ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

ในบคลากรผสงมอบยาวณโรค

โดย

นางสาวนวลนตย แกวนวล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการทางเภสชกรรม

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

ในบคลากรผสงมอบยาวณโรค

โดย

นางสาวนวลนตย แกวนวล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการทางเภสชกรรม

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

FACTORS RELATING TO TUBERCULOSIS PREVENTIVE BEHAVIORS AMONG

HEALTH CARE PERSONNEL DISPENSING ANTITUBERCULOSIS DRUGS

By

Miss Nuannit Kaewnuan

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Pharmacy Program in Pharmacy Management

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ ปจจยทมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรค ” เสนอโดย

นางสาวนวลนตย แกวนวล เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการทางเภสชกรรม

……...........................................................

(รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย

วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

เภสชกรหญง อาจารย ดร.เยาวลกษณ อาราไพ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

.................................................... ประธานกรรมการ

(เภสชกรหญง ผชวยศาสตราจารย ดร.ผกามาศ ไมตรมตร)

............/......................../..............

.................................................... กรรมการ

(เภสชกร ผชวยศาสตราจารย ดร.เจรญ ตรศกด)

............/......................../..............

.................................................... กรรมการ

(เภสชกร ผชวยศาสตราจารย ดร.บรนทร ต.ศรวงษ)

............/......................../..............

.................................................... กรรมการ

(เภสชกรหญง อาจารย ดร.เยาวลกษณ อาราไพ)

............/......................../..............

ง

54362203 : สาขาวชาการจดการทางเภสชกรรม

คาสาคญ : วณโรค/การปองกนการตดเชอวณโรค

นวลนตย แกวนวล : ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณ

โรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรค. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ภญ.อ.ดร.เยาวลกษณ อาราไพ.

85 หนา.

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรคในสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวง

สาธารณสข เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามชนดตอบดวยตนเอง ทผวจยพฒนาขน จากแนวคด

พฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานของ David M. Dejoy สงแบบสอบถามทางไปรษณย

ในชวงเดอนกมภาพนธ -เมษายน พ.ศ. 2557 จานวนแบบสอบถามทตอบกลบ 351 ฉบบจากทงหมด

675 ฉบบ คดเปนอตราการตอบกลบรอยละ 52.0 วเคราะหขอมลโดยใชสถต รอยละ คาเฉลย สวน

เบยงเบนมาตรฐาน และ Chi-Square

ผลการศกษาพบวารอยละ 81.9 ของกลมตวอยาง มระดบคะแนนการจดการดาน

สงแวดลอมอยในระดบสง รอยละ 61.9 มระดบคะแนนการจดการดานองคกรอยในระดบสง รอย

ละ 76.0 มระดบคะแนนปจจยดานบคคลอยในระดบปานกลาง รอยละ 56.0 มระดบคะแนน

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง พบวาปจจยดานสงแวดลอม ปจจยดาน

องคกร ปจจยดานบคคล ลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรค และการบรหารสวนบคลากรใน

การทาหนาทสงมอบยาวณโรค ประวตการไดรบวคซน BCG การไดรบการฝกอบรมในการปองกน

การตดเชอวณโรค มความสมพนธกบระดบคะแนนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคใน

บคลากรผสงมอบยาวณโรค อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

โรงพยาบาลควรใหการสนบสนนพฤตกรรมการลางมอ การตรวจสขภาพประจาปโดยการ

ถายภาพรงสทรวงอก การฝกอบรมเกยวกบการปองกนการตดเชอวณโรค การใหบรการแบบจด

เดยวเบดเสรจ การมผรบผดชอบสงมอบยาวณโรคหลก และการใชผาปดปากปดจมกแบบกรอง

อากาศ (Mask N-95) เพอสงเสรมพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรคใหดยงขน

สาขาวชาการจดการทางเภสชกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ลายมอชอนกศกษา........................................ ปการศกษา 2556

ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ........................................

จ

54362203 : MAJOR : PHARMACY MANAGEMENT KEY WORDS : TUBERCUSIS/TUBERCULOSIS PREVENTIVE BEHAVIORS NUANNIT KAEWNUAN : FACTORS RELATING TO TUBERCULOSIS PREVENTIVE BEHAVIORS AMONG HEALTH CARE PERSONNEL DISPENSING ANTITUBERCULOSIS DRUGS. THESIS ADVISOR : YAOWALAK AMRUMPAI, Ph.D. 85 pp.

The objective of this study was to identify factors relating to tuberculosis preventive behaviors among health care personnel dispensing anti-tuberculosis in hospital, The Office of Permanent Secretary, Ministry of Public Health. During February to April 2014, self-administer questionnaire developed by researcher from the idea of Devid M. Dejoy on self-protection in workplace were mailed for collecting data. The number of returned questionnaires were 351 out of 675 (52.9%). Statistics, percentage, mean, standard deviation and chi-square were used to analyze data.

The results showed that 81.9% of responders on environment management had high score level, 61.6% of responders on organization management had high score level, 76.0% of responders on individual factors had moderate level, 56.0% of responders on tuberculosis preventive behaviors had high score level. There were significance relationships (p<0.05) between factors of environment, organization, individual, dispensing pattern of tuberculosis medicine, individual administration on dispensing anti-tuberculosis drugs, history of BCG vaccine taking, and the training on tuberculosis protection and the score of preventive behaviors among health care personnel dispensing anti-tuberculosis drugs.

To achieve preventive behaviors among health care personnel dispensing anti-tuberculosis drugs, hospital should encourage in hand washing, annual health check- up by chest x-ray, practice on tuberculosis protection, one stop service in tuberculosis clinic, assignment responsible person to dispensing anti-tuberculosis drugs and using N-95 mask.

Program of Pharmacy Management Graduate School, Silpakorn University Student's signature ........................................ Academic Year 2013 Thesis Advisor's signature ........................................

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธน ไดรบทนอดหนนการทาวทยานพนธบางสวนจากคณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร ขาพเจาขอขอบพระคณผเกยวของในหนวยงานดงกลาวทกทานทใหการ

สนบสนน ประสานงานในทกๆ ดาน

ขาพเจาขอกราบขอบพระคณ ภญ.อ.ดร.เยาวลกษณ อาราไพ อาจารยทปรกษาวทยานพนธท

กรณาใหโอกาส ใหกาลงใจ ใหคาปรกษา แนะนา ตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆ ในการทา

วทยานพนธนจนสาเรจอยางสมบรณ

ขอขอบพระคณ ภญ.ผศ.ดร.ผกามาศ ไมตรมตร ภก.ผศ.ดร.เจรญ ตรศกด

และ ภก.ผศ.ดร.บรนทร ต.ศรวงษ ทไดกรณาใหคาแนะนาแกไขใหงานวจยมความสมบรณ รวมทง

คณาจารยภาควชาเภสชกรรมชมชนทกทาน ทชวยใหขอเสนอแนะตางๆ

ขอขอบคณบคลากรททาหนาทสงมอบยาวณโรคของโรงพยาบาลตางๆ ทกทานทเสยสละ

เวลาในการตอบแบบสอบถาม และชวยอานวยความสะดวกในการเกบขอมลเปนอยางด

ขอขอบคณพๆ เพอนๆและนองๆ เภสชกร โรงพยาบาลโพธาราม จงหวดราชบร ทกทานท

ใหคาแนะนา และใหกาลงใจ ดวยดเสมอมา

ขอกราบขอบพระคณ คณแมและพๆ ครอบครวแกวนวลทใหการอบรมเลยงด สนบสนน

ในทกๆดาน จนทาใหวทยานพนธนสาเรจลลวงดวยด

ช

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย .................................................................................................................... ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ..................................................................................................................... ฉ

สารบญตาราง ............................................................................................................................ ฌ

สารบญภาพ ............................................................................................................................... ญ

บทท

1 บทนา .............................................................................................................................. 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ................................................................. 1

วตถประสงคของการศกษา ..................................................................................... 5

ขอบเขตการศกษา ................................................................................................... 5

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษา ............................................................... 6

สมมตฐานของการศกษา ......................................................................................... 6

นยามศพทเฉพาะ .................................................................................................... 6

กรอบแนวคดในการศกษา ...................................................................................... 8

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ....................................................................................... 9

ความรทวไปเกยวกบวณโรค................................................................................... 9

สถานการณวณโรค ................................................................................................. 13

มาตรการปองกนควบคมการแพรกระจายเชอวณโรคในสถานพยาบาล ................. 19

แนวคดทฤษฏทเกยวของในการวจย ....................................................................... 24

งานวจยทเกยวของ .................................................................................................. 30

3 วธดาเนนการศกษา ......................................................................................................... 35

รปแบบการศกษา .................................................................................................... 35

ประชากรและกลมตวอยาง ..................................................................................... 35

เครองมอทใชในการศกษา ...................................................................................... 36

วธดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ............................................................................. 41

การวเคราะหขอมล.................................................................................................. 42

ซ

บทท หนา

4 ผลการวเคราะหขอมล ..................................................................................................... 44

ขอมลสวนบคคล และขอมลการบรการสงมอบยาวณโรค ...................................... 45

ปจจยดานสงแวดลอม ............................................................................................. 50

ปจจยดานองคกร ..................................................................................................... 52

ปจจยดานบคคล ...................................................................................................... 54

พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรค ........................................................... 57

ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค ...................... 59

5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ................................................................................ 65

สรปผลการศกษา .................................................................................................... 65

อภปรายผลการศกษา .............................................................................................. 67

ขอจากดของการศกษา ............................................................................................ 71

ขอเสนอแนะสาหรบนาผลการศกษาไปใช ............................................................. 71

ขอเสนอแนะในการทาการศกษาครงตอไป ............................................................ 72

รายการอางอง ............................................................................................................................ 74

ภาคผนวก .................................................................................................................................. 78

แบบสอบถามปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคใน

บคลากรผสงมอบยาวณโรค……………………………………………………………………….…… 78

ประวตผวจย …….. …………………………………………………………………………... 85

ฌ

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 ลาดบของประเทศทมผปวยวณโรคมาก ในป 2554……………………………. 13

3.1 จานวนตวอยางตามจานวนของขนาดโรงพยาบาล…………………………….. 36

3.2 สถตทใชวเคราะหขอมลสวนบคคลและขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค 42

4.1 ขอมลสวนบคคล………………………………………………………………. 45

4.2 ขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค…………………………………………. 47

4.3 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนตอการ

ปองกนการตดเชอวณโรค จาแนกตามปจจยดานตางๆ และ

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค…………………………

48

4.4 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการ

จดการดานสงแวดลอม ตอการปองกนการตดเชอวณโรค…….……

50

4.5 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนปจจย

ดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรค………..……….……....

52

4.6 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนปจจย

สวนบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรคจาก…………….............

54

4.7 จานวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนน

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค………………..…….…….

57

4.8 คาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณ

โรค ………………….……………………………………………….

59

4.9 คาความสมพนธระหวางขอมลสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค……………………………………………………………....

60

4.10 คาความสมพนธระหวางขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรคกบพฤตกรรม

การปองกนการตดเชอวณโรค…………………………………...

62

5.1 คาความสมพนธระหวางการฝกอบรม การถายทอดความรกบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรค……………………………………….

69

ญ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 กรอบแนวคดในการศกษา……………………………………………………... 8

2.1 อตราความสาเรจการรกษาของผปวยวณโรคปอดเสมหะพบเชอรายใหมทขน

ทะเบยน รกษาระหวาง 1 ตลาคม 2551 – 30 กนยายน 2552…...……..

15

2.2 รอยละการใชบรการในสถานพยาบาลตามประเภทสวสดการของผปวยวณ

โรค ป 2551………….…………………………………......................

17

1

บทท 1

บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา

วณโรคเปนโรคตดตอทเกดจากเชอ[1] Mycobacterium tuberculosis ซงอยในกลม M.

Tuberculosis Complex การตดตอระหวางคนสคนเกดขนไดงาย โดยเมอผปวยวณโรคระยะแพรเชอ

ไอ จาม โดยไมปดปากและจมก ทาใหละอองเสมหะขนาดเลก (Droplet nuclei) ฟ งกระจายใน

อากาศ เมอผอนสดหายใจเอาละอองเสมหะทมเชอวณโรคเขาไป ทาใหเชอวณโรคสามารถเขาถงถง

ลมในปอดได ผตดเชอวณโรคสวนหนงจะปวยเปนวณโรค ซงอบตการณการเกดวณโรค[2] พบ

ประมาณรอยละ 8 ของผทไดรบเชอวณโรค จะกลายเปนวณโรคภายใน 2 ป หลงจากทไดรบเชอ

ผปวยวณโรคทไมเขารบการรกษา หรอผปวยทไดรบการรกษาแตยงไมหายและไมเสยชวต จะ

สามารถแพรเชอตอใหผอนไปไดเรอยๆ

วณโรคนบเปนปญหาดานสขภาพทสาคญของโลก นอกจากเปนสาเหตททาใหประชากร

ทวโลกปวยนบลานคนตอปแลว วณโรคยงเปนโรคตดเชอทฆาชวตมนษยมากเปนอนดบทสองรอง

จากโรคเอดส จากรายงานขององคการอนามยโลก[3]ประมาณการวา ประชากรบนโลกจานวน 1

ใน 3 ไดตดเชอวณโรคแลว ซงในจานวนนมทงทแสดงอาการปวยและยงไมแสดงอาการปวย และ

พบอตราการตดเชอใหมเกดขน 1 คนตอวนาท โดยในพ.ศ.2554 มรายงายพบผปวยวณโรครายใหม

9 ลานคนทวโลก และมผเสยชวตจากวณโรค 1.4 ลานคน สวนมากอยในประเทศทกาลงพฒนา ซง

รวมถงประเทศไทยดวย

จากขอมลรายงานขององคการอนามยโลก[3] ในพ.ศ. 2554 ประเทศไทยถกจดใหเปน

ประเทศทมปญหาวณโรคมากเปนอนดบท 18 ของโลก โดยคาดการณวาประเทศไทยจะมผปวยวณ

โรครายใหมทกประเภท ปละประมาณ 86,000 ราย (124 ตอแสนประชากร) จานวนผเสยชวต

ประมาณ 9,800 ราย (14 ตอแสนประชากร) แตจากการรายงานโรคของสานกระบาดวทยา

กระทรวงสาธารณสขไทย[4] พบวาในพ.ศ.2554 พบผปวยวณโรครายใหม 62 ตอแสนประชากร

2

และจากรายงานของสานกงานสถตแหงชาต[5]ในพ.ศ. 2554 มผเสยชวตจากโรควณโรคจานวน

4,784 ราย (7.5 ตอแสนประชากร) ซงวณโรคนบเปนสาเหตของการเสยชวตมากเปนอนดบท 10

จากสาเหตการเสยชวตทงหมดของประเทศไทย และเปนโรคตดเชอททาใหคนไทยเสยชวตมาก

ทสดในบรรดาโรคตดเชอทงหมด จากรายงานของประเทศไทยทงจานวนผปวยวณโรครายใหมและ

จานวนผปวยวณโรคทเสยชวตพบวาตากวาการคาดการณขององคการอนามยโลก เนองจากบาง

โรงพยาบาลไมไดรายงานขอมลการรกษาเขาสกระทรวงสาธารณสข และผปวยวณโรคบางสวน

ไมไดรบการรกษาในระบบสาธารณสขของรฐ แตไปรบการรกษาทสถานพยาบาลอนเชน

โรงพยาบาลเอกชน คลนกเอกชน เปนตน ซงสถานพยาบาลเหลานไมมการรายงานการรกษาเขาส

กระทรวงสาธารณสข นอกจากนนบางรายอาจยงไมไดรบการรกษาเลย[6]ในประเทศทพฒนาแลว

สวนใหญ[7, 8] อตราอบตการณของวณโรคปอดในบคลากรดานการแพทยทสมผสผปวยวณโรคจะ

สงกวาในประชากรทวไป หรอในบคลากรทไมสมผสวณโรคเกอบทกการศกษาและในบางประเทศ

บคลากรททางานในโรงพยาบาลมอตราความเสยงในการเปนวณโรคสงกวาประชาชนทวไปถง 3

เทา แตสาหรบประเทศทกาลงพฒนา[7-9]ทมระบบสขอนามยในประเทศยงไมดนก มโอกาสท

บคลากรทางการแพทยจะไดรบเชอวณโรคจากการดาเนนชวตในสงคมไดสง การศกษาถงความ

เสยงของบคลากรในการไดรบเชอวณโรคจากการทางานจงไมชดเจนมากนก แตผลการศกษาสวน

ใหญกแสดงใหเหนวาบคลากรดานการแพทยทสมผสผปวยวณโรค มอตราการตดเชอวณโรคสง

กวาบคลากรดานการแพทยทไมตองสมผสผปวยวณโรค และสงกวาประชากรทวไป ซงสอดคลอง

กบการศกษาในประเทศไทยททาการศกษาการตดเชอวณโรคในบคลากรโรงพยาบาล ไดแก

โรงพยาบาลนพรตนราชธาน[10] และโรงพยาบาลแมสอด[11] โดยพบอตราการตดเชอวณโรคของ

บคลากรโรงพยาบาลทงสองแหงเทากบรอยละ 71 และ รอยละ75.6 ตามลาดบ

บคลากรทางการแพทยทมความเสยงตอการเปนวณโรคสง[8]ไดแก พยาบาลทปฏบตงาน

ดานการดแลผปวย เจาหนาทหองตรวจทางปฏบตการ พยาธแพทย แพทยโรคทรวงอก วสญญ

แพทย บคลากรแผนกอบตเหตฉกเฉน ทนตบคลากร โดยพบปจจยทมความสมพนธกบการตดเชอ

วณโรคในบคลากรโรงพยาบาลไดแก ลกษณะสวนบคคล[9, 12] เชน เพศชาย(32.6%) อายมากกวา

35 ป(43%) การไดรบวคซน BCG (41.4%)การม BMI นอยกวา 19 (odds ratio[OR]: 2.96, 95%

confidence interval [CI]:1.49-5.87)ปจจยจากการปฏบตงาน[9, 11] เชนการมเพอนรวมงานปวยเปน

3

วณโรค(p<0.01) การปฏบตงานทใหการดแลผปวยเปนหลก(p<0.05) การปฏบตงานในหนวยงานท

มการดแลผปวยโรคเอดส(p<0.05) และความถในการสมผสกบผปวยวณโรค(OR: 2.83,95%

CI:1.47-18.36) สาหรบการศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณ

โรคจากการทางานของบคลากรทางการพยาบาลโดยใช PRECEDE MODEL เปนกรอบแนวคดใน

การวจย[13]พบปจจยทมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.01) ไดแก ทศนคต(r = 0.22)

ความเชอในความสามารถตนเองในการปฏบตตามหลกการปองกนการตดเชอวณโรคจากการ

ทางาน(r = 0.39) การรบรของบคลากรเกยวกบการเขาถงขอมล ขาวสาร(r = 0.26) วสดอปกรณและ

การจดการสภาพแวดลอมททางโรงพยาบาลจดไวเพอการปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางาน

(r =0.48) และการสนบสนน การไดคาแนะนาจากเพอนรวมงานและหวหนา (r = 0.50)

ในประเทศไทย กระทรวงสาธารณสขไดมแนวทางมาตรฐานการดาเนนงานควบคมการ

แพรกระจายเชอวณโรคในสถานพยาบาล[1] โดยมมาตรการลดความเสยงตอการแพรกระจายและ

ตดเชอวณโรคเปน 3 ระดบ ไดแก (1) การบรหารจดการ ถอเปนดานแรกของมาตรการควบคมการ

แพรเชอและเปนมาตรการทสาคญทสด ประกอบดวยการประเมนความเสยงตอการแพรกระจายเชอ

การจดตงกรรมการรบผดชอบการวางแผนและมาตรการ การอบรมบคลากร การคนหาผปวยวณ

โรค การใหสขศกษา การจดสถานทในการใหบรการใหเหมาะสม การลดการสมผสเชอวณโรคใน

หองชนสตร การรกษาแบบผปวยใน การใหความรแกประชาชนในชมชน (2) การควบคม

สภาพแวดลอม เปนการควบคมสภาพแวดลอมใหปราศจากเชอวณโรคในอากาศ (3) การควบคม

ปองกนระดบบคคล เปนการปองกนการตดเชอเฉพาะบคคล เปนมาตรการเสรมจากการควบคมดาน

การบรหารจดการและการควบคมสภาพแวดลอม ไดแกการใหผปวยใช Surgical mask และให

บคลากรทเปนผใหบรการใช N95 mask[14] นอกจากมาตรการในการแพรกระจายเชอวณโรค 3

ระดบนแลว ยงมมาตรการในการเฝาระวงการตดเชอและปวยเปนวณโรคในบคลากรสาธารณสข

โดยบคลากรทางการแพทยตองมการปองกนตนเองโดย (1) มความรเกยวกบวณโรค ลกษณะการ

แพรเชอและแนวทางปองกน (2) การตรวจเชคสขภาพกอนเรมทางานและระหวางทางานวาเปนวณ

โรคหรอไม

มการศกษาถงความสาเรจการปองกนตนเองของบคลากรทางการแพทยในหลายๆประเทศ

จากโรค Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) ในปพ.ศ. 2546 ซงเปนโรคตดตอทางระบบ

4

ทางเดนหายใจเชนเดยวกบวณโรค โดย David M. Dejoy และคณะ[15] ทไดนาแนวคดพฤตกรรม

การปองกนตนเองในททางาน[16] มาเปนแนวทางในการศกษาวจย ซงแนวคดนแบงปจจยทมผลตอ

การปองกนตนเองตอการตดเชอออกเปน 3 ดานคอ (1) ปจจยดานองคกร เปนปจจยทไดรบ

สนบสนนจากองคกร การสรางวฒนธรรมองคกร การเผยแพรคาแนะนาทดจากบคคลซงเคยม

ประสบการณมากอน เปนลกษณะการสรางสภาพความปลอดภย (Safety Climate) นาไปสการออก

นโยบาย หรอออกเปนขนตอนการปฏบตงาน การอบรมใหความรบคลากร การใหสงตอบแทน (2)

ปจจยดานสงแวดลอม ไดแกอปกรณ และเครองมอทสนบสนนการปองกนการตดเชอ เชน N95

Mask อางลางมอ ผลตภณฑทาความสะอาดมอ ระบบระบายอากาศ รวมทงความสามารถในการใช

ทรพยากรนนๆดวย (3) ปจจยดานบคคล ไดแกความร ความเขาใจในความเสยงของการเกดอนตราย

จากการทางาน ความเชอและทศนคตของแตละคน ประสบการณทางานหรอการพบเจอเหตการณ

ใดๆมากอน ความเขาใจในมาตรการการปองกนความปลอดภยขององคกร และสงทมอทธพลตอ

มาตรฐานดานบคคล เชนจากเพอน จากคนรอบขางเปนตน ซงจากการศกษาความความสาเรจใน

การปองกนตนเองของบคลากรทางการแพทยจากโรค SARS พบวาปจจยดานองคกรและปจจยดาน

บคคล มผลตอพฤตกรรมการปองกนตนเองซงควรใหความสาคญไมนอยไปกวาปจจยดาน

สงแวดลอม ทาใหเกดการเปลยนแปลงแนวคดของการปองกนการตดเชอในโรงพยาบาลทควรให

ความสาคญใหครบทกดาน จากเดมทเนนไปทปจจยดานสภาพแวดลอมเพยงอยางเดยว

เมอนามาตรการการลดความเสยงตอการแพรกระจายและการตดเชอวณโรคใน

สถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสขไทย ทง 3 ระดบ ไดแก ระดบการบรหารจดการ ระดบการ

ควบคมสภาพแวดลอมและ การควบคมปองกนระดบบคคล มาจาแนกตามปจจยของแนวคด

พฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานของ David M. Dejoy ม 3 ดาน ไดแก ปจจยดานองคกร

