Yani 14. günde görmüş olduğunuz nörolojik


227

aşamalara doğru uzanan bir seri. Modeliniz muhtemelen bu kadar düzgün bir dizi halinde size bilgi sunmayacaktır. Bu sebeple, nörolojik aşamalar gibi bir yapınız varsa bu uygun kategorileri seçmenize ve ortaya çıkarma sürecini planlamanıza yardım edebilir.

Tarif edilen basit örnek alma tekniklerini kullanarak istediğiniz herhangi bir yeteneği kazanabilirsiniz. Stratejilerin ortaya çıkarılması, sizin insanların yaptıkları şeyleri nasıl yaptıklarını anlamanızı sağlar ve örnek alma metodu da bu başarılı stratejileri kc idi kendinize kazanmanızı mümkün kılar. Bu kişisel mükemmelliğin sınırlarını olağanüstü bir dereceye çıkarmanızı sağlar. Örneğin, 7. günde öğrenmiş olduğunuz gibi eğer ihtiyacınız varsa, birisinin "motivasyon" ve "güven" stratejilerini örnek alın. Aynı şekilde, elde etmek istediğiniz yetenekleri ortaya çıkarmak için zihinsel ve fiziksel stratejileri örnek alabilirsiniz.

Günün Sözü

Değişim hızlı ve kolay olabilir.

Kural olarak, değer ve inançlarımıza sadık olma ve yapmak için düşünmemizin gerekmediği alışkanlık haline gelen otomatik davranışlarımızın çekimine kapılma eğilimindeyizdir. İnançlar ne kadar derinlerde olursa ve bu otomatik davranışlarımız ne kadar köklü olursa onları değiştirmenin de o kadar zor olduğunu göreceğiz. Değişim konusundaki bu köklü isteksizliğin zirvesinde bazen kültürel durum iyileşmeden önce gerekli ilacı almamızı talep eder. Daha önce de gördüğümüz gibi, her yeni tecrübe var olan algı "çekmecesini" yani zihinsel saplantılarımızı veya içinde bulunduğumuz zihinsel yapıyı kuvvetlendirir. Aynı zamanda, inanç sistemimiz de değişim konusundaki zorluğu destekler. Bu sebeple yeni programlamalar yapmamız gerekir.

Bununla birlikte, basit bir yeni algı, ani bir değişikliğe sebep olabilir. Değişimin zor olacağını varsaydığınız gibi onun kolay olacağını varsaymayı da seçebilirsiniz. Seçeneğiniz var. Ona, doğru nörolojik aşamada değindiğiniz zaman (14. güne bakınız) değişim gerçekten kolay ve hızlı olabilir ve 15. gün öğrenmiş olduğunuz gibi, herhangi bir olayı tekrar çerçevelendirebilirsiniz ve böylece, beyninizin sinir yapısı ve bunun sonucu olarak da duygu ve davranışlarınız değişir. Değişimi etkileyen sinir ağı, bir anda değişmiş olduğunuzu fark edecek kadar hızlı çalışabilir. Değişimin hem ihtimalini hem de pozitif yönlerini değerlendiren bir inanç sistemi kişisel tatmin yoluyla süreci kuvvetlendirecektir. Eğer yararlı ve size güç verecek olan bir inanç sistemi


228

istiyorsanız tabii ki bunun belli bir bedeli olacaktır. Hızla değişebileceğinize inanın ve değişeceksiniz de.


Öğrenmek veya geliştirmek istediğiniz bir yeteneği seçin ve onu farkında olmadan, bilinçdışı bir yetenekle yapan birisini bulun. 16. ve 17. günde öğrenmiş olduğunuz strateji ortaya çıkarma sürecini kullanarak o kişiyi örnek alın. Belki de sadece birkaç dakikalık olan ve pek karmaşık olmayan, yeterlilikten ziyade özel bir yetenekle başlayın (16. gün öğrenmiş olduğunuz strateji parçalama bölümüne geri dönün ve kontrol edin).

21. günde karar vermiş olduğunuz iyi tasarlanmış sonuçlarınızı elde etmenizi nasıl bir örnek almanın mümkün kılacağını düşünün. Yeni yeteneğin nörolojik aşamalar açısından nerede bulunacağını ve hitap etmeniz gereken diğer aşamanın ne olacağını düşünün.

Örnek ve rehber olma konusunda biraz pratik yapın (Bakınız 5. gün). Yeni yetenekler geliştirin.

19. GÜN

Hisleriniz Konusunda Uzmanlaşmak


• Uyarıcı Unsurları Anlamak

• Doğru Ruh Halini Yakalamak

• Güçlü Bir Uyarıcı Oluşturmak

İstediğiniz ruh haline geçebilme yeteneğiniz olduğunu hayal edin. Yağmurlu bir günde neşeli halinizi koruduğunuzda, bir iş arkadaşınız veya ailenin fertlerinden birisiyle ilgilenirken sakin kalabildiğinizde nişlerinizi kontrol edebilme yeteneğinin değerini anlayacaksınız. NLP'nin uyarıcı teknikleri her ne zaman ihtiyacınız olsa güçlü bir ruh haline geçebilmenizi mümkün kılar.

Uyarıcı Unsurları Anlamak

NLP'de uyarıcı unsurlardan kastedilen: "Özel bir psikolojik veya duygusal ruh halini veya davranışı başlatan şeydir." Uyarıcı, görme, işitme, his, tat ve kokuyu kapsayabilir.

İstemimiz Dışında Gerçekleşen Uyarılar


229

Örneğin, bir melodi sizi o anda çok zengin hatıralara ve onlarla bağlantısı olan güzel duygulara götürebilir. Aynı şey bir kişinin adında, yüzünde, bir şehirde, kıyafetin bir ayrıntısında, bir odada veya binada, bir renkte de görülebilir. Elbette bunlar istemimiz dışında veya hükmen gerçekleşir. Bir kısmı bize güç verirken bir kısmı da bizi zayıflatır. Bazı uyarıcılar bizi motive ederken bazıları da fobi tarzında tepkilere sebep olabilir. Daha da kötüsü, acı hayat tecrübeleri sebebiyle yeni istenmeyen uyarıcılar anlaşılmadan hemen kendi kendilerini kabul ettirirler. Farkına varmaksızın, hayatımızın çoğunu köle gibi uyarıcılara tepki vererek harcarız.

Tasarlanan Uyarıcılar

Uyarıcılar, kurtulmak istediğimiz birçok alışkanlığı başlatırlar. Bunun için hepimiz sadece sürecin çok iyi olduğunu biliriz. Fakat NLP ile uyarıcıları düşünerek ve amaçlı bir şekilde kullanabilirsiniz. Kazara olmaktan ziyade planlayarak ruh hallerinizi yaşamaya başlayabilirsiniz. Kendilerinden kurtulmak istediklerinizin yerine bunları koyabilirsiniz. Birçok uyarıcıyı bilinçdışı seviyesinde "öğreniriz." Fakat onları bilinçli bir şekilde değiştirebilirsiniz ve istenmeyenlerin yerine güçlü tasarlanan uyarıcıları geçirebilirsiniz.

Parmaklarınızı birbirine geçirerek düşünülerek yapılan (tasarlanan) uyarıcıya basit bir örnek oluşturabilirsiniz. Bu olayda basit bir kinaestetik (dokunma duygusuyla ilgili) davranış bazı insanlar için ümit ve optimizm hallerine yol açıyor olabilir. Diğer birçokları için bu ve diğer basmakalıp uyarıcılar uzun süredir etkisini kaybetmiştir. Fakat bu tarz metotlar hâlâ ruh halimiz üzerinde olağanüstü ve geçici değişiklikler yapabilirler.

Fobilerle İlgili Uyarıcılar

Fobilerle ilgili reaksiyonları başlatan bir uyarıcı aynı zamanda uyarıcının etkililiğini de gösterir. Örneğin, bir örümcek görmek, bir binanın tepesinden aşağıya bakmak veya uçak motorunun gürlemesi. Gayet tabii, fobiler negatif uyarıcıları örneklendirir. Fakat, uyarıcıların hem yararlı hem de pek yararlı olmayan sonuçları vardır. İster isteminiz dışında gerçekleşsin ister onu kontrol edin sizin lehinize aynı sistem uygulanır.

Fobiler uyarıcıların gücünü gösterir. Eğer herhangi bir fobi rahatsızlığınız varsa uyarıcıları ne kadar mükemmel bir şekilde kullandığınızı kanıtlamış olursunuz. Sadece onların yerine daha faydalı olanları koymanız gerekir.


230

Uyarıcıların Kaynağı

Her uyarıcının kendi kaynağı, kökeni vardır. Birçok psikolojik yaklaşım uzak hatıraları gün yüzüne çıkarmayı ve sebep/sonuçları araştırmayı da kapsar. Fakat NLP'ye göre bu tarz kaynaklar pek önemli değildir. Bazı durumlarda sürecin nasıl başladığını takip edemeyebilirsiniz. Ve, hatta bunu yapsanız bile, negatif de olsa gerçek deneyimi silmek istemeyebilirsiniz. O, şüphesiz ondan bir şeyler öğrendiğiniz bir kaynaktır ve sizin bir parçanızı oluşturur.

Bununla birlikte, şimdi kaynakları ne olursa olsun hoşlanmadığınız ve size zarar veren otomatik davranışlarınızı belirleyebilir ve değiştirebilirsiniz. Şimdiki zamanı ayıklarsanız, geçmiş kendi kendine çeki düzen verecektir. Geçmişteki bazı olayların ve bağlantıların negatif sonuçları üzerinde kontrol sağlayabilirsiniz onların kökenini bulup çıkarmakla pek de ilgilenmeyebilirsiniz. En azından, alışkanlık haline gelen, içgüdüsel bazı davranışlarınızı veya hallerinizi değiştirmeyi seçebilirsiniz.

Doğru Ruh Halini Yakalamak

Genellikle reflekslerimiz uyarıcılarla ilgilidir (bir uyarıcıya tepki vermeye şartlanan Pavlov'un köpekleri gibi). Bir alarm sesî veya trafikte kırmızı ışığın yanması gibi günlük hayatımızdaki bazı uyarıcılar bu tarz otomatik davranışlara sebep olur. Fakat diğerleri hissetme tarzımızı değiştirir ve en önemlisi de yaptığımız şeylerde duygularımızın rolünün olduğunu bilmemizdir. 1. gün tarif edilen NLP modelinden, davranışlarımızın zihinde başladığını ve hislerimize, değerlerimize vs. dayandığını hatırlayacaksınız. 14. günkü nörolojik aşamalardan da düşünme tarzınızı değiştirmenin davranış aşamasında bir değişiklik yapmaktan çok daha etkili olduğunu hatırlayacaksınız. 2. günde geliştirmiş olduğunuz iyi tasarlanmış sonuçlara ulaşmak için şimdi de sizi güvenli, motivasyonu iyi bir ruh haline sokacak olan uyarıcıları kullanabilirsiniz. Ve hedef gerçekleştirici davranış bunu takip edecektir...

Bu, kişisel gelişim için paha biçilemez bir ilerleme sağlar. Çoğu kez ruh haliniz, başarı ve başarısızlık, kazanmak ve kaybetmek arasında gelip gitmelere sebep olur. Bazen doğru olduğunu hissetmediğiniz için çok değerli bir aktiviteye başlayamayacaksınız. Veya, tam tersine, negatif ve istikrarsız duygular sebebiyle bir işi mahvedebilirsiniz veya bir diyalog fırsatını kaçırabilirsiniz. Bir zaman sonra ruh haliniz sağlığınızı bile etkileyebilir. 7. günde, alt duyuları değiştirerek ruh halinizi nasıl


231

değiştirebileceğinizi öğrenmiştiniz. Uyarıcı tekniği bir ruh halini derhal hatırlamanızı sağlar ve bundan dolayı birçok önemli uygulamaları vardır.

Örneğin, güne güven dolu, enerjik ve optimistik hislerle başlayabilmiş olsanız neler olur? Ya bir görüşmeye sakin ve oldukça kendinize güvenli bir şekilde katılsanız? Ya bu görüşme yerine kişisel kontrolünüzden ve öz saygınızdan endişe ederek yürürseniz? NLP uyarıcı yetenekleri, sadece nerede ve ne zaman ihtiyacınız olursa orada doğru ruh haline sahip olmanızı mümkün kılar. Sadece kontrolünüzü korumanızı sağlamaz aynı zamanda yapmak istediğiniz herhangi bir aktivite veya elde etmek istediğiniz bir sonuç için en uygun ruh halini seçebilmenizi sağlar.

