การอนรกภมทศนวฒนธรรม กรณศกษา : ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร

โดย นายแดนชย ไพรสณฑ

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาภมสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาภมสถาปตยกรรม ภาควชาการออกแบบและวางผงชมชนเมอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2557 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การอนรกภมทศนวฒนธรรม กรณศกษา : ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร

โดย นายแดนชย ไพรสณฑ

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาภมสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมสถาปตยกรรม

ภาควชาการออกแบบและวางผงชมชนเมอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2557 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

THE CONVERSATION OF CULTURAL LANDSCAPE: A CASE STUDY OF KOHKRET COMMUNITY, NONTHABURI

By Mr. Danchai Praison

An Independent Study Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Landscape Architecture Program in Landscape Architecture Department of Urban Design and Planning

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2014

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหการคนควาอสระเรอง “การอนรกษภมทศนวฒนธรรม กรณศกษา: ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร.” เสนอโดย นายแดนชย ไพรสณฑ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาภมสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมสถาปตยกรรม

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ รองศาสตราจารย ดร.ชยสทธ ดานกตตกล คณะกรรมการตรวจสอบการคนควาอสระ .................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.รจโรจน อนามบตร) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.สนนาถ ศกลรตนเมธ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ชยสทธ ดานกตตกล) ............/......................../..............

สำนกหอ

สมดกลาง

53060203: สาขาวชาภมสถาปตยกรรม คาสาคญ: ภมทศนวฒนธรรม / การอนรกษ แดนชย ไพรสณฑ: การอนรกษภมทศนวฒนธรรม กรณศกษา : ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร. อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ: รศ.ดร.ชยสทธ ดานกตตกล. 75 หนา.

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาองคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมตางๆ ของเกาะเกรด ซงมคณคาและความสาคญทางประวตศาสตรมายาวนาน เพอนาขอมลทไดจากการสารวจขอมลภาคสนาม เพอทาการเสนอแนะแนวทางในการอนรกษองคประกอบตางๆทางภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรดตอไปการวเคราะหขอมลใชการจดหมวดหมขอมล การจาแนกประเภทขอมล การวเคราะหปจจยทางกายภาพภายในและภายนอกทสงผลกระทบตอภมทศนวฒนธรรมเกาะเกรดนนผลการวจยพบวา องคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมทเปนรปธรรมประกอบดวยอาคารและสงปลกสรางทโดดเดนทางสถาปตยกรรมและความเกาแก สวนนามธรรม ไดแก ประวตศาสตรการตงถนฐาน วถชวต ภมปญญาทองถนในการปรบสภาพทอยอาศยใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมรมนา ภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษาเกาะเกรดนน จดอยในประเภทภมทศนทมลกษณะเดนรวมกนทงภมทศนและวฒนธรรมทแสดงระยะเวลาอนยาวนานในการเปลยนแปลงของภมทศนวฒนธรรมตงแตยคตงถนฐานจนถงยคปจจบน แนวทางในการอนรกษภมทศนวฒนธรรมนนใชวธการตามลกษณะและคณคาความสาคญขององคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมเพอใหเกดความยงยนและประโยชนตอชมชนเอง

ภาควชาการออกแบบและวางผงชมชนเมอง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา................................................... ปการศกษา 2557 ลายมอชออาจารยทปรกษาการคนควาอสระ .......................................................

ง

สำนกหอ

สมดกลาง

53060203: MAJOR: LANDSCAPE ARCHITECTURE KEY WORD: CULTURAL LANDSCAPE / THE CONSERVATION DANCHAI PRAISON: THE CONSERVATION OF CULTURAL LANDSCAPE : A CASE STUDY OF KOHKRET COMMUNITY, NONTHABURI. INDEPENDENT STUDY ADVISOR: ASSOC. PROF.CHAIYASIT DANKITTIKUL. Ph.D. 75 pp.

The Purpose of this research was to study the guideline to conservation process of cultural landscape indicating to the element and the type of cultural landscape. For the offering ways in the cultural landscape conservation: a case study of Kohkret community. Nonthaburi. This research studied in two levels; was wide level that gathers data in the community area arranged in database and in the floor level by fieldwork survey using the observation form that noted the valued data and the significance of elements of cultural landscape. The analysis data used subsuming data, classifying data, analysis of the internal and external factors that impacted the cultural landscape of Kohkret community. Element of the concrete cultural landscape are comprised of buildings and structures that re outstanding in architecture and antiquity. The cultural landscape of Kohkret community are arranged in type of urban area of cultural landscape indicated to longtime period for adapting form of cultural landscape elements since early era of settlement to present that the way of life of the community less depends on natural system.

The study process of cultural landscape uses conservative method and develops the bound of area in levels following the values of the elements area of cultural landscape the permanence in community must occur by taking care the identity from the cooperation of people in the community, local authorities and individual

Department of Urban Design and Planning. Graduate School, Silpakorn University Student's signature................................................... Academic Year 2014 Independent Study Advisor's signature......................................................

จ

สำนกหอ

สมดกลาง

กตตกรรมประกาศ

การคนควาอสระ เรอง แนวทางการอนรกษภมทศนวฒนธรรมกรณศกษา:ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบรนสาเรจลลวงไดดวยด ดวยความกรณาอยางสงในความควบคมและดแลอยางใกลชดและใสใจเปนอยางยงของ รองศาสตราจารย ดร.ชยสทธ ดานกตตกล และคณะกรรมการตรวจสอบการคนควาอสระทกทาน ในการใหความคดเหนในการปรบปรงขอบกพรองตางๆ ของการศกษาน ขอขอบพระคณคณพอและคณแม ซงเปนกาลงใจและแบบอยางในชวตเสมอมา ขอบพระคณอาจารยทกทานในสาขาวชาภมสถาปตยกรรม ภาควชาออกแบบและวางผงชมชนเมอง มหาวทยาลยศลปากร ทไดมอบประสบการณในการเรยน และความรอนลาคา ตลอดชวงเวลาในการศกษา ณ ทแหงน

ฉ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................. ง บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................ จ กตตกรรมประกาศ .................................................................................................................. ฉ สารบญภาพ ........................................................................................................................... ฌ บทท 1 บทนา .......................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความสาคญของการศกษา ............................................................. 1 วตถประสงคของการศกษา ..................................................................................... 2 คาถามในการศกษา ............................................................................................... 2 ขอบเขตการศกษา ................................................................................................. 2 ขนตอนการศกษา .................................................................................................. 3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ...................................................................................... 4 ความหมายของศพททเกยวของ .............................................................................. 4 2 ความหมาย ทฤษฎ แนวคดและเอกสารงานวจยทเกยวของและกรณศกษา ......................... 5 ทฤษฎทเกยวของกบงานวจย .................................................................................. 5 แนวคดเกยวกบการจดการภมทศนวฒนธรรม ........................................................... 6 แนวความคดทฤษฎเกยวกบปจจยการเลอกแหลงและลกษณะทอยอาศย ................... 9 เอกสารและงานวจยทเกยวของและกรณศกษา ......................................................... 13 แบบแผนในการศกษาวจยเกยวกบภมทศนชมชนเมอง .............................................. 17 ภมทศนชมชนเมองในเชงสญลกษณ ........................................................................ 19

แนวความคดเกยวกบมาตรการและแรงจงใจในการอนรกษสงแวดลอมมรดกทาง วฒนธรรม ............................................................................................................. 20

3 บรบทของพนทศกษา .................................................................................................... 23 ขอมลทวไปของจงหวดนนทบร ................................................................................ 23 บรบทของพนทศกษา ............................................................................................. 32 ความเปนมาของพนทศกษา ................................................................................... 33

ช

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท หนา การจดการขอมลดานภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรด .............................................. 34 การแปลงความหมายขอมล .................................................................................... 43 การสารวจและการจดทาขอมล ............................................................................... 52 การสรปคณคาและความสาคญดานภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษา ................ 53 4 สถานการณปจจบนประเดนปญหารปแบบภมทศนและทศทางการเปลยนแปลงของชมชน .. 57 สถานการณในปจจบน ........................................................................................... 57 การวเคราะหปญหาและศกยภาพในพนทกรณศกษา ................................................. 60 รปแบบภมทศนและทศทางการเปลยนแปลงของชมชน .............................................. 61 5 การเสนอแนะนาวทางการจดการภมทศนวฒนธรรมเกาะเกรด .......................................... 63 องคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมชมชนเกาะเกรด ................................................. 63 แนวทางการจดการพนทองคประกอบทางวฒนธรรม ................................................. 64 6 บทสรป ........................................................................................................................ 67 สรปผลการศกษา ................................................................................................... 67 สถานภาพของภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรด ........................................................ 68 ขอจากดในการศกษา ............................................................................................. 69 ขอเสนอแนะสาหรบการศกษาขนตอไป .................................................................... 70 รายการอางอง ........................................................................................................................ 71 ประวตผ วจย .......................................................................................................................... 73

ซ

สำนกหอ

สมดกลาง

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 พนทศกษา บรเวณเกาะเกรด จ.นนทบร ...................................................................... 2 2 วถชวตชมชนรมนา ................................................................................................... 12 3 ตาแหนงคลองลดเกรดสมยกรงศรอยธยา ................................................................... 25 4 เครองปนดนเผาเกาะเกรด ......................................................................................... 29 5 ขอบเขตของเกาะเกรด .............................................................................................. 33 6 ภาพวดปรมยยกาวาส ............................................................................................... 35 7 ภาพวดไผลอม ......................................................................................................... 36 8 ภาพวดเสาธงทอง .................................................................................................... 38 9 ภาพวดฉมพล .......................................................................................................... 39 10 ภาพวดปาเลไลยก .................................................................................................... 40 11 ภาพวดศาลากล ....................................................................................................... 41 12 ภาพสภาพแวดลอมทางธรรมชาตของเกาะเกรด .......................................................... 42 13 ภาพประเพณวนสงกรานตมอญของเกาะเกรด ............................................................ 42 14 ภาพประเพณแหสงกรานต ........................................................................................ 46 15 ภาพประเพณแหนาหวาน .......................................................................................... 47 16 ภาพประเพณแหขาวแช ............................................................................................ 48 17 ภาพประเพณแหหางหงษ .......................................................................................... 49 18 ภาพประเพณสะบามอญ .......................................................................................... 49 19 ภาพประเพณทะแยมอญ .......................................................................................... 50 20 ภาพประเพณราเจา .................................................................................................. 51 21 ภาพตาแหนงขอมลพนฐานของเกาะเกรด ................................................................... 57 22 ภาพพนทประสบปญหาอทกภย ................................................................................. 58 23 ภาพการสรางเขอนปจจบน........................................................................................ 58 24 ภาพการเสอมโทรมทางภมทศนของการทงทอยอาศย .................................................. 60

ฌ

สำนกหอ

สมดกลาง

1  

บทท 1 บทนา

1.ความเปนมาและความสาคญของการศกษา การพฒนาโลกในระบบโลกาภวฒนทผานมาไดนาพาโลกไปอยางรดหนา เพอเปนไป

ในทางความเจรญในดานวตถและความเจรญดานเศรษฐกจโดยขาดการใสใจดานอนๆไปทาใหความเจรญขาดความสมดลของการพฒนาไปจงทาใหเกดกระแสแนวทางการพฒนาทเรยกกนวา“การพฒนาแบบยงยน(SustainableDevelopment)”เ พอการพฒนาในดานตางๆทขาดตกบกพรองไปเชนดานวฒนธรรมดานสงแวดลอมดานสงคมฯลฯเปนตนรวมไปถงแนวความคดดาน“ภมทศนวฒนธรรม(CulturalLandscape)”ซงวาดวยการศกษาเพอทาความเขาใจในลกษณะภมทศนวฒนธรรมซงเปนสภาพแวดลอมทอยรอบตวเราและมคณคาทางประวตศาสตรความเปนมาเฉพาะบรบทนนซงมความสาคญอยางหนงแตกถกทาลายไปเพราะขาดความรความเขาใจหรอขาดการดแลเอาใสใจภมทศนวฒนธรรมเหลานนจนทาใหเกดความเสอมโทรมเสยหายหรอสญสลายไปของมรดกทางวฒนธรรมและภมทศนทดไปในทสด

ชมชนเกาะเกรดจงหวดนนทบรเปนพนททมความเปลยนแปลงมาอยางยาวนานและมการบนทกทางประวตศาสตรในความเปนมาควบคกบประวตศาสตรของจงหวดนนทบรนบตงแตสมยปลายกรงศรอยธยาตอนปลายมาจนถงชวงรตนโกสนทรตอนกลาง ซงมความเจรญรงเรองมาอยางยาวนานในอดตไมวาจะเปนการตงถนฐานของชมชนสมยโบราณ การเรมตนตงถนฐานโดยชาวมอญเพอการประกอบอาชพคาขายและทาเครองปนดนเผาวถชวตทมประเพณความเชอตางๆ ทถายทอดมาจากรนสรน ชมชนสถาปตยกรรมทเกาแกเชนบานเรอนทปลกสรางในสมยรชกาลท6 รวมไปจนถงวดวาอารามทสรางมาพรอมกบชมชนเกาะเกรดดงเดมเชนวดปรมยยกาวาสและคณคาการศกษาโบราณสถานและองคประกอบทางวฒนธรรมอนๆทควรคาตอการศกษาทาความเขาใจและรวบรวมขอมลตางๆอยางเปนระบบเพอหาแนวทางในการอนรกษภมทศนวฒนธรรมทมคณคาของเกาะเกรดอยางมระเบยบแบบแผนเพอการอนรกษและการจดการภมทศนวฒนธรรมทควบคกบการพฒนาไปอยางยงยนของชมชนเพอประโยชนของตวชมชนเอง ในการดารงอยและเพอรกษามรดกทางวฒนธรรมทสาคญเอาไวอยางยงยน เพอเปนแหลงความรทยงมลมหายใจตอไปเชนกน

1

สำนกหอ

สมดกลาง

2  

2. วตถประสงคของการศกษา 2.1 เพอศกษาแนวความคด ทฤษฎตางๆ และแนวทางการอนรกษภมทศนวฒนธรรม 2.2 เพอศกษาองคประกอบตางๆของภมทศนวฒนธรรมในพนทกรณศกษา

2.3 เพอศกษาวเคราะหสถานการณปจจบนแนวโนมความเปลยนแปลงศกยภาพและปญหาของพนทกรณศกษา

2.4 เพอหาแนวทางและวธการทเหมาะสมในการจดการภมทศนวฒนธรรมอยางยงยน 3. คาถามในการศกษา

3.1 ภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรดคออะไร 3.2 สถานภาพปจจบนของภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรดเปนอยางไร 3.3 แนวทางทเหมาะสมในการจดการภมทศนวฒนธรรมเกาะเกรดเปนอยางไร

4. ขอบเขตการศกษา 4.1 ขอบเขตดานพนท

พนทกรณศกษา: เกาะเกรด จ.นนทบรตาบลเกาะเกรดเปนพนททมแมนาเจาพระยาลอมรอบ มเนอทประมาณ 4.2 ตารางกโลเมตร หรอ ประมาณ 2,625 ไร ตงอยทางทศใตของอาเภอปากเกรด ระยะหางประมาณ 2 กโลเมตร

ภาพท 1 พนทกรณศกษา: เกาะเกรด ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก  http://www.google.com/mapfds

สำนกหอ

สมดกลาง

3  

4.2 ขอบเขตดานเนอหา 4.2.1 ศกษาแนวคดและทฤษฎทจะใชในการศกษาเฉพาะสวนทมความเกยวของกบ

ภมทศนวฒนธรรม

4.2.2 การจดการขอมลและการแปลความหมายขอมลเพอระบพนทหรอองคประกอบของภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษา หมายถงการกาหนดวา หนวยพนททางประวตศาสตรใด สภาพภมศาสตรหรอขอบเขตพนทครอบคลมองคประกอบสาคญใดทมคณคาและถอวาเปนมรดกทางวฒนธรรมของชมชน ซงควรจะประกอบไปดวยดานกายภาพทจบตองได (Tangible) และดานวถชวต จารต ประเพณซงจบตองไมได (Intangible)

4.2.3 การเสนอแนะแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรมจากสถานการณปจจบน ประเดนปญหาปจจยทสงผลตอชมชนและแนวโนมของชมชนเพอหาขอกาหนดและเสนอแนะแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรมใหสอดคลองกบพนท

5. ขนตอนการศกษา

5.1 ศกษาทฤษฎกฎหมายขอบงคบบทความและงานวจยทเกยวของโดยคนควาจากประมวลกฎหมายกฎกระทรวงพระราชบญญตของบญญตของจงหวดนนทบรเอกสารทางวชาการตาราหนงสองานวจยขอมลอเลคทรอนกสทมสวนเกยวของทงหมด

5.2 การศกษาทางกายภาพของพนทวจยโดยสารวจภาคสนามการสงเกตดวยตาเปลาการถายภาพและการบนทกขอมลเพอนาขอมลทไดมาจาแนกในดานตางๆ

5.3 ระบสงแวดลอมทางวฒนธรรม ไดแก ระบพนททมความสาคญเบองตน โดยการนาขอมลรายชอสาระสาคญดานตางๆ ของพนทมาจดทาผงกายภาพและนามาวเคราะหหาพนทสาคญ

5.4 วเคราะหขอมลทางสงแวดลอมทางวฒนธรรมทงหมดทไดมาจากการสารวจภาคสนามประกอบกบขอมลประกอบดานอนๆ เพอแสดงใหเหนถงความสาคญของภมทศนวฒนธรรมในแตละองคประกอบ

5.5 วเคราะหสถานการณในปจจบน แนวโนมการเปลยนแปลง โดยปจจยภายในและภายนอกทจะสงผลกระทบตอพนทศกษา

5.6 จดทาเปนขอเสนอแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรมพนทศกษาซงเกดจากการรวบรวมขอมลและสรปเปนแนวทางเบองตน

5.7 จดทารายงานผลการศกษาเปนเอกสารขอมลตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

4  

6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6.1 เพอทราบองคประกอบตางๆของภมทศนวฒนธรรมของชมชนเกาะเกรด 6.2 เพอทราบสถานการณปจจบนแนวโนมความเปลยนแปลงศกยภาพและปญหาของ

ชมชนเกาะเกรด 6.3 เพอทราบแนวทางและวธการทเหมาะสมในการจดการภมทศนวฒนธรรมอยางยงยน 6.4 เพอเปนประโยชนแกองคกรตางๆทมสวนเกยวของตอทกาหนดแนวทางในการจดการ

ภมทศนวฒนธรรมของชมชนเกรด เชน องคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด และการทองเทยวแหงประเทศไทย

7. ความหมายของศพททเกยวของ

“ภมทศนวฒนธรรม (Cultural Landscape)" หมายความวา พนททางภมศาสตรทประกอบดวยแหลงทรพยากรทางวฒนธรรมและธรรมชาต อนมความเกยวเนองกบพฒนาการทางประวตศาสตรและมคณคาทางดานความงาม ภมทศนวฒนธรรมแสดงใหเหนถงตนกาเนดและพฒนาการของสงคมหนงๆ ผานลกษณะทางกายภาพและการใชงานพนท

“สงแวดลอมวฒนธรรม (Cultural Environment)” หมายความวา พนทหรอบรเวณทางภมศาสตรทสะทอนและบอกเลาเรองราวอนเกยวเนองกบประวตศาสตรและการพฒนาทางสงคมของมนษย อนมคณคาทงในอดตและปจจบน โดยใหความสาคญกบพนทโดยรวมมากกวาสถานทจดเดยว จงสามารถสะทอนวถชวตของผคนโดยทวไปได

“กระบวนการจดการ (Management Process)” หมายความวา การดาเนนงานตามขนตอนและวธการอยางมระเบยบแบบแผน ซงในทนไดแก การจดการขอมล การแปลความหมายขอมล การวเคราะหขอมล และการสรปผลการดาเนนการ

“การะบวนการจดการภมทศนวฒนธรรม(Management Process of Cultural Landscape)” หมายความวา การดาเนนงานตามขนตอนและวธการอยางมระเบยบแบบแผน ไดแกการจดการขอมลการแปลความหมายขอมลการวเคราะหขอมลและการสรปผลการดาเนนงานเกยวกบพนททางภมศาสตรทประกอบดวยแหลงทรพยากรทางวฒนธรรมและธรรมชาตอนมความเกยวของกบพฒนาการทางประวตศาสตรและคณคาทางดานความงามภมทศนวฒนธรรมแสดงใหเหนถงตนกาเนดและพฒนาการของสงคมหนงๆ ผานทางลกษณะทางกายภาพและการใชงานของพนท

สำนกหอ

สมดกลาง

5  

บทท 2 ความหมาย ทฤษฎ แนวคดและเอกสาร งานวจยทเกยวของ และกรณศกษา

เพอทาความเขาใจในความหมาย ทฤษฎ และแนวความคด ทมความเกยวของใน

การศกษาองคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรดซงเปนพนทกรณศกษานน โดยบทน จะไดแบงการศกษาออกเปน 2 สวน คอ สวนท 1 ทฤษฎ แนวความคด และเอกสารงานวจยทเกยวของ สวนท 2 คอการกาหนดกรอบแนวความคดและการเลอกพนทกรณศกษาเพอใชศกษาองคประกอบและแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษาในบทตอไป

1. ทฤษฎทเกยวของกบงานวจย

1.1 แนวความคดเกยวกบการอนรกษ 1.1.1 การอนรกษศลปกรรมในแนวคดตะวนตก พนฐานแนวความคดเชงอนรกษเปนปรชญาครอบคลมความคด ความเชอ ทศนคต

แบบวเคราะหวสย หรอทเรยกวา Analytic ไดแก การทใชขบวนการคดในเรองใดๆ กตามในการอธบายปรากฏการณธรรมชาต สรางสรรค การหาเหตผลในการสรางเรองราวตางๆ เปนวธทจะตองแยกแยะวเคราะหเปนขนตอน กระบวนการในการคดแบบนมมาตงแตอารยธรรมยคโบราณของตะวนตก คอ อารยธรรมกรก ตามประวตศาสตรตะวนตกจะมการกลาวถงนกปราชญกรก ซงบคคลเหลานเปนผ ใหกาเนดวชาความรใหแกทางตะวนตก ทงทางดานการคานวณ คณตศาสตร เรขาคณต รวมไปถงทฤษฏความรตางๆ ซงบคคลเหลานจะมองดสงตางๆ มใชดเพยงรปลกษณะภายนอก แตจะมองลกลงไปอกวาสงของตางๆ เหลานนมนเกดมาอยางไร เชน พธากอรส คดสตรทางคณตศาสตร บกรส คดทฤษฏทางเรขาคณต อรสโตเตลเปนคนแรกทพยายามอธบายปรากฏการณทางธรรมชาต ซงลกษณะการคดของนกปราชญเหลานนเปนลกษณะการคดทมระบบแลวพยายามพสจนทาตามใหได นบเปนวธการทางวทยาศาสตร

งานศลปกรรมตะวนตกกมาจากแนวคดทเปนระบบ ลกษณะแรกเรมของงานศลปะตะวนตกเรมจากการเลยนแบบธรรมชาตใหมความมเหมอนจรงมากทสด ดงนนจากลกษณะตางๆ ทกลาวมาขางตน จงทาใหกระบวนการคดของชาวตะวนตกมลกษณะทจะคดคานงถงลกษณะเดมมากทสด และสามารถหนกลบไปศกษาไดอกเพราะเปนการสบทอดทางความร (ศรชย นฤมตรเรขการ อางถงใน เมองโบราณ 2536)

5

สำนกหอ

สมดกลาง

6  

1.1.2 การอนรกษศลปกรรมในแนวคดตะวนตก ตามแนวคดของไทย เดมเปนการคดแนวปรชญาตะวนออกเปนสวนใหญ นกคด

ตะวนออกไมใชวธการวเคราะหแบบตะวนตกแตอาจไดคาตอบเดยวกน เชน การคดในใจกบการคดทแสดงใหเหนได การทนกคดมไดทาการวเคราะหเปนลาดบขนตอน เราเรยกวา การคดแบบเบดเสรจ หรอ การคดดวยญาณ (ญาณวสย Intuitive) ซงเปนความคดขนละเอยดมาก เปนการคดโดยพลงสมองคนหาคาตอบ โดยไมตองแจกแจงแลวไดคาตอบ ซงชาวตะวนตกยอมรบไมได สวนในดานศลปะ ศลปะตะวนออก เชน ศลปะจน จะไมใชการเลยนแบบธรรมชาต แตผลงานศลปะจะเกดขนจากภาพในใจ การสรางสรรคของจนนน จตกรจะออกไปสมผสธรรมชาตทประทบใจแลวเกบเอามาสรางงาน มใชนาผนผาใบไปกางแลวลอกธรรมชาตของจรงลงไป หรอมแบบรางกอน

ในเรองการอนรกษศลปกรรม ไทยเราจะเนนทางดานบญกรยา โดยถอวาเปนการสรางขนใหมเพอผลบญในชาตหนา หรอเปนการอทศสวนกศล โดยไมคานงถงรปแบบเดม เพราะถอวา สงกอสรางหรองานศลปกรรมทรวงโรยไปกเปนไปตามกฎไตรลกษณทางพทธศาสนา แตในปจจบนไทยเราไดรบทศนคตดานการอนรกษแบบตะวนตก ซงเขามาสมนรชกาลท 4 เพมมากขน ประกอบกบการไดเหนตวอยางจากตางประเทศ และจากชาวตะวนตกทเดนทางเขามาในประเทศไทยสวนใหญจงใชกระบวนการคดแบบตะวนตก (ศรชย นฤมตรเรขการ อางถงใน เมองโบราณ 2536) 2. แนวคดเกยวกบการจดการภมทศนวฒนธรรม

คณะทางานภมทศนวฒนธรรมโดยกระทรวงวฒนธรรมจดแบงภมทศนวฒนธรรมออกตามความเขมขนของการจดการของมนษยทมตอสภาพแวดลอม ไดเปน 3 ประเภท คอ ชมชนทมภมทศนนาวฒนธรรม ชมชนทมลกษณะเดนรวมกนทงภมทศนและวฒนธรรม ชมชนทมวฒนธรรมนาภมทศน (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม และคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร 2549)โดยประเภทของภมทศนวฒนธรรมตามความเขมขนของการจดการสภาพแวดลอม 3 ประเภท ดงน

2.1 ภมทศนวฒนธรรมแบบภมทศนนาวฒนธรรม ลกษณะของชมชนทมภมทศนเปนเอกลกษณสาคญโดดเดน คอ ชมชนทยงประกอบ

ไปดวยสภาพแวดลอมธรรมชาตอนอดมสมบรณ การตงถนฐานมการแทรกตวอยในระบบนเวศทางธรรมชาต ดวยการปรบตวใหอยรวมกนอยางมดลยภาพ อาท การตงถนฐานบนเทอกเขา รมแมนา ในปาเขา เปนตน ภมทศนวฒนธรรมลกษณะนปราศจากการรบกวนความเจรญทางดานวตถใดๆ จากภายนอก หรอจะมกเปนแตเพยงสวนนอย ไมสงผลตอวถชวตความเปนอย อยางรนแรง หรอ

