26 CU HI-TR LI PHN TRIT HC

Cu hi 1. Ch ngha Mc-Lnin v ba b phn l lun cu thnh ca n?p n: Cu tr li c 2 ln

1) Ch ngha Mc-Lnin la) h thng quan im v hc thuyt khoa hc, gm trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa hc ca C.Mc v Ph.ngghen, V.I. Lnin bo v, vn dng v pht trin;b) c hnh thnh trn c s k tha v pht trin bin chng nhng gi tr lch s t tng nhn loi gii thch, nhn thc thc tin thi i;c) l th gii quan duy vt bin chng v phng php lun bin chng duy vt ca nhn thc khoa hc v thc tin cch mng;d) l khoa hc v s nghip t gii phng giai cp v sn, gii phng nhn dn lao ng v gii phng con ngi, v nhng quy lut chung nht ca cch mng x hi ch ngha, xy dng ch ngha x hi v ch ngha cng sn;) l h t tng khoa hc ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng.

2) Ba b phn l lun c bn cu thnh ch ngha Mc-Lnin. Ch ngha Mc-Lnin bao gm h thng tri thc phong ph bao qut nhiu lnh vc, vi nhng gi tr lch s, thi i v khoa hc to ln; nhng trit hc, kinh t chnh tr hc v ch ngha x hi khoa hc l nhng b phn l lun quan trng nht.a) Trit hc Mc-Lnin l h thng tri thc chung nht v th gii, v v tr, vai tr ca con ngi trong th gii y.b) Kinh t chnh tr Mc-Lnin l h thng tri thc v nhng quy lut chi phi qu trnh sn xut v trao i t liu sinh hot vt cht trong i sng x hi m trng tm ca n l nhng quy lut kinh t ca qu trnh vn ng, pht trin, dit vong tt yu ca hnh thi kinh t-x hi t bn ch ngha cng nh s ra i tt yu ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha.c) Ch ngha x hi khoa hc l h thng tri thc chung nht v cch mng x hi ch ngha v qu trnh hnh thnh, pht trin ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha; v s mnh lch s ca giai cp cng nhn trong s nghip xy dng hnh thi kinh t-x hi .

Cu hi 2. S khc nhau tng i v s thng nht gia ba b phn cu thnh ca ch ngha Mc-Lnin?p n:.Cu tr li c 2 ln1) S khc nhau tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa hc vi t cch l ba b phn l lun cu thnh ch ngha Mc-Lnin th hin ch ch ngha x hi khoa hc khng nghin cu nhng quy lut x hi tc ng trong tt c hoc trong nhiu hnh thi kinh t-x hi nh ch ngha duy vt lch s, m ch nghin cu cc quy lut c th ca s hnh thnh, pht trin ca hnh thi kinh t-x hi cng sn ch ngha. Ch ngha x hi khoa hc cng khng nghin cu cc quan h kinh t nh kinh t chnh tr, m ch nghin cu cc quan h chnh tr-x hi ca ch ngha x hi v ch ngha cng sn.2) S thng nht tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa hc vi t cch l ba b phn l lun cu thnh ch ngha Mc-Lnin th hin quan nim duy vt v lch s m t tng chnh ca n l do s pht trin khch quan ca lc lng sn xut nn t mt hnh thi kinh t-x hi ny ny sinh ra mt hnh thi kinh t-x hi khc tin b hn v chnh quan nim nh th thay th s ln xn, ty tin trong cc quan nim v x hi trong cc hc thuyt trit hc trc ; th hin vic C. Mc v Ph.ngghen vn dng th gii quan duy vt bin chng v php bin chng duy vt vo vic nghin cu kinh t, t sng to ra hc thuyt gi tr thng d nhn thc chnh xc s xut hin, pht trin v dit vong tt yu ca ch ngha t bn. n lt mnh, hc thuyt gi tr thng d cng vi quan nim duy vt v lch s a s pht trin ca ch ngha x hi t khng tng n khoa hc.

Cu hi 3. Nhng iu kin, tin ca s ra i ch ngha Mc?p. Cu tr li c ba ln1) iu kin kinh t-x hia) Vo cui th k XVIII n gia th k XIX, cuc cch mng cng nghip xut hin v lan rng ra cc nc ty u tin tin khng nhng lm cho phng thc sn xut t bn ch ngha tr thnh h thng kinh t thng tr, tnh hn hn ca ch t bn so vi ch phong kin th hin r nt, m cn lm thay i su sc cc din x hi m trc ht l s hnh thnh v pht trin ca giai cp v sn.b) ng thi vi s pht trin , mu thun vn c, ni ti nm trong phng thc sn xut t bn ch ngha ngy cng th hin su sc v gay gt hn. Mu thun gia v sn vi t sn, vn mang tnh i khng, biu hin thnh u tranh giai cp. Giai cp t sn khng cn ng vai tr l giai cp cch mng trong x hi.c) n nhng nm 40 ca th k XIX, giai cp v sn xut hin vi t cch l mt lc lng chnh tr-x hi c lp v thc c nhng li ch c bn ca mnh tin hnh u tranh t gic chng giai cp t sn.2) Tin l luna)C.Mc v Ph.ngghen k tha trit hc c in c, c bit l php bin chng duy tm v t tng duy vt v nhng vn c bn ca trit hc xy dng nn php bin chng duy vt v m rng nhn thc sang c x hi loi ngi, lm cho ch ngha duy vt tr nn hon b v trit .b) Kinh t chnh tr hc Anh m c bit l l lun v kinh t hng ha; hc thuyt gi tr thng d l c s ca h thng kinh t t bn ch ngha. cn l vic tha nhn cc quy lut khch quan ca i sng kinh t x hi, t quy lut gi tr lm c s cho ton b h thng kinh t v rng, do ch ngha t bn l vnh cu.c) Ch ngha x hi khng tng Php vi nhng d on thin ti m trc ht l lch s loi ngi l mt qu trnh tin ha khng ngng, ch sau tin b hn ch trc; rng s xut hin cc giai cp i khng trong x hi l kt qu ca s chim ot; ng thi ph phn ch ngha t bn l con ngi b bc lt v la bp, chnh ph khng quan tm ti dn ngho. Khng nh x hi x hi ch ngha l x hi cng nghip m trong , cng nng nghip u c khuyn khch, a s ngi lao ng c bo m nhng iu kin vt cht cho cuc sng v.v l c s ch ngha Mc pht trin thnh l lun ci to x hi.3) Tin khoa hc t nhin. Trong nhng thp k u th k XIX, khoa hc t nhin pht trin mnh vi nhiu pht minh quan trng, cung cp c s tri thc khoa hc t duy bin chng tr thnh khoa hc.a) nh lut bo ton v chuyn ho nng lng dn n kt lun trit hc l s pht trin ca vt cht l mt qu trnh v tn ca s chuyn ho nhng hnh thc vn ng ca chng.b) Thuyt t bo xc nh s thng nht v mt ngun gc v hnh thc gia ng vt v thc vt; gii thch qu trnh pht trin ca chng; t c s cho s pht trin ca ton b nn sinh hc; bc b quan nim siu hnh v ngun gc v hnh thc gia thc vt vi ng vt.c) Thuyt tin ho khc phc c quan im cho rng gia thc vt v ng vt khng c s lin h; l bt bin; do Thng to ra v em li cho sinh hc c s khoa hc, xc nh tnh bin d v di truyn gia cc loi.Ch ngha Mc ra i l mt tt yu lch s. S ra i ca n khng nhng do nhu cu nhu cu khch quan ca thc tin x hi lc by gi, do s k tha nhng thnh tu trong l lun v c kim chng bng cc thnh tu ca khoa hc, m cn do bn thn s pht trin ca lch s to ra nhng tin khch quan cho s ra i ca n. Bi vy, ch ngha Mc cung cp cho loi ngi v nht l cho giai cp cng nhn, nhng cng c nhn thc v i v ng Cng sn Vit Nam kin nh ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh l nn tng t tng, kim ch nam cho hnh ng ca ng.