ปจจยดานสงแวดลอมและปจจยดานบคคล พบวา มาตรการของกระทรวงสาธารณสขสวนใหญม

ความครอบคลมปจจยดานองคกรและปจจยดานสงแวดลอม สาหรบปจจยดานบคคลมเพยง เรอง

ความรเกยวกบวณโรค ซงเปนสวนหนงของมาตรการในการเฝาระวงการตดเชอในบคลากร

สาธารณสข ไมไดครอบคลมปจจยดานบคคลทงหมด เชนยงไมมในเรองทศนคต ความเชอ

ประสบการณทางาน ความเขาใจในมาตรการการปองกนความปลอดภย สงทมอทธพลตอมาตรฐาน

ดานบคคล เปนตน นอกจากนยงพบวาตวชวดการดาเนนงานวณโรคสาหรบโรงพยาบาล

5

ปงบประมาณ 2554 [17]ไดเนนการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคในโรงพยาบาล โดยการม

ชองทางเรงดวนในการรบบรการของผปวยวณโรค การมหองหรอพนทแยกอยางเหมาะสมสาหรบ

ผปวยวณโรคเสมหะมเชอในหอผปวยใน การจดสถานทตรวจคลนกวณโรคออกจากคลนกอนๆทม

ความเสยงตอการตดเชอวณโรคไดงาย ซงทงหมดมงเนนไปทปจจยดานองคกรและดาน

สภาพแวดลอมทงสน เปนการแสดงใหเหนวานโยบายของสาธารณสขไทยยงไมไดใหความสาคญ

ครอบคลมปจจยทกดานทมผลตอพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางาน ซงอาจเปนสาเหตททา

ใหการปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรทางการแพทยของไทยยงไมประสบความสาเรจ

เภสชกรทใหบรการผปวยวณโรคตามประกาศ ก.พ.[18] มหนาทใหคาแนะนาการกนยา

ตดตามการกนยาและอาการขางเคยงจากยา สงมอบยา จาเปนตองปฏสมพนธกบผปวยวณโรค ถอวา

มความเสยงในการทจะไดรบเชอวณโรคจากการปฏบตงาน ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษา

ปจจยทมผลตอการปองกนการตดเชอวณโรคของบคลากรทมหนาทสงมอบยาใหผปวยวณโรคใน

โรงพยาบาลโดยนาแนวคดพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานของ David M. Dejoy มาเปน

กรอบแนวคดการศกษาซงจะทาใหไดขอมลมาเปนแนวทางในการพฒนาระบบการปองกนการตด

เชอวณโรคของงานเภสชกรรมโรงพยาบาลของประเทศไทยตอไป

2. วตถประสงคของการศกษา

เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรผ

สงมอบยาวณโรค

3. ขอบเขตการศกษา

ประชากรทศกษา ไดแก เภสชกรหรอเจาหนาท ททาหนาทสงมอบยาใหผปวยวณโรคโดย

มปฏสมพนธ เชนแนะนาการกนยา พดคย ซกถามกบผปวยวณโรคโดยตรงมากทสดในรอบ 1

เดอนทผานมา ในโรงพยาบาลสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข โดยวธการสม

จากจานวนโรงพยาบาลทงหมด 827 แหง [19]ครอบคลมโรงพยาบาลทกขนาด ทงโรงพยาบาลศนย

โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชน

6

4. ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากงานวจย

ทาใหไดขอมลมาเปนแนวทางในการพฒนาระบบการปองกนการตดเชอวณโรคใน

บคลากรผสงมอบยาวณโรคในโรงพยาบาล สงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข

5. สมมตฐานของการศกษา

ปจจยดานองคกร ปจจยดานสงแวดลอม และปจจยดานบคคลมความสมพนธกบพฤตกรรม

การปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรค

6. นยามศพทเฉพาะ

1. บคลากรททาหนาทสงมอบยา หมายถง เภสชกรหรอเจาหนาท ททาหนาทสงมอบยาให

ผปวยวณโรคโดยมปฏสมพนธ เชนแนะนาการกนยา พดคย ซกถามกบผปวยวณโรคโดยตรงมาก

ทสดในรอบ 1 เดอนทผานมา ในโรงพยาบาลสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข

2. พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค[1, 17] หมายถงกจกรรมทบคลากรกระทาเพอ

ปองกนการตดเชอวณโรคจากผปวย ทงการตดเชอผานลมหายใจและสารคดหลง โดยแบงเปน 4

สวน ไดแก

2.1 การใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม หมายถงการจดการเกยวกบการ

ใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสมและมประสทธภาพ ไดแก การใหผปวยทมอาการสงสยวา

จะเปนวณโรคใสหนากากปดปาก จมก (Surgical mask) การทบคลากรใชหนากากแบบกรองอากาศ

(Mask N-95) ขณะปฏบตงานกบผปวยวณโรคระยะแพรเชอ การตรวจเชคหนากากแบบกรองอากาศ

(Mask N-95) กอนใชงาน วามความแนบสนทกบใบหนา (fit test)

2.2 การแยกผปวยและปองกนไมใหเชอแพรกระจาย หมายถง การจดบรเวณให

ผปวยทมการตดเชอหรอสงสยวามการตดเชอวณโรคปอด แยกออกจากผปวยอนๆ การดแลให

ไดรบบรการแบบเรงดวน หรอแบบเบดเสรจในจดเดยว

7

2.3 การมสขอนามยทด หมายถงการดแลสขภาพของบคลากร การปฏบตตามหลก

ปราศจากเชอ การลางมอทถกตอง การจดสภาพแวดลอมในการทางานใหถกสขลกษณะอนามยทด

มความสะอาด มการระบายอากาศทด รวมทงการทาลายเชอ ทาใหปราศจากเชอ

2.4 การตรวจสขภาพเพอหาวามการตดเชอวณโรคหรอไม เชนการถายภาพรงส

ทรวงอกประจาทกป การตรวจเสมหะและถายภาพรงสทรวงอกเมอมอาการปวยคลายวณโรค

3. ปจจยดานองคกร[20] หมายถงเปนปจจยทบคคลนนไดรบสนบสนนจากองคกรหรอ

หนวยงาน ไดแก การจดการใหมนโยบายหรอแนวทางการปฏบตเพอปองกนการตดเชอวณโรคจาก

การปฏบตงาน การทาใหเกดวฒนธรรมองคกร(Organization culture) เชนการแบงปนความคดใน

การปองกนการตดเชอวณโรคโดยผทางานเอง โดยการเผยแพรคาแนะนาทดจากบคคลซงเคยม

ประสบการณมา การอบรมใหความรบคลากรเกยวกบการปองกนการตดเชอวณโรค การใหสงตอบ

แทนไมวาจะเปนสงของเชน เงน รางวล หรอไมใชสงของเชน การชมเชย เมอมการปฏบตตวในการ

ปองกนวณโรคไดด

4. ปจจยดานสภาพแวดลอม [20]หมายถงปจจยทชวยใหบคคลมพฤตกรรมในการปองกน

การตดเชอวณโรคระหวางการปฏบตหนาทในการสงมอบยาใหแกผปวยวณโรคไดงายขน

ประกอบดวยทรพยากรตางๆเชนอปกรณ และเครองมอทสนบสนนการปองกนการตดเชอ เชน

หนากาก N95 อางลางมอพรอมผลตภณฑทาความสะอาดมอ นอกจากนนยงรวมถงสภาพแวดลอม

ทางกายภาพของสถานททางาน ระบบระบายอากาศของอาคารทปฏบตงาน

5. ปจจยดานบคคล [20]หมายถงปจจยทเกดขนในแตละบคคลซงมความแตกตางกน ทงใน

เรองความร ความเขาใจในความเสยงของการตดเชอวณโรคและมาตรการการปองกนการ

แพรกระจายเชอวณโรคขององคกร ความเชอและทศนคตของแตละคนในการปองกนการตดเชอวณ

โรค ประสบการณทผานมาเกยวกบวณโรค และสงทมอทธพลตอมาตรฐานสวนบคคลในการ

ปองกนวณโรค เชน จากเพอน จากคนรอบขาง ครอบครว สภาวะรางกายเปนตน

8

7. กรอบแนวคดในการศกษา

พฒนาจากทฤษฏพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานของ David M. Dejoy [15, 16, 20]

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดในการศกษา

ปจจยดานองคกร

- นโยบายและแนวทางการปฏบตขององคกรในการ

ปองกนวณโรค

- วฒนธรรมองคกรเกยวกบการปองกนวณโรค

- โปรแกรมการอบรม ใหความร เกยวกบวณโรค

- การใหรางวล สงตอบแทน คาชมเชย เมอมการปฏบตตว

ในการปองกนวณโรคไดด

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค

- การใชอปกรณปองกนสวน

บคคลทเหมาะสม

- การแยกผปวยและปองกน

ไมใหเชอวณโรคแพรกระจาย

- การมสขอนามยทด

- การตรวจสขภาพเพอหาวาม

การตดเชอวณโรคหรอไม

ปจจยดานสภาพแวดลอม

- การมเครองมอและสงสนบสนนตางๆ ไดแก

หนากาก อางลางมอ ผลตภณฑทาความสะอาด

- สงแวดลอมทางกายภาพ ไดแก ระบบระบายอากาศ

สถานท

ปจจยสวนบคคล

- ความร ความเขาใจในความเสยง และมาตรการ

ปองกนการตดเชอวณโรคในองคกร

- ความเชอ/ทศนคต ในการปองกนการตดเชอวณโรค

- ประสบการณทผานมาเกยวกบวณโรค

- สงทมอทธพลตอมาตรฐานสวนบคคลในการ

ปองกนวณโรค

- ปจจยจากเพอนและคนรอบขาง

9

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจย เรอง “ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคใน

บคลากรผสงมอบยาวณโรค” น ผวจยไดศกษาทบทวนวรรณกรรม แนวคด ทฤษฎ เอกสารตางๆ

และผลงานวจยทเกยวของ เพอเปนแนวทางในการศกษาวจยตามลาดบ ดงน

1. ความรทวไปเกยวกบวณโรค

2. สถานการณวณโรค

3. มาตรการปองกนควบคมการแพรกระจายเชอวณโรคในสถานพยาบาล

4. แนวคดทฤษฏทเกยวของในการวจย

5. งานวจยทเกยวของ

1. ความรทวไปเกยวกบวณโรค

1.1 สาเหตของวณโรคและการแพรกระจายเชอ[1]

วณโรคเปนโรคตดตอทเกดจากเชอ Mycobacterium tuberculosis ซงอยในกกลม M.

Tuberculosis Complex (ไดแก M.bovis, M. africacum และ M. microti) การตดตอระหวางคนสคน

เกดขนไดเมอผปวยวณโรคระยะแพรเชอ ไอ จาม โดยไมปดปากและจมก ทาใหละอองเสมหะขนาด

เลก (Droplet nuclei) ฟ งกระจายในอากาศ เมอผอนสดหายใจเอาละอองเสมหะ ทมเชอวณโรคเขา

ไป ทาใหเชอวณโรคสามารถเขาถงถงลมในปอดได ผตดเชอวณโรครอยละ 8 จะปวยเปนวณโรค

ภายใน 2 ป หลงจากทไดรบเชอ [2] ซงผปวยวณโรคทพบเชอวณโรคในเสมหะและไมเขารบการ

รกษา จะเสยชวตรอยละ 70 ภายใน 10 ป ผปวยวณโรคทไมพบเชอวณโรคในเสมหะและไมเขารบ

การรกษา จะเสยชวตรอยละ 20 ภายใน 10 ป [3]โดยผปวยทไมเขารบการรกษา หรอผปวยทไดรบ

การรกษาแตไมยงหายและไมเสยชวต จะสามารถแพรเชอตอใหผอนไปไดเรอยๆ

ชนดของวณโรคสามารถจดแบงได 2 ชนด คอ วณโรคในปอด (Pulmonary TB) มกม

ลกษณะอาการและอาการแสดงของวณโรคไมชดเจน ขนอยกบระยะทไดรบเชอและการลกลามของ

10

เชอวณโรค แตอาการแสดงทพบบอยๆ คอ น าหนกลด ออนเพลย ไอมเสมหะ เหงอออกกลางคน

และอาจพบอาการไอเปนเลอด สวนวณโรคอกชนด คอ วณโรคนอกปอด (Extra pulmonary TB) ม

ลกษณะอาการและอาการแสดงขนอยกบอวยวะทเชอวณโรคเขาไปอาศยอย [21]

การวนจฉยวณโรคปอดจะใชการตรวจทางหองปฏบตการ รวมกบการถายภาพรงสทรวง

อก โดยการตรวจทางหองปฏบตการนนจะยอมเชอจากเสมหะดวยกลองจลทรรศน ซงเปนวธทด

ทสดในการวนจฉยวณโรคปอด เพราะสามารถบอกผลไดเรว และมความจาเพาะสง การตรวจ

เสมหะควรตรวจอยางนอย 3 ครง เพอใหสามารถวนจฉยผปวยวณโรคปอดไมผดพลาด สวนการ

เพาะเชอวณโรค มความไวกวาการตรวจเสมหะดวยกลองจลทรรศน แตใชเวลานานและสนเปลอง

นอกจากนการถายภาพรงสทรวงอกเพอใชวนจฉยวณโรคปอดนน เปนวธทมความไว (Sensitivity)

คอนขางสง แตมความจาเพาะ (specific) ตา ดงนนตองมการตรวจเสมหะควบคไปกบการถายภาพ

รงสทรวงอกทกครง และการวนจฉยวณโรคนอกปอดนน จะอาศยการตรวจชนเนอทางพยาธ และ

การตรวจนาทเจาะไดจากอวยวะตางๆ รวมกบอาการและอาการแสดงทเขาไดกบวณโรค[22]

1.2 การจาแนกประเภทของวณโรค

วณโรคเกดขนกบทกอวยวะทกสวนของรางกายโดยมากกวา 80% มกจะเกดขนทปอด

ดงนนจงสามารถจาแนกวณโรคออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

1.2.1 วณโรคปอด (Pulmonary TB) มกมลกษณะอาการและอาการแสดงของวณโรคไม

ชดเจน ขนอยกบระยะทไดรบเชอและการลกลามของเชอวณโรค แตอาการแสดงทพบบอยๆ คอ

น าหนกลด ออนเพลย ไอมเสมหะ เหงอออกกลางคนและอาจพบอาการไอเปนเลอด

1.2.2 วณโรคนอกปอด (Extrapulmonary TB) วณโรคของอวยวะอนๆ นอกเหนอจากปอด

เชน เยอหมสมอง ตอมนาเหลอง ชองทอง ผวหนง กระดกและขอ ระบบสบพนธและทางเดน

ปสสาวะ การวนจฉยโดยอาศยการตรวจชนเนอใหผลบวก หรอผลการตรวจรางกายเขาไดกบขอ

บงชอยางชดเจนและแพทยตดสนใจรกษาวณโรค

1.3 วณโรคปอดและแบบแผนการรกษา

ในการรกษาวณโรคปอดแบงผปวยวณโรคปอดออกเปน 2 ประเภท คอ [22]

11

1.3.1 ผปวยวณโรคปอดทยอมเสมหะพบเชอ (ผปวยวณโรคปอดรายใหมเสมหะบวก)

ซงเปนผปวยทมภาพรงสผดปกตเขาไดกบวณโรคปอด และยอมเสมหะแลวพบเชอวณโรคอยาง

นอย 1 ครง หรอเปนผปวยทมภาพรงสไมผดปกต แตยอมเสมหะพบเชอวณโรคอยางนอย 2 ครง

1.3.2 ผปวยวณโรคปอดทยอมเสมหะไมพบเชอ (ผปวยวณโรคปอดรายใหมเสมหะลบ)

ซงเปนผปวยทมอาการแสดง และภาพรงสทรวงอกผดปกตเขาไดกบวณโรค แตยอมเสมหะอยาง

นอย 3 ครงแลวไมพบเชอ สวนผลการเพาะเชอวณโรคนนอาจเปนลบหรอไมทราบผล หรอเปน

ผปวยทตรวจเสมหะไมพบเชอวณโรค แตผลการเพาะเชอจากเสมหะพบเชอวณโรคกได

หลกการรกษาวณโรคปอด จะตองใชยารกษาวณโรคปอดอยางนอย 2 ชนด และตองใช

ระยะเวลาในการรกษาอยางนอย 6 เดอน และอาจตองใชเวลารกษาวณโรคปอดนาน 2-3 ป หาก

ผปวยเปนวณโรคดอยาหลานขนาน (MDR-TB) ซงสตรยาทใชรกษาวณโรคปอดนนมดวยกนหลาย

สตร แตสตรมาตรฐานทนยมใชในการรกษาผปวยวณโรคปอดรายใหม คอ สตรยาระยะสน 6

เดอน ซงมการใชยารกษาวณโรค 4 ชนด คอ isoniazid (H),rifampicin (R),pyrazinamide (Z), และ

ethambutol (E) ตดตอกน 2 เดอน (Internal phase หรอ Intensive phase) เปนชวงทสาคญมาก

เพราะแสดงถงประสทธภาพของระบบยา และระบบงานทจะชวยตดการแพรเชอไดด ตอจากนนจะ

เปนการใหยารกษาวณโรค 2 ชนด คอ isoniazid (H) และ rifampicin (R) ตดตอกน 4 เดอน

(Continuation phase หรอ Maintenance phase) เขยนเปนสตรยอวา 2HRZE/4HR นอกจากนยงม

สตรยาระยะสน 9 เดอน ซงแนะนาใหใชสาหรบผปวยวณโรคปอดทสงอาย หรอแพยา

pyrazinamide สตรนมการใชยารกษาวณโรค 3 ชนด คอ isoniazid (H),rifampicin (R) และ

ethambutol (E) ตดตอกน 2 เดอน ตอจากนนจะเปนการใหยารกษาวณโรค 2 ชนด คอ isoniazid (H)

และ rifampicin (R) ตดตอกน 7 เดอน เขยนเปนสตรยอวา 2HRZE/7HR [23]

ยารกษาวณโรค จดแบงได 2 กลม คอ กลมทเลอกใชกอนเปนอนดบแรก (First line drug)

ไดแก isoniazid (H),rifampicin (R),pyrazinamide (Z), และ ethambutol (E) นอกจากนยงม

rifabutin และ rifapentine สวนกลมทเลอกใชเปนอนดบสอง (Second line drug) ไดแก

streptomycin, cycloserine, ethionamide, amikacin เปนตน

12

1.4 ปจจยทเกยวของกบการแพรเชอวณโรคในโรงพยาบาล[8]

ความนาจะเปน (The probability หรอ P) ของการแพรเชอวณโรคในระหวางบคลากรดาน

การแพทยอาจประมาณการไดโดยใชสมการดงตอไปน

P=1-elqpt/Q

e หมายถง สมการ exponential

l หมายถง จานวนผปวยวณโรคระยะมอาการทบคลากรคนหนงๆมโอกาสสมผส

q หมายถง ความสามารถแพรเชอของผปวย

p หมายถงอตราการสดหายใจของบคลากร

t หมายถงระยะเวลาการสมผสผปวย

Q หมายถง อตราการถายเทอากาศของหอง

ตวชวดความสามารถแพรเชอของผปวย อาจประกอบดวยการตรวจพบเชอ acid-fast bacilli

ในเสมหะ การเรมใหการรกษาลาชาหรอรกษาไมมประสทธภาพ การตรวจพบโพรงในภาพถายรงส

ปอด การมอาการไอหรอเปนวณโรคกลองเสยง การมสงคดหลงในทางเดนหายใจเปนนาจานวน

มาก และการไดรบหตถการหรอการตรวจพเศษทกระตนใหมการไอ เปนตน ระยะเวลาการสมผส

โดยทวไปหมายถงระยะเวลาทตองสมผสผปวยโดยตรง แตบคลากรทไมไดสมผสผปวยโดยตรง

เนองจากปฏบตงานอยในสวนอนของอาคารกอาจสมผสเชอไดโดยผานทางอากาศทระบายมาจาก

หองของผปวยวณโรค สาหรบอตราการถายเทของอากาศนน พบวาการทดแทนอากาศภายในหอง

ดวยอากาศจากภายนอกอยางสมบรณ 1 ครง(one air change) จะทาใหอนภาคในบรรยากาศทมเชอ

M.tuberculosis ลดลงไดประมาณรอยละ 63 และหากทาการถายเทอากาศอยางสมบรณ 6 ครง(six

air charge) จะทาใหเชอในบรรยากาศลดลงไดถงรอยละ 99

13

2. สถานการณวณโรค

2.1 สถานการณวณโรคของโลก

ตารางท 2.1 ลาดบของประเทศทมผปวยวณโรคมาก ในป 2554

ลาดบท

ของ

โลก

ประเทศ ประชากร

(หนวย 1,000 คน)

Mortality

(หนวย 1,000 คน)

Prevalence

(หนวย 1,000 คน)

Incident

(หนวย 1,000 คน)

1 อนเดย 1,241,429 300 3,100 2,200

2 จน 1,347,565 47 1,400 1,000

3 อนโดนเซย 242,326 65 680 450

18 ไทย 69,519 9.8 110 86

วณโรคนบเปนปญหาดานสขภาพทสาคญของโลก นอกจากเปนสาเหตททาใหประชากร

ทวโลกปวยนบลานคนตอปแลว วณโรคยงเปนโรคตดเชอทฆาชวตมนษยมากเปนอนดบทสองรอง

จากโรคเอดส จากรายงานขององคการอนามยโลก[3]ประมาณการวา ประชากรบนโลกจานวน 1

ใน 3 ไดตดเชอวณโรคแลว ซงในจานวนนมทงทแสดงอาการปวยและยงไมแสดงอาการปวย และ

พบอตราการตดเชอใหมเกดขน 1 คนตอวนาท โดยในพ.ศ.2554 มรายงายพบผปวยวณโรครายใหม

9 ลานคนทวโลก และมผเสยชวตจากวณโรค 1.4 ลานคน โดยในกลม 22 ประเทศทมปญหาวณโรค

มผปวยรวมกนประมาณรอยละ 80 ของผปวยทวโลก ซงสวนมากอยในประเทศทกาลงพฒนา ซง

รวมถงประเทศไทยดวยและไดมการจดอนดบประเทศทมจานวนผปวยวณโรคมาก พบวา 3

ประเทศแรกทมผปวยวณโรคมากทสดในโลกอยในทวปเอเชย ซงไดแกประเทศอนเดย (3.1 ลาน

คน) จน (1.4 ลานคน) และอนโดนเซย (6.8 แสนคน)โดยทวปเอเชยพบผปวยวณโรคสงถงรอยละ

59 ของผปวยวณโรคทงโลก

14

2.2 สถานการณวณโรคของประเทศไทย

จากรายงานขององคการอนามยโลก[3] ในพ.ศ. 2554 ประเทศไทยถกจดใหเปนประเทศท

มปญหาวณโรคมากเปนอนดบท 18 ของโลก โดยคาดการณวาประเทศไทยจะมผปวยวณโรคราย

ใหมทกประเภท ปละประมาณ 86,000 ราย (124 ตอแสนประชากร) จานวนผเสยชวตประมาณ

9,800 ราย (14 ตอแสนประชากร) แตจากการรายงานโรคของสานกระบาดวทยา กระทรวง

สาธารณสขไทย[4] ในพ.ศ.2554 พบผปวยวณโรครายใหม 62 ตอแสนประชากร และจากรายงาน

ของสานกงานสถตแหงชาต[5]ในพ.ศ. 2554 มผเสยชวตจากโรควณโรคจานวน 4,784 ราย (7.5 ตอ

แสนประชากร) ซงวณโรคนบเปนสาเหตของการเสยชวตมากเปนอนดบท 10 ของสาเหตการ

เสยชวตทงหมดของประเทศไทย และเปนโรคตดเชอททาใหคนไทยเสยชวตมากทสดในบรรดาโรค

ตดเชอทงหมด จากรายงานของประเทศไทยทงจานวนผปวยวณโรครายใหมและจานวนผปวยวณ

โรคทเสยชวตพบวาตากวาการคาดการณขององคการอนามยโลก เนองจากบางโรงพยาบาลไมได

รายงานขอมลการรกษาเขาสกระทรวงสาธารณสข และผปวยวณโรคบางสวนไมไดรบการรกษาใน

ระบบสาธารณสขของรฐ แตไปรบการรกษาทสถานพยาบาลอนเชน โรงพยาบาลเอกชน คลนก

เอกชน เปนตน ซงสถานพยาบาลเหลานไมมการรายงานการรกษาเขาสกระทรวงสาธารณสข

นอกจากนนผปวยบางรายอาจยงไมไดรบการรกษาเลย[6]

