การพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส

โดย พนจาเอกนฐวฒ รอดโฉม

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตวทยาศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2553

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

การพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส

โดย พนจาเอกนฐวฒ รอดโฉม

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชานตวทยาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2553 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

FORENSIC IDENTIFICATION OF ORTHODONTIC SUBJECT BY USING DENTAL

RADIOGRAPHS

By

Nattawut Rodchom

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

MASTER OF SCIENCE

Program of Forensic Science

Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY

2010

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ การพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส ” เสนอโดย พนจาเอกนฐวฒ รอดโฉม เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตวทยาศาสตร

……........................................................... (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. อาจารย ดร.ศรรตน ชสกลเกรยง 2. พลเรอตร ทนตแพทย ตตย บนนาค 3. นาวาตรหญง ดร.หฤทย อาจปร คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (อาจารย ดร.ศภชย ศภลกษณนาร) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (พลตารวจโท อมรรกษ หวะนนทน) (อาจารย ดร.ศรรตน ชสกลเกรยง) ............/......................../.............. ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (พลเรอตร ทนตแพทย ตตย บนนาค) (นาวาตรหญง ดร.หฤทย อาจปร) ............/......................../.............. ............/......................../..............

ง

51312310 : สาขาวชานตวทยาศาสตร คาสาคญ : นตทนตวทยา / ทนตกรรมจดฟน / ภาพถายรงส / การพสจนเอกลกษณบคคล นฐวฒ รอดโฉม : การพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : อ.ดร.ศรรตน ชสกลเกรยง , พล.ร.ต.ทพ.ตตย บนนาค และ น.ต.หญง ดร.หฤทย อาจปร. 83 หนา. เปนทรกนวาหลกฐานทนาเชอถอคอ ขอมลทางการแพทยและรปถายทางรงสดาน ทนตกรรมเพอใชในการพสจนเอกลกษณบคคลทางนตวทยาศาสตรการศกษาวจยครงนมวตถประสงคเพอใชภาพถายทางรงสกอนและหลงจดฟนในการคดแยกเอกลกษณบคคลโดยเปรยบเทยบตาแหนงและลกษณะเฉพาะของฟนกอนการจดฟนเชน ฟนปกต, ฟนซอนเก, การถอนฟนและ การอดฟน จากผทาการรกษาจดฟนจานวน 30 ราย ทาการทดลองโดยการสารวจจากขอมลทวไปเชน อาย และประวตการทาฟน นาภาพถายทางรงสของกลมตวอยางทงกอนและหลงจดฟนถกนามาเปรยบเทยบเอกลกษณเฉพาะทางทนตกรรม ผลการวจยพบวาผจดฟนสวนใหญจะถกถอนฟนกรามนอยซท1ทง4ซ โดยการถอนฟนกรามนอยซท 1 ดานบนและดานลางขวาคดเปนรอยละ 56.7 ดานบนซายคดเปนรอยละ 60 และดานลางซายคดเปนรอยละ 53.39 ตามลาดบ และมความสมพนธของลกษณะของฟนกอนการจดฟนกบการเปลยนแปลงลกษณะของฟนหลงการจดฟนของฟนกรามนอยซท 1 ทง 4 ซ และฟนกรามใหญซท 3 ทง 4 ซ ทระดบนยสาคญ 0.05 จากผลการวจยพบวาการใชภาพถายทางรงสดลกษณะการเรยงตวอยางเปนระเบยบของฟนตดและฟนเขยวดานหนา และฟนกรามนอยซท1ทง4ซ หรอซใดซหนงถกถอนออกไป สามารถใชจาแนกเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนได อยางไรกตามขอจากดคอวธนไมสามารถระบตวบคคลไดถาผทจดฟนไมถอนฟนกรามนอยซท 1 ดงนน การพสจนเอกลกษณบคคลกอนและหลงจดฟนดวยภาพถายทางรงส จงสามารถนาไปประยกตใชเปนแนวทางในงานพสจนเอกลกษณบคคลดานนตวทยาศาสตรตอไป นตวทยาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2553 ลายมอชอนกศกษา........................................ ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ....................... 2. ....................... 3. .......................

จ

51312310 : MAJOR : FORENSIC SCIENCE KEY WORD : ODONTOLOGY / ORTHODONTIC / RADIOGRAPHIC / IDENTIFICATION NATTAWUT RODCHOM : FORENSIC IDENTIFICATION OF ORTHODONTIC SUBJECT BY USING DENTAL RADIOGRAPHS. THESIS ADVISORS : SIRIRAT CHOOSAKOONKRIANG, Ph.D., RAdm.TATIYA BOONNAK. AND LCdr.HARUTHAI AJPRU, Ph.D.83 pp. It is well recognized that the reliable evidence for the forensic identification can be obtained from the subject’s medical history and dental radiographs. In this work a study has been made on the use of dental radiographs of the orthodontic subject for human identification by comparing the position of the teeth and other tooth characteristics such as the normal teeth, crowding teeth, tooth extraction and tooth filling. The study was carried out on 30 subjects (between 21 and 30 year old) with information on age and dental history. The dental radiographs of the subject before and after the orthodontic treatment were compared for the dental characteristics. The results showed that most of orthodontic subjects (56.7%) had all four teeth of the first premolar teeth extracted. The subjects having their upper left and lower left premolar teeth extracted were respectively 60% and 53% of cases. It was also found that with the aid of dental radiographs, inspection of the positions of the central incisor and canine teeth and the position of the four premolar teeth or the position of extraction teeth can be used for identification of the orthodontic subject. However, there is a limitation of this approach if the orthodontic subject has kept the first premolar and the third molar teeth intact. The results from this work thus suggested that the dental radiographs of the subject taken before and after the orthodontic treatment can be used for forensic identification. Program of Forensic Science Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2010 Student's signature ........................................ Thesis Advisors' signature 1. ....................... 2. ....................... 3. .......................

ฉ

กตตกรรมประกาศ การศกษาวจยเรองการพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงสน สาเรจลลวงลงไดนนเนองมาจากความรวมมอของบคคลหลายๆฝายทกรณาใหความรใหคาแนะนาและขอคดทมคณคาและเปนประโยชนกบงานวจยครงนเปนอยางยง ผวจยขอขอบพระคณอาจารยดร.สรรตน ชสกลเกรยง พล.ร.ต.ทพ. ตตยะ บคนาคและ น.ต.หญงหฤทย อาจปร ทไดกรณาเปนทปรกษาและใหคาแนะนาตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆจนทาใหวทยานพนธฉบบนมคณคาและสมบรณมากยงขนผ วจ ยซาบซงในความกรณาและขอขอบพระคณเปนอยางสง ณ โอกาสน นอกจากนผวจยขอขอบพระคณเจาหนาทศนยทนตกรรมและผรวมงานในหอผปวยปชน รพ.สมเดจพระปนเกลาทอานวยความสะดวกเรองขอมลและเวลาเรยน รวมทงเพอนๆทกคนทใหกาลงใจตลอดมา สดทายนทจะขาดมไดเลยคอครอบครวของผ วจ ยทสงแรงใจมาใหเสมอและสนบสนนจนมโอกาสไดศกษาในครงน

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย .................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ..................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง ............................................................................................................................ ฌ สารบญภาพ ............................................................................................................................... ญ บทท บทนา ............................................................................................................................. ดดดดดดดดดดดความเปนมาและความสาคญของปญหา ......................................................... ดดดดดดดดดดดวตถประสงคของการศกษา ............................................................................. 5 ดดดดดดดดดดดสมมตฐานของการศกษา ................................................................................. 5 ดดดดดดดดดดดขอบเขตการวจย .............................................................................................. 5 ดดดดดดดดดดดนยามคาศพทเฉพาะ ........................................................................................ 5 ดดดดดดดดดดดตวแปรทใชในการวจย .................................................................................... 6 ดดดดดดดดดดดกรอบแนวคดในการวจย ................................................................................. 6 ดดดดดดดดดดดประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย .......................................................... 7 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ...................................................................................... 8 ดดดดดดดดดดแนวคดและทฤษฎ ............................................................................................. 8 ดดดดดดดดดดภาพถายรงสในงานฑนตกรรม .......................................................................... 21 ดดดดดดดดดดกายวภาคและสรระวทยาของฟน ....................................................................... 27 ดดดดดดดด แนวคดและความรเกยวกบฑนตกรรมจดฟน .................................................... 34ด 3 ระเบยบวธวจย ................................................................................................................ 59 ดดดดดดดดดดประชากรและกลมตวอยาง ................................................................................ 59 ดดดดดดดดดดเครองมอในการวจย .......................................................................................... 60 ดดดดดดดดด การรวบรวมขอมล ............................................................................................. 60 ดดดดดดด การวเคราะหขอมล ............................................................................................ 61 4 ผลการวจย ....................................................................................................................... 63 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ ................................................................................. 70 5 สรป อภปรายผล ....................................................................................................................... 37

ซ

ดดบทท หนา สรปผลของการวจย ............................................................................................... 70 ด อภปรายผล ............................................................................................................ 71 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................ 74 ดดดดด บรรณานกรม ........................................................................................................................... 75 ภาคผนวก ................................................................................................................................ 78 ประวตผวจย ............................................................................................................................ 83

ฌ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 สถตการตรวจพสจนเอกลกษณบคคลในเหตการณสนามประเทศไทย ............ 1 2 แสดงระยะเวลาการขนของฟนนานม ............................................................... 29 3 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ............................................................................. 64 4 แสดงจานวนและรอยละของการรกษาทางทนตกรรมจดฟนของกลมตวอยาง . 65

5 แสดงจานวนและรอยละของชวงอายของชวงอายกบแผนการรกษาดวยการ ถอนและไมถอนฟนกรามนอยซท 1 ทง 4 ซ ....................................... 61 6 จานวน รอยละ และคาความสมพนธของการเปลยนแปลงของฟนกอนและหลง จดฟน .................................................................................................. 68

ญ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 ภาพถายทางรงสภายนอกปาก ............................................................................ 26 2 ภาพถายทางศรษะกระโหลกดานขาง ................................................................. 26 3 ฟนแท ................................................................................................................. 30 4 การวภาคของฟน ................................................................................................ 31 5 ลกษณะการสบฟนทผดปกต .............................................................................. 43 6 ขนตอนการจดฟน .............................................................................................. 45 7 แผนการรกษาทางการจดฟน .............................................................................. 46 8 ชนดตางๆ ของการจดฟน ................................................................................... 48 9 แสดงเครองมอการจดฟน ................................................................................... 51 10 คนททาการจดฟนพรอมการผาตดขากรรไกร .................................................... 53 11 ตวอยางการลงบนทกขอมลในแบบบนทกเพอพสจนหาเอกลกษณเฉพาะหลง การจดฟน .............................................................................................. 62 12 แสดงตาแหนงและรอยละของฟนกรามนอยซท 1 ทถกถอนออกไปหลงการ จดฟน..................................................................................................... 69 13 แสดงตาแหนงและความสมพนธของลกษณะฟนกอนการจดฟนและการ เปลยนแปลงหลงการจดฟน ................................................................... 69

บทท 1 บทนา

. ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ในสภาวะปจจบนนการพสจนเอกลกษณบคคลทางนตทนตวทยามความสาคญมากในการระบตวบคคลในรายทศพเกดอบตเหตรายแรงจนทาใหสภาพศพยากตอการชนสตร เชนเหตการณเครองบนตก ศพทเนาเปอยมากๆ หรอศพทพบในกองเพลง แมกระทงภยพบตทางธรรมชาต เชน สนาม แผนดนไหว เปนตน จากสถตของภยพบตทางธรรมชาตทวโลกในปพ.ศ.2551 เกดขนทงหมด เหตการณ มผเสยชวตประมาณ แสนรายและ บาดเจบเปนจานวนมาก (องคการอนามยโลกป ) ตวอยางภยพบตทางธรรมชาตครงใหญในประเทศไทยทมการพสจนเอกลกษณบคคลคอเหตการณสนาม เกดขนเมอ ธ.ค. ทาง จงหวดภาคใต ขอมลเมอวนท

พ.ย.25 มการพสจนเอกลกษณบคคลไดทงหมดในขณะนน , ราย โดยการพสจนเอกลกษณบคคลแยกประเภทไดตามตารางท 1 ตารางท 1 สถตการตรวจพสจนเอกลกษณบคคลในเหตการณสนามประเทศไทย

ประเภทของการพสจนเอกลกษณ จานวน รอยละ ทนตกรรม , 41.20 ทนตกรรมรวมกบขอมลอนๆ 346 12.90 ลายนวมอ 670 25.05 ดเอนเอ 27 1.05 อนๆ 531 19.80 รวม 2,679 100.00

ทมา : Pongruk et al.,Forensic aspect of disaster casualty management [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 เมษายน 2554. เขาถงไดจาก http://who.int/hac/events/tsunamicont/presentations/ 12_16_forensic_pongruk_doc.pdf

2

จากขอมลทางทนตกรรมเพยงอยางเดยว , ราย ขอมลทางทนตกรรมรวมกบขอมลอน รายรวม , ราย คดเปนรอยละ .10 ของการพสจนเอกลกษณบคคลทงหมด จะเหนได วาสถตการระบตวบคคลดวยขอมลและประวตทางทนตกรรมสามารถพสจนเอกลกษณบคคลไดมากทสด วธการพสจนเอกลกษณบคคลทเชอถอไดมากทสดม 3 วธ คอ1.การตรวจจากลายพมพนวมอ 2. การตรวจสภาพฟนเปรยบเทยบโดยนตทนตแพทย 3. การเปรยบเทยบดเอนเอกบครอบครวผสญหาย แตในทางปฏบตลายพมพนวมอจะทาการตรวจไมได ในรายทสภาพศพเนาเปอยหรอมกมการเปลยนแปลงไปมากและในรายทไมเคยพมพลายนวมอมากอนกจะไมมขอมลเปรยบเทยบ สวนขอจากดของการตรวจหาดเอนเอคอจะตองใชเวลาตรวจหลายสปดาหตองใชงบประมาณคอนขางมาก เพราะสวนใหญตองทาในระบบพอแมลก ซงเปนการตรวจดเอนเอของพอ แม และลก รวมเปนการตรวจถงสามชด เพอเปรยบเทยบกน ในกรณทเสยชวตทงครอบครวกไมสามารถนามาเทยบระบตวบคคลได การตรวจทางทนตกรรมจงมความสาคญมากในการระบตวบคคลของศพ (พรชย สธรคณ 2553)

ฟนเปนสวนหนงทมความคงทนมากกวาสวนอนๆของรางกายมการเปลยนแปลงหลงการตายนอยมาก จงสามารถนามาเปนวตถพยานได การตรวจฟนสามารถบอกอายไดโดยดจากฟนนานม ฟนแท และฟนกราม การสกของฟน การถอยรนของเหงอก การตรวจเพศจากฟน โดยดลกษณะของฟนโดยเฉพาะฟนกราม การตรวจวาเปนฟนของใครนนสามารถตรวจพสจนไดเนองจากฟนจะมลกษณะพเศษเฉพาะตวในแตละบคคลเชน ลกษณะของส ประวตการรกษาฟน ความกวางของฟน ชองวางและการเรยงตวของฟนในแตละซ นอกจากนนภายในฟนจะประกอบดวยเนอเยอเสนเลอด เสนประสาทสามารถนามาตรวจหาหมเลอดและชนดของดเอนเอได (อรรถพล แชมสวรรณวงศ และคณะ : 19)

เนองจากฟนเปนอวยวะทมลกษณะเฉพาะตวทแตกตางกน ไมวาจะเปนเรองของสผวฟนทงในชน Enamal และ Dentin การเรยงตวของฟน การสกกรอนเนองจากการใชงานหรอจากการเกดอบตเหต อายฟน รวมถงวสดอดฟนทไมเหมอนกน ความแตกตางเหลานชวยใหสามารถจาแนกบคคลไดถงแมสองคนจะเปนฝาแฝดกนกตามแตฝาแฝดถอวาเปนโคลนนงซงกนและกนจะมสวนของดเอนเอทเหมอนกนเทานน (อรรถพล แชมสวรรณวงศ และคณะ : 168)

ฟนมความทนทานตอความรอนไดสงมาก ภายในโพรงประสาทของฟนจะมเนอเยอประสาทฟนอยซงเกบรกษาไวเปนอยางดเสมอนหบนรภยทดมากใหกบดเอนเอเพราะฉะนนถงศพจะถกเผาจนไหมแลวกมความเปนไปไดวายงคงสามารถเกบดเอนเอจากฟนมาตรวจพสจนได ฟนมโครงสรางทแขงแรงมากทสดของมนษยไมวาจะผานมานานเทาไรและพบวาสภาวะทสามารถ

3

ทาลายโครงสรางของฟนไดนนตองใชอณหภมทสงถง , องศาเซลเซยส (Merlatti et al.2002 : 17-24) การเปรยบเทยบลกษณะโครงสรางของฟนกอนการเสยชวตกบศพวธนเปนวธทมความสะดวกรวดเรว ประหยดหากมขอมลหรอประวตการทาฟนทชดเจนกจะสามารถใชเปนขอมลทมความแมนยามากได โดยการเปรยบเทยบฟนของผเสยชวตกบภาพถายทางรงสกอนเสยชวตโดยเปรยบทรปรางของฟน การเรยงตว วสดหรอการรกษาฟนตางๆทผเสยชวตเคยไดรบการรกษาฟนตางๆรวมไปถงการใชฟนปลอมเดมของผเสยชวตมาใสเปรยบเทยบกสามารถยนยนตวบคคลได นอกจากนยงสามารถใชชตวคนรายในบางกรณเชนรอยกดทคนรายทงไวสามารถนามาเปรยบเทยบกบรอยกดทตวคนรายกบแบบพมพปากและจากเหยอเชนในรายทถกคกคามขมขน ถอเปนหลกฐานสาคญทางนตเวชอกอยางหนงการพสจนเอกลกษณบคคลโดยการเปรยบเทยบบนทกการทาฟนและภาพถายรงสทางทนตกรรมทงในขณะทมชวตอย (Antimortem Dental Record) กบลกษณะฟนของผเสยชวต (Postmortem Dental Record) ชวยสามารถระบตวบคคลไดมากแตในคนไทยจะใหความสาคญในการเกบขอมลทางทนตกรรมนอยมากเปนเพราะทาการรกษาหลายแหงจงยากตอการเกบขอมลและญาตไมสามารถรบทราบขอมลในการรกษาได จากเหตการณวนาศภยตางๆทาใหมการสญเสยชวตเกดขนจงจาเปนทตองมการพสจนเอกลกษณบคคลเกดขน เชน คลนยกษสนาม เครองบนตก ไฟไหม ทาใหในปจจบนนคนไทยใหความสาคญในเรองประวตทางทนตกรรมกนมากขน ประกอบกบในปจจบนมความนยมในการจดฟน (Orthodontic treatment) เปนจานวนมากขนเนองมาจากเหตผลหลายประการเหตแรกคอเดกสมยนมฟนซอนเกกนมากขนสวนหนงเกดจากขากรรไกรของมนษยเรมเลกลงเนองจากอาหารทเรารบประทานพฒนาใหเคยวงายขนไมหยาบเหมอนสมยกอน อกเหตผลททาใหฟนซอนเกคอ การไดรบจากกรรมพนธ เชน ขากรรไกรเลกๆไดจากแมแตไดลกษณะฟนซใหญมาจากพอเปนตน จงทาใหฟนซอนบดเกเพราะเนอทไมพอทจะขนอกเหตผลคอฟนซอนเกเพยงเลกนอยแตคนปจจบนถอเปนปญหาใหญอยากจะใหฟนเรยงตวกนเปนระเบยบเหตผลสดทายคอจดฟนเพราะแฟชนดทนสมย (วรยา ออประยร 2548 : 124-125) การจดฟนเพอการรกษาในทางทนตกรรมในรายทมความผดปกตของฟนเชน ฟนยน ฟนซอน ฟนเก ฟนหางรวมถงการสบฟนทยนผดปกต ความผดปกตเหลานจะเพมปมดอยและทาใหเกดปญหาสขภาพในชองปากตามมาภายหลงได แผนการรกษาทางทนตกรรมจดฟนทมแบบเฉพาะตวทาใหนาไปสเอกลกษณเฉพาะของแตละคนไดเชนในขนตอนการจดฟนอาจจะตองมการถอนฟน อดฟน หรอแมกระทงการผาตดแกไขขากรรไกรกตามขนกบวามฟนซอนเกมากนอยเพยงใด หรอมเนอทขากรรไกรเพยงพอสาหรบการจดเรยงฟนใหเปนระเบยบไดหรอไม หากมฟน

4

ซอนเกมาก ประกอบกบขากรรไกรทมเนอทไมพอกตองถอนฟนออกซงโดยทวไปจะพจารณาถอนฟนกรามนอยซทหนงดานละหนงซ เนองจากเปนฟนทอยกงกลางความโคงของขากรรไกรซงจะอยไมไกลจากฟนซอนเกของฟนดานหนาและ ฟนดานหลงสามารถเคลอนฟนเขามาปดชองวางไดดกวาถอนฟนซอนและฟนกรามนอยซทสองสามารถทาหนาทแทนฟนกรามนอยซทหนงไดและในการจดฟนแตละครงผจดฟนจะตองมการพมพแบบฟนเพอวางแผนในการรกษา มการถายรปภาพใบหนาและภาพทางรงสทงกอนและหลงจดฟนทกราย

ซงภาพถายทางรงสเปนขอมลทมความสาคญมากตอการรกษาทางทนตกรรมและสามารถใชเปนหลกฐานอางองทางกฎหมายและสามารถทจะเปนเครองมอในการระบตวบคคลได ภาพถายทางรงสทางทนตกรรมใชกนอยางแพรหลายโดยทวไปเพอเปนการประเมนในการบนทกคนหาขอมลทางทนตกรรมไดในภยพบตใหญหรออบตเหตทมความรนแรงซงสามารถเปนขอมลเปรยบเทยบและระบตวบคคลไดเปนอยางด ประวตการทาฟนและ ภาพรงสกอนและหลงจดฟนในชวงการจดฟนจะถกรวบรวมเกบอยทเดยวของผทรกษาทางทนตกรรมจดฟน ซงงายตอการสบคนและญาตสามารถรบรไดวาญาตของตนทาการจดฟนอยทใด อยางไรกดการจดฟนถอวาเปนการทาลายเอกลกษณบคคลบางอยางไปเพราะหลงการจดฟนจะทาใหฟนนนเรยงตวเปนระเบยบสวยงามซงในแตละคนททาการจดฟนเสรจสนกจะมลกษณะจานวนของฟนและแผนการรกษาทคลายกนหรออาจแตกตางกนออกไป

ดวยเหตผลดงกลาวขางตนผทาวจยจงตองการศกษาหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนของแตละบคคล ดวยภาพรงสและ ประวตบนทกการรกษา เนองจากบคคลกลมนจะมขอมลทางทนตกรรมครบถวนทงภาพถาย ฟลมเอกซเรยฟนของกะโหลกดานขางและชนดภายนอกปากพรอมทงกอนและหลงจดฟนมแบบพมพฟน มการบนทกทางเวชระเบยนซงรวมอย ณ สถานทเดยวกนจงสามารถหาขอมลนามาเปรยบเทยบเพอการระบตวบคคลไดอยางแมนยาแนนอนและเมอทราบถงเอกลกษณเฉพาะของกลมคนเหลานแลวกจะสามารถนาความรเหลานไปใชในงานนตวทยาศาสตรเพอการคดแยกและพสจนเอกลกษณบคคลเบองตนทางนตทนตวทยาไดรวดเรวยงขนตอไป

. วตถประสงคของการศกษา 1. เพอพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส

5

2. เพอศกษาความสมพนธระหวางลกษณะของฟนกอนการจดฟนและการเปลยนแปลงของลกษณะของฟนหลงการจดฟน

. สมมตฐานของการศกษา 1. ภาพถายทางรงสกอนและหลงจดฟนทเปลยนแปลงไปสามารถคดแยกหาเอกลกษณเฉพาะทางทนตกรรมจดฟนได 2. ลกษณะของฟนกอนการจดฟนมความสมพนธกบลกษณะของฟนทเปลยนแปลงไปหลงการจดฟน

. ขอบเขตการวจย ทาการศกษาในชาย และหญงจานวน 30 คน ทมอายตงแต 12 ปขนไป ทไดรบการจดฟนเสรจสนแลวและทาการถายภาพทางรงสทงชนดรอบปากและศรษะดานขางกอนและหลงการจดฟนโดยมประวตการทาฟนในสถานทเดยวอยางตอเนองจนเสรจสนการจดฟน ไมเคยเกดอบตเหตเกยวกบชองปากและขากรรไกรมากอน การวจยครงนศกษากลมตวอยางในโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา และไมไดแบงตามประเภทของใบหนาหรอตามแผนการรกษาของทนตแพทย 5. นยามคาศพทเฉพาะ

เอกลกษณบคคล (identification) หมายถง ลกษณะเฉพาะตวหรอเฉพาะกลมทไมเหมอนใครและลกษณะเชนนสามารถบงบอกและระบตวบคคลหรอกลมบคคลนนๆได

ทนตกรรมจดฟน (orthodontic) หมายถง ผททาการรกษาเพอแกไขความผดปกตของฟน เชน ฟนยน ฟนซอน ฟนเก ฟนหางรวมถงการสบฟนทผดปกตโดยใชเครองมอทางทนตกรรมจดฟน

ทนตกรรมบรณะ หมายถง การอดฟนดวยวสดตางๆ แบบบนทกทางเวชระเบยน หมายถง แบบบนทกในการรกษาทางทนตกรรมจดฟน

ตงแตเรมรกษาจนเสรจสนการรกษา ภาพถายรงสเอกซเรย (radiographic) หมายถง ภาพถายทางรงสชนดตางๆเชน

ภาพถายทางรงสชนดภายนอกปาก (panoramic)

เอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟน หมายถง ลกษณะของฟนหลงการจดฟนเสรจสน