Uyarıcıların değeri, onların ruh haliniz üzerindeki ani etkisinde saklıdır. Her gün yaşadığımız istikrarsız, istenmeyen duygular sık sık bizi hedeflerimizden alıkoyar. Bu günden güne ve hatta andan ana değişen duyguların çoğu, sebepsiz yere oluyormuş gibi görünür. Bazı durumlarda bu, zihnimizi yapılan şeye çok hızlı bağlayan eski çağlardan kalma vur-kaç tepkilerinin sonucu olabilir. Acil bir durumda arabanızı aniden durdurmak zorunda kaldığınızda kalbiniz atmaya, adrenaliniz yükselmeye başlar, yani fiziksel bulgular hemen kendilerini gösterirler. Vücudunuzun size söylediği şeyi duygusal olarak hissetmekten başka seçeneğiniz yokmuş gibi görülür. Önemli bir rahatsızlık belirtisi olmaksızın birkaç dakika içerisinde normal halinize dönmeniz ne büyük şanstır. Hayatınızı otomatik olarak devam ettirme sisteminize yardımlarından dolayı minnet borçlu olmalısınız.

Bununla birlikte, işte veya sosyal bir durumda, diyaloga ve aradaki bağlara zaten zarar vermiş olabilirsiniz. Bazı durumlarda, içimizdeki benlik veya zararsız küçük olaylar bizde "kırmızı" görmüş boğa etkisi yapar. Oysa hayvani tepkilerden daha iyi bir şeylere ihtiyacımız var. Doğru zamanlarda çağırabileceğimiz doğru ruh hallerimiz olmalı. Uyarıcılar bize bu konuda gereken tekniği sağlarlar.

Güçlü Bir Uyarıcı Oluşturmak

Şimdi de farklı uyarıcı çeşitlerini ve onları nasıl oluşturabileceğimizi daha detaylı inceleyelim. İlk olarak, hangi ruh halinin uyarılması gerektiğini ve bunların nasıl ortaya çıkarılacağını bilmeniz gerekir. Birçok farklı olayda kullanabileceğiniz özel ruh hallerini uyarabilirsiniz. Örneğin birçok insan için "güven halinin" birçok uygulama alanı vardır. Bir uyarıcı oluşturmak için, istediğiniz hal ile, mesela güven, ilgili gerçek bir deneyimi hatırlamanız gerekir. O hal ve sizin onu


232

hatırlamanız ne kadar güçlü ve canlı olursa, uyarıcı da o kadar etkili olur.

Bundan dolayı size güç veren bir ruh hali seçmek uyarma sürecinin en önemli parçasını oluşturur. Aşağıda süreçle ilgili ayrıntılı bir taslak verdik. Bu konuyu bugün ve 20. gün göreceksiniz.

1. Tam olarak hangi ruh halini istediğinizi kendi kendinize sorun. Genellikle bir veya iki kelime onu tarif etmenize yetecektir ("sakin", "güvenli" veya "kontrollü" gibi). Fakat bu halden kastettiğiniz şeyden emin olun.

2. Eğer isterseniz, bu hale hafızanızda hemen onunla bağlantı kurabileceğiniz "gümüş fincan hali", "Pazar sabahı hali" gibi özel bir ad verebilirsiniz.

3. 7. günde altduyuları değiştirirken yaptığınız gibi bu hali hatırlayın ve canlı bir şekilde tekrar yaşayın. Seçtiğiniz ruh halini hatırlayabilmek için aşağıdaki tarzda yönlendirmeler yapın: "(motive edildiğiniz/sakin kaldığınız/güvenli olduğunuz vs.) gibi onu tamamıyla hissettiğiniz özel bir zamanı hatırlayın." "Şimdi bu zamana geri döndüğünüz zaman vücudunuzun içine girin, görmüş olduğunuz şeyi görün, işitmiş olduğunuz şeyi işitin ve hissetmiş olduğunuz şeyi hissedin."

4. Uygun bir uyarıcı seçin.

5. Uyarıcıyı kurun (Bu son aşamayı 20. günde de göreceksiniz.)

Eğer başka birisine uyarıcı oluşturması konusunda yardım ediyorsanız onlara sadece verilen bu yöntem vasıtasıyla rehberlik yapabilirsiniz. Aynı zaman kendi ses tonunuzu, kendinize has cesaretlendirme halinizi kullanabilirsiniz ve kişiyi istediği ruh haline sokabilirsiniz. Sonra kişinin deneyimle karşılaştığı zamanı fark etmek için kendi duyu keskinliğinizi kullanın. Deneyim doruk noktasına geldiği zaman bir sinyal isteyebilirsiniz.

Hafıza Kaynaklarını Kullanmak

Eğer kişi yeterince güçlü bir hal yaşayamamışsa, onu uygularken farklı bir zamanı düşünmelerini ve sırasıyla aynı metodu kullanmalarını önerebilirsiniz. Gerçek olaylar veya hafızanın içeriği ile ilgilenmeniz gerekmediğini kendi kendinize hatırlatın. Sadece hayatınızın farklı bağlamlarında çok iyi bir şekilde gerçekleşmiş olabilecek olan ruh halini hatırlayın.


233

Belki bir kere okuldaki spor faaliyetlerinde sürat koşusunu kazanmışlardır veya patronlarından çok az görülen bir iltifat almışlardır. Bu tarz hatıralar başkaları için önemsiz görülebilir fakat ilgili olan birey için pozitif anlamları ve duyguları içeriyor olacaklardır.

Özellikle hissetmiş olduğunuz duygular açısından onu tekrar yaşayabilmeyi başarırsanız bu tarz bir hatıra yeterli olacaktır. Son zamanlara ait hatıralar daha kolay gün yüzüne çıkabilir fakat bazen yıllar öncesine ait canlı bir hatıranın daha etkili olduğunu göreceksiniz. Eğer bu hali sadece bir veya iki kere yaşamışsanız şansınız daha az olacak fakat teknik hâlâ işe yarayacak. İzole edilmiş hafıza kaynakları pek de değersiz sayılmaz. Bunun için onları ortaya çıkarmanın yollarını araştırma ve onları kişisel zenginlikleriniz olarak görün.

Bağlamları Değiştirmek

Ruh halinizi farklı bağlamlarda düşünün. Bazı insanların takıntılarının hepsi iş ortamına aittir. Evlerinde veya küçük sosyal grupları içerisinde sorgulanmakta olan ruh halleriyle ilgili herhangi bir sıkıntıları yoktur veya tam tersi de olabilir.

Bir kimse hafızasının iyi olmadığını düşünebilir veya uygun olan hatıralarını çekip çıkaramayabilir. Fakat doğal yeteneklerinin veya güvenlerinin olduğu diğer bazı bağlamlarda birçok uygun hatıra bulabilirler. Bu durumda ruh hali, çok zekice bir yetenek olmamakla birlikte gerekli kaynakları şekillendirir.

Örneğin, iş görüşmelerinde karşılaşabileceğiniz bir ruh halini uyandırmak isteyebilirsiniz. Bu durumda, hafta sonunda yaptığınız sosyal bir aktivite veya hoşlandığınız bir spor veya ak-tivite ve hatta çocukken yapmış olduğunuz bir şey gibi gerçekten onu yaparken kendinize güvendiğiniz bir bağlam, bir hatıra seçmeniz gerekir. Uyarmak vasıtasıyla bu ruh halini ele geçirebilirsiniz ve her ne zaman isterseniz onu kullanabilirsiniz.

Şunu da belirtelim ki, mesela belli bir spor alanında kendinize müthiş güveniyorsunuz fakat önemli bir konuşmayı da paniğe kapılmaksızın yapabilmeniz gerekir. Sahip olduğunuz tüm iç kaynakları kullanabilirsiniz. Onlara kullanışlı hazineleriniz olarak bakın ve onları istediğiniz sonuçları gerçekleştirmenize yardım etmeleri için kullanın.

Her birimiz hem pozitif hem negatif ruh hallerinden oluşan çok zengin hatıra depolarına sahibiz. Hatıralarınızın "coşkun" olanlarından bir liste oluşturun ve bunlar arasındaki yaşamış


234

olduğunuz güçlü ve sizi belli bir noktaya getiren ruh hallerinin oranını düşünün. Gelecekte ihtiyacınız olabilecek olanları canlı bir şekilde ve tüm ayrıntılarıyla hatırlayabilmek için biraz zaman harcayın.

Diğer İnsanların Güçlü Kaynaklarını Ödünç Almak

Hiç güçlü ve sizi üstün kılmış olan hatıranız olmasa bile hâlâ güçlü ve size yetki verecek ruh halleri oluşturabilirsiniz. Hepimizin doğal olarak aynen davranışlar gibi ruh hallerimizi de hayal edebilme yeteneği vardır. Aslında, diğer bir kişiyle empati kurduğumuz zaman bunu hep yaparız ("Neler hissettiğinizi hayal edebiliyorum.") Bu sebeple, eğer "kendine güvenli", "sakin" veya başka bir ruh hali içerisinde bulunmuş olsanız neler hissedeceğinizi sorgulayabilirsiniz. Bu durumda, tanıdığınız birisini, tarihi bir şahsiyeti veya bir filimde veya kitapta gördüğünüz özel bir duyguda mükemmel olan veya sizin istediğiniz bir şeyi yapan bir karakteri kullanabilirsiniz. Hayal dünyaları güçlü olan insanlar etkileyici bir kişisel performansa sahip olmamalarına rağmen çok önemli değişikliklere sebep olabilirler. Çocuklar gibi hepimiz zengin bir hayal dünyasından etkileniriz. Birçok durumda bu kaynaklar, gizli kalmıştır ve bir parça cesaretlendirmeye tekrar tutuşmaya hazırdırlar.

Bu tarzdaki değişik tekniklerle birlikte, rahat olduğunuz hallerde, beyninizin düşük "alfa" konumunda olduğu zamanlarda genellikle daha iyisini yapacaksınız. Benzer şekilden başka birisine yardım ettiğiniz zaman, önce o kişiyi rahatlatmaya çalışın ve zaten öğrenmiş olduğunuz yöntemlerle diyalog kurun.

Bir Uyarıcı Seçmek

Görsel, işitsel ve kinaestetik uyarıcılar seçebilirsiniz ve duyularla ilgili diğer algılarla beraber onları içedönük veya dışadö-nük yapabilirsiniz. Umuyoruz ki 20. günde göreceğiniz kurma işlemine geçmeden önce bu fırsatı kendinize ait uygun uyarıcılar seçmek için kullanacaksınız.

Görsel Uyarıcılar

Her gün televizyonlarda, dergilerde, gazetelerde görsel reklamlarla karşılaşıyoruz. Bununla birlikte amaçlı, "dizayn edici" bir uyarıcı durumunda, herhangi bir zamanda görsel uyarıcıya erişebilmiş olmanız gerekir. Süreci kontrol etmeniz lazım. Maalesef yavru kedinizi her zaman yanınızda taşıyamazsınız ya da muhteşem gün batımı sahneniz her zaman gözlerinizin önünde olmaz. Bu yüzden, içinizde bir görsel uyarıcı


235

oluşturmalısınız. Bir anda onu zihninizde kolayca canlandırmanız gerekecek. Örneğin, saygı duyduğunuz bir rehberinizi, bir nesneyi veya ikonu veya istediğiniz ruh halini yakalamış olduğunuz bir zaman ve mekandan motive edici bir manzarayı gözlerinizin önüne getirdiğinizi düşünün. Belki de, tatilde görmüş olduğunuz güzel bir manzara, insana mutluluk veren bir yalnızlık karşısında duymuş olduğunuz sükûnet halini uyandırabilirsiniz. Zihnimizde canlandırdığınız farklı şeyler bizi farklı etkiler. Bu yüzden çok dikkatli seçim yapmamız gerekir. Aynı zamanda içimizde imajı kolaylıkla hatırlayabileceğinizden emin olmalıyız.

Uyarıcılarınızı bütün zamanlara ulaştırmanız gerekir. Çünkü hiçbir zaman yanınızdan ayırmadığınız bir şeyin bir parçasını oluşturmadıkça dış imajlar tasarladığınız şeye uymayabilir. Örneğin bir golf oyuncusu için toptaki veya ayakkabısındaki bir işaret uyarıcı olabilir. Bu durumda, görsel uyarıcı her zaman etkilemek istediğiniz davranışa eşlik edecektir. Aşağıdaki ipuçlarını okuduktan sonra, uygun görsel uyarıcıyı kolaylıkla seçebileceksiniz.