15

ภาพท 2.1 อตราความสาเรจการรกษาของผปวยวณโรคปอดเสมหะพบเชอรายใหมทขนทะเบยน

รกษาระหวาง 1 ตลาคม 2551 – 30 กนยายน 2552

สาหรบแนวโนมอตราความสาเรจของการรกษาของผปวยวณโรคใหมเสมหะพบเชอ

[24]ระหวางปงบประมาณ2546 - 2552 มแนวโนมเพมสงขน ซงในป 2552 อตราความสาเรจของ

การรกษาอย ทรอยละ 85 ซงเทากบเปาหมายของประเทศ (รอยละ 85) สวนอตราการขาดยาอยทรอย

ละ 4 และอตราการตายอยทรอยละ 8

สาหรบสถานการณวณโรคและโรคเอดสในประเทศไทย จากรายงานของสานกระบาด

วทยา ตงแต พ.ศ. 2527-2551 มรายงานผปวยเอดสและผตดเชอทมอาการ 342,416 ราย ปวยเปนวณ

โรคดวยถง 100,462 ราย ในกลมผปวยเอดสทมโรคตดเชอฉวยโอกาส ปรากฏวา วณโรคเปนโรค

ตดเชอฉวยโอกาสทพบมากทสด คอรอยละ 25.5 จากรายงานของกรมควบคมโรค กระทรวง

สาธารณสขผปวยเอดสมโอกาสเปนวณโรคไดมากกวาคนปกตถง 10 เทา เพราะรางกายขาด

ภมคมกน ทาใหตดเชอไดงาย ปญหาการตดเชอ HIV และผปวยเอดสทอยในระดบสงทาใหจานวน

ผปวยวณโรคในประเทศไทยเพม ขนอยางตอเนองในชวง 10 ป ทผานมา ในป 2551 มผปวย 65,252

16

ราย หรออตรา 113.51 รายตอประชากรแสนคน เพมขนจากป 2550 รอยละ 1.8 โดยเฉพาะกลม

ผปวยเอดสปวยเปนวณโรคสงถงรอยละ 30

ปญหาสาคญอกประการหนง ไดแกการพบเชอดอยาในผปวยประมาณรอยละ 10 ของผตด

เชอทงหมด เนองจากการยายถนทอยและการรบประทานยาไมตอเนอง จากการสารวจวณโรคดอยา

ทางหองปฏบตการของประเทศไทยครงท 3 ในป พ.ศ. 2549 พบวาอตราผ ปวยวณโรคดอยาหลาย

ขนานรายใหม คดเปนรอยละ 1.65 และอตราผปวยวณโรคดอยาหลายขนานทเคยรกษามากอน รอย

ละ 34.54 รายงานเบองตนจากสถานการณวณโรคดอยาหลายขนานในประเทศไทย ระหวาง

ปงบประมาณ 2550 – 2552 โดย นายแพทยมงคล องคศรทองกลและคณะทดาเนนการเกบขอมล

จากโรงพยาบาลขนาดใหญ และศนยสาธตบรการจานวน 126 แหงทวประเทศ พบวา จานวนผ ปวย

วณโรคดอยาหลายขนานในป งบประมาณ 2552 มจานวนทงหมด 356 ราย ปงบประมาณ 2551 ม

จานวน 321 ราย และปงบประมาณ 2550 ม จานวน 244 ราย ในป 2550 คณะแพทยศาสตรศรราช

พยาบาล มหาวทยาลยมหดล รายงานการพบผปวยวณโรคจานวน 13 ราย ซงยนยนวามเชอวณโรค

ดอยาหลายขนานชนดรนแรง( extensively drug resistant TB : XDR)

โดยผลการรกษาของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานระหวางป 2550 – 2552 ในดานอตรา

ความสาเรจการรกษาของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานรายใหม คดเปนรอยละ 53 (44 รายใน 83

ราย) และอตราความสาเรจการรกษาของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานทเคยรกษามากอนอยทรอย

ละ 53.4 (246 รายใน 460 ราย)สาหรบอตราการขาดยาของผปวยวณโรคดอยาหลายขนานรายใหม

คดเปนรอยละ 21.7 (18 รายใน 83 ราย)และอตราการขาดยาผปวยวณโรคดอยาหลายขนานทเคย

รกษามากอนอยทรอยละ 20.2 (93 รายใน 460 ราย) ในดานอตราการตายของผปวยวณโรคดอยา

หลายขนานรายใหมอยทรอยละ 19.3 (16 รายใน 83 ราย) และอตราการตายของผปวยวณโรคดอยา

หลายขนานทเคยรกษามากอนอยทรอยละ 22 (101 รายใน 460 ราย

17

ภาพท 2.2 รอยละการใชบรการในสถานพยาบาลตามประเภทสวสดการของผปวยวณโรค ป 2551

ปญหาเชอดอยาสงผลใหคาใชจายในการรกษาสงถงรายละ 2 แสนบาท เทยบกบการรกษา

ผปวยวณโรคทวไป ทมคาใชจายเฉลยตอรายประมาณปละ 16,800 บาท เมอคดเปนภาพรวมทง

ประเทศพบวาตองมคาใชจายในการรกษาผปวยวณโรคปละ 1,500 ลานบาท ซงสวนใหญเปนภาระ

ตองบประมาณประเทศ เพราะผปวยวณโรคสวนใหญใชสทธประกนสขภาพถวนหนาและ

สวสดการของภาพรฐ

มาตรการสาคญในการควบคมวณโรคคอ คนหาผปวยทยงหลงเหลออย ใหครอบคลมทก

กลมเปาหมาย รกษาใหหายขาดทกรายภายใน 6 เดอน โดยมเจาหนาทสาธารณสขหรออสม. เปนพ

เลยงกากบการกนยาไมใหขาด โดยกระทรวงสาธารณสขมเปาหมายวาจะนาประเทศไทยออกจาก

บญชประเทศทมผปวยวณโรคสงสดขององคการอนามยโลก ภายในป พ.ศ. 2558[25]

2.3 สถานการณวณโรคในบคลากรสาธารณสข[8]

ขอมลเกยวกบวณโรคปอดจากการประกอบอาชพในบคลากรดานการแพทย สวนใหญมา

จากการศกษาวจยในประเทศทพฒนาแลว ซงมความชกของวณโรคในประชากรทวไปตา (อตรา

อบตการณตากวา 5 ราย ตอประชากร 100,000 คนตอป) ผปวยวณโรคทไปรบการรกษาใน

โรงพยาบาลจงเปนแหลงในการแพรเชอทสาคญสบคลากรดานการแพทยในประเทศเหลาน

สวนขอมลทไดจากประเทศทกาลงพฒนา ซงมความชกของวณโรคในประชากรทวไปสง ม

การศกษาวจยจานวนนอยและไมชดเจน

สวสดการขาราชการ/

พนกงานรฐวสาหกจ 13.2

ประกนเอกชน 4.1

ประกนสงคม 20.3

ประกนสขภาพถวน

หนา 62.4

18

2.3.1 ขอมลจากประเทศทพฒนาแลว (Developed Countries) ขอมลสวนใหญเปนผล

การศกษาในประเทศสหรฐอเมรกา แคนาดา สหราชอาณาจกร กลมประเทศในทวปยโรป ญปนและ

ออสเตรเลย การศกษาเกยวกบการเกดวณโรคปอดในบคลากรแพทย สวนใหญใชขอมลจาก

tuberculosis registry ของแตละประเทศ พบวาในเกอบทกประเทศอตราอบตการณของวณโรคปอด

ในบคลากรดานการแพทยทสมผสผปวยวณโรคจะสงกวาในประชากรทวไป หรอในบคลากรทไม

สมผสวณโรคเกอบทกการศกษา

บคลากรดานการแพทยทมความเสยงตอการเปนวณโรคสง ประกอบดวยพยาบาล

เจาหนาทหองตรวจทางปฏบตการ พยาธแพทย แพทยโรคทรวงอก วสญญแพทย บคลากรแผนก

อบตเหตฉกเฉน ทนตบคลากร รวมถงนกศกษาแพทยและนกศกษาพยาบาล

2.3.2 ขอมลจากประเทศกาลงพฒนา (Developing Countries) ในประเทศกาลงพฒนา ม

อบตการณของวณโรคปอดในประชากรทวไปสง ดงนนบคลากรดานการแพทย จงมโอกาสสง

เชนกน ทจะไดรบเชอวณโรคจากแหลงภายนอกโรงพยาบาล นอกเหนอจากการไดรบเชอจากผปวย

ในโรงพยาบาล

ขอมลเกยวกบความเสยงตอวณโรคปอดในบคลากรดานการแพทยของกลมประเทศนมา

จากผลการศกษาในประเทศมาลาว แอฟรกาใต ไอโวรโคสต บราซลและประเทศไทย พบวาผลการ

ศกษาวจยเกยวกบการเกดวณโรคปอดในบคลากรดานการแพทยเปรยบเทยบกบบคลากรทวไปม

ความขดแยงกน คอในประเทศมาลาว ทวปแอฟรกา ในชวงปค.ศ. 1993-1994 อตราอบตการณของ

วณโรคปอดในพยาบาลสงกวาประชากรทวไปถงเกอบ 40 เทา(6,600 ราย และ 180 ราย ตอ

ประชากร 100,000 คนตอป ตามลาดบ) สวนการศกษาวจย ในประเทศแอฟรกาใต ชวง ค.ศ. 1991-

1996 พบวาอตราอบตการณของวณโรคในบคลากรดานการแพทยต ากวาของประชากรทวไป (588

ราย และ 1543 รายตอประชากร 100,000 คนตอป ตามลาดบ) สวนการศกษาเกยวกบการตดเชอวณ

โรคโดยไมมอาการ (โดยการทา tuberculin skin testing) ในประเทศตางๆ เชนประเทศบราซล ไอโว

รโคสต และประเทศไทยนน พบวาบคลากรดานการแพทยทมโอกาสสมผสกบผปวยวณโรคสง ม

อตราการตดเชอวณโรค (การทา tuberculin skin testing ไดผลบวก) สงกวาประชากรทวไปหรอ

บคลากรดานการแพทยทมโอกาสสมผสผปวยวณโรคนอยกวา อยางไรกตาม ยงเปนสงทถกเถยงกน

อยเกยวกบความเชอถอได (Reliability) ของการใชผลการทดสอบ tuberculin skin testing เปนตว

19

บงบอกภาวการณตดเชอวณโรคของบคลากรประเทศเหลาน เนองจากอตราการไดรบวคซนบซจใน

อดตของประชากรในประเทศเหลานสง และการใหผลบวกของ tuberculin skin testing จงอาจเปน

ผลจากวคซนบซจหรอจากการตดเชอวณโรคกได

3. มาตรการปองกนควบคมการแพรกระจายเชอวณโรคในสถานพยาบาล[1]

3.1 ขบวนการเกดการแพรกระจายและการรบเชอวณโรค

เมอผปวยวณโรค ไอ จาม พด หรอแมแตรองเพลง จะสามารถทาใหเชอวณโรคหลดออกมา

ลองลอยในอากาศ โดยเกาะอยกบละอองเสมหะเปน Particle หรอ Droplet nuclei ซง Droplet

nuclei ทมขนาดประมาณ 1 – 5 ไมครอน ละอองเสมหะทมขนาดใหญจะตกลงสพนดน แตละออง

เสมหะทมขนาดเลกจะลองลอยอย ทาใหเชอวณโรคสามารถอยในบรรยากาศเปนวนๆ ได เมอมผ

สดเอาเชอวณโรคเขาไปในรางกาย เชอวณโรคจะเขาไปส ถงลมเลกๆ ในปอด(Alveoli) แลวจะถก

จบดวย Alveolar macrophages และแพรกระจายไปทวรางกาย เกดการตดเชอ เชอวณโรคบางตวจะ

สงบอย (Dormant bacilli ) อาจอยนานหลายป เรยกวาตดเชอแฝง (Latent TB infection) โดยไมม

อาการ และไมสามารถแพรเชอวณโรค ผตดเชอสวนนอย (รอยละ 5 - 10 ในประชากรทวๆ ไป) ม

โอกาสปวยเปนวณโรคในเวลาตอมาได

3.2 ปจจยทมผลตอการแพรกระจายเชอวณโรค

ปจจยของผปวยวณโรค คอ เปนผปวยทเปนวณโรคของระบบทางเดนหายใจ มอาการไอ

จาม หรออาการอนๆ ททาใหเกดการหายใจแรงๆ โดยไมปดปากและจมก การมเชอในเสมหะ และ

ผปวยมแผลโพรงในปอดซงจะมเชอจานวนมาก ปจจยของสงแวดลอม ไดแก สถานทททบและคบ

แคบ การถายเทอากาศทไมเหมาะสม

3.3 ปจจยทมผลตอการแพรกระจายเชอวณโรค ขนอยกบ

3.3.1 ความเขมขนของปรมาณเชอทลอยอยในอากาศ

3.3.2 ระยะเวลาและความใกลชดในการสมผส

3.4 ปจจยเสยงของผทตดเชอจะเสยงตอการปวยเปนวณโรค

3.4.1 การตดเชอใหม (Recent infection) การตดเชอเอชไอว จะเสยงตอการเปนวณ

โรคสงกวาคนทวไปอยางนอย 10 เทา

20

3.4.2 กรณอนๆ เชน ผทเคยเปนวณโรคและหายเองในอดตโดยมแผลเปนเหลออย

ผปวยเบาหวาน ผปวยขาดอาหาร ผปวยโรค Silicosis เปนตน

3.5 กลยทธการควบคมการแพรกระจายเชอวณโรคในสถานพยาบาล

มาตรการลดความเสยงตอการแพรกระจายและตดเชอวณโรค ม 3 ระดบ

3.5.1 การบรหารจดการ การบรหารจดการถอเปนดานแรกของมาตรการควบคมการ

แพรเชอและเปนมาตรการทสาคญทสด จดประสงคของมาตรการนกเพอปองกนไมใหวณโรค

Expose ตอบคลากรและผปวยอนๆ และลดการแพรเชอ โดยการวนจฉยผทมอาการสงสย และให

การรกษาผปวยวณโรคโดยเรวทสด การบรหารจดการทด ประกอบดวย

3.5.1.1 การประเมนความเสยงตอการแพรกระจายเชอวณโรค โดยพจารณาถงสง

ตอไปน

3.5.1.2 จานวนผปวยวณโรคในแตละปของสถานบรการ และของหนวยงานยอย

เชน แผนก อายรกรรมของตกผปวยนอก จานวนครงของการใหบรการผปวยวณโรคในแตละแผนก

บรเวณทมความเสยงสงในการแพรกระจายเชอ เชน ทเกบเสมหะ

3.5.1.3 การวางแผน ควรจดตงคณะกรรมการเพอรบผดชอบการวางแผนและ

มาตรการ รวมทงการดาเนนการควบคม โดยพจารณาถงอาคารสถานท ลกษณะของผปวยกลมเสยง

ตาง ๆ

3.5.1.4 การอบรมบคลากรสาธารณสขทปฏบตงาน เพอใหเขาใจถงนโยบายการ

ควบคมการแพรกระจายเชอในสถานบรการ

3.5.1.5 การคนหาผปวยวณโรค เพอใหการรกษาตงแตระยะเรมแรก เพอลด

ระยะเวลาทผปวยจะแพรเชอใหแกผปวยอนๆ และบคลากร ดงนน ผปวยทสงสยเปนวณโรค (TB

suspect) ควรไดรบการตรวจเสมหะโดยเรว ควรมเจาหนาทสอบถามอาการขณะทาบตรตรวจ ถา

ผปวยรายใดมอาการไอเรอรงเกน 2 สปดาห ควรมชองทางดวนหรอชองทางพเศษใหบรการตรวจ

วนจฉยทแยกตางหาก ไมควรใหนงรอควตรวจรวมกบผปวยอนๆ และหองปฏบตการควรตรวจและ

ตอบผลทนท เพอใหแพทยสามารถใหการวนจฉยโรคไดอยางแมนยา และใหการรกษาผปวยเรว

ทสด ซงจะทาใหลดเวลาในการแพรกระจายเชอ

21

3.5.1.6 การใหสขศกษาแกผปวยทมอาการไอเรอรงในการปองกนการแพรเชอ

โดยเฉพาะอยางยงความสาคญเรองสขนสยในการปดปากและจมกทกครงทไอ จาม รวมกบการแจก

หนากากอนามย หรอกระดาษทชช

3.5.1.7 จดสถานททใหบรการแกผปวยโดยเฉพาะบรเวณทเสยงตอการแพรเชอ

ควรมลกษณะดงน บรเวณทผปวยนงรอ ควรเปนทโลง มการถายเทอากาศทเหมาะสม ควรมคลนก

วณโรคแยกออกจากผปวยอนๆ และมทนงรอแยกตางหากดวย ไมควรใหผปวยอนๆ ทเสยงตอการ

ตดเชอและปวยเปนวณโรค เชน ผตดเชอเอชไอว ผปวยเดก ผานบรเวณทจดเตรยมสาหรบผปวยวณ

โรค โดยเฉพาะอยางยงผปวยเสมหะบวก ทตกผปวยนอก ถามผปวยทไอเรอรงเกน 2 – 3 สปดาห

ซงสงสยวาอาจเปนวณโรค ถาไมสามารถแยกจากผปวยอนได กควรพจารณาใหบรการกอนอยาง

ฉบไว เพอลดความเสยงทบคลากร และ ผปวยอนๆ ในการสมผสโรค

3.5.1.8 การลดการสมผสเชอโรคในหองชนสตร ควรพจารณาถงสงตอไปน ควร

จากดเฉพาะบคคลทเกยวของเทานน ทจะเขาไปในหองชนสตร บรเวณทใหผปวยเกบเสมหะ ไม

ควรอยในหองชนสตร ควรมชองหนาตางในการสงตวอยางเสมหะทเหมาะสม

3.5.1.9 การรกษาแบบผปวยใน ควรจดใหมหองแยกผปวยวณโรคเสมหะบวก

โดยเฉพาะอยางยงผปวย MDR-TB ถาไมสามารถจดหองแยกตางหากได กควรแยกบรเวณใหอย

หางจากผปวยอนๆ และเมอผปวยจะตองออกจากหองแยกเพอไปรบการตรวจวนจฉยภายนอกหอง

กควรใหสวม Surgical mask ควรแยกหองจนกระทงใหการรกษาดวยระบบยาทเหมาะสมอยางนอย

2 สปดาห หรอเมอมอาการดขน เชนไมมอาการไอ เปนตน

3.5.1.10 การใหความรแกประชาชนในชมชน รวมถงกลมผตดเชอเอชไอว ใหรถง

ความเสยงของการปวยเปน วณโรค อาการสงสยวณโรค การปองกนการรบเชอวณโรคจากผอน

3.5.2 การควบคมสภาพแวดลอม เปนการควบคมสภาพแวดลอมใหปราศจากเชอวณ

โรคในอากาศ ซงมวธการหลายอยาง โดยหลกการบางอยางไมจาเปนตองใชเทคโนโลยทยงยาก

ซบซอน และอาจจะไมจาเปนตองเสยคาใชจายมากนก แตวธการบางอยางทตองใชเทคโนโลย

ชนสงอาจเหมาะสาหรบโรงพยาบาลขนาดใหญทมการใหบรการดแลรกษาผปวย จานวนมาก และ

22

ตองมงบประมาณเพยงพอ ดงนน จงควรเลอกวธทจาเปนและเหมาะสมกบสถานบรการแตละแหง

วธการตาง ๆ มดงตอไปน

3.5.2.1 การถายเทอากาศตามธรรมชาต เปนวธทงายทสดและเสยคาใชจายนอย

ทสด โดยอาศยหลกการถายเทอากาศจากบรเวณทมผปวยวณโรค หรอโรคตดตอของระบบทางเดน

หายใจตางๆ เชน มการถายเทอากาศออกทางหนาตางสภายนอกอาคาร สถานททมความเสยงตอการ

แพรเชอ เชน TB Clinic หรอ TB ward จงควรมหนาตางทอากาศภายในสามารถถายเทสอากาศ

ภายนอกอาคารไดสะดวกและไมควรมการตดเครองปรบอากาศ ซงจะเปนอปสรรคในการถายเท

อากาศสภายนอก

3.5.2.2 การใชอปกรณระบายอากาศ เชน มพดลมระบายอากาศทหนาตาง หรอใช

อปกรณดดอากาศออกภายนอก การกาหนดทศทางของลมมความสาคญ เพอใหอากาศทมเชอ

ปนเปอนถกดดออกหางจากผคนอนๆ การกาหนดทศทาง ตองคานงถงวาอากาศทสะอาดบรสทธ

ควรผานจากบคลากรทปฏบตงานไปยงผปวยแลวออกสภายนอก บรเวณทเปนทางเขาของอากาศ

ควรอยหางจากบรเวณทดดอากาศออก เพอหลกเลยงการไหลกลบของอากาศทปนเปอนเชอวณโรค

3.5.2.3 การใชอปกรณทมเทคโนโลยยงยากซบซอน และตองเสยคาใชจายมาก

ไดแก การกรองอากาศเพอเอา Particles ทมเชอโรคออกไป เรยกวา High-Efficiency Particulate Air

(HEPA) Filter หรอการฆาเชอดวยแสงอลตรา ไวโอเลต (Ultraviolet Germicidal Irradiation –

UVGI)

3.5.2.4 เครองกรอง HEPA เปนเครองกรองอากาศ โดยนาอากาศทมเชอวณโรค

ปนเปอนเขาไปในเครองกรองผานขบวนการทาลายเชอวณโรค และปลอยอากาศทสะอาดออกมาใช

ใหม เหมาะสาหรบหองเลกๆ ทมบรเวณจากดและอบทบ ทไมสามารถระบายอากาศตามธรรมชาต

ได การตดตงเครองกรองอากาศควรพจารณาตามความเหมาะสม และตองมการตรวจสอบคณภาพ

อยางสมาเสมอ

3.5.2.5 การใชแสงอลตราไวโอเลตทาลายเชอ (UVGI) จากการศกษาพบวา เชอ

วณโรคจะตายเมอถกแสงอลตราไวโอเลตทนานเพยงพอ จงนามาใชในการทาลายเชอวณโรค ม

ประโยชนสาหรบ Ward ขนาดใหญหรอบรเวณผปวยนอกทมผปวยจานวนมากๆ แตเปนวธทตอง

23

เสยคาใชจายสง และสงทตองคานงถงคอ อาจเกดผลขางเคยงขนได เชน การระคายเคองตอตาและ

ผวหนงของผปวยและบคลากรทสมผสมากเกนไปได ดงนนควรระมดระวงในการนามาใช

3.5.3 การควบคมปองกนระดบบคคล การปองกนการตดเชอเฉพาะตวบคคล เปน

เพยงมาตรการเสรมจากการควบคมดานการบรหารจดการ และการควบคมสภาพแวดลอม ดงนน

ความสาคญและประสทธภาพของการปองกนเฉพาะตวบคคลคอนขางตา เมอเปรยบเทยบกบ

มาตรการอนๆ และเปนการปองกนการตดเชอดานสดทาย ซงไดประโยชนเฉพาะตวบคคลเทานน

การใชอปกรณบางอยาง จงแนะนาใหใชในสถานททมความเสยงตอการตดเชอสง เชน ในหองแยก

ของผปวยวณโรคโดยเฉพาะอยางยงผปวย MDR-TB หอง Bronchoscopy หองผาตดฉกเฉนแก

ผปวยวณโรคระยะแพรเชอ เปนตน อปกรณทใชในการปองกนการตดเชอเฉพาะบคคล ไดแก

3.5.3.1 Surgical mask เปนการปองกนการแพรกระจายเชอจากผสวมใส คอ

ผปวยวณโรคไปสบคคลรอบขาง โดยทาใหเสมหะหรอนาลายทมเชอวณโรคตดอยทMask แตไม

สามารถปองกนการรบเชอ ถาใหบคลากรหรอญาตผปวยสวมใส ดงนนจงควรจดหา Surgical mask

ใหแกผปวยทสงสย หรอรแนชดวาเปนวณโรค

3.5.3.2 อปกรณทใชปองกนการรบเชอจากอากาศทหายใจเขาไปโดยอปกรณจะ

สามารถกรองชนสวนเลกๆ ขนาด 1 ไมครอนได เชน HEPA mask, N.95 ซงแนะนาใหใชกบ

บคลากรในหอง Bronchoscopy หรอหอง Lab ทตองจดการกบเชอวณโรค

3.6 การเฝาระวงการตดเชอและปวยเปนวณโรค โดยบคลากรสาธารณสขบคลากรทาง

การแพทย เปนผทมความเสยงตอการรบเชอจากอากาศ ระหวางการปฏบตงาน ซงตองมการปองกน

ตนเองโดย

3.6.1 มความรเกยวกบวณโรค ลกษณะการแพรเชอ และแนวทางการปองกน

3.6.2 บคลากรทกาลงเรมทางาน ควรตรวจเชครางกายวาเปนวณโรคหรอไม ถาปกตด

อาจตองตรวจการตดเชอวณโรค โดยถาผล Tuberculin เปนบวก แสดงวาเคยรบเชอวณโรคและ

รางกายมภมคมกนวณโรคแลว ใหเฝาระวงการปวยเปนวณโรค และปองกนการรบเชอใหม ตรวจ

รางกายทก 6 เดอน – 1 ป ถา Tuberculin เปนลบ อาจตรวจซาหลงจากนน 1 สปดาห (Two step

testing) ถาครงท 2 เปนบวก แสดงวาเปน Boosted reaction ดาเนนการตามขอ 2.1 ถาครงท 2 เปน