Cu hi 4. Ti sao chng ta gi ch ngha Mc l ch ngha Mc-Lnin?p. Sau khi C.Mc v Ph.ngghen qua i, V.I.Lnin l ngi bo v, b sung, pht trin v vn dng sng to ch ngha Mc. Ch ngha Lnin hnh thnh v pht trin trong cuc u tranh chng ch ngha duy tm, xt li v gio iu; l s tip tc v l giai on mi trong lch s ch ngha Mc gii quyt nhng vn cch mng v sn trong giai on ch ngha quc v bc u xy dng ch ngha x hi.1) Nhu cu bo v v pht trin ch ngha Mc.a) Nhng nm cui th k XIX, u th k XX, ch ngha t bn bc sang giai on ch ngha quc. Bn cht bc lt v thng tr ca ch ngha t bn ngy cng tinh vi, tn bo hn; mu thun c th vn c ca ch ngha t bn ngy cng bc l su sc m in hnh l mu thun gia giai cp t sn v giai cp v sn.b) Nhng nm cui th k XIX, bc sang th k XX, c nhng pht minh vt l mang tnh vch thi i, lm o ln cn bn quan nim ngn i v vt cht. y l c hi ch ngha duy tm tn cng ch ngha Mc; mt s nh khoa hc t nhin ri vo tnh trng khng hong v th gii quan, gy nh hng trc tip n nhn thc v hnh ng ca phong tro cch mng.c) Ch ngha Mc c truyn b vo nc Nga; nhng nhng tro lu nh ch ngha kinh nghim ph phn, ch ngha thc dng, ch ngha xt li v.v nhn danh i mi ch ngha Mc xuyn tc v ph nhn ch ngha .Trong bi cnh nh vy, nhu cu khch quan v vic khi qut nhng thnh tu khoa hc t nhin rt ra nhng kt lun v th gii quan v phng php lun trit hc cho cc khoa hc chuyn ngnh; u tranh chng li nhng tro lu t tng phn ng v pht trin ch ngha Mc c thc tin nc Nga t ra. Hot ng l lun ca V.I.Lnin nhm p ng nhu cu lch s .2) Qu trnh V.I.Lnin bo v v pht trin ch ngha Mc c chia thnh ba thi k, tng ng vi ba nhu cu khch quan ca thc tin nc Nga.a) Trong thi k 1893-1907, V.I.Lnin tp trung ph phn tnh duy tm ca phi dn ty v nhng vn lch s-x hi v ch ra rng, qua vic xa nha ranh gii gia php bin chng duy vt vi php bin chng duy tm ca Hghen, phi dn ty xuyn tc ch ngha Mc. V.I.Lnin cng pht trin quan im ca ch ngha Mc v cc hnh thc u tranh giai cp ca giai cp v sn trc khi ginh c chnh quyn; trong cc vn v u tranh kinh t, chnh tr, t tng c cp r nt; ng cng pht trin ch ngha Mc v nhng vn nh phng php cch mng; nhn t ch quan v yu t khch quan; vai tr ca qun chng nhn dn; ca cc ng chnh tr trong giai on quc ch ngha.b) Trong thi k 1907-1917, V.I.Lnin vit tc phm Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn (1909)- tc phm khi qut t gc trit hc nhng thnh tu mi nht ca khoa hc t nhin bo v v tip tc pht trin ch ngha Mc; ph phn trit hc duy tm ch quan ang chng li ch ngha duy vt ni chung v ch ngha duy vt bin chng ni ring. Trong tc phm, vn c bn ca trit hc v phm tr vt cht c ngha h t tng v phng php lun ht sc to ln. Bo v v pht trin ch ngha Mc v nhn thc, V.I.Lnin cng ch ra s thng nht bn trong, khng tch ri ca ch ngha duy vt bin chng vi ch ngha duy vt lch s; s thng nht ca nhng lun gii duy vt v t nhin, v x hi, v con ngi v t duy ca n. Trong tc phm Bt k trit hc (1914-1916), V.I.Lnin tip tc khai thc ht nhn hp l ca trit hc Hghen lm phong ph thm php bin chng duy vt, c bit l l lun v s thng nht gia cc mt i lp. Nm 1917, V.I.Lnin vit tc phm Nh nc v cch mng bn v vn nh nc chuyn chnh v sn, bo lc cch mng v vai tr ca ng cng nhn v con ng xy dng ch ngha x hi; a ra t tng v nh nc Xvit, coi l hnh thc ca chuyn chnh v sn; vch ra nhng nhim v chnh tr v kinh t m nh nc phi thc hin v ch ra nhng ngun gc vt cht ca ch ngha x hi c to ra do s pht trin ca ch ngha t bn.c) Thi k 1917-1924. Thng li ca cch mng x hi ch ngha Thng Mi (Nga) nm 1917 m ra thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi. S kin ny lm ny sinh nhng nhu cu mi v l lun m sinh thi C.Mc v Ph.ngghen cha th hin; V.I.Lnin tip tc tng kt thc tin p ng nhu cu bng cc tc phm m cc ni dung chnh ca chng cho rng vic thc hin kim tra, kim sot ton dn; t chc thi ua x hi ch ngha l nhng iu kin cn thit chuyn sang xy dng "ch ngha x hi k hoch". V.I.Lnin cng ch ra rng, nguyn tc tp trung dn ch l c s ca cng cuc xy dng kinh t; xy dng nh nc x hi ch ngha. ng nhn mnh tnh lu di ca thi k qu , khng trnh khi phi i qua nhng nc thang trn con ng i ln ch ngha x hi. V.I.Lnin khng nh vai tr kinh t hng ha trong iu kin nn sn xut hng ho nh ang chim u th trong cng cuc xy dng ch ngha x hi. Nhn thy s quan liu bt u xut hin trong nh nc cng nng non tr, ng ngh nhng ngi cng sn cn thng xuyn chng ba k th chnh l s kiu ngo, t hc v tham nhng. V.I.Lnin cng ch n vic chng ch ngha gio iu khi vn dng ch ngha Mc nu khng mun lc hu so vi cuc sng.Di sn kinh in ca V.I.Lnin tr thnh c s cho vic nghin cu nhng vn l lun v thc tin ca cc ng cng sn. Thin ti v l lun v thc tin ca V.I. Lnin trong vic k tha, bo v v pht trin sng to ch ngha Mc c nhng ngi cng sn nh gi cao. H t tn cho ch ngha ca mnh l ch ngha Mc-Lnin.

Cu hi 5. Ch ngha Mc-Lnin vi phong tro cch mng th gii?p. Ch ngha Mc-Lnin c nhng nh to ln ln thc tin phong tro cng nhn v nhn dn lao ng th gii. Cch mng thng 3 nm 1871 Php c coi l s kim nghim thc t u tin i vi ch ngha Mc-Lnin; nh nc kiu mi- nh nc chuyn chnh v sn u tin trong lch s nhn loi (Cng x Pari) c thnh lp, l kinh nghim thc tin u tin c rt ra t l lun cch mng. Thng 8 nm 1903, ng Bnsvch Nga c thnh lp theo t tng ca ch ngha Mc; l ng ca giai cp v sn lnh o cuc cch mng 1905 Nga. Ch sau 14 nm (nm 1917), ng lm nn Cch mng X hi ch ngha Thng Mi (Nga) v i, m ra k nguyn pht trin mi cho nhn loi; chng minh tnh hin thc ca ch ngha Mc-Lnin trong lch s. Nm 1919, Quc t Cng sn c thnh lp; nm 1922, Lin bang Cng ha X hi ch ngha Xvit (gi tt l Linx) ra i, nh du s lin minh giai cp v sn ca 12 quc gia v nm 1940, Linx gm 15 nc hp thnh. Vi sc mnh ca lin minh giai cp v sn , trong chin tranh th gii th II, Linx khng nhng bo v c mnh, m cn gii phng cc nc ng u ra khi s xm lc ca phtxt c. H thng x hi ch ngha c thit lp gm Anbani, BaLan, Bungari, CuBa, Cng ha dn ch c, Hung gari, Nam T, Linx, Rumani, Tip Khc, Cng ha dn ch nhn dn Triu tin, Trung Quc, Vit Nam. S kin ny lm cho ch ngha t bn khng cn l h thng chnh tr x hi duy nht m nhn loi hng ti; vai tr nh hng xy dng x hi mi ca ch ngha Mc-Lnin c v phong tro cng nhn, phong tro u tranh gii phng dn tc v ha bnh, dn tc, dn ch v tin b x hi. Do nhiu nguyn nhn khch quan v ch quan, thng 12 nm 1991, ch ngha x hi hin thc Linx v ng u sp ; nhiu ng Cng sn ty u t b mc tiu ch ngha; tht bi ca kiu nh nc phc li cc nc t bn i hi nhng ngi cng sn khng ch c lp trng vng vng, kin nh, m cn phi ht sc tnh to, b sung, pht trin ch ngha Mc-Lnin mt cch khoa hc.Thi i ngy nay l thi i ca nhng bin ng su sc. Qu trnh to ra nhng tin cho ch ngha x hi ang din ra trong x hi t bn pht trin l mt xu hng khch quan. Thi i ngy nay cho thy vai tr ht sc to ln ca l lun, ca khoa hc trong s pht trin ca x hi. Nhng iu tt yu i hi ch ngha Mc-Lnin phi c b sung, pht trin v c nhng khi qut mi. Ch c nh vy, ch ngha Mc-Lnin mi gi c vai tr th gii quan, phng php lun trong quan h vi khoa hc c th v trong s nh hng pht trin ca x hi loi ngi.C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin khng li cho nhng ngi cng sn ni chung, nhng ngi cng sn Vit Nam ni ring nhng ch dn c th v con ng qu ln ch ngha x hi mi nc. Cc quc gia, dn tc khc nhau c nhng con ng i khc nhau ln ch ngha x hi, bi l mi quc gia, dn tc u c nhng c th ring v iu kin kinh t, chnh tr, x hi, lch s, vn ho ring v con ng ring i hi phi p dng nhng nguyn tc ca ch ngha cng sn sao cho nhng nguyn tc y c ci bin ng n trong nhng vn chi tit, c lm cho ph hp, cho thch hp vi c im dn tc v c im nh nc-dn tc. Trn c s kin tr ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh; xut pht t nhng bi hc ci to v xy dng ch ngha x hi t thc trng kinh t-x hi t nc, ng ta ra ng li a t nc ta tng bc qu ln ch ngha x hi. Thc tin ca qu trnh i mi ang t ra hng lot vn mi m v phc tp v kinh t, chnh tr, vn ho; nhng vn khng th gii quyt ch bng l lun, nhng chc chn khng th gii quyt c nu khng c t duy l lun Mc-Lnin.