6

นตทนตวทยา (odontology) หมายถง การพสจนเอกลกษณเฉพาะโดยใชขอมลการบนทกทางเวชระเบยนและภาพถายทางรงสฟนมาเปรยบเทยบ

การพสจน (Identity) หมายถง การยนยนความถกตองของหลกฐาน

6. ตวแปรทใชในการวจย ตวแปรควบคม ไดแก อาย ตวแปรอสระ ไดแก ตาแหนงการถอนฟน ฟนซททาการแกไขฟนเก เอยง ซอน การ

บรณะฟนหรอ การอดฟนและ ฟนปกต ตวแปรตาม ไดแก เอกลกษณเฉพาะทางทนตกรรมหลงการจดฟน

7. กรอบแนวคดในการวจย

แผนภมท กรอบแนวคด 8. ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย

แผนการรกษาทางทนตกรรมจดฟน ภาพถายรงส /ประวตจากเวชระเบยน - ตาแหนง การถอนฟน - ฟนซททาการแกไขฟนเก เอยง ซอน หาง - ฟนบรณะ(การอดฟน) - ฟนปกต

เอกลกษณเฉพาะทาง ทนตกรรมหลงการจดฟน

7

1. สามารถนาความรเรองลกษณะเฉพาะของฟนหลงการจดฟนไปใชในงานนตวทยาศาสตรดานนตทนตวทยาเพอการคดแยกและระบตวบคคลเบองตนไดอยางรวดเรวมากขน 2. สามารถระบตวบคคลดวยภาพรงสและประวตการจดฟนในรายทไดรบการจดฟนกอนเสยชวตได 3. สามารถเปนแนวทางในการจดเกบฐานขอมลสาหรบผททาการจดฟนเพอเปนประโยชนในงานดานพสจนเอกลกษณบคคล

8

บทท เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยเรองการพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส

ผวจยไดเสนอขอมลแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของมาใชประกอบในการศกษาเพอกอใหเกดความชดเจนตอผลงานวจยในเรองน โดยแบงสาระสาคญของหวขอในการศกษาไดดงน

สวนท แนวคดและทฤษฎ 1.1 หลกการตรวจพสจนทางนตวทยาศาสตร 1.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบงานนตทนตวทยา

สวนท ภาพถายรงสในทางทนตกรรม สวนท กายวภาคและสรระวทยาของฟน สวนท แนวคดและความรเกยวกบการจดฟน สวนท งานวจยทเกยวของ

. แนวคดและทฤษฎ 1.1 หลกการตรวจพสจนทางนตวทยาศาสตร

การพสจนหลกฐาน (Criminalistic) จดไดวาเปนนตวทยาศาสตร (Forensic Science)ประเภททเปนวทยาศาสตรธรรมชาต (Natural Science) โดยสมาคมการพสจนหลกฐานแหงรฐแคลฟอเนย (California Association of Criminalists) โดยอธบายความหมายของคาวา “การพสจนหลกฐาน” ไวเมอวนท พฤษภาคม พ.ศ. วา “Criminalistics is the Profession and Scientific Discipline to the Recognition, Identification and Evaluation of Physical Evidence by Application of Natural Sciences to Law-Science Matter” ซงหมายถงกฎเกณฑทงทางวชาชพและทางวทยาศาสตร ทมงเนนการใหการรบรองการชเฉพาะ การจาแนกและการตความหมายของพยานวตถ โดยนาวทยาศาสตรธรรมชาตมาประยกตใชในกรณทเกยวของกนระหวากฎหมายกบวทยาศาสตรหรออาจขยายคาจากดความใหชดเจนไดวา การพสจนหลกฐานเปนศาสตรแขนงหนงท

9

อาศยกฎเกณฑ ทฤษฎตางๆของวทยาศาสตรหลายสาขา เชน เคม ฟสกส ชววทยา มารวมกนภายใตกาหนดกฎเกณฑแหงกฎหมาย เพอบรรลวตถประสงคสาคญ คอ การพสจนการกระทาผดหรอความบรสทธของผกลาวหา . . หลกทฤษฎการพสจนหลกฐาน

จากการทนตวทยาศาสตรคอการนาหลกการทางวทยาศาสตรทกสาขามาประยกตใชเพอประโยชนแหงกฎหมายทงในเรองของการออกกฎหมายและการบงคบใชในเรองบทลงโทษ(Enforcement) จงสามารถจาแนกหลกการทางนตวทยาศาสตรตามประเภทของวทยาศาสตรไดดงน

นตวทยาศาสตรทเปนธรรมชาต (Natural Science) ไดแก วชาการพสจนหลกฐาน (Criminalists)

นตวทยาศาสตรเปนเปนวทยาศาสตรประยกต (Apply Science) โดยการนาความรทางวทยาศาสตรสาขาตางๆ มาประยกตใชใหเปนประโยชนตอกระบวนการยตธรรมซงมอยหลายสาขาดงน

นตเวชศาสตร (Legal Medicine หรอ Forensic Medicine) หมายถง วชาแพทยทเกยวกบกฎหมายและยงรวมถงวชากฎหมายในสวนทเกยวของกบการแพทยและการประกอบวชาชพของแพทยดวย อนไดแก นตพยาธวทยา (Forensic Pathology) นตพษวทยา (Forensic Toxicology) นตซโรโลย (Forensic Serology) นตจตเวชศาสตร (Forensic Psychiatry)

การพสจนหลกฐาน (Criminalistic)

นตวศวกรรมศาสตร (Forensic Engineering) เปนการนาความรและประสบการณทางวศวกรรมศาสตรมาเพอใชเปนประโยชนแหงกฎหมาย

นตทนตวทยา (Forensic Odontology) เปนการนาความรทางทนตวทยาใชในกระบวนการยตธรรม เชน การตรวจพสจนฟนของผเสยชวตทพบในสถานทเกดเหตเครองบนตก โดยนามาเปรยบเทยบกบฟลมเอกซเรยจากประวตการทาฟน เพอยนยนวาผเสยชวตเปนใคร

นตเภสชวทยา (Forensic Phamacology) เปนการนาความรเกยวกบยามาใชในกระบวนการยตธรรมเชน ยาพษ ยาทเปนอนตราย เปนตน

นตมานษยวทยา (Forensic Anthropology) ไดแก การตรวจวเคราะหเกยวกบกระดกโครงรางมนษยประกอบกบเทคนคตางๆ เพอใหสามารถบอกอาย เพศ เชอชาต และโครงรางของผตาย

10 นตกฏวทยา (Forensic Entomology) เปนการศกษาถงแมลงและหนอนทเกยวของกบคด เชน การประมาณเวลาการตายจากวงจรชวตของหนอนแมลงวนทพบจากศพ (อรรถพล แชมสวรรณวงศ 2545 : 7)

สาหรบวชาพสจนหลกฐานนนจดไดวาเปนสาขาหนงของวชานตวทยาศาสตรทมการเชอมโยงเอาหลกเกณฑทฤษฎทางวทยาศาสตร (เคม, ฟสกส, ชววทยา, คณตศาสตร) มาชวยในการตรวจพสจนพยานหลกฐานตางๆ โดยอาศยหลกสาคญ ประการคอ 1.1.1.1 การจาแนก (Classification) เปนการจดวตถ จดประเภท การแสดงใหเหนความแตกตาง เชน กรณรถหายแจงความกบตารวจ เมอตารวจพบรถผเสยหายจะตองสอบถามกอนวาเปนรถชนดอะไร สอะไร ยหออะไร ซงเปนการจาแนกกอนทจะมาถงขนตอนของการชเฉพาะ

(Identification)

. . . การชเฉพาะ (Identification) ทางดานวชาปรชญาคาวา Identity หมายถง ความหายากหรอสงของทมเพยงหนงเทานน ไมสามารถนาสงอนมาทดแทนได ฉะนนของสองสงยอมจะไมเปน Identical กนไดนอกจากสงนนเองจงทาใหการพสจนหลกฐาน (Criminalistics) เขามามบทบาทกเพราะความหมายน การชเฉพาะ(Identification) จงเปนกรรมวธในการทจะจดใหสงของทมตวตนสงหนงไปรวมอยในประเภทหรอจาพวกทมการกาหนดขอบเขต หรอคณลกษณะทแนนอนเอาไว เชน Fingerprint Identification ไดแก การตรวจสอบลายนวมอทตองสงสยวาจะเกดจากมอของบคคลตองสงสยหรอไม โดยอาศยหลกการทกาหนดไวแลวในเรองจานวนหรอชนดทสาคญของลกษณะพเศษตางๆ ของลายนวมอ เปนตน การชเฉพาะจงตองอาศยคณลกษณะ ประการ คอ ) คณลกษณโดยทวไป (Class Characteristics) 2) คณลกษณะเฉพาะ (Individual

Characteristics)

1.1.2 ประวตของการพสจนหลกฐาน

สาหรบประวตของการพสจนหลกฐานเรมปรากฏขนมาตงแตกลางศตวรรษท18

โดย อลฟองเซ เบอทลลอง (Alphonse Bertillon, ค.ศ. 1853-1914) เปนบคคลแรกในการวางรากฐานของการ Identification เมอป ค.ศ.1879 โดยใชหลกการชตวบคคลทเรยกวา Anthropometry ซงมหลกการวา “บคคลสองคนไมมโอกาสทจะมขนาดรางการตรงกนไดทกประการ” เขาไดจดระบบการวดขนาดของอวยวะสวนตางๆของรางกายไวเพอเปนหลกฐานชตวบคคลจนเปนทยอมรบของทกองคการตารวจและสวนหนงกคอ การใชภาพแสดงลกษณะบคคล (Portrait Parle) ซงยงคงใชกนจนถงปจจบนน

ตอมาในปพ.ศ.2435 เซอร ฟรานวส กาลตน (Sir Francis Galton, ค.ศ.1822-1911)นกมานษยวทยาชาวองกฤษเปนผรเรมคนควาเรองลายนวมอและพบวา ลายนวมอของแตละคนไม

11 เหมอนกน ไมสบทอดไปถงลกหลาน เปนความเดนชดทางมานษยวทยาและสามารถนาลายนวมอมาเปรยบเทยบยนยนตวบคคลไดตพมพบทความทางวชาการครงแรกเกยวกบระบบแบบแผนลายนวมอทสามารถระบตวบคคลไดดวยลกษณะพเศษของลายนวมอทเปนเอกลกษณเฉพาะบคคลทเรยกวา จดสาคญ (minutiae point ; มนเซย) ซงสามารถคงทนอยไดทนทานถาวรตลอดอายของบคคลนนและเขยนหนงสอชอ Fingerprint ซงกลาวถงวธพสจนหลกฐานตวบคคล ระบบพสจนลายนวมอโดยใชจดสาคญของกาลตลนยงคงใชกนอยในปจจบนและมการพฒนาการเกบไวในเครองตรวจลายนวมออตโนมต (AFIS)

นอกจากนในชวงสมยเดยวกน Edmond Locard (ค.ศ.1877-1966) ผใหกาเนดทฤษฎ Locard’s Exchange Principle Theory ชาวฝรงเศสไดทาการบกเบกดานวทยาศาสตรและดานอาชญาวทยา โดยมความเชอวาทกวธการในวชาทเกยวกบธรรมชาตโดยตรงสามารถดดแปลงมาใชงานในดานการเปรยบเทยบเพอชยนยนตวบคคลและประโยชนทางการสบสวน ซงเปนทมาของทฤษฎทวา เมอวตถสองสงกระทบกนยอมเกดการเปลยนซงกนและกน (Every contact leaves a trace) (สฤษด สบพงษศร 2553)

ทฤษฎของ Locard กอใหเกดแนวคดในการเชอมโยงพยานหลกฐาน ซงเปนรากฐานในการปฏบตงานของผตรวจสถานทเกดเหตในปจจบน

งานพสจนหลกฐานไดพฒนาอยางตอเนอง ไมวาจะเปนทางดานการสรางเครองมอวทยาศาสตรใหมๆเชน เครอง SEM, เครองXRF ฯลฯ

ในปจจบนขอบเขตของงานพสจนหลกฐาน ประกอบดวย

1. การตรวจลายนวมอ ฝามอและฝาเทา (Fingerprint, Palmprint, Footprint) รวมทงระบบตรวจพมพนวมออตโนมต (AFIS)

2. การตรวจเอกสาร (Document) ไดแก การตรวจหมกพมพ การตรวจลายเซน ลายมอเขยน ตรวจอายเอกสาร

3. การตรวจอาวธปนและกระสนปน (Forensic Ballistics)

4. การตรวจสถานทเกดเหตและการถายรป (Crime Scene Investigation and

Forensic Photography)

5. การตรวจทางเคมและฟสกส (Forensic Chemistry & Physics) เชนการตรวจวเคราะหสารตางๆ ตรวจรองรอยการเฉยวชนรถ

6. การตรวจพยานวตถทางชววทยา (Biological Trace Evidence) เชน ตรวจเสนผม เลอด อสจ

7. การตรวจทางนตเวช (Forensic Medicine) ไดแก งานพยาธ งานนตวทยา งาน

12 ชวเคม งานพสจนบคคล งานภาพการแพทย (อรรถพล แชมสวรรณวงศ 2545:7)

1.2 กระบวนการทางนตวทยาศาสตร

กระบวนการทางนตวทยาศาสตรนนเรมตนจาก

. สถานทเกดเหต

ผตรวจสอบสถานทเกดเหตตรวจพบและใหการรบรอง (recognition) การมอยจรงของวตถพยานนนในสถานทเกดเหต

. หองปฏบตการ

. การระบชชด (Identification) วตถพยานถกสงมาตรวจพสจนทหองปฏบตการ ซงการตรวจพสจนในหองปฏบตการกจะเรมจากการระบชชดกอนวาวตถพยานนนคออะไร โดยอาศยการทดสอบคณสมบตทางเคม – ชวะและฟสกส (กรณไมตองมตวอยางเปรยบเทยบ อาศยการวเคราะหจากคณสมบต) . การตรวจเปรยบเทยบ (Comparison) เปนขนตอนการตรวจพสจนวตถพยานทไมสามารถระบชชดไดจากคณสมบตทางเคม – ชวะและฟสกส ตองอาศยตวอยางเปรยบเทยบในการตรวจพสจน 2.3 การระบความเปนเอกลกษณ (Individualization) เปนขนตอนตอเนอง จากการตรวจเปรยบเทยบกบตวอยางททราบแหลงทมา (Know Standard) ใชการพสจนยนยนโดยอาศยเอกลกษณความเปนหนงเดยวของตวมนเอง เชน ตาหนพเศษของรอยลายนวมอหรอรหสสารพนธกรรมดเอนเอ ทแตละคนไมมซากน (สฤษด สบพงษศร 2553)

3. ชนสอบสวน เปนขนตอนของการปะตดปะตอเรองราว (Reconstraction) เปนการนาผลการตรวจพสจนและขอมลจากการสบสวนสอบสวน มาสรางลาดบยอนเหตการณทเกดขนในสถานทเกดเหต กระบวนการตรวจพสจนทางนตวทยาศาสตรถอเปนหลกการสาคญของการนาวตถพยานไปใชประโยชนซงสงผลกระทบโดยตรงตอประสทธภาพของงานสบสวนสอบสวนและเปนสงทยนยนไดวานตวทยาศาสตรนนเปนการทางานในแบบวทยาศาสตร (Scientific method) คอ มความโปรงใส สามารถตรวจสอบและอธบายไดทกขนตอน (Lee et al.2001 : 1-2)

การพสจนเอกลกษณบคคล

การพสจนเอกลกษณบคคลจากศพ คอ การพสจนวาซากหรอศพนนคอใคร เพอผลทางสงคมหรอผลทางกระบวนการยตธรรม หลกของการพสจนเอกลกษณคอ การเปรยบเทยบจากสงตาง ๆ ทพบหรอ ตรวจพบจากซากศพ เทยบกบสงทเปนอยหรอเคยเปนอยของบคคลใดบคคล

13 หนง ซงถาพสจนไดวาตรงกนกยนยนไดวาซากศพนคอ บคคลเนองจากการพสจนเอกลกษณบคคลเปนการเปรยบเทยบ จงตองมขอมลจากสองดาน ดานหนง คอ ขอมลจากการตรวจศพ อกดานหนงคอขอมลจากดานบคคลทสงสยวาสญหาย ซงขอมลทางดานบคคลนนตองสอบถามจากญาตผ ใกลชด เรองเครองแตงกาย เครองประดบ ขอมลทางการแพทย เคยผาตดอะไร ขอมลทางสภาพฟน ขอมลเอกสารลายพมพนวมอทเคยพมพไว ซงขอมลตางๆเหลานมรายละเอยดแตกแขนงถยบ ออกไปอยางมากมายยกตวอยาง เชน ผสงสยวาเปนผตายนนผกนาฬกาขอมอ เปนนาฬกายหอใด แบบตวเลขหรอแบบมเขม ชอบผกมอซายหรอขอมอขวาเวลาผกชอบผกเอาหนาปดหนเขาตวหรอหนออกจากตวสายนาฬกา หนงหรอโลหะ สอะไร มลกษณะเดนอะไรเหลานเปนตน ซงผหาขอมลกจะตองไดรบการฝกฝนมาพอสมควร ในสวนนขอมลอาจจะไดมาจากตางประเทศ ผานทางตารวจสากล (พรชย สธรคณ 2553) ประเภทของการพสจนบคคล

เนองจากการพสจนบคคลสามารถกระทาไดหลายวธโดยใชทงหลกการทางวทยาศาสตรการแพทย หรอคณสมบตภายนอกอนๆจงจาแนกการพสจนบคคลเปนสองกลมคอ

1. Positive Identification เปนวธพสจนบคคลทสามารถยนยน หรอใชไดแมนยา เชอถอได โดยไมตองทาการตรวจเพมเตมตอ ซงมวธตางๆดงน

ตรวจสอบลายพมพนวมอ (Fingerprint )

ตรวจสอบจากกระดก (Forensic anthropology)

ตรวจสอบลายพมพ ดเอนเอ (DNA fingerprint)

ตรวจจากพยาธสภาพ (Pathology)

ตรวจสอบจากการฉายภาพรงส (Radiology)

ตรวจสอบจากฟน (Forensic Odontology) เปนกระบวนการทเชอถอได ตนทนในการดาเนนการตา ผเชยวชาญดานนตองเปนทนตแพทย ซงการเปรยบเทยบจะตองมประวตทาง

ทนตกรรมกอนเสยชวตมาเปรยบเทยบ

2. Presumptive Identification เปนวธพสจนบคคลโดยไมไดใชหลกการทางวทยาศาสตรการแพทย แตใชคณสมบตดานอนๆเชน

Visual Recognition ใชขอมลจากบคคลอนทเคยพบเหนและจาไดวาผตายมลกษณะอยางไรมาประกอบ ใสเสอ สรอย แหวน เขมขด

Personal effect เปนลกษณะเฉพาะตว เชน เจาะห ร รอยสก แผลเปน ใบขบข รถยนต บตรเครดต

14 การตรวจสอบลายพมพนวมอ ตรวจสอบลายพมพ ดเอนเอ และ การตรวจสอบจากฟนเปนวธทเชอถอไดสงและไดรบการยอมรบในระดบสากล (พรทพย โรจนสนนท )

การตรวจพ สจนเอกลกษณบคคลอาจแบงออกเปนสองประเภทคอ ว ธ ท เ ปนวทยาศาสตรและวธทไมเปนวทยาศาสตร (scientific and non-scientific method)

วธทไมเปนวทยาศาสตร (non-scientific)

ความจรงวธนกเปนวทยาศาสตร แตทใชคาวา Non-Scientific เพอเปนการบอกวาวธนไมใชวธทใชยนยนตวบคคลได แตเปนวธทชวยในการพสจนเทานน ไดแก

1. Visual identification คอ การพสจนบคคลดวยสายตาของผรจก ซงเปนขอมลของผสญหายทอยในความทรงจาของผทจาไดแตจะถอวาเปนการยนยนอยางแนนอนไมได เพราะศพอาจจะมสภาพแปลงไปมากแลว เชน ขนอดมสเขยวคลาตามใบหนา หนาบวมจากการอดหรอการบาดเจบหรอ มบาดแผลทาใหหนาผดรปไปบางสวน ทาใหจาผดไปเปนการพสจนจากการดรปรางหนาตาภายนอกแทน แตกเปนวธทใชมากทสดในการพสจนบคคล

2. Document คอ การพสจนจากเอกสารทเปนของประจาตว อาจจะเปนพาสปอรต บตรประจาตวประชาชน หรอบตรประจาตวอนๆ เครดตการด ฯลฯ

3. Clothing and personal effects คอ สงของเครองใชทตดตว หรอเสอผาเครองนงหมตางๆทใสอย ลกษณะของการตดเยบ ชนดของผาลวดลายพเศษฯลฯ เครองประดบตางๆ เชน แหวน สรอยคอ ตางห ฯลฯ บางชนออกแบบเปน พเศษเฉพาะตว ลวนแตสามารถใชชวยประกอบในการพสจนบคคลได

4. Birthmark and tattoo คอ ไฝ ปาน รอยสกหรอ แผลเปนตางๆ ตามสวนตางๆ ของรางกาย อาจจะใชชวยในการพสจนบคคลได

5. Deformities or surgical treatment คอ ความผดปกต ความพการของอวยวะบางสวนหรอการผาตดบางอยางอาจจะชวยในการรกษาพยาบาล เชน ศพจากเพลงไหมโรงแรมโรยลจอมเทยนรายหนงไฟไหมมากจาใบหนาไมได เปนหญงรปรางใหญสามของหญงชาวฮงการ

ผสญหายแจงวาเคยตดมดลกไป เมอผาศพตรวจแลวพบวาศพเคยถกตดมดลกไปแลว และรปรางสงใหญ จงพสจนวาเปนศพหญงชาวฮงการผสญหายหรอ การเจบปวยดวยโรคบางชนดทอาจมผลในการเปลยนแปลงตอกระดกและ เคยถายภาพทางรงสมากอนกอาจจะใชการถายภาพทางรงสสวนนนของศพเพอเปรยบเทยบกนสญหาย

วธวทยาศาสตร(Scientific method) เปนวธเปรยบเทยบทสามารถใชยนยนตวบคคล ไดแก

1. ลายพมพนวมอ (Fingerprint)

15 ลายพมพนวมอสบนวจากศพ เมอเปรยบเทยบกบลายพมพนวมอของผสญหายทเคยพมพไวสามารถยนยนไดวาเปนบคคลคนเดยวกน บางคนอาจไมเคยพมพลายนวมอไวกอาจจะหาลายพมพนวมอไดจากขาวของเครองใชของผสญหาย เชน ลายพมพนวมอแฝงของผทสญหาย จากแกวนา หนงสอ ฯลฯ 2. การตรวจสภาพฟน (Dental status)

การตรวจสภาพฟนของศพรวมทงการถายภาพทางรงสของรากฟนนามาเปรยบเทยบกบสภาพฟนจากรายงานของทนตแพทย ใชยนยนไดวาเปนบคคลคนเดยวกนเพราะรายละเอยดการอดฟนซตางๆซงมถง 32 ซ แตละซม 5 ดาน คอ ดานลน (lingual) ดานกระพงแกม

(buccal) ดานหนา (mesial) ดานหลง (distal) และดานสบฟน (occlusion) นอกจากนนยงอดฟนเปนรปรางตางๆ และดวยสารทตางชนดกนอก ฯลฯ เปนตน

ฟนเปนกระดกจงไมเนาเปอยและทนความรอนไดด สภาพของรากฟนจากภาพถายทางรงสในแตละคนกตางกน และรากฟนยงชวยบอกอายไดอกดวย

3. การเปรยบเทยบสารพนธกรรม(DNA identification)

สารDNA (Deoxyribose Nucleic Acid) เปนสารประกอบทประกอบดวยอณของนวคลโอไทด (nucleotide)หลายๆอณมาตอกนโดยการเรยงตวของDNA ในแตละเสนนวคลโอไทดในแตละคนจะไมมซากนจงใชในการพสจนตวบคคลไดเปนอยางด ยกเวนในฝาแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน (พรชย สธรคณ 2553) 1.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบงานนตทนตวทยา

Smith, quoted in Tanemoto et al (1967 : 4)ไดกลาวถงประวตทางทนตนตเวชโดยยกตวอยางทสามารถระบตวบคคลไดจากฟนเพยงอยางเดยวในรายทเสยชวตทไมทราบวาเปนใคร เรมขนในป มผหญงสงอายชาวองกฤษ คนชอ Carolyn Walsh อายเทากนและเสยชวตในเวลาและสถานทเดยวกนคนแรกเสยชวตโดยธรรมชาตในโรงพยาบาลลอนดอนและ อกรายถกเจาของบานเชา Mrs.Ross ฆาตกรรม ตารวจททาคดนไมสามารถระบคดอาชญากรรมนไดวา Carolyn คนไหนถกฆาตกรรมจนสามารถพสจนไดวา Carolyn Walsh เปนใครซงศกษาประวตยอนหลงไปอยางละเอยดรวมทงประวตการทาฟนพบวา Carolyn ทเปนหญงขอทานจะมฟนดานหนงหายไป ซ และอาศยอยทบานเชาของ Mrs.Ross เมอนาขอมลมาประกอบ ตารวจไดทาการตรวจรางกายและพสจนไดวา Carolyn ทเปนขอทานเธอถกฆาตกรรมโดย Mrs.Ross

Tanemoto et al (1967 : 4)ไดกลาวไววาฟนสามารถพสจนความแตกตางกนในฟนของคนกบสตวได,ประเมนและระบการตาย, สามารถระบตวบคคลไดในภยพบตใหญๆ, การประเมน