สำนกหอ

สมดกลาง

7  

ชดเจน เนองมาจากมการอยอาศยทพงพาธรรมชาต และปฏบตตนตอสภาพแวดลอมอยางออนนอม โดยปกตแลวผคนทอาศยอยในภมทศนวฒนธรรมของตนเองอยบนขอจากดดานตางๆ ของคน มการใชทรพยากรทมอยในทองถนใหเกดประโยชนสงสดหากจะซอหาสนคาจากภายนอกชมชนกเพยงแตสนคาบางประเภททจาเปนและไมสามารถผลตไดในทองถนเทานน

การจดการภมทศนในลกษณะนคอ การคานงถงความใกลชดกบธรรมชาต การใชวสดปรงแตงทตองซอจากภายนอกชมชนใหนอยทสด มความกลมกลนกบสภาพแวดลอม และไมเปนการทาลายทงมลภาวะทางนเวศและเปนมลพษทางสายตา

2.2 ภมทศนวฒนธรรมแบบมลกษณะเดนรวมกนทงภมทศนและวฒนธรรม ชมชนทมลกษณะโดดเดนทงในแงภมทศนและวฒนธรรมรวมกนเปนพนททมแนว

ทางการจดการภมทศนวฒนธรรมทเหมาะสมไดหลากหลายแนวทาง แตอยางไรกตามในการจดการตางๆ กควรอาศยปจจยภายนอกใหนอยทสดเทาทจะทาได ควรใชทรพยากรทมอยในทองถนทมอยอยางอดมสมบรณในการจดการ และพงระลกวาการจดการภมทศนวฒนธรรมทมสดสวนของการพงพาทรพยากรธรรมชาตในทองถนจะกอใหเกดปญหานอยกวาการพงพาทรพยากรทสงเคราะหขน หรอทรพยากรใดๆทไมมในทองถน

2.3 ภมทศนวฒนธรรมแบบวฒนธรรมนาภมทศน สามารถแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ

2.3.1วฒนธรรมท จบตองไดหรอเปนรปธรรม(Tangible)เ ปนหลกในการเปลยนแปลงภมทศน ในการจดการภมทศนวฒนธรรมประเภทนสามารถทาไดหลากหลายรปแบบแตอยางไรกตามจะตองคานงถงเอกลกษณของพนทเปนสาคญ และตองนามาเปนพนฐานความคดในการออกแบบหรอจดการในภมทศน ผลลพธของการจดการจะออกมาดหรอไมนน ขนอยกบประสบการณ และความชานาญของคณะทางานเปนสาคญ สาหรบการจดการภมทศนวฒนธรรมตองระมดระวงไมใหเกดความเปลยนแปลงทกวางขวางและหลากหลาย เพราะหากเปนการจดการทผดพลาดแลว ยอมสงผลกระทบทางลบทรนแรงและชดเจนดวยเชนกน

ดงนนการจดการภมทศนวฒนธรรมของชมชนลกษณะน มความจาเปนทจะตองทาการศกษาเพอสรางความเขาใจชมชนอยางถองแท เพอกากบการจดการใหอยในกรอบของวฒนธรรมดงเดมของตนได และควรใหมผ ทมความรมประสบการณเขามาแนะนาหรอวางกรอบความคดและแผนการจดการ ซงตองไมเกนกาลงของชมชนทจะดาเนนการได

2.3.2วฒนธรรมทจบตองไมไดหรอเปนนามธรรม (Intangible) เปนตวนาพาใหเกดการเปลยนแปลงภมทศนลกษณะนอาจจะไมไดเหนเปนประจกษแกสายตา แตตองการการวเคราะหเชงลกซงจะเกดขนในชมชนทมวฒนธรรมทซบซอน ซงอาจจะเปนชมชนเมองขนาดใหญ

สำนกหอ

สมดกลาง

8  

หรอขนาดเลกกได หากแตชมชนนนตองมเอกลกษณทางวฒนธรรมของชมชนทโดดเดนอยางเหนไดชด ซงการจดการลกษณะนอาจเปนการสงเสรมวฒนธรรมทเปนนามธรรมดงกลาว ซงอาจจะเปนการบรหารจดการ หรอสนบสนนวฒนธรรมประเพณ แตทงนตองขนอยกบความตองการของชมชนและควรมการประเมนผลของการจดการหลงจากดาเนนการจดการไปแลว

2.4 รปแบบและวธการจดการภมทศนวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรม

2.4.1 การศกษาและการวจย (Study and Research) การศกษาภมทศนวฒนธรรมของแตละพนทถอวาเปนการจดการภมทศนวฒนธรรมในขนตอนแรก กลาวคอ ตองทาการศกษาพนทในแงมมตางๆ เพอใชเปนฐานขอมลในการวเคราะหพนทประเดนตางๆซงสามารถจาแนกขอมลออกไดเปนสองประเภทคอขอมลพนฐานของพนท และขอมลพนฐานผานการวเคราะห ซงในขนตอนนผวจยไดทาการศกษาวเคราะหมาแลวในระดบหนง ดงขอมลทปรากฏในขางตน

2.4.2 การดแลรกษา (Maintenance) คอขนตอนแรกในการจดการมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาทางศลปวฒนธรรมหรออาคารทมความสาคญทระบไวในหลกฐานทางประวตศาสตร ใหคงอยในสภาพทมนคง สมบรณและเรยบรอยอยเสมอ ดวยการดแลรกษาอยอยางสมาเสมอ และหากเกดการเสอมสภาพกสามารถทาการซอมแซม ซงสามารถทาไดงายและไมตองอาศยผ เชยวชาญ ไมสนเปลองคาใชจายและทรพยากรมากนก

2.4.3 การรกษาใหคงสภาพ (Preservation) มกใชการจดการลกษณะนกบมรดกทางวฒนธรรมทเปนโบราณสถานทขาดการใชสอยรวมสมยของปจจบนไปแลวคณคาของแหลงโบราณสถานเหลานจะมประโยชนในแงการศกษาโดยทาหนาทเปนหลกฐานทางประวตศาสตร โดยในสวนของบรเวณพนทททาการศกษาในสวนของชมชนนนยงไมปรากฏองคประกอบหรอมรดกทางวฒนธรรมใดทตองใชการจดการดวยวธน

2.4.4 การบรณะ (Restoration) โดยการซอมแซมปรบปรงใหมรดกทางวฒนธรรมหรอภมทศนวฒนธรรมใหกลมกลนกบของเดมใหมากทสด แตกควรทาใหสามารถแยกแยะถงสงทมอยเดมกบสงทไดปรบปรงใหม การจดการในลกษณะดงกลาวมงหมายทจะทาใหคณคาทเปนนามธรรมดานตางๆ ทเกยวเนองกบพนทนนกลบมามความชดเจนมากยงขน โดยเฉพาะในแงคณคาดานจตวญญาณ และคณคาดานการศกษา

2.4.5 การปฏสงขรณ หรอการสรางขนใหมในรปแบบเดม (Reconstruction) โดยทาใหมรดกทางวฒนธรรม และภมทศนวฒนธรรมทเคยสญเสยรปรางไป หรอพงทลายใหกลบมาอยในรปทเคยเปน โดยการใชหลกฐานจากภาพถาย โดยการสรางขนใหมน แมวาจะไม

สำนกหอ

สมดกลาง

9  

สอดคลองกบแนวความคดการอนรกษทคานงถงความแทจรงของอาคารหรอวสด แตทวาเมอมความตองการใชสอยรวมสมย หรอในกรณทอาคารนนๆ เปนอาคารทมความสาคญมากในแงของจตวญญาณ หรอการใชสอยของผคนกมเหตผลทจะมการปฏสงขรณขนใหมเพอตอบสนองตอการใชสอยนนๆ

2.4.6 การฟนฟ (Rehabilitation) เปนการสงเสรมใหกจกรรมแบบดงเดมของพนทกลบมาดาเนนตอไป เพอเปนการทาใหภมทศนวฒนธรรม และมรดกทางสถาปตยกรรมทมอยเดมแตไดซบเซาลงไปแลว กลบมามชวตอกครง

2.4.7 การปรบประโยชนใชสอย (Adaptation) ดวยการเปลยนแปลงหนาทเดมของอาคาร หรอภมทศนวฒนธรรมแบบดงเดมเพอตอบสนองตอหนาทใชสอยใหม แตในการปรบเปลยนรปแบบใชสอยใหม ตองคานงถงคณคาดานตางๆ ของมรดกทางวฒนธรรมนนเปนหลกสาคญ เพราะวากจกรรมใหมบางประเภทอาจสงผลกระทบหรอลดทอนการใชสอยใหมควรจะเคารพตอมรดกวฒนธรรมเดมหรอกจกรรมเดมทมอยในพนท ทงในแงของประเภท ขนาด รปแบบ สดสวน ส และพนผว ควรคลายคลงกบสงทมอยเดม และควรหลกเลยงการเลยนแบบทอาจจะกอใหเกดความสบสนไดวาของสงไหนเปนสงเดม หรอของสงไหนไดสรางขนใหม

2.4.8 การพฒนาและการสรางสรรคใหม (Development and New Creation) การพฒนาและการสรางสรรคใหม เปนการจดการภมทศนวฒนธรรมทสงผลกระทบตอพนทมากทสด จากแนวคดเรองการพฒนาทยงยนทคานงถงการใชทรพยากรทมอยอยางค มคาและกอใหเกดประโยชนสงสด แนวความคดดงกลาว ไมไดปฏเสธหรอเปนปรปกษตอการพฒนาหรอการสรางสรรคใหมแตอยางใด เพยงแตระบวาการพฒนาหรอการสรางสรรคใหมนนตองมคณคา มประโยชนใชสอยสงสดตอชมชนเจาของพนท โดยไมสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอม 3.แนวความคดทฤษฎเกยวกบปจจยการเลอกแหลงและลกษณะทอยอาศย

สาเหตหลกของการเลอกแหลงทอยอาศยนนเกดจากปจจยหลกทางดานเศรษฐกจทงสน เนองดวยปจจยทางดานเศรษฐกจ เปนปจจยทกอใหเกดปจจยทางดานอนๆ ตามมา เชน ดานสงคม ดานกายภาพ ทเกยวของกบทอยอาศย อาจกลาวไดวาความสามารถในการใชจายนนเปนปจจยพนฐาน อนดบแรกในการเลอกแหลงทอยอาศย สวนระยะทางไปยงแหลงงาน และราคาทดน เปนปจจยทตามมาภายหลง

การตดสนใจเลอกทตางกนนนขนกบงบประมาณ และรายไดของผ อยอาศย (Along 1960 และ Goodail 1972 อางถงโดย อมร กฤษณพนธ 2547) กลาววารายไดกบความพงพอใจจะ

สำนกหอ

สมดกลาง

10  

มอทธพลตอการเลอกทอยอาศย ซงสอดคลองกบ Park, Burgess และ McKenzie(อมร กฤษณพนธ 2547:18-21,อางจาก Park 1975 และ Kenzie1975) เมอผอยอาศยมรายไดสงขน โอกาสในการเลอกรปแบบบาน ทตง และสงทพงพอใจ จะอยในระดบทสงขน เพราะความสามารถในการจายเพอใหไดสงทดกวา และแหลงทมสงอานวยความสะดวกนนยอมมมากกวา โดยปจจยทเกดเนองจากปจจยทางดานเศรษฐกจนนแบงไดเปน 2 ลกษณะดงน

3.1 ลกษณะทางกายภาพ ลกษณะอาคาร และพนทปลกสรางอาคาร (อมร กฤษณพนธ 2547:18-21,อาง

จาก Goodail1972) ไดกลาวถงลกษณะของบาน วาดจากความใหมเกาของบาน สวนประกอบภายใน และความเหมาะสมกบขนาดของครอบครว โดย WillianH.Claure(อมร กฤษณพนธ 2547:18-21,อางจาก Goodail1973) ไดอธบายเสรมไวดงน

3.1.1 แหลงทอยอาศย ควรมความปลอดภยสง ระบายนาไดด และควรอยใกลถนน และดนมลกษณะทเหมาะสมในการกอสราง มบรการสาธารณะตางๆ ทสามารถเดนไปใชบรการได

3.1.2 ทอยอาศยควรอยในบรเวณทมสภาพธรรมชาตสวยงาม และควรอยหางจากสงรบกวนจาก ควน กลน เสยง ฝ นละออง และอทธพลของสงทไมพงปรารถนาไมมบานหนาแนนมากนก และตองมความเปนสวนตว เงยบสงบ ไดรบแสงสวางเพยงพอ อากาศถายเทไดด

3.1.3 มระบบสาธารณปโภค และสาธารณปการทด เพราะจะทาใหผอยอาศยไดรบบรการทางสงคมทด

ลกษณะของทาเลทตงอาคาร เปนการพจารณาในเรองระหวางทาเลทตง แหลงงาน และทอยอาศย ซง Alonso (1960),Jay Siegal (1970) และ Brian Goodail (1972) ไดกลาววา การเขาถงแหลงงาน การกระจายตวของแหลงงาน มอทธพลตอการกระจายตวของทอยอาศยมากกวาปจจยอนๆ ครอบครวจะตองพจารณาระหวางความสะดวกของการเขาถงแหลงงานของหวหนาครอบครวกบความเปนไปไดเกยวกบคาใชจายในการเดนทางจากบานไปททางานตลอดจนราคาทดนทเหมาะสม ความตองการอนๆ ในการตดตอกบเมอง ซงราคาทดนบรเวณศนยกลางเมองจะมราคาสง

ในขณะเดยวกนราคาทดนนนจะลดลงตามระยะทางทหางจากศนยกลางเมอง และแปรผกผนกบคาขนสง นอกจากนนพนทเมองทมการใหบรการสาธารณะทไมเทาเทยมกนกจะมผลตอการเลอกแหลงทอยอาศย โดยเฉพาะกลมผ มรายไดสงยอมมความไดเปรยบกวา และความสะดวกในการเขาถงเกยวกบการเดนทางประกอบกจกรรมตางๆ ทาใหผ อยอาศยเลอกอยใน

สำนกหอ

สมดกลาง

11  

บรเวณสองขางทางคมนาคม และกระจายอยรอบๆ ศนยกลางธรกจการคา ศนยกลางการทางาน และการศกษา

3.2 ลกษณะทางสงคม

Harold Center (1975) และ Brain Goodail (1972) กลาววาปจจยดานสงคมจะเกยวกบความแตกตางในดานคณคา ความตองการ และความพงพอใจของประชาชน โดยจะสมพนธกบกลมทมความตองการ และลกษณะนสยทเหมอนกน ซง Alonso (1960) กลาวเสรมวา ครอบครวทมจานวนเดกมาก จะมผลใหตองใชพนทมากขน ซงมกเปนพนทเขตชานเมอง นอกจากนบรเวณทโรงเรยนทมการศกษาดตงอย กจะมผลใหไดรบความสนใจในการเลอกแหลงทอยอาศยมากขน สวนครอบครวทไมมเดกมกชอบความสะดวกสบายในการเขาถงสงทนาสนใจของเมอง และพอใจอยในบานทมพนทไมกวางมากนกในบรเวณศนยกลางเมอง ซงสอดคลองกบ Harold Center ทกลาววา ความแตกตางของชวงอายจะมผลตอการเลอกทอยอาศย เชนครอบครวทมผสงอายเปนสวนใหญ จะตองการบานทตงอยในบรเวณทมความงาม และความเงยบสงบ โดยทงหมดขนอยกบความมนคงทางเศรษฐกจของครอบครวนนๆ นอกจากนน Alonso ยงกลาวเพมไวอกวา การแบงแยกสผว เชอชาต และชนชนจะมผลตอการเลอกทอยอาศยดวยเชนกน นอกจากน

ในพนทเมองทมการใชบรการสาธารณะทไมเทาเทยมกน กจะมอทธพลตอการเลอกแหลงทอยอาศย โดยเฉพาะกลมผ มรายไดสง (อมร กฤษณพนธ, 2547:18-21,อางจาก Cater, 1975,:Goodail,1972,Alonso,1960) มการกลาวเสรมโดย Steinberg (อมร กฤษณพนธ 2547:18-21,อางจาก Steinberg 1996:463-464) ใหความเหนวา สงทมคณคาของเมองคอ การทสามารถใชประโยชนในเชงเศรษฐกจได เชน การทองเทยว การคา การพฒนาเศรษฐกจ โดยใชภาพลกษณดานสถาปตยกรรมทมคณคาทางวฒนธรรมเปนตวเรมตน การมองแบบนเปนการมองประเดนใหเหนคณคาทมอย ไมเปนแตทเปนกายภาพเทานนจะเหนวาปจจยทางดานเศรษฐกจเปนปจจยทกอใหเกดปจจยทางดานอนๆ ตามมาเชน ดานสงคม ดานกายภาพทเกยวของกบทอยอาศย ซงกลาวไดวา ปจจยพนฐานอนดบแรกในการเลอกแหลงทอยอาศย การตดสนใจเลอกทตางกนยอมอยกบงบประมาณ และรายไดของผอยอาศยเปนสาคญ

สาหรบการตงถนฐานในประเทศไทยมรปแบบการตงถนฐาน 3 แบบ ดงน (ฉตรชยพงศประยร,2536)

3.2.1รปแบบการตงถนฐานแบบรวมศนย (Cluster Settlement) เปนรปแบบการตงถนฐานเกาแกของไทยอนเนองมาจากความสะดวกตามธรรมชาต เชน เกดตามแหลง

สำนกหอ

สมดกลาง

12  

นา แหลงแร และทเพาะปลกทอดมสมบรณ หรอตามเสนทางคมนาคม มอาคารบานเรอนหลายหลงสรางลอมรอบบอนา ตลาด วด โรงเรยน หรอบานของผ นา ตอมาเมอจานวนประชากรเพมมากขนจะมการขยายตวเปนกลมออกจากศนยกลางอยางชดเจนหมบานดงกลาวมกจะพบมากในเขตภาคเหนอและภาคกลางตอนบน สวนภาคใตพบตามแหลงแรทวไป ลกษณะของหมบานแบบรวมศนย หรอเกาะกลมไมมขอบเขตทแนนอน นอกเหนอจากจะยดเอาปจจยทางธรรมชาต ไวเปนตวกาหนดขอบเขตอยางหยาบๆ เชน แนวคลอง ทวไม หรอสงกดขวางทางธรรมชาต เปนตนรปแบบการตง ถนฐานแบบรวมศนยนอกจากจะเปนตวบงชถงคณลกษณะทางสงคมประเพณ วฒนธรรมแลว ยงบงชถงความตองการความปลอดภย อนเนองมาจากการรวมกลมกนและการประหยดพนทเพาะปลกไวสาหรบหมบานดวยเชนกน

ภาพท 2 แสดงวถชวตชมชนรมนา ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 10 มถนายน 2554, เขาถงไดจากhttp://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic 3.2.2 รปแบบการตงถนฐานแบบกระจดกระจาย (Scattered Settlement) รปแบบนจะเปนไปในลกษณะของการตงถนฐานของตวบานทตงอยกระจดกระจายจากกนอยโดดๆ โดยถาเปนหมบานอาจมจานวนหลงคาเรอนนอยมาก โดยมากจะตงกระจดกระจายกนไปตามไรนา สวน เปนตน มศนยบรการชมชนไดแก วด โรงเรยน สถานอนามย หางจากทพกอาศย ลกษณะรปแบบเกดจากสภาพสงคมทชอบอยโดดเดยวพวกทจบจองบกรกทดนเพอความสะดวกในการประกอบอาชพทางดานเกษตรกรรม เปนตน หมบานรปแบบนพบมากทางภาคกลางตอนลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอตลอดจนภาคใตตามสวนยางสวนมะพราวและสวนผลไม โดยทวไปรปแบบการตงถนฐานแบบกระจดกระจายนจะมความสมพนธกบไรนา หรอพนท

สำนกหอ

สมดกลาง

13  

เกษตรกบระยะทางทตองเดนทางไปประกอบอาชพทตองไมไกลจากทอยอาศยรปแบบการตงถนฐานแบบากระจดกระจายเปนตวบงชถงสภาวะการขาดแคลนพนทเพาะปลกเชนบรเวณทราบสงและปญหาการเสอมโทรมของพนทดน เปนตน

3.3.3 รปแบบการตงถนฐานแบบแนวเสนตรง (Line Settlement) เปนรปแบบทมการตงถนฐานบานเรอนตามแนวรมนาชายฝงทะเลหรอตามแนวเสนทางคมนาคมรปแบบดงกลาวพบมากบรเวณลมนาเจาพระยาและลานาตางๆ สวนทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบตามลมนามลและช สาหรบภาคตะวนออกพบตามแนวชายฝงทะเล หรอในระยะทมพฒนาการของการสรางเสนทางคมนาคม เชนถนน ทางรถไฟ จะพบชมชนตามแนวเสนทางเหลานเชนกนรปแบบการตงถนฐานแบบแนวเสนตรง หรอแนวยาวมกมบทบาทของชมชนทเนนไปทางดานบรการเลกๆนอยๆทเกยวเนองดวยการเกษตรและการคาและบรการ เปนตน

อยางไรกตามในดานการศกษารปแบบการตงถนฐานนอกจากจะพจารณาดานความหนาแนน การจดวางรปแบบ แลวยงตองคานงถงความสมพนธโดยตรงกบลกษณะทางเศรษฐกจ และวฒนธรรมดวย โดยสณฐานของการตงถนฐานมไดมความหมายในตวของมนเองเทานน แตยงเกยวของกบวถชวตเปนอยางมาก ความสาคญของทกรปแบบทกลาวมาเปนรปแบบการตงถนฐานของประเทศไทยทเกดขนเองตามธรรมชาต มไดเกยวของกบการวางแผนแตอยางใด ซงจากความสาคญของรปแบบดงกลาว ขนอยกบปจจยทเปนอปสรรค หรออานวยความสะดวก ทจะเอออานวยตอการนามาปรบปรงวางแผนชมชนไดเปนอยางดซงจะไดกลาวถงในเนอหาตอไป

4 เอกสารและงานวจยทเกยวของและกรณศกษา

งานวางแผนหรอการอนรกษชมชน 4.1 วทยานพนธหวขอแนวทางในการอนรกษยานสามแพรง โดยความตองการ

ของชมชน วมลรตน อสระธรรมนญ 1 (2543) ไดทาการศกษาแนวทางในการอนรกษยานสาม

แพรง โดยความตองการของชมชน ซงเปนการศกษาเพอจดทาโครงการอนรกษและฟนฟยานสามแพรง ในแนวทางความตองการของชมชน มการเปรยบเทยบแนวความคดในการอนรกษทไดมาจากผ คนในชมชน กบแนวความคดของโครงการจากหนวยงานภาครฐ ทาการเลอกแนวทางทเหมาะสมมาประสาน เกดเปนโครงการอนรกษและฟนฟยานสามแพรง ภายใตเงอนไขของกฎหมาย ตามแนวความคดการอนรกษ แบบองครวม ประสาน ยงยน แนวความคดแบบ องครวม

                                                       

สำนกหอ

สมดกลาง

14  

ประสาน ยงยน เกดขนจากผ ไดอาศยอยในยานอยางตอเนอง เกดความเขาใจทมตอโลกแวดลอมและความสมพนธทผคนมตอกน จนไดเปน ยานแหงความหมาย จากนน ผคนไดประสานถน ทมความหมายเหลานนใหเปนหนงเดยวกนเกดเปน องครวม คอ ยานสามแพรง

โครงการองครวม เปนโครงการ ทเกดขนจากการพจารณาทงภาพองครวมของยาน ประสานหวใจแตละถนของยานเขาไวดวยกน ตลอดจนผนวกแนวความคดของโครงการจากหนวยงานภาครฐ ทพจารณาการอนรกษในภาพองครวมทงหมดของพนทกรงรตนโกสนทร เพอใหยานสามแพรงมความเปนหนงเดยวกบพนททมความสาคญสวนอนๆ

เมอพจารณาองครวมแลว จงนาโครงการองครวมทไดมาใหเกดความสาคญลกลงไปในความหมายของ “ถน” ตางๆอนเปนการนาความตองการของคนทกกลม วถการดารงชวตของผคน ซงหมายถง “จตใจของยาน” และ “รางกายของยาน” ไดแก สถานทรองรบชวตสวนตว คอ บาน สถานทรองรบชวตสวนรวมในการปฎสณฐาน และสถานทรองรบความเปนชมชน มาเสนอเปนโครงการ พรอมกบแนวทางการนาโครงการสการปฏบต เกดเปน “โครงการประสานยงยน”

4.2. การศกษาชมชนวฒนธรรมพมเรยง การศกษาชมชนวฒนธรรมพมเรยง โดยสภาวฒนธรรมอาเภอไชยา จงหวด

สราษฏรธาน (2540) เปนการศกษาเพอตองการสรางความเขมแขงใหแกองคกรชมชน และใหชมชนมสวนรวมในการดาเนนงานวฒนธรรมของทองถน จงไดดาเนนงานจดตงองคกรวฒนธรรมทองถน เพอเสรมสรางใหทองถนสามารถดาเนนงานวฒนธรรมไดอยางจรงจง โดยสภาวฒนธรรมจงหวดสราษฎรธานไดมมตใหทาการศกษาชมชนวฒนธรรมพมเรยง ดวยเหตผลสนบสนนหลายประการ เชน

4.2.1 เพอเตรยมการขยายงานเครอขายวฒนธรรมสทองถนใหสมบรณมากยงขน 4.2.2 ชมชนพมเรยง เปนแหลงโบราณคดในยคกอนประวตศาสตร 4.2.3 ชมชนพมเรยงเปนทตงเมองไชยาเกา มความผกพนกบประวตศาสตรของชน

ชาตไทย และจงหวดสราษฎรธาน 4.2.4 ชมชนพมเรยงเปนชมชนทประกอบดวยศาสนกชนของศาสนาพทธและอสลาม

วฒนธรรมของคนในชมชนจงแตกตางกนตามความเชอทางศาสนา โดยวตถประสงคในการศกษาชมชนวฒนธรรมพมเรยงกเพอ รวบรวมและวเคราะห

ขอมลใหทราบถงสถานการของชมชนในปจจบน และศกษาทศนะของชมชนทมตอภาพลกษณของพมเรยงในอนาคต โดยนาผลการศกษามาใชเปนแนวทางในการดาเนนกจกรรมของชมชน และนามตทางวฒนธรรมมาแกปญหาทองถนภายใตนโยบายสงเสรมภมปญญาทองถน

สำนกหอ

สมดกลาง

15  

จากการศกษาพบวา ชมชนเมองเกาพมเรยงยงคงมการผสมผสานทางดานวฒนธรรมทงอสลาม และพทธศาสนาตอเนองมาจนถงปจจบน ซงลกษณะครอบครวยงเปนครอบครวขนาดใหญ แตการดารงชพยงไมไดมาตรฐาน ยงขาดความรทางวชาการ ทาใหผลงานทางดานศลปะทยงมอยมาก ปจจบนไมคอยไดรบการเอาใจใสดแลและพฒนาใหดขนคณะทางานศกษาวฒนธรรมพมเรยง จงมแนวทางในการพฒนาคอ