Cu hi 6. Mc ch v yu cu ca vic hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin?p. Hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin cn phi theo phng php gn nhng quan im c bn ca ch ngha Mc-Lnin vi thc tin t nc v thi i;Hc tp, nghin cu mn hc Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin cn phi hiu ng tinh thn, thc cht ca n; trnh bnh kinh vin, gio iu trong hc tp, nghin cu v vn dng cc nguyn l trong thc tin;Hc tp, nghin cu mn hc mi nguyn l c bn ca ch ngha Mc-Lnin trong mi quan h vi cc nguyn l khc; mi b phn l lun cu thnh ny phi gn kt vi cc b phn l lun cu thnh cn li thy s thng nht ca cc b phn trong ch ngha Mc-Lnin; ng thi cng nn nhn thc cc nguyn l trong tin trnh pht trin ca lch s t tng nhn loi.

Cu hi 7. Vn c bn ca trit hc?p. Cu tr li gm ba ln1) Khi nim vn c bn ca trit hc. Khi im l lun ca bt k hc thuyt trit hc no u l vn v mi quan h gia t duy vi tn ti; gia ci tinh thn vi ci vt cht; gia ci ch quan vi ci khch quan.Vn c bn ca trit hc c c im a) l vn rng nht, chung nht ng vai tr nn tng, nh hng gii quyt nhng vn khc. b) Nu khng gii quyt c vn ny th khng c c s gii quyt cc vn khc, t chung hn ca trit hc. c) Gii quyt vn ny nh th no th hin th gii quan ca cc nh trit hc v th gii quan l c s to ra phng hng nghin cu v gii quyt nhng vn cn li ca trit hc.2) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Vn c bn ln ca mi trit hc, c bit l ca trit hc hin i, l vn quan h gia t duy v tn ti.3) Hai ni dung (hai mt) vn c bn ca trit hc.a) Mt th nht(mt bn th lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h gia thc vi vt cht. Ci g sinh ra v quy nh ci g- th gii vt cht sinh ra v quy nh th gii tinh thn; hoc ngc li, th gii tinh thn sinh ra v quy nh th gii vt cht- l mt th nht vn c bn ca trit hc. Gii quyt mt th nht vn c bn ca trit hc nh th no l c s duy nht phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh hai trng phi i lp nhau l ch ngha duy vt v ch ngha duy tm trit hc; phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh trit hc nht nguyn (cn gi l nht nguyn lun) v trit hc nh nguyn (cn gi l nh nguyn lun).b) Mt th hai (mt nhn thc lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h gia khch th vi ch th nhn thc, tc tr li cu hi liu con ngi c kh nng nhn thc c th gii (hin thc khch quan) hay khng? Gii quyt mt th hai vn c bn ca trit hc nh th no l c s phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h thnh phi kh tri (c th bit v th gii), bt kh tri (khng th bit v th gii) v hoi nghi lun (hoi nghi bn cht nhn thc ca con ngi v th gii).

Cu hi 8. Bn cht, ni dung ca ch ngha duy vt bin chng?p. Cu tr li gm ba ln1) Ch ngha duy vt bin chng l c s l lun ca th gii quan khoa hc; l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca s vn ng v pht trin trong t nhin, x hi v t duy. Trit hc Mc-Lnin l trit hc duy vt, bi trit hc coi thc l tnh cht ca dng vt cht c t chc cao l b no ngi v nhim v ca b no ngi l phn nh gii t nhin. S phn nh c tnh bin chng, bi nh n m con ngi nhn thc c mi quan h qua li chung nht gia cc s vt, hin tng ca th gii vt cht; ng thi nhn thc c rng, s vn ng v pht trin ca th gii l kt qu ca cc mu thun ang tn ti bn trong th gii ang vn ng .2) Ch ngha duy vt bin chng l hnh thc cao nht trong cc hnh thc ca ch ngha duy vt. Bn cht ca n th hin a) Gii quyt duy vt bin chng vn c bn ca trit hc. b) S thng nht gia ch ngha duy vt vi php bin chng to nn ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt bin chng khng ch l phng php gii thch, nhn thc th gii, m cn l phng php ci to th gii ca giai cp cng nhn trong qu trnh ci to v xy dng x hi. c) Quan nim duy vt v lch s l cuc cch mng trong hc thuyt v x hi. d) S thng nht gia tnh khoa hc vi tnh cch mng; l lun vi thc tin to nn tnh sng to ca trit hc Mc.3) Ni dung ca ch ngha duy vt bin chng gm nhiu b phn, nhng c bn nht l bn th lun duy vt bin chng; nhn thc lun bin chng duy vt v duy vt bin chng v x hi. Vi bn cht v ni dung nh vy, ch ngha duy vt bin chng c chc nng th gii quan duy vt bin chng v chc nng phng php lun bin chng duy vt, to c s cho s nh hng trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin.

Cu hi 9. Khi lc v vai tr (chc nng) th gii quan v phng php lun ca ch ngha duy vt bin chng?p.Ch ngha duy vt bin chng c nhiu chc nng, nhng c bn nht l chc nng th gii quan duy vt bin chng v chc nng phng php lun bin chng duy vt ca nhn thc khoa hc v thc tin cch mng.1) Th gii quan l h thng nhng nguyn tc, quan im, nim tin v th gii; v bn thn con ngi, v cuc sng v v tr ca con ngi trong th gii y. Vai tr c bn ca th gii quan l s nh hng hot ng v quan h gia c nhn, giai cp, tp on ngi, ca x hi ni chung i vi hin thc.H thng cc quan nim trit hc, kinh t v chnh tr-x hi l c s khoa hc ca th gii quan duy vt bin chng v th gii quan duy vt bin chng trc ht th hin cch gii quyt vn c bn ca trit hc; theo vt cht c trc v quy nh thc (duy vt), nhng thc tn ti c lp tng i v tc ng tr li vt cht (bin chng). Trong lnh vc kinh t, th gii quan duy vt bin chng th hin ch lc lng sn xut (ci th nht) quy nh quan h sn xut (ci th hai), c s h tng (ci th nht) quy nh kin trc thng tng (ci th hai); nhng ci th hai lun tn ti c lp tng i v tc ng tr li ci th nht. Trong lnh vc x hi, tn ti x hi (ci th nht) quy nh thc x hi (ci th hai); nhng thc x hi tn ti c lp tng i v tc ng trc tip hay gin tip tr li tn ti x hi.2) Phng php lun l h thng nhng quan im, nhng nguyn tc xut pht ch o ch th trong vic xc nh phng php cng nh trong vic xc nh phm vi, kh nng p dng chng mt cch hp l, c hiu qu ti a. Phng php lun l l lun v phng php, l khoa hc v phng php. Nhim v ca phng php lun l gii quyt nhng vn nh phng php l g? Bn cht, ni dung, hnh thc ca phng php ra sao? Phn loi phng php cn da vo nhng tiu ch g? Vai tr ca phng php trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin? v.v.Chc nng phng php lun bin chng duy vt th hin h thng cc nguyn tc, phng php t chc v xy dng hot ng l lun v hot ng thc tin, ng thi cng chnh l hc thuyt v h thng v l phng php lun chung nht ca cc khoa hc chuyn ngnh. Phng php lun bin chng duy vt l s thng nht bin chng gia cc phng php lun b mn, phng php lun chung c c th ho trong cc lnh vc ca hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Vi t cch l h thng tri thc chung nht v th gii v v vai tr, v tr ca con ngi trong th gii cng vi vic nghin cu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy, ch ngha duy vt bin chng thc hin chc nng phng php lun chung nht. Mi lun im ca ch ngha duy vt bin chng ng thi l mt nguyn tc trong vic xc nh, l lun v phng php. Nhng chc nng trn to ra kh nng ci to th gii ca ch ngha duy vt bin chng, tr thnh cng c hu hiu trong hot ng chinh phc t nhin v s nghip gii phng con ngi.Th gii quan duy vt bin chng v phng php lun bin chng duy vt trit hc l c s l lun nn tng ca ch ngha Mc-Lnin. Nm vng chng chng nhng l iu kin tin quyt nghin cu ton b h thng l lun ch ngha Mc-Lnin, m cn l c s vn dng sng to v pht trin chng vo hot ng nhn thc; gii thch, nhn thc v gii quyt nhng vn cp bch ca thc tin t nc v thi i t ra.