16 ไดจากหมเลอดในฟน, ระบระยะเวลาหลงการตายได ฟนเปนสญญาลกษณทเปนหลกฐานทชวยระบตวบคคลได Hutchinson’sไดพบวา โรคซฟลส ทาใหเกดความผดปกตของฟนตงแตแรกเกดและในรายทเสพยาเสพตดหรอในรายทใช Methamphetamine เปนประจาจะทาใหฟนเกดวงกลมมรอยรองบมบรเวณคอฟน ประเภทของลกษณะทผดปกตของฟน โดยกายภาพของฟนทผดปกต, เพดานโหว, สวนโคงของฟน, การสบฟนผดปกต, ชองฟนหาง, การเหลอม ลกของฟน, การยนของขากรรไกรบนและขากรรไกรลาง บางครงแสดงถงกรรมพนธจากพอแม คณลกษณะของวสด (amalgm และ inlays)ในการทาทนตกรรมประดษฐ การบรณะฟน (ประเภทของแผนเหลก, การครอบฟน, การทาสะพานฟน) และจะมลกษณะทแตกตางกนไปขนอยกบการประเภทของวสดทใสตามราคา, การศกษาและ ทอยอาศยทมความตางกนในชนบทและในเมอง

Tanemoto et al. (1967 : 5) ไดศกษาเหตการณในหลายรายททงรอยกดของฟนไวทอาหาร, ผวหนง, ซงนาไปสการจบตวคนรายไดในคดอาชญากรรมตางๆ มรายงานหนงวาพบชนสวนเลกๆของแคลเซยมหนปนและชนสวนลอรถยนตในทเกดเหตโดยการระบตวนไดนาชนสวนของหนปนนนไปศกษาจนพบวาชนสวนนนเปนชนสวนของฟนทแตกหกไปซงนาไปอางองถงกบวตถพยานและเหตการณตามลกษณะและธรรมชาตของคดระหวางเหยอและรถยนต จนสามารถสบหาคนรายได

Rothwell et al. 2001 ไดสรปไววา การระบตวบคคลหลงการเสยชวตในรายทไมสามารถพสจนไดวาเปนใครเพอใชเปนพยานหลกฐานนนจงทาไดยากไปดวย การพสจนเอกลกษณบคคลทางนตทนตวทยาจงเปนอกทางเลอกหนงทชวยในการระบตวบคคลไดประวตการทาฟนถกนามาเปรยบเทยบกบขอมลหลงการตายจะสามารถชวยระบตวบคคลได ในรายทเสยชวตคนเดยวหรอเปนหมคณะพรอมกนหลายๆคน สามารถนาความรเกยวกบนตทนตวทยามาชวยพสจนเอกลกษณบคคลไดเปนอยางดและนาไปใชประโยชนเปนฐานขอมลและเปนตนแบบการสบคนเกยวกบงานนตทนตวทยาตอไป

Whittaker et al. (1989 : 9-12) ไดใหคานยามของทนตนตเวช (Forensic odontology,

Forensic dentistry) วาเปนการใชความเชยวชาญทางทนตกรรมเพอใชในกระบวนการทางกฎหมาย Furuhata et al. ( : 1) ไดใหความหมายของทนตนตเวชวาเปนสาขาวชาทางนตเวชศาสตรซงดาเนนการโดยใชความรทางทนตกรรมเพอหาทางแกปญหาทางอาชญากรรมและทางกฎหมาย ในกรณของรางกายทเหลอแตโครงกระดกทไมสามารถระบตวบคคลไดโดยสามารถใชโครงรางของกระดก ฟน วสดอดฟน การบรณะโดยฟนปลอม ซงสามารถใชในการทานายอาย เพศ เชอชาต และอายศพของผตายได

17 การตรวจสภาพฟนของศพรวมทงการถายภาพทางรงสรากฟนเปรยบเทยบกบสภาพฟนจากรายงานของทนตแพทย ใชยนยนไดวาเปนบคคลคนเดยวกน เพราะรายละเอยดการอดฟนซตางๆซงมถง 32 ซ แตละซม5ดาน คอ ดานลน (lingual) ดานกระพงแกม (buccal) ดานหนา (mesial)

ดานหลง (distal) และดานสบฟน (occlusion) นอกจากนนยงอดฟนเปนรปรางตางๆ และดวยสารทตางชนดกนอก ฯลฯ เปนตน สภาพของรากฟนจากภาพถายทางรงส ในแตละคนกตางกน และรากฟนยงชวยบอกอายไดอกดวย ฟนเปนกระดกจงไมเนาเปอยและทนความรอนไดด ถาฟนไมไดถกสมไฟโดยตรงความรอนทสะสมมกจะไมถง 600องศาเซลเซยส ฟนจะย งไม เปลยนสภาพเชนเดยวกบกระดก ในทางกลบกน รอยกด (bite mark) บนรางกายผถกทารายอาจจะใชเปรยบเทยบกบฟนของผตองสงสยเพอชวยในการหาตวคนกดได หนาทของนตเวชแพทยหรอน ก ส บ จ ะ ต อ ง ด ใ ห อ อ ก ว า บ า ด แ ผ ล ท ป ร า ก ฏ เ ป น ร อ ย ว ง ก ล มน น ค อ ร อ ย ฟ น ก ด

(เลยง หยประเสรฐ 2553)

โดยขอบเขตของทนตนตเวชคลอบคลมถงสงเหลาน

. การพสจนบคคลทไมสามารถระบวาเปนผใดได โดยใชระบบของฟน ขากรรไกร และกระดกกะโหลกศรษะและใบหนา เพอทจะพสจนบคคลโดยเปรยบเทยบลกษณะของฟนของผเสยชวตกบประวตทางทนตกรรมกอนทจะเสยชวต

. การตรวจสอบรอยกด โดยเปรยบเทยบระบบของฟนกบรปแบบของการบาดเจบ (รอยกด) หรอรอยกดในสงทไมมชวต เชน ในดนสอ หรอ อาหาร เพอการระบผตองสงสยในคดอาชญากรรม

. การวเคราะหภยนตรายทเกดบรเวณชองปากและใบหนาทเกยวกบการทารณกรรมบคคล เพอกาหนดสาเหตทมเหตผล สาหรบการบาดเจบทอางถง

. เปนผใหความคดเหนเกยวกบการใหการรกษาทผดวธและการละเลยตอการรกษาคอการเปนพยานเกยวกบกรณทมความผดปกตเกดขนและตองดาเนนการตามกฎหมาย

Tanemoto,Katsuichi (1967 : 3) ไดกลาวถงการแบงประเภทของทนตนตเวชไววา บทบาทกฎหมายทางการแพทยมไวเพอปกปองความปลอดภยใหกบประชาชนทวไป ซงมขอบเขตรวมไปถงงานดานวทยาศาสตรและงานดานทนตนตเวช มการใชวชาทางดานนตศาสตรมาประยกตใชในการแกปญหางานดานการแพทย กฎหมายทางการแพทยรวมไปถงสาขาทางการแพทยตางๆดงน ดานศลยกรรม, ศลยกรรมกระดก , จกษ , ยน หรอระบบทางเดนปสสาวะ แตงานดานทนตกรรมเปนสาขาหนงทมความสาคญไมนอยไปกวาสาขาอนๆ ทนตนตวทยาไดแบงแยกขอบเขตในการศกษาไวดงน

18

. จากสงทมชวตเชนรอยกด, การระบตวคนราย, การระบเพศและอาย . จากสงไมมชวตเชน ประเภทของการสบฟน, สวนโคงของฟน, ทนตกรรม

ประดษฐ, การบรณะฟน

. จากสภาพทางกายภาพของวตถ เชน การหาหมเลอดจากฟน, การประมาณเวลาการตาย, จากสภาพของฟน, ความแตกตางของฟนของสตวและมนษย หรอเชอชาต

. จากสถานทเกดเหต เชนชนสวนของฟนทหลงเหลออยหรอรอยกดของฟน

. จากเอกสาร และประวตตางๆเชน ประวตการการทาฟน

การนาขอมลเกยวกบฟนของผตายมาใชประโยชนในการยนยนบคคลมเหตผล ประการคอ

1. มนษยทกคนในโลกนเมอเจรญเตบโตเตมทแลว จะมการเรยงตวของรากฟนไมเหมอนกนเลยแมแตคแฝด ทงนเพราะแตละคนมอปนสยเกยวกบฟนและชองปากไมเหมอนกน เชน นสยในการบดเคยวอาหาร, การรกษาความสะอาดของชองปากละฟน, การหลดไปของฟนนานม, การสญเสยฟนแท, การสกของฟน

2. ฟนเปนอวยวะในรางกายททนทานตอการถกทาลายไดมาก คงสภาพเดมอยไดเปนเวลานานถาอยในสภาพแวดลอมทเหมาะสม อาจอยไดนบหมนปแมอวยวะอนๆ จะเสอมสลายไปแลว

. ลกษณะรปรางของฟนในแตละคนจะตางๆ กนไป และฟนซเดยวมถง ดาน ดงนนถาในปากมฟนขนครบ ซแลว จะมจดเทยบเคยงถง จด ทใชแยกบคคลออกจากกนได เมอโตขนหากมการไปพบแพทยเพอบาบดฟน เชน ถอนฟน รกษารากฟน จะมหลกฐานทดเนองจากแตละซทบาบดของแตละคนจะไมเหมอนกน

. โพรงประสาทฟนความยาวและลกษณะของกระดกรองรบรากฟนของแตละคนแตกตางกน

. ลกษณะความสมพนธของขากรรไกรบนและลางมลกษณะเฉพาะในแตละคน

(ทนตแพทยสภา ) การตรวจฟน

1. การตรวจลกษณะของฟน

2. การตรวจวาเปนฟนของคนหรอสตว โดยตรวจลกษณะทางกายวภาค ถาเปนชนสวนใชการ ตรวจโดยวธซโรวทยา

3. การตรวจวาเปนฟนของใคร

19

3.1 การตรวจลกษณะของฟน

3.1.1 การเรยงตวของฟนและจานวนฟน 3.1.2 รปรางลกษณะของฟน 3.1.3 ลกษณะความผดปกตของฟน 3.1.4 รองรอยอาชพหรอลกษณะทตดกบฟนเชน บหร รบประทานหมาก

3.1.5 ลกษณะทางทนตกรรมบาบดของฟนแท การงอกของฟน

3.2 การตรวจอาย โดยดจากฟนนานม ฟนแท การงอกของฟน

3.3 เพศ ลกษณะของฟนโดยเฉพาะฟนกราม

3.4 การตรวจหมเลอดในฟน เปนการตรวจใหผลแนนอน

(อรรถพล แชมสวรรณวงศและ คณะ 2544 : 168)

ขนตอนในการพสจนบคคลโดยวธทนตนตเวช มดงน

1. การเตรยมการ (Preparation) การเตรยมเครองมอ การเตรยมบคลากร รวมทงการเตรยมมาตรการและขนตอนการ

ทางานใหเหมาะกบสภาพศพทจะพสจน

2. การตรวจชองปากภายหลงการเสยชวต (Postmortem examination)

โดยทนตแพทยทาการตรวจและบนทกประวตทางทนตกรรมลงในแผนภาพ และตรวจสภาพของเนอเยอเหงอก ความสมพนธของขากรรไกร ถายรป และถายภาพรงส

3. เมอคาดวาจะเปนผสญหายรายใดแลวจงตดตอครอบครวของผเสยหายและ

ทนตแพทยประจาตวเพอขอประวตทนตกรรม (Locating and securing antemortem dental record)

4. เปรยบเทยบขอมลจากการตรวจชองปากภายหลงการเสยชวตวาตรงกบขอมลทางทนตกรรมของผสญหายรายใด (Comparison of antemortem to postmortem information)

5. สรป (Conclusion) การทจะสรปวาเปนบคคลดงกลาวไดตองมลกษณะเดนทเหมอนกนและไมมความไมตรงกนเกดขน และเพอใหระดบความมนใจมมากยงขน ควรใชขอมลทเปน Positive identification อนประกอบดวย

6. รายงานผลขนสดทาย (Final report) (ทนตแพทยสภา ) การรายงานควรจะสมบรณและควรประกอบดวยขอเทจจรงเกยวกบขอมลกอนเสยชวตและภายหลงทเสยชวตทสนบสนนขอสรปดงกลาว ควรจะทาใหเรวทสดเทาทเปนไปไดเพอทจะไดคนรางใหญาตกลบไป

20

Sakoda et al.1999 ไดทาการเกบตวอยางขอมลในการรกษาฟนและการเปลยนแปลงของฟนหลงการตายเพอระบเอกลกษณบคคลไดสรปไววาการบนทกขอมลทางทนตกรรมทชดเจนกอนการตายและประวตหลงการตายทชดเจนสามารถระบตวบคคลไดอยางถกตอง การจดเกบฐานขอมลทางทนตกรรมทดจะชวยในการระบตวไดถกตองแมนยามากขน

ประวตทางทนตกรรมของผสงสยวาเสยชวตมกอยในการดแลของทนตแพทยของผ สงสยวาเสยชวต โดยทบคคลบางประเภทตองเกบประวตทางทนตกรรมเปนระยะเวลานาน เชน ทหาร หรอกลมทมความเสยงสง เชนบคลากรของสายการบน บคคลกลมดงกลาวจงตองไดรบการตรวจสขภาพฟนอยางสมาเสมอ และทาประวตทางทนตกรรมเกบไวเปนอยางด (Whittaker

1989 : 90) ดงนนประวตทนตกรรมทสมบรณมกไดมาจากการตรวจสขภาพของหนวยทหาร

เรอนจา สถานฟนฟสภาพจตใจ สถานดแลเดกกาพราหรอในประวตของโรงพยาบาล ซงประวตทางทนตกรรมตามความตองการของทนตนตเวชตองมความสมบรณและถกตอง นนคอครอบคลมถงสงตางๆดงน

. ประวตการตรวจดานทนตกรรมและประวตการรกษาทางทนตกรรม ประวตทางทนตกรรมมกอยในรปแผนภาพซงระบตาแหนงของฟนทง ซไว

อยางชดเจน และมกจะแบงตวฟนเปน ดาน คอ ดานบดเคยวหรอดานกด ดานใกลกลาง ดานไกลกลาง ดานใกลลน และดาน ใกลรมฝปาก โดยการทาประวตตองครอบคลมลกษณะตางๆดงน

. จานวนฟน ตองบนทกตาแหนงทมการสญเสยฟน หรอมฟนเกน เชน Anodontia, Hypodontia, Supernumerary tooth, Mesiodens, Paramolar, Distomolar

. การบรณะฟนและฟนปลอมตดแนน ควรระบชนดของวสดทใชบรณะฟน ตาแหนง และดานทถกบรณะใหละเอยด สวนฟนปลอมตดแนนใหระบตาแหนงทเปนฟนหลกดวย

. ตาแหนงของฟนทผและดานทผ . ฟนทอยผดตาแหนงและฟนทหมนผดปกต (Malposition and Malrotation)

ฟนทขนผดตาแหนง มกเปนฟนทขนในชองปากทซอนเก (Crowding) มชองวางในขากรรไกร (spacing) การทฟนขนสลบตาแหนงกน (Transposition) และฟนทหมนจนดานของฟนสลบตาแหนงกนเชนดานใกลแกมไปอยในตาแหนงของดานใกลลน ซงลกษณะดงกลาวจะทาใหเกดเอกลกษณของบคคลนน

. รปรางทมลกษณะพเศษของฟน ซงลกษณะพเศษดงกลาวอาจเกดจากพนธกรรมหรออาจเกดขนภายหลง เชนฟนหนาขางทมขนาดเลกเหมอนหมด (Peg-shaped lateral

incisor) ฟนทมขนาดเลกกวาปรกต (Microdontia) ฟนทมขนาดใหญกวาปกต (Macrodontia) ฟน

21 เชอมกน (Fusion, Synodontia, Germination) ฟนทมสวนบมเขาไปในตวฟน (Dens invaginatus)

ฟนทมปมฟนยนออกมา (Dens Evaginatus) ฟนทมยอดฟนเพมเตม เชน Mesiolingual cusp of

Carabelli ทพบทฟนกรามแทบนซท , Tuberculum intermedium ทพบทฟนกรามแทลางซท และฟนทมสวนยนออกมาของเคลอบฟน (Enamel pearl)

. การรกษาคลอบรากฟน

. ลกษณะของกระดก เชน ปมกระดก Torus palatinus, Torus mandibularis

และ Exostosis เปนตน

. ฟนปลอมแบบถอดได ฟนปลอมทงปาก เครองมอจดฟนแบบถอดได ควรจดบนทกรายละเอยดของการออกแบบฟนปลอมหรอเครองมอทตรวจพบ รวมทงวสดทใชทาดวย

. การสบฟน (Occlusion) วามการสบฟนเปนแบบใด Angle’s classification I,

II หรอ III . พยาธสภาพในชองปาก เชน ลกษณะของลนทมลกษณะคลายแผนท

(Geographic tongue) การเกดรทะลระหวางชองปากและชองจมก (Oro-antral communication)

. การสกของฟนอนเนองมาจากอาชพและพฤตกรรมบางอยาง อาชพและนสยบางอยางกอใหเกดการสกของฟน เชน ชางทาผม ชางตดเสอ นกดนตรประเภทเครองเปา รวมทงคนทสบไปปจนตดเปนนสย

. ภาพถายรงสภายในและภายนอกชองปาก . แบบจาลองฟน (รชน คนธพนต : 30-35)

ในกรณทไมมประวตทางทนตกรรมทเปนรปแบบทเปนทางการพอเพยง มแหลงของขอมลดานทนตกรรมทสามารถเพมเตมหรอใชทดแทนได เชน ภาพถายทางรงสในประวตทาง

ทนตกรรม ภาพถายฟน เปนตน (ไพศาล กงวานกจ : 5-8)

. ภาพถายรงสในงานทนตกรรม

การใชภาพถายรงสทางการแพทยในกระบวนการพสจนบคคลไดถกเสนอขนโดย Beclere ในป ค.ศ. และ ไดรบการสนบสนนโดย Schullerในป ค.ศ. โดยเขากลาววาในสวนโครงสรางของกะโหลกศรษะมสวนของโพรงอากาศทสามารถเหนไดจากภาพถายรงสซงอาจใชในกระบวนการพสจนบคคลได โดยใชวธการเปรยบเทยบโครงสรางของกะโหลกศรษะทมองเหนไดในภาพถายรงสกอนเสยชวตไปเปรยบเทยบกบภาพถายรงสภายหลงเสยชวต ในป ค.ศ.

ซงตอมากมรายงานทางวชาการมากมายทสนบสนนการใชภาพรงสทางการแพทยมาใชพสจน

22 บคคล โดยมกใชลกษณะทางกายวภาค รอยแตกหกของกระดก การมพยาธสภาพ มาเปนตวเปรยบเทยบ (McKenna 1999 : 47-53)

ภาพถายรงสทางทนตกรรมถกนามาใชในการพสจนบคคลโดยกระบวนการทาง

ทนตนตเวชเปนครงแรกเมอป ค.ศ. 1932 โดยการนาภาพถายรงสในรปแบบของภาพถายรงสภายในชองปาก ภาพถายรงสภายนอกชองปากและภาพถายรงสรอบศรษะ (Panoramic Radiograph) ทใชเปนเครองมอในกระบวนการตรวจและวนจฉยโรคและเปนหลกฐานทถาวรในการรกษาและเมอขอมลทางทนตกรรมกอนเสยชวตมภาพถายรงสฟนประกอบเปนสวนหนงของขอมลดวย ภาพรงสดงกลาวจะเปนเครองมอในการพสจนบคคลทมคณคาอยางมาก เพราะมนจะเปนภาพทสามารถบนทกรายละเอยดเกยวกบวสดอดฟนดวย

เทคโนโลย Direct digital X-ray เพอใชในการถายภาพรงสทางทนตกรรมของผถกฆาตกรรมแลวนาไปเปรยบเทยบกบภาพถายรงสทางทนตกรรมของผสญหายกอนเสยชวต ซงวธดงกลาวเปนวธทงาย รวดเรวและมประสทธภาพเมอนาขอมลดงกลาวซงเปนขอมลดจทอล เขาไปเปรยบเทยบกบขอมลของศนยพสจนคนหาย กสามารถใชพสจนบคคลโดยวธการตรวจฟนได

(Hanaoka et al. 2001 : 22-25) S.L.fischman,1985 ไดกลาวไววา การถายรงสในชองปากภายในและภายนอกปากมความจาเปนในการรกษาทางทนตกรรมขอมลทางทนตกรรมของผปวยจะถกบนทกไวทงรปรางและลกษณะเฉพาะของแตละบคคลในการรกษาทางทนตกรรมสามารถนามาเปรยบเทยบไดอยางแมนยาเมอนาตวอยางภาพถายทางรงสกอนเสยชวตและหลงการเสยชวตมาเปรยบเทยบกนซงลกษณะทโดดเดนและเปนเอกลกษณของฟนเชน การรกษารากฟน,การบรณะฟน, การใสรากฟนเทยม, การถอนฟนซงเปนขอมลในการระบตวบคคลไดเปนอยางดเมอนาขอมลทางทนตกรรมและภาพถายทางรงสมาประกอบกน โดยทวไป ฟน กระดกขากรรไกรและกระดกใบหนาประกอบกนอยางสลบซบซอน เมอเกดรอยโรคหรอความผดปรกตในอวยวะสวนน นอกจากการตรวจทางคลนกแลว การตรวจทางภาพถายรงสเปนวธทสะดวกและชวยในการวนจฉย ประกอบการรกษาและประเมนผลการรกษา ดงนนทนตแพทยจงใชภาพรงสควบคในการทางานดวยเสมอและ เปนขอมลประกอบในงาน

ทนตนตเวชเพอการระบตวบคคลไดเปนอยางด

สทศน รกประสทธกลและคณะ ( : 207) ไดแบงชนดของภาพรงสทจาเปนสาหรบงานทนตกรรมไวมดงน

1. ภาพรงสฟน (Dental radiograph)

1.1 ภาพรงสปลายราก (Periapical radiograph)

23 1.2 ภาพรงสกดยดฟลม (Bite-wing radiograph)

1.3 ภาพรงสสบฟน (Occlusal radiograph)

1.3.1 ภาพรงสบรเวณกวาง (Topographic radiograph)

1.3.2 ภาพรงสตดขวาง (Cross-section radiograph)

2. ภาพรงสแมกซลโลเฟเชยล (Maxillofacial radiograph)

2.1 ภาพรงสทแยงขางของขากรรไกรลาง (Lateral Oblique projection)

2.2 ภาพรงสกะโหลกศรษะดานขาง (Lateral skull radiograph)

2.3 ภาพรงสกะโหลกศรษะแนวหลง-หนา (Posterior-anterior skull radiograph)

2.4 ภาพรงสขากรรไกรลางแนวหลง-หนา (Posterior-anterior mandible

radiograph)

2.5 ภาพรงสวอเตอร (Water’s projection)

. ภาพรงสทาวน (Towne’s projection)

. ภาพรงสกะโหลกศรษะแนวใตคาง-ยอดกะโหลก (Submento-vertex

radiograph)

. ภาพรงสขอตอกระดกขากรรไกร (Temporomandibular joint radiograph)

. ภาพรงสแนวเสนสมผสขากรรไกร (Tangential projection of jaw)

. ภาพรงสรอบศรษะ (Panoramic radiograph)

. ภาพรงสตอมและทอนาลาย (Sialograph) ภาพรงสทนยมใชในการตรวจทางทนตกรรมโดยทวไป คอ ภาพรงสปลายรากฟน (Periapical radiograph) เปนภาพรงสทใชกนมากทสดในทางทนตกรรม แสดงใหเหนตวฟน รากฟน โพรงเนอเยอในฟนและอวยวะทรองรบรากฟน ไดแกกระดกเบาฟน ผวกระดกเบาฟน และชองเอนยดปรทนต ภาพทไดมความชดเจนและเหนรายละเอยดของสวนตางๆไดดโดยเฉพาะลกษณะลายของเสยนใยกระดก (Trabeculating pattern) ถามการเปลยนแปลงเกดขนจะเหนไดชดเจนกวาภาพรงสชนดนอกปาก แตขนาดของฟลมเลก ไมสามารถครอบคลมรอยโรคขนาดใหญได

ภาพรงสกดยดฟลม (Bite-wing radiograph) เปนภาพรงสทเหนเฉพาะสวนตวฟน มประโยชนในการตรวจดความผดปกตหรอพยาธสภาพทตวฟน เชนรอยผดานประชดของฟน โดยเฉพาะกรณทเรมผทยงไมเหนทางคลนก นอกจากนยงแสดงใหเหนถงระดบของยอดกระดกเบาฟน (Alveolar crest) ดวย ซงมประโยชนกบผปวยโรคปรทนต

ภาพรงสรอบศรษะ (Panoramic radiograph) ในปจจบนภาพรงสชนดนจดไดวาเปนภาพรงสทเขามามบทบาทในทางวงการทนตแพทยเปนอยางมาก เพราะวธการถายภาพรงสงาย

24 สะดวก ไมตองใสฟลมเขาไปในปากผปวยและใชเวลานอย โดยลกษณะของภาพรงสเปนภาพรงสทแสดงขากรรไกรบนและลางตอเนองกนโดยตลอดบนแผนฟลมเดยวกน ทาใหเหนฟนทงหมด เหนความผดปกตในขากรรไกรไดอยางตอเนองกน นอกจากนยงสามารถเหนอวยวะขางเคยงของขากรรไกรในภาพรงสชนดน เชน โพรงอากาศ แมกซลลา (Maxillary sinus) ขอตอกระดกขากรรไกร เพดานออน (Soft palate) เปนตน เหมาะสาหรบการสารวจดรอยโรค หรอคนหาความผดปกตทสงสยวาจะมทใดทหนงในกระดกขากรรไกร(สทศน รกประสทธกล และคณะ : 207)

การตรวจหารอยผโดยทวไป อาศยการตรวจทางคลนกดวยตาและใช Explorer เขย ซงมกไมมปญหาถารอยผนนขนาดใหญ หรออยทางดานสบฟน แตจดประสงคของการใชภาพรงสกเพอวนจฉยรอยผในระยะแรก หรอรอยผทซอนใตวสดอด ใตเหงอก หรอดานประชดของฟน กรณเหลาน ภาพรงสจะมบทบาทในการชวยวนจฉยไดดกวาการตรวจในทางคลนกแตเพยงอยางเดยว Fixott เคยรายงานวา ภาพรงสจะชวยตรวจหารอยผไดมากกวาตรวจดวยสายตาและ Explorer ถง