4.2.2.1 สงเสรมการดารงชพของแตละเผาชน ในการรวมมอกบสถาบนตางๆ เพอกระตนในการพฒนาความเขาใจทถกตองดงาม ในการอยรวมกนของทองถน

4.2.2.2 บรณปฏสงขรณ และพฒนาศาสนสถาน โดยสงเสรมใหศาสนสถานจดกจกรรมทเปนประโยชนตอชมชน

4.2.2.3 ปรบปรงสงเสรมองคกรและกลไกการบรหารปกครองของคณะสงฆ และผ นาศาสนาอสลาม เพอเพมพนความรความเขาใจ กฎหมาย กฎระเบยบ

4.2.2.4 เผยแพรแหลงศลปะโบราณคดและประวตศาสตรของทองถน เพอสงเสรมการทองเทยว 4.3. แนวทางพฒนาอาคาร (Design Guidelines) ชมชนSanmachiเมอง Takayama

ประเทศญปน Takayama (แปลวา ภเขาสง) เปนเมองๆหนงในแควน HIDA ในประเทศญป น ซงอย

หางเมองโตเกยว ไปทางตะวนตก เปนเมองเกาทมกาเนนมากกวา 400 ป โดยผ ครองเมองซงเรยกวา ชโงได ไดสรางปราสาทและวดไวทเขาในชวงป ค.ศ.1504 – 1524 ตอมาในป1586 เมองไดพฒนาขนในลกษณะของ Castle town มเนอทประมาณ 300 ตารางกโลเมตร ในขณะนนเมองมลกษณะเปนตาราง คลายเมองเกยวโต แตมขนาดเลกกวา ประกอบไปดวยสวนสาคญ 3 สวน คอ สวนของซามไร สวนพอคาวานช และสวนของศาสนา สวนของซามไร และสวนของพอคาจะถกแบงแยกดวยแมนา (ชอเอนาโคะ) สวนของวดจะอยเชงเขาทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ

ปจจบนในสวนของพอคาวานชยงคงหลงเหลออาคารไมเกาแกอยมาก แมวาจะเกดไฟไหมหลายครง โดยเฉพาะพนททเรยกวา Sanno-machi ซงปจจบนไดถกประกาศใหเปนเขตอนรกษอาคารทางประเพณ (Preserved District of Traditional Buildings)

เมอการพฒนาสมยใหมเรมเขามาในพนท ความจาเปนในการคงไวซงเอกลกษณของเมองจงเกดขน อาคารทมคณคาทางประวตศาสตร และสถาปตยกรรมจงไดมการประกาศใหเปนอาคารประเพณ (Traditional Buildings) ซงการปรบปรงซอมแซมจะตองเปนไปตามแนวทางทกาหนดไว และไดมการกาหนดมาตรฐานสาหรบการสงวนรกษาอาคารไว

สำนกหอ

สมดกลาง

16  

ลกษณะของอาคารทเขาขายอาคารประเพณทตองมการสงวนรกษา คอ อาคารทสรางในสมยเกา คอ สมยเอโดะถงเมจ (กอนรชกาลท 5 ของไทย) หลงคามความลาดชน 3:10 มชายคายนออกมา, มไมกนหมะหลน, หนาตางกนซลกกรงไม

การดาเนนการเพอการอนรกษพนท Sanno-machi นนมดงน 4.3.1 กาหนดพนทอนรกษโดยอาคารทงหมด 77 หลงคาเรอน ไดมการขนทะเบยนไว

เปนอาคารประเพณ 4.3.2 กาหนดแนวทางและมาตรฐานการอนรกษ ซงม 17ประการ 4.3.3 จดทาแผนทสาหรบการจดการสาธารณปโภค และปองกนภยพบต โดยแผน

จดการสาธารณปโภคจะมการคมปายโฆษณาตางๆ และสาธารณปโภคอนๆจะมการบารงรกษาอยางด สวนแผนปองกนภย จามการตดตงจดดบเพลง และเครองมอดบเพลง ทกๆ 50 ตารางเมตร และมการตดตงสญญาณเตอนภยไวในบรเวณทจาเปนดวยมการกาหนดเงนทน เพอการชวยเหลอคาใชจาย (Subsidy) ในการสงวนรกษาอาคาร ซงมหลายกรณ พรอมทงการชวยเหลออปกรณตางๆ เชนเครองมอดบเพลง

สาหรบแนวทาง และมาตรฐานการสงวนรกษาอาคารใน TakayamaSanno-machiนน พอสรปได 17 ประการ คอ

4.4.1 การกาหนดสวนของอาคารทควบคม ซงหมายถงดานหนาอาคารและสวนภายในอาคาร ทลกเขาไปประมาณ 3.6 เมตร (คอสวนทสามารถมองเหนจากถนนได) 4.4.2 ผนงอาคารทมองเหนจากถนน จะตองเปนแบบ ผนงไม หรแบบผนงโชวเสา

เทานน 4.4.3 สควรเปนสทไมฉดฉาดและเหมาะสมกบบรรยากาศ 4.4.4 ความสงดานหนาไมควรเกน 4.5 เมตรจากถนน และเขากนไดกบอาคารอนๆ 4.4.5 ความสงของสวนอนๆ เชนสวนเกบของจะตองเหมาะสมกบภมทศนของชมชน 4.4.6 หลงคาควรมความลาดชน 3:10 หรอลาดกวา 4.4.7 อปกรณคนหมะ ควรมองเหนได และอยบรเวณขอบหลงคา 4.4.8 เชงชายหลงคาใหญ ดานหนาอาคารควรยาวเกนกวา 1 เมตร 4.4.9 จนทน ภายใตเชงชายจะตองมองเหนไดชดเจน 4.4.10 เชงชายเลก ควรมการตดตงในระดบเดยวกนในอาคารทกหลง 4.4.11 เชงชายเลกจะตองมคายน และปลายคายนจะตองทาสขาว 4.4.12 บานเลอน ดานหนาจะตองเปนไม

สำนกหอ

สมดกลาง

17  

4.4.13 หนาตางซลกกรงไมจะตองใชความเหมาะสม 4.4.14 หนาตางซลกกรงชนบนตองวางในตาแหนงทเหมาะสม 4.4.15 รว (หากม) จะตองเปนไม และเปนแบบญป น 4.4.16 แบบส และขนาดของปายโฆษณาจะตองเหมาะสม และไมทาลายภมทศน 4.4.17 สวนอนๆทจาเปนในการปรบปรงอาคารจะตองเปนไปตามมาตรฐานและ

แนวทางของการสงวนรกษาอาคารในพนทอนรกษ 5. แบบแผนในการศกษาวจยเกยวกบภมทศนชมชนเมอง

นกภมทศนเชงวฒนธรรม ไดทาการศกษาถงภมทศนชมชนเมอง (Cityscapes) ดวยขอมลทหลากหลายรปแบบแตกตางกน โดยในบทความนสามารถจาแนกไดเปน 3 รปแบบ ซงตวผคนควาจะทาการปรบใชเพอดาเนนงานวจยในหวขอ ปรากฏการณรปแบบการเปลยนแปลงของภมทศนชมชนเมองกรณศกษาเสนทางรถไฟฟาบทเอสสถานสยาม ถง สถานออนนชโดยสรปดงน

5.1 พลวตทางภมประเทศ (Landscape Dynamics) เนองจากชาวอเมรกาเหนอเปนคนทไมชอบอยนงบวกกบความเปนคนทคอนขางม

ความออนไหวเกยวกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางตอเนอง เมอคดถงตวบงช (Indicators) ในทวทศนชมชนเมอง (cityscapes) ทเราคนเคยกนด อยางเชน ในสวนของตวเมอง (Downtown) จะใชการขยายตวของพนทพกอาศยเปนตวบงช ความเสอมโทรมของพนทเพาะปลกทตงอยแถบชานเมอง ตกเกาทถกรอถอนเพอสรางตกใหมทกลาวมาทงหมดนลวนแลวแตเปนสญญาณของกระบวนการเฉพาะทสงผลกระทบ ตอการเปลยนแปลงชมชนเมองทงสน นนคอลกษณะทางภมประเทศจะเปนตวสะทอนพลวตดงกลาวนไดอยางตรงความเปนจรงทสด

เมอรองรอยตางๆทมองเหนไดเหลานถกนามาทาการสารวจ และวเคราะหอยางเปนระบบ พวกเขาจงเสนอหลกฐานขอพสจนทไมมขอสงสยสาหรบความเปลยนแปลงทเปนอยในปจจบน ทเกดขนในชมชนเมองของพวกเขา สงทนาสนใจพอๆ กนกคอการจดบนทกถงสถานททไมมการเปลยนแปลงใดๆ เกดขน ไมวาจะเปนสวนตางๆ ของเมอง หรอดวยเหตผลทแตกตางกนออกไป หรอเมองทยงหลงเหลอบางสวนทยงไมมการพฒนา นอกจากนนแลวภมประเทศทไมมการเปลยนแปลงยงเปนการสอถงความหมายสาคญๆ ไดอกดวย อาจเปนไปไดวาภมประเทศสวนนนของเมองยงไมเจรญ หรออาจเปนเพราะมความพยายามอยางตงมนจากผ อยอาศยในทองถนในการเปลยนแปลงทอยอาศย เพอสงวนพนทวางโดยการขดขวางการพฒนาพนทเขตชานเมอง หรอโดยการสงวนหลกเขตทดนทางประวตศาสตรเปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

18  

กลาวโดยสรปกคอ การสารวจภมประเทศเพอเขาใจถงความเปนไปทวาชมชนเมองของอเมรกาเหนอนนมการเปลยนแปลงไดอยางไร ไมใชเพยงสารวจวาพนทใดทมการเปลยนแปลงอยางเดยว แตยงตองพสจนในเชงเอกสารถงการเปลยนแปลงของภมประเทศทผานกาลเวลา ซงจะใหความเขาใจอยางลกซงในเรองของเสนทาง และแนววถของพฒนาการของการตงถนฐานไดอกดวย

5.2 รสนยมทางภมทศน (Landscape Tastes) ชมชนเมองชาวอเมรกาเหนอกลาวถงวาเปนสถานทแหงศลปะ และความงาม

แทจรงแลวเปนสถานททมแตความสบสนอลหมานอยทวทกหวเมอง อนเนองมาจากการรวมตวกนของผลงานการออกแบบทางสถาปตยกรรมอนลาคาทมรปแบบทผดแผกแตกตางไปจากความเปนชมชนเดมโดยในหวขอนจะทาการสารวจ และวเคราะหถงการแสดงออกของคนในชมชนดานรสนยมทางภมทศน

5.3 การสารวจสถานททมการควบคมการเปลยนแปลง บางชมชนของอเมรกาเหนอแสดงออกถงคณคาทางภมทศนทอยรอบๆของเขา ได

อยางชดเจนโดยการใสรสนยมเขาไปในตวบทกฎหมาย ตวอยาง เชน ชาวซานฟานซสโก ไดมการถกเถยงโตแยงกนมาหลายสบปถงการยบยงการสรางตกสง เนองจากในครงอดตมกลมคนกลมหนงของชมชนไดใหความสนใจในเรองของมมมองการปกปองหบเขา และบรเวณอาวทมอยเดมเอาไว

5.4 การวเคราะหเชงภาพ การแยกลกษณะเฉพาะของภมทศนทแสดงถงรปแบบบางอยางของลกษณะเฉพาะ ท

เกยวของกบพนททตงอยในสถานทนนๆ ตวอยางเชน ทาไมเมอง Pittsburgh จงดแตกตางจาก เมองVancoเปนทชดเจนวามปจจยอยมากมายทมสวนเกยวของ ปจจยทกลาวมานกอยางเชน สภาพแวดลอมทางธรรมชาตทแตกตางกน (Natural Setting) การปรบเปลยนลกษณะเฉพาะของความเปนมนษยโดยสภาพแวดลอม รปแบบทางสถาปตยกรรม และวสดในการกอสรางทแตกตางกนซงปจจยทงหมดทกลาวมาทงหมดนลวนแลวแตมความสาคญโดยทงสน เราสามารถเรยกลกษณะเฉพาะทเกยวของกบดนแดนนไดวาเปน สมผสและการรบรถงสถานท (Sense of place) บคลกลกษณะเฉพาะ (personality) หรออาจกลาวอกนยหนงไดวาเปนการสรางสรรคเมองหนงใหแตกตางออกจากเมองอนๆ หรอเปนการทาใหสถานทหนงๆมลกษณะเฉพาะขนมานนเอง

5.5 การตอตานการบรรจบกนในเชงภาพ มการศกษาวจยถงความนาสนใจในเรองของวธการควบคมการสอสารถงการสมผส

และการรบรถงสถานท (Sense of place)หากกลาวใหเหนภาพกคอ รฐเมน(Maine)เมองชายฝงขนาดเลกเปนเมองทมการตอตานแผนการกอสรางเครอขายรานขายแฮมเบอรเกอรทเรารจกกนด

สำนกหอ

สมดกลาง

19  

ยหอหนงทจะทาการสรางรานคาบนจดยานการคาตรงหวมมของเมองเพอใหเปนทตงรานอาหารฟาสตฟ ดทมองเหนไดงาย ชมชนแหงนนไดโตแยงวารปแบบการกอสรางของรานคาทเสนอมานนเปนการทาลายภมทศนชมชนเมองของ New England ซงเปนการขดแยงกบการสมผส และการรบรถงสถานท (sense of place) ของชมชนเมองตอจากนนไมนานเครอขายรานแฮมเบอรเกอรดงกลาวไดยนขอเสนอเพอทาการประนประนอม โดยการผสมผสานรปแบบรานคาของตนใหสอดคลองกบความเปน Victorian house แทนทจะทาการรอถอนโครงสรางทางประวตศาสตร

กลาวโดยสรปกคอ เพราะคนสวนใหญมกจะรสกกงวลเปนอยางมากถงเรองทวาเมองถกมองอยางไร และยงเปนความรสกกงวลพอๆ กบเรองของการพฒนาทางเศรษฐกจ ซงเปนพลวตทางสงคม อนซบซอนทเกยวของกบการปกปองการสมผสและการรบรถงสถานท ของการตงถนฐานของชมชนเมองนนๆ

6. ภมทศนชมชนเมองในเชงสญลกษณ (Symbolic Townscapes)

ลกษณะเฉพาะของแตละแหงจะขนอยกบภมประเทศของบรเวณแวดลอมทเปนอยจรง แตละสถานทจะเปนภาพลกษณทไดรบมาจากสงทเรารบรไดโดยทวไป ไมมความซบซอน และเหนกนไดอยางกวางขวาง จงทาใหสงเหลานกลายเปนสญลกษณทเขาใจรวมกนได สถานทแตละแหงสงผลตอการออกแบบภมทศนของอเมรกาในแทบทกพนท

KevinLynch นกออกแบบชมชนเมอง เปนผ รเรมวธการสาหรบการบนทกภาพในความคดทมตอชมชนเมองของคนทวไป เขาสนนษฐานวาคนสวนใหญลวนแลวแตมแผนททางความคด (mental map) ทายทสดแลวพวกเขาจะสามารถคนพบวถทางของชมชนเมองของพวกเขาได จากแนวทางการใชชวตประจาวนของพวกเขา Lynch ยงไดคานวณวธทคนทวไปจะทาการถายทอดแผนททางความคด (mental map) ใหแกบคคลอนๆ อกดวย จากขอมลดงกลาวน ทาใหเขาสามารถคนพบบางสวนของภมทศนในเขตชมชนเมองทยงถกใชเปนรองรอยในเชงภาพจากบคคลทอยในพนทดงกลาว คนทวไปแสดงอาการตอบสนองถงความชนชมยนด หรอแสดงอาการไมพอใจตอสงใดบาง และพวกเขาขดขวางสงใดบาง

จากแนวคดนถกใชใน Boston, Jersey และ Los Angeles Lynch ไดเสนอองคประกอบทสาคญทอยในแผนททางความคด (mental map) ของเมอง 5 สงดวยกน คอ

1.แนววถ (Pathway) คอ เสนทางทใชในการเดนทางบอยๆ เชน ถนน ทางดวน และเสนทางขามแดน เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

20  

2. ขอบเขต (Edge) คออาณาเขตระหวางพนท หรอแนวจากดรอบนอกของภาพในความคดภเขา แมนา ชายฝง และแมแตถนนสายหลก และทางดวน กจะถกใชเปนเขตแดนไดเชนเดยวกน สงนมแนวโนมวาเปนตวกาหนดขนสดทายของวสยทศนชมชนเมอง

3. จดเปลยนถาย (Nodes) คอ จดเชอมตอทางยทธศาสตร อยางเชน จดพกการเดนทางวงเวยน หรอสถานทใดๆ กตามทเสนทางการเดนทางสาคญจะมาบรรจบกนได

4. เขต ตาบล ทองถ น (District) คอพนทเลกๆ ทมความเฉพาะตวของพนท อยางเชน พนทของแตละเผาพนธ และบรเวณสาหรบใชสอยประโยชน (ตวอยางเชน CBD: Central Business District)

5. จดสาคญ (Landmark) คอ จดอางองทแสดงออกมาอยางชดเจน อนเนองมาจากรปราง ความสง ส หรอความสาคญทางประวตศาสตร สถานทราชการ อนสาวรย ตวอกษรสญลกษณสทองของแฮมเบอรเกอร McDonald กลวนแลวแตเปนจดสาคญทงสน

กลาวโดยสรปกคอ แผนททางความคด หรอจนตภาพของสภาพแวดลอมทเปนผลมาจาก 2 กระบวนการ ระหวาง ผสงเกต และ สภาพแวดลอมของผสงเกต โดยสภาพแวดลอมนนจะแสดงถงความแตกตาง และความสมพนธตอกน ผ สงเกตจะเลอกจดสรร และใหความหมายตอสงทพวกเขาเหน

ทายบทความไดสรปวา ชมชนเมอง เปนเหมอนสถานททแสดงถงความหนาแนนของสงกอสรางทางฝมอมนษย โดยแสดงในรปแบบของภมทศนเชงวฒนธรรมทนาดงดดใจ ทเรยงรายเปนทวแถว ซงชวยบอกเราไดถงความเปนตวตนของพวกเรา และความเชอมโยงระหวางตวเรากบสงแวดลอมรอบตวไดเปนอยางด ทวทศนชมชนเมองเหลานสอใหเหนถงรปแบบของขอมลทตางกนออกไป ซงเปนการบอกพวกเราเกยวกบการเปลยนแปลงของยคสมย เรองราวในอดต คณคาของภมทศน ขมทรพยแหงสญลกษณ จากทกลาวมาทงหมดนเปนการชใหเหนถงความไมแนนอนของแนวคดของแตละบคคลนนเอง

จากขอมลทไดทาการศกษาทาใหทราบถง แนวทางในการกาหนดกรอบ แนวคด และทฤษฎทจะใชในการดาเนนงานวจยเพอเสนอแนวทางในการกาหนดรปแบบภมทศนชมชนเมองพนทตลอดแนวเสนทางรถไฟฟา บทเอส สถานสยามถงสถานออนนชซงผ วจยไดเลอกใชรปแบบใหมความเหมาะสมกบพนท และเวลาในการดาเนนงาน โดยมรายละเอยดทจะกลาวในวธการดาเนนงานวจย

7.แนวความคดเกยวกบมาตรการและแรงจงใจในการอนรกษสงแวดลอมมรดกทางวฒนธรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

21  

กองอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและศลปกรรม สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม ไดจดการสมมนาระดมสมองของผ เชยวชาญเพอการกาหนดแนวทางการสรางมาตรการและแรงจงใจในการอนรกษสงแวดลอมมรดกทางวฒนธรรม เพอเปนแนวทางในการดแลรกษาอาคาร และบรเวณทควรคาแกการอนรกษ มเครองมอและกลยทธในการดแล 2 ประการ ไดแก การใชกลไกการควบคม และการสรางแรงจงใจ

สาหรบมาตรการในการอนรกษสงแวดลอมทางวฒนธรรม โดยการสรางแรงจงใจ ประกอบดวย 5 มาตรการดงน

7.1 มาตรการทางการเงน(Financial Instruments) มาตรการทางการเงน หมายถง แรงจงใจทางเศรษฐกจทหนวยงานภาครฐระดบชาต

ระดบภมภาค หรอระดบทองถน นามาใชเปนการสรางแรงจงใจแกเจาของอาคารในการเขามามสวนรวมในการอนรกษในรปแบบตางๆ คอ 1. เงนชวยเหลอ และเงนใหยม 2. ระบบภาษ 3.การโอนสทธในการพฒนาทดนและอาคาร

7.2 การยกยองและการใหรางวล แรงจงใจในลกษณะน โดยทวไปแบงไดเปน 2 ลกษณะคอ การใหรางวลยกยองตว

บคคล คอการยกยองหรอแสดงการยอมรบผ เชยวชาญ หรอประชาชนในพนท ซงดาเนนกจกรรมในการอนรกษและพฒนาอาคารเกา หรอบรเวณซงมคณคาทางประวตศาสตรและวฒนธรรม เพอเปนแบบอยางแกบคคลหรอชมชนอน และการใหรางวลสถานท ซงหมายถงการแสดงการยอมรบและประชาสมพนธใหสาธารณะชนไดรบร

7.3 การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation) การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษ หรอพฒนาพนทอาคารทมคณคาทาง

ประวตศาสตรและวฒนธรรมอาจทาไดหลายวธ เชน การปรกษาสาธารณะ และกลไกระดบรากหญา

7.4 การฝกอบรม (Training Programmers) การใหการฝกอบรมและการแลกเปลยนขอมลขาวสาร ถอเปนมาตรการสรางแรงจงใจ

ทสาคญ และเปนทนยมมากอกมาตรการหนง เนองจากมาตรการนเปนกจกรรมทจะสงผลทางเศรษฐกจตอชมชน และทองถนโดยตรงในลกษณะการสรางรายไดใหกบทองถน การใหความชวยเหลอทางดานเทคนค ความร ความเชยวชาญตลอดจนทกษะเฉพาะดานใหแกกลมคน จะทาใหกจกรรมการอนรกษทตองการความเชยวชาญเฉพาะดานเกดขนไดจรง สามารถลบลางแนวความคดทวา “งานดานการอนรกษมตนทนและคาใชจายสงเกนไป” หรอ “ในปจจบนจะหาคนทางานดานนไดนอยเตมท” ซงบอยครงเปนสาเหตใหไมสามารถผลกดนดานการอนรกษใหเกดขนเปนรปธรรมได

สำนกหอ

สมดกลาง

22  

7.5 การสงเสรมกจกรรมการอนรกษและใหการศกษาแกชมชน (Promotion and Public Education)

การสงเสรมกจกรรมการอนรกษและใหการศกษาแกชมชนมเปาหมายหลกเพอสรางความสนใจ และเสรมสรางความรความเขาใจเกยวกบแนวความคดเรองการอนรกษมากกวาการดาเนนกจกรรมการอนรกษโดยตรง แรงจงใจประเภทนจดเปนกระบวนการทสาคญมากในการสรางพนฐานและทศนคตตลอดจนมมมองทดานการอนรกษใหแกประชาชนในรปแบบตางๆ ดงน

การทาปายอนสรณ (Commemoration) หมายถงการนาเสนอขอมลจาเพาะพนฐานเกยวกบสถานททมความสาคญทางวฒนธรรมและประวตศาสตร เพอเปนการใหความสาคญแสดงการระลกถงสถานท รวมทงเปนการใหขอมลพนฐานแกผมาเยอนดวย

การนาเสนอและการแปลความหมาย (Presentation and Interpretation)เทคนคนนยมนามาใชกบอาคารทวไป ทไมมความโดเดนมากแตกจดอยในเขตทควรคาแกการอนรกษ เพอดงความสนใจของผคนโดยการนาเสนอววฒนาการ ความเปนมา ความสาคญในอดต และการใชงานในปจจบน รวมทงระบถงหนวยงานทรบผดชอบดแลการใหการศกษาแกชมชน (Public Education) จดเปนแนวทางทจะทาใหกระบวนการอนรกษบรรลผลสาเรจในระยะยาว เนองจากหากชมชนมประชาชนหรอกลมบคคลทสนใจ และมความตงใจจรงทจะดาเนนการอนรกษ เมอมการรเรมโครงการเกยวกบการอนรกษ ชมชนทเขมแขงจะมความตงใจและมงมนใหโครงการนนๆ เกดผลในทางปฏบตไดจรง

สำนกหอ

สมดกลาง

23  

บทท 3 บรบทของพนทศกษา

1.ของมลทวไปของจงหวดนนทบร

สภาพทางภมศาสตรของเมองนนทบร ทตงนนทบรเปนจงหวดหนงในภาคกลาง(ภาคกลางตอนลาง) ของประเทศไทย เปน

ปรมณฑลของกรงเทพมหานคร (ปรมณฑลของกรงเทพมหานครมนนทบร ปทมธาน สมทรปราการ สมทรสาคร และนครปฐม) อยหางจากกรงเทพมหานครประมาณ20กโลเมตร จดศนยกลางของจงหวดอยในทองทตาบลสวนใหญ อาเภอเมองนนทบร รมแมนาเจาพระยาฝงตะวนออก

อาณาเขตตดตอ มอาณาเขตทศเหนอจดจงหวดพระนคศรอยธยา และจงหวดปทมธาน ทศตะวนออกจดจงหวดปทมธาน และกรงเทพมหานคร ทศใตจดกรงเทพมหานคร ทศตะวนตกจดจงหวดนครปฐม

ขนาด นนทบรมเนอท 622,303 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 388,939 ไร ลกษณะภมประเทศนนทบรเปนทราบลมดนดอนสามเหลยมปากแมนาเจาพระยา

หรอทงราบเจาพระยาไมมภเขาเลย พนทมความสงตาแตกตางกนบางเลกนอย ระหวาง 1-5เมตร สงกวาระดบนาทะเลเฉลย1-2 เมตร มแมนาเจาพระยาไหลผานพนทฝงตะวนตกมมากกวาฝงตะวนออก มคลองมากมายประมาณ 100 สาย ทงคลองธรรมชาตและคลองขดใหม ปจจบนคลองสวนใหญตนเขน บางสายเสมอนเปนคระบายนา เดมพนทสวนใหญทาการเกษตรกรรมทงทาสวน ทานา ทาไร แตปจจบนกลายเปนบานทอยอาศย ศนยการคา และโรงงานอตสาหกรรม

ลกษณะภมอากาศ มลกษณะอากาศแบบรอนชนไดรบอทธพลลมมรสมตะวนตกเฉยงใตและลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ อณหภมสงสดเฉลย33.2 องศาเซลเซยสระหวางเดอนกมภาพนธ-เดอนเมษายน และอณหภมตาสดเฉลย 24.0 องศาเซลเซยสระหวางเดอนตลาคม-มกราคม ปรมาณนาฝนเฉลยตลอดทงป 1,244.2 มลลเมตร