Yukarıdaki sebeplerle, içinizde var olacak olan bir görsel uyarıcıyı daha uygun bulabilirsiniz. İçinizi tamamıyla kontrol altında tutmak, acil bir durumu da kapsayacak şekilde herhangi bir durumdaki ruh haline erişebileceğiniz anlamına gelir ve onu istediğiniz gibi canlı, akılda tutulabilir, duygusal yapabilirsiniz ve o ofisinizin duvarındaki saat kadar kolaylıkla ve gerçekçi bir şekilde görülebilmelidir. Ne zaman o hale hemen erişmek isteyeceğinizi asla bilemezsiniz. Fakat canlı, realist bir iç uyarıcı oluşturmak için biraz pratik yapmak zorunda kalabilirsiniz.

İşitsel Uyarılar

Bir işitsel uyarıcı herhangi bir iç veya dış sese karşılık gelebilir. Özel kelime veya deyimlerle konuşan bir ses onu şekillen-direbilir. "Onu yapabilirsin.", "Şimdi sakinleş." Veya "Uzun uzun yürü" gibi. İçte de olsa (iç konuşma) dışta da olsa (sesli konuşma) bu işe yarayabilir. Sadece şundan emin olun: Herhangi bir uyarıcının zihninizde karışık bağlantıları olmasın ki yanlış sonuçlar ortaya çıkmasın. Özel bir hal ile bağlantılı, amaçlı, istemizin dahilinde bir uyarıcı kullanırsanız bunun kendi içerisinde anlam çatışmaları olmaz.

Özel bir sesi olan bir müzik, özel kelimeler gibi istediğiniz ruh haliyle bağlantısı olan kendine has, benzersiz bir ses üzerinde karar kılın. Bir söz veya deyim uyandırmak istediğiniz ruh halinin sadece ismi olabilir. Dahası, belki, özel ve motive edici bir ses tonu kullanmak sizin için daha anlamlı ve daha benzersiz olabilir.


236

Bazen başka bir insanın sesini hayal etmek işe yarayabilir. Özellikle bu kişi sizin kendinizi güvende hissetmenizi, sakinleşmenizi veya istediğiniz herhangi bir ruh haline geçmenizi sağlayan bir kişiye. Bu durumda, uyandıracağı hatıra kadar uyarıcının kendi çağrışımıda size güç verecektir. Sadece uyarıcınızın herhangi bir zamanda "ateşlenmeye" ihtiyacı olabileceğini unutmayın. Her zaman içinizde yansımalar oluşturabilirsiniz. Dışarıdakiler de, onları kullandığınız zaman aynı ulaşılabilirliğe sahip olmuş olmalıdır. Şimdi göreceğiniz gibi bu kinaestetik uyarıcılara benzemektedir.

Kinaestetik Uyarıcılar

Birçok insan dışarıdan görülebilecek olan kinaestetik uyarıcıları (parmakları birbirine geçirmek gibi) çok güçlü bulur. Bununla birlikte, bunlar size içinizde oluşturacağınız imajlar ve seslerden daha az faaliyet alanı verebilirler. Duyularınızla ilgili tercihlerinize bağlı olarak, bir hissi, dokunuşu içinizde oluşturmak size pek kolay gelmeyebilir. Herhangi bir olayda, herhangi bir zamanda hemen kullanabileceğiniz bir kinaestetik uyarıcıyı seçmelisiniz. Bu durumda, vücudunuzun her zaman sizinle birlikte olacağına dayanarak dışınızdaki uyarıcıları kullanabilirsiniz.

İçinizde veya dışınızda, dokunma duyusuyla algılanabilen ayrı bir uyarıcıya karar vermelisiniz. Örneğin, bir elin omuzunu-za konulduğunu hissedebilirsiniz (içsel) veya baş parmağınız ve küçük parmağınız ile bir daire oluşturabilirsiniz (dışsal). "Sükûnet" gibi makro kinaestetik hisleri tercih etmeyin. Dışa dönük, basit bir fiziksel uyarıcı işe yarayacaktır.

Uyarıcı Seçmenin İpuçları

Uygun bir uyarıcı seçerken aşağıdaki ipuçlarını aklınızda tutun:

Sizin için "benzersiz" olan bir uyarıcı ve ortaya çıkarmak istediğiniz bir ruh hali seçin. Daha önce gördüğümüz gibi, en evrensel kinaestetik uyarıcılardan biri olan "parmakların birbirine kenetlenmesi" optimist veya ümitli olma halini gösterir. Bununla birlikte, bunun gibi kültürel olarak klişeleşmiş uyarıcılar yılların eklediği başka anlamlarla şu andaki amacınız için pek de uygun olmayabilir. Herhangi bir olayda bu tarz uyarıcılar sizi hatırlamak istediğiniz özel bir zaman, mekan veya ruh haline götürmeyecektir. Benzer fakat daha özel bir kinaestetik uyarıcı belki baş parmağınızı ve küçük parmağınızı veya üçüncü parmağınızı birbirine dokundurmak gibi basit bir eylemi içerebilir. Fakat bunun alışkanlıkla yapılmamış olması gerekir. Kendine has ve benzersiz bir bağlantıyı devam ettirmek için ister ayağınızı


237

ister elinizi kullanın fakat özel bir hali, özel bir hareketle yansıtın. Bu konuda "ağzı sıkı" ve "tedbirli" olun. Dostlarınız ve iş arkadaşlarınız onu "ateşleyip" ateşlemediğinizi" fark etmemeli. Yüzdeki bir eğilme ve farklı bir mimik uyarıcı olarak belirlendiğinde ve patron tarafından farkedildiğinde kısaca, kariyerinizin sonu olabilir! Amacınızı aklınızda tutun: Her ne zaman ona ihtiyacınız olsa istediğiniz ruh halini hemen ve fark ettirmeden hatırlamak. Daha önce bahsettiğimiz parmaklarla yapılan uyarıcılar bunun için çok uygundur. Fakat ayak başparmağını çıtırdatmak (çok daha özel) veya ensenin arkasını kaşımak gibi davranışları alışkanlık olarak yapmamalısınız. Herhangi bir iç uyarıcı da bu tarz gizli olması gereken uyarıcılara fazlasıyla uyar. Ağır bir yüzük takmak veya chaikovsky uvertüründen yüksek sesle bir parça çalmak dikkat çekebilir veya bir müşterinin ofisinde film halindeki bir fotoğrafı çekmek ve koklamak her zaman sizi baskıyla karşılaştırır. Fakat içinizdeki bir şeyler belirli bir durumda kalır. Bununla birlikte, uyarıcı ne kadar tuhaf olursa, olması gereken gizliliği o kadar koruyabilirsiniz.

& Eğer mümkünse, uyarıcının kendi içerisinde güçlü bir "anlamı" olmalıdır. Böylece insanların görselleştirdiği örnekler kendi kendilerine size güç verirler veya nesneler ya da imajlar zaten güç verici bir anlama sahiptirler. Küçük parmağınız ile başparmağınızdan bir daire oluşturmak gibi sinirsel uyarıcılar olarak başlayan şeyler sonradan sizin için anlamlı olmaya başlayacaktır. Fakat en azından başlangıçta güçlü bir anlamı olan uyarıcı ilaveten ekstra bir etki daha oluşturur.

& Uyarıcınızı "taşınabilir" kılın. İstediğiniz ruh halini ortaya çıkarması gereken herhangi bir olayda uyarıcıyı ateşleyebilir misiniz? Bazı dış uyarıcılar bu test ile karşılaşmayacaktır.

& Uyarıcınız "sürekli" olsun. Gelip geçici uyarıcıları seçmekten kaçının. Bir kere putlaştırdığınız bir kimse birden çamura saplanabilir. Bu değişim anlamına gelir.

Şimdi bir uyarıcının nasıl seçileceğini biliyorsunuz. 20. günde onun nasıl kurulacağını ve ruh halinizi değiştirmek istediğiniz zaman nasıl ateşleneceğini göreceksiniz.

Günün Sözü

En esnek olabilen kişi sistemi kontrol edecektir.

Bu "kanun" mühendislik sistemlerinde kabul görmüştü ve NLP onu bugünün sözü şeklinde kişiler arası iletişim alanına taşıdı. Tekrar belirtecek olursak bu söz Dört Aşamalı Başarı Modelini


238

(bakınız 2. gün) yansıtır ve istediğiniz sonucu elde edene kadar bir şeyi farklı şekillerde denemenin ve eğer gerekiyorsa onu tekrar etmenin gerekliliğini gösterir. "Eğer yaptığınız şey işe _ yaramıyorsa, başka bir şey yapın." sözü de aynı mesajı verir. Bu genellikle davranışı değiştirmeksizin tekrar tekrar bir şeyin denenmesi durumunda ortaya çıkan çaba israfına dikkat çeker. Ve bu, görüşme veya röportaj gibi iletişimlerin esnek bir havada yapılması durumunda ortaya çıkabilecek açık avantajların altını çizer. Elbette sistemi kontrol etmek, sonucu kontrol etmek ve bizi başarıya ulaştırmak anlamına gelir. Aslında NLP içerisinde insanlar arasında karşılıklı uygulanabilmesine rağmen, bu söz doğrusu organizasyonlar için de geçerlidir ve esnek olmamanın ekonomik dezavantajlarını gösterir.


Bugünün sözünü ezberleyin ve kişisel kaynaklarınızın listesini çıkarın. Geçmişteki her başarınızın, güçlü ruh hallerinizin her birinin, öğrenmiş olduğunuz her şeyin ondan şu anda ve gelecekte faydalanabileceğiniz bir kaynak oluşturduğunu unutmayın.

Üzerine değişimi bina edebileceğiniz (uyarıcılar konusunda) güçlü hatıralarınızı hatırlamak konusunda biraz zaman harcayın. Bu, düşüncelerinizi artık daha geniş kullanabilme yeteneğinizi arttıracaktır, düşünmek istediğiniz şeyleri düşünmenizi ve her şeyi farklı bir ışık altında görmenizi mümkün kılacaktır. Aynı zamanda bununla gerçek kimliğinizi benimseyebileceksiniz. Hayalinizin genişliği tek sınırınızı oluşturacaktır ve biraz pratikle bir çocuk gibi onları yeniden canlandırabilirsiniz.

2.gün oluşturmuş olduğunuz hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak olan hafıza kaynaklarınız konusunda karar verin. Buna değinirken, gerekli değişiklikleri yapmak için ihtiyacınız olacak olan şimdiye kadar öğrenmiş olduğunuz farklı teknikleri kontrol edin.

Alt duyuları değiştirme konusunda bazı düzeltmeler yapın (Bakınız 7. gün). Bu yeteneği, daha sonra gelecekte bir şeyi hatırlama konusunda uyarıcı olarak kullanabileceğiniz güçlü hatıralarınızı mükemmelleştirmek için kullanabilirsiniz.

20. GÜN

Hemen Gerçekleşen Mükemmellik



239

• Uyarıcıları Kurmak

• Uyarıcıları Kullanmak

19- günde istenilen ruh haline nasıl erişilebileceğini ve uygun uyarıcıyı nasıl seçeceğinizi öğrendiniz. Bugün onları nasıl "kuracağınızı" ve daha güçlü bir ruh hali için ihtiyacınız olduğunda onları nasıl kullanacağınızı göreceksiniz.

Uyarıcıları Kurmak

Bu metodu, bir uyarıcıyı kendi kendinize kullanabilmek için kullanın.

1. Arada sizi rahatsız edecek birilerinin bulunmadığı sessiz bir yer bulun. Rahatlamak için ve bir anıyı veya anıları hatırlamak için yeterli zamanınızın olacağından emin olun.

2. Geçmişte yaşamış olduğunuz ve gelecekte ihtiyacınız olduğu anda hatırlayabileceğiniz bir hal veya duyu üzerinde karar kılın (Bunu ve bir sonraki aşamayı 19- günde görmüştük).

3. Bu ruh haline veya duyuya ihtiyacınızın olduğu her anda kullanabileceğiniz bir uyarıcı seçin. Önceki ünitede verilen ipuçlarını takip edin. Onun benzersiz, gizli ve taşınabilir olmasına dikkat edin ve anlamı olan güçlü bir uyarıcıyı tercih edin.

4. İstenen hali güçlü bir şekilde yaşamış olduğunuz bir hatıranızı hatırlayın. Bu deneyimin içine girmek için ve önce ayrı ayrı sonra o hatıra ile ilgili tüm duyuları canlı bir şekilde birleştirerek her duyu (görme, işitme, hissetme) üzerinde duracak kadar zaman ayırın. O olayı tekrar yaşadığınızı hayal edin. Renk, ses, doku, çevredeki insanlar, gürültüler gibi detaylara dikkat edin. Bağlantınızdan yani dışarıdan bir gözlemci gibi olmaktan ziyade etrafı kendi gözlerinizle gördüğünüzden emin olun. Özellikle, içinizde hissetmiş olduğunuz her şeyi hissedin.