% (ใจนช จงรกษ : 33)

นอกจากโรคฟนผแลว โรคปรทนตยงเปนโรคทพบบอยในทางทนตกรรม โดยภาพรงสทใชควรเปนภาพ Periapical อยางนอยประมาณ ภาพและมภาพรงสกดยดฟลม (Bite-

wing radiograph) ของฟนหลงรวมดวย ในปจจบนอาจมการใชภาพ Panoramic เขามาชวยในการตรวจอยางคราวๆ ในการดลกษณะการทาลายกระดกทวๆไป แตไมสามารถแสดงรายละเอยดตางๆเชน เสยนใยกระดก สนกระดกเบาฟน และอนๆไดชดเจนเทาภาพPeriapical (ใจนช จงรกษ : 156)

นอกจากภาพถายรงสภายในและภายนอกชองปากจะมความสาคญในการวนจฉยโรคในชองปากแลว ยงมความสาคญในการบนทกเปนประวตทนตกรรมเพอพสจนบคคลดวย

วธการถายภาพรงสทใชกนมานานเปนภาพถายรงสทใชฉากรบรงสเปนแผนฟลมเอกซเรย และเมอไมนานมานมการนา Direct Digital Radiography (DDR) มาใชในทางทนตกรรมซงวธนจะใชตวรบภาพ (Image receptor) ซงอาจจะเปน Charge-Coupled Device (CCD) หรอ Storage Phosphor Plate (SPP) sensor ซงประโยชนของ DDR เมอเทยบกบภาพรงสในชองปากกคอภาพทไดจะใชปรมาณรงสนอยลงเปนอยางมาก นนคอผปวยจะไดรบปรมาณรงสนอยลงนนเอง

ขอดของการถายภาพรงสวธนคอ

.ไมตองใชฟลมเอกซเรย เนองจากใชฉากรบรงส (Sensor) แทนการใชฟลม ทาใหประหยดคาใชจายคาฟลมเอกซเรยลงไดเปนจานวนมาก . สามารถทาไดอยางรวดเรว โดยใชระยะเวลาถายภาพนอยลง ทาใหลดปรมาณรงสเอกซทผมารบบรการไดรบ

25 . สามารถเหนผลการถายภาพรงสทางหนาจอคอมพวเตอรทนทหลงจากถายภาพ ไมตองมกระบวนการลางฟลม โดยใชซอรฟแวรทมฟงกชนใชงานทสามารถบนทกภาพถายรงส เกบขอมลตรวจดภาพทสามารถขยายไดเฉพาะตาแหนงทสนใจโดยมลกษณะคลายแวนขยายนอกจากนยงสามารถเพมความแตกตางระหวางสดาและขาวทาใหสามารถวนจฉยโรคไดงายขน ดงนนจงไมตองเสยเวลาในการวนจฉยและไมมสารเคมในกระบวนการลางฟลมตกคางซงเปนภาระในการกาจด . เนองจากสามารถภาพรงสเปนขอมลแบบดจตอลจงสามารถเกบประวตเปนแฟมขอมลไดทาใหไมเปลองเนอทการจดเกบขอมลประวตของผปวยและสามารถจดระเบยบแฟมขอมลไดงาย

ไดมการนาภาพรงสดจตอลไปประยกตใชใหเกดประโยชนทางคลนกและทาง

ทนตนตเวช โดยมการเกบและเรยกภาพรงสทางทนตกรรมจาก Laser optical disc และสงผานขอมลทางสายโทรศพทททาจากเสนใยแกวนาแสง และผานกระบวนการเปรยบเทยบภาพถายรงสกอนเสยชวตและภาพรงสภายหลงเสยชวตวาขอมลดงกลาวตรงกนหรอไม ซงการนาภาพรงสดจตอลไปใชงานดงกลาว จะสามารถนาไปใชทดแทนฟลมเอกซเรยระบบอนาลอกไดเปนอยางด เพราะขอมลในรปดจตอลสามารถถกสงผานและแพรกระจายไดอยางรวดเรว และมความสามารถในการเปลยนแปลงรปแบบและขนาดได (ใจนช จงรกษ : 56)

ภาพถายรงสดานขาง (lateral view of skull) เปนภาพถายรงสนอกชองปากทไมนยมกน เนองจากอวยวะของกระดกขากรรไกรทงสองขางจะบงทบกน แตอาจมประโยชนในการหาตาแหนงฟนทย งอยในกระดกขากรรไกรดานหนา หรอภาพรงสดานขางทเ รยกวา leteral

cephalograph จะมประโยชนในการวนจฉยความผดปกตของกระดกขากรรไกรและใบหนาซงจะชวยในการวางแผนการรกษาผปวยในรายทตองจดฟน เพราะจะบอกไดวาความผดปกตนนอยทฟนหรอของกระดกขากรรไกรรวมดวย หากมความผดปกตของกระดกขากรรไกรดวย กอาจจาเปนตองผาตดรวมดวยเปนตน สาหรบภาพถายรงสอกภาพหนงทมสวนสาคญในงานทนตกรรมจดฟนคอ ภาพถาย panoramic เปนภาพถายรงสนอกปากทนยมใชกนมาก ภาพรงสชนดนสามารถแสดงความสมพนธของกระดกขากรรไกรบนและลางไดทงหมด รวมทงขอตอขากรรไกร จงมประโยชนทงในแงของการวนจฉยโรคและการตดตามผลเชน พยาธสภาพทมขนาดใหญหรอการหกของกระดกขากรรไกรโดยเฉพาะอยางยงการหกหลายตาแหนงจะสามารถพบไดในภาพถายรงสชนดเดยว นอกจากนภาพถายรงสชนดน ยงมขอดคอสามารถลดปรมาณรงสทผปวยจะไดรบ (เชอโชต หงสสต 2536 : 50-53)

26

ภาพท 1 ภาพถายทางรงสภายนอกปาก

ทมา : Dentdefine, ขนตอนการจดฟน [ออนไลน], เขาถงเมอ 14 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http://dentdefine.com/index.php?lay=show&ac=article&ID=539066248ntype=777

ภาพท 2 ภาพถายทางรงสกะโหลกดานขาง

ทมา : สมาคมทนตกรรมจดฟนและการวจยแหงประเทศไทย, ความรเบองตนเกยวกบการจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http://orthothailand.org/knowledgebase/

story1.htm

27

. กายวภาคและสรระวทยาของฟน

การระบตวบคคลทางทนตนตเวชเปนพนฐานในการใชเปนหลกฐานสนบสนนทางนตเวชซงเปนขอมลหลกฐานแวดลอมทใชไดทนทและเปนขอมลทสมบรณและเชอถอได ลกษณะทางกายวภาคของฟนเปนททราบกนดในกลมทนตแพทยแตในบคคลทวไปรวมถงตารวจและนกกฎหมายอาจไมทราบถงลกษณะพเศษของฟนเชนตวฟน, รากฟนและฟนในตาแหนงของขากรรไกรซงจะมความแตกตางกนและมความสมพนธกนในแตละชน,โพรงกระดกของขากรรไกรลางรวมถงชองไซนสของขากรรไกรบนและโพรงจมกซงถานามาศกษาประกอบดวยจะชวยใหเขาใจกายวภาคของฟนมากขน (Simson 1966 : 192)

ฟน (Teeth)

ฟน เปนอวยวะทอยภายในชองปากของคนและสตว มสวนรากตดอยกบขากรรไกรและมตวฟนโผลพนเหงอกออกมา ฟนเปนอวยวะทเจรญมาจากเนอเยอชนนอก (Ectoderm)

เชนเดยวกบผวหนงหรอเกลดปลา ฟนเปนอวยวะสวนหนงในระบบยอยอาหาร หนาทหลกของฟนคอ ฉก บด อาหารใหคลกเคลากบนาลายและ นอกจากนยงมสวนสาคญในการพดออกเสยงดวย

ฟนจดเปนเนอเยอแขงประเภทกระดก ชนดเดยวของรางกายทโผลพนจากเนอเยอออนในสภาพปกตและมหนาททแนนอนสาคญ ฟนแตละซไมวาจะเปนฟนนานมหรอฟนแทกตาม จะมโครงสรางชดเจน อนประกอบไปดวย เคลอบฟนซงอยภายนอกสด มลกษณะแขงมาก ยงกวาความแขงของกระดกใดๆในรางกาย มความหนาไมมากนกประมาณ 1-2 ม.ม. ถดเขามาคอ เนอฟน ทมโครงสรางเปนทอของเหลวสามารถรบสงความรสกได และไมแขงเทาเคลอบฟน สวนในสดของโครงสรางฟนคอ โพรงประสาทและเสนเลอด ทเตมไปดวยเซลแบบตางๆ เสนประสาท เสนเลอด โพรงประสาทน เปนสวนทสะทอนความมชวตของฟนซนนๆ หลอเลยงใหฟนซนนมความรสกรอนเยน รบสมผสการกระแทกกระทนตางๆไดด

ในชวงชวตของมนษย มฟน 2 ชนด ชนดแรก จะเกดและใชงานในชวงทมนษยมอาย 6

เดอนถง 12 ป เรยกไดหลายแบบ แตทนยมเรยกกนคอฟนนานม มจานวน 20 ซ ชนดทสอง จะเกดและใชงาน ตงแตอายได 6 ป กระทงวาระสดทายของฟนซนนๆหรอมนษยคนนน จากนเราจะเหนไดวา มชวงหนงของอายมนษยทจะมฟนนานมและฟนแทปะปนกนอยในปาก คอชวงอาย 6-12 ป เรยกวาระยะฟนผสม

ฟน (teeth) เปนอวยวะทใชในการบดเคยว (mastication) ฟนมสองชด ฟนนานม (decidous, primary หรอ milk teeth จานวน ซ และฟนแท (permanent teeth) จานวน ซฟนนานม จานวน ซ มดงน

28 Molar Cuspid Incisor Incisor Cuspid Molar

ฟนบน 2 1 2 2 1 2

ขวา ซาย

ฟนลาง 2 1 2 2 1 2

สญลกษณของฟนนานม ฟนนานมเขยนสญลกษณแทนดงน บน 55, 54, 53, 52, 51 , , , , 5 6

ขวา ซาย

8 7

85, 84, 83, 82, 81 71, 72, 73, 74, 75

ลาง

ฟนแท จานวน 32 ซมดงน

Molar Premolar Cuspid Incisor Incisor Cuspid Premolar Molar

ฟนบน 3 2 1 2 2 1 2 3

ฟนลาง 3 2 1 2 2 1 2 3

29 สญลกษณของฟนแท ฟนแทเขยนสญลกษณแทนดงน

บน , , , , , , , , , , , , 26, 27, 28

ขวา ซาย

48, 47, 46, 45, 44, 43, 42, 41 , 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38

ลาง

การขนของฟน (Teeth eruption)

1.ฟนนานม (Deciduous teeth) ฟนนานมเรมขนเมอเดกอาย เดอนโดย central incisor

ของฟนลางจะขนกอน และจะขนครบ ซเมอเดกอายราว เดอนหรอ ป การขนของฟนนานมมระยะเวลาดงน

ตารางท 2 แสดงระยะเวลาการขนของฟนนานม ตาแหนง ฟนลาง

(Mandibular teeth)

ฟนบน

(Maxillary teeth)

Central incisor 6 เดอน / เดอน

Lateral incisor 7 เดอน 9 เดอน Cuspid 16 เดอน 18 เดอน First molar 12 เดอน 14 เดอน Second molar 20 เดอน 24 เดอน

2. ฟนแท (Permanent teeth) ฟนแทเรมขนในชองปากเมอเดกอาย - ป โดยมากซ

, (ฟนกรามลางซท )ขนกอน ตอไปเปนซ , (Central incisor ของฟนลาง) และซ , (lateral incisor ของฟนลาง)ฟนแททขนหลงสดคอ ซ , , , (third molar) ซงจะขนเมออาย

- ป

30 รปรางของฟนแท

ฟนแทมรปรางและหนาทตางกนคอ . Incisor เปนฟนตดหรอฉก ตวฟน (crown) เปนรปลมและมรากฟน (root) อนเดยวทมรปรางเหมอนกรวย

. Canine (cuspid) เปนฟนเขยวมขนาดใหญกวา incisor ตวฟนมรปรางคลายกรวยและม cusp อนเดยว รากฟนยาว canine มขนาดยาววาและแขงแรงกวา incisor

3. Premolar (bicuspid) เปนฟนกรามนอย ตวฟนม cusps 2 อน รากฟนมอนเดยวแตปลายรากแยกเปนสองแฉก

. Molar เปนฟนกราม ตวฟนม cusps จานวน - อน รากฟนมมากกวาหนงรากฟนกรามบนม รากสวนฟนกรามลางม ราก

ภาพท 3 ฟนแท

ทมา : Healt,Development of permanent Teeth Image[ออนไลน], เขาถงเมอ14 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http://healthuide.howstuffworks.com/development-of-permanent-teeth-picture.htm

31

ภาพท 4 กายวภาคของฟน

ทมา : ไทยกดวว,ฟนหนาร[ออนไลน], เขาถงเมอ 4 เมษายน 2553. เขาถงไดจากhttp://thaigoodview.com/node/40068

ลกษณะโครงสรางของฟนแท

.ลกษณะภายนอก ฟนแทแบงเปน สวน คอ

. Root รากฟนเปนสวนของฟนทฝงอยใน alveolar socket ของกระดกขากรรไกรบน (maxilla) และกระดกขากรรไกรลาง (mandible)

1.2 Crown ตวฟนเปนสวนของฟนทโผลพนขนมาเหนอเหงอก

(gum, gingival)

1.3 Neck เปนสวนคอของฟนซงอยระหวางตวฟนกบรากฟนลอมรอบดวยเหงอก

. ลกษณะภายใน ฟนแทประกอบดวย สวน คอ

. Crown ตวฟนประกอบดวย

. . Enamel เปนโครงสรางชนนอกของฟน มสขาวและแขงทสดในรางกาย Enamel ประกอบดวย enamel rods และเซลลทสรางenamel ซงเปนเซลลเยอบผวเรยกวา ameloblasts

2.1.2 Dentin เปนสวนของฟนทมสเหลองอยโดยรอบโพรงภายในฟน (dental pulp) Dentin ประกอบดวย dental canaliculi เซลลทสราง dentin เปนเซลลเนอเยอประสาน เรยกวา odontoblasts

32 2.2 Root รากฟนมทง dentin และ cementum เปนสวนแขงหมอยรอบคอของฟน รากของฟนยดตดกบ periosteum ของ alveolar socket โดย periodontal membrane เซลลทสรางcementum เปนเซลลเนอเยอประสานเรยกวา cementoblasts

ประเภทและหนาทของฟน

เราอาจจดแบงฟนแทของมนษย ตามลกษณะรปรางและการใชงานของฟนออกเปน 1.

ฟนหนา 6 ซ 2. ฟนหลงขางละ 4-5 ซ โดยมฟนเขยวแตละขาง เปนจดแบง รวมเปนฟนลาง 14-16

ซ เทากบฟนบน 14-16 ซ รวมเปน 28-32 ซ

ฟนหนายงแบงออกไดเปน 3 แบบคอ ฟนตดใหญ ทอยกงกลางคกน 2 ซ ฟนตดเลกซายและขวา ขางละ 1 ซ และฟนเขยวซายขวา ขางละ 1 ซ รวมเปน 6 ซ

ฟนหลง แตละขาง แบงได 4-5 ซ คอ ฟนกรามเลก 2 ซ ฟนกรามใหญอก 2-3 ซ (เพราะบางคนไมมฟนกรามใหญซทสามแลว คอหายไปตงแตเกดเลย)

ฟนตดหนา มหนาทกดตดตามชอ ฟนเขยวมหนาทหนกไปทางฉกดง สวนฟนกรามใหญหรอเลกมหนาทบดเคยวใหละเอยด เราจะเหนไดวา การบดเคยวใหละเอยดเปนกระบวนการกอนการกลน คอเตรยมอาหารใหละเอยดเหมาะสมสาหรบการยอยในกระเพาะอาหาร ดงนนฟนหนาจงไมไดใชสาหรบการบดเคยวใหละเอยด ไดแตกกดตดหรอฉกดง เพอใหฟนหลงไดทาการบดเคยวใหละเอยดตอไป เมอมนษยสญเสยฟนหลงไป หลายคนจงจาเปนตองใชฟนหนาในการทาหนาทบดเคยวแทน ทาใหฟนหนาสกกรอนเรวและสญเสยสภาพกอนเวลาอนควร การทาฟนปลอมเพอทาหนาทบดเคยวจงจาเปนสาหรบมนษย

โพรงภายในฟนเปนทอยของหลอดเลอด,เสนประสาทและหลอดนาเหลองทมาเลยงฟนเรยกวา Dental Pulp ชองแคบภายในบรเวณของรากฟน เรยกวา Root Canal ตรงปลายของ root

canal มรเปดเรยกวา Apical Foramen

หลอดเลอดทมาเลยงฟน

1. ฟนบน

1.1 หลอดเลอดแดง posterior superior alveolar (จาก maxillary)

1.2 หลอดเลอดแดง middle superior alveolar (จาก infraorbital)

1.3 หลอดเลอดแดง anterior superior alveolar (จาก infraorbital)

2. ฟนลาง เลยงโดยแขนงจากหลอดเลอดแดง inferior alveolar (จาก maxillary)

33 เสนประสาททมาเลยงฟน

1. ฟนบน เลยงโดยแขนงของสนประสาท maxillary

1.1 เสนประสาท posterior superior alveolar 1.2 เสนประสาท middle superior alveolar

1.3 เสนประสาท anterior superior alveolar 2. ฟนลาง เลยงโดยแขนงเสนประสาท inferior alveolar

ระบบนาเหลองของฟน

นาเหลองจากฟนเทเขาสตอมนาเหลอง submandibular เปนสวนใหญความสาคญทางคลนก

1. ความผดปกตของฟน 1.1 Impaction เปนการทฟนฝงลกอยในกระดกขากรรไกรบนหรอกระดก

ขากรรไกรลางไมโพลพนเหงอกออกมา โดยมากมกเปนฟนกรามเรยกวา Wisdom tooth

2. โรคของฟน 2.1 Dental Caries โรคฟนผเรมท enamel ของฟนกอนแลวกระจายไปส dentin

จากนนจะผานเขาส dental pulp ทาใหมอาการปวดฟน โรคฟนผแบงไดเปน ระยะคอ

2.1.1 Enamel Erosion มการสกกรอนของ enamel ระยะนมกไมทาใหเกดอาการอะไร

2.1.2 Dentin Dissolution มการสกของ dentin ทาใหเรมมอาการเสยวและปวดฟน

2.1.3 Crown Collapse มรโหวในฟน ทาใหปวดฟนมาก

2.1.4 Acute Pulpitis มการอกเสบใน dental pulp

2.2 Alvelar Abscess การอกเสบลกลามจาก dental pulp ไปยง alveolar socket ทาใหเกด alveolar abscess, osteomyelitis และ maxillary sinusitis ได

2.3 Root Abscess เปนการอกเสบของรากฟน บางทอาจแพรกระจายไปยง masticator space กได

2.4 Alveolar Cyst เปนถงนาอยทบรเวณ socket ของฟนเกดจากการอกเสบเรอรงของ enamel organ ของฟน

2.5 Odontoma เปนเนองอกของฟนอาจเกดมาจาก enamel, dental หรอ cementum กได (มชย ศรใสและคณะ : 210-214)

34 การพสจนเอกลกษณบคคลทางทนตกรรมจาเปนตองใชผเชยวชาญเฉพาะสาขา

ทนตกรรมเพอทาใหขอมลเกดความหนาเชอถอ กายวภาคและสรระภาพของฟนจงเปนสงสาคญในการศกษาขอมลทางทนตกรรมเพอนามาเปนขอมลพนฐานสาหรบนกนตวทยาศาสตรเพอนาไปใชเปนขอมลพนฐานประกอบในงานพสจนเอกลกษณบคคลได

. แนวคดและความรเกยวกบทนตกรรมจดฟน

การจดฟนเปนกระบวนการแกไขความไมสมดลทเกดขนจากการเรยงตวของฟน และการสบฟน ทผดปกตใหกลบไปสสภาพทปกต ซงโครงสรางทถกปรบเปลยนรวมทงฟนทถกเลอนไปจะเกดจากการใชแรงทละเอยดออนทงจากเครองมอภายนอกและภายในชองปากเปนตวกระตนใหเกดการปรบแตงใหม กระดกทลอมรากฟนจะเกดการละลายและเสรมสรางใหมของกระดกแบบคอยเปนคอยไปและเกดการเคลอนตวของฟนในอตราเฉลย 1 มลลเมตร ตอ 1 เดอน

Dr Eward Angle ถอไดวาเปนผรเรมและเปนบดาทางดานทนตกรรมจดฟน โดยไดมการศกษาเรองการจดแนวโคงของฟนใหเปนระเบยบโดยใชเครองมอชวยในการจดฟนตามลกษณะของรปใบหนาของแตละบคคลมายาวนานตงแตป 1907 เปนตนมา (Parkhouse 2003 : 3)

ในป 1907 Angle’s classification ไดเรมมการศกษาเกยวกบทนตกรรมจดฟนในงานนตทนตวทยาในยคนนไววาเวลาทเหมาะสมในการแกไขสวนโคงของฟนจะอยในชวงอายกอนวยเรยนและระหวางเรยนบางคนกอาจมแผนการรกษากอนหรอหลงอาย ปขอบงชในการใสเครองมอในการจดรปฟนในชองปากคอ

1. อาย

2. ลกษณะเฉพาะของแตละบคคล:โดยเฉพาะอยางยงในรายทมความผดปกตของของฟน ชองของฟนทหางซงทาใหการสบฟนผดปกต

3. พนฐานของกลมคนทจะทาการจดฟน : ในรายทมฐานนะปานกลางถงดมากอาจจะทาไดเนองจากเครองมอจดฟนทมราคาแพงอาจมขอจากดทาได

4. ทนตแพทยจดฟนโดยทวไปจะใชลกษณะเครองมอในการจดฟนตามความชอบของแตละบคคลซงเมอเสยชวตกจะสามารถคนหาไดวาใครเปนเจาเครองมอจดฟนนนๆ (Furuhata

and Yamoto1967 : 170)

การจดฟนเปนกระบวนการแกไขความไมสมดลทเกดขนจากการเรยงตวของฟน และการสบฟน ทผดปกตใหกลบไปสสภาพทปกต ซงโครงสรางทถกปรบเปลยนรวมทงฟนทถกเลอนไปจะเกดจากการใชแรงทละเอยดออนทงจากเครองมอภายนอกและภายในชองปากเปนตวกระตนใหเกดการปรบแตงใหม กระดกทลอมรากฟนจะเกดการละลายและเสรมสรางใหมของกระดกแบบ

35 ค อย เ ปนค อ ย ไปและ เ ก ดก าร เค ล อนตวของ ฟนในอต ร า เฉ ล ย 1ม ล ล เ มตร ตอ1เ ด อน

การจดฟนเปนสาขาหนงทางทนตกรรม ทวเคราะห วนจฉย วางแผนปองกน และรกษาความผดปกตของการเรยงฟนและการสบฟน รวมทงปญหาทเกยวของกบตาแหนงและขนาดของขากรรไกร ตลอดจนความสมพนธของขากรรไกร ตลอดจนความสมพนธของขากรรไกรกบใบหนา การจดฟนเปนการรกษาเพอใหมการสบฟนทดขนเพอการบดเคยวอาหารทมประสทธภาพรวมทงอาจลดปจจยเสยงในการเกดฟนผหรอโรคเหงอกอนเนองมาจากความลาบากในการทาความสะอาดฟนและเหงอกในบรเวณทฟนเรยงตวผดปกต หลกเลยงการเกดรอยสกของฟนจากการเรยงฟนหรอสบฟนไมเหมาะสมและยงอาจชวยเสรมบคลกภาพจากการทมฟนเรยงกนสวยงาม

(สมาคมทนตแพทยจดฟนฯ 2549 : 8-9)

แผนการรกษาทางทนตกรรมจดฟนแบงไดเปน 2 ประเภทใหญๆคอ การจดฟนแบบไมถอนฟน และ การจดฟนแบบมการถอนฟนรวมดวย การจดฟนแบบไมถอนฟนมกทาในผปวยทขาดเนอทในการจดเรยงฟนเพยงเลกนอย การหาเนอทสามารถทาไดโดยการขยายขากรรไกรหรอ การถอนฟนกรามไปทางดานหลง แตในกรณทขาดเนอทปรมาณมาก หรอ ตองการเคลอนฟนหนายนอยมากเขามาทางดานในการรกษาทางทนตกรรมจดฟนแบบมการถอนฟนรวมดวยจะเปนแผนการรกษาทเหมาะสมกวา (Proffit 2000 : 94-112)

สาหรบฟนทควรถอนออกนนไดแก ฟนทมการตดเชอออกไปสปลายรากแลวไมไดรกษาคลองรากฟนเพอจะเกบฟนซนนไว ฟนทมโรคของปรทนตทรกษาไมไดและฟนนานมทไมหลดออกไปตามกาหนดทควรฟนปกตทควรถอนออกเพอไดการสบฟนทเหมาะสมกวาเพอความสวยงามหรอเหตผลทางดานใสฟนปลอม ฟนทไมสามารถบรณะไดแลว ฟนคดหรอฟนเกน ฟนทผมากๆ ทกรามซท หรอ เพอกนการเกดฟนชนหรอฟนคดของฟนกรามซท ตามมา ฟนทอยในบรเวณกระดกทหก ฟนทอยในบรเวณทตองรกษาโดยรงสบาบด ตลอดจนฟนทเปนตนเหตของการแพรการตดเชอ ฟนทมฟนผอยางมากๆ และมผลขางเคยงเกดขนควรถอนออกทงสน (เชอโชต หงสสต : 125)