ทรพยากรธรรมชาตไดแกทรพยากรดน ซงสวนใหญเหมาะกบการเพาะปลกพชสวน ทานาขาวและปลกผก จงมสวนผลไมมากมายในอดต และยงมดนเหนยวทใชในการทาเครองปนดนเผาอกดวย สวนทรพยากรนามแมนาเจาพระยาเปนแหลงนาธรรมชาต และมคลองธรรมชาตและคลองขดใหมประมาณ 100 สาย แตหลายสายตนเขนกลายเปนคระบายนาเสยไปแลว

23

สำนกหอ

สมดกลาง

24  

ประชากร สวนใหญเปนคนพนถน ตงบานเรอนอยทวไปทกอาเภอ รองลงมาเปนคนไทยเชอสายจน คนไทยเชอสายมอญ หรอไทยรามญและคนไทยมสลม จานวนประชากรสารวจเมอเดอนธนวาคม 2541 ม 800,741 คน แยกเปนชาย 388,716 คน หญง 412,025 คน

อาชพของประชากร มการทานา ทาสวนผลไม (ผลไมทขนชอคอทเรยน) ทาสวนผกสวนไมดอกไมประดบ การเลยงสตวนาตามลาคลองตางๆ การอตสาหกรรมการผลต การกอสรางและการบรการ การคาและการพาณชยกรรม (กาลงขยายตวสงขน)

การเมองและการปกครองจงหวดนนทบรแบงการปกครองออกเปน 6อาเภอดวยกน คอ อาเภอเมองนนทบร อาเภอบางกรวย อาเภอปากเกรด อาเภอไทรนอย อาเภอบางบวทอง และอาเภอบางใหญ สวนการบรหารราชการสวนทองถนมเทศบาลนครนนทบร เทศบาลนครปากเกรด เทศบาลเมองบางบวทอง เทศบาลเมองบางกรวย และมเทศบาลตาบลอกหลายแหง

ดานประวตศาสตร นนทบรกอนสมยอยธยา ในทองทจงหวดนนทบรน เขาใจวามผคนตงบานเรอนอาศยอยกนมาหลายรอยปแลว

เพราะพนทเปนทราบลมทอย 2 ฝงแมนาเจาพระยา และยงมคคลองทงตามธรรมชาตและขดขนใหมเปนจานวนมาก มทงสนและยาวเชอมโยงตดตอกนเปรยบประดจใยแมงมม จงมนาทาอดมสมบรณ เหมาะแกการทาสวนทาไร เมอมผคนอาศยอยมากขน จงไดรบการยกฐานะเปนเมอง

นนทบรสมยอยธยา ในสมยอยธยา นนทบรไดรบการยกฐานะขนเปนเมองนนทบร เมอป พ.ศ. 2092 ตรง

กบสมยสมเดจพระมหาจกรพรรดสมยกรงศรอยธยา มทตงตวเมองทบานตลาดขวญตาบลบางกระสอ อาเภอเมองนนทบรในปจจบน บรเวณตวเมองเขตเหนอคอบรเวณวดหวเมอง ซงปจจบนเปนวดรางและเปนทตงโรงพยาบาลนนทบร สวนเขตใตคอวดทายเมอง ซงปจจบนยงมพระสงฆจาพรรษาอยเนองจากในทองทเมองนนทบรมแมนาเจาพระยาไหลผานออมไปวกมา จงมการขดคลองลดหลายแหง คอ เมอ พ.ศ. 2081 สมเดจพระมหาจกรพรรดโปรดเกลาฯใหขดคลองลดจากคลองบางกรวย (แมนาเจาพระยา) รมวดชะลอ ไปทะลวดมลเหลก (วดสวรรณครในปจจบน)

พ.ศ.2179 พระเจาปราสาททองโปรดเกลาฯใหขดคลองลดตอนใตวดทายเมองไปทะลออกวดเขมาภรตาราม เพราะแมนาเจาพระยาไหลวกไปบางใหญ แลววกเขามาขางวดชะลอมาออกหนาวดเขมาภรตารามซงออมมาก เมอขดคลองลดแลวกระแสนาเปลยนทางเดนไหลเขาคลองลดทขดใหม นานเขาจงกวางมากขนกลายเปนแมนาเจาพระยาจนถงปจจบนน สวนแมนาเจาพระยาเดมจงตนเขนกลายเปนคลอง มชอวา "คลองแมนาออม" (คลองออมนนท) คลองบางกอกนอย และคลองบางกรวยในปจจบนพ.ศ.2208 สมเดจพระนารายณมหาราชทรงเหนวา

สำนกหอ

สมดกลาง

25  

ตามทแมนาเจาพระยาเปลยนทางเดนใหมนน ทาใหขาศกมาประชดพระนครไดงาย จงโปรดเกลาฯใหสรางปอมปราการตรงปากคลองแมนาออม และโปรดใหยายเมองนนทบรมาอยปากคลองแมนาออมดวยสาหรบปอมปราการทโปรดเกลาฯใหสรางนนเรยกวา "ปอมแกว" และ "ปอมทบทม" ซงปรากฏหลกฐานในจดหมายเหตรายวนของบาทหลวงเดอชวช ผซงรวมมากบคณะราชทตของพระเจาหลยสท 14 แหงฝรงเศส เขามาเจรญทางพระราชไมตรในรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เมอป พ.ศ. 2228ตอมา พ.ศ.2230มองซเออรลแบรซงเปนราชทตเขามากกลาวถงปอมไมในจงหวดนนทบรเชนกน โดยเขยนแผนทไวดวย เขาใจกนวา ปอมแกว คงตงอยบรเวณ ตลาดแกว (ซงคงมมาคกนกบ ตลาดขวญ ในสมยกอน) ซงคงตงอยแถววดปากนา ตาบลสวนใหญ อาเภอเมองนนทบร สวน ปอมทบทม คงตงอยบรเวณหนาวดเฉลมพระเกยรต (บรเวณนนนาเซาะพงลงหมดแลว)

พ.ศ.2264 สมเดจพระเจาอยหวทายสระโปรดเกลาฯใหขดคลองลดเกรดขน เนองจากมเรอสนคาทงในและตางประเทศผานเขามาตามลานาเจาพระยามากมาย สมเดจพระเจาอยหวทายสระ (พ.ศ.2251-2275) ทรงพจารณาถงความจาเปนทจะตองขดคลองลดตามลานาเจาพระยาเพมขนอก และเพอความสะดวกในการคมนาคม รวมทงการพฒนาเศรษฐกจของกรงศรอยธยา จงทรงมพระราชดารใหขดคลองลดแมนาเจาพระยา ชวงเกาะเกรดทแมนาเจาพระยาไหลโคงออมไปทางทศตะวนตก แลวไหลวกมาทางทศตะวนออก ดงปรากฏในพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตเลขา ตอนหนง วา “ในปขาล จตวาศกนน ทรงพระกรณาโปรดใหพระธนบรเปนแมกองเกณฑไพรพล คนหวเมองปากใตใหไดคนหมนเศษใหขดคลองเกรดนอยลดคงบางบวทองนนออมนก ขดลดใหตรง พระธนบรรบสงแลวถวายบงคมลามาใหเกณฑคนไพรพล ในบรรดาหวเมองปากใตไดคนหมนเศษ ใหขดคลองเกรดนอยนนลก ๖ ศอก กวาง ๖ วา ยาวทางไกลได ๒๙ เสนเศษ ขดเดอนเศษจงแลว พระธนบรนนจงกลบมากราบทลพระกรณาใหทราบทกประการ”

ภาพท 3 แสดงตาแหนงคลองลดเกรดในสมยกรงศรอยธยา

สำนกหอ

สมดกลาง

26  

ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 5 มนาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

เมอขดคลองลดแมนาเจาพระยาไดแลว ทาใหการเดนเรอลดเรวขน คลองทขดมขนาดเพยงกวาง 6 วา ลก 6 ศอก และยาว 29 เสน เรยกคลองนในสมยนนวา “คลองเกรดนอย” ตอมานยมเรยกกนวา “คลองลดเกรด” ตนคลองหรอปากคลองเรยกกนวา “ปากเกรด” ตอมาคลองลดเกรดไดถกความแรงของกระแสนาเซาะตลงพง จนกวางมากขนเรอยๆกลายเปนแมนาไป บรเวณทดนทเปนเกาะเกรดจงมลกษณะเปน “เกาะ” เรยกกนวา “เกาะเกรด” ตอมามการยกฐานะ "ปากเกรด" เปนชอตาบลและชออาเภอ สวนเกาะเกรดกไดรบการยกฐานะเปน "ตาบลเกาะเกรด" จนถงปจจบนนพ.ศ.2307 ในสมยรชกาลสมเดจพระทนงสรยามรนทร กอนเสยกรงศรอยธยาแกพมา มงมหานรธาเปนแมทพพมายกเขามาตเมองทวาย เมองตะนาวศรได แลวยกตดตามพวกมอญมาชมพรไดโดยสะดวก จงมความกาเรบคดยกเขามาตกรงศรอยธยา จนมาถงเมองนนทบร กตแตกเชนเดยวกบเมองรายทางอนๆ กอนพมาตเมองนนทบรไดนน มเรอกาปนองกฤษเขามาคาขายทธนบร จงรบอาสาชวยรบพมา พมาจงเอาปนใหญตงบนปอมวชาเยนทร ยงโตตอบกบเรอกาปนองกฤษ ในทสดเรอกาปนองกฤษกถอนสมอหนไปอยทเมองนนทบร เมองนนทบรจงเปนยทธภมระหวางเรอกาปนองกฤษกบพมา ในทสดพมากยกเขาคายเมองนนทบรได

นนทบรสมยธนบร ในสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ตรงกบ พ.ศ. 2317 ไดโปรดเกลาฯใหขาหลวง

ไปรบครอบครวมอญมาตงบานเรอนอยในแขวงเมองนนท ในทองทอาเภอปากเกรด และอาเภอสามโคกจงหวดปทมธาน เนองจากมอญแพสงครามกบพมาเมอมอญส พมาไมไดจงกวาดครอบครวมาพงพระบรมโพธสมภารดงความทปรากฏในพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา วา “ฝายพวกรามญทหนพวกพมามานน พระยาเจง ตละเสยง ตละเกบ กบพระยากลางเมอง ซงหนเขามาครงกรงเกา พมาตกรงไดนาตวกลบไป และสมงรามญ นายไพรทงปวงพาครวเขามาทกดานทกทาง ใหขาหลวงไปรบมาถงพระนครพรอมกน แลวทรงพระกรณาใหตงบานเรอนอยแขวงเมองนนทบาง เมองสามโคกบาง แตฉกรรจจดไดสามพน โปรดใหหลวงบาเรอภกดครงกรงเกาเปนเชอรามญใหเปนพระยารามญวงศ เรยกวา จกรมอญควบคมกองมอญใหมทงสน และโปรดเกลาฯ พระราชทานตราภมค มหามสรรพากรขนอนตลาดทงปวง ใหคาขายทามาหากนเปนสข แลวใหเกณฑพระยารามญวงศคมกองมอญ ยกหนนออกไปตอรบพมาอกทพหนง”

ตอมาสมเดจพระเจาตากสนมหาราชไดทรงเลอกพนทชวงเกาะเกรด และปากเกรดเปนสถานทประกอบพระราชพธอญเชญพระแกวมรกตและพระบาง ทสมเดจเจาพระยามหา

สำนกหอ

สมดกลาง

27  

กษตรยศกอญเชญมาจากเวยงจนทน โดยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟากรมขนอนทรพทกษเสดจลวงหนาขนไปในวนแรม 4 คา เดอน 3 ครนถงวนขน 4 คา เดอน 4 จงเสดจขนไปรบ ณ พระตาหนกบางธรณดวยพระองคเอง สาหรบพระราชพธอญเชญพระแกวมรกตและพระบางครงน นบเปนพระราชพธอนยงใหญทใชบรเวณรมแมนาเจาพระยาในทองทปากเกรดและเกาะเกรด มการจดกระบวนเรอเสดจพระราชดาเนนทางชลมารค และกระบวนเรออญเชญพระแกวมรกตและพระบางทยงใหญ

นนทบรสมยรตนโกสนทร ในสมยรตนโกสนทร ตงแตรชกาลท1-4 เมองนนทบรอยในประเภทหวเมองปกษใต

ขนกบกรมทา มชอวา "เมองนนทบรศรมหาสมทร" และในสมยรชกาลท 4 โปรดเกลาฯเปลยนชอเปน "เมองนนทบรศรมหาอทยาน" และ "เมองนนทบรศรเกษตราราม" ในรชกาลพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวน พระองคไดโปรดเกลาฯใหสรางวดเฉลมพระเกยรตขน เพอทรงพระราชอทศแดพระชนกชนนในสมเดจพระศรสลาลย พระบรมราชชนน เพอเปนการเฉลมพระเกยรตพระบรมราชนของพระองค ดงปรากฏในเรองพระราชสนตตวงศ พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในประชมพงศาวดารภาคท 33 ตอนหนงวา"พระชนกของพระศรสลาลย มนามบญจน ไดทาราชการแผนดนเปนทพระยานนทบรศรมหาอทยาน ตงเคหสถานอยในท ซงไดทรงสถาปนาเปนวดเฉลมพระเกยรตเมองนนทบร"

ดานหตถกรรม ความเปนมาหตถกรรมเครองปนดนเผา เกาะเกรด : นนทบร มนษยรจกประดษฐภาชนะเครองปนดนเผาและนามาใชในชวตประจาวนตงแตยค

กอนประวตศาสตร จากการสารวจแหลงโบราณคดในประเทศไทย พบแหลงเตาเผาทมอายราวพทธ-ศตวรรษท 15-16 กระจดกระจายอยในหลายพนท รวมทงมการคนพบเครองปนดนเผามากมายหลายชนด ทงทผลตจากแหลงเตาเผาในราชอาณาจกรไทยและทผลตจากแหลงเตาเผาตางประเทศ เครองปนดนเผาเหลานผลตและตกแตงดวยเทคนคและลวดลายทแตกตางกนออกไปตามความสามารถของชางและวตถดบในแตละทองถน

ในปจจบนน เทคโนโลยไดเขามามบทบาทในวงการอตสาหกรรมเปนอยางมากไมวาจะเปนอตสาหกรรมใด แตการทาเครองปนดนเผาในปจจบนนไดมโดยเฉพาะรปแบบทพฒนาไปตามเทคโนโลยสมยใหมทาใหเราทราบเรองราวและประวตเครองปนดนเผาในปจจบนเทานน ดงนนจงจาเปนอยางยงทจะตองศกษาคนควาประวตความเปนมาของเครองปนดนเผาตงแตอดตจนถงปจจบนตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

28  

เกาะเกรดตงอยอาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร แตเดมเกาะเกรดเปนแหลมทยนไปตามความโคงของแมนาเจาพระยา มชอวาบานแหลม ในสมยอยธยาสมเดจพระเจาอยหวทายสระโปรดเกลาฯ ใหขดคลองลดเกรดขนเพอเปนทางลดจากปากเกรดไปบรรจบกบแมนาเจาพระยาบรเวณวดปากอาว (วดปรมยยกาวาส) และวดสนามไชย ดวยความแรงของกระแสนา ทาใหลาคลองกวางขนจนบรเวณเกาะเกรดกลายเปนเกาะดงทเหนอยในปจจบน

เกาะเกรดเปนยานชมชนทมความเจรญมาตงแตสมยอยธยาตอนปลาย เนองจากเปนเสนทางผานสกรงศรอยธยา มฐานะเปนชมทางการคา และเปนทตงดานตรวจเรอตางๆ จนไดชอวาบานปากดาน (คอบรเวณลดเกรดตอนใต) ชาวบานทอาศยอยบนเกาะเกรดสวนใหญเปนคนเชอสายมอญทอพยพมาในรชสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช และในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยเครองปนดนเผาเกาะเกรดมชอเสยงของจงหวดนนทบรในปจจบนนนเปนผลงานการสรรคสรางของชางพนบานชาวไทยรามญ หรอคนไทยเชอสายมอญทอพยพเขามาพงพระบรมโพธสมภารขององคพระมหากษตรยไทยตงแตครงสมยกรงศรอยธยา ธนบร และรตนโกสนทรตอนตน ชาวไทยรามญเหลานมความชานาญในการปนถายทอดสบตอกนมาจากอดตจนถงปจจบน ประเภท รปทรง ลวดลาย และกรรมวธการผลตเครองปนดนเผาของแตละแหงจะมเอกลกษณเฉพาะตวแตกตางกนตามถนทตงชมชน

โดยชาวไทยรามญทอาศยอยในตาบลบางตะนาวศร หรอตาบลสวนใหญในปจจบนนนจะนยมปนหมอแกง เตาหงขาว เตาขนมครกจากขนมครก และของใชในครวเรอน สวนชาวไทยรามญทอาศยอยบรเวณเกาะเกรดและทองทอาเภอปากเกรดนยมปนเครองปนทวๆไป เชน โอง อาง กระถาง และครก นอกจากน ยงนยมปนเครองปนทมลวดลายสวยงามโดยเฉพาะโองนา หมอนา และหมอขาวแช ซงในอดตเครองปนประเภทนจะทาขนในโอกาสพเศษเทานน เชน ทาใหแกผ มพระคณ เพอเปนทระลกหรอทาถวายพระ โดยปนเปนหมอนาดมและหมอนามนต มการประดษฐคดคนลวดลายและแกะสลกลงบนเครองปนอยางงดงาม หรอทเรยกกนโดยทวไปวา “หมอนาลายวจตร” หมอนาลายวจตรนเปนงานศลปะพนบานทเชดหนาชตาจงหวดเปนอยางมาก กระทงราชการไดนามาเปนตราประจาจงหวดนนทบรดวย

กระบวนการผลตเครองปนดนเผา กรรมวธการผลตเครองปนดนเผาเกาะเกรด เรมจากการเตรยมดน ซงเดมดนทใชปน

นนนามาจากเกาะเกรด แตปจจบนชางปนตองซอดนจากอาเภอสามโคก จงหวดปทมธาน นาดนมาหมกและยาจนเหนยว นวดใหนม หากเปนเครองปนดนประเภทกระถางหรอภาชนะทไมจาเปนตองทาลวดลายตองผสมทรายละเอยดลงในดนดวย เพอชวยใหเครองปนนนแขงแกรง ไมแตกงาย แลวจงนาดนทผสมและนวดเสรจแลวเขาเครองอดดนออกมาเปนแทงๆ ใชลวดตดแทง

สำนกหอ

สมดกลาง

29  

หรอเสาดนนนออกมาเปนสวนๆ แลวจงมานามาปนบนแปนไมและหมนดวยไฟฟา สาหรบการปนโองขนาดใหญ เชน โองนา จะตองปนทละทอน โดยรอใหทอนลางมความแขงตวพอทจะรบนาหนกทอนบนได แลวจงจะปนตอทอนบนขนไปจนเตมรปตามตองการ เมอปนเสรจ ชางจะนาไปตามแดดพอหมาดๆ จากนนควานเจาะรระบายนา นาไปตากใหแหงอกครง แลวจงนาเขาเตาเผา สวนเครองปนประเภททมลวดลายสวยงามนน ชางปนจะนามาทาลวดลาย ซงมหลายวธ เชนแกะสลกลวดลายลงบนผวเครองปน การฉล การใชพมพทแกะไวแลวนาไปกดลงบนตวเครองปน และการขด ขด ใหเกดลายเสน เปนตน ลวดลายทนยมตกแตงมหลายลาย ไดแก ลายดอกพกล ลายพวงมาลย ลายกลบบว ลายเครอเถา ลายกระจงตาออย ลายกระหนก ลายดอกพดตาน ลายสรอยคอ ลายลานบปผา ลายแตม ฯลฯ เมอลงลายเสรจกนามาขดผว โดยใชหนเนอละเอยด ใบตองแหง หรอถงพลาสตก ขดสวนทไมมลวดลายใหเรยบมน แลวนาไปเกบในทรม เอาถงพลาสตกคลมไมใหถกลม เพราะจะทาใหผวหมน แลวจงนาออกตากแดดในชวงทแดดด ตากใหถกแดดเทากนทกสวน เมอเครองปนแหงดแลว จงนามาเรยงเขาเตาเผาใหเตมเตา ซงเตาเผาของบานเกาะเกรดนมขนาดใหญ ภายในเตากวางมาก สามารถใสเครองปนไดเปนจานวนมาก ฟนทใชมหลายชนด ซงแตละชนดจะทาใหเครองปนมสแตกตางกน เชน ฟนทไดจากกะโหลกมะพราวจะทาใหเครองปนมสแดงเขม ไมฟนจากโรงเลอยจะทาใหเครองปนมสเหลอง และฟนไมทองหลางจะทาใหเครองมสสมอมแดง แตปจจบนชางปนสวนใหญจะใชไมฟนจากโรงเลอย เพราะหางายและราคาไมแพงมากนก

ภาพท 4 แสดงเครองปนดนเผาเกาะเกรด ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 3 มนาคม 2556, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สำนกหอ

สมดกลาง

30  

ขนตอนในการทาเครองปนดนเผา วตถดบ วตถดบทใชในการผลตเครองปนดนเผา เกาะเกรดคอ ดนเหนยว โดยทวไป

จะใชดนเหนยวทองนา หรอดนเหนยวทมอยทวไปบรเวณทราบลมแมนา สาหรบแหลงดนเหนยวคณภาพด แตเดมใชดนเหนยวในพนท ปจจบนตองซอดนเหนยวจากอาเภอสามโคก จงหวดปทมธาน ซงซอขายกนเปนลาเรอ ราคาลาละ 3,000 -4,000 บาท

แหลงทมาของวตถดบ ดนเหนยวทมคณสมบตเหมาะสมในการนามาผลตเครองปนดนเผา ไดแก ดนเหนยว

ทองนา และดนเหนยวตะกอนปากแมนา ซงเปนดนเหนยวทมเนอละเอยด มทรายและเศษวสดอนๆ ปนอยนอย จงทาใหไมเสยเวลากรองเอาสงเจอปนออกมามากนก ปจจบนแหลงดนเหนยวคณภาพดเรมหายากขน เพราะทดนมราคาแพง ทาใหผ ทขดดนมาขายตองจายคาเชาทเพอทาบอดนในราคาทสงขนตามไปดวยแหลงดนเหนยวคณภาพด ไดแก แหลงดนเหนยวตะกอนปากแมนาในอาเภอสามโคก จงหวดปทมธาน

การเลอกวตถดบ โดยทวไปดนเหนยวจากอาเภอสามโคกนน จะเปนดนเหนยวทอยลกลงไปจากระดบ

หนาดนเกนกวา 20 เซนตเมตร เพราะดนบรเวณหนาดนจะมอนทรยสารและดนเลนผสมอยมากเกนไป ดนจงมความเหนยวนอย ไมเหมาะทจะนามาทาเครองปนดนเผา ดงนน หนาดนสวนนจะถกขดลอกทง ดนทลกจากระดบ 10 เซนตเมตร ลงไปอก 80 เซนตเมตร หรอลกไมเกน 1 เมตร 10 เซนตเมตร จะเปนดนเหนยวทมคณภาพด สามารถนามาผลตเครองปนดนเผาได สวนชนดนทลกลงไปเกน 1 เมตร 10 เซนตเมตร กจะมทรายปนอยมากเกนไปจนไมสามารถนามาผลตเครองปนดนเผาคณภาพดได

วสดอปกรณ 1เครองกวนดน 2ตะแกรงกรองกรวดทราย 3เครองรดนา 4เครองนวดดน 5แปนหมนขนรป 6แปนแกะสลก 7เตาแบบใชแกสเปนเชอเพลง หรอเตาไฟฟา 8เครองมอแกะสลกลวดลาย

สำนกหอ

สมดกลาง

31  

การเตรยมวตถดบ 1 ดนเหนยวทไดมกจะมความชนไมเทากนในแตละฤดกาล อาท ฤดนาหลาก บอดน

จะถกนาทวม ดนทขดขนมาจงเปยกนามาก ดงนน จงตองนาดนมาพกไวใหแหงประมาณ 1 สปดาห และเพอใหดนเหนยวแหงเรวยงขน กจะตองใชเสยมแซะใหกอนดนเหนยวมขนาดเลกลง

2 เมอดนแหงไดทแลว นาดนมาหมกแชนาทงไวประมาณ 5-7 วน 3 จากนนจงนาดนทหมกไวมาเขาเครองกวนใหดนแตกตวเขากบนา ซงดนทเขาเครอง

กวนแลวกจะกลายเปนนาดนโคลน 4 ตกนาดนจากเครองกวนมากรองผานตะแกรง เพอกรองเอากรวดทราย รากไม และ

เศษวสดทไมตองการออก กจะไดนาดนทมความเขมขนสง 5 นานาดนทผานการกรองแลวเขาเครองรดนาดน โดยตกนาดนใสถงซงมทอตอเขา

กบเครองรดนาดน นาดนกจะถกดดเขาเครอง แลวเครองกจะคอยๆ บบอดเอานาออกจากดนซงจะใชเวลาประมาณ 7 ชวโมง กจะไดดนเหนยว 100 กโลกรม ดนทออกจากเครองรดนาจะตองพกไวเพอรอเขาเครองนวดดน โดยจะตองมผาพลาสตกมาคลมไวเพอไมใหดนแหงเรวเกนไป

6 นาดนมาเขาเครองนวดดน เพอคลกเคลาใหดนเขากนเปนเนอเดยวและมความชนเทากน นอกจากน ยงเปนการเพมความเหนยวใหกบดนอกดวยการนวดดน ถอเปนขนตอนสดทายของการเตรยมวตถดบ ดนทผานการนวดแลว จะมเนอดนทละเอยด เหนยว และมความชนพอเหมาะสาหรบการนาไปปนขนรป

การขนรปและวธการทา 1 การปนขนรปโดยแปนหมน นาดนทผานการนวดแลวมาปนขนรปดวยแปนหมนโดย

คอยๆ ใชมอบบดนใหขนรปเปนภาชนะตามตองการ การปนขนรปในลกษณะนจะตองอาศยความชานาญของชางปน ซงชางปนแตละคนอาจจะมเทคนคหรอวธการทแตกตางกนออกไปอาท การใชเกรยงหรอผาชบนาเพอทาใหพนผวของชนงานเรยบ หรอใชเลบมอทาลวดลายบนชนงาน

2 การปนชนงานทมรปแบบเหมอนกน ในปรมาณมากๆ ใหไดขนาดทเทากน หรอมขนาดทไมแตกตางกนมากนก กอาจจะใชไมชนเลกๆ มาวดขนาดของเสนผาศนยกลางเพอใหไดขนาดทใกลเคยงกนมากทสด

3 เมอขนรปชนงานเสรจแลวใชเสนลวดขนาดเลกตดชนงานขนจากแปนหมน นาไปวางผงลมพกไว 12 ชวโมง หรอจนแหงพอทจะแกะลายได

4 ขดแตงพนผวของชนงานใหเรยบเสมอกน 5 นาชนงานทแหงพอทจะแกะลายมารางโครงของลวดลายจนรอบทงชนงาน