ลบ แสดงวายงไมเคยรบเชอวณโรคและไมมภมคมกน ใหเฝาระวง และทดสอบ Tuberculin ซาอก 6

เดอน ถง 1 ป ถาผลภายหลงเปนบวก (Tuberculin conversion) แสดงวามการรบเชอใหมในชวง 6

24

เดอน ถง 1 ป ถาตรวจรางกายแลวไมพบการปวยเปนวณโรค อาจพจารณาใหยาปองกนวณโรค ตาม

ความเหมาะสมเฉพาะราย

4. แนวคดทฤษฏทใชในการวจย

4.1 แบบจาลองการวางแผนสงเสรมสขภาพ (PRECEDE – PROCEED Model)[26]

แบบจาลอง(Model) การวางแผนโครงการสงเสรมสขภาพมมากมายและหลากหลาย แตท

เปนทนยมและประยกตใชกนอยางแพรหลาย ตงแตป ค.ศ. 1987 จนถงปจจบน คอ PRECEDE –

PROCEED Model ซงไดรบการพฒนาขนมาโดย Lawrence W. Green และ Marshall

Krueter แบบจาลองดงกลาวนเปนแบบจาลองการวางแผน แตกมนกวชาการและนกปฏบตจานวน

ไมนอยนาไปประยกตเปนแบบจาลองพฤตกรรมสขภาพซงผทนาแบบจาลองนไปใชเปน

แบบจาลองพฤตกรรมสขภาพจะตองมความชดเจนในตวแปรภายใตปจจยนา (Predisposing factor)

วาจะใชแนวคดตามโครงสรางทางจตวทยาอะไรมาวเคราะหสาเหตทางพฤตกรรมสขภาพ

PRECEDE– PROCEED Model เปนแบบจาลองทนามาประยกตใชวางแผนและ

ประเมนผลโครงการสงเสรมสขภาพและสขศกษา โดยเฉพาะ PRECEDE Model ใชเปนกรอบใน

การวางแผนสขศกษาของอาสาสมครและการมสวนรวมของกลมเปาหมาย ทจะนาไปสการม

พฤตกรรมสขภาพทพงประสงคตอไป การเปลยนพฤตกรรมจะสมพนธกบระดบของการมสวนรวม

ของกลมเปาหมาย ฉะนนผลสมฤทธของงานสขศกษาจะมมากนอยเพยงใดขนอยกบการวนจฉย

ปญหาและสาเหตของปญหาของประชากรเปาหมายไดถกตองมากนอยเพยงใด แบบจาลองนม

ลกษณะเปนพหปจจยรวมกนซงมรากฐานมาจากสงคมศาสตร/พฤตกรรมศาสตร ระบาดวทยา การ

บรหารและการศกษา เชน ปญหาสขภาพมสาเหตมาจากหลายๆ ปจจยจงจะตองไดรบการวนจฉย

อยางถกตองจงจะสามารถกาหนดกลวธ/วธการแกปญหาอยางถกตอง โดยธรรมชาตแลว

แบบจาลอง PRECEDE สามารถนาไปประยกตใชไดหลากหลายสถานท เชน สขศกษาในโรงเรยน

สขศกษาสาหรบผปวย และสขศกษาในชมชนเปนตน PROCEED Model ไดถกผนวกเขามารวม

กบ PRECEDE ประมาณป 1987 จากประสบการณของ Green และKrueter ทไดรบปฏบตงานใน

ตาแหนงตาง ๆ ของหนวยงานทงภาครฐ และมลนธ Kaiser Family Foundation การผนวก

แบบจาลองนเขาไปเพอใหสอดคลองกบแนวคดของการสงเสรมสขภาพทเพมไปจากงานสขศกษา

ดงเดมทจะสงผลตอพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค การวนจฉยดานการบรหารเปนขนตอนทายสด

25

ของ PROCEED ชวยใหผปฏบตงานมวสยทศนกวางไกลนอกจากกจกรรมทางดานการศกษา/สข

ศกษาแลว ยงจะสามารถกาวไปถงความจาเปนเกยวกบการปฏบตการทางการเมอง การจดการ และ

เศรษฐกจซงมผลตอระบบสงคม สงแวดลอม จนถงครรลองการดาเนนชวตทมสข (healthful

lifestyles) และจะทาใหมความสมบรณทางรางกาย จตใจ และสงคม มากยงขน

เปาประสงคหลกของ PRECEDE-PROCEED model จะใหความสาคญทผลลพธ

(outcomes) มากกวาปจจยนาเขา (inputs) ดวยเหตน จงเปนการผลกดนใหผวางแผนพจารณาผลลพธ

ทตองมากอนในการวางแผน แลวจงคอยพจารณาถอยหลงไป วามปจจยหรอสาเหตผลลพธ

อะไรบางทจะสงผลตอกระบวนการวางแผน PRECEDE ประกอบดวย 5ระยะ ดงน

ระยะท 1 การวนจฉยดานสงคม (Social Diagnosis)

ระยะท 2 การวนจฉยดานระบาดวทยา (Epidemiological Diagnosis)

ระยะท 3 การวนจฉยดานพฤตกรรมและสงแวดลอม (Behavioral and Environmental Diagnosis)

ระยะท 4 การวนจฉยดานการศกษา และการจดองคกร / บรการ (Education and organizational

Diagnosis)

ระยะท 5 การวนจฉยดานการบรหารและนโยบาย เปนการวนจฉยนโยบาย ทรพยากร และ

สถานการณตาง ๆ ซงแสดงใหเหนสถานะขององคกรซงจะสงผลกระทบตอการพฒนาแผนงาน

โครงการสขภาพ

นอกจากน เพอประเมนวา เปาประสงค/วตถประสงคของแผนงานโครงการจะสอดรบกบ

นโยบายขององคกรหรอไม สอดคลองกบระเบยบกฏเกณฑและพนธกจขององคกรหรอไม

PROCEED ประกอบดวย 4 ระยะ ดงน

ระยะท 6 การดาเนนงานตามแผน (Implementation)

ระยะท 7 การประเมนผลกระบวนการ (Process Evaluation)

ระยะท 8 การประเมนผลกระทบ (Impact Evaluation)

ระยะท 9 การประเมนผลลพธ (Out-come Evaluation)

26

ระยะท 1 การวนจฉยดานสงคม จดมงหมายของระยะนเพอระบบงชและประเมนปญหาดานสงคม

ซงสงผลกระทบตอคณภาพชวต(Quality of Life : Q O L) ของประชากร เปาหมายระยะนจะชวย

ใหผวางแผนเขาใจปญหาดานสงคมทสงผลตอคณภาพชวตของผปวย ผบรโภคบรการ นกเรยน/

นกศกษา หรอชมชนตามทประชาชนมองเหนปญหาเหลานนทเกดขนกบตนเอง ปญหาดานสงคม

จะเชอมโยงไปถงปญหาดานสขภาพซงจะนาไปสการกาหนดกจกรรมสขศกษาได สงเหลานเปน

ผลกระทบสาคญตอชวต และคณภาพชวตสงผลตอปญหาดานสงคมอยางไรบาง วธการวนจฉยดาน

สงคมอาจจะดาเนนการไดดงน จดเวทชมชน (Community Forums) การแสดงขอตกลงรวมใน

กลม (Nominal groups) การอภปรายเฉพาะกลม (Focus group) การสารวจ (Surveys) และการ

สมภาษณ (Interviews) เปนตน

ระยะท 2 การวนจฉยดานระบาดวทยา การวนจฉยระยะนจะชวยใหผวางแผนพจารณากาหนด

ปญหาสขภาพทสงผลตอคณภาพชวต ซงจะชวยใหสามารถระบบงชวามปจจยดานพฤตกรรมและ

สงแวดลอมอะไรบางทเกยวของกบคณภาพชวตจดเนนของระยะนกเพอจะระบบงชสาเหตอน

เนองมาจากปญหาดานสขภาพและไมใชปญหาดานสขภาพทสงผลตอคณภาพชวตทไมด การ

อธบายปญหาสขภาพจะชวยกาหนดความสมพนธระหวางปญหาสขภาพ และปจจยอน ๆทเกยวของ

กบคณภาพชวต จดลาดบความสาคญของปญหาทใชเปนแนวทางในการพฒนาแผนงานโครงการ

และการใชทรพยากรกาหนดความรบผดชอบระหวางวชาชพ องคกร และหนวยงานรวมกน

นอกจากนการจดอนดบความสาคญของปญหากยงสามารถนาไปใชกาหนดวตถประสงค และ

ประชากรกลมเปาหมายของแผนงานไดอกดวย เชนระบผลลพธอะไรบางทตองการใหเกด

(What) และมากนอยเพยงใด (How Much) ทประชากรกลมเปาหมายจะไดรบและจะไดรบ

เมอไร (When) ตวอยางขอมลการวนจฉยดานระบาดวทยา เชน สถตชพ จานวนปทสญเสยไป

เนองจากเสยชวตกอนวยอนควร (เทยบกบอายขยเฉลยของประชากร ความพการ ความชกของความ

เจบปวย / เกดโรค การตาย อบตการของโรค และการเจบปวย เปนตน)

สรป

การวนจฉยในระยะท 1 – 2 ชวยใหสามารถกาหนดเปาประสงคทตองการใหบรรลภายหลงการ

ดาเนนงานตามแผนงานโครงการแลว

ระยะท 3 การวนจฉยดานพฤตกรรมและสงแวดลอมในระยะนจะมงเนนทการระบบงชพฤตกรรม

สขภาพและปจจยอน ๆ อยางเปนระบบระเบยบ ซงอาจสงผลตอสขภาพในระยะท 2 ในระยะนอาจ

รวมถงสาเหตทไมใชพฤตกรรมดวย ปจจยสวนบคคลและปจจยสงแวดลอมซงสามารถจะชวยให

เกดปญหาสขภาพได เปนตน แตไมสามารถควบคมไดโดยพฤตกรรม ปจจยเหลานนอาจรวมถง

27

พนธกรรม อาย เพศ และการเจบปวยทเปนอยแลว ดนฟาอากาศ สถานประกอบการ และความ

เพยงพอของการบรการสขภาพ เปนตน สงสาคญอกประการหนง ในระยะนกคอการจดลาดบ

ความสาคญ ของสาเหตพฤตกรรม ในประเดนพฤตกรรมทสาคญ และความสามารถในการ

เปลยนแปลงของพฤตกรรมนน ๆ การวนจฉยพฤตกรรมจะตองใหสอดคลองกบปญหาสขภาพ

และคณภาพชวตในแตละประเดนในระยะท 2 ซงจะชวยใหผวางแผนสามารถเลอกพฤตกรรม

เปาหมายนามาวางแผนแกไขปญหาดวยการศกษาไดโดยสรป การวนจฉยพฤตกรรมอะไรบางท

เกยวของกบปญหาสขภาพและปญหาสงคมทไดระบบงชไวในระยะท 1 – 2 การวนจฉยสงแวดลอม

เปนการวเคราะหปจจยดานสงแวดลอมทางกายภาพและสงคมควบคไป ซงเกยวของกบพฤตกรรม

ดวย

ระยะท 4 การวนจฉยดานการศกษา ระยะนเปนการประเมนสาเหตของพฤตกรรมสขภาพทระบไว

ในระยะท 3 สาเหตของพฤตกรรมสขภาพประกอบดวย 3 กลมปจจย ดวยกน คอ ปจจยนา

(predisposing factors) ปจจยเออใหเกดพฤตกรรม (enabling factors) ปจจยเสรมแรงใหเกด

พฤตกรรมตอเนอง (reinforcing factors) ประเดนสาคญของระยะนคอ การระบบงชสาเหตของ

พฤตกรรมไดอยางถกตองจะเปนกญแจสาคญในการเปลยนแปลงพฤตกรรม การระบบงชจะตอง

มองทงทสงผลทางบวกและลบตอพฤตกรรม และลาดบความสาคญของแตละสาเหต และ

ความสามารถในการเปลยนแปลง วตถประสงคการเรยนรหรอวตถประสงคเชงพฤตกรรมจะตอง

กาหนดตามปจจยสาเหตเหลาน ดงนนจงตองฟนธงลงไปเลยวาจะตองแกไขเปลยนแปลงปจจย

เหลานเพอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางย งยนโดยการกาหนดวตถประสงคเชงกจกรรม

และการดาเนนการตามวตถประสงคกจกรรมนน ๆ

ปจจยนา หมายถง คณลกษณะของบคคลหรอประชากรทตดตวกบบคคลเหลานนมากอน

แลว เชน ความร ความเชอ คานยม ทศนคต ฯลฯ

ปจจยเออ หมายถง คณลกษณะของสงแวดลอม ทงดานกายภาพ และสงคมวฒนธรรม

ทกษะสวนบคคล และหรอ ทรพยากรทจะชวยเกอกลใหเกดพฤตกรรมทพงประสงค

ปจจยเสรมแรง หมายถง รางวลหรอผลตอบแทนหรอการไดรบการลงโทษ ภายหลงทได

แสดง พฤตกรรมตาง ๆ ออกมา ซงจะชวยใหเกดความมนคงของการเกดพฤตกรรม การเสรมแรงจะ

ไดรบจากครอบครว เพอน คร บคลากรทางการแพทยและสาธารณสข หรอ สอมวลชน เปนตน

ระยะท 5 การวนจฉย ดานการบรหารและนโยบาย ในระยะนจะมงเนนวนจฉยเกยวกบการบรหาร

และการจดองคกรซงจะตองระบใหชดเจนกอนดาเนนงานตามแผนทวางไวซงรวมถงทรพยากร

28

ตางๆ การจดสรรงบประมาณ การกาหนดตารางการปฏบตงาน การจดองคกรและบคลากรในการ

ปฏบตงานตามแผนงานโครงการ การประสานงานกบหนวยงาน สถาบนและชมชน

การวนจฉยดานบรหาร เชนการวเคราะหนโยบาย ทรพยากร และสถานการณตาง ๆ ซง

จะมผลตอการพฒนาแผนงานโครงการสขภาพ

การวนจฉยนโยบาย เปนการประเมนวาเปาประสงค วตถประสงคของแผนงานโครงการ

วาสอดคลองเหมาะสมกบภาระกจ กฎระเบยบขององคกรหรอไม

ระยะท 6 การดาเนนงานตามแผนงานโครงการ ดาเนนงานตามกลวธ วธการและกจกรรม โดย

ผรบผดชอบแตละเรองและประเดนทกาหนดไวตามตารางการปฏบตกจกรรม

ระยะท 7 การประเมนผลกระบวนการ เปนการประเมนกระบวนการทใชในการดาเนนงานตาม

แผนงานโครงการ

ระยะท 8 การประเมนผลกระทบ เปนการวดประสทธผลของแผนงานโครงการตามวตถประสงค

ระยะสนทสงผลตอการเปลยนแปลงปจจยนา ปจจยเออและปจจยเสรมแรง (predisposing, enabling

and reinforcing factors)

ระยะท 9 การประเมนผลลพธสดทาย เปนการประเมนผลรวบยอดของวตถประสงคทมการ

เปลยนแปลงเกดขนและประโยชนทไดรบดานสขภาพหรอคณภาพชวต ซงอาจจะใชเวลานาน ผล

เหลานจงจะเกดขน ซงอาจจะเปนปๆ จงจะสามารถประเมนคณภาพชวตของกลมเปาหมายได

4.2 Theoretical model self-protective behaviour at work

เปนรปแบบการศกษาพฤตกรรมสขภาพโดยมงเนนไปทการดแลการความปลอดภยของ

ตนเองในการทางาน ซง David M. Dejoy ไดดดแปลงมาจาก PRECEDE model

(Predisposing,Reinforcing and Enabling Factors in Educational Diagnisis and Evaluation) ของ

Green and colleagues [20]ซงเปนแนวคดทมการนาไปใชอยางกวางขวางในการหาปจจยปองกน

โรคและวางแผนโครงการสงเสรมสขภาพ โดยระบวาพฤตกรรมของบคคลมสาเหตมาจากหลาย

ปจจยและการดาเนนการเพอเปลยนแปลงพฤตกรรมนน ตองวเคราะหสาเหตของพฤตกรรม โดย

อาศยกระบวนการและวธการตางๆ เพอวางแผนและกาหนดกลวธในการเปลยนแปลงพฤตกรรม

สขภาพไดอยางมประสทธภาพ โดยสอดคลองกบทฤษฏพฤตกรรมสขภาพ (Theoretical Model of

Health Behavior) ซงสาระสาคญของทฤษฏนใชในการอธบายวาทาไมมนษยเราถงทา หรอไมทา

29

ตนเองใหมสวนรวมในการทาใหสขภาพของเราดขนหรอมพฤตกรรมทเปนประโยชนตอสขภาพ

ซงทฤษฏนถกดดแปลงไปใชอยางกวางขวางในการศกษาพฤตกรรมการปองกนและพฤตกรรมการ

ดาเนนชวต เชน การรบวคซน การมเพศสมพนธทปลอดภย การสบบหร การออกกาลงกาย และการ

คาดเขมขดนรภย เปนตน นอกจากนนยงใชคดกรอง กลมคนทมพฤตกรรมเสยงตางๆ เชน คนอวน

คนทมความดนโลหตสง คนทเสยงเปนเบาหวาน เปนตน

รปแบบทฤษฏพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางาน[15]ไดแบงปจจยตางๆทมผลตอ

พฤตกรรมออกเปน 3 ปจจยหลกไดแก

1. ปจจยดานองคกร (Organizational factors) เปนปจจยทบคคลนนไดรบสนบสนนจาก

องคกร ซงมขอบเขตกวางมาก ตงแตวฒนธรรมองคกร(Organization culture) เชนการแบงปน

ความคดในการทาใหเกดความปลอดภยในททางานโดยผทางานเอง โดยการเผยแพรคาแนะนาทด

จากบคคลซงเคยมประสบการณมากอน เปนลกษณะการสรางสภาพความปลอดภย (Safety

Climate) ซงจะนาไปสการออกนโยบาย หรอออกเปนขนตอนการปฏบตงานในการทางานเปนตน

ซงปจจยดานองคกรจะประกอบไปดวย การจดการความคาดหวง นโยบายการรบรองมาตรฐาน การ

สมครใจ นโยบายความปลอดภย การอบรมใหความรบคลากร การไหสงตอบแทนไมวาจะเปน

สงของเชน เงน รางวล หรอไมใชสงของเชน การชมเชย

2. ปจจยดานสภาพแวดลอม (Environmental factors) เปนปจจยทชวยใหบคคลมการ

ปฏบตกจกรรมตางๆไดงายขน ประกอบดวยทรพยากรตางๆเชนอปกรณ และเครองมอทสนบสนน

การปองกนการตดเชอ เชนหนากาก N95 อางลางมอพรอมผลตภณฑทาความสะอาดมอ

นอกจากนนยงรวมถงสภาพแวดลอมทางกายภาพของสถานททางาน ไมวาจะเปนหอง Negative

Pressure และระบบระบายอากาศของอาคารทปฏบตงาน รวมทงความสามารถในการใชทรพยากร

นนๆดวย เชน การหามาไดงาย (Availability) ความสามารถในการเขาถง (Accessibility) การมให

(Affordability)

3. ปจจยสวนบคคล (Individual factors) เปนปจจยทเกดขนในแตละบคคลซงมความ

แตกตางกนทงในเรองความร ความเขาใจในความเสยงของการเกดอนตรายจากการทางาน ความ

เชอและทศนคตของแตละคน ประสบการณทางานหรอการพบเจอเหตการณใดๆมากอน ความ

เขาใจในมาตรการการปองกนความปลอดภยขององคกร และสงทมอทธพลตอมาตรฐานสวนบคคล

เชนจากเพอน จากคนรอบขางเปนตน

30

นโยบายการควบคมการตดเชอแบบดงเดมไดมงไปทปจจยดานสภาพแวดลอม คอควบคม

ทางวศวกรรม เครองมอในการปองกนตนเอง แตจากการประสบความสาเรจในการปองกนตนเอง

ของบคลากรทางการแพทยจากโรค Severe Acute Respiratory Syndrome SARS ในป 2003[15] ทา

ใหทราบวาปจจยดานองคกรและปจจยดานบคคล กมผลตอพฤตกรรมการปองกนตนเองซงควรให

ความสาคญเชนกน โดยพบวาปจจยดานองคกร เชนการทาสภาพการทางานใหปลอดภย (Safety

Climate) มความสมพนธกบการเพมขนของความรวมมอในการดแลสขภาพของคนทางานจนถง

การปองกนระดบสากล (universal precautions) นคอเหตการณหนงทแสดงใหเหนวาการอบรมให

ความร สามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานได

5. งานวจยทเกยวของ

5.1 ความเสยงและปจจยในการตดเชอวณโรคของบคลากรททางานในโรงพยาบาล

O.Kilinc และคณะ[7]ไดศกษาความเสยงในการเปนวณโรคของคนททางานในโรงพยาบาล

โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใชในการเกบขอมล พบวาบคลากรททางานในโรงพยาบาลม

อตราความเสยงในการเปนวณโรคสงกวาประชาชนทวไปถง 3 เทา ผททางานในแผนกโรคทรวงอก

มความเสยงในการเปนวณโรคมากกวาแผนกอน และพยาบาลมความเสยงในการเปนวณโรค

มากกวาแพทย

ดารารตน ดารงกลชาต[27]ศกษาความชกของการตดเชอวณโรคในบคลากรทางการ

พยาบาล และลกษณะของบคลากรทางการพยาบาลทตดเชอวณโรค โดยกลมตวอยางคอบคลากร

ทางการพยาบาลจานวน 274 คน ประกอบดวยพยาบาลวชาชพ พยาบาลเทคนคและผชวยพยาบาล

ตรวจหาเชอวณโรคในบคลากรทางการพยาบาล โดยการทดสอบทเบอรคลนทางผวหนง รวมกบ

การถายภาพรงสทรวงอก ใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใชเกบขอมล ผลการศกษาวจยพบวาความ