การถอนฟนเพอการแกไขการสบฟนผดปกต(Extraction of healthy teeth to correct

malocclusion) ฟนกรามนอยซแรกทง ซจะถกถอนออกบอยทสดเพอเปดชองวางใหกบการจดฟนทนตแพทยจดฟนบางคนมความเหนวาการทฟนกรามซสดทายขนจะมผลทาใหฟนทอยขางหนาเรยงไมไดเปนระเบยบ จงแนะนาวาควรจะถอนฟนเหลานออกเสยกอนหรอหลงการจดฟนใหกบผปวยบางคราวฟน central incisor ลางหรอฟนกรามบนซสดทายทไมขนมาในชองปาก ควรเอาออกเนองจากจะมผลในการจดฟน แต Brodic ( ) แนะนาวาการถอนฟนเพอผลในการจดฟนนนจะไมเกดผลหรอเปนปญหาเสมอไปตอการดาเนนการของการจดฟน (เชอโชต หงสสต : 126)

36

ในกรณทฟนซอนเกมากหรอฟนยนมาก การถอนฟนจะทาใหมชองวางเพอทจะเรยงฟนทซอนเกหรอดงฟนเขาเพอลดความยนโดยชองทเกดจากการถอนฟน เมอจดฟนเสรจควรจะถกใชหมดโดยไมเหลอชองหางฟนทมกถกถอนเพอประโยชนในการจดฟนมกเปนฟนกรามนอยทอยหลงฟนเขยวอยางไรกตาม ในบางกรณลกษณะการสบฟนบงชใหถอนฟนตาแหนงหนงแตตองมการปรบเปลยนซทจะถอนตามแผนการรกษาเปนการถอนฟนซอนทมปญหาแทน เชน ฟนทผมากฟนทมวสดอดใหญหรอฟนทมรปรางผดปกต เพอเกบฟนทดทสดไว แตทงนการรกษาอาจจะยงยากซบซอน ใชเวลายาวนานมากขนกวาปกต หรออาจจะตองใชเครองมอพเศษเพมในการรกษาหรอในทางตรงกนขาม ทนตแพทยจดฟนอาจจาเปนตองถอนฟนปกต โดยเกบฟนทมวสดอดไวแทนขนกบความเหมาะสม โดยทนตแพทยจดฟนจะอธบายแผนการรกษาเปนรายๆไป

(สมาคมทนตแพทยจดฟนฯ 2549 : 36)

การถอนฟนเพอแกไขความผดปกตทางทนตกรรมจดฟน ฟนกรามนอยซท1 มกเปนฟนทถกเลอกถอนเปนอนดบแรก เพอชวยลดการซอนเกของฟน เนองจากเปนฟนทอยระหวางชดฟนหนาและชดฟนหลง ทาใหอยไมไกลจากตาแหนงทมการซอนเกทงทางดานหนาและทางดานหลงชองวางทเกดจากการถอนฟนสามารถปดไดรวดเรวจากการเคลอนฟนเคยวมาชดกบฟนกรามนอยซท 2 แทน อกทงการบดเคยวหลงการจดฟนจะมประสทธภาพคงเดม เพราะสามารถใชฟนกรามนอยซท 2 แทนฟนกรามนอยซท 1 ได เนองจากมรปรางคลายกน และไมพบปญหาบรเวณดานประชดฟนระหวางฟนเขยวกบฟนกรามนอยซท 2 (วรช พฒนาภรณ )

จากการศกษาพบวา การรกษาทางทนตกรรมจดฟนแบบถอนฟนกรามนอยซทหนง สามารถทาใหเกดการเปลยนแปลงตาแหนงของขากรรไกรลางได (Yamaguchi and Nanda 1991 :

453-452)

เนองจากลกษณะความสมพนธของขากรรไกรบนและลางอยในรปแบบทขากรรไกรบนตอเชอมเปนสวนหนงของกะโหลกศรษะ ในขณะทขากรรไกรลางแยกชนสวนออกมาในลกษณะหอยแขน โดยมสวนยดตดกบฐานกะโหลกศรษะดวยกลามเนอและเอนทบรเวณขอตอขากรรไกรซายและขวานน ขากรรไกรลางจงอาจเกดการเปลยนแปลงตาแหนงได ทงในแนวหนาหลงและแนวดง เมอมการถอนฟนเพอทาใหเกดชองวางสาหรบการจดเรยงฟนทเหลอใหเขาสตาแหนงใหม การเคลอนทของฟนเพอทาใหเกดผลกบฟนขางเคยงและฟนคสบ รวมทงตาแหนงขากรรไกรลางไดทงในแนวหนาหลงและแนวดง เชน กรณทมการเคลอนของฟนหลงบนมาทางดานหนา ฟนหลงลางจงเคลอนตามมาดานหนาดวย (Luecke and Johnston) เพอใหเกดการสบฟนสงสด (maximum intercuspation) ซงอาจเกดจากการใชแรงทางทนตกรรมจดฟนหรอจากการปรบตวของผปวยเอง สงผลใหตาแหนงของขากรรไกรลางเคลอนมาทางดานหนามากขน และอาจ

37 ทาใหขากรรไกรลางเปลยนตาแหนงในแนวดงดวย โดยเกดการหมนปดขน (bite closing effect)

เปนผลใหกลามเนอบดเคยวมความยาวลดลง ทางานไดอยางไมมประสทธภาพ และเกดการกดของหวขอตอขากรรไกรขนทแผนรองขอตอ เกดความลาและเจบปวดขอตอขากรรไกร และกลามเนอบดเคยวขน (Staggers 1994 : 19-24)

ฟนคด (impacted tooth) หมายถงฟนทไมสามารถขนมาในชองปากไดตามปกต เนองจากกระดกหรอเหงอกทปกคลมหนามากหรอถกขดขวางจากฟนขางเคยง ฟนคดทพบบอยๆไดแกฟนกรามซท จากการศกษาของ Tetsch และ Wagner ในผปวยทมฟนคดจานวน 1,000 คน พบวาเกดขนกบฟนตามลาดบดงน ฟนกรามซท รอยละ . 0 ฟนเขยว รอยละ . 0 ฟนกรามนอย รอยละ . 0 ฟนเกน รอยละ . อนๆ รอยละ . 0

ขอบงชในการถอนฟนคดทเกยวกบการจดฟนหรอเพอปองกนฟนซอนเกภายหลงการจดฟน (Prevention of orthodontic Relapse and to Faciliate orthodontic Treatment) ฟนคดทเอยงในลกษณะ mesioangular และ horizontal จะมแรงดนไปในแนวขางหนาทาใหมผลโดยตรงตอฟนกรามซท และแรงจะถายทอดตอๆไปยงฟนซอนๆอาจจะเปนสาเหตใหฟนหนาซอนเกได การถอนฟนกรามซท ออกจะชวยใหสามารถเคลอนฟนกรามซท และ ไปขางหลงไดมากขนและสามารถชวยใหการจดฟนไดดขน (เชอโชต หงสสต : 162-164)

ในรายทจดฟนในชวงอาย - ปไมจาเปนตองผาเอาฟนคดออก หากไมตองการเคลอนฟนกรามไปดานหลงตรงทมฟนคด และฟนคดนนยงอยในกระดกทงซ แขงแรง และไมเบยดเบยนใคร สวนในรายทอายมากกวา ป ทตองการจดฟนละตรวจพบวามฟนคดอาจตองกาจดออก แตกตองพจารณาเปนรายๆไปซงควรสอบถามจากทนตแพทยจดฟนททาการรกษาให สวนในรายทจดฟนเสรจสนตงแตเดก ควรไดรบการตรวจฟนคดอกครงในชวงอาย - ป เนองจากในชวงเวลาดงกลาวหากจาเปนตองกาจดออกจะทางายอาการบวมซาจะนอย (สมาคมทนตแพทย จดฟนฯ 2549 : 42)

อายทควรเรมจดฟน

การจดฟนนนสามารถทาไดทงในเดก และผใหญ ผปวยควรไดรบการตรวจการสบฟนจากทนตแพทยทวไป หรอทนตแพทยประจาและไดรบการสงตอมายงทนตแพทยผใหการรกษาทางดานทนตกรรมจดฟนทนททสงเกตพบปญหาการสบฟน การจดฟนสวนใหญมกเรมทาในเดกมฟนแทขนเกอบครบ คออายประมาณ 11-13 ป

38 อยางไรกตามการแกไขปญหาการสบฟนบางอยางสามารถทาในชวงฟนผสม เพอลดความรนแรงของปญหาหรอเพอปองกนการไมใหเกดการพฒนาไปเปนความผดปกตทมความรนแรงขน เชนการจดฟนหนาบางสวนเพอปองกนไมใหเกดอบตเหตกระทบกระแทกตอฟนในกรณทฟนหนาบนยนมาก ๆ การจดฟนในชดฟนผสมมกเปนการรกษาระยะสน และเปนการจดฟนบางสวนเทานน เมอผปวยเขาสระยะฟนแท สวนใหญจะจาเปนตองไดรบการจดฟนทงปากตอไป

การจดฟนเปนการรกษาหรอแกไขความผดปกตของฟนดงนนผปวยทมความประสงคจะรบการรกษาทางทนตกรรมจดฟนมกจะมเหตผลใหญๆ 2 ประการ

1. การรบการรกษาทางทนกรรมจดฟนเพอความสวยงาม เชน ฟนยน หรอฟนซอนเก เปนตน

2. การรบการรกษาทางทนกรรมจดฟนเพอแกไขความผดปกตของอวยวะรอบ

ชองปาก ขอตอขากรรไกร และการบดเคยวของฟน

รปหนากบการจดฟน

การเปลยนแปลงรปหนาหลงการจดฟน เกดขนไดจากสาเหตตอไปนประการใดสาเหตหนงหรอรวมกน

การเจรญเตบโตของใบหนาและขากรรไกร ซงเตบโตมากในชวงวยรน และโตเตมทเมออายประมาณ 14-16 ปในผหญง และ ประมาณ 18 ปในผชาย ขนาดของขากรรไกรถกกาหนดโดยพนธกรรมเปนสวนใหญ การจดฟนดวยเครองมอมผลตอการเจรญเตบโตของขากรรไกรในชวงทยงโตไมเตมท จะสามารถยบยงหรอกระตนการเจรญของขากรรไกรบนไดเลกนอย หลงจากชวงวยรนไปแลว ใบหนาและขากรรไกรไมมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว แตบรเวณจมกและคางจะยงยนขนไดเลกนอยเมออายมากขน การเคลอนฟน เนองจากฟนหนาเปนสวนพยงรมฝปากไว ดงนน การเคลอนฟนหนาไปดานหนาหลงจะมผลตอรปปากได เชน การถอนฟนและดงฟนหนาไปขางหลงจะมผลทาใหรมฝปากยบลง การผาตดขากรรไกร สามารถเปลยนแปลงขนาดและรปรางของขากรรไกรไดอยางเดนชด

ระยะเวลาและคาใชจายในการจดฟน

โดยทวไปการรกษาดวยเครองมอตดแนนใชเวลาประมาณ 2 ป ขนกบความรนแรงของปญหา, การเจรญเตบโตของขากรรไกรของผปวย รวมถงความรวมมอของผปวย เพราะการจดฟนนนตองอาศยความรวมมอของผปวยเปนหลกในการรกษาความสะอาดฟน ดแลเครองมอทใช และการใสหนงยางดงฟนตามททนตแพทยแนะนา เปนตน

39

คาใชจายในการรกษาขนกบความรนแรงของการสบฟนทผดปกต, เครองมอทใช, ระยะเวลาในการรกษา และสถานพยาบาลทไปรบการรกษา เชนโรงพยาบาลของรฐ จะมคารกษานอยกวาคลนกเอกชน หากมการผาตดขากรรไกร คารกษากจะสงขนจากคาใชจายในการผาตดและคารกษาตวในโรงพยาบาล คารกษาสามารถชาระเปนสวนๆได ตามแตนโยบายของแตละสถานพยาบาล ผปวยสามารถสอบถามไดกอนเขารบการปรกษาคาใชจายในการจดฟนนนไมครอบคลมถงคาอดฟน ขดหนปน กอนและระหวางจดฟน และคาใชจายในการถอนฟนหากจาเปนตองถอนในแผนการรกษา

การรบการรกษาทางทนตกรรมจดฟนควรมขอพจารณาดงน

1. การพจารณาหรอการตดสนใจวาทานสมควรจดฟนหรอไมโดยพจารณาจากความผดปกตของฟนและอวยวะรอบชองปาก คาใชจายในการจดฟน ตลอดจนผลขางเคยงหรอผลการรกษาทางการจดฟน

2. สถานทและเวลาทาการของทนตแพทยทใหการรกษาทางทนตกรรมจดฟน สถานททจะรบการรกษาควรเดนทางสะดวกเพราะ ผปวยจะตองมการรกษาเปนประจา ในสวนของ

ทนตแพทยผรกษาควรเปนทนตแพทยทผานการศกษาอบรมทางทนตกรรมจดฟน และ ผลงานในการรกษาทางการจดฟนโดยผปวยควรขอดผลการรกษาจากทนตแพทยหรอขอขอมลของผปวยทานอนๆททนตแพทยใหบรการทางการจดฟนเสรจแลว ซงผปวยสามารถตดตอขอทราบขอมลจากผปวยทานอนๆทรบการรกษาทางการจดฟนเสรจเรยบรอยแลว

การสบทผดปกตเปนสาเหตหนงของขอพจารณาในการจดฟนเพอการสบฟนทดขนและการบดเคยวอยางมประสทธภาพลกษณะการสบฟนมดงน

การสบฟนแบบปกต (Normal occlusion)

Beyron (1969 : 537-554)ไดเสนอความคดเกยวกบการสบฟนแบบดทสด (optimal

occlusion) วาทาใหเกดการสมดลกบการทางานของระบบการบดเคยว โดยไมมการเกรงของกลามเนอหรอทาใหเกดอนตรายตอเนอเยออนๆ โดยลกษณะการสบฟนดงน

1. ในขณะทมการสบฟน ฟนตองสบกนพอดทงดานซายและขวา ตาแหนงของการสบฟนหลงสด (Retruded contact position) ควรอยในแนว Sagittal line

2. ในตาแหนงของการสบฟนหลงสดททาใหเกดความสมดล ฟนหลงควรเอยงพอดเพอเหมาะกบการสบฟนในตาแหนงน

. ในขณะทมการบดเคยวทางดานทางาน (working side) ควรสบกนแบบเปนกลม

40 (group function)

ฟนทสบปกตจะมการเรยงตวของฟนเปนระเบยบในแตละขากรรไกร และเมอสบฟน ฟนบนจะครอมฟนลางโดยรอบ และฟนหนาบนจะหางจากฟนหนาลางประมาณ มลลเมตร และสบครอบฟนหนาลางลกประมาณ - มลลเมตร

การสบฟนผดปกต (Malocclusion)

Salvo (1968 : 291-301) สรปวาการสบฟนเปนผลลพธของระบบ 3 ระบบรวมกนคอ

1. ระบบของฟน ประกอบดวย ฟน กระดกรองรบฟนและเนอเยอทเกยวของ

2. ระบบโครงสรางของรางกายประกอบดวย กระดกขากรรไกรบน กระดกขากรรไกรลางรวมทงกะโหลกศรษะ

3. ระบบประสาทและกลามเนอ ประกอบดวย กลามเนอ เสนประสาทและระบบประสาทสวนลางกลางทมาเลยงกลามเนอนนๆ

เขาเชอวาการสบฟนทผดปกตเกดจากมความผดปกตของระบบดงกลาวขางตน ซงอาจเกดกอนหรอหลงการพฒนาของการสบฟน ความผดปกตของการสบฟน สรปไดดงน

1. ความผดปกตของตาแหนงฟน อาจเกดขนหนงซหรอหลายซกไดเชน ฟนหมน หรอฟนลม เปนตน

2. ความผดปกตของลกษณะรปรางแนวโคงของขากรรไกรหรอตาแหนงแนวโคงขากรรไกร เชนรปรางแนวโคงขากรรไกรแคบหรอกวางกวาปกต หรอตาแหนงแนวโคงขากรรไกรอยทางดานหนาหรอดานหลงมากกวาปกต

3. ความผดปกตระหวางแนวโคงขากรรไกรบนและลางทาใหการสบฟนครอมกนอยางผดปกต

สาเหตของการสบฟนผดปกต Graber (1972 : 255-396) แบงสาเหตการสบฟนผดปกตเปน 2 สาเหตใหญๆ คอ

1. สาเหตโดยทวไป

2. สาเหตเฉพาะตาแหนง

1. สาเหตโดยทวไป

1.1 พนธกรรม (Heredity) มอทธพลตอการเจรญเตบโตของลกษณะฟนและใบหนาตาแหนงและโครงสรางของกลามเนอรอบๆปาก ลกษณะและรปรางของลน เนอเยอออน ขนาดและตาแหนงของเนอเยอ (frenum)

41

1.2 ความผดปกตมาแตกาเนด (Congenital defects) เปนความผดปกตทเกดขนจากการเปลยนเนอเยอของตวออน ซงปรากฏตอนคลอดเชน ปากแหวง เพดานโหว ฟนหายไปบางซหรอหายไปทกซ (Anodontia)

1.3 สงแวดลอมการเจรญเตบโตจะถกเรงใหเรวขนหรอชาลงโดยอทธพลจากสงแวดลอม เชน อาหาร ยา ทแมรบประทานขณะตงครรภจะมผลตอเดกในทองหรอการทเดกไดรบความกระทบกระเทอนเมอแรกเกด

1.4 โรคททาใหมไข เชนหด อสกอใส จะรบกวนการขนของฟน อาจละลายรากฟนหรอฟนหายได

1.5 การขาดอาหารทาใหเนอเยอและการเจรญเตบโตผดปกต และทาใหสญเสยฟนไปกอนกาหนด

1.6 นสยทผดปกต จะขดขวางการเจรญเตบโตของใบหนา กระดก ตาแหนงของฟนรบกวนการหายใจและทาใหเสยความสมดลของกลามเนอใบหนา เชน การดดนวมอ การกลนทผดปกต การดดหรอการกดรมฝปาก

1.7 การเกรงของกลามเนอมากเกนไป การเคยวฟนขณะนอนหลบ ทาใหฟนสกหรอแตกหกได

1.8 อบตเหตบรเวณใบหนาและฟน ทาใหมการละลายของรากฟน

2. สาเหตเฉพาะตาแหนง

2.1 ความผดปกตเกยวกบจานวนฟน เชน ฟนเกน ฟนหายไปบางซ ซงอาจเกยวของทางพนธกรรม

2.2 ความผดปกตทเกยวกบขนาดของฟน ไดแก ขนาดฟนใหญกวาปกต ฟนทรวมกนความผดปกตนอาจเปนซเดยวหรอหลายซกได

2.3 ความผดปกตของรปรางของฟนทพบบอยคอ ฟนหนาดานบนซทสอง (Peglateral) จะมรปรางทเลกเรยวกวาปกต

2.4 ความผดปกตของเนอยดรมฝปาก (labial frenum) ทแทรกอยระหวางฟนหนาบนซแรกทาใหเกดชองวางระหวางฟนได

. การสญเสยฟนกอนกาหนด

. การคงอยของฟนนานมนานกวาปกต

. การทฟนแทขนชากวาปกต อาจมสาเหตจากความผดปกตของตอมไรทอ การทมเนอเยอหรอกระดกทหนาแนนกวาปกตขดขวางการขนของฟน มฟนเกนหรอมรากของนานมคางอย

42

. การขนของฟนในทศทางทผดปกต ทาใหตาแหนงของฟนผดปกตไป

. การยดตดแนนของรากฟนนานมกบกระดกรอบๆรากฟน ทาใหขดขวางตอการขนของฟนแทได

. ฟนผเปนสาเหตของการสบฟนทผดปกตไดมากทสด

. การอดฟนทไมถกตอง เชน อดเกนกวาปกต มผลใหเกดการสบฟนทมจดสงกวาปกต เกดการสบไขว (crossbite) หรอมการละลายของกระดก

43

1.ฟนยน (protrude)

2.ฟนซอนเก (crowding)

3.ฟนกดคลอม (crossbite)

4.ฟนกดเบยว(midline shift)

5.ฟนหาง (spacing)

6.ฟนสบลก

7.ฟนสบเปด (openbite)

ภาพท 5 ลกษณะการสบฟนทผดปกต

ทมา : ศนยกลางของคนจดฟน,ลกษณะของฟนทตองจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 4 เมษายน 2553.

เขาถงไดจาก http://judfans.com/classifier.php

44 ขนตอนของการรกษาทางทนตกรรมจดฟน

1.การตรวจสอบประวต ซงประกอบดวย

1.1 การตรวจความผดปกตของฟนและอวยวะรอบชองปาก

1.2 การพมพฟนเพอทาแบบจาลองการสบฟน

1.3 การถายภาพฟนและอวยวะรอบชองปาก

1.4 การถายภาพ เอกซเรยของกะโหลกศรษะ

การตรวจสอบประวตตางๆขางตนทนตแพทยทใหการรกษาทางการจดฟนควรจะปฏบตในผปวยทกทานทประสงคจะรบการรกษาทางการจดฟนเพราะขอมลตางๆจาเปนตอการวางแผนการรกษาทางการจดฟน

2. การเสนอและอธบายรายละเอยดแผนการรกษาทางการจดฟนใหผปวยขนตอนนทนตแพทยจะอธบายแผนการรกษาทางการจดฟนโดยอาศยขอมลตางๆจากการวเคราะหคามมหรอตวเลขตางๆทไดจากการวดบนภาพเอกซเรย และแบบจาลองฟน ผปวยสามารถสอบถามและทาความเขาใจในแผนการรกษาตางๆเชน ระยะเวลาในการรกษาโดยประมาณชนดของเครองมอทใชในการรกษาและในขนตอนนผปวยมสทธของผปวยโดยขอมลตางๆเหลานผปวยสามารถขอหลกฐานขอมลการวเคราะหนไปขอความคดเหนตอแผนการรกษาทางการจดฟนจากทนตแพทยทานอนในกรณทผปวยมขอสงสยในแผนการรกษาทางการจดฟน

3. ระยะเวลาทใชในการจดฟนตลอดจนระยะเวลาทใชในการใสเครองมอคงสภาพฟน

4. คาใชจายทงหมดในการรกษาจนเสรจควรเปนคาใชจายรวมทงหมด และรายละเอยดวธชาระคารกษาเพราะทนตแพทยทใหการรกษาจะมวธชาระคารกษาตางกน

5. ผลขางเคยงจากการจดฟน โดยเครองมอทใชจะกอใหเกดผลขางเคยงตอฟนและอวยวะในชองปากไดเชนรมฝปากและฟนและในกรณทมปญหาของเครองมอในการจดฟนและทนตแพทยจดฟนไมอยจะมทนตแพทยทานอนแกไขปญหาเฉพาะหนาหรอไม

6. การใสเครองมอคงสภาพฟนหลงจากถอดเครองมอจดฟนแลวการจดฟนโดยทวไปจะมเครองมอ 2 ชด ชดแรกจะเปนเครองมอทใชในการเคลอนฟนโดยจะตดแนนบนตวฟนอาจจะเปนดานนอกของฟนหรอตดดานในของฟนภายหลงจากการจดฟนแลวทนตแพทยจะถอดเครองมอชนดแรกออกและจะใสเครองมอชนดท 2 เรยกวาเครองมอคงสภาพฟนสวนใหญจะเปนเครองมอชนดถอดไดและมหลายชนด ผปวยควรจะขอดตวอยางของเครองมอคงสภาพฟน และระยะเวลาในการใสเครองมอคงสภาพฟน

45

1. เอกซเรยฟน 2. พมพแบบจาลองฟน

3. ขดหนปน 4. ถอนฟนทจาเปนตองถอน

5. ใสยางแยกฟน 6. ตดเครองมอจดฟน

7. ใชยางดงฟน 8. ปรบเครองมอทกๆ เดอน

9. ขดหนปนทกๆ 6 เดอน

10. เอาเครองมอจดฟนออก

11. ขดหนปน ขดฟน เอกซเรยฟนซา

12. ทารเทนเนอร

ภาพท 6 ขนตอนการจดฟน

ทมา : ศนยกลางของคนจดฟน,ขนตอนการจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http://judfans.com/step.php

46

ภาพท 7 แผนการรกษาทางการจดฟน

ทมา : สมาคมทนตกรรมจดฟนและการวจยแหงประเทศไทย,ความรเบองตนเกยวกบการจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553.เขาถงไดจาก http://orthothailand.org/knowledgebase

/story1.htm

เครองมอจดฟนม ชนด

. เครองมอในการจดฟนแบบถอดได ทามาจากพลาสตก มลวดเพอยดกบฟนหรอใชเคลอนฟน ม ชนด ชนดแรกใชเพอเคลอนฟนเลกนอยบางซ หรอชวยสงเสรมการเจรญเตบโตของขากรรไกรตามทศทางทตองการ สวนอกชนดเรยกวารเทนเนอร ใชคงตาแหนงของฟนภายหลงจดฟนจนกวาเหงอกและฟนจะปรบตวเขากบตาแหนงใหม เครองมอในการจดฟนแบบถอดไดม ชนด

.1 เครองมอจดฟนแบบถอดไดทใชเคลอนฟน แบงไดเปน แบบ แบบแรกจะใชลวดสปรงเปนตวสงแรงเคลอนฟน สวนแบบทสองใชตวพลาสตกเปนตวดนฟน ซงตวพลาสตกทามาจากการอดพลาสตกใส ทาหนาทดนฟนไปตามตาแหนงทกาหนด

1.2 เครองมอจดฟนแบบถอดไดทไมไดเคลอนฟนโดยตรงแตเอออานวยใหมการเคลอนฟนหรอปรบเปลยนการเจรญเตบโตของขากรรไกร