สำนกหอ

สมดกลาง

32  

6 เ รมแกะลายโดยใชมดปลายแหลมเนนลวดลายใหชดขนแลวคอยๆ เพมรายละเอยดของลวดลายจนเสรจสมบรณ

7 นาชนงานทแกะลายเรยบรอยแลวมาขดแตงพนผวใหเรยบ และเกบรายละเอยดเปนครงสดทาย

8 นาชนงานทแกะลายเรยบรอยแลวผงลมทงไวประมาณ 5-7 วน 9 เมอชนงานทผงลมทงไวแหงแลวจงนาเขาเตาเผาโดยใชอณหภมในการเผา

ประมาณ 800-1,000 องศาเซลเซยส ใชเวลาประมาณ 1 วน จากนนจงพกเตาใหความรอนคอยๆ คลายตวอยางชาๆ ซงตองใชเวลาอกประมาณ 1 วน จากนนจงนาเครองปนดนเผาออกจาหนาย

วธการถายทอดภมปญญาหตถกรรมเครองปนดนเผา เกาะเกรด การถายทอดวธการปนเครองปนดนเผาใชวธในการถายทอดภมปญญาจากรนสรน

หรอผ ทมความชานาญถายทอดใหแกผ ทสนใจทวไป และมความตองการทจะเรยนรในการปนเครองปนดนเผาของชมชนเกาะเกรด การสมภาษณกลมตวอยางการปนเครองปนดนเผา ซงในแตละกลมนนไดมการแบงกลม โดยใชชวงอายเปนเกณฑ การแบงกลมใหไดรายละเอยดเพมมากขน อกสามกลม คอ กลมคนรนเกา กลมคนรนกลาง และกลมคนรนใหม รวมทงหมดจานวน 6 ราย ผลการวจยพบวา วธการถายทอดภมปญญาหตถกรรมเครองปนดนเผา เกาะเกรดนนมอยดวยกนหลายรปแบบ ไมวาจะเปนการถายทอดภายในครอบครว ซงเปนการถายทอดจากพอ แม สลก หรอการถายทอดระหวางเครอญาต หมายถง การถายทอดจากป ยา ตายาย สหลาน และการถายทอดจากผ เชยวชาญ หมายถง การถายทอดจากผ เชยวชาญสลกศษย และการเรยนรดวยตนเอง หมายถง บคคลนนๆ มความตองการทจะศกษาหาความรดวยตนเอง จากสงทไดพบเหน และไดจดจา ซงในกรณนเรยกวา “ครพกลกจา” ว ธ ก า ร ถ า ยทอดภม ปญญาห ต ถก ร ร มเครองปนดนเผา เกาะเกรดนยมทากนแบบการถายทอดภายในครอบครว ซงหมายถง วธการสบทอดจากรนบรรพบรษป ยา ตายาย พอแม รนลกรนหลานนน เพอเปนการปลกฝงและสบทอดภมปญญาตอเพอไมใหสญไป ซงสงนแสดงใหเหนวาความสาคญสถาบนครอบครวนน มผลอยางยงในการถายทอดความร เทคนควธการปนเครองปนดนเผา ทาใหเกดมอาชพและรายไดเรอยมาจนถงปจจบน สวนขนตอนในการถายทอดมกจะเปนไปตามธรรมชาตอยแลว เวลาวางหรอเลกเรยนตอนเยน วนหยดเสารอาทตย

ผ ใหญหรอคนทมความรความชานาญ มกจะชกชวนลกหลานใหฝกทาหรอบางทใหมาชวยงานปน มการสาธตวธการทา เทคนค อยางเปนขนเปนตอน เพอใหเดกชวยจาและถอวาเปนการปลกฝงไปในตว เพราะตงแตเกดมาบางครอบครวกคลกคลอยกบอาชพของผปกครอง หรอ

สำนกหอ

สมดกลาง

33  

ญาตเพอนบาน เกดความเคยชนและตองการสบสานภมปญญาทมมาแตรนบรรพบรษ ปลกจตสานกใหรกบานเกดและอาชพทใชในการทามาหากนและเลยงดชวตครอบครวในทกๆวนทมอยได เพราะอาชพการทาเครองปนดนเผา

2. บรบทของพนทศกษา

2.1 ลกษณะทตงและอาณาเขตเกาะเกรด ตาบลเกาะเกรดเปนพนททมแมนาเจาพระยาลอมรอบมเนอทประมาณ4.2 ตาราง

กโลเมตร หรอ ประมาณ 2,625 ไร ตงอยทางทศใตของอาเภอปากเกรด ระยะหางประมาณ 2 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบพนทขางเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดกบตาบลคลองพระอดมโดยมแมนาเจาพระยากนกลาง ทศใต ตดกบตาบลทาอฐโดยมแมนาเจาพระกนกลาง ทศตะวนออกตดกบตาบลปากเกรดโดยมแมนาเจาพระยากนกลาง ทศตะวนตกตดกบตาบลออมเกรด, บางพลบโดยมแมนาเจาพระยากนกลาง

ภาพท 5 แสดงขอบเขตของเกาะเกรด ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 2 มนาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/map 3. ความเปนมาของพนทศกษา

ปากเกรด เปนอาเภอหนงของจงหวดนนทบร อยทางทศเหนอของอาเภอเมองนนทบร มทวาการอาเภอตงอยรมแมนาเจาพระยาฝงตะวนออก ในทองทตาบลปากเกรด ทมาของ"ปากเกรด"นน เนองมาจากในสมยอยธยามเรอสนคาทงในและตางประเทศผานเขามาตามลานาเจาพระยามากมายเมอถงรชกาลสมเดจพระเจาอยหวทายสระ(พ.ศ.2251- 2275)ทรงพจารณาถงความจาเปนทจะตองขดคลองลดตามลานาเจาพระยาเพมขนเพอความสะดวกในการคมนาคม

สำนกหอ

สมดกลาง

34  

และการพฒนาเศรษฐกจของกรงศรอยธยา จงทรงมพระราชดารใหขดคลองลดแมนาเจาพระยา ชวงเกาะเกรดทแมนาเจาพระยาไหลโคงออมไปทางทศตะวนตก แลวไหลวกมาทางทศตะวนออกในปพ.ศ.2265 เมอขดคลองลดแมนาเจาพระยาไดแลว ทาใหการเดนเรอลดเรวขน คลองทขดมขนาดเพยงกวาง 6 วา ลก 6 ศอก และยาว 29 เสน เรยกคลองนในสมยนนวา “คลองเกรดนอย” ตอมานยมเรยกกนวา “คลองลดเกรด” ตนคลองหรอปากคลองเรยกกนวา “ปากเกรด” ตอมาคลองลดเกรดไดถกความแรงของกระแสนาเซาะตลงพง จนกวางมากขนเรอยๆกลายเปนแมนาไป บรเวณทดนทเปนเกาะเกรดจงมลกษณะเปน “เกาะ” เรยกกนวา “เกาะเกรด”

ทวาการอาเภอปากเกรดเดมสรางขนเมอปพ.ศ.2427 ทบรเวณธรณสงฆวดสนามเหนอ ขณะนนมฐานะเปนแขวงเรยกวา"แขวงตลาดขวญ" และในปเดยวกนนไดรบการยกฐานะเปน "อาเภอปากเกรด" โดยมพระรามญนนทเขตคด (เนยม นนทนาคร) ดารงตาแหนงเปนนายอาเภอคนแรก ตอมาในป พ.ศ. 2505 ไดยายทวาการอาเภอมาตงในทปจจบน ซงอยรมถนนแจงวฒนะ

ปจจบนอาเภอปากเกรดม 12 ตาบลคอ ปากเกรด ออมเกรด คลองขอย ทาอฐ บางตลาด บานใหม บางพด บางตะไนย คลองพระอดม เกาะเกรด บางพลบ และคลองเกลอ

4. การจดการขอมลดานภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรด

การศกษาในขนตอนนเพอใหเกดความกระชบและเนนเฉพาะบรเวณพนทศกษาทเปนไปในระดบชมชน ประกอบดวย 4 ขนตอนหลก คอ การสรปสาระสาคญ การระบสงแวดลอมทางวฒนธรรม การจดทาเอกสารขอมล การประเมนคณคาและการวเคราะหเบองตน

4.1 การสรปคณลกษณะสาคญ 4.1.1 กลมสาระสาคญดานสภาพแวดลอมสรรคสราง (Built Environment)

คลอบคลมอง คประกอบทางกายภาพ ท เ กยว ของกบมนษ ย ไ ดแกสถาปตยกรรม สงกอสราง โดยสถาปตยกรรมนนสามารถแบงออกไดเปน 2 รปแบบ คอ สถาปตยกรรมประเภทศาสนสถาน และอาคารทพกอาศยและสงกอสรางประกอบดวย

1. วดปรมยยกาวาส วดนตงอยในเกาะเกรดตาบลเกาะเกรด และอยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะ

เกรด ตรงมมของแมนาเจาพระยากบคลองลดเกรดพอด ถาหากจะขามเรอจากตวอาเภอปากเกรด ตองขามททาวดสนามเหนอใตตลาดปากเกรดเลกนอยสวนเรอนาเทยวทมาจากกรงเทพมหานครมกมาจอดทวดนเพราะเปนวดใหญและเปนวดสาคญของเกาะเกรด เนองจากมโบราณสถานทเกาแกและนาศกษานาชมมากมาย

วดปรมยยกาวาสเดมชอวดปากอาว อาจจะเปนเพราะวาวดตงอยตรงแมนาเจาพระยาทมคลองลดเกรดแยกไหลลงมาทางทศใตพอดนนเอง วดนสรางขนตงแตสมยอยธยา

สำนกหอ

สมดกลาง

35  

ตอนปลาย เมอคนมอญอพยพมาอาศยอยทเกาะเกรดนจงไดรวมกนสรางวดขน ถอวาเปนวดทมความสาคญของคนมอญเคยเปนทสถตยของสงฆราชฝายรามญทพระสเมธาจารยดวย คนมอญเรยกวดนเปนภาษามอญวา“เพยมฮะเตง”ปจจบนวดนกยงเปนทรวมทาบญในโอกาสสาคญของคนมอญ เชนวนทาบญออกพรรษา เปนตนหลงจากวดนสรางขนครงแรกในสมยอยธยาตอนปลายแลว ตอมาพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงโปรดใหสถาปนาใหมทงพระอาราม และไดรบพระราชทานนามใหมวา “วดปรมยยกาวาส”เพอถวายเปนพระราชกศลรวมกบพระเจาบรมมไหยกาเธอ กรมสมเดจพระสดารตนราชประยร พระบรมวงศานวงศผใหญททรงอภบาลทานบารงสมเดจพระเทพศรนทรพระบรมราชชนน และพระองคมาตงแตครงยงทรงพระเยาว ปจจบนวดปรมยยกาวาส เปนอารามหลวงชนโทชนดราชวรวหารดวย

ภาพท 6 วดปรมยยกาวาส ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

โบราณวตถสถานทนาชมคอ พระอโบสถและจตรกรรมฝาผนงภายในพระอโบสถซงเปนฝพระหตถของหมอมเจาประวชชมสายเปนภาพธดงควตรและพทธจรยาวตรทสวยงามมาก หนาบนพระอโบสถมปนปนตราพระเกยวอนเปนตราประจาพระองคของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯประดษฐานอยแวดลอมดวยลวดลายปนปนทสวยงามมากรอบพระอโบสถมรวและบานประตเหลกทเสาประตเหลกมรปหลอศรษะนกรบโรมนโบราณดวยดานหนาพระอโบสถมศาลารบเสดจหลงหนง เดมม 2 หลง แตพงลงนาไปหลงหนงเพราะตลงถกนากดเซาะ ศาลารบเสดจน เคยเปนทรบเสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช เมอเดอนพฤษภาคม 2489 เพอทรงเยยมราษฎรชาวไทยและชาวรามญในอาเภอปากเกรด ทางทศตะวนตกของพระอโบสถมเจดยองคใหญแบบมอญซงจาลองแบบพระธาตเจดยม

สำนกหอ

สมดกลาง

36  

เตา จากเมองหงสาวด และมพระบรมสารรกธาตบรรจไวดวย ถดไปมวหารพระพทธไสยาสนองคพระพทธไสยาสนเขาใจวาสรางขนในสมยอยธยาตอนปลาย สวนวหารสรางขนใหมในสมยรชกาลท 5 ทเพดานวหารมภาพเขยนตราเครองราชอสรยาภรณปฐมจลจอมเกลาวเศษดวย

หลงพระวหารมพระนนทมนนทซง เปนพระพทธรปประจาจงหวดนนทบรประดษฐานอยดวย และมพระพทธรปทระเบยงวหารคตถง 46 องคดวย ทรมแมนาม เจดยเอยงองคเลก ตงเดนสงามองเหนไดแตไกล ทงเวลานงเรอไปตามแมนาเจาพระยา หรอมองจากฝงอาเภอปากเกรดดวย เจดยเอยงองคนถอเปนเอกลกษณพเศษของวด บรเวณนทางวดไดปลกตนไมไวเปนสวนพกผอนดมาก มตนไมทนาสนใจเรยกกนวา ตนสามกษตรยคอมตนโพธ ตนไทร และตนหวาขนรวมเปนตนเดยวกน เปนตนไมเกาแกอายไมตากวา 100 ปแนนอน ใกลๆกนม ปราสาทหายอดแบบรามญซงสรางดวยไมและประดบดวยกระดาษสฉลลาย ทางวดสรางขนเพอพระราชทานเพลงศพทานเจาคณพระไตรสรณธช (มาลย ธาตสวรรณ) อดตเจาอาวาสวดปรมยยกาวาส เมอวนท 27 เมษายน 2540 เสยดายทปจจบนชารดมากแลว

สถานการณในปจจบน วดปรมยยกาวาสถอเปนวดทเปนแหลงทองเทยวหลกของเกาะเกรดทางบกและทาง

นาในโปรแกรมการทองเทยวไหวพระ 9 วด เพราะมเจดยทถอเปนภาพสญลกษณของเกาะเกรด มจดชมววดานเหนอของเกาะทเปนสะพานพระราม 5 ซงเปนจดสนใจและจดหลกในการทองเทยวสาคญของเกาะเกรด ซงปจจบนมแผนการพฒนาใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยอยอยางตอเนอง

2. วดไผลอม วดไผลอม ตงอยในเกาะเกรดรมแมนาเจาพระยา และอยทางทศตะวนตกของวดปร

มยยกาวาส หางจากวดปรมยยกาวาสตามทางเดนประมาณ 350เมตรเขาใจวาวดนคงสรางสมยอยธยาตอนปลายเชนกน โบราณสถานของวดทนาชมคอ พระอโบสถซงมหนาบนจาหลกไมเปนรปดอกไมทสวยงามมาก มคนทวยและบวหวเสาทมความงามไมแพกน ดานหนาของพระอโบสถม เจดย2 องค มฐานเปนสเหลยมยอมมไมสบสอง ซงคนมอญเรยกวา “เพยะโต” ทงพระอโบสถและเจดยไดรบการบรณะจนดเสมอนสรางขนใหม

สำนกหอ

สมดกลาง

37  

ภาพท 7 วดไผลอม ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สถานการณในปจจบน วดไผลอมถอเปนวดทเปนแหลงทองเทยวหลกของเกาะเชนกน เพราะถกบรรจอยใน

โปรแกรมการทองเทยวไหวพระ 9 วดและมความสาคญทางประวตศาสตรอกแหง สภาพแวดลอมของวดเปนระเบยบเรยบรอย และมความสะอาดเพราะมการดแลบรณะอยางตอเนองขององคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรดเชนกน แตยงขาดการวางแผนพฒนาอยางเปนระบบแบบบรณาการทงหมด

3. วดเสาธงทอง วดเสาธงทอง ตงอยในเกาะเกรด รมแมนาเจาพระยาเชนกน และอยทางทศ

ตะวนตกของวดไผลอม หางจากวดไผลอมประมาณ 300เมตร ดงนนวดเสาธงทอง วดไผลอม และวดปรมยยกาวาส จงอยไมไกลกนมาก เดมวดเสาธงทองมชอวา “วดสวนหมาก” เขาใจวาเมอสรางวดใหมๆ คงมสวนหมากมาก หรอทตงวดอาจเปนสวนหมากมากอนกได สนนษฐานกนวาวดน ไดรบการปฎสงขรณในตอนปลายรชกาลท 4 โดยเจาจอมมารดาอาภาในรชกาลท 2 และพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเคยเสดจวดนเมอป พ.ศ. 2440 และไดเสดจชมสวนสะทอนหอทเกาะเกรดดวยโบราณสถานของวดเสาธงทอง คอ พระอโบสถซงซอมแซมใหมทงหลงจนดเสมอนเปนพระอโบสถสรางใหม

เจดยเหลยมยอมมไมสบสองเปนเจดยเหลยมยอมมไมสบสองและมเจดยบรวารเลกๆลอมรอบอก 12 องค ซงคนมอญเรยกวา “เพยะอาลาด” หรอ "พระธตงคธาตเจดย" ใกลๆพระอโบสถมเจดยอก 2 องค องคหนงเปนทรงระฆงกลม อกองคหนงทาองคระฆงเปนพคลายผล

สำนกหอ

สมดกลาง

38  

มะเฟอง พระวหารยงไมไดซอมแซม จงพบเหนลวดลายปนปนทซ มประตและซ มหนาตางทสวยงามพอสมควร ตกขนเทพภกด (สง จารสงข)เปนตกทขนเทพภกดสรางเปนอาคารโรงเรยนมธยม เมอป พ. ศ. 2451

ปจจบนทาเปนหองสมด ศาลาเจาจอมมรกตเปนศาลาทานา ซงเจาจอมมรกตในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวสรางถวาย ปจจบนซอมแซมใหมเชนกน หอสวดมนตและหมกฎสงฆเปนอาคารทรงไทย มลวดลายไมฉลและจตรกรรมฝาผนงดวย สรางเมอราวพ.ศ. 2456 สะพานขามคลองเกาเปนสะพานคอนกรตเสรมเหลกขามคลองในบรเวณวด แตคลองตนเขนมากแลว ตนยางใหญอยใกลพระอโบสถ เปนตนยางขนดใหญวดรอบตนไดถง 5.75 เมตร อายราว 200 ป และทรมแมนาเจาพระยายงมตนโพธใหญ 2 ตน ตนมะขามใหญอก 1 ตนดวย

ภาพท 8 วดเสาธงทอง ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สถานการณในปจจบน เปนวดทคอนขางหางไกลจากจดสญจรหลกของการทองเทยวโดยทางบกแตยงเปน

จดหนงของการทองเทยวทางเรอในโปรแกรมการลองเรอไวพระ 9 วด และเปนจดแรกในจานวน 9 วด และถอเปนวดทอยในวถชวตของคนภายในชมชน ดงนนบรรยากาศของวดเสาธงทองจงมความสงบเงยบแตกมชวตชวาในวนสาคญทางศาสนาเชนกน แตจะคบคงและมชวตชวาดวยนกทองเทยวในวนหยดสดสปดาห

สำนกหอ

สมดกลาง

39  

4. วดฉมพล วดฉมพลตงอยในเกาะเกรดรมคลองลดเกรด และอยทางทศใตของวดปรมยยกาวาส

หางจากวดปรมยยกาวาสประมาณ 800 เมตร ถาหากจะไปชมวดน โดยขามฟากททาวดกลางเกรดจะสะดวกมากกวาเพราะเมอขนจากทาเรอฝงเกาะเกรดแลวเดนขนไปทางทศเหนออกเลกนอยกถงวดน

วดฉมพลเปนวดสมยอยธยาตอนปลายอกวดหนง เดมชอ "วดปาฝาย" สนนษฐานกนวา พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ทรงปฏสงขรณแลวทรงตงชอใหมวา “วดฉมพลสทธาวาส” ตามชอเดมของพระองคคอ “เจาฟาชายฉม” โบราณสถานของวดทนาชมคอ พระอโบสถซงมฐานโคงแบบทองเรอสาเภา หนาบนจาหลกไมเปนรปเทพทรงราชรถลอมรอบดวยลายดอกไม ซมประตและซมหนาตางมลวดลายปนปนทสวยงาม ดานเหนอของพระอโบสถม เจดยเหลยมยอมมไมสบสองและมเจดยองคเลก 4 องคลอมรอบองคใหญ องคระฆงประดบดวยกระจกสสวยงาม ในบรเวณวดม ตกตาหน เขาใจวานามาจากเมองจน ในสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ภาพท 9 วดฉมพล ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 27 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สถานการณในปจจบน เปนวดทเปนศาสนสถานของชมชน มความนาสนใจดานประวตศาสตรของชมชน

แตหางไกลจากจดเชอมตอหลกของเกาะเกรด แตยงเปนจดหนงของการทองเทยวทางเรอในโปรแกรมการลองเรอไวพระ 9 วด จงจะมนกทองเทยวเดนทางมาเทยววดนโดยโปรแกรมทองเทยวทางเรอเปนสวนใหญ แตกใชเวลาคอนขางนอยในการเยยมชมและขาดการพฒนาและบรณะ ขาด

สำนกหอ

สมดกลาง

40  

การประชาสมพนธ จงทาใหนกทองเทยวขาดความรทางประวตศาสตรเกยวกบวดฉมพลไป สงผลใหวดฉมพลคอนขางเงยบเหงา

5. วดปาเลไลยก วดปาเลไลยกเปนวดรางตงอยตดกบวดฉมพล ปจจบนจงรวมกบวดฉมพล ยงม

โบราณสถานของวดเหลออยคอ พระอโบสถกบ เจดยเหลยมยอมมไมสบสอง2 องค ซงมความงามในดานคณคาทางสถาปตยกรรมทางศาสนาทสาคญของสมยกรงรตนโกสนทรตอนปลาย อนเปนองคประกอบทควรแกการศกษาไวและเผยแพร กลาวกนวาภายในพระอโบสถเคยมพระประธานเปนพระพทธรปสมฤทธปางมารวชย หนาตกกวาง 3 ศอกดวย ปจจบนถกขโมยไปแลว ทงพระอโบสถและเจดยชารดทรดโทรมและมหญาขนรกเพราะขาดการบรณะมาเปนเวลานาน ถาหากทางวดหรอทางอ.บ.ต.เกาะเกรดเหนความสาคญของวดปาเลไลยกตามทไดกลาวมาแลวนน จะเปนประโยชนตอผสนใจศกษาดานประวตศาสตรเปนอยางยง

ภาพท 10 วดปาเลไลยก ทมา: รปภาพ, [ออนไลน], เขาถงเมอ 27 มนาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สถานการณในปจจบน วดปาเลไลยกเปนวดทไมไดรบการดแลและบารงรกษา จงเปนวดทเสอมโทรมและรก

ราง เนองดวยไมไดถบรรจอยในโปรแกรมการทองเทยวไหวพระ 9 วด แตมความสาคญทางประวตศาสตรและศลปะ จงตองไดรบการบารงรกษาและพฒนาอยางเรงดวน ซงตาแหนงของวดนนมศกยภาพทดเพราะตงอยตดกบวดฉมพลเพอการพฒนาเพอเปนแหลงทองเทยวอกแหงหนง

สำนกหอ

สมดกลาง

41  

6. วดศาลากล วดศาลากล ตงอยเกอบกลางเกาะเกรด และอยในหมท 3 บานเกาะศาลากล การ

เดนทางไปยงวดน ถาหากขามเรอททาวดกลางเกรด เมอขนททาเกาะเกรด จะมถนนไปถงวดนได ระยะทางประมาณ 1400เมตร กลาวกนวาวดนเปนวดเกาเชนกน เดมตงอยรมแมนา เนองจากดนรมแมนางอกขนเรอยๆ ปจจบนนจงอยเกอบกลางเกาะเกรด สนนษฐานกนอกวา ชอวดเดมชอ "วดศาลากน"เปนชอทไดมาจากผสรางศาลาถวายวด ผสรางคอ เจาพระยารตนาธเบศร(กน) สมหนายก ซงรบราชการในสมยพระเจาตากสน จนถงสมยรชกาลท 2 แหงกรงรตนโกสนทร และยงกลาวกนอกวา เดมเกาะเกรดมชอวา "เกาะศาลากน"เหมอนกบชอวดศาลากน เพงเปลยนมาเปน "เกาะเกรด" ภายหลงตอนทตงเปนตาบลเกาะเกรด และตงอาเภอปากเกรด ซงถอเปนวดทมความสาคญทางประวตศาสตรของเกาะเกรดเปนอยางยง

สาหรบโบราณสถานของวดลวนสรางขนใหม คอ พระอโบสถลกษณะทรงโบราณ 2 ชน ศาลาการเปรยญ หอสวดมนต เจดยและกฎสงฆ และยงมโบราณวตถเกา เชน โตะหมบชาขนาดใหญประดบมก, เครองแกวเจยระไน, และหบศพประดบมก ซงทางวดเกบรกษาไว และวดศาลากลยงมชอเสยงในการทาเครองรางของขลง คอ หนมานแกะสลกของพระอาจารยสนอดตเจาอาวาส ซงเปนเจาอาวาสสมยรชกาลท 5 ปจจบนหาหนมานแกะสลกไดยากมาก

ภาพท 11 วดศาลากล ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สำนกหอ

สมดกลาง

42  

สถานการณในปจจบน วดศาลากลนนถอเปนวดทมความสาคญทางประวตศาสตรเปนอยางยง เปนวดทอย

กบชมชนหลกจงมการดแลและพฒนาอยางตอเนอง แตจานวนนกทองเทยวกยงถอวานอย เพราะอยหางไกลจากจดทองเทยวหลกของเกาะไมวาจะทงทางบกและทางนา จงควรมการใหขอมลแกนกทองเทยวและผ ทสนใจตระหนกถงความสาคญของวดศาลากล

4.1.2 กลมสาระสาคญดานสภาพแวดลอมทางธรรมชาต (Natural

Environment) สาหรบสาระสาคญดานสภาพแวดลอมทางธรรมชาตนน เกาะเกรดเปนพนททมแมนา

เจาพระยาลอมรอบ ประกอบกบสภาพพนทของเกาะเกรดทใชประโยชนนน มากกวา 50% เปนพนทเกษตรกรรม ทาสวน พนทของเกาะนนมความสงเฉลยจากแมนาปกตเพยง 2-3 เมตร ดงนนแมนาเจาพระยาจงถอเปนแมนาสายสาคญสาหรบการอปโภคบรโภคของคนภายในเกาะเกรดรวมถงเปนเสนทางตดตอสชมชนภายนอกซงสภาพแวดลอมทางธรรมชาตของเกาะเกรดนนมความสมบรณของธรรมชาตคอนขางสง สภาพลาคลองภายในเกาะเกรดและพนทเกษตรกรรมของชมชน