ชกของการตดเชอวณโรคในกลมตวอยางคดเปนรอยละ 75.5 โดยผชวยพยาบาลมการตดเชอสงสด

กลมตวอยางทปฏบตงานในแผนกวสญญมความชกของการตดเชอสงสด ลกษณะของกลมตวอยาง

ทพบวามความสมพนธกบการตดเชอวณโรคคอ การเคยไดรบวคซน บซจ การปฏบตงานใน

โรงพยาบาลมากกวา 5 ป การมประวตสมผสวณโรคจากเพอนรวมงาน และการเคยทาหรอชวย

แพทยในการใสทอหลอดลมคอในผปวยวณโรคและการเคยดมยาสลบใหกบผปวยวณโรค

31

จรส โชคสวรรณกจ[10] ไดศกษาอตราชกและปจจยทเกยวของกบการตดเชอวณโรคใน

บคลากรโรงพยาบาลนพรตนราชธาน กลมตวอยางคอบคลากรในโรงพยาบาลนพรตนราชธาน ใช

วธการสมตวอยางจานวน 398 คนจากบคลากรทงหมด 1592 คน ใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใช

เกบขอมล ใชการทดสอบทเบอรคลน โดยวธ Mantoux เพอหาอตราการตดเชอวณโรค พบวาอตรา

การตดเชอวณโรคเทากบรอยละ 71 โดยปจจยทมผลตอการตดเชอ คอสถานทปฏบตงาน การสมผส

กบผปวยวณโรคในหนาท ระยะเวลาทางานตงแตหนงปขนไป และปจจยทไมมความสมพนธกบ

การตดเชอในบคลากรโรงพยาบาลไดแก ปจจยดาน เพศ อาย ตาแหนงงาน การสมผสกบผปวยวณ

โรคนอกหนาทงานและรอยแผลเปนบซจ

ทองปาน เงอกงาม[11] ทาการศกษาความชกของการตดเชอและลกษณะการกระจายของ

การตดเชอวณโรคในบคลากรโรงพยาบาลแมสอด โดยกลมตวอยาง คอ บคลากรทปฏบตงานใน

โรงพยาบาล จานวน 414 คน โดยการทดสอบทเบอรคลนทางผวหนงรวมกบการถายภาพรงสทรวง

อก ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล ผลการศกษาวจยพบวากลมตวอยางมความชก

ของการตดเชอวณโรครอยละ 75.6 โดยปจจยทมความสมพนธกบการตดเชอวณโรคในกลมตวอยาง

คอ การมเพอนรวมงานปวยเปนวณโรค (p<0.01) การปฏบตงานทใหการดแลผปวยเปนหลก

(p<0.05) และการปฏบตงานในหนวยงานทมการดแลผปวยโรคเอดส (p<0.05) การวจยนชใหเหน

ความเสยงของการตดเชอและการปวยเปนวณโรคของบคลากรแตละกลมทปฏบตงานใน

โรงพยาบาล ดงนนจงควรใหความสาคญกบการดแลสขภาพบคลากรและกาหนดเปนนโยบายหนง

ในแผนงานปองกนและควบคมการตดเชอในโรงพยาบาล

พวงเพชร วฒคณาภรณ [28] ศกษาความสมพนธระหวางประสทธภาพของระบบการ

ระบายอากาศกบความเสยงของการตดเชอวณโรคในบคลากรทางการแพทยในโรงพยาบาล

จฬาลงกรณ เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม การสารวจและการวดสงแวดลอม ผลการศกษาวจย

พบวาประสทธภาพของระบบการระบายอากาศ จานวนผปวยวณโรคไมมความสมพนธกบความ

เสยงของการตดเชอวณโรคในหอผปวย ซงวดโดย ประวตการเปนวณโรคในบคลากรทางการแพทย

ในโรงพยาบาลจฬาลงกรณ

Irma Casasและคณะ [12]ไดศกษาการไดรบเชอวณโรคในผททางานในโรงพยาบาลในชวง

ระยะเวลา 20 ปและวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบความเสยงในการตดเชอ โดยศกษาใน

32

บคลากรททางานในโรงพยาบาล Germans Trias I Pujol (HGTiP) ตงแตป คศ. 1988-2007 โดยใช

วธ tuberculin test ทดสอบวาไดรบเชอหรอไม และใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล

วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ผลการศกษาวจยพบวา จากตวอยางจานวน 2179 คน มผตด

เชอวณโรคคอไดผลการทดสอบ tuberculin test เปนบวก เฉลยใน 20 ป คอรอยละ 25.7 โดยในชวง

ปแรก (ค.ศ.1998-1992) มอตราผทตดเชอวณโรคสงสดคอเฉลยรอยละ 44.2 แตในชวงปหลง (ค.ศ.

2003-2007) มผตดเชอเฉลยนอยลงคอรอยละ 15.8 และปจจยทมความสมพนธกบการตดเชอวณโรค

ไดแก เพศหญง (32.6%) ประวตการไดรบวคซน BCG (41.4%) และชวงอายมากกวา 35 ป (43%)

Anoop Mathew และคณะ[9]ไดศกษาปจจยเสยงในการตดเชอวณโรคในบคลกร

สาธารณสขทางตอนใตของประเทศอนเดย โดยศกษาแบบ nested case-control ในโรงพยาบาลท

เปนโรงเรยนแพทยระดบตตยภม กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนบคลกรสาธารณสข จานวน 101

คน ซงเปนบคลากรทปวยเปนวณโรค และกลมควบคมจานวนเทากนแตไมปวยเปนวณโรค

ทงหมดไดจากการสมจากประชากรจานวน 6003 คน ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบ

ขอมล ผลการศกษาวจยพบวา ปจจยทมความสมพนธกบความเสยงในการไดรบเชอวณโรคไดแก

คนทมดชนมวลกาย (Body Mass Index:BMI) นอยกวา 19 kg/m2 ความถของการสมผสผปวยวณ

โรค ผททางานในหอผปวยอายรกรรมและในหองปฏบตการในการตรวจเชอโรค

5.2 การปองกนและควบคมการตดเชอของบคลากรททางานในโรงพยาบาล

พมพาภรณ กลนกลน[29] ไดศกษาการปองกนและควบคมการตดเชอวณโรคใน

โรงพยาบาลของบคลากรพยาบาล โรงพยาบาลชมชน จงหวดเชยงใหม เปนการศกษาเชงพรรณนา

ประชากรทศกษาคอพยาบาลวชาชพและพยาบาลเทคนคทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน 20 แหง

ในจงหวดเชยงใหม โดยมกลมตวอยาง จานวน 579 คน ใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใชในการ

เกบขอมล ผลการศกษาวจยพบวาการปฏบตในการปองกนและควบคมการตดเชอวณโรคใน

โรงพยาบาลของบคลากรพยาบาลทถกตองมากทสดคอ การวนจฉยวณโรคไดเรวและใหการรกษา

โดยทนท สวนการปฏบตทถกตองนอยทสดคอการเฝาระวงการตดเชอวณโรคในโรงพยาบาล

ชมพนช สภาพวานช [30]ไดศกษาการจดการปองกนและควบคม การตดเชอวณโรคใน

โรงพยาบาลรฐบาลแหงหนง โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล ผลการศกษาวจย

33

พบวาบคลากรสวนใหญรอยละ 93 ทราบนโยบายและมการปฏบตตามนโยบาย มบคลากรรอยละ

50 ทสวม particulate respirator เปนประจาในการดแลผปวยวณโรค ในเรองความรและการปฏบต

เกยวกบการปองกนและควบคมวณโรค บคลากรรอยละ 50 และ 59 ตามลาดบอยในระดบปานกลาง

David M. Dejoy และคณะ[15]ไดทาการศกษาถงความสาเรจการปองกนตนเองของ

บคลากรทางการแพทยในหลายๆประเทศจากโรค Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) ใน

ปพ.ศ. 2546 โดยวธการทบทวนวรรณกรรมใน 5 ฐานขอมล ไดแก Medline EMBASE CINAHL

Web of Science และ OSHROM ยอนหลงไป 15 ป พบวา ปจจยดานองคกร ปจจยดานสงแวดลอม

ปจจยดานบคคล มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนตนเองของบคลากรทางการแพทยจาก

โรค SARS

เกษฏาภรณ ขวญทะเล[13] ไดศกษาพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการ

ทางาน ในบคลากรทางการพยาบาล งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอก โรงพยาบาลศรราช โดย

ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล และวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาผลการ

ศกษาวจยพบวา รอยละ 49.2 ของบคลากรทางการพยาบาลมพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณ

โรคในภาพรวมอยในระดบปานกลาง โดยมพฤตกรรมในการใชอปกรณปองกนสวนบคคลท

เหมาะสม ดานการแยกผปวยและปองกนไมใหเชอแพรกระจายอยในระดบปานกลาง ในขณะท

พฤตกรรมในดานการมสขอนามยและสขาภบาลทดอยในระดบสง และพบวาทศนคต ความเชอใน

ความสามารถของตนเองในการปฏบตตามหลกการปองกนการตดเชอวณโรคจากททางาน การรบร

ของบคลากรเกยวกบการเขาถงขอมล วสดอปกรณและการจดการสภาพแวดลอมททางโรงพยาบาล

จดไวเพอการปองกนการตดเชอวณโรค และการสนบสนนและการไดรบคาแนะนาจากเพอน

รวมงานและหวหนางานมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคอยางม

นยสาคญทางสถต

กตตพร ประชาศรยสรเดชและคณะ[31] ศกษาความสมพนธระหวางความร พฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอ ขณะฝกปฏบตงานในหองคลอดของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราช

ชนน ชลบร พบวานกศกษาพยาบาลชนปท 3 มความรในการปองกนการตดเชอขณะฝกปฏบตงาน

ในหองคลอดมากทสดคอเรองการลางมอกอนทาคลอด โดยตอบถกคดเปนรอยละ 81.10 ม

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอขณะฝกปฏบตงานในหองคลอดอยในระดบสง ความรในการ

ปองกนการตดเชอขณะฝกปฏบตงานในหองคลอดมความสมพนธทางบวกในระดบตากบ

34

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอขณะฝกปฏบตงานในหองคลอดอยางมนยสาคญทางสถต (r =

.233, p < .05)

5.3 ปญหาและอปสรรคในการปองกนและควบคมการตดเชอวณโรคของบคลากรททางาน

ในโรงพยาบาล

พมพาภรณ กลนกลน[29] ไดศกษาการปองกนและควบคมการตดเชอวณโรคใน

โรงพยาบาลของบคลากรพยาบาล โรงพยาบาลชมชน จงหวดเชยงใหม พบปญหาและอปสรรคใน

การปองกนและควบคมการตดเชอวณโรคคอ มปญหาดานการฝกอบรมใหความรแกบคลากรมาก

ทสด รองลงมาคอ ปญหาดานอปกรณ เครองมอเครองใชในการปองกนการตดเชอ และปญหาดาน

นโยบายและการสนบสนนจากผบรหาร

ดารารตน ดารงกลชาต[27]ศกษาความชกของการตดเชอวณโรคในบคลากรทางการ

พยาบาล และลกษณะของบคลากรทางการพยาบาลทตดเชอวณโรค พบปญหาอปสรรคในการ

ปองกนการตดเชอวณโรคในในบคลากรททางานในโรงพยาบาลไดแก การไมมหองแยก การระบาย

อากาศในหนวยงานไมด ผาปดปากจมกมไมเพยงพอและไมมประสทธภาพ และการไดรบขอมล

หรอความรเกยวกบการปองกนการตดเชอวณโรคนอย

35

บทท 3

วธดาเนนการศกษา

1.รปแบบการศกษา

เปนการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) แบบ Cross-sectional โดยใชวจยเชง

สารวจ (Survey Research) และวธการเกบขอมลดวยแบบสอบถาม สงทางไปรษณย (Mailed

Questionnaire) เพอหาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคใน

บคลากรผสงมอบยาวณโรค

2. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร คอ เภสชกรหรอเจาหนาท ททาหนาทสงมอบยาใหผปวยวณโรคโดยม

ปฏสมพนธ เชนแนะนาการกนยา พดคย ซกถามกบผปวยวณโรคโดยตรงมากทสดในรอบ 1 เดอน

ทผานมา ในโรงพยาบาลสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข ทมจานวน 827 แหง

[19]ครอบคลมโรงพยาบาลทกขนาด ทงโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชน

เกบขอมลในชวงเดอนกมภาพนธ-มนาคม พ.ศ.2557

ขนาดกลมตวอยาง ในการวจยนไดคานวณขนาดตวอยางโดยใชสตร ทาโร ยามาเน [32]

n = ขนาดตวอยาง

N = ขนาดของประชากร

e2 = ความคลาดเคลอน

โดยยอมใหมการผดพลาดได 5% และตองการความเชอถอได 95% สามารถคานวณจานวนตวอยาง

ไดดงน

n = N

1+Ne2

n = 827 = 269.60 = 270 ราย

1+827(0.05)2

36

จากการศกษางานวจยทมลกษณะการวจยคลายกน คอเปนการสงแบบสอบถามทางไปรษณยและรอ

การตอบกลบในกลมตวอยางทเปนบคลากรงานเภสชกรรมโรงพยาบาลพบวามอตราการตอบกลบ

ประมาณ 40% [33] ดงนนจงตองสารองจานวนตวอยางทตองเกบขอมลจรงเพมเปน 675 ราย

วธการสมตวอยาง ทาการสมตวอยาง 2 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1ใชวธการสมตวอยางแบบโควตา (Quota sampling) โดยแจกแจงแบงสดสวน

จานวนตวอยางตามจานวนของขนาดโรงพยาบาลดงน

ตารางท 3.1จานวนตวอยางตามจานวนของขนาดโรงพยาบาล

ขนาดโรงพยาบาล จานวนโรงพยาบาล จานวนตวอยาง

โรงพยาบาลศนย 25 21

โรงพยาบาลทวไป 70 57

โรงพยาบาลชมชน 732 597

รวม 827 675

ขนตอนท 2ใชวธ Simple Random Sampling โดยการจบฉลากรายชอโรงพยาบาลตวอยาง

จากประชากรของโรงพยาบาลแตละขนาดใหครบจานวนตามทคานวณได

3. เครองมอทใชในการศกษา

เครองมอทใชในการศกษาครงนเปนแบบสอบถามทผวจยพฒนาขน ซงมขนตอนการสราง

และตรวจสอบแบบสอบถามดงน

1. สรางแบบสอบถามโดยใชขอมลจากการศกษาแนวคดพฤตกรรมการปองกน

ตนเองในททางานของ David M. Dejoy และจากการสมภาษณเภสชกรผรบผดชอบคลนกวณโรค

และการศกษาดงานในคลนกวณโรคของโรงพยาบาลสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวง

37

สาธารณสข จานวน 3 แหงไดแก โรงพยาบาลศนย ราชบรแทนตวอยางโรงพยาบาลศนย

โรงพยาบาลดาเนนสะดวกแทนตวอยางโรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลเจดเสมยนแทน

โรงพยาบาลชมชน

2. นาแบบสอบถามทสรางขนไปใหผทรงคณวฒ ตรวจสอบคณภาพ ความตรงตาม

เนอหา (Content Validation) จานวน 3 ทานไดแก

1) ผชวยศาสตราจารย ดร.เจรญ ตรศกด

2) เภสชกรหญง อาจารย ดร.นนทลกษณ สถาพรนานนท

3) แพทยหญงชนจนทร เพชรรตน

3. ปรบปรงแบบสอบถาม ตามคาแนะนาของผทรงคณวฒ

4. นาแบบสอบถามทปรบปรงสมบรณแลวจดพมพ แลวนาไปทดลองใช (Try-out)

กบกลมตวอยางซงมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางทเราตองการเกบขอมลจรง คอบคลากรผสง

มอบยาวณโรคในโรงพยาบาลของรฐบาล ทไมไดสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวง

สาธารณสข ไดแก โรงพยาบาลสงกดกรงเทพมหานครและโรงพยาบาลสงกดกรมการแพทย โดยม

จานวนตวอยางทใชทดสอบ 36 รายจากแบบสอบถามทสงไปทงหมด 40 ฉบบ เกบขอมลในชวง

เดอน ธนวาคม พ.ศ. 2556-มกราคม พ.ศ. 2557 ซงเมอนาขอมลทเกบไดมาวเคราะหหาคณภาพของ

แบบสอบถาม โดยวเคราะหหาความเชอมน(Reliability) ของแบบสอบถามในขอคาถามทเปนมา

ตราสวนประมาณคา (Rating scale ) เมอวเคราะหรายขอกพบวาไมมขอใดทคาความเชอมนตากวา

0.8 เลย เมอแยกเปนแตละปจจยพบวาปจจยดานสงแวดลอมไดคาความเชอมนเทากบ 0.8308 ปจจย

ดานองคกรไดคาความเชอมนเทากบ 0.8692 ปจจยดานบคคลไดคาความเชอมนเทากบ 0.8534

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค ไดคาความเชอมนเทากบ 0.8713 และคาความเชอมน

โดยรวมเทากบ 0.8467 และซงนบวาเปนคาทมความเหมาะสมและยอมรบไดไมตองแกไขใดๆ

แบบสอบถามทผานการทดสอบและนาไปใชเกบขอมลกบกลมตวอยางประกอบดวยสวน

ตางๆ ดงน

คาชแจง กลาวถงวตถประสงคและประโยชนของการศกษา คณสมบตของผตอบ

แบบสอบถาม และระบขอความ “หากทานไมสมครใจใหขอมล ทานสามารถสงแบบสอบถามน

กลบไปยงผวจยไดทนท โดยไมตองใหขอมลใดๆ”

38

แบบสอบถามสวนท 1 ขอมลสวนบคคลของตวอยางจานวน 20 ขอ โดยเปนลกษณะขอ

คาถามใหเลอกตอบ จานวน 13 ขอ และเตมคาตอบในขอคาถามแบบปลายเปดจานวน 7 ขอ

แบบสอบถามสวนท 2 เกยวกบ ปจจยดานองคกร ปจจยดานสงแวดลอม ปจจยดานบคคล

และพฤตกรรมการปองกนเชอวณโรค โดยใชการวดแบบ Likert Scale มรายละเอยดดงน

2.1 ปจจยดานองคกร มขอคาถามจานวน 8 ขอ ลกษณะแบบสอบถามเปนมาตราสวน

ประเมนคา (Rating scale) 3 ระดบ การตอบแบบสอบถามใหตอบตรงกบความรบรมากทสด โดย

แบบสอบถามเปนปรนยเลอกตอบจากตวเลอก คอ ใช ไมทราบ ไมใช ใหเลอกตอบเพยง 1 ตวเลอก

เกณฑการใหคะแนน ดงน[13]

ใช ไดคะแนน 3

ไมทราบ ไดคะแนน 2

ไมใช ไดคะแนน 1

การแปลผลคะแนนการจดการดานองคการตอการปองกนการตดเชอวณโรค ใชเกณฑ

การแบงกลมของ เลวนและรบน [34]ดงนนคะแนนแตละระดบเปนดงน

คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.66 หมายถงการจดการดานองคกรตอการ

ปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบตา

คะแนนเฉลยระหวาง 1.67– 2.33 หมายถงการจดการดานองคกรตอการ

ปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลยระหวาง 2.34 – 3.00 หมายถงการจดการดานองคกรตอการ

ปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง

อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด

จานวนกลม

= 3-1 = 0.66 3

39

2.2 ปจจยดานสงแวดลอม มขอคาถามจานวน 5 ขอ ลกษณะแบบสอบถามเปนมาตราสวน

ประเมนคา (Rating scale) 3 ระดบ การตอบแบบสอบถามใหตอบตรงกบความรบรมากทสด โดย

แบบสอบถามเปนปรนยเลอกตอบจากตวเลอก คอ ใช ไมทราบ ไมใช ใหเลอกตอบเพยง 1 ตวเลอก

เกณฑการใหคะแนน ดงน[13]

ใช ไดคะแนน 3

ไมทราบ ไดคะแนน 2

ไมใช ไดคะแนน 1

การแปลผลคะแนนปจจยดานสงแวดลอมตอการปองกนการตดเชอวณโรค ใชเกณฑ

การแบงกลมของ เลวนและรบน [34]ดงนนคะแนนแตละระดบเปนดงน

คะแนนเฉลยระหวาง 1 .00– 1.66 หมายถงการจดการดานสงแวดลอมตอ

การปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบตา

คะแนนเฉลยระหวาง 1.67– 2.33 หมายถงการจดการดานสงแวดลอมตอ

การปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลยระหวาง 2.34 – 3.00 หมายถงการจดการดานสงแวดลอมตอ

การปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง

2.3 ปจจยดานบคคล มขอคาถามจานวน 9 ขอ ลกษณะแบบสอบถามเปนมาตราสวน

ประเมนคา (Rating scale) 5 ระดบ การตอบแบบสอบถามใหตอบตรงกบความคดเหนมากทสด

โดยแบบสอบถามเปนปรนยเลอกตอบจากตวเลอก คอ เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหน

ดวย ไมเหนดวยอยางยง ใหเลอกตอบเพยง 1 ตวเลอก เกณฑการใหคะแนน ดงน

อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด

จานวนกลม

= 3-1 = 0.66 3

40

ขอความทางบวก ขอความทางลบ

เหนดวยอยางยง ไดคะแนน 5 1

เหนดวย ไดคะแนน 4 2

ไมแนใจ ไดคะแนน 3 3

ไมเหนดวย ไดคะแนน 2 4

ไมเหนดวยอยางยง ไดคะแนน 1 5

การแปลผลคะแนนปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรคใชเกณฑการ

แบงกลมของ เลวนและรบน [34]ดงนนคะแนนแตละระดบเปนดงน

คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 –2.33 หมายถงปจจยดานบคคลในการปองกนการตดเชอ

อยในระดบตา

คะแนนเฉลยระหวาง 2.34 – 3.67 หมายถงปจจยดานบคคลในการปองกนการตดเชอ

อยในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลยระหวาง 3.68 – 5.00 หมายถงปจจยดานบคคลในการปองกนการตดเชอ

อยในระดบสง

2.4 แบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรค มขอคาถามจานวน 7

ขอ ลกษณะแบบสอบถามใหเลอกตอบจากตวเลอก 4 ตวเลอกคอ ปฏบตทกครง(100%) ปฏบต

บอยครง(>50%) ปฏบตบางครง(<50%) และไมเคยปฏบต(0%)

ปฏบตทกครง(100%) ไดคะแนน 3

ปฏบตบอยครง(>50%) และปฏบตบางครง(<50%) ไดคะแนน 2

ไมเคยปฏบต(0%) ไดคะแนน 1

อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด

จานวนกลม

= 5-1 = 1.33 3

41

การแปลผลคะแนนพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรค ใชเกณฑการแบงกลม

ของ เลวนและรบน [34]ดงนนคะแนนแตละระดบเปนดงน

คะแนนเฉลยระหวาง 1 .00– 1.66 หมายถงมพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอวณโรคอยในระดบตา

คะแนนเฉลยระหวาง 1.67– 2.33 หมายถงมพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอวณโรคอยในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลยระหวาง 2.34 – 3.00 หมายถงมพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอวณโรคอยในระดบสง

4. วธดาเนนการเกบรวบรวมขอมล

1. ผวจยขออนญาตทาการวจยในมนษย จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย คณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ซงไดรบการรบรองเมอวนท 2 ตลาคม พ.ศ.2556 เอกสารรบรอง

เลขท 4/2556

2. ผวจยทาหนงสอถงหวหนากลมงานเภสชกรรมในโรงพยาบาลทถกสมเลอกมาเปนกลม

ตวอยาง เพอขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล โดยสงแบบสอบถามไปทางไปรษณย

ใหหวหนากลมงานเภสชกรรมเปนผคดเลอกเภสชกรหรอเจาหนาท เพยง 1 ทาน ซงเปนผสงมอบยา

ใหผปวยวณโรคโดยมปฏสมพนธ เชน แนะนาการกนยา ซกถาม พดคย กบผปวยวณโรคโดยตรง

มากทสดในรอบ 1 เดอนทผานมา เปนผตอบแบบสอบถามดวยตนเอง เกบขอมลในชวงเดอน

กมภาพนธ -เมษายน พ.ศ. 2557 โดยสงแบบสอบถามรอบเดยว ไมมการทวงถามซา

อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด

จานวนกลม

= 3-1 = 0.66 3

42

5. การวเคราะหขอมล

1. ผวจยสารวจความถกตอง ความสมบรณของขอมล ตรวจใหคะแนนและลงรหสขอมล

สถตทใชในการวเคราะหมดงน

1. แบบสอบถาม สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ใชสถตเชงพรรณนา รอยละ

คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานในการวเคราะห

ตารางท 3.2 สถตทใชวเคราะหขอมลสวนบคคล และขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค

ขอคาถาม

สถตทใช

รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

อาย

เพศ

ระดบการศกษา

นาหนก สวนสง

คา BMI (จากการคานวณ)

โรคประจาตว ประวตการไดรบวคซน BCG การตรวจทเบอรคลน ผลการตรวจทเบอรคลน ตาแหนงงาน ระยะเวลาในการปฏบตงาน การอบรมเกยวกบวณโรค ประวตการปวยเปนวณโรค ขนาดโรงพยาบาล จานวนผปวยทใหบรการตอเดอน

43

ตารางท 3.2 สถตทใชวเคราะหขอมลสวนบคคล และขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค (ตอ)

ขอคาถาม

สถตทใช

รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

จานวนชวโมงทใหบรการผปวยวณโรคตอเดอน ประวตการปวยเปนวณโรคของเจาหนาทใน

หนวยงาน

ประวตการเจาหนาททปวยเปนวณโรคเคยใหบรการ

ผปวยวณโรคหรอไม

ลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรคของ

หนวยงานทาน

ระบบบรหารงานบคคล ในการทาหนาทสงมอบยา

วณโรค ของหนวยงาน

2. แบบสอบถามสวนท 2 หลงการแปลผลคะแนนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค ใช

สถตเชงพรรณนาไดแก คาฐานนยม รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและใชสถตอางอง Chi-

Square วเคราะหหาความสมพนธระหวางปจจยดานตางๆ กบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณ

โรค

44

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคใน

บคลากรผสงมอบยาวณโรค เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรคในบคลากรททาหนาทสงมอบยาใหผปวยวณโรคโดยมปฏสมพนธ เชนแนะนาการใชยา

พดคย ซกถามกบผปวยวณโรค ในโรงพยาบาลสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวง

สาธารณสข ครอบคลมโรงพยาบาลทกขนาด ทงโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไปและ

โรงพยาบาลชมชน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามทางไปรษณย มจานวนตวอยางทตอบกลบทงสน

351 ฉบบ จากทงหมด 675 ฉบบ คดเปนรอยละการตอบกลบ เทากบ 52.0 ผลของงานวจยนาเสนอ

แบงเปนสวนตางๆ ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล และขอมลการบรการสงมอบยาวณโรค

สวนท 2 ปจจยดานตางๆและ พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรคไดแก

- ปจจยดานสงแวดลอม

- ปจจยดานองคกร

- ปจจยดานบคคล

- พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรค

สวนท 3 ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

45

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล

ตารางท 4.1 ขอมลสวนบคคล

ขอมลทวไป จานวน รอยละ หมายเหต

อาย (n = 344)

- นอยกวา 30

- อาย 30-39 ป

- อาย 40-49 ป

- อายตงแต 50 ปขนไป

63

214

64

3

18.3

61.0

18.2

0.9

คาเฉลย 34.81

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

5.87

Min = 23 Max = 53

เพศ (n = 350)

- หญง

- ชาย

258

92

73.5

26.2

ระดบการศกษา (n = 351)

- อนปรญญา

- ปรญญาตร

- ปรญญาโทหรอสงกวา

13

268

70

3.7

76.4

19.9

นาหนก (n = 345)

สวนสง (n = 345)

คาเฉลย 56.90 , สวน

เบยงเบนมาตรฐาน

14.10

คาเฉลย 160.19, สวน

เบยงเบนมาตรฐาน

26.56

คา BMI (n = 345)

- ผอม (BMI<18.5)

- ปกต(BMI = 18.5-22.9)

- อวน (BMI>22.9)

48

199

98

13.9

57.7

28.4

คาเฉลย 21.73

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

4.00

โรคประจาตว (n = 350)

- ม

- ไมม

42

308

12.3

87.7

โรคประจาตวพบมาก

ทสดคอ ภมแพอากาศ 18

ราย

ประวตการไดรบวคซน BCG (n = 349)

- เคยได

- ไมเคยได

- ไมแนใจ

240

14

95

68.8

4.0

27.2

46

ขอมลทวไป จานวน รอยละ หมายเหต

การตรวจทเบอรคลน (n = 350)

- เคยตรวจ

- ไมเคยตรวจ

- ไมแนใจ

41

279

30

11.7

79.7

8.6

ผลการตรวจทเบอรคลน ( n =41)

- ผลบวก (มเชอ)

- ผลลบ (ไมมเชอ)

- จาไมได

10

27

4

24.4

65.9

9.8

ตาแหนงงาน (n = 350)

- เภสชกร

- เจาพนกงานเภสชกรรม

- พยาบาล

- อนๆ

333

2

7

8

95.1

0.6

2.0

2.3

ระยะเวลาในการปฏบตงาน (n = 351)

คาเฉลย 5.33 ป,สวน

เบยงเบนมาตรฐาน 4.47

Max = 25 ป, Min = 1 ป

การอบรมเกยวกบการปองกนการตดเชอวณ

โรค (n = 349)

- เคย

- ไมเคย

171

178

49.0

51.0

จานวนครงทเคยอบรม

เฉลยอยท 1.14 ครง

Max = 15

ประวตการปวยเปนวณโรค (n = 349)

- เคย

- ไมเคย

6

343

1.7

98.3

ขนาดโรงพยาบาล (n = 351)

- โรงพยาบาลชมชน

- โรงพยาบาลทวไป

- โรงพยาบาลศนย

297

37

17

84.6

10.5

4.8

ตอบกลบ รอยละ 49.8

ตอบกลบ รอยละ 64.9

ตอบกลบ รอยละ 80.6

ผตอบแบบสอบถามจานวน 351 ราย สวนใหญ มอายระหวางชวง 30-39 ป (รอยละ 61.0)

โดยอายคาเฉลยเทากบ 34.81 ป เปนเพศหญง (รอยละ 73.5) มการศกษาในระดบปรญญาตร (รอย

ละ76.4) มคาดชนมวลกายอยในระดบปกต คออยในชวง 18.5-22.9 (รอยละ 57.7) ไมมโรค

ประจาตว (รอยละ 87.7) สาหรบผทมโรคประจาตว โรคประจาตวทพบสวนใหญจะเปนโรคภมแพ

ตารางท 4.1 ขอมลสวนบคคล (ตอ)

47

อากาศ เคยไดรบวคซน BCG (รอยละ 68.8) ไมเคยตรวจทเบอรคลน (รอยละ 79.7) สาหรบผทเคย

ตรวจทเบอรคลน พบวาสวนใหญไดผลเปนลบหรอไมมเชอ (รอยละ 65.9)

ขอมลสวนบคคลเกยวกบการปฏบตงาน สวนใหญอยในตาแหนงเภสชกร(รอยละ 95.1)

ระยะเวลาเฉลยในการปฏบตงานใหบรการสงมอบยาวณโรคอยท 5.33 ป ระยะเวลาการปฏบตงาน

สงสด 25 ป นอยสด 1 ป ไมเคยไดรบการฝกอบรมในเรองหลกการปองกนการตดเชอวณโรคจาก

การใหบรการทางการแพทย (รอยละ 51.0) สาหรบผทเคยผานการอบรม มจานวนครงเฉลยทเคย

ไดรบการอบรม 1.14 ครง สวนใหญไมเคยปวยเปนวณโรค (รอยละ 98.3)

ตารางท 4.2 ขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค

ขอมลทวไป จานวน รอยละ หมายเหต

จานวนผปวยทใหบรการตอเดอน (n = 351)

คาเฉลย 43.21,สวน

เบยงเบนมาตรฐาน

61.10

จานวนชวโมงทใหบรการผปวยวณโรคตอเดอน

(n = 351)

คาเฉลย 17.08,สวน

เบยงเบนมาตรฐาน

34.02

ประวตการปวยเปนวณโรคของเจาหนาท (n = 343)

- ม

- ไมม

- ไมทราบ

143

184

16

41.7

53.6

4.7

เจาหนาททปวยเปนวณโรคเคยจายยาวณโรค (n = 141)

- เคย

- ไมเคย

- ไมแนใจ

39

87

15

27.7

61.7

10.6

ลกษณะการใหบรการ (n = 343)

- แบบจดเดยวเบดเสรจ

- จายรวมกบยาอน

- แยกชองจายยา

- อนๆ ไดแก แยกหองจายเฉพาะในระยะแพรเชอ ใน

ระยะทไมแพรเชอแลว จายรวมกบผปวยโรคอนๆ

278

42

11

12

81.1

12.2

3.2

3.5

48

ขอมลทวไป จานวน รอยละ หมายเหต

ระบบบรหารบคคล (n = 342)

- เจาหนาท 1 คนจายยาคนเดยว

- เจาหนาทมากกวา 1 คน สลบกนจายยา

- ทกคนหมนเวยนกนจายยา

200

81

61

58.5

23.7

17.8

ขอมลเกยวกบการใหบรการสงมอบยาวณโรค จานวนผปวยวณโรคทใหบรการเฉลย 43

ราย/ เดอน จานวนชวโมงเฉลยทใหบรการสงมอบยาวณโรค 16.59 ชวโมง/ เดอน พบโรงพยาบาลท

มเจาหนาทเคยปวยดวยวณโรครอยละ 41.7 โดยในจานวนนนเคยเปนผสงมอบยาวณโรคมากอน

รอยละ 27.7 มการแยกบรเวณจายยาวณโรคออกจากหองจายยาผปวยนอกหรอใหบรการแบบจด

เดยวเบดเสรจ (รอยละ 81.1) มอบหมายใหเจาหนาทประจา 1 คนทาหนาทสงมอบยาวณโรค (รอย

ละ 58.5)

สวนท 2 ปจจยดานตางๆและพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรค

ตารางท 4.3 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนตอการปองกน

การตดเชอวณโรค จาแนกตามปจจยดานตางๆ และ พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค

ปจจยดานตางๆและพฤตกรรมในการ

ปองกนการตดเชอวณโรค

ระดบคะแนนการปองกนการตดเชอวณโรค คะแนน

เฉลย

(ระดบ

คะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

ตา

จานวนคน

(รอยละ)

ปานกลาง

จานวนคน

(รอยละ)

สง

จานวนคน

(รอยละ)

ปจจยดานสงแวดลอมโดยรวม ( n

= 349 คน )

4

(1.2)

58

(16.9)

281

(81.9)

2.69 (สง)

คะแนนเตม 3 0.37

ปจจยดานองคกรโดยรวม

( n = 343 คน )

24

(6.9)

110

(31.5)

215

(61.6)

2.43 (สง)

คะแนนเตม 3 0.46

ปจจยดานบคคลโดยรวม

( n = 342 คน )

2 (0.6) 260 (76) 80 (23.4) 3.46 (ปาน

กลาง)

คะแนนเตม 5

0.36

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรคโดยรวม ( n = 350 คน)

9 (2.6) 145 (41.4) 196 (56.0) 2.37 (สง)

คะแนนเตม 3

0.34

ตารางท 4.2 ขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค (ตอ)

49

จากตาราง 4.3 เมอใชเกณฑการแบงกลมของ เลวนและรบน [34]แบงกลมคะแนนปจจย

ดานตางๆ ตอการปองกนการตดเชอวณโรค พบวา กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 81.9) มระดบ

คะแนนปจจยดานสงแวดลอมตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง โดยมคาคะแนนเฉลย

อยท 2.69 จากคะแนนเตม 3 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.37) กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 61.6) ม

ระดบคะแนนปจจยดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง โดยมคาคะแนน

เฉลยอยท 2.43 จากคะแนนเตม 3 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.46) กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ

76.0) มระดบคะแนนปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปานกลาง โดยม

คาเฉลยอยท 3.46 จากคะแนนเตม 5 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.36) และพบวากลมตวอยางสวน

ใหญ (รอยละ 56.0) มคะแนนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคโดยรวมอยในระดบสง มคา

คะแนนเฉลย 2.37 จากคะแนนเตม 3 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.34) เมอวเคราะหรายละเอยดแตละ

ปจจยไดผลดงตาราง 4.4- 4.7

50

ปจจยดานสงแวดลอม

ตารางท 4.4 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการจดการดาน

สงแวดลอม ตอการปองกนการตดเชอวณโรค

ขอความ

ไมใช

จานวน

คน

(รอยละ)

ไม

ทราบ

จานวน

คน

(รอยละ)

ใช

จานวน

คน

(รอยละ)

คะแนนเฉลย

จากคะแนนเตม

3

(ระดบคะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

หนวยงานมอางลางมอ และผลตภณฑทา

ความสะอาดมอ ใหใชไดอยางสะดวกและ

ทนททตองการ (n =350 คน)

17

(5.0)

3

(0.9)

323

(94.2)

2.90

(สง) 0.44

บรเวณทใหบรการสงมอบยาแกผปวยวณ

โรค มอากาศปลอดโปรง ถายเทสะดวก (n

= 350 คน)

31

(9.0)

3

(0.9)

309

(90.1)

2.81

(สง) 0.58

หนวยงานม ผาปดปากปดจมกแบบกรอง

อากาศ (Mask N95) และผาปดปากปดจมก

(Surgical Mask) ใหใชไดอยางสะดวกและ

ทนททตองการ (n =350 คน)

41

(12.0)

8

(2.3)

294

(85.7)

2.74

(สง) 0.66

บรเวณทใหบรการสงมอบยาแกผปวยวณ

โรค ไดถกแยกหองหรอจดแยกบรเวณออก

จากการใหบรการผปวยโรคอน (n = 350

คน)

53

(15.5)

5

(1.4)

285

(83.1)

2.67

(สง) 0.73

บรเวณทใหบรการสงมอบยาแกผปวยวณ

โรค มทศทางการไหลเวยนของอากาศจาก

บคลากรผใหบรการไปสผปวย

(n = 350 คน)

92

(26.8)

43

(12.5)

208

(60.6)

2.34

(สง) 0.87

จากตารางท 4.4 พบวาในทกขอคาถามมระดบคะแนนเฉลยของการจดการดานสงแวดลอม

ตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสงทงหมด ตงแต 2.34 ถง 2.90 จากคะแนนเตม 3โดย

ขอคาถามทกลมตวอยางใหคะแนนสงสด 3 อนดบแรกคอ หนวยงานมอางลางมอ และผลตภณฑทา

51

ความสะอาดมอ ใหใชไดอยางสะดวกและทนททตองการมคะแนนเฉลยสงสด คอ 2.90 (คา

เบยงเบนมาตรฐาน =0.44) กลมตวอยางเลอกตอบวาหนวยงานของตนมการจดการสงแวดลอม

ดานนมากทสดถงรอยละ 94.2 รองลงมาคอบรเวณทใหบรการสงมอบยาแกผปวยวณโรค มอากาศ

ปลอดโปรง ถายเทสะดวก และหนวยงานมผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N95) และผา

ปดปากปดจมก (Surgical Mask) ใหใชไดสะดวกและทนททตองการ มคะแนนเฉลย 2.81 และ 2.74

ตามลาดบ(คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.58 และ 0.66 ตามลาดบ ) กลมตวอยางเลอกตอบวาหนวยงาน

ของตนมการจดการสงแวดลอมดานนรอยละ 90.1 และ 85.7 ตามลาดบ

ปจจยดานสงแวดลอมตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทกลมตวอยางใหคะแนนตาสด 3

อนดบคอ บรเวณทใหบรการสงมอบยาแกผปวยวณโรค มทศทางการไหลเวยนของอากาศจาก

บคลากรผใหบรการไปสผปวย มคะแนนเฉลย 2.34 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.87) กลมตวอยาง

เลอกตอบวาหนวยงานของตนไมมการจดการสงแวดลอมดานนมากทสดถงรอยละ 26.8 รองลงมา

ไดแก หวขอ การแยกบรเวณสงมอบยาวณโรคออกจากการใหบรการผปวยโรคอน มคะแนนเฉลย

2.67 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.73) กลมตวอยางเลอกตอบวาหนวยงานของตนไมมการจดการ

สงแวดลอมดานน รอยละ 15.5 และ 12 ตามลาดบ

52

ปจจยดานองคกร

ตารางท 4.5 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนปจจยดาน

องคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรค

ปจจยดานองคกร

ไมใช

จานวนคน

(รอยละ)

ไมทราบ

จานวนคน

(รอยละ)

ใช

จานวนคน

(รอยละ)

คะแนนเฉลย

จากคะแนนเตม 3

(ระดบคะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

หนวยงานจดใหมการตรวจ

สขภาพบคลากร โดยถายภาพรงส

ทรวงอก ( n = 350 คน )

8

(2.3)

2

(0.60)

340

(97.1)

2.95

(สง) 0.31

หนวยงานมการกระตนให

บคลากรเหนความสาคญและ

ปฏบตตามแนวทางทดในการ

ปองกนการตดเชอวณโรค ( n =

350 คน )

39

(11.1)

22

(6.3)

289

(82.6)

2.71

(สง) 0.65

หวหนางานหรอเพอนรวมงานม

การตกเตอนเมอบคลากรใน

หนวยงานทไมปฏบตตาม

แนวทางทดในการปองกนการตด

เชอวณโรค ( n = 350 คน )

58

(16.5)

32

(9.4)

255

(74.6)

2.57

(สง) 0.76

หนวยงานมคณะกรรมการคอย

ตดตามและประเมนผลเกยวกบ

การควบคมและปองกนการตด

เชอวณโรคจากการทางาน ( n =

350 คน )

98

(28)

30

(8.6)

222

(63.4)

2.35

(สง) 0.89

หนวยงานจดใหม คาตอบแทน

พเศษหรอรางวล สาหรบการ

บคคลกรทใหบรการผปวยวณ

โรค ( n =350 คน )

109

(31.1)

11

(3.1)

230

(65.7)

2.35

(สง) 0.92

53

ตารางท 4.5 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนปจจยดาน

องคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรค (ตอ)

ปจจยดานองคกร

ไมใช

จานวนคน

(รอยละ)

ไมทราบ

จานวนคน

(รอยละ)

ใช

จานวนคน

(รอยละ)

คะแนนเฉลย

จากคะแนนเตม 3

(ระดบคะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

หนวยงานมเอกสารแนวทาง

ปฏบตเกยวกบการควบคมและ

ปองกนการตดเชอวณโรคจากการ

ทางาน ( n = 350 คน )

100

(28.5)

54

(15.4)

196

(56)

2.28

(ปานกลาง) 0.88

หนวยงานสนบสนนใหมการ

ฝกอบรมเกยวกบการควบคมและ

ปองกนการตดเชอวณโรค ( n =

349 คน )

130

(37.2)

42

(12)

177

(50.7)

2.13

(ปานกลาง) 0.93

หนวยงานมการถายทอดความร

เกยวกบการควบคมและการ

ปองกนการตดเชอวณโรคจากการ

ทางาน ( n = 350 คน )

133

(38)

37

(10.6)

180

(51.4)

2.13

(ปานกลาง) 0.94

จากตาราง 4.5 ปจจยดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทกลมตวอยางใหคะแนน

สงสด 3 อนดบแรกคอ หนวยงานจดใหมการตรวจสขภาพบคลากรโดยถายภาพรงสทรวงอก ม

คะแนนเฉลยสงสด คอ 2.95 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.31) จากคะแนนเตม 3 ซงกลมตวอยาง

เลอกตอบวาหนวยงานของตนมการตรวจสขภาพบคลากร โดยถายภาพรงสทรวงอกมากทสดถงรอย

ละ 97.1 รองลงมาคอ หนวยงานมการกระตนใหบคลากรเหนความสาคญของการปฏบตตาม

แนวทางทดในการปองกนการตดเชอวณโรค และหวหนางานหรอเพอนรวมงานมการตกเตอนเมอ

บคลากรในหนวยงานไมปฏบตตามแนวทางทดในการปองกนการตดเชอวณโรค มคะแนนเฉลย

2.71 และ 2.57 ตามลาดบ (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.65 และ 0.76 ตามลาดบ ) กลมตวอยาง

เลอกตอบวาหนวยงานของตนมการจดการองคกรดานน รอยละ 82.6 และ 74.6 ตามลาดบ โดย

คะแนนของทง 3 หวขอ มระดบการจดการดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยใน

ระดบสง

ปจจยดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทกลมตวอยางใหคะแนนตาสด 3

อนดบคอ การถายทอดความรเกยวกบการควบคมและการปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางาน

54

มคะแนนเฉลย 2.13 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.94) กลมตวอยางเลอกตอบวาหนวยงานของตนไมม

การถายทอดความรเกยวกบการควบคมและการปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางาน มากทสด

ถงรอยละ 38 รองลงมาคอการฝกอบรมเกยวกบการควบคมและปองกนการตดเชอวณโรคและ การ

มเอกสารแนวทางปฏบตเกยวกบการควบคมและปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางาน ม

คะแนนเฉลย 2.15 และ 2.28 ตามลาดบ (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.93 และ 0.88 ตามลาดบ) กลม

ตวอยางเลอกตอบวาหนวยงานของตนไมมการจดการองคกรดานน รอยละ 37.2 และ 28.5

ตามลาดบโดยคะแนนของทง 3 หวขอ มระดบการจดการดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณ

โรคอยในระดบปานกลาง

ปจจยดานบคคล

ตาราง 4.6 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนปจจยสวนบคคล

ตอการปองกนการตดเชอวณโรคจาก

ปจจยดานบคคล

ไมเหน

ดวย

อยางยง

ไม

เหน

ดวย

ไม

แนใจ

เหน

ดวย

เหนดวย

อยางยง

คะแนนเฉลย

จากคะแนนเตม

5

(ระดบคะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

การลางมอทกครงภายหลง

การใหบรการผปวยวณโรค

เปนเรองทจาเปน

( n = 341 คน )

2

(0.6)

3

(0.9)

11

(3.2)

113

(33.1)

212

(62.2)

4.55

(สง) 0.66

การระมดระวงในการปองกน

จากการตดเชอวณโรค เพราะ

กลววาจะนาเชอวณโรคไป

แพรใหคนในครอบครว

( n =344 คน )

1

(0.3)

7

(2.0)

12

(3.5)

156

(45.3)

168

(48.8)

4.40

(สง) 0.68

ไมควรคลกคลกบเดกเลกหลง

ใหบรการผปวยวณโรค

จนกวาจะชาระลางรางกาย

( n =343 คน )

4

(1.2)

31

(9.0)

45

(13.1)

149

(43.4)

114

(33.2)

3.99

(สง) 0.97

55

ตาราง 4.6 จานวน รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนปจจยสวนบคคล

ตอการปองกนการตดเชอวณโรคจาก (ตอ)

ปจจยดานบคคล

ไมเหน

ดวย

อยางยง

ไม

เหน

ดวย

ไม

แนใจ

เหน

ดวย

เหนดวย

อยางยง

คะแนนเฉลย

จากคะแนนเตม

5

(ระดบคะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

การระมดระวงในการปองกน

ตนเองจากการตดเชอวณโรค

เพราะบคลากรในหนวยงาน

ทานใหความสาคญกบเรองน

( n =344 คน )

4

(1.1)

18

(5.2)

57

(16.6)

183

(53.2)

82

(23.8)

3.93

(สง) 0.85

การใหบรการผปวยวณโรค

แบบเบดเสรจในจดเดยว(One

Stop Service) เปนเรองท

ดาเนนการไดยาก

( n = 343 คน )

70

(20.4)

173

(50.4)

26

(7.6)

56

(16.3)

18

(5.2)

3.64

(ปานกลาง) 1.13

บคลากรทใหบรการผปวยวณ

โรคสวนใหญตดเชอวณโรค

แลว แตยงไมปวยเปนวณโรค

เพราะรางกายยงแขงแรงอย

ดงนนจงสามารถรบเชอวณ

โรคเพมได ( n = 343 คน )

48

(14)

83

(24.2)

63

(18.4)

102

(29.7)

47

(13.7)

2.95

(ปานกลาง) 1.28

การสวมผาปดปากปดจมก

(Surgical mask) ขณะ

ใหบรการผปวยวณโรค

สามารถปองกนการตดเชอ

วณโรคได ( n = 343 คน )