47 1. เครองมอจดฟนแบบถอดไดใชสาหรบคงสภาพฟนหรอ รเทนเนอร คอเครองมอคงสภาพฟนหลงถอดเครองมอจดฟนแบบตดแนน ปองกนไมใหฟนเลอนกลบคนตาแหนงเดม เพราะวาสภาพกระดกและเหงอกหมฟนตองใชเวลาในการปรบสภาพเขากบตาแหนงใหมดงนนหลงถอดเครองมอจดฟนใหมๆควรใสรเทนเนอรตลอดเวลายกเวนเวลารบประทานอาหารหรอแปรงฟนหรอ ตามททนตแพทยแนะนาซงระยะเวลาทใสจะแตกตางกนไป และ

ทนตแพทยจะแนะนาวธคอยๆลดเวลาใสรเทนเนอร หามลดเวลาใสเองโดยเดดขาด

ขอควรระวง การใสรเทนเนอรไมสมาเสมอจะทาใหฟนเลอนกลบและรเทนเนอรแนนขนกวาเดม หากฟนเลอนไปมากจะใสรเทนเนอรไมลงตองทารเทนเนอรใหมหรอจดฟนใหม

2. เครองมอจดฟนแบบตดแนน ประกอบดวยตวยดลวดจดฟนหรอเรยกวาแบรกเกต (bracket) สาหรบตดฟนหนาและมลกษณะเปนทอ (tube) ตดบนผวฟนกราม หรออาจใชแหวนโลหะทเรยกวาแบนด (band) โดยมทอบดกรสวมอยเพอปองกนไมใหทอหลดออกจากผวฟนไดงายซงฟนทอยชดกนจะตองใชยางแยกฟนดนใหฟนหางกนเลกนอยกอนใสแบนด

ขอด คอ เคลอนฟนไดอยางมประสทธภาพ เนองจากตดอยบนตวฟนจงใหแรงตลอดเวลา และเคลอนฟนไดทกทศทาง

ขอเสย คอ ตองใชความพยายามทาความสะอาดใหทวถง ไมเชนนนโรคฟนผอาจถามหางายๆ และควรหลกเลยงอาหารแขง เหนยวกรอบ ททาใหเครองมอชารดได

หลกการทางานของเครองมอจดฟนแบบตดแนนคอแบรกเกตหรอแบนดทตดอยบนฟนแตละซจะทาหนาทเคลอนฟนโดยใชหลกการทางานคลายกบลอรถไฟ สวนลวดเปรยบเสมอนรางรถไฟดงนนถาฟนเกมาก จะเหนไดวาแบรกเกตทเพงตดขนๆลงๆเปนงเลอยโดยในตอนแรกจะใชลวดนมๆเสนเลกๆใสลงไปตามรองของแบรกเกตใหฟนเรยงกนกอน

หลกจากทฟนเรมเรยงตรงกนในแนวบน-ลาง จะเปลยนมาใชเสนลวดทมขนาดใหญและแขงขน และใชยางทมลกษณะคลายโซดงฟนโดยแบรกเกตจะคอยๆเลอนโบกรถไฟไปตามรางรถไฟ จะเลอนทละซหรอจะเลอนเฉพาะกลมกได แตสงสาคญทสดของการเคลอนฟนไปตามลวดกคอ มความฝดของลวดทเสยดสแบรกเกต ในบางครงจงใชลวดทดดขนพเศษเพอใชในการเคลอนฟนไปในทศทางทตองการ

ชนดทเปนโลหะ เครองมอทตดแนนบนตวฟนทาดวยโลหะ มองเหนไดชดเจน

48

ชนดทเปนเซรามค หรอ เรซน ซงสของเครองมอจะใกลเคยงกบสของฟน ใหความสวยงาม

ระบบ Damon ซงเปนระบบทมฝาเปด-ปดเพอใหลวดอยภายในชองของเครองมอ โดยทไมตองใชยางรดลวดเขากบเครองมอ (self-ligating) โดยหากเปน Damon-2 จะเปนโลหะลวน มกลไกการเปด-ปดฝาตางจาก Damon-3 ซงจะมครงลางเปนโลหะ และครงบนเปนเซรามก และ Damon MX จะเปนโลหะลวน แตใชกลไกการเปดปดฝาเหมอน Damon-3

ชนดตดแนน ดานใน ชวยในเรองของความสวยงาม เพราะไมเหนเครองมอเมอยม

ชนดใส เชน อนวซไลน ( Invisalign ®) หรอ เอสซก (Essix ®) เปนการจดฟนทไมตองตดเครองมอจดฟน เครองมอทใชจะเปนพลาสตกแขง ใส ใชสวมครอบทบบนฟนเอาไว ใหความ

49 สวยงามเหมอนธรรมชาตมาก และงายตอการดแลฟนธรรมชาตในชองปาก เพราะสามารถถอดเครองมอออกไดในเวลารบประทานอาหารและเมอทาความสะอาดฟน

ภาพท 8 ชนดตางๆของการจดฟน

ทมา : ศนยกลางของคนจดฟน,ชนดของเครองมอจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553.

เขาถงไดจาก http://judfans.com/type.php

ลวดจดฟนทนยมม ชนด

. ลวดสเตนเลส แขงแรง ไมบดงองายดดขนรปได และมความฝดตาในการเคลอนผานชองเครองมอ (แบรกเกต)

. ลวดโลหะผสมไทเทเนยม มความนม โคงงอไดและกลบคนรปไดเหมอนเดม จงนยมใชลวดชนดนในชวงแรกของการจดฟนทฟนยงเกอยมาก

หนงยางดงฟน

หนงยางดงฟนหรอ elastic จะชวยใหเลอนเขาทไดรวดเรวทนตแพทยจะแนะนาวธใสหนงยาง ทศทางและตาแหนงของหนงยางและระยะเวลาการใส วาใสตลอดเวลาหรอใสเฉพาะบางเวลา ทสาคญกคอ ควรเปลยนหนงยางทก - ชวโมง เพราะยางจะลา หมดแรงดกและควรใสหนงยางคนทนทหลงรบประทานอาหารและหลงทาความสะอาดฟนถาใสเปนเวลานานอาจจะรสกเจบหรอฟนโยกเลกนอยแตไมตองกงวลเพราะถอเปนอาการปกต การใสหนงยางไมสมาเสมอจะทาใหฟนเลอนไปแลวเลอนกลบและถาตะขอทเกยวหนงยางบดหรอหกตองตดตอทนตแพทยทนท

ยางแยกฟนหรอ separator ใชทาใหฟนหางจากกนเพอใสเครองมอจดฟนแบบตดแนน มกใชกบฟนกรามเพอใสวงแหวนจดฟนหรอแบนดทมความทนทานตอแรงบดเคยว โดยยางจะคอยๆดนฟนใหหางจากกนเลกนอยเพอเปนทอยของแหวนจดฟน

50 เฮดเกยร (headgear)

เฮดเกยร ( headgear ) คอ เครองมอพเศษทชวยดนฟนบนใหไปขางหลงหรอใชเสรมฟนหลก จงควรใสใหมากทสดเทาทจะทาได อยางนอยวนละ - ชวโมงรวมทงเวลานอน ยกเวนเวลาทวงหรอเลนกฬาเพราะอาจเกดอบตเหตได และควรระวงไมใหผอนดงเฮดเกยรขณะทใสอย สาหรบเฮดเกยรทดงดวยหนงยาง ใหเปลยนยางทกๆ - วน และควรสวมใสอยางระมดระวง เพราะอาจทาใหเครองมอจดฟนในปากหลดหลวม หรอตะขอของเฮดเกยรทมปากใบหนา หรอตา แตถาพบวาเครองมอทเฮดเกยรเกยวอยหลดหรอหลวม ใหหยดใชและตดตอทนตแพทยทนท ฟนทยดกบเฮดเกยรอาจมอาการเจบและโยกเลกนอย แสดงวาฟนเรมเคลอนทแลว ควรพยายามใสอยางสมาเสมอ

เครองมอคงสภาพฟนหรอ รเทนเนอร

เครองมอคงสภาพฟน(Retainer)ภายหลงจากการถอดเครองมอจดฟน ทนตแพทยจะใส

เครองมอคงสภาพฟน หรอ รเทนเนอร(Retainer)เพอใหกระดกและอวยวะรอบฟนมการปรบตวและการสรางเนอเยอรอบรากฟนเพอใหฟนคงสภาพในตาแหนงใหมจากการเคลอนฟนการใสรเทนเนอร เปนขนตอนหนงเพอคงสภาพฟน มความสาคญมากในการจดฟนโดยอาศยความรวมมอในการใสถอดและการดแลรกษาตลอดจนการทาความสะอาดเครองมอตามททนตแพทยแนะนา และพบทนตแพทยจดฟนอยางสมาเสมอตามการนดหมาย

ชนดของเครองมอคงสภาพฟนหรอรเทนเนอร

เครองมอคงสภาพฟนหรอรเทนเนอรอาจจะแบงโดยทวไปได 2 ชนด คอชนดถอดออกได และชนดตดแนนกบฟน

1. รเทนเนอรชนดถอดไดจะประกอบดวยโครงพลาสตก และมลวดวางบนตวฟนหรอบางชนดจะมแตแผนพลาสตกอยางเดยว

2. รเทนเนอรชนดตดแนนทถกยดตดกบฟนดานใน มกใชตดแนนบรเวณดานในของฟนหนาลางผปวยจะใชเครองมอคงสภาพฟนชนดไหนขนกบการวางแผนการรกษาและสาเหตของความผดปกตของฟนกอนการจดฟนเพอการคงสภาพฟนใหสวยงาม

51

ภาพท 9 แสดงเครองมอจดฟน

ทมา : ศนยกลางของคนจดฟน,เครองมอและอปกรณจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553.

เขาถงไดจากhttp://blogger.sanook.com/dental4u/

ระยะเวลาในการใสเครองมอคงสภาพฟน

ระยะเวลาในการใสเครองมอคงสภาพฟนจะไมเหมอนกนในผปวยแตละรายขนกบสภาพและความผดปกตกอนการจดฟน โดยสวยใหญแลว ในปแรกหลงจากถอดเครองมอจดฟน

ควรใสเครองมอคงสภาพฟนตลอดเวลา จะถอดออกเฉพาะเวลารบประทานอาหาร และแปรงฟนเทานนและภายหลงจากการตรวจเปนระยะทนตแพทยจะปรบเวลาการใสเครองมอคงสภาพฟนเชน

อาจจะใหใสเครองมอคงสภาพฟนเฉพาะเวลากลางคนหรออนๆ

การจดฟนดานในหรอลงกวออรโทดอนตกส (Lingual Orthodontics)

เครองมอจดฟนชนดตดแนนดานในของฟน (Lingual orthodontics) ลงกวลออรโทดอนตกสเปนทนตแพทยศาสตรสาขาหนง ทเกยวของกบการแกไขการเรยงตวของฟนทไมเปนระเบยบตลอดจนความสมพนธของขากรรไกรบนและลางทไมถกตองดวยเครองมอจดฟนชนดตดแนนดานในลงกวลออรโทดอนตกสกาเนดมาจากความตองการของผใหญวยทางานซงจาเปนตองจดฟนแตไมตองการใหบคคลทวไปสงเกตเหนอปกรณทใชในการเคลอนฟน ดงนน หลกการเบองตนของศาสตรนคอการนาอปกรณทใชในการเคลอนฟนเชนแบรกเกต และลวดไปตดดานในหรอดานใกลลนของตวฟน จงทาใหกรรมวธเคลอนฟนโดย ลงกวลออรโทดอนตกส หรอการจดฟนดานในแตกตางจากการจดฟนดานนอกทแพรหลายอยในปจจบน ดานผปวย อปกรณทตดดานในหรอดานใกลลนอาจทาใหระคายเคองตอลนและมผลตอการพด ผปวยจะตองมทศนคตทดตอการจดฟนดานในและพรองจะปรบตวเมอใสเครองมอในระยะแรก ดานทนตแพทย ตองเลอกใชอปกรณเคลอน

52 ฟนทออกแบบมาเพอการจดฟนดานในโดยทาใหเกดการระคายเคองตอลนนอยทสดและสามารถยดตดกบผวฟนดานในไดแนบสนททนทานตอการสบกระแทกของฟนตรงขาม ขณะเดยวกนอปกรณหลกตองมรปแบบทเรยบงายแตประสทธภาพสงสดในการเคลอนฟนตามทกาหนด โดยอาศยอปกรณเสรมนอกเหนอจากเสนลวดหลกทยดกบฟนทกซนอยทสด นอกจากนนทนตแพทยมกไมคนเคยกบการปฏบตดานในของตวฟน ทาใหการตดเครองมอมความคลาดเคลอนสง การใสและเปลยนเครองมอในแตละครงทผปวยมารบการรกษากระทาไดยาก และใชเวลานานกวาการจดฟนทางดานนอกเพอแกปญหาดงกลาวการปฏบตของทนตแพทยจงแบงเปนสองสวนคอการปฏบตงานในคลนกและในหองปฏบต ซงนบเปนสวนทมความสาคญตอความสาเรจของการรกษาโดยเรมตงแตการกาหนดตาแหนงและการตดแบรกเกตบนแบบพมพฟน การเคลอนยายแบรกเกตทตดบนแบบพมพฟนมาสชองปากโดยปราศจากความคลาดเคลอนการจดเตรยมลวดซงเปนแหลงกาเนดของแรงเคลอนฟน โดยพจารณาเลอกใชลวดทสามารถใหแรงเคลอนฟนนอยแตสมาเสมอ รปรางลกษณะของลวดไมซบซอน เพอใหเกดความระคายเคองตอผปวยนอยทสด ปจจบนการจดฟนดานในยงแพรหลายอยในวงจากด เนองจากตองอาศยทกษะและประสบการณของทนตแพทย ความรวมมอของผปวย และคาใชจายคอนขางสงกวาการจดฟนดานนอกทงนเพราะการกาหนดคารกษาตองครอบคลมเวลา ททนตแพทยใชในคลนกและใหองคปฏบตการ อปกรณเคลอนฟนยงมราคาสงเนองจากมลกษณะเฉพาะ นอกจากนการจดฟนดานในยงตองคดเลอกผปวยทมลกษณะเหมาะสมเชนผปวยทมฟนซอนเกและแกไขโดยการขยายขากรรไกร ผปวยสบฟนลก

หลงการจดฟนมกจะทาใหรปหนาเปลยนไป โดยเฉพาะรอบรมฝปากอาจเกดขนไดจากสาเหตหนงหรอหลายสาเหตรวมกน

. การจดฟนดวยเครองมอปรบเปลยนการเจรญเตบโตของขากรรไกรเชน headgear หรอ facemask สามารถยบยงหรอกระตนการเจรญเตบโตของขากรรไกรบนได สวนการเจรญเตบโตของขากรรไกรลางอาจกระตนไดบาง แตยบยงไมคอยได เพยงทศทางการเจรญเตบโตของขากรรไกรอาจเปลยนแปลงได หลงจากชวงวยรนแลว ใบหนาและขากรรไกรจะชะลอการเจรญเตบโต แตบรเวณจมกและคางจะยงเปลยนแปลงไดเลกนอยเมออายมากขน ทาใหรปใบหนาของทกคนมการเปลยนแปลงตอเนองไปตลอดชวตตามธรรมชาต

. เนองจากฟนหนาจะพยงรมฝปากไว ดงนนการเคลอนฟนหนาไปในแนวหนาหรอหลงจะมผลตอรปปากเชนการถอนฟนและดงฟนหนาไปขางหลง จะมผลทาใหรมฝปากยบลง

. การผาตดขากรรไกรสามารถเปลยนแปลงขนาดและรปรางของขากรรไกร ทาใหรปใบหนาเปลยนแปลงไดอยาชดเจน (สมาคมทนตแพทยจดฟนฯ 2549)

53 รปหนากบการจดฟน

1. การเจรญเตบโตของใบหนาและขากรรไกร ซงเตบโตมากในชวงวยรน และโตเตมทเมออายประมาณ 14-16 ป ในผหญง และประมาณ 18 ปในผชาย ขนาดของขากรรไกรถกกาหนดโดยพนธกรรมเปนสวนใหญ การรกษาการจดฟนดวยเครองมอมผลตอการเจรญเตบโตของขากรรไกรในชวงทยงโตไมเตมทจะสามารถยบยงหรอ กระตนการเจรญของขากรรไกรบนไดเลกนอยหลงจากชวงวยรนไปแลวใบหนา และขากรรไกรไมมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวแตบรเวณจมกและคางจะยงยนขนไดเลกนอยเมออายมากขน

2. การเคลอนฟน เนองจากฟนหนาเปนสวนพยงรมฝปากไว ดงนน การเคลอนฟนหนาไปดานหนาหลงจะมผลตอรปปากไดเชนการถอนฟนและดงฟนหนาไปขางหลงจะมผลทาใหรมฝปากลดลง

3.. การผาตดขากรรไกร สามารถเปลยนแปลงขนาดและรปรางของขากรรไกรไดอยางเดนชด

ภาพท 10 คนททาการจดฟนพรอมการผาตดขากรรไกร

ทมา : ศนยกลางของคนจดฟน,รปหนากบการจดฟน[ออนไลน], เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http://judfans.com/face.php

นอกเหนอจากเอกลกษณเฉพาะของฟนในแตละบคคลกอนการรกษาทางทนตกรรมจดฟนแลว ในแผนการรกษาในการจดฟนยงมการถอนฟนรวมดวยและการแกไขปญหาตางๆทางทนตกรรมเชนฟนทซอนเก หางใหมการเรยงตวทเปนระเบยบมากขนซงเปนการทาลายเอกลกษณบคคลไปแตกลบเปนการสรางเอกลกษณเฉพาะในกลมคนททาการจดฟนจงถอไดวาเปนเอกลกษณเฉพาะอยางหนงของผททาการจดฟนในการประเมนทางทนตนตเวช

54 . งานวจยทเกยวของ

อญจดา ทองทอมพร (2546) ไดจดทาโปรแกรมคอมพวเตอรชวยในการเกบฐานขอมลผปวย สามารถทาการสบคนไดและมวตถประสงคหลกเพอชวยในการวเคราะหแบบจาลองฟนซงมวธวเคราะหทมความหลากหลายเชน การวเคราะหขนาดฟนดวยวธวเคราะหของบอลตน ซงเปนวธททนตแพทยจดฟนสวนใหญนยมใชและมประโยชนในการวางแผนการรกษา การทานายผลรวมของขนาดฟนเขยว ฟนกรามนอยซทหนงและฟนกรามนอยซทสองในฟนชดผสม การวเคราะหขนาดของแนวโคงฟนซงสามารถนามาเปรยบเทยบกบคามาตรฐานของคนไทยและคนผวขาวได รวมทงทาการวเคราะหเนอทสาหรบการเรยงตวของฟนดวย เพอผใชสามารถเลอกขอมลไดเหมาะกบผปวยแตละราย รวมทงแฟมรปภาพของผปวยทมการแบงแยกจดเกบตวอยางชดเจนครอบคลมทงใบหนาผปวย รปภาพในชองปากผปวยและรปภาพแบบจาลองฟน

พรอมกนนไดมระบบรกษาความปลอดภยของขอมล โดยมการจดแบงความสามารถในการเขาถงพรอมกนนไดมระบบรกษาความปลอดภยของขอมล โดยมการจดแบงความสามารถในการเขาถงขอมลของแตละกลมผใชงานซงถอวาเปนมาตรฐานทโปรแกรมจดการฐานขอมลควรมเพอเปนจดเรมตนในการเกบขอมลแบบจาลองฟนในคอมพวเตอรของภาควชาทนตกรรมจดฟนคณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยและในอนาคตอาจมการพฒนาใหมการจดเกบแบบจาลองฟนสามมตตอไป

ชวาศร พนวฒกลและคณะ (2546) ไดทาการศกษาวจยเรองการเปลยนแปลงตาแหนงของขากรรไกรลาง ฟนกรามแทซทหนง และฟนตดในผปวยทถอนฟนกรามนอยเพอการจดฟนนมวตถประสงคเพอดการเปลยนแปลงตาแหนงขากรรไกรลางในแนวหนาหลงและในแนวดง ในผทจดฟนแบบถอนฟน และหาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงตาแหนงขากรรไกรลาง และตาแหนงของฟนกรามแทซทหนง และฟนตด ทงในแนวหนาหลงและในแนวดง กลมตวอยางไดจากการคดเลอกผปวยแบบเฉพาะเจาะจงทมโครงสรางใบหนาคลาสวน (ANB = 3 +- 2 องศา) และมโครงสรางใบหนาในแนวดงปกต (SN-GoMe = 33 +- 5 องศา) เพศหญง มอายมากกวาหรอเทากบ 18 ป ไดรบการจดฟนแบบถอนฟนกรามนอย 4 ซ จานวน 32 คน โดยไดรบการบนทกภาพรงสกะโหลกศรษะดานขางจากเครองถายภาพรงสเดยวกนทงกอนและหลงการรกษา วดการเปลยนแปลงของขากรรไกรลางในแนวดงจากการเปลยนแปลงคามมระนาบขากรรไกรลาง (SN-

GoMe) และการเปลยนแปลงคามมวายแอกซส (NSGn) วดการเปลยนแปลงของขากรรไกรลางในแนวหนาหลงจากการเปลยนแปลงคามม SNPog วดการเปลยนแปลงตาแหนงจดปองสดดานใกลกลางของฟนกรามแทซทหนงบนและลาง และการเปลยนแปลงตาแหนงจดปลายฟนตดบนและลาง

55 ทงในแนวหนาหลงและในแนวดงเทยบกบระนาบสบฟนฟงคชนนลกอนการรกษา ผลการวจยพบวา ขากรรไกรลางเกดการเปลยนแปลงตาแหนงหลงการจดฟนแบบถอนฟน ทงในแนวหนาหลงและในแนวดงอยางมนยสาคญ (p<0.05) เมอหาสมประสทธสหสมพนธเชงสวน (coefficients of

partial correlation) พบวา มความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคามมระนาบขากรรไกรลาง และคามม SNPog กบการเปลยนแปลงของฟนตดบน โดยในแนวดงมคาเทากบ 0.5453 ทระดบนยสาคญ 0.01 และ -0.4214 ทระดบนยสาคญ 0.05 ตามลาดบ และในแนวหนาหลงมคาเทากบ -

0.4567 ทระดบนยสาคญ 0.05 และ 0.6116 ทระดบนยสาคญ 0.01 ตามลาดบ มความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคามมวายแอกซสกบการเปลยนแปลงของฟนตดบน ฟนกรามแทซทหนงบนในแนวหนาหลง และฟนกรามแทซทหนงลางในแนวดง มคาเทากบ 0.5681 ทระดบนยสาคญ 0.01 0.4503 และ 0.4168 ทระดบนยสาคญ 0.05 ตามลาดบ มความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคามมวายแอกซส และคามม SNPog กบการเปลยนแปลงในแนวหนาหลงของฟนตดลาง มคาเทากบ 0.4127 ทระดบนยสาคญ 0.05 และ 0.5222 ทระดบนยสาคญ 0.01 ตามลาดบ และมความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคามม SNPog กบการเปลยนแปลงในแนวดงของฟนตดลาง มคาเทากบ -0.5548 ทระดบนยสาคญ 0.01

สดาดวง เกรนพงษ (2549) ไดศกษาวจยเรอง “การประเมนความตองการจดฟนโดยวธทางทนตสงคม” ซงเปนการศกษา ความประเมนความตองการทางการจดฟนโดยนาดชนคณภาพชวตในมตสขภาพเขามาพจารณาดวย ในการศกษาวจยครงน เรมตนจากการทดลองประเมนความตองการในการจดฟนในเดกนกเรยนชน ป.6 กวา 1,000 คน ในเทศบาลเมอง จ.สพรรณบร พบวาจากการประเมนความตองการในการจดฟนโดยการวนจฉยของทนตแพทย จะมเดกนกเรยนถง 35% ทตองการจดฟน ในขณะเดยวกนเมอนาปจจยเรองคณภาพชวการประเมนความตองการทางการจดฟน โดยใชวธทางคลนกหรอทางวชาชพวาไมเหมาะสม เนองจากการจดฟนไมไดมเปาหมาย ในการปรบปรงดานกายภาพคอการเรยงตวของฟนเทานน หากแตมงประโยชนใน การสรางสขภาวะทางจตใจและทางสงคมใหแกผปวย นอกจากนนประสทธภาพ ของการรกษาเกยวกบการจดฟนไมไดขนอยกบทนตแพทยเพยงฝายเดยว แตขนอยกบพฤตกรรมทนตสขภาพของผปวยดวย งานวจยนจงไดพฒนาและ ทดสอบการประเมนความตองการจดฟนโดยวธทางทนตสงคม ซงเปนการนาเอาดชน ทางคลนกท ใชประเมนความตองการกนอยทวไป มาผนวกกบดชนคณภาพชวต ในมตสขภาพชองปาก รวมกบการประเมนพฤตกรรมทนตสขภาพทจะเกยวของกบ ประสทธภาพของการจดฟน ผลทไดรบคอคาความตองการจดฟนในประชากรเดก ไทยกลมหนงลดลง และสามารถแบงตามลาดบความจาเปนเรงดวนของการรกษา นอกจากนนยงไดแสดงถงการปรบแผนการรกษาให

56 เหมาะสมตามพฤตกรรมทนตสขภาพของผปวยดวยเขามาพจารณารวมดวยนน ความตองการในการจดฟนจะลดลงถง 1 ใน 3 เหลอเพยง 10.5%

จนทรจรา สนทนะโยธน (2552) ไดประยกตใชเทคโนโลยคอมพวเตอรเพองาน

ทนตกรรมจดฟนสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท ประเภทแรกเปนการประยกตใชความรในดานอนๆ มาประยกตใชงานทางทนตกรรมจดฟน อาทเชน ความรทางดานภาพ X-ray และ CT,