5- Bir kere o duyuyu hatırladığınız zaman, onu daha da güçlendirerek, iki kat hatta üç kat daha fazla yoğunlaştırarak yaşayabilirsiniz. Örneğin, imajları daha parlak ve daha büyük, sesleri daha yüksek yapabilirsiniz. Uygulamalar konusunda size bir fikir vermesi açısından daha önce vermiş olduğumuz ihtimal dahilindeki alt duyular listesine bakabilirsiniz (Bakınız. 7. gün).

6. Hatırada en canlı doruğa ulaştığınız zaman, seçtiğiniz üç uyarıcıyı da (görsel, işitsel, kinaestetik) aynı anda ateşleyin. O duyguyu devam ettirin. Sonra, yoğunluğunun düşmeye


240

başlamasından önce, uyarıcınızı serbest bırakın. Sonra yavaş yavaş içinde bulunduğunuz zamana geri dönün.

7. Şimdi başka bir şey yaparak veya düşünerek "o ruh halini değiştirin" veya "ara verin". Uyarıcıyı veya uyarıcıları tekrar ateşleyin ve daha önce yaşamış olduğunuz ruh halini ortaya çıkarıp çıkarmadıklarına dikkat edin.

8. Bu metodu birkaç defa tekrarlayın ve her seferinde ilave duyumsal detaylarla hatırayı geliştirin ve yoğunlaştırın. Her seferinde de uyarıcıları ateşleyerek kontrol edin. Kısa sürede, istenen ruh haline sebep olmaksızın uyarıcıları ateşlemenin imkansız olduğunu göreceksiniz. Sonra beyin nörolojimizde sürekli uyarıcılar kuruyor olduğunuzu anlayacaksınız. Aksi taktirde, metodu tekrarlayın; eğer isterseniz farklı bir hatıra seçin.

9- Gelecekteki bir örneğe göre de uyarıcıyı kontrol edebilirsiniz. Gelecekte o ruh haline ihtiyacınızın olacağı bir zamanı düşünün. Aniden onunla karşı karşıya kaldığınızda ne yapacağınızı hayal edin (kürsüye doğru adım attığınızı veya bir eğitim odasının önünde olduğunuzu veya zor bir müşterinizin ofisine yaklaştığınızı vs. düşünün). Bunu uyarıcıları ateşlemek için bir işaret olarak algılayın. Şimdi uyarıcılarınızı ateşleyin ve ne olduğuna dikkat edin. Ona ihtiyacınız olduğunda kolayca gerçek bir olayı hayal edeceğiniz gibi bu ruh halini de hatırlayacaksınız.

Gelecekteki örneği düşünerek uyarıcınızı farklı bağlamlarda test edebilirsiniz. Uyarıcınızın herhangi bir bağlamda güçlü olması için bunu gelecekteki muhtemel senaryolara göre birkaç kez yapın. Beyninizin canlı bir "gelecek örneğini" aynen gerçek bir deneyimmiş gibi değerlendirdiğini unutmayın.

10. Bunu bir gün sonra yine kontrol edin. Sürekli bir uyarıcıyı iyice kesinleştirin ki daha sonra herhangi bir zamanda ihtiyacınız olduğunda güvenle iş başına çağırabilesiniz. Sonra, bir şans elde eder etmez onu gerçek hayattaki bir olayda kullanınız.

Bu süreci istediğiniz herhangi bir zamanda tekrar edebilirsiniz ve ne kadar fazla tekrar ederseniz o kadar iyi olur. Her başarı uyarıcıyı ve onun çağrıştırdığı şeyleri kuvvetlendirecektir. Sonra, istenilen ruh haline ulaştığınız daha sonraki herhangi bir deneyimi bir başka uyarıcı oturumu için hatıra gibi kullanarak başarınızı inşa edebilirsiniz. Farklı ruh halleri için tekniği düzenli olarak kullanırsanız, bir deneyimin yoğunluğunu ölçmeyi ve uyarıcıyı ateşlemek için en iyi zamanı öğreneceksiniz. Aynı zamanda birden çok duyuyla ilgili güçlü deneyimleri hızla


241

hatırlamayı da öğreneceksiniz. Bu hatıralar, daha iyi bir gelecek oluşturmakta kullanabileceğiniz çok değerli kişisel kaynaklar sağlar.

Şimdiye kadar üç uyarıcıyı da kullandınız. Kısa süre içerisinde üçünü de kullanmaya ihtiyacınız kalmayacak ve bir uyarıcıyı ateşleyerek hemen istediğiniz ruh haline geçebileceksiniz (Genellikle kinaestetik olan en etkilisidir fakat yine de denemelisiniz).

Yakında, uyarıcılara tamamen ihtiyacınız kalmayacak. Sadece içinde bulunduğunuz zamanda benzer bir ruh halini düşünerek ona sebep olabileceksiniz. Şimdi her türlü olayda kontrolü elinizde tutmanızı sağlayacak ve mükemmellik için güçlü bir kaynak oluşturacak olan bir tekniğe sahip olacaksınız.

Uyarıcıları Kullanmak

Yukarıda tarif edilen kurma süreci uyarıcıların kendi kendinize nasıl uygulanabileceğini örneklendirdi. Fakat Bunu başkalarına yardım etmek için de kolayca adapte edebilirsiniz.

Başkalarını Uyandırmak

Örneğin, yeteneğinizi bir dostunuz veya iş arkadaşınızın daha iyi bir ruh halinde olmaları için kullanabilirsiniz. Özellikle çocuklarla ve gençlerle ilgilendiğiniz zaman uyarıcılar işe yarayabilir. Bilerek veya bilmeyerek onlar sizin veya başkalarının oluşturduğu uyarıcılara her zaman tepki gösterirler. Bu yüzden, hem sizin hem de onların istediği uyarıcıları bilinçli bir şekilde kurmak için aynı temel tekniği kullanabilirsiniz.

Eğer bu kurma işlemini kendi kendinize başarılı bir şekilde yapmışsanız, onu başkaları için kullanmayı daha kolay bulacaksınız. İnsanların uyarıcılarını ateşleyecekleri doğru noktayı belirlemek için duyumsal keskinliğinizi kullanın. Diyalog kurun ve karşınızdaki insanla "ikinci pozisyon" durumuna geçin (Bakınız 12. gün). Kendinizi onun yerine koyun. Bunu yapmayı kısa sürede öğreneceksiniz.

Uyarma tekniği gruplarla ilgili durumları da içermek üzere çok geniş bir alana uygulanır. Örneğin, kahve fincanı tıkırtıları bir dersi insanların zihninde ara verme düşüncesini uyandırarak sona erdirecektir. Aynı şekilde, iki veya üç kişinin başlattığı alkış kısa sürede orada bulunan herkesin alkışa katılmasını sağlayacaktır. Uygulamaları düşünürken hayal dünyanızı kullanın. Aşağıda size bu konuda birkaç görüşten bahsedeceğiz. /


242

Uyarılan Ruh Halleri Repertuarınız

Uyarıcıları, bir görüşme, toplum karşısında bir konuşma veya bir sporda final maçı oynamak gibi çok özel durumlarda kullanmak üzere oluşturursunuz. Her bir durumda hem uygun ruh halini hem de uyarıcıyı seçmeniz gerekir. Bu metot elbette herhangi bir güçlü ruh haline uygulanabilir. Bu yüzden, şu durumlar için farklı uyarıcılara sahip olabilirsiniz: sakinlik, güven, kendini hissettirme, saldırganlık, öfke, "daha az önem vermeme" davranışı, tasalanma, şefkat, yoğunluk, motivasyon, uyanıklık, sükûnet, soğukkanlılık, neşeli, kaygısız vs.

Özel bir hatırayı kullanarak tarif ettiğiniz şekilde istenen ruh haline ulaşın ve sonra basit bir uyarma işlemini gerçekleştirin. Bazı insanlar farklı parmaklarını kullanarak farklı halleri uyandırabilir. Fakat siz uyarıcıyı seçerken ve onu uygularken kendi yaratıcılığınızı kullanabilirsiniz.

Bu tarz değişik haller repertuarı ve onları ortaya çıkaracak anahtar ile karşılaştığınız herhangi bir şeyin üstesinden gelebilirsiniz. Örneğin: Önemli birisiyle buluşmak, bir görüşmeye veya sınava hazırlanmak, personelden birini disiplin altına almak, hazırlıksız bir konuşma yapmak, kötü haberlerle karşılaşmak, bir dokümana ve konuşmaya odaklanmak ve bir satış işlemini sağlama bağlamak.

Davranışları Uyandırmak

Şimdiye kadar ruh hallerini uyandırmak üzerinde durduk. Bir çok olayda, bir kere kırılmış olan ruh halini kontrol altına aldıktan sonra davranışın değişmesi de hemen ardından gelecektir. Örneğin, teknik donanımlarınız ne olursa olsun kendinize güveniyorsanız mesela toplum karşısında konuşmayı çok daha iyi yapacaksınız. İyi bir teknik eğitimin de faydalı olacağı açıktır fakat en azından ilk olarak fiziksel değişikliklerden ziyade zihinsel değişiklikler yapmamız gerekir.

Benzer şekilde, çok güçlü bir ruh haline geçerek onunla ilgili olan davranışı mesela öfkeyi de değiştirebilirsiniz. Öfkelendiğinizi hissettiğiniz zaman uyarıcıyı ateşleyin (mesela, sizin üzerinizde bu etkiyi bırakan bir kimsenin yüzünü gördüğünüz zaman). Böylece öfke davranışını önlersiniz. Bunu gelecekteki bir durumu örnek alarak da kontrol edebilirsiniz. O kişinin yüzü kendi başına bir uyarıcıdır fakat şimdi daha iyi bir ruh haliyle bağlantılı olan uyarıcınızı ateşlemeniz konusunda sizin için bir sinyal görevi yapacaktır. Bunu düşünün. Değiştirmek istediğimiz birçok


243

davranış, üzerinde kontrol oluşturmamız gereken ruh hallerini içermektedir.

Şunu da söyleyelim, ruh hallerinin uyandırılmasıyla iyice yerleşmiş alışkanlıklar (sigara içmek, tırnakları yemek) değişmeyecektir. Bunların genellikle güçlü kârları veya kişi için ikinci kazanımları vardır ve uyarma ikinci kazanımlarda etkili olmaz. Bunları 2. günde öğrenmiş olduğunuz iyi tasarlanmış sonuçları ve 3. günde öğrendiğiniz ekoloji sorularını kullanarak belirleyebilirsiniz. Aynı zamanda 21. gün öğreneceğiniz değişim teknikleri bu tarz davranış değişiklikleriyle daha geniş ilgilenecektir. Bununla birlikte, uyarma herhangi bir değişikliği kuvvetlendirecektir ve ihtiyacınız olan güçlü ruh halinin ortaya çıkmasına yardım edecektir.

Uyarıcı Yığınları

Aynı anda birden fazla uygun ruh halini hatırlayabilirsiniz. Örneğin, sakin olmayı isteyebilirsiniz fakat aynı zamanda kendini hissettiren ve güvenli bir kişi olmak, karşınızdakini anlayabilmek ve özenli bir kimse olmak da isteyebilirsiniz. Bundan dolayı, sanki çit çakar gibi birkaç ruh halini tek bir uyarıcıya bağlayabilirsiniz. Farklı halleri hatırlamak için aynı uyarıcıları uygularsınız.

Bir grup farklı duygudan "yığın" oluşturmak kadar etkiyi arttırmak için aynı hal ile ilgili değişik hatıraları bir uyarıcıyla uyandırabilirsiniz de. Sadece süreci farklı halleri ve istenen ruh haliyle ilgili ek hatıraları içerecek şekilde yeniden tanımlayın.

Uyarıcı Zincirleri

Uyarıcı zinciri, birinin otomatik olarak diğerine götürdüğü değişik uyarıcıları kullanarak oluşturulur. Uyarıcı yığınları da paralel şekilde hareket etmekle birlikte, zincirde uyarıcılar birbiri ardınca gelir. Tekniğin bu şekilde kullanılması önemli bir son değişikliğe sebep olabilir fakat uyarıcıları arttırarak uygulamanız gerekir.

Diyelim ki sizin rasyonel olma şansınızı engelliyor gibi görünen öfke probleminiz var. Şimdi gerçekten ihtiyacınız olan sükûnete nasıl ulaşacağınızı görelim:

Önce, kurtulmak ve elde etmek istediğiniz halleri tanımlayın. Bizim örneğimizde öfkeyi ve sükûneti.