Cu hi 10. nh ngha, ni dung v ngha nh ngha vt cht ca V.I. Lnin?p.Cu tr li gm bn ln1) Cc quan nim v vt cht ca cc nh duy vt trc Mc hoc ng nht vt cht vi cc dng vt cht c th (trit hc duy vt c i); hoc ng nht vt cht vi cc dng vt cht c th v tnh cht ca chng (trit hc duy vt th k XVII-XVIII).2) Cc pht minh ca ca vt l hc cui th k XIX, u th k XX bc b quan nim ng nht vt cht vi cc dng c th ca vt cht hoc vi thuc tnh ca vt cht ca cc nh trit hc duy vt c i v cn i. Tia X- l sng in t c bc sng rt ngn; sau khi bc x ra ht Anpha, nguyn t Urani chuyn thnh nguyn t khc; in t l mt trong nhng thnh phn to nn nguyn t; khi lng ca cc in t tng ln khi vn tc ca in t tng. T gc trit hc, ch ngha duy tm gii thch sai lch cc pht minh trn; thm ch cc nh khoa hc cho rng vt cht (c h ng nht vi nguyn t v khi lng) tiu tan mt do vy ch ngha duy vt mt c s tn ti. iu ny i hi khc phc cuc khng hong phng php lun ca vt l; to cho pht trin tip theo ca nhn thc duy vt bin chng v vt cht, v nhng tnh cht c bn ca n.3) nh ngha vt cht ca V.I.Lnin Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic.Nhng ni dung c bn ca nh ngha vt cht ca V.I.Lnina) Vt cht l g? +) Vt cht l phm tr trit hc nn va c tnh tru tng va c tnh c th. *) Tnh tru tng ca vt cht dng ch c tnh chung, bn cht nht ca vt cht- l c tnh tn ti khch quan, c lp vi thc con ngi v y cng l tiu ch duy nht phn bit ci g l vt cht v ci g khng phi l vt cht. *) Tnh c th ca vt cht th hin ch ch c th nhn bit c vt cht bng cc gic quan ca con ngi; ch c th nhn thc c vt cht thng qua vic nghin cu cc s vt, hin tng vt cht c th. +) Vt cht l thc ti khch quan c c tnh c bn l tn ti khng ph thuc vo cc gic quan ca con ngi. +) Vt cht c tnh khch th- con ngi c th nhn bit c vt cht bng cc gic quan.b) thc l g? thc l s chp li, chp li, phn nh li thc ti khch quan bng cc gic quan. Nh , con ngi trc tip hoc gin tip nhn thc c thc ti khch quan. Ch c nhng s vt, hin tng ca thc ti khch quan cha c con ngi nhn bit bit ch khng th khng bit.c) Ni dung th ba c suy ra t hai ni dung trn xc nh mi quan h bin chng gia thc ti khch quan (vt cht) vi cm gic ( thc). Vt cht (ci th nht) l ci c trc, tn ti c lp, khng ph thuc vo thc v quy nh thc. thc (ci th hai) l ci c sau vt cht, ph thuc vo vt cht v nh vy, vt cht l ni dung, l ngun gc khch quan ca thc, l nguyn nhn lm cho thc pht sinh. Tuy nhin, thc tn ti c lp tng i so vi vt cht v c tc ng, thm ch chuyn thnh sc mnh vt cht khi n thm nhp vo qun chng v c qun chng vn dng.4) ngha th gii quan v phng php lun ca nh ngha i vi hot ng nhn thc v thc tin.a) nh ngha a li th gii quan duy vt bin chng v vn c bn ca trit hc. V mt th nht vn c bn ca trit hc, nh ngha khng nh vt cht c trc, thc c sau; vt cht l ngun gc khch quan ca cm gic, ca thc (khc phc quan im v vt cht ca ch ngha duy vt c v cn i v vt cht). V mt th hai vn c bn ca trit hc, nh ngha khng nh thc con ngi c kh nng nhn thc c th gii vt cht (chng li thuyt khng th bit v hoi nghi lun). Th gii quan duy vt bin chng xc nh c vt cht trong lnh vc x hi; l tn ti x hi quy nh thc x hi, kinh t quy nh chnh tr v.v v to c s l lun cho cc nh khoa hc t nhin, c bit l cc nh vt l vng tm nghin cu th gii vt cht.b) nh ngha a li phng php lun bin chng duy vtca mi quan h bin chng gia vt cht vi thc. Theo , vt cht c trc thc, l ngun gc v quy nh thc nn trong mi hot ng cn xut pht t hin thc khch quan, tn trng cc quy lut vn c ca s vt, hin tng; ng thi cn thy c tnh nng ng, tch cc ca thc pht huy tnh nng ng ch quan nhng trnh ch quan duy ch m biu hin l tuyt i ho vai tr, tc dng ca thc, cho rng con ngi c th lm c tt c m khng cn n s tc ng ca cc quy lut khch quan, cc iu kin vt cht cn thit.

Cu hi 11. Phng thc, hnh thc tn ti ca vt cht?p. Cu tr li gm hai ln1) Vn ng l phng thctn ti ca vt cht. Ch ngha duy vt bin chng cho rng, a) Vn ng, hiu theo ngha chung nht,- tc c hiu nh l phng thc tn ti ca vt cht, l mt thuc tnh c hu ca vt cht,- th bao gm tt c mi s thay i v mi qu trnh din ra trong v tr, k t s thay i v tr n gin cho n t duy.b) Cc hnh thc (dng) vn ng c bn ca vt cht. C nm dng vn ng c bn ca vt cht; l vn ng c hc- s di chuyn v tr ca cc vt th trong khng gian; vn ng vt l- s vn ng ca cc phn t, cc ht c bn, vn ng in t, cc qu trnh nhit, in v.v; vn ng ho hc- s vn ng ca cc nguyn t, cc qu trnh ho hp v phn gii cc cht; vn ng sinh vt- s trao i cht gia c th sng v mi trng; vn ng x hi- s thay th nhau gia cc hnh thi kinh t-x hi.c) Nm dng vn ng ny quan h cht ch vi nhau. Mt hnh thc vn ng no c thc hin l do c s tc ng qua li vi nhiu hnh thc vn ng khc. Mt hnh thc vn ng ny lun c kh nng chuyn ho thnh hnh thc vn ng khc, nhng khng th quy hnh thc vn ng ny thnh hnh thc vn ng khc. Mi mt s vt, hin tng c th gn lin vi nhiu hnh thc vn ng nhng bao gi cng c c trng bng mt hnh thc vn ng c bn.d) Vn ng v ng im. Th gii vt cht bao gi cng trong qu trnh vn ng khng ngng, trong s vn ng khng ngng c hin tng ng im tng i. Nn hiu hin tng ng im ch xy ra i vi mt hnh thc vn ng no ca vt cht trong mt lc no v trong mt quan h nht nh no , cn xt n cng, vt cht lun lun vn ng. Nu vn ng l s tn ti trong s bin i ca cc s vt, hin tng, th ng im tng i l s n nh, l s bo ton qung tnh ca cc s vt, hin tng. Nh vy, ng im l tng i; tm thi v l trng thi c bit ca vt cht ang vn ng khng ngng.2) Khng gian v thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht. Mi s vt, hin tng tn ti khch quan u c v tr, hnh thc kt cu, di ngn, cao thp ca n- tt c cc thuc tnh gi l khng gian v khng gian biu hin s cng tn ti v cch bit gia cc s vt, hin tng vi nhau, biu hin qung tnh, trt t phn b ca chng. Mi s vt, hin tng tn ti trong trng thi khng ngng bin i, nhanh, chm, k tip nhau v chuyn ho ln nhau- tt c nhng thuc tnh gi l thi gian v thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht th hin lu ca s bin i; trnh t xut hin v mt i ca cc s vt, cc trng thi khc nhau trong th gii vt cht; thi gian cn c trng cho trnh t din bin ca cc qu trnh vt cht, tnh tch bit gia cc giai on khc nhau ca qu trnh . Tuy u l hnh thc tn ti ca vt cht, nhng khng gian v thi gian c s khc nhau. S khc nhau nm ch, khng gian c ba chiu rng, cao v di; cn thi gian ch c mt chiu tri t qu kh ti tng lai.

Cu hi 12. Tnh thng nht vt cht ca th gii?p. Vn tnh thng nht ca th gii lun gn lin vi cch gii quyt vn c bn ca trit hc. Ch ngha duy vt bin chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. Ch ngha duy vt bin chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. iu ny c th hin 1) Mi s vt, hin tng ca th gii u c tnh vt cht l tn ti khch quan, c lp vi thc ca con ngi.2) Mi s vt, hin tng trong th gii u l nhng dng c th ca vt cht; chng u mang c tnh chung ca vt cht (tn ti vnh vin, ngha l khng bao gi tr v s 0, khng mt i); u c sinh ra t vt cht ( thc chng hn).3) Th gii vt cht tn ti vnh vin v v tn. Trong th gii khng c g khc ngoi vt cht ang vn ng, bin i v chuyn ho theo nhng quy lut khch quan chung ca mnh.4) Tnh thng nht vt cht ca th gii th hin s tn ti ca th gii thng qua gii v c, gii hu c trong bc tranh tng th v th gii duy nht; gia chng c s lin h tc ng qua li, chuyn ho ln nhau, vn ng v pht trin. Cc qu trnh cho php thy y s thng nht vt cht ca th gii trong cc hnh thc v giai on pht trin, t ht c bn n phn t, t phn t n cc c th sng, t cc c th sng n con ngi v x hi loi ngi.Quan im v bn cht vt cht v tnh thng nht vt cht ca th gii ca ch ngha duy vt bin chng khng ch nh hng trong vic gii thch v tnh phong ph, a dng ca th gii, m cn nh hng nhn thc v tnh phong ph, a dng y trong qu trnh hot ng ci to t nhin hp quy lut.