เทคโนโลยการประมวลผลภาพ, การพฒนาระบบเนตเวอรคและฐานขอมลสาหรบงานทนตกรรม เปนตน ประเภททสอง เปนการพฒนาโปรแกรม หรอ การประยกตใชงานทเกยวของกบงาน ทนตกรรมจดฟนและจาเปนตองใชความรทาง ทนตกรรมจดฟนเขามารวมดวยคอนขางมาก และเมอพฒนาแลวตองมการทดสอบในเชงคลนก อาทเชน เซฟฟาโลเมตรกซ การวางแผนการรกษา การวเคราะหโมเดลฟนใน 3 มต การจาลองการรกษา ตลอดจนการวางแผนการผาตดและการจาลองการรกษา จากผลงานทผานมา นกวจยไดดาเนนการพฒนาเทคโนโลยคอมพวเตอร เพองาน ทนตกรรมจดฟน แบบประเภทท 2 กลาวคอ จาเปนตองมการนาความรของทนตแพทยจดฟน และความรในเรองการพฒนาโปรแกรมของนกวจยมาผสมผสาน เพอพฒนาซอฟแวรทางทนตกรรมจดฟน อนไดแก CephSmile V.1.0-2.0 และ AlignBracket3D V.1.0 แตในงานวจยตางๆ ยงขาดแคลนซงเครองมอทสาคญอนไดแก Optical 3D Scanner เพอทจะใหไดขอมลทจะนามาใชในการพฒนาตอไป ดงนน โครงการนจงมวตถประสงค ทจะพฒนาเทคโนโลยคอมพวเตอรเพองานทนตกรรมจดฟน ประเภทแรก ไดแก S/W AnaDent3D Viewer เพอทจะสามารถใหบรการการถายภาพแบบจาลองฟนใน 3 มตแกทนตแพทยทวไป ซงปจจบน ผปวยทมทาการจดฟน 1 คนจาเปนตองพมพฟนอยางนอย 3 ครง กอน ระหวางและหลงการรกษา และกฎหมายไทยไดออกมาใหมวา แบบจาลองฟนปนปลาสเตอรของผปวยแตละรายจะตองเกบไวอยางนอยเปนเวลา 10 ป ซง ทนตแพทยจะมขอมลแบบจาลองฟนปนปลาสเตอรของผปวยเปนจานวนมาก ดงนนโครงการนสามารถใหบรการ และจะสามารถลดการเกบการแบบจาลองฟนปนปลาสเตอรของผปวย และ

แปลงขอมลใหอยในรปแบบดจตอล และ S/W AnaDent3D Viewer จะทาใหทนตแพทยสามารถใชในการเปดขอมล และเปรยบเทยบผลการรกษาในคอมพวเตอรได นอกจากน นกวจยยงสามารถนาขอมลทไดไปใชในการพฒนา ฐานขอมลทางทนตกรรมของประชากรไทย เพอนาไปใชในการชวยเหลอ พสจนตวบคคลในกรณเกดเหตการณภยพบต อาทเชน ซนาม หรอชวยในการพสจนเอกลกษณทางทนตกรรมไดอกดวย นอกจากนยงสามารถนาไปประยกตใชในเทคโนโลยคอมพวเตอรเพองาน ทนตกรรมจดฟนในประเภทท 2 ตอไปไดอกดวย

57

John W.et al (2010)ไดทาการศกษาเรองภาพถายทางรงสเอกซเรยในรายททาการใสรากฟนเทยมชวยในการระบตวบคคลหลงการเสยชวตดวยภาพรงสเอกซเรยของคนททาการรกษาทางทนตกรรมรากฟนเทยมซงในแตละบรษทรากฟนเทยมจะมความแตกตางกนของตวรากฟนทาใหสามารถชวยระบตวบคคลได ภาพถายรงสของรากฟนไดรบการยอมรบในการประเมนในรายทไมทราบขอมลมากอนโดยใชภาพถายรงสของรากฟนมาวเคราะหวาเปนรปแบบชนดใดซงรากเทยวแตละบรษทกจะมความแตกตางกนออกไปเพอเปนแนวทางในการนาไปสการพสจนเอกลกษณบคคลซงการศกษาครงจะใชผตรวจสอบสองทานเพอเปนการตรวจสอบระหวางผตรวจสอบและเปนการตรวจสอบในตวผตรวจสอบเองโดยมการเปรยบเทยบกบการใชโปรแกรม Implant

Recognition System (IRS) ชวยในการตรวจสอบเปรยบเทยบไดดและรวดเรวมากขน ผลการศกษาของภาพถายทางรงสของรากฟนเทยมจะมความแตกตางกนในแตละบรษทการประเมนดวยโปรแกรม IRS สามารถชวยเพมประสทธภาพในการประเมนไดเลกนอยความรเกยวกบลกษณของรากฟนมความจาเปนมากในการศกษาน ผลการศกษาจะถกนามาประมวลผลทางสถตโดยใช

McNemar’s statistical ซงไดคาสมพนธกนอยางมนยสาคญท 0.05

Sakoda.et al (1999) ทาการศกษาเพอหาปจจยทมผลในการชนสตรเพอระบตวบคคล จากการเกบตวอยางขอมลในการรกษาฟนและภาพถายรงสฟนและการเปลยนแปลงของฟนหลงการตาย ในการเกบขอมลในการรกษาทางทนตกรรมจากจานวน 696 ตวอยาง จากขอมล 2 คลนก พบวาขอมลในการรกษาฟนทมการบนทกการรกษาทางทนตกรรมระยะเวลาไมนาน ประมาณ 1-2ปจะสามารถระบตวไดแมนยากวาขอมลการรกษาทเปนเวลานานๆ จากการศกษาพบวาฟนลางดานหนา ไดแกฟนตดและฟนเขยว จะพบวาไมมการเปลยนแปลงทางขอมลทนตกรรมมากนกเมอเทยบกบฟนกรามจะมการเปลยนแปลงมากเชนในวยเดกจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวและมการเปลยนแปลงขอมลทางการรกษาฟน สวนในผสงอายสวนใหญจะมการรกษาฟนและถกถอนฟนกรามออกไป ในการชนสตรพลกศพจานวนจานวน 971 รายในระยะเวลา 7 ป (1992-1998) พบวาจานวน 260 ราย ทไมสามารถพสจนและระบตวบคคลได เมอนาขอมลทางทนตกรรมและ ฟลมเอกซเรย มาศกษาซา พบวาขอมลทางทนตกรรมไมมประโยชนในการระบตวตองใชวธการระบตวดวยวธอน เนองมาจากพบขอมลทไมสอดคลองกนกอนตายและหลงการตายเพราะไมพบประวตการทาฟน ซงอาจจะไปทาฟนทอนและไมมการบนทกขอมลไวและเกดการเปลยนแปลงหลงการตาย เชน การเนาเปอยการแตกหกและถกไฟไหม สรปในการศกษาในครงนพบวาการบนทกขอมลทางทนตกรรมทชดเจนกอนการตายและประวตหลงการตายทชดเจนสามารถระบตว

58 บคคลไดอยางถกตอง การจดเกบฐานขอมลทางทนตกรรมทดจะชวยในการระบตวไดถกตองแมนยามากขน

Sylivie, Louise, Avon.(2004) ไดทาการศกษาเปรยบเทยบเพอระบตวบคคลจากภาพถายรงสของฟนทงกอนและหลงการตาย โดยทาการเปรยบเทยบจากการรกษาทางทนตกรรม การบรณะฟนเชน การรกษารากฟน การใสรากฟนเทยม การอดฟน การทาสะพานฟน รวมไปถงการเปรยบเทยบกระดกไซนส และขากรรไกร ซงสามารถระบตวบคคลไดอยางแมนยา ในการเปรยบเทยบดวยภาพรงสของฟนอาจพบปญหาในการเปรยบเทยบเนองจากบคคลนนไมไดมการรกษาทางทนตกรรมทาใหมอปสรรคในการเปรยบเทยบกอนและหลงการตาย แตดวยเทคโนโลยททนสมยขนทาใหมภาพถายรงสทชดเจนมากขนสามารถนามาเปรยบเทยบไดโดยใชลกษณะทางกายภาพของรากฟนมาเปรยบเทยบกสามารถระบไดอยางแมนยาเชนกน

จากการทบทวนวรรณกรรมแสดงใหเหนวาความตองการในการจดฟนยงมอยางตอเนองและแผนการรกษาทางทนตกรรมจดฟนมการถอนฟนกรามนอยซท1เพอผลการรกษาทเหมาะสมและทาใหเกดการเปลยนแปลงตางๆ ภาพถายรงสทางทนตกรรมและการบนทกขอมลในการรกษาทางทนตกรรมการพฒนาระบบการบนทกภาพถายรงสรวมไปถงการบนทกประวตในการรกษาทางทนตกรรมททนสมยยงเปนเครองมอทชวยในการระบตวบคคลเกยวกบงานนตทนตวทยาไดเปนอยางด

9

บทท 3 ระเบยบวธวจย

การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงบรรยาย (descriptive research) มวตถประสงคเพอ

พสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส ซงมรายละเอยดเกยวกบการวจยตอดงน

. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร เปนชายหรอหญงทมคณสมบตดงน 1. อายมากกวาหรอเทากบ 12 ป โดยนบอายตามความเปนจรงในขณะเรมจด

ฟน 2. ไดรบการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนเสรจสนแลว 3. มประวตการรกษาในทเดยวและมผลการบนทกการรกษาโดยตลอดพรอม

ทงมการบนทกภาพรงสและเวชระเบยนทงกอนและหลงจดฟน 4. ไมเคยมประวตประสบอบตเหตเกยวกบชองปากและฟนมากอน

กลมตวอยาง กลมตวอยาง เปนบคคลเพศชายหรอหญงทอาย 12 ปขนไปทเขารบการรกษาดวย ทนตกรรมจดฟนทศนยทนตกรรม โรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลาตงแต มกราคม พ.ศ. ถง มนาคม พ.ศ. จานวนทงหมด ราย มคณสมบตตามเกณฑจานวน 30 ราย และไดรบการจดฟนเสรจสนแลว โดยมการบนทกแผนการรกษาในการจดฟนในสถานทเดยวกน มผลบนทกภาพรงสชนดนอกปากและกะโหลกศรษะดานขางทงกอนและหลงทาการจดฟน ซงไดจากการเลอกแบบเจาะจง (purposive sampling)

60

60

. เครองมอในการวจย . แบบบนทกเพอพสจนหาเอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟน โดยประยกตใชแบบ

บนทกทางทนตกรรมหลงการตาย ของ สถาบนนตวทยาศาสตร โดยแบงออกเปน สวน คอ สวนท ขอมลทวไป ประกอบดวยเพศ อาย สวนท ขอมลการบนทกกอนการรกษาดวยทนตกรรมจดฟน สวนท ขอมลการบนทกในระหวางการรกษาดวยทนตกรรมจดฟน สวนท ขอมลการบนทกหลงการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนเสรจสน . ดนสอHB, ปากกาสนาเงน, ปากกาแดง

. เวชระเบยนบนทกการรกษาทางทนตกรรมจดฟน พรอมภาพถายทางรงสกอนและหลงจดฟน

. ตดฟลมรงส ใชสาหรบดภาพถายทางรงส

. การรวบรวมขอมล 1.ไดรบการอนมตการเกบขอมลวจยจากประวตทางเวชระเบยน ภาพถายทางรงสและผานการพจารณาจรยธรรมในมนษยของโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา 2. คดเลอกผทมคณสมบตตามเกณฑทกาหนดซงไดทงหมดจานวน 30 ราย 3. นาประวตการรกษาทางทนตกรรมจดฟนในเวชระเบยนและผลบนทกภาพทางรงสจานวน 30 รายททาการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนทเขาหลกเกณฑทกาหนดมาบนทกโดยมขอมลในการบนทกดงน สวนท ขอมลทวไป ประกอบดวยเพศ อาย สวนท ขอมลการบนทกกอนการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนจากภาพถายรงสกอนการจดฟนโดยประยกตใชแบบบนทกทางทนตกรรมหลงการตาย ของสถาบนนตวทยาศาสตรโดยบนทกลกษณะของฟนปกต, ฟนทซอนเก, ตาแหนงฟนทถกถอนและ ตาแหนงฟนอด สวนท ขอมลการบนทกในระหวางการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนจากการบนทกประวตการรกษาโดยทนตแพทยจดฟนประกอบดวย สาเหตของการรกษา, ระยะเวลาในการรกษา, จานวนครงในการมาตรวจซา

61 สวนท ขอมลการบนทกหลงการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนเสรจสนจากภาพถายรงสหลงการจดฟนโดยบนทกลกษณะของฟนปกต,ตาแหนงฟนทซอนเก, ตาแหนงฟนทถกถอนและ ตาแหนงฟนอดเหมอนในสวนท 2 การบนทกขอมลทงหมดจะทาการบนทกโดยผวจยเพยงผเดยวโดยมรายละเอยดในการดลกษณะของฟนจากภาพถายรงสดงน ฟนปกต ฟนจะมลกษณะเรยงตวตรงปกต ฟนซอนเก ฟนจะมลกษณะเอยงไปดานใดดานหนงจนซอนเปนเงาทบกนกบฟนดานขาง ฟนถอน ฟนจะมการหายไปจากตาแหนงนนๆ ฟนบรณะหรอฟนอด ฟนจะมลกษณะมองเหนเปนสขาวบนตวฟน

. การวเคราะหขอมล สถตทใชในการวจยครงน ผวจยไดใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยใช

การแจกแจงความถ (Frequencies) การแสดงรอยละ (Percentage) และการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS (Statistical Package for Social Science) เปรยบเทยบเพอหาคาความสมพนธของการเปลยนแปลงลกษณะของฟนทงกอนและหลงจดฟน โดยใชสถตการทดสอบ ไครแสควร (Chi-square test)

สตรการคานวณ X2 = Σ (O – I)

ในการบนทกจะใชตวเลขแทนตาแหนงของซฟนโดยแทนตาแหนงของฟนดงตอไปน บน 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 9, 10, 11, 1 , 13, 14, 15, 16 ขวา ซาย 32, 31, 30, 29, 28, 27, 26, 25 24, 23, 22, 21, 20, 19, 18, 17 ลาง

62 ตวอยางการบนทกเครองมอในการวจย

ภาพท 11 ตวอยางการลงบนทกขอมลในแบบบนทกเพอพสจนหาเอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟน

3

บทท 4 ผลการวจย

ผลการวเคราะหหาเอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงส ผวจยได

ทาการศกษา โดยการเกบรวบรวมขอมลจากผทเขารบการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนของศนย ทนตกรรม โรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลาจานวน 30 รายทงชายหญงทมอายตงแต 12 ปขนไปตงแตเรมการรกษาทางทนตกรรมจดฟนและ ไมมประวตประสบอบตเหตทเกยวกบใบหนา ขากรรไกรและชองปากโดยทาการเกบขอมลทางทนตกรรมจดฟนทงกอนและหลงจดฟนดวยภาพถายทางรงสและเวชระเบยนผปวย นามาวเคราะหขอมลเพอหาเอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟนผลการวจยแบงออกเปน 4 ตอนดงน

ตอนท 1 ขอมลของกลมตวอยาง ตอนท 2 ขอมลในการรกษาทางทนตกรรมจดฟน ตอนท 3 ขอมลชวงอายกบแผนการรกษาดวยการถอนและไมถอนฟนกรามนอยซ

ท 1 ทง 4 ซ ตอนท 4 ผลการวเคราะหหาความสมพนธของลกษณะของฟนกอนการจดฟนกบ

การเปลยนแปลงหลงการจดฟนโดยใชสถตการทดสอบไคสแควร (Chi-square test)

1. ขอมลพนฐานของกลมตวอยาง

1.1 เพศ พบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 76.67 และ เพศชายคดเปนรอยละ 23.33

1.2 อาย พบวากลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง 21-30 ปคดเปนรอยละ 50.00 รองลงมาคออายระหวาง 12-20 ปคดเปนรอยละ 40.00 และมอาย 31ปขนไปคดเปนรอยละ 10.00

64

64

ตารางท 3 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ขอมลของกลมตวอยาง จานวน รอยละ

1. เพศ 1) ชาย 2) หญง

7

23

23.33 76.67

รวม 30 100 2. อาย

1) 12-20 ป 2) 21-30 ป 3) ตงแต 31 ปขนไป

12 15 3

40.00 50.00 10.00

รวม 30 100 2. ขอมลในการรกษาทางทนตกรรมจดฟนของกลมตวอยาง

2.1 สาเหตของการจดฟน พบวาสาเหตทกลมตวอยางทาการจดฟนคอ ฟนซอน เก คดเปนรอยละ 40.00 และ การสบฟนทผดปกตในสดสวนทเทากนรองลงมาคอฟนซอน เก และ การสบฟนทผดปกตคดเปนรอยละ 20.00

2.2 จานวนครงในการนดตรวจซา พบวาสวนใหญนอยกวา 20 ครงคดเปนรอยละ 66.67 รองลงมาคอ 21-30 ครงคดเปนรอยละ 30.00 และ 31-40 ครงคดเปนรอยละ 3.33

2.3 ระยะเวลาในการรกษาทงหมด พบวาสวนใหญ 2-3 ปคดเปนรอยละ50.00 รองลงมาคอ 1-2 ปคดเปนรอยละ30 รองลงมาคอ 3-4 ปคดเปนรอยละ 16.67 และ นอยกวา 1 ป คดเปนรอยละ 3.33

65

ตารางท 4 แสดงจานวนและรอยละของการรกษาทางทนตกรรมจดฟนของกลมตวอยาง ขอมลในการรกษา จานวน รอยละ

1.สาเหตของการจดฟน 1) ฟนซอนเก 2) การสบฟนผดปกต 3) ฟนซอน เก และ การสบฟนผดปกต

12 12 6

40.00 40.00 20.00

รวม 30 100 2.จานวนครงในการนดตรวจซา 1) นอยกวา 20 ครง 2) 21 - 30 ครง 3) มากกวา 31 ครง

20 9 1

66.67 30.00 3.33

รวม 30 100 3.ระยะเวลาในการรกษาทงหมด 1) นอยกวา 1 ป 2) 1 – 2 ป 3) 2 – 3 ป 4) 3 – 4 ป

1 9 15 5

3.33 30.00 50.00 16.67

รวม 30 100 3. ขอมลชวงอายกบแผนการรกษาดวยการถอนและไมถอนฟนกรามนอยซ ท 1 ทง 4 ซ ชวงอายกบแผนการรกษาชนดถอนและไมถอนฟนกรามนอยซท 1 ทง 4 ซ พบวา ชวงอาย มากกวา30 ปมแผนการรกษาดวยการถอนฟนกรามนอยซท 5 และซท 12 มากทสดคดเปนทงหมดสวนชวงอาย 21-30 ปมแผนการรกษาดวยการถอนฟนกรามนอยซท 21 มากทสดคดเปนรอยละ 73.33 และซท 28 คดเปนรอยละ 86.67 สวนแผนการรกษาทไมมการถอนฟนกรามนอยซท 1 ทง 4 ซพบวาชวงอาย 12-20 มการรกษาชนดไมถอนฟนกรามนอยซ 1 ทง 4 ซมากทสด ซท 5 คดเปนรอยละ 83.33 ซท 12 คดเปนรอยละ90.00 ซท 21 คดเปนรอยละ75.00 ซท 28 คดเปนรอยละ 83.33 ดงตารางท 5

66

ตารางท 5 แสดงจานวนและรอยละของชวงอายกบแผนการรกษาดวยการถอนและไมถอนฟนกรามนอยซท 1 ทง 4 ซ

4. ผลการวเคราะหหาความสมพนธของลกษณะของฟนกอนการจดฟนกบการเปลยนแปลงหลงจด ฟนโดยใชสถตการทดสอบไคสแควร (Chi-square test)

เมอนาขอมลจากภาพถายรงสและเวชระเบยนทง 30 ตวอยางมาบนทกลกษณะของฟนโดยกาหนดลกษณะตามตวแปรอสระดงน ฟนปกต, ฟนซอนเก, ถอนฟน และอดฟนนามาเปรยบเทยบจานวนและรอยละทงกอนและหลงทาการจดฟนและเปรยบเทยบขอมลโดยใชสถตการทดสอบไคสแควร(Chi-square test)

ผลการบนทกลกษณะของฟนแบงเปนจานวนและรอยละกอนและหลงจดฟนพบวาฟนซท 6, 7, 8, 9, 10, 11, 22, 23, 24, 25, 26, 27 ซงเปนตาแหนงของฟนตดและฟนเขยวดานหนาทงดานบนและดานลางเปนฟนทมลกษณะของฟนทปกตทงหมด และฟนซท 12 หรอฟนกรามนอยซท 1 ดานบนขางซายจะปกตนอยทสดคดเปนรอยละ 40.00 ลกษณะของฟนทซอนเกจะไมพบหลงการจดฟน การถอนฟนเพมหลงการจดฟนพบมากทสดคอฟนซท12 หรอฟนกรามนอยซท1 ดานบนขางซาย คดเปนรอยละ60.00 รองลงมาคอ ฟนซท5 และ28 หรอ ฟนกรามนอยซท1 ดานบนขางขวาและฟนกรามนอยดานลางขางขวาคดเปนรอยละ56.67 รองลงมาฟนซท 21 หรอฟนกรามนอยซท 1 ดานลางขางซาย คดเปนรอยละ53.33 และลกษณะของการอดฟนทงกอนและหลงจดฟนจะมลกษณะไมแตกตางกนพบวาฟนซท 3 หรอฟนกรามใหญซท 1 ดานบนขวามการอดฟนมากทสด คดเปนรอยละ 56.67 รองลงมาคอฟนซท 30 หรอฟนกรามใหญซท 1 ดานลางขวาคดเปนรอยละ53.33

ฟนกรามนอยซท1ทงดานบนและดานลางทง 2 ขางมความสมพนธของการเปลยนแปลงลกษณะของฟนทงกอนละหลงจดฟนเทากบ 0.000 ทระดบนยสาคญ 0.05

ชวงอาย

ฟนกรามนอยซท5 ฟนกรามนอยซท12 ฟนกรามนอยซท21 ฟนกรามนอยซท28 ถอน ไมถอน ถอน ไมถอน ถอน ไมถอน ถอน ไมถอน

n % n % n % n % n % n % n % n % 12-20 2 16.67 10 83.33 1 10.00 11 90.00 3 25.00 9 75.00 2 16.67 10 83.33

21-30 12 80.00 3 20.00 14 93.33 1 6.67 11 73.33 4 26.67 13 86.67 2 14.33

>30ป 3 100.00 - - 3 100.00 - - 2 66.67 1 33.33 2 66.67 1 33.33

67

ตาแหนงซฟนคท 1 และ16 หรอฟนกรามใหญซท3ดานบนขางซายและขวา มความสมพนธของการเปลยนแปลงลกษณะของฟนทงกอนละหลงจดฟนเทากบ 0.000 ทระดบนยสาคญ 0.05

ตาแหนงซฟนคท 17 หรอฟนกรามใหญซท3ดานลางขางซาย มความสมพนธของการเปลยนแปลงลกษณะของฟนทงกอนละหลงจดฟนเทากบ 0.001 ทระดบนยสาคญ 0.05

ตาแหนงซฟนคท 32 หรอฟนกรามใหญซท3ดานลางขางขวามความสมพนธของการเปลยนแปลงลกษณะของฟนทงกอนละหลงจดฟนเทากบ 0.003 ทระดบนยสาคญ 0.05 ดงตารางท 6

68

ตารางท 6 จานวน รอยละ และคาความสมพนธของการเปลยนแปลงของฟนกอนและหลงจดฟน ตาแหนงฟน

กอนการจดฟน(n=30) หลงการจดฟน(n=30) p-

value ปกต ซอนเก ถอนฟน อดฟน ปกต ซอนเก ถอนฟน อดฟน n % n % n % n % n % n % n % n %

1 27 90.00 - - 3 10.00 - - 22 73.33 - - 8 26.67 - - .000* 2 19 63.33 - - - - 11 36.67 19 63.33 - - - - 11 36.67 n/a 3 12 40.00 1 3.33 _ - 17 56.67 13 43.33 - - - - 17 56.67 0.245 4 27 90.00 1 13.33 - - 2 6.67 28 93.33 - - - - 2 6.67 0.786 5 26 86.67 4 13.33 - - - - 13 43.33 - - 17 56.67 - - .000* 6 21 70.00 9 30.00 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 7 23 76.67 7 23.33 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 8 27 90.00 3 10.00 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 9 26 86.67 4 13.33 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 10 22 73.33 8 26.67 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 11 24 80.00 6 20.00 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 12 28 93.33 2 6.67 - - - - 12 40.00 - - 18 60.00 - - .000* 13 27 90.00 - - 2 6.67 1 3.33 27 90.00 - - 2 6.67 1 3.33 n/a 14 16 53.33 - - - - 14 46.67 16 53.33 - - - - 14 46.67 n/a 15 22 73.33 - - - - 8 26.67 22 73.33 - - - - 8 26.67 n/a 16 26 86.67 - - 4 13.3 - - 22 73.33 - - 8 26.67 - - .000* 17 23 76.67 - - 7 23.3 - - 16 53.33 - - 14 46.67 - - .001* 18 17 56.67 1 3.33 2 6.67 10 33.33 17 56.67 - - 2 6.67 11 36.67 0.673 19 16 53.33 1 3.33 - - 13 43.33 17 56.33 - - - - 13 43.33 0.374 20 25 83.33 1 3.33 - - 4 13.33 26 86.67 - - - - 4 13.33 0.690 21 28 93.33 2 6.67 - - - - 14 46.67 - - 16 53.33 - - .000* 22 27 90.00 3 10.00 - - - - 30 100.00 - - - - - n/a 23 26 86.67 4 13.33 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 24 26 86.67 4 13.33 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 25 27 90.00 3 10.00 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 26 23 76.67 7 23.33 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 27 20 66.7 10 33.33 - - - - 30 100.00 - - - - - - n/a 28 27 90.00 3 10.00 - - - - 13 43.33 - - 17 56.67 - - .000* 29 25 83.33 - - - - 5 16.7 25 83.33 - - - - 5 16.67 n/a 30 14 46.67 - - - - 16 53.3 14 46.67 - - - - 16 53.33 n/a 31 16 53.33 - - 1 3.33 13 43.3 16 53.33 - - 1 3.33 13 43.33 0.554 32 23 76.67 - - 7 23.33 - - 18 60.00 - - 12 40.00 - - .003*

n/a = ไมสามารถคานวณความสมพนธทางสถตไดเนองจากสดสวนขอมลกอนและหลงการจดฟนเทากน

69

ภาพท 12 แสดงตาแหนงและรอยละของฟนกรามนอยซท 1 ทถกถอนออกไปหลงการจดฟน

ภาพท 1 แสดงตาแหนงและความสมพนธของลกษณะฟนกอนการจดฟนและการ เปลยนแปลงหลงการจดฟน

56.7 60.0 %

53.3 % 56.7

0

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาวจยเรองการพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงสในงานพสจนเอกลกษณบคคลทางนตทนตวทยาครงนมวตถประสงคเพอพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงสและเพอศกษาความสมพนธระหวางลกษณะของฟนกอนการจดฟนและการเปลยนแปลงของลกษณะของฟนหลงการจดฟน โดยไดรบการอนเคราะหขอมลจากศนยทนตกรรมโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลาในการเกบขอมลของผทเขารกษาดวยทนตกรรมจดฟนทมอายตงแต 12 ปขนไปตงแตเรมจดฟนและทาการรกษาเสรจสนแลวจานวน 30 ราย โดยนาภาพรงสฟนชนดรอบปากภายนอก (panoramic) และเวชระเบยนผปวยมาบนทกลงตามแบบบนทกการพสจนหาเอกลกษณเฉพาะหลงจดฟนโดยประยกตใชแบบบนทกทางทนตกรรมหลงการตาย ของสถาบนนตวทยาศาสตร ทาการบนทกขอมลทวไป การรกษาและลกษณะของฟน เชน ฟนปกต, ฟนซอนเก, การถอนฟน, การอดฟนทงกอนและหลงจดฟนของกลมตวอยางโดยผวจยเพยงผเดยวและนามาหาความสมพนธทางสถต