Sonra, öfke ve sükûnet arasında "objektiflik" ve "tarafsız gözlem" gibi geçici hal veya haller belirleyin.


244

Değiştirmek istediğiniz ruh halini kurun. Sonra kurma sürecini takip edin (19. gün); ara hal veya halleri kurun ve daha önce tarif ettiğimiz gibi uyarıcıları test edin. Uyarmak istediğiniz nihai yani son ruh hali için de aynı şeyi yapın.

% Şimdi, tüm uyarıcıları kurduktan sonra zincir oluşturabilirsiniz. Öfkeye neden olacak olan ilk uyarıcınızı ateşleyin.

Sonra daha yüksek bir ruh hali gerçekleştiği zaman oluşturduğunuz ikinci uyarıcıyı, sonra üçüncüyü uygulayın ve buna istediğiniz ruh haline ulaşana kadar devam edin. Her uyarıcının bir zincir etkisi uyandırmak için birkaç saniye içinde son ateşlenen uyarıcı üzerine bindirmesi gerekir.

1> Uygun ardışık uyarıcılar için, diğer elinizin parmağıyla ardarda gelen eklem yerlerine dokunabilirsiniz. Her uyarıcıya zincir oluşturmak için, bir eklem yerinden diğerine parmağınızı geçirirken baskı uygulayın.

^> Birkaç kez pratik yaptıktan sonra, yalnızca ilk uyarıcı, artık zincir etkisi oluşturduğunuz için, hemen istenen son ruh halini başlatabilecek. Örneğimizde, öfkelenmeye başladığınızı hissettiğiniz anda (ilk hal) bu ruh hali otomatik olarak zinciri işletmeye başlayacaktır ve size istediğiniz ruh halini; yani sükûneti verecektir. Bu değişim neredeyse anlık bir şeydir.

Teknik olarak istediğiniz kadar uzun bir zincir oluşturabilirsiniz. Fakat pratikte, muhtemelen üç veya dörtten daha fazlasının uygulanmasının zor olduğunu ve de sonuç için gerekli olmadığını göreceksiniz. Zincir, tek bir uyarıcıyla ruh halinde oldukça büyük bir sallantıya sebep olabilir. Onun nasıl işlediğini gördüğünüzde, bir kere zincir oluşturulduğunda ve sinirlerle ilgili çağrışımlar yapıldığında değişimin otomatik olarak ve hemen gerçekleşmesi birçok insan gibi size de ilginç gelebilir ve tekrar, ne kadar fazla pratik yaparsanız ve tekniği kullanırsanız o kadar etkili ve güvenilir olur.

Günün Sözü

İnsanlar, değişim ve başarıyı elde etmek için ihtiyaçları olan tüm kaynaklara sahiptirler.

Genellikle gerçekleştirmek istediğimiz şeyi gerçekleştiremediğimiz zaman bizim dışımızdaki olayları, insanları veya kötü şansı sorumlu tutma eğilimindeyizdir. Aslında değişiklik düşünme ve olayları algılama tarzımızı değiştirmekle gelir. Yukarıdaki söze göre, ihtiyacınız olan tüm iç kaynaklara


245

sahipsiniz. Sadece onları belirlemek ve hedeflerinizi gerçekleştirmek için kullanmak zorundasınız. Kafanızdan geçen şeyler sadece sizin mülkiyetinizdir ve sizin kontrolünüz altındadır. Çok zor dış etkiler altında bile kendi düşüncelerinizi oluşturabilirsiniz, istediğiniz tarzda tepki verebilir ve istediğiniz anlamı yükleyebilirsiniz. Artık kimse size mutsuzluk getiremez ve başka bir şekilde karar verir veya davranırsanız onlar sizin için mutluluk kaynağı olur.

Kendimizde veya başkalarında değişikliğe sebep olan bu iç kaynaklarımızı küçümseme eğilimindeyizdir. Halbuki, kendimiz ve yeteneklerimiz hakkında inandığınız şey büyük oranda gerçekleştireceğiniz şeyleri belirler. Fakat bu inançların, kendi kendimize geçmiş deneyimleri yorumlayarak ve onları filtreden geçirme tarzımızla oluşturmuş olduğumuz nörolojimizin bir parçasını oluşturduklarını biliyoruz. Aynı zamanda bunların bir kısmının "son kullanma" tarihin geçtiğini ve artık şu andaki hayatımızda bize güç vermediklerini de biliyoruz. Ve bir kısım halleri kazanabileceğimiz gibi bir kısmını da kaybedebiliriz.

İnançlar kadar, hislerinizi nasıl değiştireceğinizi ve böylece önemli motivasyon ve başarı kaynaklarınızı nasıl kontrol altında tutacağınızı da görmüştünüz. Fakat ya fiziksel kaynaklarımız? Genellikle vücutlarımızdan yakınırız. Fakat fiziksel olarak rahatsızlıkları olan insanların olağanüstü başarılarını görmek için şöyle bir etrafımıza bakmaktan da kaçınırız. Bu "Herhangi birisi yapabilirse ben de yapabilirim." sözüne diğer bir örnektir. (16. günden) Bu sözü, varsayımı kabul ederek, daha az veya daha fazla sınırlandırılmış kaynakları belirleyebilir ve onların tamamını kullanabilirsiniz.


Gelecekteki bazı özel durumlarda ihtiyacınız olacak olan güçlü ruh halleri üzerinde karar kılın ve size güç verecek olan bir uyarıcı oluşturun.

• Daha fazla dinleyerek ve gözlemleyerek Milton ve Meta Model dil örnekleri konusundaki repertuarınızı genişletin. 9. ve 10. günlerdeki örneklere geri dönmeye ihtiyacınız olabilir. Fırsatı kaçırmanızın pek bir sorun oluşturmayacağı daha az hassas olan durumlarda Meta Model soru-cevaplarını kullanmaya başlayın. Fakat her zaman kuralları geriye dönüp kontrol edin. İnsanların zihinsel haritalarını araştırdığınızda ve daha etkili bir şekilde iletişim kurmaya başladığınızda bunu kolay ve zevkli bulacaksınız.


246

• Gerek bire bir görüşmelerde gerek grup içinde bir şans yakaladığınız zaman örnek ve rehber olma yeteneklerinizi kullanın. Tekrar edersek, yeteneğinizi düşünmeden kullanabilecek güvene sahip olana kadar düşük seviyedeki olaylarla başlayın.

21. GÜN

Tamamıyla Değişmek


• Değişim Teknikleri

• Kişisel Tarihi Değiştirmek

• Fobi Tedavisi

• Detaylı Kişisel Tarih Anketi

NLP değişmek demektir: yaptığınız şeyleri, düşünme tarzınızı inanç ve davranışlarınızı değiştirmek. 4. günde gördüğümüz gibi örneğin, daha iyi iletişim kurmak için diyalog oluşturarak birçok olayda diğer insanlar için de değişime sebep olabilirsiniz. Fakat başkalarını değiştirmek genellikle kendinizde değişiklik yapmakla başlar. Daha iyi bir diyalog oluşturma olayı, karşınızdaki insanın olayları sizden farklı gördüğünü, farklı değer ve inançlara sahip olduğunu, hedeflerinin ve eğilimlerinin sizinkiler kadar samimi olduğunu anlamak demektir. Veya karşınızdaki insanı sinirlendirecek ve diyalogun kesilmesine sebep olacak olan alışkanlıklarınızı değiştirmeniz gerekebilir.

Değişim Teknikleri

Bugün, 21 günlük bir çalışma sonucunda öğrenmiş olduğunuz şeyleri pekiştirme üç popüler NLP değişim tekniği göreceğiz. Yenice öğrenmiş olduğunuz uyarma becerileri kadar duyumsal keskinliğinizi, iletişim yeteneklerinizi de hatırlamanız gerekecek. Aynı zamanda bu üç teknik NLP'nin değişim konusundaki gücünü gösterir.

1. Kişisel Tarihi Değiştirme Tekniği: Bu, aşina olduğumuz, yerleşmiş fakat istenmeyen alışkanlıklardan oluşan küçük negatif duygular konusunda işe yarar.

2. Fobi Tedavisi: Bu tekniğin NLP ve onun kurucusu olan Richard Bandler ile özel bir bağlantısı vardır. Geleneksel psikoterapik metodların bir fobiyi yerinden atması genellikle


247

aylarca sürer. Fakat bu teknik çok karmaşık metotlar veya uzun süreli bir psikolojik tedavi gerektirmez; sadece 10 dakika gibi bir sürede uygulanabilir. Burada, değişik versiyonlarından bir tanesini seçtik.

3. Detaylı Kişisel Tarih Anketi: Burada size bir dizi sorular sunulur ve siz onları bir kişide görülen veya "sunulan" problemlerden çok daha derinlere inmek için kullanabilirsiniz. Bunu Jad James tarafından oluşturulan bir ankete dayandırdık. (Tad James, "Time Line Therapy" adlı kitabın yazarlarından biridir.)

Kişisel Tarihi Değiştirmek

Bu tekniği, öz saygınızı zayıflatan negatif duygulardan, istenmeyen alışkanlık ve inançlardan kurtulmak için kullanabilirsiniz. Her çeşit kişisel probleme kolayca adapte edilebilir.

1. Negatif hali belirleyin, onu ortaya çıkarın, ölçün (Bu, işittiğiniz sözler kadar sözlü olmayan kanıtları da gözlemlemeniz ve diyalog için eşleştirme yapmanız anlamına gelir.) ve onu uyandırın (Bakınız 19. ve 20. gün).

2. Negatif uyarıcıyı tutun ve kişiden geçmişe gitmesini ve benzer duyguları yaşadığı bir zamanı düşünmesini isteyin. Kişinin o anı saptayabildiği ilk deneyime ulaşıncaya kadar devam edin. Uyarıcıyı rahat bırakın, o duruma ara verin ve kişiyi tamamıyla şimdiki zamana geri getirin.

3- Şu anda bildiği şeyler ışığı altında kişiden, bu ilk deneyimini memnun olduğu veya en azından problem olmaktan çıkaracak bir deneyime dönüştürmek için ihtiyaç duyacağını düşündüğü kaynakları söylemesini isteyin. Kaynak "güven" veya "sevilmek" gibi bir kelimeden veya deyimden oluşabilir. Eğer kendinizi bir grup içerisinde çalışıyor bulursanız, bu kaynak gruptaki diğer insanlardan ziyade kişinin kendiliğinden bulmuş olduğu bir şey olmak zorundadır.

4. İhtiyaç duyulan kaynak ruh halinin özel ve tam bir deneyimini ortaya çıkar, onu uyar ve bu pozitif uyarıcıyı test et (19- ve 20. günlere bakınız.).

5. Pozitif kaynak uyarıcısını tut ve kişiden ilk deneyimine kadar geri gitmesini iste. Onları, yeni kaynaklarıyla dışarıdan izlemeye davet et ve bunun deneyimi nasıl değiştirdiğine dikkat et. Sonra onları kaynaklarıyla birlikte olayın bir adım daha içerisine


248

girmeye davet et (kaynak uyarıcısını tutmaya devam ederek) ve tekrar gerçekleşiyormuş gibi deneyimi başlat. Onlardan gerçekleşen şeye dikkat etmelerini isteyin: Diğer insanların tepkileri ve kendi duyguları ve kararları. Eğer herhangi bir aşamadan memnun olunmamışsa'4. aşamaya geri dönün ve çözümü mümkün kılacak olan daha fazla kaynak ekleyin. (Buradaki çözüm kelimesinden kastedilen şey, kişinin aşina olduğu kötü duygular ve deneyimden öğrendiği şeyler olmaksızın olayı tekrar yaşayabilmesidir.)

6. Kaynak uyarıcıyı hâlâ elinizde tutarak, kişiyi geriye doğru ziyaretinde görecek olduğu diğer bir benzer deneyime götürün ve artık alışmış olduğu kötü duyguları uyandırıp uyandırmadığını kontrol edin. Gerekirse daha başka kaynaklar ekleyin. Uyarıcıyı kaldırın ve içinde bulunulan duruma ara verin.

Son olarak, kişiye onda daha önce kötü duygular uyandıran deneyimlerden herhangi birini hatırlayıp hatırlamadığını sorarak değişimi test edin ve bu hatıraların nasıl değişmiş olduğuna dikkat edin. Kendi delillerinizi toplamak için kişinin fizyolojisini ayarlayın (Bakınız 5. gün). Sonra, geçmişte onda negatif duygular uyandırmış olan bir olayı gelecekte hayal edip edemediğini sorarak gelecek örneği test edin. Sonra kaynakların kişinin deneyimini değiştirmek için çalıştığına dikkat edin.