Cu hi 13. Ngun gc ca thc?p. Cu tr li c hai ln1) Ngun gc t nhin ca thc (no ngi + s phn nh)a) No ngi l sn phm qu trnh tin ho lu di ca th gii vt cht, t v c ti hu c, cht sng (thc vt v ng vt) ri n con ngi- sinh vt-x hi. L t chc vt cht c cu trc tinh vi; ch khong 370g nhng c ti 14-15 t t bo thn kinh lin h vi nhau v vi cc gic quan to ra mi lin h thu, nhn a dng no ngi iu khin hot ng ca c th i vi th gii bn ngoi. Hot ng thc ca con ngi din ra trn c s hot ng ca thn kinh no b; b no cng hon thin hot ng thn kinh cng hiu qu, thc ca con ngi cng phong ph v su sc. iu ny l gii ti sao qu trnh tin ha ca loi ngi cng l qu trnh pht trin nng lc ca nhn thc, ca t duy v ti sao i sng tinh thn ca con ngi b ri lon khi no b tn thng.b) S phn nh ca vt cht l mt trong nhng ngun gc t nhin ca thc. Mi hnh thc vt cht u c thuc tnh phn nh v phn nh pht trin t hnh thc thp ln hnh thc cao- ty thuc vo kt cu ca t chc vt cht.Phn nh l s ti to li nhng c im, tnh cht ca dng vt cht ny (di dng thay i) trong mt dng vt cht khc. Qu trnh phn nh bao hm qu trnh thng tin, ci c phn nh (tc ng) l nhng s vt, hin tng c th ca vt cht, cn ci phn nh (nhn tc ng) l ci cha ng thng tin v nhng s vt, hin tng . Cc hnh thc phn nh. +) Phn nh ca gii v c (gm phn nh vt l v phn nh ho hc) l nhng phn nh th ng, khng nh hng v khng la chn. +) Phn nh ca thc vt l tnh kch thch +) Phn nh ca ng vt c nh hng, la chn nh m ng vt thch nghi vi mi trng sng. Trong phn nh ca ng vt c phn x khng iu kin (bn nng); phn x c iu kin (tc ng thng xuyn) ng vt c thn kinh trung ng to nn tm l. Hnh thc phn nh cao nht (phn nh nng ng, sng to) l thc ca con ngi, c trng cho mt dng vt cht c t chc cao l no ngi. Tm li, s pht trin ca cc hnh thc phn nh gn lin vi cc trnh t chc vt cht khc nhau v thc ny sinh t cc hnh thc phn nh .Quan im trn ca trit hc ca ch ngha Mc-Lnin v thc chng li quan im ca ch ngha duy tm tch ri thc khi hot ng ca no ngi, thn b ho thc; ng thi chng li quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng no tit ra thc tng t nh gan tit ra mt.2) Ngun gc x hi ca thc (lao ng + ngn ng)a) Lao ng l hot ng c mc ch, c tnh lch s-x hi ca con ngi nhm to ra ca ci tn ti v pht trin; ng thi lao ng cng to ra i sng tinh thn v hn th na, lao ng gip con ngi hon thin chnh mnh. S hon thin ca i tay, vic bit ch to cng c lao ng lm cho thc khng ngng pht trin, to c s cho con ngi nhn thc nhng tnh cht mi ca gii t nhin; dn n nng lc t duy tru tng, kh nng phn on, suy lun dn c hnh thnh v pht trin.b) Trong qu trnh lao ng con ngi lin kt vi nhau, to thnh cc mi quan h x hi tt yu v cc mi quan h ca cc thnh vin ca x hi khng ngng c cng c v pht trin dn n nhu cu cn thit phi trao i vi nhau iu g y nn ngn ng xut hin. Ngn ng ra i tr thnh ci v vt cht ca thc, thnh phng tin th hin thc. Nh ngn ng, con ngi khi qut ho, tru tng ho nhng kinh nghim truyn li cho nhau. Ngn ng l sn phm ca lao ng, n lt n, ngn ng li thc y lao ng pht trin.Nh vy, b no ngi cng vi th gii vt cht tc ng ln b no l ngun gc t nhin ca thc v vi quan im nh vy v thc, ch ngha duy vt bin chng chng li quan im ca ch ngha duy tm tch ri thc ra khi hot ng ca b no, thn b ho thc; ng thi chng li quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng no tit ra thc tng t nh gan tit ra mt.

Cu hi 14. Bn cht ca thc?p. Bn cht ca thc th hin qua bn imim xut pht hiu bn cht ca thc l s tha nhn thc l s phn nh, l hnh nh tinh thn v s vt, hin tng khch quan. thc thuc phm vi ch quan, khng c tnh vt cht, m ch l hnh nh phi cm tnh ca cc s vt, hin tng cm tnh c phn nh. Bn cht ca thc th hin s phn nh nng ng, sng to th gii khch quan vo b no ngi; l hnh nh ch quan v th gii khch quan.1) thc l hnh nh ch quan v th gii khch quan bi hnh nh y tuy b th gii khch quan quy nh c v ni dung ln hnh thc th hin; nhng th gii y khng cn y nguyn nh n vn c, m b ci ch quan ca con ngi ci bin thng qua tm t, tnh cm, nguyn vng, nhu cu v.v. thc chng qua ch l vt cht c em chuyn vo trong u c con ngi v c ci bin i trong . C th ni, thc phn nh hin thc, cn ngn ng th din t hin thc v ni ln t tng. Cc t tng c tn hiu ho trong mt dng c th ca vt cht- l ngn ng- ci m con ngi c th cm gic c. Khng c ngn ng th thc khng th hnh thnh v tn ti c.2) thc l s phn nh nng ng, sng to, th hin ch, thc phn nh th gii c chn lc- ty thuc vo mc ch ca ch th nhn thc. S phn nh nhm nm bt bn cht, quy lut vn ng v pht trin ca s vt, hin tng; kh nng vt trc (d bo) ca thc to nn s lng trc nhng tnh hung s gy tc ng tt, xu ln kt qu ca hot ng m con ngi ang hng ti. C c d bo , con ngi iu chnh chng trnh ca mnh sao cho ph hp vi d kin xu hng pht trin ca s vt, hin tng; xy dng cc m hnh l tng, ra phng php thc hin ph hp nhm t kt qu ti u. Nh vy, thc khng ch phn nh th gii khch quan, m cn to ra th gii khch quan.3) thc l mt hin tng x hi v mang bn cht x hi. S ra i v tn ti ca thc gn lin vi hot ng thc tin; chu s chi phi khng ch ca cc quy lut sinh hc, m ch yu cn ca cc quy lut x hi; do nhu cu giao tip x hi v cc iu kin sinh hot hin thc ca x hi quy nh. Vi tnh nng ng, thc sng to li hin thc theo nhu cu ca bn thn v thc tin x hi. cc thi i khc nhau, thm ch cng mt thi i, s phn nh ( thc) v cng mt s vt, hin tng c s khc nhau- theo cc iu kin vt cht v tinh thn m ch th nhn thc ph thuc.4) C th ni qu trnh thc gm cc giai on.a) Trao i thng tin hai chiu gia ch th vi khch th phn nh; nh hng v chn lc cc thng tin cn thit.b) M hnh ho i tng trong t duy dng hnh nh tinh thn, tc l sng to li khch th phn nh theo cch m ho s vt, hin tng vt cht thnh tng tinh thn phi vt cht.c) Chuyn m hnh t t duy ra hin thc, tc l qu trnh hin thc ho t tng, thng qua hot ng thc tin bin cc tng tinh thn phi vt cht trong t duy thnh cc s vt, hin tng vt cht ngoi hin thc. Trong giai on ny, con ngi la chn phng php, cng c tc ng vo hin thc khch quan nhm thc hin mc ch ca mnh.

Cu hi 15. ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht vi thc?p. Cu tr li gm ba ln1) Vai tr quy nh ca vt cht i vi thca) Vt cht l ci th nht, thc l ci th hai, ngha l vt cht l ci c trc, thc l ci c sau; Vt cht quy nh thc c v ni dung phn nh ln hnh thc biu hin. iu ny th hin +) vt cht sinh ra thc ( thc l sn phm ca no ngi; thc c thuc tnh phn nh ca vt cht) +) vt cht quyt nh ni dung ca thc ( thc l s phn nh th gii vt cht; ni dung ca thc (k c tnh cm, ch v.v) u xut pht t vt cht; s sng to ca thc i hi nhng tin vt cht v tun theo cc quy lut ca vt cht).b) Tn ti x hi (mt hnh thc vt cht c bit trong lnh vc x hi) quy nh thc x hi (mt hnh thc thc c bit trong lnh vc x hi).c) thc l s phn nh th gii vt cht vo no ngi trong dng hnh nh ch quan v th gii khch quan; hnh thc biu hin ca thc l ngn ng (mt dng c th ca vt cht).2) Vai tr tc ng ngc tr li ca thc i vi vt chta) S tc ng ca thc i vi vt cht c th theo hng tch cc (khai thc, pht huy, thc y c sc mnh vt cht tim tng hoc nhng bin i ca iu kin, hon cnh vt cht theo hng c li cho con ngi) th hin qua vic thc ch o con ngi trong hot ng thc tin. S ch o xut hin ngay t lc con ngi xc nh i tng, mc tiu, phng hng v phng php thc hin nhng mc tiu ra. Trong giai on ny, thc trang b cho con ngi nhng thng tin cn thit v i tng, v cc quy lut khch quan v hng dn con ngi phn tch, la chn nhng kh nng vn dng nhng nhng quy lut trong hnh ng. Nh vy, thc hng dn hot ng ca con ngi v thng qua cc hot ng m tc ng gin tip ln thc ti khch quan.b) S tc ng ngc li ca thc i vi vt cht c th theo hng tiu cc, trc ht do s phn nh khng y v th gii dn n nhng sai lm, duy ch th hin qua vic thc c th km hm sc mnh ci to hin thc thc khch quan ca con ngi, nht l trong lnh vc x hi (lm suy gim, hao tn sc mnh vt cht tim tng, km hm qu trnh pht trin kinh t-x hi, gy nh hng xu n i sng ca con ngi).c) Nhng yu t nh hng n s tc ng ca thc i vi vt cht +) Nu tnh khoa hc ca thc cng cao th tnh tch c ca thc cng ln. Trc ht l thc phi phn nh ng hin thc khch quan; ngha l con ngi mun pht huy sc mnh ca mnh trong ci to th gii th phi tn trng cc quy lut khch quan, phi nhn thc ng, nm vng, vn dng ng v hnh ng ph hp vi cc quy lut khch quan. +) S tc ng ca thc i vi vt cht cn ph thuc vo mc ch s dng thc ca con ngi.Nh vy, bn thn thc khng trc tip thay i c hin thc m phi thng qua hot ng ca con ngi. Sc mnh ca thc ty thuc vo mc thm nhp vo qun chng, vo cc iu kin vt cht, vo hon cnh khch quan m trong thc c thc hin. Mun bin i v ci to th gii khch quan, thc phi c con ngi thc hin trong thc tin v ch c nh vy, thc mi tr thnh lc lng vt cht.3) ngha phng php lun ca mi quan h gia vt cht vi thc. Nguyn tc khch quan trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc khch quan yu cua) Mc tiu, phng thc hot ng ca con ngi u phi xut pht t nhng iu kin, hon cnh thc t, c bit l ca iu kin vt cht, kinh t; tun theo, xut pht, tn trng cc quy lut khch quan (vn c) ca s vt, hin tng; cn tm nguyn nhn ca cc s vt, hin tng trong nhng iu kin vt cht khch quan ca chng; mun ci to s vt, hin tng phi xut pht t bn thn s vt, hin tng c ci to. Chng t tng ch quan duy ch, nn nng, thiu kin nhnm biu hin ca n l tuyt i ho vai tr, tc dng ca nhn t con ngi; cho rng con ngi c th lm c tt c nhng g mun m khng cn ch trng n s tc ng ca cc quy lut khch quan, ca cc iu kin vt cht cn thit.b) Pht huy tnh nng ng, sng to ca thc l nhn mnh tnh c lp tng i, tnh tch cc v tnh nng ng ca thc i vi vt cht bng cch tng cng rn luyn, bi dng t tng, ch phn u, vn ln, tu dng o c v.v nhm xy dng i sng tinh thn lnh mnh. Chng thi th ng, trng ch, li vo hon cnh khch quan v nh vy l h thp vai tr tnh nng ng ch quan ca con ngi trong hot ng thc tin d ri vo ch ngha duy vt siu hnh, ch ngha duy vt tm thng; tuyt i ha vt cht; coi thng t tng, tri thc ri vo thc dng hng th v.v.