สรปผลการวจย

จากการศกษาวจยการพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนสรปไดดงน 1. ผททาการจดฟนสวนใหญจะเปนผหญงมากกวาผชาย และอยในชวงอาย 21–30 ป 2. สาเหตของปญหาทกลมตวอยางเขารบการรกษาดวยทนตกรรมจดฟนคอ ฟนซอน

เกและการสบฟนทผดปกต สวนใหญใชระยะเวลาในการรกษา 2-3 ปและมการนดตรวจซาไมเกน 20 ครงในการรกษาแตละครง

3. จากการศกษาหาลกษณะเฉพาะหลงการจดฟนสรปไดดงนคอ ฟนปกตจะมลกษณะทขนตรงตามตาแหนงไมมการซอนเอยง กอนการจดฟนปกตหลงการจดฟนกยงคงมลกษณะปกต สวนผทเขารบการรกษาดวยลกษณะฟนทซอนเก หลงการจดฟน ฟนจะมลกษณะปกตในตาแหนงเดมสวนมากจะเหนไดจากฟนตดและฟนเขยวดานหนาทเรยงตวสวยงาม สวนผทเขาการรกษาดวยการสบฟนผดปกตหลงการจดฟนกทาใหการสบฟนปกต การอดฟนกอนการจดฟนของกลมตวอยางมกพบบรเวณฟนกรามใหญซท 1, 2 ทงดานบนและลางทงขางซายและขวา มกลมตวอยางบางสวนทตองอดฟนเพอเตรยมตวในการจดฟนจะพบไดจาก

71

71

ภาพรงสหลงการจดฟนทมการอดฟนเพมขนเนองจากสารททาการอดฟนจะมลกษณะทแตกตางกนกบซฟนปกตอยางเหนไดชดแตสวนใหญกอนการจดฟนจะมการอดฟนแลว หลงการจดฟนเสรจสนการอดฟนจะคงไมเปลยนแปลงเนองจากเปนการเตรยมฟนกอนการจดฟน สวนของการถอนฟนจะมกลมตวอยางบางสวนทถอนฟนกอนการจดฟนดวยสาเหตอนเชนฟนกรามใหญซท1มกจะเปนฟนคดทาใหเกดการอกเสบและเปนอปสรรคในการจดฟนทนตแพทยจะแนะนาใหถอนออกเสมอฟนกรามใหญซท 3 จงถกถอนไปกอนหนานเพอเปนการเตรยมตวจดฟนเชนกน การถอนฟนในการรกษาทางทนตกรรมจดฟนพบวาตาแหนงฟนกรามนอยซท1ของดานบนและลางขางซายและขางขวาจานวน 4 ซ จะถกพจารณาถอนเพอการรกษาทางทนตกรรมจดฟนจะเหนไดจากสถตการถอนฟนกรามนอยทง 4 ดานจะพบมากทสดในการถอนฟนในการจดฟนทงหมด

จากการศกษาความสมพนธของการเปลยนแปลงกอนและหลงการจดฟนสงสดพบวา ฟนกรามนอยซท1ทงดานบน และดานลางทงสองขาง ฟนกรามใหญซท 3 ดานบนขางซายและขวา ฟนกรามใหญซ 3 ดานลางขางซายและดานลางขางขวามการเปลยนแปลงลกษณะของฟนทระดบนยสาคญ 0.05

การอภปรายผล

จากการศกษาวจยเรองการพสจนหาเอกลกษณบคคลหลงการจดฟนดวยภาพถายทางรงสอภปรายผลไดดงน

ในการเกบขอมลครงนใชการศกษาจากเวชระเบยน ภาพถายทางรงสของผททาการจดฟนซงเปนขอมลทใชเปรยบเทยบในการพสจนเอกลกษณบคคลทางทนตกรรมสอดคลองกบทฤษฏทวา การตรวจสภาพฟนของศพรวมทงการถายภาพรงสฟนเพอนามาเปรยบเทยบกบสภาพฟนจากรายงานของทนตแพทยใชยนยนไดวาเปนบคคลคนเดยวกนได (พรชย สธรคณ 2553) และการเกบตวอยางขอมลในการรกษาฟนและการเปลยนแปลงของฟนหลงการตายเพอระบเอกลกษณบคคลไดสรปไววาการบนทกขอมลทางทนตกรรมทชดเจนกอนการตายและประวตหลงการตายทชดเจนสามารถระบตวบคคลไดอยางถกตอง การจดเกบฐานขอมลทางทนตกรรมทดจะชวยในการระบตวไดถกตองแมนยามากขน (Shigeki Sakoda et al 1999) การนาภาพถายทางรงสและประวตทางเวชระเบยนมาเปนขอมลในการศกษาและกลมตวอยางทมขอมลทง 2 อยางนครบถวนคอกลมผทเขาการรกษาทางทนตกรรมจดฟนซงมขนตอนการบนทกประวต, การตรวจความผดปกตของฟน, การพมพฟน, การถายภาพรงสและถายรปทงกอนและหลงจดฟน (สมาคมทนตแพทยจดฟนฯ 2549)

72

แผนการรกษาทางทนตกรรมจะม 2 แผน คอแบบถอนฟนกรามนอยซท 1 หรอชนดไมถอนฟนกรามนอยแตแผนการรกษาดวยการถอนฟนกรามนอยจะใหผลการรกษาทดกวา (Proffit

2000 : 94-112) จากการถอนฟนเพอแกไขความผดปกตทางทนตกรรมจดฟน ฟนกรามนอยซท 1

มกเปนฟนทถกเลอกถอนเปนอนดบแรก เพอชวยลดการซอนเกของฟน (วรช พฒนาภรณ ) การจดฟนอาจจะมการถอน ฟนบางซรวมดวยในกรณทมฟนซอนเกฟนยนหรอกรณขากรรไกรบนและลางผดปกต การถอนฟนจะทาใหมทวางเพยงพอสาหรบการแกไขความผดปกตได ในบางรายอาจมฟนเก หรอยนทงบนและลางจงจาเปนจะตองถอนฟนซงสวนใหญจะเปน ฟนกรามนอยซแรกซายขวาของขากรรไกรบนและลางรวม 4 ซ และใชชองวางจากการถอนฟน เพอมาขยบฟนทเกอยใหเรยบได อยางไรกตามฟนทจะถอนอาจเปนฟนซอนได ขนกบดลพนจของทนตแพทยจดฟนและสภาพปญหาในชองปากและทนตแพทยจดฟนจะปดชองทเกดจากการถอนฟนโดยไมตองใสฟนปลอม (สวรรณ ลภนะพรลาภ 2548) สอดคลองกบผลการวจยทพบวามการถอนฟนกรามนอยทง 4 ซ มากทสดในการรกษาดวย ทนตกรรมจดฟน การถอนฟนกรามนอยดานบนขวาคดเปนรอยละ 56.67 ฟนกรามนอยซท1ดานบนขางซายคดเปนรอยละ 60.00 ฟนกรามนอยซท1 ดานลางขางขวาคดเปนรอยละ 53.33 และฟนกรามนอยดานลางขางขวาคดเปนรอยละ 56.67 หากมฟนกรามทถกถอนไปกอนหนาการจดฟนแพทยจะไมพจารณาถอนฟนกรามนอยในขางนนเนองจากมชองวางสาหรบการจดฟนแลว

จากการวจยพบวาสาเหตการจดฟนสวนใหญคอ ปญหาฟนซอนเกและการสบฟนทผดปกต ซงเปนเอกลกษณเฉพาะของบคคลอยางหนงเมอทาการจดฟน ฟนจะเรยงตวสวยงามซงเปนการทาลายเอกลกษณเฉพาะบคคล แตอกทางหนงจะทาใหทราบถงเอกลกษณเฉพาะของกลมบคคลททาการจดฟนไดซงเปนขอมลทสามารถนาไปสการพสจนหาเอกลกษณเฉพาะบคคลไดอยางรวดเรวมากขน จากผลการวจยพบวากลมทเขารบการจดฟนสวนใหญจะเปนผหญงมากกวาชาย อาจเนองมาจากผหญงมความรกสวยรกงามมากกวาผชายและเปนกลมคนทมฐานะปานกลางถงดมากเนองจากการรกษายงมราคาคอนขางสงและขนอยกบแนวทางการรกษาของแพทยกบผปวยแตละคน ผลการวจยอายของผททาการจดฟนจะอยในชวงวยรน สวนหนงการรกษาตงแตอายนอยจะรกษาไดงายและมความรวดเรวกวาในวยผใหญทนตแพทยจะพจารณาจดฟนใหกบเดกอาย 12 ปขนไปหรอแลวแตดลพนจของแพทยเพราะชวงนฟนแทขนเกอบครบถวนแลวจากการศกษาพบวาแผนการรกษาในชวงอาย 12-20 ปจะมแผนการรกษาแบบไมถอนฟนเนองจากเดกยงมชองวางระหวางฟนทสามารถจดฟนไดและจะยงไมมการถอนฟนคดเพราะสวนใหญยงไมโผลขนพนจากเหงอกซงสอดคลองกบผลการวจยทชวงอาย 12-20 ปจะไดรบการรกษาดวยการจดฟนแบบไมถอนฟนกรามนอยซท 1 ในรายทจดฟนในชวงอาย - ปไมจาเปนตองผาเอาฟนคดออก หากไม

73 ตองการเคลอนฟนกรามไปดานหลงตรงทมฟนคด และฟนคดนนยงอยในกระดกทงซ แขงแรง และไมเบยดเบยนใคร สวนในรายทอายมากกวา ป ทตองการจดฟนละตรวจพบวามฟนคดอาจตองกาจดออก แตกตองพจารณาเปนรายๆไปซงควรสอบถามจากทนตแพทยจดฟนททาการรกษาให สวนในรายทจดฟนเสรจสนตงแตเดก ควรไดรบการตรวจฟนคดอกครงในชวงอาย - ป เนองจากในชวงเวลาดงกลาวหากจาเปนตองกาจดออกจะทางายอาการบวมซาจะนอย (สมาคม ทนตแพทยจดฟนฯ 2549:42)ในการวจยครงนจะพบวาผจดฟนชวงอาย 21-30 ปจะไดรบการรกษาจดฟนดวยแผนการรกษาแบบถอนฟนกรามนอยซ 1 มากทสด

ซงขอบงชในการถอนฟนคดหรอฟนกรามใหญซท 3 ทเกยวกบการจดฟนหรอเพอปองกนฟนซอนเกภายหลงการจดฟน (Prevention of orthodontic Relapse and to Faciliate

orthodontic Treatment) ฟนคดทเอยงในลกษณะ mesioangular และ horizontal จะมแรงดนไปในแนวขางหนาทาใหมผลโดยตรงตอฟนกรามซท และแรงจะถายทอดตอๆไปยงฟนซอนๆอาจจะเปนสาเหตใหฟนหนาซอนเกได การถอนฟนกรามซท ออกจะชวยใหสามารถเคลอนฟนกรามซท

และ ไปขางหลงไดมากขนและสามารถชวยใหการจดฟนไดดขน (เชอโชต หงสสต :162-

164) ซงสอดคลองกบผลการทดลองทฟนคดทง 4 ซจะไดรบการพจารณาถอนฟนรองลงมาจากการถอนฟนกรามนอยซท 1 จากการศกษาหาความสมพนธของลกษณะของฟนกอนการจดฟนกบการเปลยนแปลงหลงจดฟน พบวาฟนกรามนอยซท 1 ทง 4 ซและฟนกรามใหญซท 3 ทง 4 ซ ทงหมดมความสมพนธกบการเปลยนแปลงภายหลงการจดฟน

ผลการวจยพบวาฟนทถกอดฟนสวนใหญจะเปนฟนกรามใหญทง 4 ดาน ซงการบรณะฟนหรอการอดฟนสามารถบงบอกเอกลกษณบคคลไดเชนเดยวกน การอดฟนมกอยในขนตอนการเตรยมฟนกอนการจดฟนซงบางคนจะมการอดฟนเนองจากฟนผมากอนหนานแลวหากตรวจพบวามฟนผอก ทนตแพทยจะทาการอดฟนควบคไปกบการถอนฟนกอนการตดเครองมอจดฟน ตาแหนงของการอดฟนสวนใหญจะเปนฟนกรามใหญเนองจากเปนตาแหนงของการบดเคยว ฟนทซอนเกและปญหาการสบฟนสวนใหญจะอยในตาแหนงฟนตดและฟนเขยวดานหนาซงมกเกดจากการบดเคยวหรอเกดจากกรรมพนธซงเปนสาเหตหนงททาใหเกดการจดฟนขนอาจเพอแกไขความผดปกตดงกลาวหรอเพอความสวยงามมากขน

จากศกษาวจยพบวาการรกษาในแตละครงจะใชเวลาประมาณ 2-3 ปในสถานททเดยวและจะมการนดตรวจซาเกอบทกเดอนทงนขนอยกบการปฏบตตวในการมารบการรกษาของแตละคนดวยซงเปนขอมลทงายตอการตดตามมาเปรยบเทยบถาเกดการเสยชวตทจาเปนตองพสจนเอกลกษณบคคล หากผทไดรบการจดฟนดวยแผนการรกษาดวยการถอนฟนกรามนอยซท1 ทง 4

ดานหรอฟนกรามนอยซใดซหนงหายไปแตลกษณะของฟนยงเรยงชดตดกนไมมปญหาดานการสบ

74 ฟนหรอฟนทมลกษณะการซอนเก ของฟนรวมไปถงการทถกถอนฟนกรามใหญซท 1 ซงมกจะเปนฟนคดรวมดวยนนกสามารถชวยระบไดวาเปนเอกลกษณเฉพาะของกลมบคคลททาการจดฟนไดแตในแผนการรกษาทไมมการถอนฟนอาจหาเอกลกษณไดยากขน การดแลรกษาฟนหลงการจดฟนมสวนสาคญทจะชวยใหฟนคงสภาพสวยงามอยได หากมการปฏบตตวทไมดกอาจจะทาใหฟนเกดการซอนเกขนอกไดเชนเดยวกนเมอทราบถงเอกลกษณของการจดฟนแลว นกนตวทยาศาสตรกจะสามารถคดแยกเอกลกษณดงกลาวไดรวดเรวถกตองมากขน เพอสงตอใหทนตแพทยชวยระบตวบคคลตอไป

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะจากการวจย

ขอมลทางทนตกรรมมประโยชนตองานทางนตวทยาศาสตรเพอหาเอกลกษณบคคล การศกษาครงนพบวา ลกษณะของฟนกรามนอยซท1 ทง 4 ดานหลงการจดฟน มความแตกตางกบกอนการจดฟน ขอมลนจงใชเปนแนวทางในการนาไปใชในงานทางนตวทยาศาสตรในการพสจนเอกลกษณบคคลในกลมผมประวตจดฟนได ทาใหมการระบตวบคคลทรวดเรว แมนยามากขนและเปนแนวทางในการจดเกบฐานขอมลเพอระบตวบคคลสาหรบผทาการจดฟนตอไป

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

2.1 ควรศกษาระยะชวงเวลาหลงการจดฟนและการปฏบตตวของผจดฟนซงจะมปจจยสงผลทาใหฟนกลบมาซอนเอยงอกไดหรอไมซงเปนการเปลยนแปลงเอกลกษณบคคล

2.2 ควรเพมปรมาณกลมตวอยางใหมากขนและหลากหลายเพอผลการวเคราะหสามารถสรปอางองสกลมประชากรทกวางมากยงขน

2.3 ควรศกษาเพมเตมจากภาพถายรงสฟนของศพทเคยจดฟนจรงมาเปรยบเทยบกบประวตการจดฟนกอนการเสยชวต

2.4 ควรศกษาความสมบรณของการเกบหลกฐานและการบนทกขอมลทางทนตกรรมของกลมผททาการจดฟนทมผลตอการนาขอมลมาเปรยบเทยบเพอเอกลกษณเฉพาะทางทนตกรรม

2.5 ควรศกษาผลของการเปลยนรปรางของใบหนาหลงจากการจดฟนตอการพสจนเอกลกษณบคคลดวยภาพเชงซอน

75

บรรณานกรม

ภาษาไทย ใจนช จงรกษ. ทนตรงสวนจฉยเบองตน.กรงเทพฯ: สานกพมพเยยรบคพบลชเชอร, 2532.

มชย ศรใส และคณะ. มหกายวภาคศาสตรประยกต.พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สานกพมพเยยรบคพบ ลชเชอร, 2541.

เชอโชต หงสสต. ศลยศาสตรชองปากและแมกซลโลเฟเชยล.กรงเทพฯ: สานกพมพเยยรบคพบลชเชอร, 2536.

พรทพย โรจนสนนท. นตเวชศาสตรการชนสตรศพ.กรงเทพฯ: สานกพมพวญ ชน, 2547.

ไพศาล กงวลกจ. “สนามตรวจฟนยนยนศพ.”ขาวสารทนตแพทย 3 (2548):5-8.

รชน คนธพนต. ทนตนตเวช. งานทนตกรรมโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2542.

วรยา ออประยร, บนทกจากหมอฟน. กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, 2548.

วรช พฒนาภรณ.เอกสารคาสอนทนตกรรมจดฟน. เชยงใหม: งานบรการวชาการและวจย คณะ

ทนตแพทย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2538.(อดสาเนา) สมาคมทนตแพทยจดฟนแหงประเทศไทย.รอบรเรองจดฟน. พมพครงท 2.กรงเทพฯ: สายธรกจโรง

พมพ บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลซซง จากด (มหาชน), 2550.

สทศน รกประสทธกล และ มนส โรจนนาการ.ทนตกรรมในระบบโรงพยาบาล. กรงเทพฯ: โรงพมพบรษท ป.นวต จากด, 2534.

อรรถพล แชมสวรรณ และคณะ.นตวทยาศาสตรเพอการสบสวนสอบสวน(นตวทยาศาสตร). พมพครงท2.กรงเทพฯ: บรษทดาวฤกษ จากด, 2544.

ภาษาตางประเทศ

Beyron, H. “Optimal occlusion.” The Dental Clinics of North America (1969): 537-554.

Furuhata,T,and K.Yamamoto.Forensic Odontology Ishiyaku Publihers 1967.

Graber, T.M. Etiology of Malocclusion in Orthodontic Principle Practice 3rd ed. Philadelphia

W.E.Saunders Co., 1972.

Hanaoka Y.et al.“Advantages of the Digital X-ray System in dental Identification of Persons with

Reference to Two Murder Cases.” J. Forensic Odontostomadol no.19 (2001):

76 22–25.

Lee,Henry C.et al. Henry Lee’s Crime Scene Handbook Barcelona : Academic Press., 2001.

Merlatti,G.et al. “Observations on dental prostheses and restorations subjected high emperature.”

J.Forensic Odontostomatol 20 (2002): 17-24.

McKenna, C.J.“Radiography in forensic dental indentification – A review.” J.Forensic

Odontostomatol 17 (1999) : 47 - 45.

Proffit,W.M.et al. “Later stages of development.”Comtemporary Orthodontics (2000):94–112.

Richard,P.Tip-Edge Orthodontics An affiliate of Elsevier Science Limited., 2003.

Rothwell,B.R. “Principles of dental indentification.” Dent Clinics North Am (2001): 70–253.

Salvo, N.A.DI. “ Recognition and classification of Malocclusion.” The Dental Clinics of North

America (1968):291-301.

Simson,K.Forensic Odontology New York : American Elsevier Publishing Company INC, 1966.

Straggers,J.A. “Vertical changes following first premolar extraction.” Am J Orthod Dentofacial

Orthop 105 (1994): 19–24.

Whittaker, D.K., and D.G.Macdonald. A Colour Atlas of Forensic Dentistry wolfe publishing.,

1989.

Yamguchi, K, and R.S.Nanda. “The effect of extraction and nonextraction treatment on the

mandibular position.”Am J Otrthod Dentofacial Orthop 100 (1991): 443–452.

การอางองจากฐานขอมลออนไลน ทนตแพทยสภา.สบจาก(ฟน)ศพ[ออนไลน].เขาถงเมอ 4 เมษายน 2553.เขาถงไดจาก

http://dentalcouncil.or.th/new hot sunami.php

พรชย สธรคณ.การพสจนเอกลกษณบคคล[ออนไลน].เขาถงเมอ 4 เมษายน 2553.เขาถงไดจาก http://www.ifm.go.th/articles/article004_001p1.php

เลยง หยประเสรฐ.การพสจนเอกลกษณบคคลเบองตน[ออนไลน].เขาถงเมอ 4 เมษายน 2553.เขาถงไดจาก http://www.ifm.go.th/articles/article006_004p1.php

ศนยกลางของคนจดฟน.ควรรกอนจดฟน[ออนไลน].เขาถงเมอ 11 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http://www.judfuns.com

สมาคมทนตแพทยจดฟนแหงประเทศไทย.ความรเบองตนเกยวกบการจดฟน[ออนไลน]. เขาถงเมอ 11 เมษายน 2553.เขาถงไดจาก http://www.thaiortho.org

77 สวรรณ ลภนะพรลาภ.จดฟนสวยแบบเจบๆ[ออนไลน].เขาถงเมอ 15 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก

http://www.doctor.or/node/2093

สฤษด สบพงษศร.แนวคดและทฤษฎเกยวกบการพสจนหลกฐาน.สานกงานนตวทยาศาสตรตารวจ[ออนไลน].เขาถงเมอ 14 เมษายน 2553. เขาถงไดจาก http//www.forensic.police.go.th

องคการอนามยโลก.สถตของภยธรรมชาตทวโลก.[ออนไลน]. เขาถงเมอ 16 เมษายน 2553.

เขาถงจาก http//www.who.int/en

1

ภาคผนวก

79

79

ภาคผนวก ก แบบบนทกเพอพสจนเอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟน

80

แบบบนทกเพอพสจนเอกลกษณเฉพาะหลงการจดฟน สวนท ขอมลทวไป รหส: _______________ เพศ: _______ อาย: ____ป สวนท 2 ขอมลการบนทกกอนการรกษาทางทนตกรรมจดฟนจากภาพถายทางรงส

81 สวนท 3 ขอมลการบนทกระหวางการรกษาทางทนตกรรมจดฟนโดยแพทย วนทเรมการรกษา……………. วนทสนสดการรกษา……………… ระยะเวลาการรกษาทงหมด…………… จานวนครงทนดทาการตรวจซา……………... ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

82 สวนท ขอมลการบนทกหลงการรกษาทางทนตกรรมจดฟนจากภาพถายทางรงส

83

ประวตผวจย

ชอ-สกล พนจาเอกนฐวฒ รอดโฉม ทอย 57/40 ม.7 หมบานอมอมพร 3 ถ.จรญฯ13 แขวง บางเชอกหนง เขต ภาษเจรญ กทม. 10170 ททางาน หอผปวย 100 ปชน 6 รพ.สมเดจพระปนเกลา แขวง บคคโล เขต ธนบร กทม.

10600 โทรศพท 02-4752779 ประวตการศกษา พ.ศ.2543 สาเรจการศกษาพยาบาลศาสตรระดบตน โรงเรยนพยาบาล กองการศกษา

กรมแพทยทหารเรอ พ.ศ.2547 สาเรจการศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต (ตอเนอง) วทยาลยเซนตหลยส พ.ศ.2551 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขานตวทยาศาสตร คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน พ.ศ.2543 พยาบาลประจาหอผปวยพเศษอายรกรรม รพ.สมเดจพระปนเกลา พ.ศ.2544 ปฏบตราชการชายแดนจนทบรและ ตราด พ.ศ.2545-ปจจบน พยาบาลประจาหอผปวย 100 ปชน 6 รพ.สมเดจพระปนเกลา