Bir çift ekstra ipucu sizin için faydalı olabilir:

Başlamadan önce iki tane pozitif kaynak uyarıcısı oluşturun ve kişi negatif duygulara saplandığı zaman kullanın (19. günkü "Güçlü bir Uyarıcı Oluşturma" ve 20. günkü "Uyarıcıları Kullanmak" bölümlerine bakınız.) Eğer deneyimi yeterli derecede değiştirecek hiç kaynak belirleyememişseniz, kişinin kaynaklarının var olduğunu düşünen insanların içine bir adım atmasını sağlayın. Yani, "Bili gibi güvenle hareket ettiğini hayal et." veya "Sally'nin zihninden neler geçiyor olabilir...?" gibi. Davranışın arkasındaki pozitif niyeti belirle ve onlara ihtiyaçları olan kaynakları sun.

Fobi Tedavisi

Fobiler negatif uyarıcıların gücünü gösterir. Fakat çok uç noktalarda görülebilmelerine rağmen, onlar çoğumuzun her zaman daha düşük seviyelerde yaşadığımız etki tepki sürecini takip ederler. Fobiler tek kelimeyle daha uç ve hoşa gitmeyen sonuçlara sahiptirler. Bu değişim tekniğinin kişilerde strese sebep olan şey ile doğrudan bağlantıyı da uzaklaştırdığını göreceksiniz.


249

Aynı zamanda algı pozisyonlarının (bakınız 12. gün) ve ayırma araçlarının (bakınız 7. gün) kullanıldığına da dikkat edin.

Aşağıdaki aşamalar fobi sahibi bir kişiye gerçek sözlü direktifler şeklinde uygulanabilir. Onları, iletişim yeteneklerinizi kullanarak, olaylara ve bireylere uyarlayabilirsiniz.

1. Önce kinaestetik olarak güvenli bir uyarıcı (pozitif kaynak) oluşturun ve onu test edin. Güvenli bir uyarıcı hemen sükûnet gibi pozitif ve güçlü bir ruh hali ortaya çıkarır.

2. Sizden, zihninizden gerçekten hızla yapabileceğiniz birkaç şeyi yapmanızı isteyeceğim ve böylece fobiniz sizi tekrar hiç rahatsız etmeyecek. Bir kısım direktiflerimi bir zaman dilimi için vereceğim ve sonra siz o zamana gidecek ve isteğimi yapacaksınız. Bitirdiğiniz zaman başınızı sallayın.

3- Önce bir sinemanın ortasında oturuyor olduğunuzu hayal etmenizi istiyorum. Fobi tepkisi vermekten hemen önce bir olayda kendi kendinize görebileceğiniz siyah beyaz bir görüntüyü ekranın en yukarısında görebilirsiniz.

4. Sonra vücudunuzu kendinizi izleyebileceğiniz projeksiyon odasının üstüne doğru havalandırmanızı ve kendi kendinizi izlemenizi istiyorum. Bu pozisyondan kendinizi ekranın \_ üzerindeki görüntü ile birlikte de görebilirsiniz.

5- Şimdi ekranın üzerindeki bu görüntüyü siyah beyaz bir filme dönüştürün ve onu başlangıçtan hoşlanmadığınız deneyimin sonuna kadar izleyin. Sonuna geldiğiniz zaman, onu dondurun. Sonra resmin içine atlayın ve filmi geriye doğru sarın. Bütün insanlar tersine doğru yürüyecek ve her şey tam tersi şekilde gerçekleyecek. Şimdi sizin de içinde önemli bir rolünüz olması dışında film tekrar kurulacak.

6. Şimdi korkmakta olduğunuz şeyi düşünün. Gerçekten orada ne görebileceğinize bakın.

7. Şimdi size probleme sebep olan şey ne gibi görünüyor?

Detaylı Kişisel Tarih Anketi

Değişim konusunda birçok teknik öğrendiniz ve böylece kendi kendinize kullanabileceğiniz ve başkalarına uyarlayabileceğiniz ulaşılabilir araçlarınız oldu. Bununla birlikte bazen terapi veya danışmanlık durumlarında hangi tekniği kullanacağınızı bilemeyebilirsiniz. Normalinde doğru bir teknik 15 dakika gibi bir zaman alırken, problemin doğasını ve boyutunu belirlemek için


250

daha tekniği uygulamaya başlamadan önce tekniğe harcayacağınızdan daha fazla zaman harcamanız gerekebilir.

Problemin köküne inmek detaylı bir sorgulamayı -eğer hoşlanıyorsanız bir nevi dedektifliği- gerektirecektir. (Sebepten ziyade) bulguları tedavi etmek sadece kısa süreli bir çözümdür. Böylece, problemin kaynağını tespit ederek bu uzun koşuda fazlasıyla zaman tasarrufunda bulunmuş olacaksınız. Bu süreçte, detaylı kişisel tarih anketi size yardım edecektir.

Bu sorgulama tekniği, görülen problemin sadece daha büyük bir probleme örnek teşkil ettiğini, sebepten ziyade bulgu olduğunu varsayar. Genellikle, problemin kökeniyle ilgilenmek sadece ifade edilen problemi etkilemez. Bir ikramiye olarak, genellikle kişinin hayatındaki farklı alanları da etkiler. Bu 3- gün görmüş olduğunuz "ekoloji" konusunu kapsayabilir. Herkes, en azından problemleri henüz gün yüzüne çıkmamış olan kimseler, gerçekten değişmeyi istemezler. Bu sebeple, her zaman ilk olarak bunu kontrol edin.

Aşağıdaki sorular kadar, 3. gün öğrenmiş olduğunuz kartezyen soruları da kullanabilirsiniz. Eğer gizli problem belirlenmeden kalırsa, görülen problem (veya temeldeki problemin farklı bir versiyonu) sürekli tekrar edecektir. Bununla birlikte kendi içerisinde anket metodu, sadece düşünme şeklini değiştirerek kişisel dönüşüme sebep olabilir. Onu deneyin ve kendiniz ve başkaları hakkında daha fazlasını öğrenin.

Bu soruları kısmen E-Prime kuralına göre hazırladık. Belli oranda Milton dilini (bakınız. 8. gün) kapsıyor ve günlük konuşmayı yansıtıyor. Bununla birlikte, genellikle soruların hepsini "görülen problem" ile bağlantılı ifade ettik:

1. Ne istiyorsunuz? Daha ne?... Daha ne?

Bu onların doğru hareketlerini veya sonuçlarını ve de tutarlılığı oluşturacak. Onların sözlü olmayan davranışları "görülen" sonucu karşılıyor mu? Duyumsal keskinlikle ilgili öğrenmiş olduğunuz şeyleri hatırlayın.

2. Bu sizin için nasıl bir problem oluşturuyor?

Bu karmaşık eşitliği (bakınız. 9. gün ve 10. gün) kuracak; yani bunun anlamı nasıl şu olabilir?

3- Onun bir problem olduğunu nasıl biliyorsunuz?


251

Bu "gerçeklik stratejisini kurmalıdır, yani gerçek ve duyumsal kanıtlara dayanmalıdır.

4. (a) Problem ne zaman başladı?

(b) O ne zaman yoktu?

(c) Ona şimdi ne zaman kayboluyor?

(d) Şu ana kadar bu konuda ne yaptınız?

Bu sorular problemin sınırlarını belirleyecektir.

5. (a) Bu problemle ilk karşılaştığınız anı hatırlayabilir misiniz? Daha sonra neler hissettiniz?

(b) O andan beri karşılaşılmakta olan problemin örnekleri nelerdir? Bunlar hakkında neler hissediyorsunuz?

Bu sorular problemin tarihini verecektir.

6. Bu olaylara baktığınızda ve dinlediğinizde, şu andaki durumunuzla nasıl bir bağlantı kuruyorsunuz?

, Bu ve bundan sonraki iki soru bir örnek oluşturabilir.

^ 7. Bana ebeveyniniz vs. gibi ailenizle ilgili konulardan bahsedin.

Şu anda içinde bulunduğunuz durumla onların bağlantısı nedir?

8. Çocukluğunuzdan bu problemle bağlantılı veya ilgili bir şey var mı?

9. Eğer bu problemin sizin için bir amacı veya niyeti olmuş olsaydı o ne olurdu?

Bu, davranışın arkasındaki pozitif niyeti belirleyecek.

10. (a) Bu durumu oluşturmak için bazı aşamalarda ne zaman seçim yaptınız?

(b) Hangi amaçla?

Bu sorular, kişinin problemin sebebi veya kaynağı olarak kendi kendisini kapsar.

11. Şu anda probleme çözüm getirebilecek olan herhangi bir şeyi öğrenmeye veya anlamaya ihtiyacınız var mı?


252

Bu, öğrenmenin elde edilebilirliğini gösterir.

12. Hem bilinç hem de bilinçdışı düzeyinde bugün problemi netleştirme ve çalışmamızı tamamladığımız zaman çözüme kavuşacağınızı bilme konusunda bize katılıyor musunuz?

Bu değişim için bir "sözleşme" oluşturmaya çalışır.

Duyumsal keskinlik konusundaki yeteneğiniz anketin değerini yükseltecektir. Tutarsızlık olup olmadığına bakın. Bilinçdışı aşamasındaki uzlaşma sözlerle ifade edilmeyebilir. Fakat tümüyle fizyolojiden ve ses özelliklerinden anlaşılabilir. Böylece, iletişim yeteneklerinizi de kullanırsınız.

Bu tekniği kendi kendinize uygulayacak şekilde de uyarlayabilirsiniz. Vücut dilinizi gözlemlemekten bir fayda elde edemeyeceğiniz zamanlar da, onu sonucun netleştirilmesi, tekrar çerçevelendirme, algı pozisyonları ve nörolojik aşamalar gibi diğer yaklaşımlar ile beraber kullanabilirsiniz. Bütün bu metotlar kendisini daha derinden tanımanıza ve problemlerinizi daha doğru tanımlamanıza yardım edecektir.

Günün Sözü

Bir kişi tepki Vermemezlik edemez.

12. günde buna benzer bir söz kullanmıştık: "Öğrenmemez-lik yapamayız." Bugünün sözünün anlamı ve uygulama alanı daha geniş. Örneğin, her zaman bir davranışa, bir olaya veya duygularımızın bize ilettiği bir bilgiye tepki gösteririz. Gerçek, her insanın sizin beklediğinizden farklı bir şekilde tepki göstermesi ve farklı gerçeklik haritalarını yansıtmalarıdır. Bir tepki veya cevap alabilmek için belki de kendi davranışlarınızı değiştirmelisiniz. Fakat yukarıdaki söz her zaman bazı tepkiler alacağınızı söylüyor. Bundan dolayı, istediğiniz sonucu elde edene kadar farklı yaklaşımları denemelisiniz.


Değiştirmek istediğiniz kişisel bir olayı düşünün. Tamamen rahat ve kimsenin sizi rahatsız etmeyeceği bir halde değişim anketine başlayın; soruları cevaplarken yaratıcı, bilinçaltınızın yardım etmesine izin verin. Bunu yaptıktan sonra kendinizi nasıl hissettiğinize ve değiştirmek istediğiniz şeyler konusunda aklınıza gelen fikirlere dikkat edin.

Algı pozisyonları ile ilgili daha fazla alıştırma yapın (Bakınız. 12. gün) Niçin bir avukat, bir başbakan veya beş yaşında bir çocuk


253

gibi özel bir üçüncü şahıs rolü üstlenmiyorsunuz? Gün boyunca onu herhangi bir davranışa, insanların söylediği bir şeye, gerçekleşen bir olaya veya ortaya çıkan bir duruma uygulayın. Bazen çarpıcı biçimde algılarınızın nasıl değiştiğine ve hislerinizin normalinden nasıl farklı olduğuna dikkat edin.

• Herhangi bir davranışa veya olaya karşı gösterdiğiniz tepkiyi kontrol altına almaya başlayın, istediğiniz ruh haline ulaşmak için uyarma yeteneklerinizi kullanın ve daha çok yeniden çerçevelendirmeyi deneyin (Bakınız. 15. gün). Örnek ve Rehber Olma (bakınız. 5. gün) ve dil yeteneklerinizi (Bakınız. 8, 9, 10 ve 11. günler) kullanarak özel tepki sonuçlarınızı ortaya çıkarmaya başlayın.

Bugün görmüş olduğunuz üç teknik NLP'nin kişisel değişim konusundaki rolünü gösterir. Bununla birlikte 10. günden başlayarak ileriye doğru öğrenmiş olduğunuz her şey değişimi getirecektir. Hatta tek bir sözü (varsayımı) bile kabul ederek davranışlarınızı yakın arkadaşlarınızın ve akrabalarınızın fark edebileceği kadar değiştirebilirsiniz. Önceden tasarladığınız bir eşleştirmeyi (bakınız. 4. gün) kullandığınızda ve diyalog kurduğunuzda daha fazla kâr elde edeceksiniz.