Cu hi 16. Ti sao ni siu hnh v bin chng l hai mt i lp ca phng php t duy?p. Cu tr li gm hai ln1) Thut ng Siu hnh c gc t ting Hy Lp metaphysica, vi ngha l nhng g sau vt l hc. Vo th k XVI-XVII, phng php siu hnh gi vai tr quan trng trong vic tch lu tri thc, em li cho con ngi nhiu tri thc mi, nht l v ton hc v c hc; nhng ch t khi Bcn (1561-1626) v v sau l Lcc (1632-1704) chuyn phng php nhn thc siu hnh t khoa hc t nhin sang trit hc, th siu hnh tr thnh phng php ch yu ca nhn thc. n th k XVIII, phng php siu hnh khng c kh nng khi qut s vn ng, pht trin ca th gii vo nhng quy lut chung nht; khng to kh nng nhn thc th gii trong chnh th thng nht nn b phng php bin chng duy tm trit hc c in c ph nh. Hghen (1770-1831) l nh trit hc ph phn php siu hnh kch lit nht thi by gi v l ngi u tin khi qut h thng quy lut ca php bin chng duy tm, em n i lp vi php siu hnh.Trong trit hc ca ch ngha duy vt bin chng, siu hnh c hiu theo ngha l phng php xem xt s tn ti ca s vt, hin tng v s phn nh chng vo t duy con ngi trong trng thi bit lp, nm ngoi mi lin h vi cc s vt, hin tng khc v khng bin i. c th ca siu hnh l tnh mt chiu, tuyt i ho mt ny hay mt kia; ph nhn cc khu trung gian, chuyn ho; do kt qu nghin cu ch i ti kt lun hoc l ..., hoc l ..., phin din; coi th gii thng nht l bc tranh khng vn ng, pht trin. Cc nh siu hnh ch da vo nhng phn tuyt i khng th dung ho khng nh c l c, khng l khng; hoc tn ti hoc khng tn ti; s vt, hin tng khng th va l chnh n li va l ci khc n; ci khng nh v ci ph nh tuyt i bi tr ln nhau.2) Thut ng Bin chngc gc t ting Hy Lp dialektica (vi ngha l ngh thut m thoi, tranh lun). Theo ngha ny, bin chng l ngh thut tranh lun nhm tm ra chn l bng cch pht hin cc mu thun trong lp lun ca i phng v ngh thut bo v nhng lp lun ca mnh. n Hghen, thut ng bin chng c pht trin kh ton din v khi qut c mt s phm tr, quy lut c bn; nhng chng cha phi l nhng quy lut chung nht v t nhin, x hi v t duy, m mi ch l mt s quy lut ring trong lnh vc tinh thn. C.Mc, Ph.ngghen v V.I.Lnin k tha, pht trin trn tinh thn ph phn v sng to nhng gi tr trong lch s t tng bin chng nhn loi lm cho php bin chng tr thnh php bin chng duy vt; thnh khoa hc nghin cu nhng quy lut chung nht v mi lin h v s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng trong c ba lnh vc t nhin, x hi v t duy.Phng php bin chng duy vt mm do, linh hot; tha nhn trong nhng trng hp cn thit, bn cnh ci hoc l ... hoc l..., cn c c ci va l ... va l.... Do vy, l phng php khoa hc, va khc phc c nhng hn ch ca php bin chng c i, y li phng php siu hnh va ci to php bin chng duy tm tr thnh phng php lun chung nht ca nhn thc v thc tin.

Cu hi 17. Khi lc v php bin chng duy vt?p. Cu tr li gm ba lnTrong lch s pht trin ca trit hc t thi c i n nay, vn tn ti ca cc s vt, hin tng lun c quan tm v cn lm sng t. Cc s vt, hin tng xung quanh ta v ngay c bn thn chng ta tn ti trong mi lin h qua li, quy nh, chuyn ho ln nhau hay tn ti tch ri, bit lp nhau? Cc s vt, hin tng lun vn ng, pht trin hay tn ti trong trng thi ng im, khng vn ng? C nhiu quan im khc nhau v vn ny, nhng suy n cng u quy v hai quan im chnh i lp nhau l siu hnh v bin chng.1) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Php bin chng l khoa hc v s lin h ph bin, (...) l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v s pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy. Theo V.I.Lnin, Php bin chng, tc l hc thuyt v s pht trin, di hnh thc hon b nht, su sc nht v khng phin din, hc thuyt v tnh tng i ca nhn thc ca con ngi phn nh vt cht lun lun pht trin khng ngng. H Ch Minh nh gi Ch ngha Mc c u im l phng php lm vic bin chng. C th hiu php bin chng duy vt l khoa hc v mi lin h ph bin; v nhng quy lut chung nht ca s vn ng, pht trin ca t nhin, x hi v t duy.2) Ni dung ca php bin chng duy vt ht sc phong ph, ph hp vi i tng nghin cu l s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng trong c ba lnh vc t nhin, x hi, t duy v t trong nhng lnh vc y rt ra c nhng quy lut ca mnh. Ni dung ca php bin chng duy vt gm hai nguyn l, su cp phm tr v ba quy lut c bn. S phn bit gia cc nguyn l vi cc cp phm tr, quy lut c bn ca php bin chng duy vt cng lm r ngha c th ca chng. Hai nguyn l khi qut tnh bin chng chung nht ca th gii; cc cp phm tr phn nh s tc ng bin chng gia cc mt ca s vt, hin tng, chng l nhng mi lin h c tnh quy lut trong tng cp; cn cc quy lut l l lun nghin cu cc mi lin h v khuynh hng pht trin trong th gii s vt, hin tng ch ra ngun gc, cch thc, xu hng ca s vn ng, pht trin. iu ny ni ln nhng kha cnh phong ph ca s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng.3) Php bin chng c vai tr phng php v phng php lun i vi hot ng nhn thc khoa hc v thc tin cch mng ca con ngi.