22

(6.4)

46

(13.4)

94

(27.4)

137

(39.9)

44

(12.8)

2.61

(ปานกลาง) 1.07

เมอมอาการปวยดวยโรคทาง

ระบบทางเดนหายใจจะสงสย

วาตนเองปวยเปนวณโรค

( n =344 คน )

29

(8.4)

136

(39.5)

125

(36.3)

48

(14.0)

6

(1.7)

2.61

(ปานกลาง) 0.89

บคลากรทตงครรภสามารถ

ปฏบตงานใหบรการผปวยวณ

โรค ( n = 344 คน )

80

(23.3)

112

(32.7)

64

(18.7)

77

(22.4)

10

(2.9)

2.49

(ปานกลาง) 1.16

56

จากตาราง 4.6 ปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทกลมตวอยางใหคะแนน

สงสด 3 อนดบแรกคอ การลางมอทกครงภายหลงการใหบรการผปวยวณโรค มคะแนนการปองกน

การตดเชอวณโรคเฉลยสงสด คอ 4.55 จากคะแนนเตม 5 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.66) กลม

ตวอยางเลอกตอบเหนดวยอยางยงมากทสดถงรอยละ 62.2 รองลงมาคอการระมดระวงในการ

ปองกนตนเองจากการตดเชอวณโรค เพราะกลววาจะนาเชอวณโรคไปแพรใหคนในครอบครว และ

หลงใหบรการผปวยวณโรคแลว ไมควรคลกคลกบเดกเลก มคะแนนเฉลย 4.40 และ 3.99 ตามลาดบ

(คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.68 และ 0.97 ตามลาดบ ) กลมตวอยางเลอกตอบเหนดวยอยางยง 48.8

และ 33.2 ตามลาดบ โดยคะแนนของทง 3 หวขอ มระดบปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอ

วณโรคอยในระดบสง

ปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทกลมตวอยางใหคะแนนตาสด 3 อนดบ

แรกคอ บคลากรทตงครรภสามารถปฏบตงานใหบรการผปวยวณโรค มคะแนนเฉลย 2.49 (คา

เบยงเบนมาตรฐาน =1.16) กลมตวอยางเลอกตอบไมเหนดวยมากทสดรอยละ 32.7 รองลงมาคอ

เมอมอาการปวยดวยโรคทางระบบทางเดนหายใจจะสงสยวาตนเองปวยเปนวณโรค มคะแนนเฉลย

2.61 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.89) กลมตวอยางเลอกตอบไมเหนดวยรอยละ 39.5 และ การสวมผา

ปดปากปดจมก (Surgical mask) ขณะใหบรการผปวยวณโรค สามารถปองกนการตดเชอวณโรคได

ซงเปนขอคาถามเชงลบ มคะแนนเฉลย 2.61 (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 1.07) กลมตวอยางเลอกตอบ

เหนดวยมากทสดรอยละ 39.9 โดยคะแนนเฉลยของทง 3 หวขอ มระดบปจจยดานบคคลตอการ

ปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปานกลาง

57

พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรค

ตารางท 4.7 จานวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรค

หวขอ

ไมเคย

ปฏบต

( 0% )

ปฏบต

บางครง

( <50%)

ปฏบต

บอยครง

( >50% )

ปฏบตทก

ครง

( 100% )

คาคะแนน

เฉลย

จากคะแนน

เตม 3

(ระดบ

คะแนน)

สวน

เบยงเบน

มาตรฐาน

การเขารวมการตรวจสขภาพ

ประจาป เพอเฝาระวงการปวยเปน

วณโรค ( n = 350 คน )

11

(3.1)

10

(2.4)

35

(10.0)

294

(84.0) 2.81

(สง) 0.47

การใหผปวยวณโรคใชผาปดปาก

ปดจมก (Surgical Mask) ขณะรบ

บรการ( n =350 คน )

9

(2.6)

22

(6.3)

97

(27.7)

222

(63.4) 2.60

(สง) 0.54

การลางมอภายหลงการใหบรการ

ผปวยวณโรค( n = 349 คน )

8

(2.3)

25

(7.2)

108

(30.9)

208

(59.6)

2.57

(สง) 0.54

การแยกผปวยวณโรคไปรบบรการ

สงมอบยาในบรเวณทจดเตรยมไว

( n =349 คน )

14

(4.0)

35

(10.0)

97

(27.8)

203

(58.2)

2.54

(สง) 0.57

การตรวจสอบความแนบสนทกบ

ใบหนา (fit test) เมอใชผาปดปาก

ปดจมกทกประเภท ( n = 350 คน )

26

(7.4)

54

(15.4)

92

(26.3)

178

(50.9) 2.43

(สง) 0.63

การดแลใหมการทาความสะอาด

บรเวณทสงมอบยาวณโรค ภายหลง

การใหบรการ ( n =347 คน )

70

(20.2)

82

(23.6)

124

(35.7)

71

(20.5) 2.00

(ปานกลาง) 0.64

การใชผาปดปากปดจมกแบบกรอง

อากาศ(Mask N-95) ขณะใหบรการ

ผปวยวณโรค ( n = 350 คน )

151

(42.4)

105

(30.0)

54

(15.4)

40

(11.4)

1.68

(กลาง)

0.67

จากตาราง 4.7 พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรคทกลมตวอยางใหคะแนนสงสด

3 อนดบแรกคอ การเขารวมการตรวจสขภาพประจาป เพอเฝาระวงการปวยเปนวณโรค เชน การ

58

ถายภาพรงสทรวงอก มคะแนนเฉลยสงสด คอ 2.81 จากคะแนนเตม 3 (คาเบยงเบนมาตรฐาน =

0.47) โดยรอยละของการปฏบตทกครง สงถง 84.0 รองลงมาคอการใหผปวยวณโรคใชผาปดปาก

ปดจมก (Surgical Mask) ขณะรบบรการ และการลางมอภายหลงการใหบรการผปวยวณโรค ม

คะแนนเฉลย 2.60 และ 2.57 ตามลาดบ (คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.54 เทากน ) รอยละของการ

ปฏบตทกครงเทากบ 63.4 และ 59.6 ตามลาดบ โดยคะแนนของทง 3 หวขอ มระดบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง

พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรคทกลมตวอยางใหคะแนนตาสด 3 อนดบคอ

กลมตวอยางใชผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) ขณะใหบรการผปวยวณโรค ม

คะแนนเฉลย 1.68 (คาเบยงเบนมาตรฐาน =0.67) ซงจดอยในระดบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรคระดบปานกลาง โดยมผทไมเคยใชผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศเลย รอยละ 42.4

รองลงมาไดแก การดแลใหมการทาความสะอาดบรเวณทสงมอบยาวณโรค ภายหลงการใหบรการ

และการตรวจสอบความแนบสนทกบใบหนาเมอใชผาปดปากปดจมก มคะแนนเฉลย 2.00 และ

2.43 ตามลาดบ (คาเบยงเบนมาตรฐาน =0.64 และ 0.63 ตามลาดบ)

59

สวนท 3 ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

ตารางท 4.8 คาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

(* p<0.05, a= Fisher’s Exact test)

ปจจยดานตางๆ

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค df

χ2

p-value

ตา

(รอยละ)

ปานกลาง

(รอยละ)

สง

(รอยละ)

ปจจยดาน

สงแวดลอม

( n = 343 คน )

ระดบตา 1 (25.0) 3 (75.0) 0 (0.0)

4 39.431a <0.001* ระดบปานกลาง 5 (8.6) 38 (65.5) 15(25.9)

ระดบสง 9 (2.6) 143 (41.7) 191 (55.7)

ปจจยดานองคกร

( n = 348 คน )

ระดบตา 5 (20.8 ) 15 (62.5 ) 4 (16.7 )

4 39.521a <0.001* ระดบปานกลาง 2 (1.8 ) 57 (52.3 ) 50 (45.9)

ระดบสง 2 (0.9) 71 (33.0 ) 142 (66.0 )

ปจจยดานบคคล

( n = 343 คน )

ระดบตา 0 (0.0) 2 (100.0) 0 (0.0)

4 16.181a 0.001* ระดบปานกลาง 9 (3.5) 119 (45.8) 132 (50.8)

ระดบสง 0 (0.0) 22 (27.5 ) 58 (72.5)

จากตาราง 4.8 จากการหาความสมพนธระหวางระดบปจจยดานตางๆ กบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรค โดยใชสถตอางอง Chi-Square พบวา ปจจยทกดานมความสมพนธกบ

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคทงสน

ปจจยดานสงแวดลอมมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค อยางม

นยสาคญทางสถตท p < 0.001 (df = 4, χ2 = 39.431) โดยกลมตวอยางทมปจจยดานสงแวดลอมใน

ระดบสง มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 55.7)

กลมตวอยางทมปจจยดานสงแวดลอมในระดบปานกลาง มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอวณโรคสวนใหญอยในระดบปานกลาง (รอยละ 65.5) กลมตวอยางทมปจจยดานสงแวดลอมใน

ระดบตา มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบปานกลาง (รอยละ

75.0)

60

ปจจยดานองคกรมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค อยางมนยสาคญ

ทางสถตท p < 0.001 (df = 4, χ2 = 39.521) โดยกลมตวอยางทมปจจยดานองคกรในระดบสง ม

สดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 66.0) กลม

ตวอยางทมปจจยดานองคกรในระดบปานกลาง มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

สวนใหญอยในระดบปานกลาง (รอยละ 52.3) และกลมตวอยางทมปจจยดานองคกรในระดบตา ม

สดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบปานกลาง (รอยละ 62.5)

ปจจยสวนบคคลมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค อยางมนยสาคญ

ทางสถต ท p = 0.001 (df = 4, χ2 = 16.181) โดยกลมตวอยางทมปจจยสวนบคคลในระดบสง ม

สดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 72.5) กลม

ตวอยางทมปจจยสวนบคคลในระดบปานกลาง มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

สวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 50.8) และกลมตวอยางทมปจจยสวนบคคลในระดบตา มสดสวน

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบปานกลาง (รอยละ 100.0)

ตารางท 4.9 คาความสมพนธระหวางขอมลสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

(* p<0.05, a = Fisher’s Exact test, b = Pearson Chi-square )

ขอมลสวนบคคล

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค df

χ2

p-value

ตา

(รอยละ)

ปานกลาง

(รอยละ)

สง

(รอยละ)

อาย (n=344)

นอยกวา หรอเทากบ

35 ป 7 (3.7) 68 (35.8) 115 (60.5)

2 6.638b 0.036

มากกวา 35 ป 2 (1.3) 74 (48.4) 77 (50.3)

เพศ (n=350) หญง 7 (2.7) 104 (40.5) 146 (56.8)

2 0.506b 0.776

ชาย 2 (2.2) 41 (44.6) 49 (53.3)

ระดบ

การศกษา

(n =351)

อนปรญญา

0 (0) 5 (38.5) 8 (61.5)

4 1.528a 0.777 ปรญญาตร

7 (2.6) 115 (43.1) 145 (54.3)

ปรญญาโทหรอสงกวา 2 (2.9) 25 (35.7) 43 (61.4)

61

ตารางท 4.9 คาความสมพนธระหวางขอมลสวนบคคลกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

(* p<0.05, a = Fisher’s Exact test, b = Pearson Chi-square) (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค df

χ2

p-value

ตา

(รอยละ)

ปานกลาง

(รอยละ)

สง

(รอยละ)

BMI (n =345)

ผอม (BMI<18.5) 1 (2.1) 18 (37.5) 29 (60.4)

4 0.585 a 0.969

ปกต(BMI = 18.5-

22.9)

6 (3.0) 83 (41.7) 110 (55.3)

อวน (BMI>22.9) 2 (2.1) 40 (41.7) 55 (56.7)

โรคประจาตว

(n=346)

ม 9 (2.9) 131 (42.5) 168 (54.5)

2 2.952 b

0.229 ไมม

0 (0) 14 (33.3) 28 (66.7)

ประวตการ

ไดรบ BCG

(n=331)

เคย 7 (2.9) 88 (36.7) 145 (74.7)

2 7.991 b

0.018* ไมเคย 2 (1.9) 57 (52.8) 49 (45.4)

การตรวจท

เบอรคลน

(n=317)

เคยตรวจ 1 (2.4) 17 (41.5) 23 (56.1)

2 4.668 a 0.266 ไมเคยตรวจ 7 (2.5) 111 (39.8) 161 (57.7)

ไมแนใจ 1 (3.4) 17 (58.6) 11 (37.9)

ตาแหนงงาน

เภสชกร 9 (2.7) 142 (42.8) 181 (54.5)

2 1.720 a 0.458

เจาพนกงานเภสช

กรรม พยาบาล และ

นกวชากาสาธารณสข

0 (0.0) 2 (22.2) 7 (77.8)

ระยะเวลา

ปฏบตงาน

<= 5 ป 6 (2.6) 92 (40.5) 129 (56.8) 2 0.218

b 0.897

> 5 ป 3 (2.4) 53 (43.1) 67 (54.5)

การอบรม เคย 4 (2.4) 57 (33.5) 109 (64.1)

2 8.320 a 0.014*

ไมเคย 5 (2.8) 86 (48.3) 87 (48.9)

ขนาด

โรงพยาบาล

โรงพยาบาลชมชน 9 (3.0) 118 (39.9) 169 (57.1)

4 2.139 a 0.657 โรงพยาบาลทวไป 0 (0.0) 19 (51.4) 18 (48.6)

โรงพยาบาลศนย 0 (0.0) 8 (47.1) 9 (52.9)

62

จากตาราง 4.9 พบวา ขอมลสวนบคคลทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอวณโรคไดแก ประวตการไดรบ BCG และการเคยไดรบการฝกอบรมในเรองการปองกนการตด

เชอวณโรคจากการทางาน

ประวตการไดรบ BCG มความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค อยางม

นยสาคญทางสถต ท p =0.018 (df = 2, χ2 = 7.991) โดยกลมตวอยางทเคยไดรบวคซน BCG ม

สดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 74.7) กลม

ตวอยางทไมเคยไดรบวคซน BCG มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอย

ในระดบปานกลาง (รอยละ 52.8)

ประวตการไดรบการฝกอบรมในเรองการปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางานม

ความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค อยางมนยสาคญทางสถตท p = 0.014 (df =

2, χ2 = 8.320) โดยกลมตวอยางทเคยไดรบการฝกอบรม มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 64.1) สาหรบกลมตวอยางทไมเคยไดรบการฝกอบรม ม

สดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 48.9)

ตารางท 4.10 คาความสมพนธระหวางขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรคกบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรค(* p<0.05, a = Fisher’s Exact test, b = Pearson Chi-square)

ขอมลการใหบรการสงมอบยา

วณโรค

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

df χ2

p-value

ตา

(รอยละ)

ปานกลาง

(รอยละ)

สง

(รอยละ)

จานวนผปวย/

เดอน

นอยกวา หรอ

เทากบ 43 คน 8 (3.2) 104 (41.1) 141 (55.7)

2 1.169 b

0.629

มากกวา 43 คน 1 (1.1) 39 (41.9) 53 (57.0)

จานวนชวโมงท

ใหบรการวณโรค/

เดอน

นอยกวา 10 5 (2.7) 77 (41.4) 104 (55.9)

4 1.743 a 0.792 11-20 3 (2.7) 49 (43.4) 61 (54.0)

มากกวา 20 0 (0) 18 (36.7) 31 (63.3)

การเคยม จนท.

ปวยเปนวณโรค

ม 2 (1.4) 58 (40.8) 82 (57.7)

2 1.428 b

0.536 ไมม และไม

ทราบ 7 (3.5) 81 (40.5) 112 (56.0)

63

ตารางท 4.10 คาความสมพนธระหวางขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรคกบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรค(* p<0.05, a = Fisher’s Exact test, b = Pearson Chi-square)

(ตอ)

ขอมลการใหบรการสงมอบ

ยาวณโรค

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

df χ2

p-value

ตา

(รอยละ)

ปานกลาง

(รอยละ)

สง

(รอยละ)

ลกษณะการ

ใหบรการ

แบบจดเดยว

เบดเสรจ

2 (0.7) 94 (33.9) 181 (65.3)

4 58.239 a <0.001*

แยกชองจายยา 0 (0.0) 6 (54.5) 5 (45.5)

จายรวมกบยา

อนหรอแยกจาย

เฉพาะชวงแพร

เชอ

7 (13.0) 39 (72.2) 8 (14.8)

ระบบบรหาร

บคคล

มอบหมาย

เจาหนาท 1 คน 3 (1.5) 66 (33.2) 130 (65.3)

4 20.884 a <0.001*

หมนเวยน

เจาหนาทใน

กลม

1 (1.2) 40 (49.4) 40 (49.4)

หมนเวยน

เจาหนาททกคน 5 (8.2) 33 (54.1) 23 (37.7)

จากตารางท 4.10 พบวา ขอมลการสงมอบยาวณโรคทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอวณโรคไดแก ลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรค และระบบบรหารบคคลท

ทาหนาทสงมอบยาวณโรค

ลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรคมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรค อยางมนยสาคญทางสถตท p < 0.001 (df = 4, χ2 = 58.239) โดยกลมตวอยางทมลกษณะ

การใหบรการสงมอบยาวณโรค แบบจดเดยวเบดเสรจ มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 65.3) กลมตวอยางทมลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณ

โรค แบบแยกชองจายยา มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญอยในระดบ

64

ปานกลาง (รอยละ 54.5) กลมตวอยางทมลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรค แบบจายรวมกบ

โรคอนหรอแยกจายเฉพาะชวงแพรเชอ มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคสวนใหญ

อยในระดบปานกลาง (รอยละ 72.2)

ระบบบรหารบคคลททาหนาทสงมอบยาวณโรคมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอวณโรค อยางมนยสาคญทางสถตท p < 0.001 (df = 4, χ2 = 20.884) โดยกลมตวอยางท

มอบหมายใหเจาท 1 คนทาหนาทสงมอบยาวณโรคทกครง มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอวณโรคสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 65.3) กลมตวอยางทมอบหมาย เจาหนาทมากกวา 1

คน สลบกนจายยา มสดสวนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสงและระดบกลาง

เทากน(รอยละ 49.4) และกลมตวอยางทใหเจาหนาททกคนหมนเวยนกนจายยา สวนใหญม

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปานกลาง (รอยละ 54.1)

65

65

บทท 5

สรป อภปรายและขอเสนอแนะ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรคในสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวง

สาธารณสขทวประเทศ เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามทผวจยพฒนาขน โดยใชแนวคด

เกยวกบพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานของ David M. Dejoy และขอมลทผวจยไดจาก

การศกษาดงานรวมถงสมภาษณเภสชกรผรบผดชอบคลนกวณโรค ซงแบบสอบถามประกอบดวย 2

สวนคอ สวนท 1 ขอมลสวนบคคล และขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรคและสวนท 2 เกยวกบ

ปจจยดานองคกร ปจจยดานสงแวดลอม ปจจยดานบคคลและพฤตกรรมการปองกนเชอวณโรค

การเกบรวบรวมขอมลใชวธสงแบบสอบถามไปทางไปรษณย (Mailed-Questionnaire) เกบ

ขอมลในชวงเดอนกมภาพนธ -มนาคม พ.ศ. 2557 จานวนแบบสอบถามทตอบกลบทงสน 351 ฉบบ

จากทงหมด 675 ฉบบ คดเปนอตราการตอบกลบเทากบรอยละ 52.0 วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชง

พรรณนาคอ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ใชสถตอางองคอ Chi-Square หา

ความสมพนธระหวางปจจยดานตางๆ กบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

สรปผลการศกษา

1. ขอมลสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม และขอมลการใหบรการสงมอบยาวณโรค

ผตอบแบบสอบถามจานวน 351 ราย สวนใหญ มอายระหวางชวง 30-39 ป (รอยละ 61.0)

โดยคาเฉลยอายเทากบ 34.81 ป เปนเพศหญง (รอยละ 73.5) มการศกษาในระดบปรญญาตร (รอย

ละ76.4) มคาดชนมวลกายอยในระดบปกต คออยในชวง 18.5-22.9 (รอยละ 57.7) สวนใหญไมม

โรคประจาตว (รอยละ 87.7) สาหรบผทมโรคประจาตว โดยสวนใหญเปนโรคภมแพอากาศ เคย

ไดรบวคซน BCG (รอยละ 68.8) ไมเคยตรวจทเบอรคลน (รอยละ 79.7) สาหรบผทเคยตรวจทเบอร

คลน พบวาสวนใหญไดผลเปนลบหรอไมมเชอ (รอยละ 65.9)

66

ขอมลสวนบคคลเกยวกบการปฏบตงาน สวนใหญอยในตาแหนงเภสชกร(รอยละ 95.1)

ระยะเวลาเฉลยในการปฏบตงานใหบรการสงมอบยาวณโรค 5.33 ป ระยะเวลาการปฏบตงานสงสด

25 ป นอยสด 1 ป สวนใหญไมเคยไดรบการฝกอบรมในเรองหลกการปองกนการตดเชอวณโรค

จากการใหบรการทางการแพทย (รอยละ 51.0) สาหรบผทเคยผานการอบรม มจานวนครงเฉลยท

เคยไดรบการอบรม 1.14 ครง สวนใหญไมเคยปวยเปนวณโรค (รอยละ 98.3)

ขอมลเกยวกบการใหบรการสงมอบยาวณโรค จานวนผปวยวณโรคทใหบรการเฉลย 43

ราย/ เดอน จานวนชวโมงเฉลยทใหบรการสงมอบยาวณโรค 16.59 ชวโมง/ เดอน พบโรงพยาบาลท

มเจาหนาทเคยปวยดวยวณโรครอยละ 41.7 โดยในจานวนนนเคยเปนผสงมอบยาวณโรคมากอน

รอยละ 27.7 สวนใหญลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรค มการแยกบรเวณจายยาออกจากหอง

จายยาผปวยนอกหรอแบบจดเดยวเบดเสรจ (รอยละ 81.1) มอบหมายใหเจาหนาทประจา 1 คนทา

หนาทสงมอบยาวณโรค (รอยละ 58.5)

2. ปจจยดานตางๆกบระดบการปองกนการตดเชอวณโรค

จากการศกษาพบวารอยละ 81.9 ของกลมตวอยาง มระดบคะแนนการจดการดาน

สงแวดลอมตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง รอยละ 61.6 ของกลมตวอยาง มระดบ

คะแนนการจดการดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบสง รอยละ 76.0 ของ

กลมตวอยาง มระดบคะแนนปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปาน

กลาง รอยละ 59.2 ของกลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคโดยรวมอย

ในระดบสง

ปจจยดานสงแวดลอมตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทมคะแนนเฉลยสงสด คอ

หนวยงานมอางลางมอ และผลตภณฑทาความสะอาดมอ ใหใชไดอยางสะดวกและทนททตองการ

และทมคะแนนเฉลยตาสด คอ บรเวณทใหบรการสงมอบยาแกผปวยวณโรค มทศทางการไหลเวยน

ของอากาศจากบคลากรผใหบรการไปสผปวย

67

ปจจยดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทมคะแนนเฉลยสงสด คอ หนวยงานจด

ใหมการตรวจสขภาพบคลากรโดยถายภาพรงสทรวงอก และทมคะแนนเฉลยตาสด คอ การ

ถายทอดความรเกยวกบการควบคมและการปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางาน

ปจจยดานบคคลตอการปองกนการตดเชอวณโรค ทมคะแนนเฉลยสงสด คอ การลางมอทก

ครงภายหลงการใหบรการผปวยวณโรค และทมคะแนนเฉลยตาสด คอ บคลากรทตงครรภสามารถ

ปฏบตงานใหบรการผปวยวณโรคได

พฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรคทมคะแนนเฉลยสงสดคอ การเขารวมการตรวจ

สขภาพประจาป เพอเฝาระวงการปวยเปนวณโรค และทมคะแนนเฉลยตาสด คอ กลมตวอยางใชผา

ปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) ขณะใหบรการผปวยวณโรค โดยมผทไมเคยใชผา