สถานการณในปจจบน สภาพแวดลอมทางธรรมชาตของเกาะเกรดในปจจบนนน ถอเปนจดแขงทสาคญของ

การทองเทยว เพราะมความเปนธรรมชาตของภมทศนแบบชมชนรมนา ทยงคงดาเนนวถชวตเหมอนในสมยอดต ทงสภาพบานเรอน คลองตางๆ และระบบนเวศทางธรรมชาตทสมบรณ แตอาจมการเสอมโทรมและเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาบาง แตกยงอยในเกณฑทคอนขางชา อาจเปนเพราะสภาพพนทนนเปนเกาะ จงทาใหเกดการเปลยนแปลงทเกดขนทงวถชวตและชมชนทคอนขางชา

ภาพท 12 สภาพแวดลอมทางธรรมชาตของเกาะเกรด ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 27 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สำนกหอ

สมดกลาง

43  

4.1.3 กลมสาระสาคญดานประวตศาสตร วฒนธรรมและมรดกทางนามธรรม (Intangible Cultural Environment)

ครอบคลมหวขอทเกยวกบองคประกอบทไมใชกายภาพ ไดแก ประวตศาสตรการตงถนฐานของชมชน วถชวตของชมชนรมนา การคาขาย ขนบธรรมเนยมประเพณ ทเชอมโยงกบเหตการณทางประวตศาสตร กอใหเกดภมปญญาทสะทอนออกมาในรปแบบสถาปตยกรรมและภมทศนทเปนเอกลกษณ รวมไปถงประเพณทเชอมโยงกบพนท เชน ประเพณตางๆ ของชมชนมอญในเกาะเกรด เปนตน

ภาพท 13ประเพณวนสงกรานตมอญของเกาะเกรด ทมา: รปภาพ, [ออนไลน], เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554. เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สถานการณในปจจบน ประเพณและขนบธรรมเนยมทางวฒนธรรมของเกาะเกรดนน เนองดวยการทองเทยว

ทเปนจดขายสาคญในปจจบนทาใหมการฟนฟและเผยแพรวฒนธรรมทเปนเอกลกษณสนกทองเทยวและผ ทสนใจมากขน แตยงขาดการใหขอมลเชงลก ความสาคญและความเปนมา เพอใหมองคความรทลกซงมากขน

5.การแปลงความหมายขอมล

ในขนตอนนจะเปนการแปลความหมายขอมลจากขอมลเบองตน โดยหลงจากทเกบขอมลทเปนระบบและสามารถสรางการรบรรวมกนไดแลว จงทาการแปลความหมายขอมลในดานตางๆ ของพนทศกษา ในหวขอดงตอไปน

5.1 ประวตความเปนมาของสมาชกในชมชน รปแบบการตงถนฐานบนเกาะเกรด

สำนกหอ

สมดกลาง

44  

เกาะเกรดเปนเกาะขนาดใหญกลางลาเจาพระยา มฐานะเปนตาบลแบงเขตการ ปกครองออกเปน 7 ตาบล เกาะเกรดเกดขนจากการขดคลองลดลานาเจาพระยาตรงทเปนแหลมยนไปตามความโคงของแมนาเจาพระยา ในสมยสมเดจพระเจาอยหวทายสระแหงกรงศรอยธยา ในป พ.ศ.2265 เรยกคลองนวา “คลองลดเกรดนอย” ขนาด 6 วา ยาว 39 เสนเศษ ลก 6 ศอก ตอมากระแสนาเปลยนทศทางทาใหคลองขยายกวางขน เพราะถกความแรงของกระแสนาเซาะตลงจนกลายเปนแมนาลดเกรด และเกาะเกรด จนมสภาพเปนเกาะเชนทกวนน

ชอของเกาะเกรดแตเดมนนคงไมม คงเรยกสภาพพนททเปนแหลมยนของพนดนวา “บานแหลม”ปจจบนนบรเวณใกลเคยงยงคงมบานและคลองทเรยกวาบานแหลมเหนอและบานแหลมกลาง เมอขดคลองลดแลวสภาพการเปนเกาะยงไมชดเจนเพราะเปนเพยงคลองลดแคบๆ เรยกวา “ลดเกรด”ดานตะวนตกของเกาะรยกออมเกรดในตนรชกาลท3 สนทรภไดกลาวถงเกาะเกรดไวในนราศภเขาทอง ไดเรยกชอของชมชนเทานน ไมไดกลาวถงชอแตอยางใด ดงน

“ถงเกาะเกรดบานมอญแตกอนเกา ผหญงเกลามวยงามตามภาษา”เมอลาคลองกวางสภาพความเปนเกาะเดนชดขนจงเรยกเกาะ แตชอทเรยกกนในชนแรกนนเรยกวา “เกาะศาลากน” ชอนยงปรากฏอยในโฉนดทดนทออกในสมยรชกาลท 5 เกาะศาลากนเรยกตามชอวดบนเกาะ คอวดศาลากน ซงสนนฐานวามาจาก เจาพระยารตนาธเบศร (กน) สมหนายกทรบราชการสมยพระเจาตากสนมหาราชจนถงสมยรชการท2 เปนผสรางถวาย ตอมาไดตงอาเภอปากเกรดขนเกาะศาลากนจงไดมฐานะเปนตาบลและเรยกวาตาบลเกาะเกรด เกาะนจงชอ เกาะเกรดตงแตนนมาจนถงปจจบนน

เกาะเกรดเปนชมชนทเจรญมาตงแตปลายสมยอยธยา สงเกตไดจากวดตางๆทสรางขนบนเกาะแตละวด เปนโบราณสถานทสวยงาม แตกตางจากวดทอยในบรเวณใกลเคยงกนอยางเหนไดชด ทางลดเกรดตอนใต บรเวณนเปนทตงดานตรวจเรอตางๆทจะเดนทางขนไปกรงศรอยธยา ชาวบานเรยกบรเวณนวา “ปากดาน” เมอกรงศรอยธยาเสยแกพมาทหารพมาคงยดหมบานบนเกาะน บรเวณลดเกรดเปนดานตรวจเรอแพของคนไทย ดงทเหนไดจากหนงสออภนหารมหาบรษ ทไดกลาวถงนายสจนดา เมอลอบหนออกจากกรงศรอยธยา

หลงจากกรงแตกพรอมเพอนอก 3 คน เพอไปพบหลวงยกกระบตร (พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช) ทเมองราชบร ลงเรอโกลนหนพมามาทางบางไทร และลองมาตามลานายานเมองสามโคกจนเขาเขตเมองนนท พอถงบางบวทองในออมเกรดกพอสวางในทนนจงไดซอนตวอยในทลบๆครนคาลงเรอลองถงเมองธนบรทวดแจง พระองคไมเสดจพานคลองลดเกรด แตกลบออมไปทางปากคลองบางบวทอง ซงเปนทางทไกลกวาเนองจากบรเวณลดเกรดพมาไดยดดานตรวจไวอยางหนาแนน เกาะเกรดจงมบทบาททสาคญทางประวตศาสตรของไทยแตเดมมา

สำนกหอ

สมดกลาง

45  

การตงถนฐานของชมชนในอดต เมอครงกรงศรอยธยาเปนราชธานปรากฏวามคนมอญไดเขามาอยแลวทงนเพราะ

ความสมพนธระหวางไทยและมอญดาเนนมาดวยดแตโบราณประกอบกบการเปนพทธศาสนกชนและมขนบธรรมเนยมประเพณทคลายกน ทงยงตองทาศกสงครามกบพมามาตลอด กรงหงสาวดเปนเมองหลวงของมอญมาแตโบราณ พมาไดบกเขายดเมองและมอญไดยดคนจากพมามาไดระยะหนงจนถงพ.ศ.2300 มอญตองเสยกรงหงสาวดใหแกพมาไป การตงถนฐานของชมชนของมอญในอดตจงเปนลกษณะอพยพหลบหนรกไลของกษตรยพมาถอยเขามาในประเทศไทย การอพยพของชาวมอญปากเกรด ไดอพยพมา 2 ครง คอ

ครงแรก พ.ศ. 2317 สมยพระเจาตากสนมหาราช โปรดใหครอบครวมอญของพระยาเจง ซงเปนนายทหารหวหนาคนมอญมาตงบานเรอนอยทปากเกรด จงหวดนนทบร และทอาเภอสามโคก จงหวดปทมธาน มอญทเขามาอยครงนสวนใหญเปนครอบครวทหาร โดยรวมกบทหารมอญเกาครงสมยกรงศรอยธยาและทหารไทยทาสงครามขบไลพมาอยางเขมแขง โดยเฉพาะอยางยงในศกเกาทพนนทหารมอญมบทบาทอยางมากในการขบไลขาศก และไดรบพระราชทานยศเปนนายทหารชนผ ใหญจานวนมากพญาเจง ซงตงบานเรอนอยทปากคลองตลาด ภายหลงไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปนเจาพระยามหาโยธา ในสมยรชกาลท 1 และเปนตนสกล “คชเสน”

ครงทสอง พ.ศ.2358 สมยพระพทธเลศหลานภาลย โปรดเกลาฯใหเจาฟามงกฎ(รชกาลท 4) ไปรบครอบครวมอญทเขามาทางดานแมละเมา แมสอด เมองตาก ใหครอบครวมอญเหลานนอยทนนทบรบาง ปทมธานบาง เมองนครเขอนขนธ (พระประแดง)บาง ดงนนคนมอญจงอยรมแมนาเจาพระยา ตงแตบางประอนตลอดมาจนถงกรงเทพฯ คนมอญเหลานในชนตนตงใจวาจะอยชวคราวและมาอยในบรเวณบานรางเมองรางของคนไทย ซงทงไปเพราะถกพมาขาศกปลนสะดมยดหมบานเหลานไวเหตนชมชนทเกดขนใหมสมยนนตลอดมาจนถงปจจบนจงเปนชมชนของคนมอญเกอบทงหมดคนมอญทอพยพมาสวนใหญเปนขนนาง ทหารและพระสงฆผ ใหญ ดงนนนจงปรบสภาพความเปนอยไดด ประกอบกบไดเขารบราชการเปนขนนางกนมาก สภาพชวตจงอยในขนทด เปนทยอมรบของคนไทยโดยทวไป

สาหรบชมชนมอญปากเกรดเมอครงไดรบโปรดเกลาฯจากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาอยหวใหตงเปนอาเภอชอ อาเภอปากเกรด เมอ พ.ศ. 2427 นน ทรงแตงตงนายอาเภอคนแรกเปนคนมอญคอ พระรามญนนทเขตคด (เนยม นนทนาคร) และทวาการอาเภอปากเกรดคอ บานพระรามญนนทเขตคด ทหมท 7 ตาบลเกาะเกรด โดยตอมาเปลยนนายอาเภอและทวาการ

สำนกหอ

สมดกลาง

46  

อาเภอไปหลายครง จนถง พ.ศ. 2506 ไดยายทวาการอาเภอจากตรงขามโบสถมาสรางบรเวณทวาการอาเภอปจจบน

5.2 ศาสนา ความเชอ ประเพณและพธกรรม ประเพณในเกาะเกรด เนองจากในเกาะเกรดมคนมอญอพยพเขามาอาศยอยมากพอสมควร คนมอญจงนา

ประเพณและความเชอตางๆมาจากเมองมอญดวย ประเพณจงมหลากหลายและแตกตางไปจากประเพณไทย เชนประเพณสงกรานต จะมการทาบญกลางบาน มการแหขาวแช แหนาหวาน แหหางหงส มการราเจา มการเลนสะบามอญและทะแยมอญ เปนตน นอกจากประเพณสงกรานตแลว ยงมประเพณอนๆอก เชน ประเพณการจดลกหน ประเพณตกบาตรทางนา ประเพณตกบาตรดอกไม ประเพณการตกบาตรนาผง ประเพณรามอญ ประเพณการเลนเพลงเจาขาว และ ประเพณการละเลนเพลงระบาบานไกล เปนตน

1. ประเพณสงกรานต ประเพณสงกรานตเปนประเพณเกาแกของคนไทยทงชาต แตคนไทยเชอสายมอญท

เกาะเกรด มการปฏบตทแตกตางไปจากทอน และเรยกประเพณสงกรานตวา "ปจอะหตะห" โดยจะมการทาบญเฉลมฉลองกนอยางมโหฬารทกหมบานของชมชนในเกาะเกรด เทศกาลสงกรานตนใชเวลาหลายวน เรมตงแตวนท 13 เมษายนไปจนถงเดอนพฤษภาคมของทกป พธจะเรมจากการทาบญฉลองสงกรานต ซงประกอบดวย การแหขาวแช เเหนาหวาน แหสงกรานต ปลอยปลา และทาบญกลางบาน กอนวนสงกรานตจะมการกวนขนมกาละแม ขาวเหนยวเเดง ขาวเหนยวแกว และมการทาคะนอมจนหรอขนมจนเพอทาบญดวย ในตอนเยนและกลางคนตามหมบานตางๆจะมการเลนสะบามอญ และทะเเยมอญ หลงวนท 15 เมษายนจะมการทาบญกลางบาน จากนนจะมการทาบญตอเนองไปอกดวยการทาบญสรงนาพระ แหหางหงส และจบดวยการราเจาประจาปของแตละหมบาน

2. แหสงกรานต เมอถงเทศกาลสงกรานต คนไทยเชอสายมอญทเกาะเกรดถอวาเปนการขนศกราช

ใหม จงจดใหมการเฉลมฉลองกนดวยการทาบญรกษาศลเพอเปนการตอนรบศกราชใหม และเพอบชาพระรตนตรยและนางสงกรานต คนมอญนนเมอถงหนาทาบญ กจะทาบญกนอยางจรงจง และสนกสนานกนอยางเตมท เทศกาลสงกรานตของคนมอญจงมทงพธกรรมทางศาสนา และการละเลนตางๆ หลงวนท 15 เมษายน จะมการแหสงกรานต ซงจดการแหอยางยงใหญทเดยวโดยขบวนแหจะเดนไปอยางมระเบยบสวยงาม จะแตงตวอยางพถพถนสวยงามเปนพเศษ ขบวนแห

สำนกหอ

สมดกลาง

47  

สงกรานตนจะมทงแหนาหวาน ปลาและนกทจะนาไปปลอย พรอมทงขบวนการละเลนตางๆเชน มอญรา เมยเจง เปนตน

ภาพท 14 แสดงประเพณแหสงกรานต ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

3. แหนาหวาน การแหนาหวานเปนประเพณททาหลงจากวนสงกรานตประมาณหนงสปดาห โดย

ชาวบานจะมารวมทาบญดวยการจดขบวนแหนาหวานบรรจขวด เพอถวายพระภกษสงฆไวฉนเวลากระหายนา เมอขบวนแหถงวดใดกนานาหวานทจดไวถวายพระสงฆและสามเณรทกรปในวดขบวนแหนาหวานจะมทงนกและปลาเพอนาไปปลอยตามวดตางๆดวยตามเสนทางทขบวนผานจะมโรงทานตงอยเปนระยะๆมนาดม ขนมและของวาง บรการแกผ รวมขบวนหรอผ รวมงานดวย ซงเปนการใหบรการฟรประเพณแหนาหวานน คนไทยเชอสายมอญทเกาะเกรดไดปฏบตเพยงแหงเดยวในประเทศไทย

สำนกหอ

สมดกลาง

48  

ภาพท 15 แสดงประเพณแหนาหวาน ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

4. แหขาวแช ประเพณการแหขาวแช เปนประเพณทคนมอญเรยกวา "เปงฮงกราน" คอในเชาวน

สงกรานตชาวบานจะจดเตรยมสารบอาหาร และนาขาวแชใสในหมอดนเผา สาเหตทใชภาชนะหมอดนเผาใสขาวแช กเพราะจะชวยทาใหขาวแชเยนและมกลนหอมนารบประทาน ทเกาะเกรดจะมการหงขาวแชโดยจดทารวมกนเปนหมบาน ชาวบานจะรวมกนออกคาใชจายและรวมกนทาขาวแชในทเดยวกน เวลานาขาวแชไปถวายพระทวดจะจดเปนขบวนแห เรยกวา "แหขาวแช" และจะจดทาพธบชานางสงกรานตทมอญเรยกวา "มซงกรานต" ดวยการสรางศาลเพยงตาหนาบาน นาขาวแชพรอมเครองบชามาวางไว จะมการสงสารบขาวแชใหแกญาตผ ใหญทเคารพนบถอดวยเพอเปนการแสดงความเคารพ โดยปกตการแหขาวแชจะทากนปละ 2 ครงคอในวนสงกรานตครงหนง และในวนออกพรรษาอกครงหนง

สำนกหอ

สมดกลาง

49  

ภาพท 16 แสดงประเพณแหขาวแช ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

5. แหหางหงส การแหหางหงส เปนประเพณในเทศกาลสงกรานต ซงคนไทยเชอสายมอญทเกาะ

เกรด จะจดพธแหหางหงสเพอเฉลมฉลอง หางหงสจะทาดวยผามาตดเยบเปนรปธงยาวผกปลายไม แหไปตามหมบาน เพอเปนศรมงคล ความรมเยนเปนสขของบาน และถวายเปนพทธบชา ชาวบานมศรทธามารวมกนทาหางหงส ผ มศรทธามกตดผมตนเองไปผกไวทหางหงส แลวแหไปถงหมบาน เมอถงวดชาวบานจะทาการสกการะพระเจดยทสาคญของวดนน แลวเชญหางหงสขนสยอดเสาหงสของวด พระสงฆสวดชยนโตเพอเปนศรมงคล ประเพณแหหางหงสยงทากนในเกาะเกรดจนถงปจจบนน เนองจาก "หงส" เปนสญลกษณของชนชาตมอญมาแตโบราณ ซงมตานานเกยวกบ "หงส" ในพงศาวดารมอญกลาวไววา ครงหนงเมอประมาณพนปเศษมาแลวมสาเภาใหญลาหนงแลนมาจากพทยานคร ในประเทศอนเดย เพอจะไปคาขายยงสวรรณภมลมไดพดพาเรอสาเภาไปถงบรเวณภเขา สทศนะมรงสฤษด บรรดาผคนในเรอสาเภานนแลเหนหงสทองสองตวกาลงเลนนาอยทหาดทราย พราหมณผ รจดหมายเหตโบราณไดกราบทลพระเจาบณฑราชาเจาผครองพทยานครวา เมอครงพระพทธเจายงมพระชนมายอยนน ไดเคยเสดจมาถงสถานทหงสทองสองตวลงเลนนา ไดทรงทานายวาสถานทนจะไดเปนพระมหานครตอมา เจาชายสมละกมารและเจาชายวมลกมารโอรสฝาแฝดของพระเจาเสนะคงคาและพระนางวมลาราชเทวไดพาผคนมาตงบานเรอนและสรางเมองขนมพระอนทรลงมาชวยสราง เหตทมหงสทองมาลงแลนนาทนน จงขนานนามวา "หงสาวด" หงสจงเปนสญลกษณของชนชาตมอญมาแตโบราณ และเพอเปนสรมงคลจงนยมทาเสาหงส ไวตามวดเปนพทธบชา

สำนกหอ

สมดกลาง

50  

ภาพท 17 แสดงประเพณแหหางหงษ ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

6. สะบามอญ การเลนสะบามอญ เปนการละเลนพนบานของคนมอญในเกาะเกรดระหวางเทศกาล

สงกรานต คอในวนท 13-15 เมษายน ชวงตอนเยนและกลางคนจะมการเลนสะบามอญตามหมบานตางๆ เปนการเปดโอกาสใหหนมสาวไดมโอกาสรจกสนทสนมกน แตกอยในสายตาของผ ใหญ เพราะสถานทเลนสะบามอญนนจดขนในบรเวณหมบาน หรอในบรเวณบานใดบานหนง หรอหลายๆบานในหมบานนน สถานทเลนสะบามอญ เรยกวา "บอน" ทาบนลานดน ตองปรบททบดนใหเรยบ ทกวางขวางพอทจะใหสาวๆนงเรยงกนไดตงแต 8 - 12 คน ประดบประดาบรเวณดวยกระดาษสและผาสตางๆ มการเตรยมอาหารและเครองดมไวรบรองแขกดวย

หนมๆทจะมาเลนสะบามอญตองจดมาเปนกลมเปนพวก มหวหนาซงอาวโสกวาบคคลอน พวกรนนองตองเชอฟงอยางเครงครด นอกจากนยงมกลมหนมๆพรอมดวยเครองดนตร ซงกลมหนมเหลานจะรองราทาเพลงเรยกวา "กลอมสะบา" ทาใหบรรยากาศสนกสนานยงขน

สำนกหอ

สมดกลาง

51  

ภาพท 18 แสดงประเพณสะบามอญ ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 27 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

7. ทะแยมอญ ทะแยมอญ เปนเพลงพนบานเกาแกของคนไทยเชอสายมอญทเกาะเกรด นยมเลน

กนไดทวไป ทงในเทศกาลสงกรานต งานมงคล งานอวมงคล ไมจาเปนตองเปนงานพธ เนอรองและทวงทานองของเพลงเปนภาษามอญ แตอาจมภาษาไทยปนบางในบางตอน เนอรองเปนการรองโตตอบระหวางฝายชายกบฝายหญง อาจจะเปนการเกยวพาราส ตอปากตอคา หรอมขอธรรมะโตตอบกนหรอชมนกชมไม ทงนแลวแตวาผ รองจะดาเนนเรองไปอยางไร มการราประกอบดวย แตไมเปนแบบแผนตายตว นอกจากนยงมเพลงมอญประเภทเพลงใหญ ซงเปนเพลงหลกทใชบรรเลง ขณะทาบญทบานหรอทวด ไดแก เพลงประจาบานทางตรง เพลงประจาบานทางกลาง เพลงประจาวดทางตรง และ เพลงประจาวดทางกลาง เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

52  

ภาพท 19 แสดงประเพณทะแยมอญ ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2554, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

8. ราเจา การราเจานถอเปนสวนหนงของงานสงกรานตของคนมอญทเกาะเกรด และเปนการรา

ทหมบานคนมอญถอปฏบตตงแตเมออยเมองมอญ และคนไทยเชอสายมอญกไดปฏบตสบตอกนมา ตงแตโบราณจนถงปจจบนน โดยจะมการราเจาเปนประเพณทกปหลงเทศาลสงกรานต หรอขน 1 คา เดอน 6 เปนการแสดงความเคารพตอสงศกดสทธ ทกหมบานจะมศาลประจาหมบานของตนเอง ไดแกศาลเจาพอชนผ ใหญคอ "เจาพอเกษแกวไชยฤทธ"หรอ"เจาพอหนม"ตามตานานการราเจา เลากนตอๆมาวา เจาพอเกษแกวไชยฤทธเปนหนมโสด ดงนนจงเรยกกนวา เจาพอหนมอกชอหนง คนไทยเชอสายมอญในเกาะเกรด จะถอวา เจาพอเกษแกวไชยฤทธ หรอเจาพอหนมเปนเจาพอชนผ ใหญมศาลอยทเมอง "เมาะตะมะ" คนมอญเรยกวา " เละจสะเปนปลาย" คนมอญเคารพนบถอมาก เมอคนมอญไดมาอยในประทศไทย จงไดตงศาลใหทานทเกาะเกรด ซงอยใตวดปรมยยกาวาสไมไกลนก เจาพอหนมเปนทพงทางใจของคนมอญ ทกๆปจะมการราถวายเจาพอหนมพรอมดวยเครองเซน นอกจากเปนทพงทางใจแลว คนมอญยงเชอวาเจาพอจะนาสงทดทเปนมงคลมาสชวต ทาใหชาวบานไดอยดมความสขทกครอบครวและทกหมบาน

เครองเซนในพธราเจา ประกอบดวย ขนมตมแดง ตมขาว อยางละถวย มะพราวออน 1 ผล กลวย 1 หว ขาวสวย 1 ถวย ไขตม 1 ฟอง วางบนขาว นาสงเหลานจดใสถาด นาไมไผอนเลกๆ ยาวๆ เรยกไมเกยว มาหกเปนรอยใหเปนขอ แตละขอหางกนประมาณครงนว รอยขอหมายถงจานวนคนในบาน บานไหนคนมากรอยขอมาก ขอหนงหมายถงคนหนง นาไมเกยวนไป

สำนกหอ

สมดกลาง

53  

ปกบนหวกลวยในถาด ชาวบานจะนาถาดเหลานไปวางบนโตะทจดไวในบรเวณพธ และจะตองจดหาผามวง ผาขาวมา ผานงทเปนผาไหมสวยๆ เตรยมไวหลายๆชด

เพราะในการราเจาน นอกจากเจาพอหนมแลว จะมเจาพอเจาแมองคอนๆ ซงไดรบเชญมารารวมดวยพธกรรมในการราเจา จะเรมประมาณบาย 3 โมง ผ รวมพธจะเปนสตรทไดรบเชญใหเปนรางทรง ไมจากดจานวน กอนรารางทรงจะตองรบเครองเซน คอ ถาดทชาวบานจดมา และเมอเจาเขาประทบในรางทรงแลว รางทรงจะเลอกหยบผานง หรอสไบมาสวมทบชดเดมหลงจากนนกจะราดาบ โดยหยบดาบทวางอยขนมาราไปรวบๆ ราใบหวากหยบใบหวาขนมา ใชปพาทยมอญบรรเลงเพลงมอญโบราณ บรรเลงเปนชวงสนๆไมมคารอง เพลงแรกใหเชญเพลงคลายๆเพลงสาธการ เพลงราดาบ เพลงหาบกลวยในขณะทรานนเจา พอหนมจะเขาประทบในรางทรง และทานจะเลอกสาวๆใหออกมาราดวย โดยรางทรงของเจาพอจะชไปทสาวๆ ซงมกเปนคนสวยใหออกมารา และจะมเจาเขาประทบกจะตองเปนรางทรง เมอเปนรางทรงแลวจะตองมาราถวาย เจาพอเปนประจาทกป เวลาเจาพอจะกลบรางทรงนนกจะลมลง

ภาพท 20 แสดงประเพณราเจา ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 27 มนาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic 6.การสารวจและจดทาขอมล

ในขนตอนนจะเปนการแปลความหมายขอมลจากขอมลเบองตน โดยหลงจากทเกบขอมลทเปนระบบและสามารถสรางการรบรรวมกนไดแลว จงทาการแปลความหมายขอมลในดานตางๆ ของพนทศกษา ในหวขอดงตอไปน

6.1 คณคาและความสาคญดานภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษา

สำนกหอ

สมดกลาง

54  

ในชนตอนของการสารวจภาคสนาม ในขนตอนน ผวจยไดมงเนนไปในการเกบขอมลในเรองของคณคาและความสาคญ ซงรายละเอยดในการสารวจ โดยอางอง 2 สวน คอ ดานคณคา (Value) หมายถง สงทใหประโยชนทงทางกายภาพหรอทางจตใจ ของคนภายในพนทกรณศกษา สวนประเดน ทจะใชในการสารวจและสอบถามและการสมภาษณผ นาชมชนประกอบไปดวย

- คณคาทางวฒนธรรม (Cultural Value) โดยแบงออกเปน 3 ประเดน คอ คณคาทางดานความเปนเอกลกษณ (Identity Value) คณคาทางดานศลปะ ดานเทคนค (Relative Artistic or tech Value) และคณคาความหายาก (Rarity Value)