Cu hi 18. Nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin chng duy vt? ngha phng php lun c rt ra t ni dung nguyn l ny?p. Cu tr li gm ba ln1) Khi nim. Trong php bin chng duy vt, mi lin h ph bin dng khi qut s quy nh, tc ng qua li, chuyn ho ln nhau gia cc s vt, hin tng hay gia cc mt ca mt s vt, hin tng trong th gii. C s l lun ca mi lin h ph bin l tnh thng nht vt cht ca th gii; theo cc s vt, hin tng d c a dng, khc nhau n th no i chng na, th chng cng ch l nhng dng c th khc nhau ca mt th gii vt cht duy nht.2) Tnh cht ca cc mi lin h ph bina) Tnh khch quan. Php bin chng duy vt khng nh tnh khch quan ca cc mi lin h, tc ng ca bn thn th gii vt cht. C mi lin h, tc ng gia cc s vt, hin tng vt cht vi nhau. C mi lin h gia s vt, hin tng v ci tinh thn. C ci lin h gia nhng hin tng tinh thn vi nhau, nh mi lin h v tc ng gia cc hnh thc ca qu trnh nhn thc. Cc mi lin h, tc ng , suy cho n cng, u l s phn nh mi lin h v s quy nh ln nhau gia cc s vt, hin tng ca th gii khch quan.b) Tnh ph bin. Mi lin h qua li, quy nh, chuyn ho ln nhau v tch bit nhau khng nhng din ra mi s vt, hin tng trong t nhin, trong x hi, trong t duy, m cn din ra i vi cc mt, cc yu t, cc qu trnh ca mi s vt, hin tng.c) Tnh a dng, phong ph. C nhiu mi lin h. C mi lin h v mt khng gian v cng c mi lin h v mt thi gian gia cc s vt, hin tng. C mi lin h chung tc ng ln ton b hay trong nhng lnh vc rng ln ca th gii. C mi lin h ring ch tc ng trong tng lnh vc, tng s vt v hin tng c th. C mi lin h trc tip gia nhiu s vt, hin tng, nhng cng c nhng mi lin h gin tip. C mi lin h tt nhin, cng c mi lin h ngu nhin. C mi lin h bn cht cng c mi lin h ch ng vai tr ph thuc (khng bn cht). C mi lin h ch yu v c mi lin h th yu v.v chng gi nhng vai tr khc nhau quy nh s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng. Do vy, nguyn l v mi lin h ph bin khi qut c ton cnh th gii trong nhng mi lin h chng cht gia cc s vt, hin tng ca n. Tnh v hn ca th gii khch quan; tnh c hn ca s vt, hin tng trong th gii ch c th gii thch c trong mi lin h ph bin, c quy nh bng nhiu mi lin h c hnh thc, vai tr khc nhau.3) ngha phng php lun ca nguyn l v mi lin h ph bin. T nguyn l v mi lin h ph bin ca php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc ton din trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny yu cu xem xt s vt, hin tng a) trong chnh th thng nht ca tt c cc mt, cc b phn, cc yu t, cc thuc tnh cng cc mi lin h ca chng. b) trong mi lin h gia s vt, hin tng ny vi s vt, hin tng khc v vi mi trng xung quanh, k c cc mt ca cc mi lin h trung gian, gin tip. c) trong khng gian, thi gian nht nh, ngha l phi nghin cu qu trnh vn ng ca s vt, hin tng trong qu kh, hin ti v phn on c tng lai ca n. d) Nguyn tc ton din i lp vi quan im phin din ch thy mt ny m khng thy cc mt khc; hoc ch n nhiu mt nhng li xem xt trn lan, dn u, khng thy c mt bn cht ca s vt, hin tng ri vo thut ngu bin v ch ngha chit trung.

Cu hi 19. Nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt?p. Cu tr li gm ba ln1) Trong php bin chng duy vt, pht trin l qu trnh vn ng i ln t thp n cao, t km hon thin n hon thin hn. Qu trnh va din ra dn dn, va nhy vt lm cho s vt, hin tng c mt i, s vt, hin tng mi v cht ra i. Ngun gc ca s pht trin nm nhng mu thun bn trong ca s vt, hin tng.2) Tnh cht ca s pht trin. a) Tnh khch quan. Ngun gc v ng lc ca s pht trin nm trong chnh bn thn s vt, hin tng. b) Tnh ph bin. S pht trin din ra trong c t nhin, x hi v t duy. c) Tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s ph nh c tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin tng c, v vy trong s vt, hin tng mi cn gi li, c chn lc v ci to nhng mt cn thch hp ca s vt, hin tng c, chuyn sang s vt, hin tng mi, gt b nhng mt tiu li thi, lc hu ca s vt, hin tng c cn tr s pht trin. d) Tnh a dng, phong ph. Tuy s pht trin din ra trong mi lnh vc t nhin, x hi v t duy, nhng mi s vt, hin tng li c qu trnh pht trin khng ging nhau. Tnh a dng v phong ph ca s pht trin cn ph thuc vo khng gian v thi gian, vo cc yu t, iu kin tc ng ln s pht trin .3) ngha phng php lun ca nguyn l v s pht trin. T nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc pht trin trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny gip chng ta nhn thc c rng, mun nm c bn cht ca s vt, hin tng, nm c khuynh hng pht trin ca chng th phi xt s vt trong s pht trin, trong s t vn ng, trong s bin i ca n.Nguyn tc pht trin yu cu a) t s vt, hin tng trong s vn ng, pht hin c cc xu hng bin i, pht trin ca n khng ch nhn thc s vt, hin tng trng thi hin ti, m cn d bo c khuynh hng pht trin. Cn ch ra ngun gc ca s pht trin l mu thun, cn ng lc ca s pht trin l u tranh gii quyt mu thun gia cc mt i lp trong s vt, hin tng .b) Nhn thc s pht trin l qu trnh tri qua nhiu giai on, t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn. Mi giai on pht trin c nhng c im, tnh cht, hnh thc khc nhau nn cn tm ra nhng hnh thc, phng php tc ng ph hp hoc, thc y, hoc km hm s pht trin .c) Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi nhy cm, sm pht hin v ng h ci mi hp quy lut, to iu kin cho ci mi pht trin; phi chng li quan im bo th, tr tr, nh kin v.v bi nhiu khi ci mi tht bi tm thi, to nn con ng pht trin quanh co, phc tp. Trong qu trnh thay th ci c bng ci mi phi bit k tha nhng yu t tch cc t c t ci c v pht trin sng to chng trong iu kin mi.

Cu hi 20. Cp phm tr ci ring, ci chung ca php bin chng duy vt?p.Cu tr li gm ba ln l nh ngha cc phm tr; nu mi quan h bin chng gia cc phm tr v ngha phng php lun c rt ra t mi quan h .1) nh ngha. Ci ring (ci c th) l phm tr trit hc dng ch mt s vt, mt hin tng nht nh. Ci n nht l phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng c im ch vn c mt s vt, hin tng no m khng lp li s vt, hin tng khc. Ci chung (ci ph bin) l phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng thuc tnh khng nhng c mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh nht nh m chng cn c lp li trong nhiu s vt, nhiu hin tng khc na.2, 3) V ci ring gn b cht ch vi ci chung, tn ti trong mi lin h vi ci chung cho nn gii quyt mt cch c hiu qu cc vn ring th khng th lng trnh vic gii quyt nhng vn chung, ngha l phi gii quyt nhng vn l lun lin quan n vn ring trnh sa vo tnh trng m mm, tu tin, kinh nghim ch ngha.V ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring th hin mnh nn ch c th tm ci chung trong ci ring, trong cc s vt, hin tng, qu trnh ring l, c th ch khng phi tm trong mun ch quan ca con ngi.V ci chung tn ti trong ci ring nh mt b phn ca ci ring, b phn ny tc ng qua li vi nhng mt cn li ca ci ring, tc l vi nhng mt khng gia nhp vo ci chung, nn bt c ci chung no cng tn ti trong ci ring di dng b ci bin.V ci chung l ci su sc, ci bn cht chi phi mi ci ring, nn phi bit pht hin ra ci chung, vn dng ci chung to ra ci ring. T iu ny rt ra kt lun l bt k mt ci chung no khi c p dng vo tng trng hp ring cng cn c c bit ho. Trong vic vn dng cc nguyn l ca ch ngha Mc-Lnin vo hot ng nhn thc v hot ng thc tin, nu khng ch n s c bit m p dng nguyn xi ci chung, tuyt i ho ci chung th s ri vo bnh t khuynh, gio iu. Ngc li, nu b qun, xem thng ci chung, ch tuyt i ho ci ring, ci n nht th s ri vo bnh hu khuynh, tu tin, kinh nghim ch ngha.V trong nhng iu kin nht nh, ci n nht c th chuyn ho thnh ci chung v ngc li ci chung c th chuyn ho thnh ci n nht cho nn trong hot ng l lun v hot ng thc tin, nu ci n nht l ci c li th to iu kin thun li n chuyn ho thnh ci chung v ngc li, nu ci chung khng cn l ci ph hp th tc ng ci chung chuyn ho thnh ci ring.

Cu hi 21. Cp phm tr ni dung-hnh thc ca php bin chng duy vt?p.Cu tr li gm ba ln1) nh ngha.Ni dung l tng hp tt c nhng mt, nhng yu t to nn s vt, hin tng. Hnh thc l phng thc tn ti v pht trin ca s vt, hin tng, l h thng cc mi lin h tng i bn vng gia cc yu t ca s vt, hin tng v khng ch l ci biu hin bn ngoi m cn l ci biu hin cu trc bn trong ca s vt, hin tng.2,3) V ni dung v hnh thc lun gn b cht ch vi nhau nn trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin cn chng li c hai khuynh hng hoc tuyt i ho ni dung m coi nh hnh thc, hoc tuyt i ho hnh thc m coi nh ni dung.V mt ni dung c th c nhiu hnh thc th hin v ngc li, nn cn phi s dng mi loi hnh thc c th c, mi cng nh c, k c vic phi ci bin nhng hnh thc vn c, ly ci ny b sung, thay th cho ci kia lm cho bt k hnh thc no cng tr thnh cng c phc v cho ni dung mi. V.I.Lnin kch lit ph phn thi ch tha nhn nhng hnh thc c, bo th, tr tr ch mun lm theo ci c, ng thi ng cng ph phn thi ph nhn vai tr ca hnh thc c trong hon cnh mi, ch quan, nng vi, thay i hnh thc c mt cch tu tin, khng cn c.V ni dung quy nh hnh thc nn phi cn c vo ni dung. Nu mun bin i s vt, hin tng th trc ht phi tc ng, lm thay i ni dung ca chng. ng thi, v hnh thc c tc ng ngc li ln ni dung, thc y hoc km hm ni dung pht trin nn cn lun theo di kp thi can thip vo tin trnh bin i ca hnh thc y nhanh hoc km hm s pht trin ca ni dung.