ปดปากปดจมกแบบกรองอากาศเลย รอยละ 42.4 เมอรวมกบผทใชบางครง จะมสงถงรอยละ 72.4

และมผทเชอทกครงรอยละ 11.4

3. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

ปจจยดานองคกร ปจจยดานสงแวดลอม และปจจยดานบคคลมความสมพนธกบพฤตกรรม

การปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรค อยางมนยสาคญทางสถต ท p<0.05

ประวตการไดรบ BCG การเคยไดรบการฝกอบรมในเรองการปองกนการตดเชอวณโรค

จากการทางาน ลกษณะการใหบรการสงมอบยาวณโรค และระบบบรหารบคคลททาหนาทสงมอบ

ยาวณโรค มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค อยางมนยสาคญทางสถต ท

p<0.05

อภปรายผลการศกษา

จากการวเคราะหขอมล ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

ในบคลากรผสงมอบยาวณโรค มประเดนทสามารถนามาอภปรายผลไดดงน

ปจจยทกดานมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคทงสน ซงเปนไป

ตามสมมตฐานของการศกษาทตงไวคอ ปจจยดานองคกร ปจจยดานสงแวดลอม และปจจยดาน

68

บคคลมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรค

สอดคลองกบศกษาของ David M. Dejoy และคณะ[15] ททาการศกษาถงความสาเรจการปองกน

ตนเองของบคลากรทางการแพทยในหลายๆประเทศจากโรค Severe Acute Respiratory Syndrome

(SARS) ในปพ.ศ. 2546 โดยพบวาปจจยดานสงแวดลอม ปจจยดานองคกรและปจจยดานบคคล ม

ผลตอพฤตกรรมการปองกนตนเอง นอกจากนนเมอเปรยบเทยบกบทฤษฏ PRECEDE-PROCEED

Model[26] ในระยะวนจฉยดานการศกษาทประกอบดวยปจจยนาทมความหมายเหมอนปจจยดาน

บคคล ปจจยเออทมความหมายเหมอนปจจยดานสงแวดลอมและปจจยเสรมแรงทมความหมาย

เหมอนปจจยดานองคกร โดยปจจยนา ปจจยเออ และปจจยเสรมแรงมผลตอพฤตกรรมสขภาพซง

สามารถนามาประยกตใชไดกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค

กลมตวอยางสวนใหญ มระดบคะแนนการจดการดานสงแวดลอมตอการปองกนการตดเชอ

วณโรคอยในระดบสง เมอพจารณารายขอพบวา ขอทมคะแนนเฉลยสงสดคอ หนวยงานมอางลาง

มอ และผลตภณฑทาความสะอาดมอ ใหใชไดอยางสะดวกและทนททตองการ สอดคลองกบขอมล

ปจจยดานบคคลทพบวา การลางมอทกครงภายหลงการใหบรการผปวยวณโรคมคะแนนเฉลยสงสด

ซงการลางมอเปนความรพนฐานทบคลากรทางดานสาธารณสขจะใหความสาคญเปนอยางมาก

เพราะการลางมอเปนมาตรการสาคญทสามารถปองกนการแพรกระจายเชอโรคในโรงพยาบาลไดด

ทสด คมคาทสด และปฏบตงายทสด[35] สอดคลองกบผลการวจยของกตตพร ประชาศรยสรเดช

และคณะ[31] ทศกษาความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ ขณะฝก

ปฏบตงานในหองคลอดของนกศกษาพยาบาล โดยพบวาเรองทนกศกษาพยาบาลมความรมากทสด

คอเรองการลางมอ และการศกษาของเกษฎากร ขวญทะเล[13] ทศกษาพฤตกรรมการปองกนการตด

เชอวณโรค ในบคลากรทางการพยาบาล งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอกโรงพยาบาลศรราช

ทพบวาพยาบาลมการรบรมากทสดคอ เรองหนวยงานมถงมอ น ายาฆาเชอ เพยงพอตอการใชงาน

1. ปจจยดานองคกร

กลมตวอยางสวนใหญ มระดบคะแนนการจดการดานองคกรตอการปองกนการตดเชอวณ

โรคอยในระดบสง เมอพจารณารายขอพบวา ขอทมคะแนนเฉลยสงสด คอหนวยงานจดใหมการ

ตรวจสขภาพบคลากรโดยถายภาพรงสทรวงอก สอดคลองกบขอมลพฤตกรรมในการปองกนการ

69

ตดเชอวณโรค เกยวกบการเขารวมการตรวจสขภาพประจาป โดยการถายภาพรงสทรวงอกม

คะแนนสงสด แสดงใหเหนวานอกจากกลมตวอยางจะรบรวาหนวยงานจดใหมการตรวจสขภาพ

โดยถายภาพรงสทรวงอกแลว สวนใหญยงเขารวมการตรวจดวยซงเปนผลมาจากนโยบายของ

กระทรวงสาธารณสข ทใหมการตรวจสขภาพประจาปของบคลากรในโรงพยาบาล โดยการ

ถายภาพรงสทรวงอกถกกาหนดใหเปนรายการทตองตรวจทกปสาหรบบคลากรทมความเสยงใน

การตดเชอวณโรค[36] จากผลการตรวจสขภาพ พบโรงพยาบาลทมเจาหนาทเคยปวยเปนวณโรคสง

ถงรอยละ 41.7 สอดคลองกบการศกษาของ O.Kilinc และคณะ[7]ทไดศกษาความเสยงในการเปน

วณโรคของคนททางานในโรงพยาบาล พบวาบคลากรททางานในโรงพยาบาลมอตราความเสยงใน

การเปนวณโรคสงกวาประชาชนทวไปถง 3 เทา

ตารางท 5.1 คาความสมพนธระหวางการฝกอบรม การถายทอดความรกบพฤตกรรมการปองกน

การตดเชอวณโรค (* p<0.05)

ปจจยดานองคกร

พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณ

โรค df

χ2

p-value

(Exact

sig) ตา

(รอยละ)

ปานกลาง

(รอยละ)

สง

(รอยละ)

การ

ฝกอบรม

ไมม 7 (5.5) 63 (49.2) 58 (45.3)

4 18.416 0.001* ไมทราบ 1 (2.4) 18 (42.9) 23 (54.8)

ม 2 (1.1) 49 (28.2) 123 (70.7)

การถายทอด

ความร

ไมม 8 (6.1) 61 (46.2) 63 (47.7)

4 16.749 0.001* ไมทราบ 1 (2.8) 15 (41.7) 20 (55.6)

ม 1 (0.6) 54 (30.5) 122 (68.9)

จากการศกษาปจจยดานองคกรพบวา การฝกอบรมและการถายทอดความรเกยวกบการ

ควบคมและปองกนการตดเชอวณ เปนขอทมคะแนนเฉลยตาสด สอดคลองกบขอมลทพบวากลม

ตวอยางรอยละ 51.0 ไมเคยไดรบการฝกอบรมในเรองหลกการปองกนการตดเชอวณโรค และ

สอดคลองกบการศกษาของ เกษฏากรณ ขวญทะเล[13] ทศกษาพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณ

โรค ในบคลากรทางการพยาบาล งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอก โรงพยาบาลศรราช ท

70

พบวา พยาบาลมการรบร เกยวกบการฝกอบรมเรองการควบคมและปองกนการตดเชอวณโรคจาก

การทางานของโรงพยาบาลระดบนอยทสด ซงในการศกษาของดารารตน ดารงกลชาต[27] และ

พมพาภรณ กลนกลน[29]พบวาเรองการฝกอบรมและใหความรแกบคลากรเปนปญหาและอปสรรค

ในการปองกนการการตดเชอวณโรคในโรงพยาบาล จากตารางท 5.1 พบวา การฝกอบรมและการ

ถายทอดความรเกยวกบการควบคมและการปองกนการตดเชอวณโรคมความสมพนธกบพฤตกรรม

การปองการตดเชอวณโรคอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยพบวา กลมตวอยางท

หนวยงานมการฝกอบรมและการถายทอดความรจะมสดสวนของคะแนนพฤตกรรมการปองกน

ตนเองสวนใหญอยในระดบสง (รอยละ 67.2 และ 66.1 ตามลาดบ) สอดคลองกบทฤษฏพฤตกรรม

การปองกนตนเองในททางานของ David M. Dejoy และคณะ[15, 20] ทกลาวไววา การฝกอบรมให

ความร สามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมการปองกนตนเองในททางานได

จากตารางท 4.2โรงพยาบาลสวนใหญมอบหมายใหเจาหนาทประจา 1 คนทาหนาทสงมอบ

ยาวณโรค (รอยละ 58.5) และมการแยกบรเวณจายยาวณโรคออกจากหองจายยาผปวยนอกหรอให

แบบจดเดยวเบดเสรจ (รอยละ 81.1) และจากตารางท 4.10 พบวาโรงพยาบาลทมอบหมายให

เจาหนาทหลก 1 คนทาหนาทสงมอบยาวณโรค และโรงพยาบาลทมการแยกบรเวณจายยาออกจาก

หองจายยาผปวยนอกหรอใหบรการแบบจดเดยวเบดเสรจจะมพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอ

วณโรคในระดบสง ซงสอดคลองตามมาตรฐานการดาเนนงานควบคมวณโรค [1, 37] ทสนบสนน

ใหโรงพยาบาลมบรการแบบจดเดยวเบดเสรจ (one stop service) สาหรบผปวยวณโรคทอยในระยะ

แพรเชอ ณ คลนกวณโรค เพอลดการแพรกระจายของเชอในสถานพยาบาล แตในโรงพยาบาลทม

ลกษณะการใหบรการจายยารวมกบยาอน พบวามพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคในระดบปาน

กลาง ซงมความเสยงในการแพรกระจายเชอไปสผปวยรายอน โดยเฉพาะผปวยทมความเสยงในการได

ปวยเปนวณโรคไดงาย ไดแก ผตดเชอเอช ไอ ว ผปวยเบาหวาน ผปวยขาดอาหาร ผปวยโรค

Silicosis[1]

2. ปจจยดานบคคล

ปจจยดานบคคลมระดบคะแนนเฉลยตอการปองกนการตดเชอวณโรคอยในระดบปาน

กลาง สอดคลองกบการศกษาของชมพนช สภาพวานช [30]ไดศกษาการจดการปองกนและควบคม

71

การตดเชอวณโรคในโรงพยาบาลรฐบาลแหงหนง พบวาบคลากรรอยละ 50 มปจจยดานบคคลใน

เรองความรอยในระดบปานกลาง

ในขอคาถามความรในการเลอกอปกรณปองกนวณโรคสวนบคคลคอผาปดปากปดจมก

พบวารอยละ 52.7 ยงมความรทผด โดยเขาใจวาบคลากรทสวมผาปดปากปดจมก (Surgical mask)

สามารถปองกนการตดเชอวณโรคได แตเนองจากเชอวณโรคทกระจายในอากาศมขนาด 1-5

ไมครอน ผาปดปากปดจมก (Surgical mask) สามารถกรองอากาศไดในระดบ 3 ไมครอนเทานน

ในขณะทผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95)สามารถกรองอนภาคในขนาดทเลกได

มากกวา คอระดบ 0.1-0.3 ไมครอน ดงนนบคลากรทางการแพทยจงควรใชผาปดปากปดจมกแบบ

กรองอากาศ (Mask N-95) ทสามารถปองกนเชอวณโรคจากการสดลมหายใจเขาได[14, 36, 37]

ทงนจากขอมลพฤตกรรมในการปองกนการตดเชอวณโรคพบวา กลมตวอยางรอยละ 42.4 ไมเคยใช

ผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) เลย เมอรวมกบผทใชบางครง จะมสงถงรอยละ

72.4 และมผทใชทกครงเพยงรอยละ 11.4 เทานนซงไมสอดคลองกบการศกษาของชมพนช สภาพ

วานช [30] ทพบวาบคลากรรอยละ 50ในโรงพยาบาลรฐบาลแหงหนงใชผาปดปากปดจมกแบบ

กรองอากาศ (Mask N-95)เปนประจาในการดแลผปวยวณโรค

ขอจากดของการศกษา

1. งานวจยนทาการศกษาเฉพาะในบคลากรสงกดสานกงานปลดกระทรวง กระทรวง

สาธารณสขเทานน จงไมสามารถนาไปใชกบบคลากรสงกดอนๆทมนโยบายการบรหารทแตกตาง

กนได

2. ในแบบสอบถามปจจยดานองคกร เปนการสอบถามเกยวกบความรบรทตองผานการ

ตความจากประสบการณการทางานของผตอบแบบสอบถาม จงไมอาจสะทอนความจรงไดทงหมด

ขอเสนอแนะสาหรบนาผลการศกษาไปใช

1. ควรสนบสนนใหเกดวฒนธรรมองคกรเกยวกบการลางมอของบคลากรทางการแพทย

ดาเนนตอไป เพราะจากการวจยพบวาบคลากรผสงมอบยาวณโรคสวนใหญ มการรบรวา

72

โรงพยาบาลมการสนบสนนอางลางมอและผลตภณฑทาความสะอาดมอและเหนดวยอยางยงกบ

การทตองลางมอหลงใหบรการผปวยวณโรค อกทงการลางมอเปนมาตรการสาคญทสามารถ

ปองกนการแพรกระจายเชอโรคในโรงพยาบาลไดดทสด คมคาทสด และปฏบตงายทสด

2. ควรสนบสนนใหนโยบายการตรวจสขภาพประจาป โดยการถายภาพรงสทรวงอก

ดาเนนการตอไป เนองจากบคลากรผสงมอบยาวณโรคสวนใหญ มการรบรวาโรงพยาบาลของตน

จดใหมบรการดานนและสวนใหญใหความรวมมอในการตรวจสขภาพทกปซงเปนตามมาตรฐาน

กระทรวงสาธารณสขในการเฝาระวงการตดเชอวณโรคในบคลากร

3. หนวยงานทเกยวของควรมการสนบสนนใหมการฝกอบรมใหความรเกยวกบการปองกน

การตดเชอวณโรค เนองจากปจจบนบคลากรททาหนาทสงมอบยาวณโรครอยละ 51.0 ยงไมผาน

การฝกอบรม และจากผลการวจยพบวาผทผานการฝกอบรมจะมพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ

วณโรคในระดบทสง

4. กระทรวงสาธารณสขควรสนบสนนใหโรงพยาบาลมการจดบรการจายยาวณโรคแบบจด

เดยวเบดเสรจ และมการมอบหมายใหเจาหนาทหลก 1 คนรบผดชอบใหบรการสงมอบยา

ดาเนนการตอไป เนองปจจบนโรงพยาบาลสวนใหญจดใหมบรการลกษณะนแลวและจาก

ผลการวจยพบวา การจดการดงกลาวสามารถเพมพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคได

5. โรงพยาบาลควรสนบสนนใหบคลากรทปฏบตงานเกยวกบวณโรคในระยะแพรเชอเหน

ความสาคญและใชผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) ในการปองกนการตดเชอวณ

โรคเนองจากปจจบนบคลากรผสงมอบยาวณโรคสวนใหญรอยละ 52.7 ยงมความรทผด โดยเขาใจ

วาบคลากรทสวมผาปดปากปดจมก (Surgical mask) สามารถปองกนการตดเชอวณโรคไดทงท

ความเปนจรงผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) มประสทธภาพในการปองกนการ

ตดเชอวณโรคมากกวาและมบคลากรผสงมอบยาวณโรคเพยงรอยละ 11.4 เทานนทใชผาปดปากปด

จมกแบบกรองอากาศทกครงทใหบรการผปวยวณโรค

73

ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป

จากการศกษาในครงนพบวามบคลากรผสงมอบยาวณโรคเพยงสวนนอยเทานนทใชผาปด

ปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) ทกครงทใหบรการผปวยวณโรค จงควรทาการศกษา

ตอไปถงพฤตกรรมการใชผาปดปากปดจมกแบบกรองอากาศ (Mask N-95) ในบคลากรผสงมอบยา

วณโรค

74

รายการอางอง

[1] ยทธชย เกษตรเจรญและคณะ. (2552). “ แนวทางมาตรฐานการดาเนนงานควบคมวณโรค

สาหรบคลนกวณโรค.” สานกวณโรค กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

[2] Kays MB. (2006). Applied therapeutics the clinical use of drugs . Maryland: Lippincott

Williams&Wilkins.

[3] World Health Organization. (2012). Global tuberculosis report 2012. Accessed 2013 March

15. Available from http://www.who.int/tb/publications/global_report/gtbr12_main.pdf

[4] สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2554). รายงานโรค 506

Tuberculosis 2554. เขาถงเมอ 15 มนาคม 2556. เขาถงไดจาก

http://www.boe.moph.go.th

[5] สานกงานสถตแหงชาต. (2554). จานวนและอตราการตายตอประชากร 100,000 คน จาแนกตาม

สาเหตทสาคญ พ.ศ.2554. เขาถงเมอ 17 มนาคม 2556. เขาถงไดจาก

http://service.nso.go.th/nso/nso center/project/search center/23project-th.htm

[6] ณรงคกร ซายโพธกลาง. (2555). วณโรคปอด:ความรสาหรบประชาชนทวไป. เขาถงเมอ 17

มนาคม. เขาถงไดจาก http://www.med.tu.ac.th/uploads/article/PDF/TB.pdf

[7] O.Kilinc et al. (2002). “ Risk of tuberculosis among healthcare workers: can tuberculosis be

considered as an occupational disease.” Respiratory Medicine , no. 96: 506-510.

[8] วโรจน เจยมจรสรงส. (2546). “ระบาดวทยาวทยาของวณโรคจากการประกอบอาชพใน

บคลากรดานการแพทย.” Chula Med 47, 5(พฤษภาคม): 353-363.

[9] Anoop Mathew et al, Risk factors for tuberculosis among health care workers in South India:a

nested case-control study. Journal of Clinical Epidemiology, 2012.

[10] จรส โชคสวรรณกจ. (2546). “อตราชกและปจจยทเกยวของกบการตดเชอวณโรคในบคลากร

ของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาอาชวเวช

ศาสตร คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

75

[11] ทองปาน เงอกงาม. (2547). “การตดเชอวณโรคในบคลากร โรงพยาบาลแมสอด.”

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลดานการควบคม

การตดเชอ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

[12] Casas,Irma. et al.(2011). “ A study of Tuberculosis Infection in Workers at a University

General Hospital:Associated Factors and Evolution in 20 Years.” Archivos de

Bronconeumologia 47,11:541-546.

[13] เกษฏาภรณ ขวญทะเล.(2551). “ พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการทางานใน

บคลากรทางการพยาบาล งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอก โรงพยาบาลศรราช.”

วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเอกการพยาบาลสาธารณสข

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

[14] Yassi A et al. (2004). “Protecting the faces of Health Care Workers.” Occupational Health

and Safety Agency for Healthcare in BC.

[15] Dejoy,David M. et al. (2005). “Protecting health care workers from SARS and other

respiratory pathogens:Organizational and individual factors that affect adherence to

infection control guidelines” University of Colorado State.

[16] Dejoy,David M. (1986). “A behavioral-diagnostic model for self-protective behavior in the

workplace” Professional Safety 31(12), 26-30.

[17] กรมควบคมโรค. (2554). แบบประเมนตวชวดการดาเนนงานวณโรคสาหรบโรงพยาบาล

ปงบประมาณ 2554. กรงเทพฯ: กรมควบคมโรค.

[18] “ประกาศ ก.พ. เรอง กาหนดตาแหนงและเงนเพมสาหรบตาแหนงทมเหตพเศษของขาราชการ

พลเรอน พ.ศ. 2552.” (2552). ราชกจจานเบกษา เลม 126, ตอนพเศษ 52ง (9 เมษายน):

29-36.

[19] สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2555). ระบบขอมลตวชวดสาคญ

โรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสข. เขาถงเมอ 17 มนาคม 2556. เขาถงไดจาก

http://healtdata.moph.go.th/kpi/2555/KpiDetail.php?topic_id=74

[20] Dejoy,David M. (1996). “Theoretical Model of Health Behavior and Workplace Self-

Protective Behavior.” journal of Safety Research 27, 2, special issue: 61-72.

76

[21] Wills BG, Dipiro JT., and others. (2006). Tuberculosis in Pharmacotherapy handbook.

Singapore: McGraw-Hill Companies.

[22] วศษฏ อดมพานชย. (2546). ตาราอายรศาสตร 4. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

[23] เจรญ ชโชตถาวร. (2548). ตาราโรคตดเชอ. กรงเทพฯ: สมาคมโรคตดเชอแหงประเทศไทย.

[24] สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2552). ภาวะสงคมไทยไตร

มาสหนง ป 2552. เขาถงเมอ 20 มนาคม พ.ศ.2555. เขาถงไดจาก

http://www.nesdb.go.th/temp_social/ts/temp_social_1-2552.pdf.

[25] กระทรวงสาธารณสข. (2549). แผนยทธศาสตรการควบคมวณโรคของไทย เพอการบรรล

เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ 2558. กรงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสข.

[26] Green , L.K., (1999). Health Promotion Planning An Education Approach. Toronto:

Mayfield Publishing Company.

[27] ดารารตน ดารงกลชาต. (2539). “การตดเชอวณโรคในบคลากรทางการพยาบาล โรงพยาบาล

หาดใหญ” วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

[28] พวงเพชร วฒคณาภรณ. (2547). “ระบบระบายอากาศ และวณโรคในบคลากรทางการแพทยใน

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ.” วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[29] พมพาภรณ กลนกลน. (2538). “การปองกนและควบคมการตดเชอวณโรคในโรงพยาบาลของ

บคลากรพยาบาล โรงพยาบาลชมชน จงหวดเชยงใหม.” วทยานพนธปรญญา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

[30] ชมพนช สภาพวานช. (2544). “การจดการปองกนและควบคม การตดเชอวณโรคและคณภาพ

อากาศในทางจลชววทยาในแผนกทเสยงในโรงพยาบาลของรฐแหงหนง.” วทยานพนธ

ปรญญาวทยาศาตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

77

[31] กตตพร ประชาศรยสรเดช. (2555). “ความสมพนธระหวางความรพฤตกรรมการปองกนการ

ตดเชอขณะฝกปฏบตงานในหองคลอดของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราช

ชนน ชลบร.” Pharpokklao Nursing College, 23(มนาคม-สงหาคม): 9-15

[32] สชาต ประสทธรฐสนธ. (2550). ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพฯ: หางหนสวน

จากดสามลดา.

[33] ธราพร ชนะกจ และคณะ. (2552). “ลกษณะบรการเภสชสนเทศในประเทศไทย.” วารสารไทย

เภสชศาสตรและวทยาการสขภาพ, 4(เมษายน): 299-492.

[34] Levin,I.R.,and Rubin,S.D. (1991). Statistic for Management. 5th ed. New York: Prentice

Hall.

[35] นยตยาจาร กตตเดชา และคณะ. (2546). การปองกนการตดเชอและควบคมการแพรกระจายเชอ

ในสถานบรการสาธารณสขสาหรบพยาบาล Isolation Precautions. กรงเทพฯ: สานก

การพยาบาล กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

[36] สานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

(2554). คมอการประเมนความเสยงจากการทางานของบคลากรในโรงพยาบาล (ฉบบ

ปรบปรง 2554). Vol. 3. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

จากด.

[37] สานกวณโรค กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2551). แนวปฏบตการผสมผสานวณ

โรคและโรคเอดส Vol.5. กรงเทพฯ: โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

ภาคผนวก

78

79

80

81

82

83

84

85

ประวตผวจย

ชอ-สกล นางสาวนวลนตย แกวนวล

ทอย 48/1 ม.10 ตาบลบานสงห อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร 70120

ททางาน โรงพยาบาลโพธาราม เลขท 29 ถนนขนานทางรถไฟ ตาบลโพธาราม

อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร 70120

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2547 สาเรจการศกษาปรญญาเภสชศาสตรบณฑต มหาวทยาลยศลปากร

พ.ศ.2554 ศกษาตอระดบปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต

สาขาการจดการทางเภสชกรรม มหาวทยาลยศลปากร