Her zaman düşündüğünüz şeyden daha fazlasısınız.

Bununla birlikte, NLP'nin temel etkisi prensiplerin, varsayımların veya sözlerin birikimlerinden ve yeteneklerin dağılımından meydana gelir. Bunun gibi bir yaklaşım, her şeyi karşılayan sadece bir veya iki tekniğe dayanma tuzağından kişiyi uzaklaştırır. NLP teknikleri kullanırken genellikle seçeneğiniz olmuştur. Bu yaklaşımın bilgeliği: "Eğer bir şey işe yaramıyorsa başka bir şeyi deneyebilirsiniz." sözüyle ifade edilebilir.

Pratik "uygulama" alıştırmalarından hoşlanmış olacağınızı umuyoruz. Öğrenmekte olduğunuz şeyleri uygulayarak öğrenmenizi katlamış oluyorsunuz. Ve öğrenmiş olduğunuz şeylerin hemen hayatınıza kattığı faydalardan da hoşlanıyor olmalısınız.

Unutmayın;

Kendi sınırsız potansiyelinizi keşfetmenin tadını çıkarın. Kişisel değişimin meydan okumasına katılın. Sürekli ve zevk alacağınız bir gelişim için kendi kendinizi programlamaya başlayın. NLP'yi kendiniz için işletin ve şimdi başlayın.

326


254

NLP Terimleri Sözlüğü

Adımlamak: "Büyük parçalara ayırma" anlamında kullanılır: "İnmek", "çıkmak" gibi.

Aktif Zaman: Dikkatimizin veya duyularımızın dışa dönük olduğu durum.

Algılama: Bir görüş: Zihinde duyu temelli bilgilerin saklanması veya kodlanması.

Algı Filtreleri: Dünya modelimizi (görüşümüzü) şekillendirecek olan kendimize özel görüşler, deneyimler, inançlar ve dil.

Algılanabilir pozisyon: Kendi pozisyonumuzdan (birinci pozisyon) bir başkasınınkinden (ikinci pozisyon) veya objektif veya menfaat gözetmeyen bir gözlemcininki (üçüncü pozisyon) konusunda algılarımızın açık olabildiği bakış açısı.

Algılama Sistemi: Görsel, işitsel, kinaesthetic, koku, ve tat alma duyusundan oluşan beş duyumuzdan birini veya birkaçını zihnimizde bilgi olarak nasıl kodlayacağımızın sistemi.

Alt Duyular: Her temsil etme sistemindeki kendine özel olma, sübjektif anlam veya ruh halini yansıtabilme halleri içerisindeki farklılıklar, nitelikler veya karakterler. Düşüncelerimizin en küçük yapı taşları.

Amaç: Bir aksiyonun istenen sonucu veya amacı. Negatif veya amaçsızmış gibi görünen davranışların arkasında da "bilinçsiz amaç" diyebileceğimiz pozitif bir amaç olabilir.

Bağlamın Yeniden Şekillendirilmesi: "Bu nasıl bir bağlamda uygun bir davranış, düşünme şekli veya cevap olabilir?" şeklinde sorular sorarak ifadeye veya davranışa farklı bir anlam vermek için bağlamı değiştirmek.

Bağlantısız (Aynı zamanda bakınız Bağlantılı): Bir olaya "içeriden bakmaktan ziyade dışarıdan" bakmak ve ona göre değerlendirmek. Objektiflik duyusunu kullanmak veya başka birisinin bakış açısından hareketle hafızaya ulaşmak.

Birinci Pozisyon (Bakınız aynı zamanda ikinci Pozisyon, üçüncü Pozisyon, bağlantılı): Dünyayı sadece kendi bakış açınıza göre algılamak. Kendi iç gerçeğinizle temasta olmak.

Cins İsimler: Özel olmayan şahıslara veya eşyalara verilen isimler. -


255

Çağrışım: Bir olayın "içindeyken" olayı kendi gözlerinizle görmek ve tüm duyularınızı kullanmak. Objektif bakış açısıyla bağlantılandırarak kendi duygularınızı da işin içine katmak.

Çerçeve: Bir şeyi algılama şekliniz, bakış açınız ve bağlantınız olup bunu son çerçeve, rapor çerçeve, yeniden geri sarılan çerçeve olarak almak.

Derin Yapı (Aynı Zamanda Bakınız Yüzeysel Yapı): Bir

ifadenin günlük konuşmanın "yüzeysel yapısı" içerisinde genellemelere, anlam kaybına veya anlam kaymasına uğradıktan sonra tam olarak dilbilimsel şeklini ve anlamını kazanması.

Diyalog: İki veya daha fazla insan arasındaki diyalogu kolaylaştırıcı karşılıklı güven ve anlayış.

Duyumsal Keskinlik: Çevremizden elde ettiğimiz bilgi duyusu hakkında daha yararlı ve daha hassas ayrımlar yapabilme yeteneği, ifade edilemeyen davranışları anlayabilme yeteneği.

Dünya Modeli: Her insanın kendine özel olan dünya görüşü o kişinin bireysel algılama ve tecrübelerinden oluşmaktadır. Bir bireyin kişisel davranış prensiplerinin özeti.

Ekoloji: NLP'de, insan ile düşünceleri, stratejileri, davranışları, yetenekleri, inançları ve değerleri arasındaki ilişkilerin tümü. Sonuçların geniş çaplı etkileri konusundaki duyarlılık ve uygunluk ilgisi. Sonuçların işlemesi.

Erişim Sırası: Belirli şekillerde düşünebilmek için vücudumuzun nefes alıp vererek, duruş şeklimize, mimiklerimiz ve göz hareketlerimizle belli bir hal üzere tutulma yolları.

Eşleştirme: Diyalog kurabilmek ve geliştirilebilmek için diğer bir insanın davranışlarının bir kısmının adapte edilmesi.

Evrensel Ölçüler: "Her", "Asla", "Hepsi" gibi kelimeler için kullanılan dilbilim terimi. İstisnaların kabul edilmediği mutlak olan şeyler vurgulanır, Meta Model sınıflandırmalarından biridir.

Fonolojik Çok Anlamlılık: Aynı sesi veren iki kelime.

Gelinen Yoldan Geri Dönmek (Geri Sarmak): Bir başkasının anahtar kelimelerini ve vurgularını kullanarak bir şeyi anlatmak veya özetlemek; anlatılan şeyin anlaşıldığından emin olmak için söylenen şeyleri tekrar etmek.


256

Gelecekteki Örtıek: İstenen davranış veya durumu gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceğinden emin olmak için sonucun test edilmesi veya zihinsel olarak tekrarlanması.

Genelleme: Özel bir olayın o tarzdaki bütün olaylar için örnek oluşturması; genel iletişimlerdeki "yüzeysel yapı" gibi.

Gerçek Anlamından Saptırma: İhmal, genelleme ve anlam kaybıyla birlikte "derin anlamlı" bir olayın sınırlı değişmiş ve bütünlüğü olmayan bir bağlamda değerlendirilmesinin ifade edilişi.

Gerçeklik Haritası: Bazen "dünyanın modeli" olarak alınabilir. Herkesin kendine ait dünyası onun kişisel deneyimlerinden ve algılarından oluşmaktadır.

Gerçeği Ortaya Çıkarmak: Doğrudan gözlemle veya sorular sorarak bir insanın davranışları veya düşünce yapısı hakkında bilgi edinmek. Örneğin, bir insanın davranışları model olarak alındığında veya onların önemleri ve sonuçları belirlenerek.

Gereklilik Bildiren Yapı: (-meli, -malı gibi) ifadelerin şekillendirildiği dilbilimsel kurallar.

Görsel Görme duyusuyla yapılan şeyler.

Görselleştirme: Dışarıda görülen imajların zihinde canlandırılma süreçleri. Bazen bütün zihinde canlandırma, temsil etme sistemi veya zihinsel canlandırma ile aynı anlama gelir.

Göz Erişim Hareketi: Gözün belirli yönlerdeki hareketleri görsel, işitsel veya kinaestetik düşünce metotlarını gösterir.

İçe Ait Algılar: Oluşturduğumuz ve imajlarla, seslerle, duygularla, kokularla ve lezzet duyusuyla bağlantılandırarak zihnimizde depoladığımız bilgi modelleri. Duyumsal modeller veya süreçler.

İçinde Bulunulan Durunu Kendinizi nasıl hissettiğiniz, ruhsal durumunuz. İçinde bulunulan anda bireyin yaşadığı ruhsal ve fiziksel hallerin tümü.

İçinde Bulunulan Durumu Yeniden Şekillendirme: "Bu başka nasıl bir anlama gelebilir?" şeklinde sorular sorarak bir ifadeye veya duruma başka manalar vermek. Diğer bir bakış açısını elde edebilmek için seçtiğiniz şey üzerine odaklanmak.

İkinci Pozisyon: (Bakınız aynı zamanda Birinci Pozisyon, Üçüncü Pozisyon) Dünyayı bir başkasının bakış açısından görmek.


257

Örneğin; birisiyle diyalog kurarken kendini karşısındaki insanın yerine koymak.

İsim Fiil Dilbilimde bir fiili soyut bir isme çevirme ve bu kelimenin bir isim için fazlasıyla düzenli olma işlemidir.

İşitme: İşitme duyusunu kullanmak için.

İyi Şekillendirme Kriteri: Bir düşünme şekli ve gerçekleştirilebilir, doğruluğu kanıtlanabilir, harekete geçirebilir ve de diğer kişisel sonuçlarla uygunluk gösteren sonuçların ifade ediliş şekli. Devamlı başarı ve başarılı sonuçlar için temel.

Karmaşık Eşitlik: Aynı anlama geldiği düşünülen iki ifade. Örneğin: "O bana bakmıyor, öyleyse söylediklerimi dinlemiyor."

Karşılıklı Eşleştirme (Aynı zamanda bakınız yansıtma): Bir kişinin farklı bir hareket şekliyle vücut dilini eşleştirmek. Örneğin; birisinin konuşma ritmine uygun olarak ayağın yere vurulması.

Kaynaklar: Amaca ulaşmak için elde edilebilen anlamlar olup psikolojiyi, ruh halini, düşünceleri, stratejileri, deneyimleri, insanları, olayları veya sahip olunan şeyleri kapsayabilir.

Kimlik: Bir insanın, insan olma özellikleriyle ilgili kişisel görünüşü ve görüşü.

Kinaesthetic: "Hissetme" duyusu, dokunma duyusuyla algılanabilen hisler ve hatırladığımız duyular, hisler; hareket ve denge hissi gibi içsel duygular.

Koklama Duyusuna Ait: Koku alma duyusuyla çalışmak

Konuşma Varsayımları: Bir soaınun emir gibi yorumlanabileceği dilin hipnotik özellikleri.

Meta Model- Anlam kayması, anlam kaybı veya genelleme sebebiyle bir diyalogtaki saklı anlamı ifade eden modeldir. Konuyu aydınlatmak için özel sorular içerir ve duyumsal deneyim ve "derin yapıyla" tekrar bağlantı kurabilmek için dilin özensiz kullanımıyla mücadele eder.

Mecaz: Bir hikâye veya konuşmadaki bir karşılaştırmaya atıfta bulunan bir figür vasıtasıyla dolaylı bir anlatım. NLP'de mecaz; fıkrayı, masal şeklindeki küçük hikâyeler ve alegoriyi kapsayabilir.


258

"Miş Gibi" Yapmak: Gerçekleşmiş bazı olayları görmezlikten gelerek "olmuş" gibi düşünmek; pozitife yönelmek ve yaratıcı problem çözümlerine ulaşmak için zihinsel olarak görünen problemlerin ötesine geçerek yeni çözümler oluşturmak.

Milton Model- Meta modelin tersi olup bir başka insanın deneyimlerini kendine rehber edinmek ve bilinçaltı kaynaklarına ulaşmak için belirsiz bir dil kullanılmasıdır.

Model Bir şeyin nasıl işlediğinin, kimin amacının daha yararlı olacağının pratik tanımıdır. Genellenmiş, anlam kaybına veya kaymasına uğramış kopya.

Noktalama İşaretlerinin Çok Anlamlılığı: İki ayrı cümlenin bir cümle haline getirilmesiyle oluşturulan çok anlamlılık.

Nörolojik Aşamalar: Aynı zamanda deneyimin farklı mantıki aşamaları olarak da bilinir: Çevre, davranış, yetenekler, inanç, kimlik ve ruh.