- คณคาทางดานเศรษฐกจ สงคม โดยแบงออกเปน 5 ลกษณะ ดงน คณคาทางเศรษฐกจ (Economic Value) คณคาทางดานการใชสอย (Functional Value) คณคาทางดานขอมลและการศกษาหาความร (Educational Value) คณคาทางดานสงคม (Social Value) และคณคาทางดานการเมอง (Political Value)

ขอมลทไดจาการสารวจในสวนน จะนาไปใชในการระบถงคณคาและความสาคญของพนทองคประกอบทมสวนเกยวของกบภมทศนวฒนธรรม ในพนทกรณศกษาโดยพจารณารวมกบขอมลทไดทาการศกษามาในขางตน

สวนในดานท 2 คอขอมลดานภมทศนทางสถาปตยกรรม ใชการสงเกตและการสอบถาม ซงจาการศกษา ระบบการอน รกษส งแวดลอมทางวฒนธรรมของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ขอมลทางดานภมทศนทางสถาปตยกรรม ไดระบไววาใหมเนอหาครอบคลมตวแปรหลกอยางนอย 6 ดาน ไดแก ประเภทอาคาร การใชสอยในปจจบน ยคสมย รปแบบ วสดอาคาร รปทรงหลงคา ซงไดออกแบบ เพอใหการสารวจและสอบถามเปนไปในทศทางเดยวกน ผ วจยจงไดจดทาประเดนและเนอหาทจะใชในการสารวจและสอบถามขอมลตนในพนทชมชนในหวขอดงตอไปน

ประเภทอาคาร ไดแก บานเดยว บานแฝด หองแถว ตกแถว อาคารพาณชย อาคารทางศาสนา อาคาราชการ

การใชสอยในปจจบน ไดแก การอยอาศย การคาขาย แบบผสม ศาสนสถาน สาธารณะ บานนก ไมมผอยอาศย

ความเกาแก แบงเปน 3 ชวง ไดแก ตากวา 50 ป มากวา 50 ป และ 100 ปขนไป รปแบบแบงออกเปน แบบสมยใหม แบบสมยเกา แบบบานไทยพนถน แบบมอญ

แบบฝรง และแบบผสม

สำนกหอ

สมดกลาง

55  

วสดอาคาร แบงออกเปน อาคารไมชนเดยว อาคารไมสองชน ตกปนชนเดยว ตกปนสองชน ตกปนสามชนขนไป แบบผสมครงปนครงไม อาคารชวคราว

รปแบบหลงคา หลงคาทรงแบน (Flat slab) หลงคาทรงเพงหรอเพงหมาแหงน หลงคาทรงจว หลงคาทรงจวสองชน หลงคาทรงปนหยา

สภาพของอาคาร ใหมหรอซอมแซมแลวใชงานไดตามปกต สภาพทรดโทรมเลกนอย คอ สวนประกอบของอาคารอยในสภาพเกาแตยงใชงานได และสภาพทรดโทรมมากคอ สวนประกอบของอาคารอยในสภาพเสยหายควรไดรบการซอมแซม

ขอมลทไดจากการสารวจนจะถกนาไปเขาโปรแกรมจดฐานขอมล โดยผลทไดจากการดาเนนการจะทาใหไดขอมล ในระดบรายละเอยดของพนททงหมด และนาไปใชประกอบการพจารณาในการเสนอแนวทางการจดการภมทศนวฒนธรรมของพนทศกษาในเบองตนได ซงขอมลทไดทาการสารวจสามารถสรปเปนผลกายภาพ โดยดไดจากภาคผนวก ก

7.การสรปคณคาและความสาคญดานภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษา

เพอใหไดขอสรปดานคณคาและความสาคญทจะเปนตวกาหนดแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรมของพนทชมชนเกาะเกรด ในขนตอนนจงเปนขนตอนการดาเนนการททางผ วจยไดทาการสรปประเดนความสาคญและคณคาทางดานภมทศนวฒนธรรมในภาพรวม โดยใชการศกษาขอมลในทกดานของพนทศกษา และใชฐานขอมลจากแหลงทไดทาการสารวจไวในเบองตนในการสรปประเดน โดยสามารถสรปออกมาดงน

7.1 ดานคณคาทางประวตศาสตร (Historic Value) ประวตศาสตรอนยาวนานทบอกเลาถงชวตและวฒนธรรมแสดงผานภมทศน

วฒนธรรมทเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา แสดงใหเหนถง จดกาเนดและการพฒนาการของชมชนเกาะเกรด โดยปรากฏหลกฐานทชดเจนและคาบอกเลาจากผ คนตอๆมา ทพรอมจะถายทอดเรองราวถงสถานทและเหตการณสาคญทางประวตศาสตรอนเปนทนาภาคภมใจในตนกาเนดของชมชนเกาะเกรด นอกจากนยงสามารถเปนประโยชนในการศกษาคนควาถงเรองราวหรอสบคนขอมลสาหรบผ ทมความสนใจ

7.2 ดานคณคาทางสนทรยศาสตรและความงาม (Aesthetic Value)

คณคาทางดานสนทรยเปนคณคาทางดานความงามทเหนดวยสายตาในรปแบบของรปทรง (Form) สดสวน (Scale) ส (Color) พนผว (Texture) และวสด (Material) นอกจากน และยงรวมไปถงการสมผสและการรบรในประเภทอนๆ ทงทเปนนามธรรม (Intangible) อกดวย คณคาทางดานสนทรยของภมทศนวฒนธรรมในกรณพนทกรณศกษานน แสดงออกมาในรปแบบของ"ภม

สำนกหอ

สมดกลาง

56  

ทศนเมอง"(Urban Landscape) แตกไมแสดงออกมาในรปแบบของภมทศนเมองทเตมรปแบบแตเปนภมทศนเมองทกลมกลนกบสภาพแวดลอมหรอภมทศนแบบ " กงเมองกงชนบท"(Semi-Urbanism)

รปทรงของพนท (Land Form) เกดจากการปรบพนทเพอตอบสนองความตองการทางวฒนธรรม เนองจากภมประเทศของพนทตงเปนพนทรมนา มนาขนนาลง มความลาดชนและกระแสนากดเซาะรมตลงเนองจากอยบรเวณกลางแมนา มการสรางวดอยบนทสง โดยทตลงลาดตาลงมาตดรมนาเปนอาคารบานเรอนเนองจากเปนยานรานคา ทตองตดตอกบทาเรอ ลกษณะกลมบานเรอนยงเปนลกษณะในแนวยาวไปตามลานาตามตลง อนเนองมาจากวถชวตสมยกอนทตองอยใกลแหลงนาเพอความสะดวกในการตดตอสญจรและการอปโภคบรโภค ซงยงมสวนชวยในการระบายอากาศหรอสถานทตางๆนน ลวนแลวแตมทมาทไปสมเหตสมผล ไมวาจะเปนในเรองความเชอ หรอกจกรรมการใชประโยชนทมความสอดคลองกบสภาพแวดลอม

สดสวน (Scale) ลกษณะของอาคารบานเรอนและระยะหางของตวอาคารทเปนเสนทางสญจรนนชมชนเกาะเกรด ยงคงรกษาขนาดรปแบบดงเดมเอาไวได โดยมสดสวนทสอดคลองกบขนาดถงความเปนกนเอง การใชงานของมนษยหรอองคาพยพของมนษย (Human scale) ทาใหมความรสกถงความเปนกนเองหรอไมเกดการถกขมเมอเขาสบรเวณภายในชมชน ถนนคอนขางแคบเนองจากไมมรถยนตในเกาะ และเปนผลดในการคงรปแบบของชมชน

ส (Color) ในภมทศนของชมชนเกาะเกรด นนสามารถแบงรปแบบของการใชสออกไดสามลกษณะ คอ กลมศาสนสถาน กลมอาคารตกปนและอาคารไม โดยกลมอาคารศาสนสถานนน มการใชสฉดฉาดและใชสทหลากหลาย เชน สทองของเจดย สแดงของศาลเจา หรอการประดบประดากระเบองเคลอบตามวดตางๆ ในสวนของอาคารตกปนนนเนองจากสภาพอาคารทเกาผวปนสกกรอนและถกเกาะดวยคราบตางๆ ซงบงบอกถงระยะเวลาของตวอาคารไดเปนอยางด ซงสของอาคารจะไมชดเจนแตสเดมสวนมากกจะเปนสขาวหรอครม เปนตน สวนอาคารไมนนสวนมากเปนสธรรมชาตหรอไมกจะเปนสยอมไมหรอสนาตาลเขมทบงบอกถงลกษณะวสดและมความกลมกลนกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตเปนอยางด

พนผว (Texture) และวสด (Material) เมอมองโดยภาพรวมแลวพนผวของอาคารสวนมากเปนลกษณะผวดานหยาบอนเปนคณคาทบงบอกถงการผานชวงเวลามาอยางยาวนานนอกจากนยงเปนลกษณะของการเลอกใชวสดเนอแทสแททเปนธรรมชาตของวสดเอง โดยเฉพาะอาคารไมทยงรกษาคณลกษณะของลวดลายไม สและวสดเดมมาจนถงยคปจจบน วสดกอสรางทใชสรางอาคารสวนใหญเปนวสดธรรมชาต และวสดทหาไดงายในทองถน

สำนกหอ

สมดกลาง

57  

นอกจากนแลวยงมความงามในดานธรรมชาตของแมนาเจาพระยาทยงคงคอนขางใสสะอาดโดยคณภาพนายงถอวาอยในเกณฑทดสงเกตไดจากปลาทอยอาศยไดตามปกต นอกจากน ดวยทตงชมชนนนอยในบรเวณพนทรมนาทมขนาดของแมนากวาง 300-400 เมตรแลวจงทาใหเปนพนททมลมพดผานเขาออกภายในชมชนไดเปนอยางดคณภาพอากาศนนถอวาอยในระดบทดดวยเชนกน พนทวางสาธารณะภายในชมชนและตรงบรเวณทาเรอ ทาใหสามารถมองเหนทศนยภาพไดในแบบมมกวาง ซงทาใหรสกปรอดโปรงโลงสบายและผอนคลายได

7.3 ดานคณคาทางเอกลกษณเฉพาะทองท (Rarity and Uniqueness Value) เนองจากชมชนรมนาเกาะเกรดเปนยานทมลกษณะแตกตางจากชมชนอนคอนขาง

ชดเจน ประกอบไปดวยอาคารบานเรอนในแบบเกาและมการผสมผสานทางรปแบบสถาปตยกรรมในสามเชอชาต โดยอาคารทสรางตดตอกน ไปตลอดแนวถนนสามารถเปนทจดจาไดงายนอกจากน ยงมความเปนเอกลกษณในเรองของลวดลายฉลในแบบของชางมอญ ทมลกษณะลวดลายคมและออนชอย รวมไปถงกจกรรมทางการคาโดยเฉพาะอาหารพนถนและขนมโบราณตางๆทยงมขายในชมชน

7.4 ดานคณคาทางสงคม (Social Value) ในลกษณะทมความหลากหลายทางความเชอแตกสามารถอยรวมกนไดเปนอยางด

และแมจะเปนยานชมชนเมองแตลกษณะทางสงคมของคนในชมชน ยงคงมลกษณะแบบเครอญาตทยงหลงเหลออยบาง หรอสงคมทมเพอนบานใหคอยพงพาอาศยกน รวมไปถงวถชวตความเปนอยประเพณและวฒนธรรมในการคาขายโดยในชมชนมแหลงทาเครองปนดนเผาเกาแกหลายท ทมคณคาตอเศรษฐกจชมชนซงนอกจากจะมคณคาในแงตางๆ ของชมชนเจาของพนทแลว ยงมคณคาในแงการศกษาและการสรางความเขาใจถงวฒนธรรมความเปนอยของชาวชมชนเกาะเกรดเปนอยางด

สาหรบภมทศนวฒนธรรมแบบวฒนธรรมนาภมทศนหรอเรยกอกอยางวา ภมทศนเมองนน ยอมจะเกยวกบการจดการเพอพฒนาและสรางสรรคใหมมากกวาภมทศนวฒนธรรมแบบอนๆ เนองจากชมชนเมองมความจาเปนทตองใชสอยพนทรวมกนของคนจานวนมาก จาเปนทจะตองมการจดการพนททางดานภมทศนวฒนธรรมเพอการจดการทรพยากรใหคมคามากทสด และสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดสอดคลองกบวถชวตทเปลยนแปลงและพฒนาตลอดเวลานนเอง

สำนกหอ

สมดกลาง

58  

บทท 4 สถานการณปจจบนประเดนปญหา

รปแบบภมทศนและทศทางการเปลยนแปลงของชมชน 4.สถานการณในปจจบน

4.1ขอมลจากการลงพนท จากการลงไปศกษาและเกบขอมลภาคสนามในพนทกรณศกษานน ทางผ วจยไดทา

การสารวจดานขอมลพนฐานของพนทกรณศกษา แลวจาแนกแบงขอมลตามทไดศกษามา ดงแสดงในภาพ (ภาพประกอบท 20)

ภาพท 21 แสดงตาแหนงขอมลพนฐานของเกาะเกรด ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

ดานกายภาพ พบวาลกษณะของการตงชมชนของชาวเกาะเกรดนน พนทชมชนสวนใหญจะตดกบ

ทางดานตลาดปากเกรด เนองดวยจาก เมอในอดตตงแตกอนการตดคลอง คอดเกรด ขนมานน ชมชนดงเดม ซงเปนชาวมอญ กไดตงถนฐานขนมาในพนทบรเวณดงกลาว (สมวง) มากอนแลว และหลงจากการขดคลองนขน ชมชนกไดมการขยายตวเพมขนไปตามแนวรมเกาะออกทงสองทศทาง คอทางทศเหนอและทศใต จนมพนทดงในปจจบน และเหตทพนทชมชนนน มไดการ

58

สำนกหอ

สมดกลาง

59  

กระจายตวหรอยายไปตงทอน กเพราะในอดตเปนทสะดวกในการเดนทางจากเกาะสฝง และงายตอการประกอบกจการการคาขายกบแผนดนใหญ

และในปจจบนเกดความเสอมโทรมและการปรบปรงบานเรอนโดยไมมแบบแผนในการอนรกษทงในเรองของรปแบบของอาคารทมไดคานงถงลกษณะทมเอกลกษณของบานเรอนชมชนรมนาในอดต วสดอาคารทมไดกาหนดแนวทางในการเลอกใช จงขนอยกบรสนยมสวนตวของผ ถอครอง จงสญเสยมนตเสนหและความเปนเอกลกษณของชมชนไป กระทบกบการทองเทยวทเปนจดขายหลกของเกาะเกรด สงผลใหจานวนนกทองเทยวลดลงไป

ภาพท 22 แสดงพนททประสบปญหาอทกภย ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2555, เขาถงไดจากhttp://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

สำนกหอ

สมดกลาง

60  

ภาพท 23 แสดงแนวการสรางเขอนปจจบน ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

ซงจากภาพ ( ภาพประกอบท 22 ) เปนแนวเขอนทมอยเดม ซงทางองคการบรหารสวนจดหวดนนทบร ไดอนมตงบประมาณใหทาง อ.บ.ต.ปากเกรดดาเนนการเพมความสงของแนวเขอนทมอยเดมใหสงขนอก 1.5 เมตร เพอรองรบสถานการณอทกภยทมความรนแรงเพมขนทกป และกอสรางเพมเตมอกจากสวนเดมซงแนวเขอนทกอสรางนน จะมผลกระทบตอลกษณะของภมทศนของชมชนเกาะเกรดรมแมนาเจาพระยาสวนใหญ เพราะแนวเขอนปองกนอทกภยนน จะสงผลตอภมทศนของชมชนทมมมมองออกไปสดานนอกชมชน และจากดานนอกชมชนสชมชนเกาะเกรดเองเชนกน

สภาพทวไปของชมชนนนสวนใหญมแตผ สงอายทอาศยอยบานตามลาพงซงเปนชาวบานดงเดม สวนใหญเปนคนนอกชมชนทเขามาเชาบานอยเพอประกอบอาชพคาขายสาหรบการทองเทยว สงผลใหบานบางหลงมสภาพทรดโทรมเพราะเจาของบานอนญาตใหซอมแซมได แตผ เชาตองออกคาใชจายในการดาเนนการเอง และดวยการประสบปญหาอทกภยทกป เนองดวยพนทเปนพนทตาและเปนเกาะ จงทาใหเกดการอพยพออกไปคอนขางมาก

ดานวฒนธรรมและภมปญญาอนๆ ในสวนของประเพณและวฒนธรรมตางๆของเกาะเกรดนน ไดมการเผยแพรใหเปนท

รจกมากขนโดยการประชาสมพนธในการทองเทยวของเกาะเกรด และทาใหผคนทสนใจในดานประเพณและวฒนธรรมของชมชนเกาะเกรดนนเปนทรจกและเขาใจมากขน

ดานหตกรรมเครองป นดนเผา เกาะเกรด ปญหาทกลมผ วจยพบและจากการสมภาษณผ รพบวา ดนเหนยวทใชทาเครองปนหาคอนขางยากและตองเสยคาใชจายในการขนสงสง และตองรอนานพอสมควรกวาดนจะมาสงถง และในบางชวงดนขาด หรอมอปสรรคปญหาตางๆ เชน เกดนาทวม ดนไมอดมสมบรณพอเหมาะ จงทาใหไมสามารถขดเอาดนมาขายได และวสดอปกรณเครองไมเครองมอทใชทาบางสวนสญหายไป เนองดวยเทคโนโลยตางๆทเขามามบทบาทเปลยนขนตอนการทา เชน เดมทเคยใชฟนในการกอไฟเพอเผาเครองปน แตปจจบนฟนหาซอไดยากและมราคาแพง จงจาตองใชเครองเผาไฟฟาแทน อกประการหนงเนองจากเกาะเกรดลอมรอบดวยแมนาเจาพระยา เวลาทมนาหนนสง จะทาใหไดรบผลกระทบนาทวมโดยตรง เครองปนดนเผาหรอวสดอปกรณบางสวนไดรบความเสยหาย และไมสามารถประกอบกจการไดชวคราว

สำนกหอ

สมดกลาง

61  

1.2 ขอมลจากการสมภาษณประชากรในพนท พบวา การสรางเขอนนนคอนขางมผลกระทบตอประชากรภายในพนท ในดานของ

คณภาพชวต และดานการทองเทยว เพราะเขอนทสรางนน ทาใหเกดผลกระทบทางดานภมทศนอยางรนแรง เพราะทาใหประชากรภายในพนทเสยภมทศนของตนไป ทาใหทศนยภาพทคนในชมชนไดมองออกไปจากเกาะนนไมสบายตาเหมอนเมอกอน เพราะเขอนนนมาบดบงทศนยภาพไป สวนทศนยภาพทเปนมมมองจากภายนอกเขามาหาเกาะเกรดนน กเปลยนแปลงไปเชนกนทาใหกระทบกบกจกรรมการทองเทยวหลกทเปนจดขายของเกาะเกรด คอการลองเรอชมพมทศนรอบเกาะเกรดนนสญเสยเอกลกษณไป จนสงผลตอจานวนของนกทองเทยวทลดลงไป

2.การวเคราะหปญหาและศกยภาพในพนทกรณศกษา

2.1 ปญหา 2.1.1 ภยจากธรรมชาต คอ ปญหาอทกภยในทกป ทาใหเกดปญหานากดเซาะตลง

และอทกภยเปนประจา การทรดตวของอาคารไมเการมตลง และการปลกสรางอาคารโครงสรางคอนกรตเพอปองกนปญหาอทกภย ซงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางภมทศนโดยรวมของเกาะเกรดในอนาคต

2.1.2 การปลกสรางและตอเตมอาคารในเกาะเกรด ซงเปนไปโดยไรระเบยบแบบแผน โดยขาดการควบคมและดแลในภาพรวม ซงทาใหเกดการเปลยนแปลงและเสยภาพรวมของภมทศนของเกาะเกรดทาใหเสยเอกลกษณทางภมทศนไป ซงสงผลกระทบตอการเศรษฐกจทองเทยวของชมชนเกาะเกรดเองตามมา

2.1.3 เนองจากการเกดอทกภยในทกๆป จงทาใหประชากรทอาศยอยบางสวนไดอพยพไปอยในทอน ซงทาใหเกดความทรดโทรมของชมชนบางชมชนโดยเฉพาะดานชมชนบางสวนทอยนอกเหนอแนวเขอนปองกน ทาใหเกดความเสอมโทรมทางภมทศนไดเชนกน

ภาพท 24 แสดงความเสอมโทรมทางภมทศนจากการทงทอยอาศย

สำนกหอ

สมดกลาง

62  

ทมา: รปภาพ, เขาถงเมอ 25 มนาคม 2555, เขาถงไดจาก http://www.google.com/pic/th/kohkret.oldpic

2.2 ศกยภาพ 2.2.1 มสภาพแวดลอมทางธรรมชาตประเภทแมนาลาคลอง ไดแก แมนาเจาพระยา

ซงในปจจบน บทบาทของแมนาเจาพระยาจะไดถกลดความสาคญลง แตยงคงคณคาและความสาคญในการเปนแหลงทรพยากรทางธรรมชาต เปนสถานทเปดโลงสาธารณะและพนททางวฒนธรรม (Cultural space) ทผคนสามารถใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจหรอใชในการประกอบพธกรรมและงานประเพณ รวมไปถงเปนทรพยากรทางการทองเทยวหลกเชงวฒนธรรมของเกาะเกรด

2.2.2 มพฒนาการทางประวตศาสตรของการตงถนฐานของชมชนรมแมนาทชดเจน และมการเชอมโยงกบเหตการณทมความสาคญทางประวตศาสตรและยงเปนแหลงขอมลเพอการศกษาขอมลทางประวตศาสตรความเปนมาของเกาะเกรดและตนกาเนดในการสบเชอสายของคนในชมชนปจจบน

2.2.3 มความหลากหลายทางวฒนธรรมรปธรรมทอยรวมกน ในพนทเดยวกน เชน อาคารบานเรอน ทมการผสมผสานของรปแบบสถาปตยกรรมหลายเชอชาต จนเปนเอกลกษณทางสถาปตยกรรมและมคณคาทางศลปวฒนธรรม รวมไปถงวถชวตของชมชนในการประกอบอาชพคาขาย ยงคงมบางสวนสบทอดกจการดงเดม เชน การขายขนมโบราณ รานเครองปนดนเผา นอกจากนแลวยงมในเรองของพนทวฒนธรรม (Cultural space) เชน ถนนรบเกาะขนาดเลก ซงมลกษณะกายภาพแบบเปนมตร (Friendly Pedestrians) การพบปะพดคยในละแวกชมชนมโอกาสเกดขนสง

2.2.4 มความหลากหลายทางวฒนธรรมนามธรรมแบบวถพหวฒนธรรม ดวยประเพณความเชอ 3 ลกษณะ คอ ศาสนาพทธ นบถอผแบบมอญ และวฒนธรรมจน ซงความเชอเหลานนอกจากจะเปนสงยดเหนยวทางจตใจของคนใหยดถออยในความดงามแลวยงสรางใหเกดความสมพนธอนใกลชดและความเขมแขงระหวางคนในชมชน อนจะเปนประโยชนทงายสาหรบการพฒนาหรอการจดการภายในชมชนไปในทศทางเดยวกน

2.2.5 การเรมตระหนกถงคณคาของมรดกทางวฒนธรรมของคนในชมชน สงผลใหเกดการหวงแหนทรพยากรและสงแวดลอมทางวฒนธรรมทมอย และเรมมกลไกในการรกษาคณคาเหลานนไวโดยชมชนเองมสวนรวมในการจดการ สวนในการพฒนากเปนประโยชนอยางคอยเปนคอยไปและคอยระวงการพฒนาทสงผลเสยตอคนในชมชนดวย

สำนกหอ

สมดกลาง

63  

3.รปแบบภมทศนและทศทางการเปลยนแปลงของชมชน

3.1 รปแบบภมทศนของชมชนเกาะเกรด ภมทศนวฒนธรรมของพนทชมชนเกาะเกรด จดอยในประเภท"ภมทศนวฒนธรรมแบบม

ลกษณะเดนรวมกนทงภมทศนและวฒนธรรม" โดยพนทองคประกอบทเกยวเนองทางวฒนธรรมนน คอ บรเวณพนทสวนชมชนเกาะเกรดทงหมด และพนทกรณศกษาเกาะเกรดนน ในอดต เรยกวา บานเกรดนน เดมเปนการตงถนฐานของชาวมอญทตงชมชน และทากจการดานเครองปนดนเผามาตงแตสมยรชกาลท 3 ซงตอมาไดเกดการผสมผสานวฒนธรรมตางๆขน ในระหวางการคาขาย ทาใหเกดศลปวฒนธรรมทเปนรปแบบใหมๆ ขนมา เพราะเปนการผสมผสานกนระหวาง ชาวมอญ ชาวไทย และชาวจน เปนหลก และเชอชาตอนๆบางเลกนอยเชน ชาวอนเดย หรอทชาวบานเรยกวา แขกขาวและแขกดานนเอง

สวนพนททมเอกลกษณทางภมทศนนน แบงเปนภมทศนแบบสรรคสรางโดยชมชน ทมเอกลกษณของชมชนรมนา โดยมบานเรอนยกสงและหนหนาบานเขาหาคลองซงเปนทางสญจรหลกในอดต ซงสวนใหญยงมรปแบบทยงคงไวในลกษณะเดมได สวนภมทศนทางธรรมชาตนน เปนภมทศนของพนทเกษตรกรรม และธรรมชาตของลาคลองตางๆ ภายในเกาะเกรดและความสวยงามของแมนาเจาพระยา

3.2 ทศทางการเปลยนแปลงของชมชน ทศทางการเปลยนแปลงขอบงชมชนปจจบนนนมแนวโนมทจะทาการฟนฟวธชวตให

คนกลบมาสชมชนดวยการพฒนาในรปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมโดยมวสยทศนรวมกน คอ "วถชวตทมคณภาพ ความรเชงศลปวฒนธรรมและประวตศาสตร และความเปนยานการคาดงเดม โดยใชวถชวตนาการคา ไมใชการคานาวถชวต"ดาเนนการในรปแบบของ" พพธภณฑทมชวต" และยงอยในขนตอนดาเนนการโดยมหนวยงานในหลากหลายภาคสวนใหความสนใจและใหการสนบสนนโดยเฉพาะสานกงานพาณชยจงหวดนนทบร

ปญหาสาคญเรงดวนทสงผลกระทบตอองคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมของยานชมชนและตองไดรบการแกไข คอ ปญหานากดเซาะตลง จากอทกภย การทรดตวของอาคารและความทรดโทรมของอาคาร สวนภยคกคามทตองมการปองกนในอนาคตไดแก การพฒนาในสวนของเอกชนทไมสามารถควบคมได ความสาคญของพนททางวฒนธรรมถกลดบทบาทลง ความซบเซาของยานการคาและการทงทอยอาศย การพฒนาจากหนวยงานของภาครฐหรอทองถนอาจลดคณคาขององคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมลง

สำนกหอ

สมดกลาง

64  

จากการรวบรวมขอมลประเภทตางๆ และการวเคราะหในเรองของคณคาความสาคญ การจดทาเอกสารเรองความสาคญและคณคาทางวฒนธรรมของพนทในองครวมตลอดไปจนถงการวเคราะหประเดนปญหาและแนวโนมการเปลยนแปลงตางๆของพนทกรณศกษาซงเปนไปตามลาดบขนตอนในการจดการขอมลอยางเปนระเบยบแบบแผนแลว ซงจากขอมลดงกลาวนจะนาไปใชในการจดทาขอเสนอแนะแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรมชมชนเกาะเกรดตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

65  

บทท 5 การเสนอแนะแนวทางการจดการภมทศนวฒนธรรม

จากการศกษารวบรวมขอมลประเภทตางๆและการวเคราะหในเรองของคณคา

ความสาคญ การวเคราะหประเดนปญหาและแนวโนมการเปลยนแปลงของชมชน ซงเปนไปตามลาดบขนตอนในการจดการขอมลอยางเปนระเบยบแลว ในขนตอนตอไปจะเปนการเสนอแนวทางในการจดการพนทองคประกอบทเกยวของกบคณลกษณะของภมทศนวฒนธรรมชมชนเกาะเกรด รวมไปจนถงระบบสาธารณปโภคและสาธารณปการตางๆภายในชมชน ซงใชรปแบบแนวทางการจดการภมทศนวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรมโดยผ วจยไดทาการเสนอแนวทางออกเปนหวขอตางๆ ดงน

1. องคประกอบทางดานภมทศนวฒนธรรมชมชนเกาะเกรด

1.1 ทางรปธรรม 1.1.1 ศาสนสถาน ไดแก วดปรมยยกาวาส วดไผลอม วดเสาธงทอง วดฉมพล วด

ปาเลไลยก วดศาลากล 1.1.2 อาคารทวไป ไดแก กลมอาคารทพกอาศยภายในยานชมชนเกาะเกรด

โดยเฉพาะอาคารทบงบอกถงความเปนชมชนเกาแก ตามเกณฑทไดสารวจมาขางตนรวมไปถงรปแบบของการกอสรางอาคารแบบยกเสาลอยรมแมนาและการหนหลงบานลงแมนา

1.1.3 สภาพแวดลอมทางธรรมชาตและระบบพน ทวางภายในชมชน โดยสภาพแวดลอมทางธรรมชาตไดแก แมนาเจาพระยาและคลองภายในเกาะเกรด สวนพนทวาง คอ โครงขายสญจรหลกและรองภายในพนทชมชน คอ ตรอกซอยทางเดนและบรเวณทาเรอขามฝาก

1.1.4 ผลผลตจากชมชน ศลปวฒนธรรม อาหารพนถน ขนมโบราณตางๆ การประกอบอาชพเกาแก

1.2 ทางนามธรรม 1.2.1 ประวตศาสตรการตงถนฐานของชมชน วถชวต ภมปญญาทองถนในการปรบ

สภาพทอยอาศยใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ประเพณและคตความเชอไดแก ประเพณสงกรานตมอญ ประเพณแหหางหงส ประเพณทะแยมอญ ประเพณราเจา เปนตน

65

สำนกหอ

สมดกลาง

66  

2. แนวทางการจดการพนทองคประกอบทางวฒนธรรม จากการวเคราะหดงทไดกลาวมาในหวขอตางๆขางตนนน พอสรปเปนแนวทางทสามารถ

เสนอแนะเพอการจดการองคประกอบทสาคญทางวฒนธรรม ทสงผลตอภาพรวมของภมทศนวฒนธรรมของชมชนเกาะเกรด ดงน

2.1องคประกอบดานศาสนาสถาน ไดแก วดปรมยยกาวาส วดไผลอม วดเสาธงทอง วดฉมพล วดปาเลไลยก วดศาลากล

ซงวดทไดกลาวมาขางตนนน สามารถเสนอแนวทางในการจดการภมทศนวฒนธรรม ดงน กอนทจะทาการจดการพน ททางศาสนาเหลาน ควรมการศกษาขอมลและ

องคประกอบภายในพนท ใหเขาใจและครบถวนถงระดบความสาคญในดานตางๆ เสยกอน อาคารทมคณคาทางศลปวฒนธรรมหรออาคารทมความสาคญทระบไวในหลกฐานทางประวตศาสตร ควรไดรบการรกษาใหคงสภาพ (Preservation) การดแลรกษา (Maintenance) และการจดการสภาพอาคารใหคงอยในสภาพทมนคง สมบรณและเรยบรอยอยเสมอ ดวยการดแลรกษาอยางสมาเสมอ

ในสวนทตองไดรบการบรณะ (Restoration) ซอมแซมปรบปรง การเลอกใชวสดควรอาศยตนทนเดมทมอยในบรเวณเปนสาคญ เชน การสรางอาคารใหม กอาจนาไมเดมจากการรอถอนอาคารทมสภาพทรดโทรมยากตอการซอมแซมมาใช เชน อาคารสานกงาน หอฉน กฏสงฆ เปนตน หรอแมกระทงวสดอนๆ เองกตามควรคานงถงความกลมกลน ในการปรบปรงนนตองคดวางแผนเปนอยางด จงทาใหประกอบกนเปนอาคารเดยวกนไดอยางสอดคลองกลมกลนกน อาคารทมคณคาทางศลปวฒนธรรมหรออาคารทมความสาคญทระบไวในหลกบานทางประวตศาสตรนน การซอมแซมควรซอมแซมใหกลมกลนแตกควรทาใหสามารถแยกแยะถงสงทมอยเดมกบสงทไดปรบปรงใหมเพอรกษาคณคาทงในดานจตใจและในแงคณคาดานการศกษา

สวนของอาคารทไดรบการขนทะเบยนแหลงโบราณสถานนนควรไดรบการดแลรกษาโบราณสถานตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทกรมศลปากรกาหนด โดยการบรหารจดการพนทนน ทองถนควรดาเนนการเอง โดยการใหการศกษาหรอประชาสมพนธ เพอสรางสานกในการอนรกษใหประชาชน โดยการคานงถงความสามารถใหเกดรายไดเพอเลยงตวเองโดยไมละเลยเจตนารมณในการอนรกษ

2.2 องคประกอบดานอาคารทพกอาศยและสงปลกสราง ไดแก กลมอาคารทพกอาศยในชนชนรมนาเกาะเกรด โดยเฉพาะอาคารทบงบอกถง

ความเปนชมชนเกาแก ตามเกณฑทไดสารวจมาแลวในเบองตนนน เจาของอาคารรวมไปถงผ ทมสวนเกยวของในภาคสวนตางๆ ควรทาการสารวจจดทาผงบรเวณของชมชน และขอความรวมมอ

สำนกหอ

สมดกลาง

67  

ในการสบคนขอมลทางประวตศาสตรวงตระกลและบานเรอนทเปนทอาศยอยเสยกอน โดยอาจสบคนจากขอมลเกาและภาพความทรงจาจากการสอบถามผ มความรในชมชน ซงในการจดการภมทศนวฒนธรรมของกลมอาคารเหลาน จาเปนตองใชวธการทมความหลากหลาย เพอใหเกดความเหมาะสมและความเปนไปได ของระดบการจดการซงสามารถจาแนกรปแบบในการจดการ ไดดงน

การดแลรกษา (Maintenance) ในเบองตนอาคารทกหลงในชมชนควรไดรบการดแลจดการใหคงอยในสภาพทมนคง สมบรณและเรยบรอยอยเสมอ ดวยการดแลรกษาอยอยางสมาเสมอโดยเรมจากผ อาศยหรอเจาของอาคารเนองจากเปนขนตอนทสามารถทาไดงายและสามารถดาเนนการไดเองและไมสนเปลองคาใชจายมากนก

การบรณะและการปฏสงขรณ หรอการสรางขนใหมในรปแบบเดม ( Restoration-Reconstruction) การซอมแซมปรบปรงนนการเลอกวสดในการกอสรางนนเปนสวนสาคญควรมการซอมแซมใหมความกลมกลนกบของเดม แตกยงคงใหสามารถแยกแยะถงสงทมอยเดมไดเพอประโยชนในการศกษาถงความแทดงเดมนอกจากนแลวในสวนอาคารทมความสาคญทางประวตศาสตรทพงทลายหรอสญหายไปแลวนนหากเหนวามคณคาเพยงพอตอชมชนหรอเจาของพนทเองกอาจทาการปฏสงขรณ หรอการสรางขนใหมในรปแบบเดม โดยใชหลกฐานภาพถายซงอาจมการเปลยนแปลงรปแบบการใชงานใหมความรวมสมยเพอตอบสนองตอการใชสอยในปจจบน

การปรบประโยชนใชสอย (Adaptation) เพอเปนการทาใหภมทศนวฒนธรรม และมรดกทางวฒนธรรมทมอยเดมแตซบเซาลงไปแลว กลบมามชวตชวาไดอกครง โดยเฉพาะอาคารทถกปลอยทงรางหรอไมไดดาเนนการใดๆแลว อาจทาการปรบเปลยนกจกรรมใหมเขาไปในอาคารเหลานน เพอรกษาไวซงบรรยากาศโดยรวมใหยงคงอยตอได แตควรมการวางแผนในเรองของกจกรรมทจะเขามาแทนทความเหมาะสมรปแบบของอาคารและชมชนเดมสามารถยอมรบได โดยไมสงผลลบตอวถชวตความเปนอยและภมทศนวฒนธรรมของชมชน ประกอบกบมความเปนไปไดทจะใชอาคารเกาบางหลงในพนทชมชน จดตงเปนพพธภณฑทองถน เพอจดแสดงสงของ และใหเรองราวทเกยวของกบชวตผคนในอดตโดยการสนบสนนของสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต

2.3 องคประกอบดานสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและระบบพนททางวฒนธรรมภายในชมชน

รกษาความสะอาดของแมนาและคลองใหมคณภาพนาทด เรมจากการสรางจตสานกในการรกษาความสะอาดจากภายในชมชน สรางความเขาใจรวมกนรวมถงคณคาและ

สำนกหอ

สมดกลาง

68  

ความสาคญของแหลงนาและวธการรกษาและปองกนนาเนาเสยการตดตงระบบบาบดนาเสย ถงดกไขมนในครวเรอนกอนปลอยลงสแหลงนา เปนตน รวมไปถงระบบการจดการขยะภายในชมชนดวย เชน การคดแยกขยะ การเขามาเกบขยะของเทศบาลทเปนเวลา โดยชาวบานอาจเกบไวในบานของตนเองกอน เมอถงเวลาคอยนาไปทงใหรถเกบขยะ เพอลดความไมเปนระเบยบเรยบรอยของถงขยะหนาบานและสงกลนเหมนในพนทชมชน เปนตน

ทวางสาธารณะและอาคารบรการสาธารณะ เชน หองนา และพนทรมนา ควรไดรบการปรบปรงภมทศนใหสามารถเขาไปใชงานได โดยอาจทาการปรบเปลยนการใชงาน เชน จากเดมทเคยเปนทาเรอปจจบนไมไดใชงานแลวกปรบเปลยนใหเปนทพกผอน จดงานประเพณเทศกาลหรอใชเปนทพบปะสงสรรคของคนในชมชน

ปรบปรงและเสรมความแขงแรงของผนงกนนาเดมเพอแกปญหานากกเซาะโดยอาศยความรวมมอจากผ เชยวชาญโดยเฉพาะวศวกรในเรองของโครงสรางและภมสถาปนกในการจดรปแบบทางเลอกรปแบบของเขอนทมความเปนไปไดของวสดกอสรางทมความกลมกลนกบสภาพแวดลอม งบประมาณ ความสวยงาม และความเหมาะสมกบวถชวตของชาวบานโดยรอบ และควรระวงในเรองการบดบงภมทศนของแมนาและมมมองของชมชนทจะมองออกสแมนาและความรสกเปดโลงของแมนาอยางทควรจะเปนซงในบางสวนกอาจตองยอมใหนาทวมไปตามฤดกาล เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

69  

บทท 6 บทสรป

จากการศกษาครงน มจดมงหมายเพอศกษาแนวทางในการอนรกษภมทศนวฒนธรรม

พนทกรณศกษาคอ ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร โดยกาหนดวตถประสงคไวเบองตน 4 ประการ ซงผลสรปจากการศกษาครงน คอ การออกแบบขนตอนในการเกบตวอยางขอมลอยางเปนระเบยบแบบแผน เพอใชในการศกษารวบรวมขอมล สารวจและบนทกขอมล ขององคประกอบทางดานภมทศนวฒนธรรมทมความเกยวของกบชมชนเกาะเกรด และเสนอแนวทางในการอนรกษภมทศนวฒนธรรมของพนทกรณศกษา สามารถสรปไดดงน

1. สรปผลการศกษา

จากการศกษาองคประกอบและกระบวนการอนรกษภมทศนวฒนธรรมชมชนเกาะเกรด จนสามารถระบคณคาความสาคญของสงแวดลอมทางวฒนธรรมดานตางๆ โดยสามารถตอบคาถามของการศกษาไดดงน คอ

1.1 ภมทศนวฒนธรรมของเกรด ภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรดนน คอภมทศนหรอลกษณะทมรปแบบเฉพาะของ

ชมชนเกาะเกรด ซงเกดจากการสงสมและหลวมรวมเปนเวลายาวนานของความเชอ ประเพณและวฒนธรรม จนเกดรปแบบภมทศนทมความเปนเอกลกษณขน เรมตงแตการตงถนฐานของชมชน และเรมมการประกอบอาชพ การคาขาย ไปจนถงการสรางบานเรอน การนบถอศาสนาและประกอบพธกรรมของชมชน ซงทงหมดนนประกอบกนเปนภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรด

ประเภทของภมทศนวฒนธรรมของพนทยานชมชนเกาะเกรดนน เปนแบบ "ภมทศนวฒนธรรมแบบมลกษณะเดนรวมกนทงภมทศนและวฒนธรรม" หรอกลาวคอ ชมชนทมลกษณะโดดเดนทงในแงภมทศนทางกายภาพ คอ มความสวยงามและมเอกลกษณของภมทศนทางธรรมชาตและภมทศนสรรคสรางขนโดยชมชนมาเปนเวลายาวนาน และรวมไปถงวฒนธรรมทเปนองคประกอบแบบนามธรรมอกดวย

ซงประกอบดวยองคประกอบทางภมทศนวฒนธรรม ไดแก 1.1.1 องคประกอบดานรปธรรม

69

สำนกหอ

สมดกลาง

70  

ศาสนาสถาน ไดแก วดปรมยยกาวาส วดไผลอม วดเสาธงทอง วดปาเลไลยก วดศาลากลซงมความสาคญในประวตศาสตรและวถชมชนของเกาะเกรด

อาคารทวไป ไดแก กลมอาคารทพกอาศยภายในชมชน โดยเฉพาะอาคารเกาทบงบอกถงความเปนยานการคาเกา ตามเกณฑทไดทาการสารวจมาขางตนรวมถงรปแบบของการกอสรางอาคารแบบยกเสาลอยรมนาและการหนหลงบานลงนาเนองจากการคมนาคมของคนในอดตทใชแมนาลาคลองในการสญจรเปนหลก

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตและระบบพ นท ว างภายในชมชน โดยสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ไดแก แมนาเจาพระยา สวนระบบพนทวาง คอ โครงขายการสญจรหลกและรองภายในพนทชมชน คอ บรเวณทาเรอขามฝาก และลานวดเพอการประกอบกจกรรมในโอกาสสาคญตางๆ หรอเพอการผอนคลายรวมกนของคนในชมชน

ผลผลตจากชมชน ศลปกรรมเครองปนดนเผา อาหารพนถน ขนมโบราณตางๆ การประกอบอาชพพอคาแมคา

1.1.2 องคประกอบดานนามธรรม ไดแก ประวตศาสตรการตงถนฐานชมชน วถชวตความสมพนธใกลชดของคนใน

ชมชน ภมปญญาทองถนในการปรบสภาพทอยอาศยใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ประเพณและคตความเชอ ไดแก ประเพณสงกรานตมอญ สะบามอญ แหหางหงษ ซงควรคาแกการเผยแพรใหแก นกทองเทยว และคนในชมชน เพอตระหนกถงความสาคญของประเพณหรอองคประกอบดานนามธรรมของภมทศนวฒนธรรมทกลาวมาน

2. สถานภาพของภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรด

ในการดารงรกษายานชมชนเกาะเกรดนน มเอกลกษณในดานการเปนยานชมชนเกาทมคณคาทางดานสถาปตยกรรม ศลปกรรมและวถชวตในแบบดงเดม และยงคงสบทอดตอกนมาอยบางและในปจจบนมการเปลยนแปลงทคอนขางรวดเรวภายใตกรอบวสยทศนในการพฒนารวมกนของชมชน ปญหาสาคญเรงดวนทสงผลกระทบตอองคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมของยานชมชนและตองไดรบการแกไข คอ ปญหานากดเซาะตลง การทรดตวของอาคารและความทรดโทรมของอาคาร สวนภยคกคามทตองมมาตรการปองกนในอนาคต ไดแก การพฒนาในสวนของเอกชนทไมสามารถควบคมได ความสาคญของพนททางวฒนธรรม ถกลดบทบาทลง ความซบเซาของยานการคาและการทงทอยอาศย การพฒนาจากหนวยงานของภาครฐหรอทองถนอาจลดคณคาขององคประกอบทางภมทศนวฒนธรรมลดลง

สำนกหอ

สมดกลาง

71  

2.1 แนวทางทเหมาะสมในการอนรกษภมทศนวฒนธรรมของเกาะเกรด แนวทางการอนรกษภมทศนวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรม ดาเนนตามหลกแนว

การพฒนาอยางยงยน โดยเสนอแนวทางในการจดการพฒนาอยางบรณการในสามดาน คอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอม ภายใตกรอบของแนวทางการจดการภมทศฯวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรมโดยมแนวทางวธการอนรกษและพฒนาในขอบเขตของพนทระดบตางๆ คอ

2.1.1 การศกษาและการวจย (Study and Research) 2.1.2 การดแลรกษา (Maintenance) 2.1.3 การรกษาใหคงสภาพ (Preservation) 2.1.4 การบรณะ (Restoration) 2.1.5 การปฏสงขรณ หรอการสรางขนมาใหมในรปแบบเดม (Reconstruction) 2.1.6 การฟนฟ (Rehabilitation) 2.1.7 การปรบประโยชนใชสอย (Adaptation) 2.1.8 การพฒนาและสรางสรรคใหม (Development and New creation) โดยเลอกใชแนวทางการอนรกษใหมความเหมาะสมขนอยกบลกษณะพนทและความ

ตองการใชสอยรวมสมยและคณคาดานตางๆของพนท องคประกอบภมทศนวฒนธรรมชมชนเกาะเกรดซงกทาใหภาพในการกาหนดแนวทางการพฒนาพนทดงกลาวเบองตน สามารถตอบวตถประสงคของแนวทางการจดการภมทศนวฒนธรรมเพอความยงยนไดทงสามดาน คอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอม

3. ขอจากดในการศกษา

เนองจากการศกษาเพอจดทารายงานเลมนเปนการศกษาภาคขอมลในภาพกวาง และไดทาการสารวจพนทสาคญๆ เพยงบางสวนเนองดวยเวลาในการศกษา อาจทาใหเกบขอมลภาคสนามไดไมครบถวน ซงการศกษาครงนสามารถสรปขอจากดในการศกษาดงน

3.1 การเกบขอมล ขอมลดานกายภาพ ไดแก ลกษณะทางสถาปตยกรรมและภมปญญาในการกอสราง

พนถน ยงไมมความละเอยดมากนก รวมถงการจดทาแผนทระบแหลงความสาคญทางวฒนธรรมดานตางๆ อาจยงไมครอบคลมในทกองคประกอบไปถงขอมลดานเศรษฐกจและสงคม ทจะนามาเปนฐานขอมลในการวางแผนนน ยงเปนเพยงขอมลการสอบถามและพดคย ซงทางผ วจยไดจดทาขนเพอประกอบความเขาใจในการศกษาเทานน

สำนกหอ

สมดกลาง

72  

3.2 การวเคราะหขอมล การดาเ นนการเ กยวกบการวเคราะหประเมนคณคาและความสาคญของ

องคประกอบภมทศนวฒนธรรมในพนทนน ควรใชบคลากรหรอองคกรทมความรรวมกนทหลากหลายสาขาวชาชพ เพอการบรณการขอมลในทกๆดาน รวมถงบคลากรในทองถนเองควรมสวนรวมในการวเคราะหและนาเสนอขอมลรวมกบชมชน เพอใหตอบโจทยความตองการของคนในชมชนเองมากทสด

3.3 การมสวนรวมของชมชน ในการดาเนนการวจยน กระบวนการมสวนรวมของชมชนยงมเพยงการสอบถาม

ขอมลและความคดเหนของกลมผ นาชมชนและชาวบานในเพยงบางสวนจากการสมสอบถามเทานน ถอวาการมสวนรวมของชมชนตอการดาเนนการครงนยงมไมมากพอนก ซงควรมการเปดอภปรายและการสมมนาขนเพอการมสวนรวมของคนในชมชนอยางกวางขวางมากยงขน

4.ขอเสนอแนะสาหรบการศกษาขนตอไป

4.1 การศกษาทศนคตของประชากรในชมชนและบรเวณใกลเคยง ควรทาการศกษาความตองการและความสาคญเรงดวนของชมชน โดยทาการศกษา

ขอมลดวยวธการและเครองมอวจยทมความนาเชอถอมากขน เพอทจะสามารถจดลาดบความสาคญของปญหาและความตองการในการพฒนาของคนในพนทอยางถกตองมากทสด และสามารถกาหนดวตถประสงคในการพฒนาพนทได

4.2 การศกษาความตองการและความสาคญเรงดวนของชมชน ควรทาการศกษาความตองการและความสาคญเรงดวนของชมชน โดยทาการศกษาของ

มลดวยวธการและเครองมอวจยทมความนาเชอถอมากขน เพอทจะสามารถจดลาดบความสาคญของปญหาและความตองการในการพฒนาของคนในพนทอยางถกตอง และสามารถกาหนดวตถประสงคในการพฒนาพนทได

4.3 การศกษาขนตอนการบรณการเขาสแผนทองถน ไดแก การกาหนดวตถประสงค การเกบขอมลในเชงลกเพอการวางแผน และการ

นาไปสการปฏบตผานกระบวนการมสวนรวมของคนในพนท แผนดงกลาวจะประกอบไปดวยขอมลเชงลก ทงในสวนกายภาพและสงคม ทจะไดนามาใชเปนตวกาหนดมาตรการและแนวทางทปฏบตไดจรง ตรงกบความตองการและวสยทศนของคนในพนทและมความสอดคลองกบทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรมของพนท

สำนกหอ

สมดกลาง

73  

4.4 การศกษาขนตอนการวางแผนแบบระยะยาว การศกษาควรมการวางแผนในการพฒนาระยะยาว เพอรองรบการเปลยนแปลงใน

อนาคตเพอใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาอยางยงยนของชมชนเอง

สำนกหอ

สมดกลาง

74  

รายการอางอง

ภาษาไทย จรญพนธ บรรจงภาค. (2546). ววฒนาการของความสมพนธระหวางนาและชมชนพกอาศย

รมนา. กรงเทพฯ : คณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยศลปากร, บณฑต จลาสย. (2541). การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทางดานสนทรยภาพ. สาระ

ศาสตรสถาปตย. กรงเทพฯ : คณะสถาปตยกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 204–231.

เดชาบญคา. (2542). การอนรกษทศนยทรพยากร. เอกสารการสมมนาเชงวชาการเรองการปรบปรงและพฒนาภมทศนกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: เบรนมเดย.

ประสงค เอยมอนนต. (2538). การพฒนาบรเวณในเขตเมองเกา. เมองโบราณ, 2521(1-4), 337. อรยา อรณนท.(2551). การปองกนนาทวมเมอง (ประสบการณจากประเทศเนเธอรแลนด) :

กรงเทพฯ : คณะสถาปตยกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย "ภมทศนวฒนธรรมเบองตน" เอกสารประกอบวชา 2504778 ภมทศนวฒนธรรมเบองตน ภาควชา

ภมสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (อดสาเนา) สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต.(2551).การจดการภมทศนวฒนธรรมชมชน.

กรงเทพฯ: โรงพมพชมชนสหกรณเกษตรแหงประเทศไทย จากด. ธราดล เสารชย. (2551). การศกษาความเปลยนแปลงของทศนยภาพเมองบรเวณกรง

รตนโกสนทร. กรงเทพ : คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรปทม. ภาสกร คาภแสน. (2552). แนวทางการจดการภมทศนวฒนธรรม : กรณศกษาชมชนรมนา

จนทบร จงหวดจนทบร กรงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยศลปากร.

กระทรวงวฒนธรรม และคณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยศลปากร.(2551) แนวทางการจดการภมทศนวฒนธรรม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร

กฤช เพมทนจตต. (2536). ทฤษฎและแนวความคดเกยวกบกระบวนการเกดเปนเมอง.

กรงเทพฯ: ครเอทฟพบลชชง. ฉตรชย พงศประยร.(2536). การตงถนฐานของมนษยทฤษฎและแนวปฏบต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สำนกหอ

สมดกลาง

75  

ภาษาตางประเทศ Maver, T. W.,(1987). The cityscape with geometry engines.Computer-Aided Design

journal,19, 197-202. Kasprisin, J. R.,&Pettinari, J.,(1995).Visual thinking for architects and designers. New

York. Van Nostrand Reinhold.Traevijit, W.(1984).“The Impact of urban development of

agricultural area in PrawetDistric,Bangkok Metropolis.” Master’s Thesis, Department of Urban and Regional Planing, Faculty of Architecture, Chulalongkorn University.

Gallion, Arthur B. & Eisner, Simon. (1963).The Urban Pattern, City Planning and Design. Toronto : VanNostrand

สำนกหอ

สมดกลาง

76  

ประวตผวจย

ชอ – สกล ทอย ททางาน ประวตการศกษา พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2553-ปจจบน ประวตการทางาน พ.ศ. 2548 – 2554 พ.ศ. 2554 – 2555 พ.ศ. 2556 – ปจจบน

แดนชย ไพรสณฑ บานเลขท 185 ม.2 ต.ทงหลวงอ.พราว จ.เชยงใหม 50190 บรษท สตดโอมต จากด คณะสถาปตยกรรมศาสตรสาขาเทคนคสถาปตยกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ภาคพายพ คณะครศาสตรอตสาหกรรม สาขาครศาสตรสถาปตยกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง คณะสถาปตกรรมศาสต ร สาขาภม สถา ปตยกร รมศาสต ร มหาวทยาลยศลปากร บรษท เปยมบรรจง จากด บรษท ทรอปคอลแลนสเคป อนเตอรเนชนนอล จากด บรษท สตดโอมต จากด

สำนกหอ

สมดกลาง