Örnek Almak: Bir insanın bir şeyi gerçekleştirebilme, davranış ve fikrinin ayırt edilebilme süreci. Hızlandırılmış öğrenme ilkesi.

Örnekleme: Onların dünya modeline katılarak belli bir sürenin üzerinde diğer insanlarla diyaloga geçilebilmesi ve bu diyalogun sürdürülmesi. Davranışlar kadar inançları ve görüşleri de örnek alabilirsiniz.

Özel Olmayan Fiiller: Kendilerinden zarf türetilebilen fiiller olup aksiyonun nasıl gerçekleştiğinden bahsetmezler. Süreç, özel değildir.

Parçalara Ayırmak (Aynı zamanda bakınız Aşamalandırmak): Genelden veya çok anlamlılıktan özele doğru gitmek veya "büyük resimden" detaya doğru inmek ya da tam tersi "mantıki seviyeyi" yükselterek ve alçaltarak algılayışın değiştirilmesi.

Pasif Zaman: Bir çeşit transa geçtiğimiz zamanlar olup dikkatimizin içinde yaşadığımız çevreden ziyade kendi duygu ve düşüncelerimize yöneldiği anlardır. Örneğin; hayal kurduğumuz zamanlar.

Rehberlik: Kendinizi karşılaştırdığınız veya kendinize rehber edindiğiniz diğer insanları çok yakından tanıyarak kendi davranışlarınızı değiştirmeniz.

Rehberlik Sistemi- Görsel, işitsel, kinaesthetic temsil sistemi olup erişilen bilgileri bilinç düzeyine yükseltir.


259

Silmek, Çıkarmak: Konuşurken veya düşünürken yaşanan şeyin bir kısmını atlatmak.

Sinir Dili Programlanması: Mükemmel olma çabası ve bireylerin kendi deneyimlerini nasıl yapılandırabileceklerini gösteren bir model.

Sonuç: İyi düzenleme ölçüsünü karşılayan istenen, duyu temelli, özel sonuçlar.

Sözler (Varsayımlar): Bir diyalogun anlamlı kabul edilebilmesi için olmak zorunda olan görüşler ve ifadeler.

Strateji: Özel bir sonuca ulaştıran işaretler dizisi.

Synaesthesia: Bir duyu ile diğer bir duyu arasındaki otomatik bağ. "O konuda ne hissettiğimi göreceğim." örneğinde olduğu gibi "duyumsal fiiler"de örneklendirilebilir.

Tat Alma Duygusu: Tad alma duygusunu kullanmak için.

Trance (Trans, Kendinden Geçme): Bazı uyarıcılarla dikkatin içten gelen bir odaklanmayla oluşturduğu geçici ruh hali.

Tercih Edilen Sistem: Bir bireyin genel olarak bilinçli düşünmek ve yapacaklarını düzenlemek için kullandığı temsil sistemi.

Uyarmak: Herhangi bir uyarıcının veya iç ya da dış sebeplerin bağlantıya geçtiği ve sonucu harekete geçirdiği bir yöntemdir'. Bu doğal olarak gerçekleşebildiği gibi bilinçli olarak da oluşturulabilir.

Uygunluk: Sonuç ne olursa olsun bir insanın bütün yönleriyle.bir şey konusunda tamamen samimi olması. Bir insanın bütünüyle kendiyle barışık olması.

Uyuşmazlık: Bir olayın sonucu veya bir ifade tam olarak benimsenemediği zaman ortaya çıkan iç çatışma. Bu durum bir insanın sözleri ve davranışları arasındaki farklarla; özellikle de ince farklarla gün yüzüne çıkar.

Üçüncü Pozisyon: (Aynı zamanda bakınız Birinci Pozisyon, İkinci pozisyon) Tarafsız ve güvenilir bir gözlemcinin bakış açısından dünyayı algılamak. Üç Algılama pozisyonundan biri olup diğerleri; birinci ve ikinci pozisyonlardır.

Üçlü Tanım: Birinci, ikinci ve üçüncü pozisyonlar vasıtasıyla deneyimlerin algılanma şekli. Böylece, bir şeyin iç yüzünün


260

kavranabileceği ve anlam seçimlerine gidilebilecek daha geniş bir perspektif elde edilebilir.

Yansıtma: Ayna imajında olduğu gibi başka bir insanın davranışlarının bir bölümüyle kendini eşleştirmek.

Yanlış Eşleştirme: Başka bir insanın farklı davranış şekillerine kendini adapte ederek, toplantıyı veya sohbeti yeniden yönlen-dirmek.bölmek veya son vermek amacıyla diyalogun kesilmesidir.

Yeniden Tasarlamak: Bir ifadeye, davranışa veya duruma farklı bir mana verebilmek için referans çerçevesini değiştirmek. Farklı bir perspektif kazanma, örneğin bir problemin iç yüzünü kavrama.

Yetenekli Olma Hali: Bir insanın kendisini yetenekli hissettiği zaman ortaya çıkan sinirsel ve fiziksel deneyimlerin hepsi. Bir sonucu elde etmemize sebep olan ruh hali.

Yüklemler: Bir temsil etme sisteminin kullanımını gösteren duygu temelli kelimeler.

Yüzeysel Yapı: Anlam kayması, anlam kaybı ve genelleme sebebiyle derin anlamdan (yapıdan) çıkarılan konuşma veya yazı dilinde kullanılan bir dilbilim terimi.

Zaman Çizgisi: Geçmişteki şimdiki ve gelecekteki resimlerin, seslerin ve duyguların depolanma şekli.

---

20.yüzyıl özellikle 1950'lerden itibaren yönetim ve yönetim teorileri tartışmalarının ve arayışlarının yoğunluk kazandığı bir dönem olmuştur. Yönetim alanında beyni etkin kullanımdan zaman yönetimine, insan kaynaklarından satış prensiplerine kadar pek çok teori ve fikrin gündeme geldiği ve kimi zaman da teoriler arasında düşünce farklılıkları olduğunu görüyoruz.

Yönetim, bir düşünce ve anlayışın ifade ediliş tarzıdır. Yönetimdeki yerel farklılıklar, Doğu-Batı uygulamaları ve global arayışlar da bu anlayış farklılığının bir ifadesinden başka birşey değildir.

Bir düşünce işi olan yönetim günümüzde fiziksel yeteneklerden ziyade bu düşünce gücü etkinlik kazanacaktır. Hepimizin, kullandığımızın kat be kat üzerinde olan beyin gücü ve sağ sol beyin anlayışı yönetim farklılıklarında önemli bir etkendir.


261

Yönetim dünyasında yıllardır etkinliğini sürdüren mantıksal ve rasyonel sol beyin sistemine alternatif olarak sağ beyin fonksiyonları sunulmaktadır. Bugünün yönetim anlayışı artık beynin iki yarımküresinin birbiriyle etkileşim içerisinde çalışıp en iyiyi bulmayı amaçlamaktır.

Beynin fonksiyonları ve iş dünyasındaki yönetim teorileri, NLP ilkeleri gibi konuları ele alış tarzıyla bilinen Harry Alder, bu eserinde sağ beyin işleyiş şeklini akıcı bir üslupla anlatarak onu güncel hayatta ve yönetimde etkin

bir şekilde kullanmaya yönelik örnekler sunmaktadır. 10 bölümden oluşan eserde önce beynin her iki yarımküresini tanıyacak, zihnin işleyişi ile ilgili yapılan çalışmaları göreceksiniz. Daha sonra NLP'den hayal gücü ve sezgiden hatırlamaya kadar sağ beynimizi ilgilendiren fonksiyonları ele alıyor yazar.

Eserin, konunun ilgilileri için kaynak bir eser olduğunu belirtiyor ve sizi beynin bu iki yarımküresini daha yakından tanımaya davet ediyoruz.

2000'li yılların yöneticisi artık farklı biri olacak. Bu farklılık da onun beyin gücünü etkin ve farklı kullanması ile ortaya çıkacak.

---

Kişisel v" Mesleki Başarıya ulaşmada Şeyh eücmti Etkin Kellmm

Sağ Beyin Yöneticisi

KARİYER

Bu kitap, gerçek duygusal özgürlük yolundaki engellerin üstesinden gelebilmek için herkesin kullanabileceği bir dizi güçlü tekniği içermektedir.

Amerika ve Avrupa'da son birkaç yıldır, Gary Craig ve Adrienne Fowlie'nin geliştirdiği Kişisel Gelişim, Ruhsal Gelişim ve Duygusal Gelişimi kapsayan "EFT" (Duygusal Özgürlük Teknikleri) ve Barry Snyder ve Karen Anderson'un duyguların derinlerine inmek için geliştirdiği "GTT" (Keşif Teknikleri) Kişisel değişim ve gelişim alanında uzmanlar tarafından başarı ile uygulanmaktadır.

Bu kitap, okuyucuyu kendini keşfetme macerasına sürüklüyor. Eseri, içi paha biçilemez eşyalarla dolu bir hazine sandığı gibi ele almak mümkün. İçerisinde EFT ve GTT ile ilgili genel bilgiler, kendi tecrübelerimizden örnekler ve her teknik ile ilgili adım adım yönlendirmeler bulunuyor. Aynı zamanda bu tekniklerin kişisel


262

gelişime nasıl katkıda bulunabileceği ve insan hayatındaki dengeyi ve bütünlüğü nasıl sağlayabileceği de ele alınıyor.

Yeni olana her şeyde olduğu gibi bu teknikler konusunda da başarılı olmanın anahtarı pratik yapmaktır. EFT tekniklerinin uygulaması oldukça kolaydır fakat sonuçları etkileyebilecek olan bazı incelikler vardır. GTT teknikleri daha derinlere inebilir ve bu metotlara tam anlamıyla hakim olmak daha uzun süre alabilir. Bu özellikle kişisel keşfine yeni başlayanlar için geçerlidir.

Birçok insan "EFT" (Duygusal Özgürlük Tekniklerini) modern mucize olarak görüyor. Bu tekniklerle, üzeri örtülü duyguları, kişisel savunma mekanizmalarını ortaya çıkarmak ve derin ilerleme ortaya koyabilmek mümkün. Duygusal Özgürlük Tekniklerinde aşağıdaki konular işleniyor:

• Mesleki ve yaratıcı engelleri kapsayan korkuların giderilmesi,

Mesleki fırsatları genişletmek,

• Kişisel ilişkileri ve iş ilişkilerini iyileştirmek,

Alışkanlık haline gelen arzuların ve istenmeyen davranışların durdurulması

Kişisel ve duygusal gelişim sürecinizi yükseltmek,

Hep yapmak istenen; ama bir türlü cesaret edilemeyen şeyleri deneme cesaretini oluşturmak,

Para konusundaki sınırları zorlamak ve hayatta maddi konularda daha rahat olma konusunda fırsatları keşfetmek,

Stres, huzursuzluk, öfke, hayal kırıklığı ve deprasyon,

' Acılardan kurtulmak, uykusuzluğun üstesinden gelmek, ' Diyalog sorunlarını çözmek ve dahası...

---

21 günde N L P

KARİYER YAYINLARI

Harry Alder & Beryl Heather

NLP eğitimi için gerekli olan tüm konuları kapsayan bu kitap güçlü bir rehberdir. En iyi iki NLP eğitimcisi tarafından yazılan "21 Günde NLP" isimli bu eser 21 ana konu altında kendi


263

durumunuza hemen uygulayabileceğiniz bir çok örnek ve alıştırmalar sunmaktadır. NLP'yi anlamak ve uygulamak size aşağıdaki konularda yardımcı olacaktır.

Kişisel ilişkiler kurmak

İkna yeteneğinizin gelişmesi

Pozitif zihinsel düşünceye sahip olmak

Geçmişteki negatif deneyimlerin üstesinden gelmek

Hedeflerinize odaklanabilmek ve enerjinizi onları gerçekleştirmek için kanalize etmek

Yapabileceğinizin en iyisini yapmak

Hissediş şeklinizi kontrol etmek

Başarmak istediğiniz şeylerle inançlarınızı ve değerlerinizi paralel tutmak

İstenmeyen davranışlarınızı değiştirmek

Ne yapmak isterseniz isteyin kendinize güvenmek

Daha önce imkansız olduğunu düşündüğünüz hayallerinizi gerçekleştirmek

Zamanınızı daha etkili kullanmak

Diğer insanlarda hayran olduğunuz yetenekleri kazanmak

Hayattan daha fazla zevk almak

Documents

21 günde N L P - gavurgeci.com · 1 Önsöz Yıllar önce NLP (Sinir Dili Programı)'nın sertifikalı eğitmeni olmak için NLP eğitmenliği eğitimine katıldık