Cu hi 22. Cp phm tr tt nhin-ngu nhin ca php bin chng duy vt?p. Cu tr li gm ba ln1) nh ngha.Tt nhin do mi lin h bn cht, do nhng nguyn nhn c bn bn trong ca s vt, hin tng quy nh v trong nhng iu kin nht nh phi xy ra ng nh th ch khng th khc.Ngu nhin l ci do mi lin h khng bn cht, do nhng nguyn nhn, hon cnh bn ngoi quy nh, c th xut hin, c th khng xut hin, c th xut hin th ny hoc c th xut hin th khc.2,3) V tt nhin, trong nhng iu kin nht nh, dt khot phi xy ra nh th nn trong hot ng thc tin cn phi da vo tt nhin ch khng da vo ngu nhin. Nhng v tt nhin bao gi cng vch ng i cho mnh thng qua v s ngu nhin nn chng ta ch c th nhn thc, ch ra c tt nhin bng cch nghin cu nhng ngu nhin m tt nhin phi i qua. Ngu nhin tuy khng chi phi s pht trin ca s vt, hin tng nhng c nh hng n nhp pht trin, thm ch i khi ngu nhin c th lm cho tin trnh pht trin ca s vt, hin tng t ngt bin i, do vy, khng nn b qua ngu nhin m lun c nhng phng n d phng trng hp cc s c ngu nhin xut hin bt ng.V ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch l tng i, c ci ni ny, mt ny, mi lin h ny l tt nhin nhng ni kia, mt kia, mi lin h kia li l ngu nhin v ngc li, do vy cn lu n c im trnh s nhn nhn cng nhc khi xem xt s vt, hin tng.Khi nghin cu cc cp phm tr cn lin h chng vi nhau v vi cc quy lut c bn ca php bin chng duy vt, bi th gii mun hnh, mun v, cho nn, d quan trng n my, ch ring cc cp phm tr hoc cc quy lut c bn s khng phn nh c cc mi lin h bn cht ca th gii mt cch y .

Cu 23. Ti sao ni quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp nu ngun gc, ng lc vn ng, pht trin ca s vt, hin tng?p. Cu tr li c ba ln1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt, quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp (quy lut mu thun) ch ra ngun gc, ng lc bn trong ca s vn ng, pht trin. Nm vng c ni dung ca quy lut ny to c s cho vic nhn thc cc phm tr v quy lut khc ca php bin chng duy vt; ng thi gip hnh thnh phng php t duy khoa hc, bit khm ph bn cht ca s vt, hin tng v gii quyt mu thun ny sinh.2) Ni dung quy lut.a) Cc khi nim ca quy lut. Mt i lp dng ch nhng mt, nhng yu t, nhng thuc tnh khc nhau c khuynh hng bin i tri ngc nhau cng tn ti khch quan trong cc s vt, hin tng ca t nhin, x hi v t duy. S tc ng ln nhau gia cc mt i lp to nn mu thun bin chng v mu thun bin chng quy nh s bin i ca cc mt i lp ni ring v ca s vt, hin tng ni chung. Thng nht gia cc mt i lp l s khng tch ri nhau, cng tn ti ng thi v mt i lp ny phi ly mt i lp kia lm c s cho s tn ti ca mnh. S thng nht gia cc mt i lp cn gi l sng nht gia chng do trong cc mt i lp cn tn ti nhng yu t ging nhau. Do s ng nht gia cc mt i lp, nn trong nhiu trng hp, khi mu thun xut hin v hot ng, trong nhng iu kin no , to s chuyn ho ln nhau gia cc mt i lp. ng nht khng tch ri vi s khc nhau, vi s i lp, bi mi s vt va l bn thn n, va l mt ci khc vi chnh bn thn n; trong ng nht bao hm s khc nhau, i lp. Cc mt i lp lun tc ng qua li vi nhau theo xu hng bi tr, ph nh ln nhau; ngi ta gi l u tranh gia cc mt i lp v s u tranh khng tch ri vi s khc nhau, thng nht, ng nht gia chng trong mt mu thun.b) Vai tr ca mu thun bin chng i vi s vn ng v pht trin. Theo Ph. ngghen, nguyn nhn chnh v cng l nguyn nhn cui cng to nn ngun gc ca s vn ng, pht trin ca mi s vt, hin tng l s tc ng ln nhau gia chng v gia cc mt i lp trong chng. C hai loi tc ng ln nhau dn n vn ng. l s tc ng ln nhau gia cc s vt, hin tng v s tc ng ln nhau gia cc mt i lp trong mt s vt, hin tng. C hai loi tc ng ny to nn s vn ng; nhng ch loi tc ng th hai- loi tc ng ln nhau gia cc mt i lp do mu thun gia chng to nn mi lm cho s vt, hin tng pht trin.c) Mt s loi mu thun. +) Cn c vo quan h gia cc mt i lp i vi mt s vt, hin tng, ngi ta phn mu thun thnh mu thun bn trong- l s tc ng qua li gia cc mt, cc khuynh hng i lp, l mu thun nm ngay trong bn thn s vt, hin tng, ng vai tr quyt nh trc tip i vi qu trnh vn ng v pht trin ca s vt, hin tng. Mu thun bn ngoi l mu thun din ra trong mi lin h gia cc s vt, hin tng khc nhau c nh hng n s tn ti v pht trin ca s vt, hin tng, nhng phi thng qua mu thun bn trong mi pht huy tc dng.+) Cn c vo s tn ti v pht trin ca ton b s vt, hin tng, ngi ta phn mu thun thnh mu thun c bn- l mu thun quy nh bn cht ca s vt, hin tng, quy nh s pht trin ca s vt, hin tng trong tt c cc giai on, t lc hnh thnh cho n lc kt thc v mu thun ny tn ti trong sut qu trnh tn ti ca s vt, hin tng. Mu thun khng c bn ch l mu thun c trng cho mt phng din no ca s vt, hin tng, chu s chi phi ca mu thun c bn; l mu thun ch quy nh s vn ng, pht trin ca mt hoc vi mt no ca s vt, hin tng.+) Cn c vo vai tr ca mu thun i vi s tn ti v pht trin ca s vt, hin tng trong mt giai on nht nh,ngi ta phn mu thun thnh mu thun ch yu- l mu thun ni ln hng u mt giai on pht trin nht nh ca s vt, hin tng; c tc dng quy nh nhng mu thun khc trong cng mt giai on ca qu trnh pht trin ca s vt, hin tng. Gii quyt mu thun ch yu s to iu kin gii quyt nhng mu thun khc cng giai on. S pht trin, chuyn ho ca s vt, hin tng sang hnh thc khc ph thuc vo vic gii quyt mu thun ch yu. Mu thun th yu l nhng mu thun khng ng vai tr quyt nh trong s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng. Tuy vy, ranh gii gia mu thun ch yu, th yu ch l tng i, tu theo tng hon cnh c th; c nhng mu thun trong iu kin ny l ch yu, song trong iu kin khc li l th yu v ngc li.+) Cn c vo tnh cht ca cc li ch c bnl i lp nhau ca cc giai cp, mt giai on nht nh, ngi ta phn mu thun x hi thnh mu thun i khng- l mu thun gia nhng giai cp, nhng tp on ngi, gia nhng xu hng x hi c li ch c bn i lp nhau v khng th iu ho c. l mu thun gia cc giai cp bc lt v b bc lt; gia giai cp thng tr v giai cp b tr. Mu thun khng i khng l mu thun gia nhng khuynh hng, nhng giai cp, nhng tp on ngi, nhng xu hng x hi c li ch c bn khng i lp nhau. Cc mu thun l cc b, tm thi.c) Kt lun. Ni dung quy lutni ln rng, mu thun gia cc mt i lp trong s vt, hin tng l nguyn nhn; gii quyt mu thun l ng lc ca s vn ng, pht trin; s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng l t thn. Qu trnh t khc nhau, thng nht qua mu thun n u tranh gia cc mt i lp m kt qu l mu thun gia chng c gii quyt; xut hin s thng nht mi cng vi s hnh thnh mu thun mi trong mt s vt, hin tng dng thng nht thng tri qua ba giai on chnh, mi giai on c nhng c im ring ca mnh.+) Giai oan mt (giai on khc nhau)- khi s vt, hin tng mi xut hin, mu thun thng c biu hin s khc nhaugia cc mt i lp.+) Giai on hai (giai on t khc nhau chuyn thnh mu thun)- trong qu trnh vn ng, pht trin ca cc mt c khuynh hng pht trin tri ngc nhau v bi tr, ph nh ln nhau giai on mt; s khc nhau chuyn thnh mu thun.+) Giai on ba (giai on gii quyt mu thun)- khi hai mt i lp xung t gay gt vi nhau, nu c iu kin th hai mt s hoc chuyn ho ln nhau; hoc trit tiu nhau; hoc c hai mt u b trit tiu; s vt, hin tng chuyn sang cht mi. Mu thun c gii quyt vi kt qu l hai mt i lp c b ph hu, s thng nht gia hai mt mi c hnh thnh cng vi s hnh thnh ca mu thun mi. Mu thun ny li c gii quyt lm cho s vt, hin tng mi lun xut hin thay th s vt, hin tng c. S u tranh gia hai mt i lp lm cho s vt, hin tng khng tn ti vnh vin trong mt cht. l quan h gia mu thun bin chng vi s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng, trong mu thun gia cc mt i lp l ngun gc, u tranh gia cc mt i lp l ng lc bn trong ca s vn ng v pht trin.+) S thng nht gia cc mt i lp c tnh tm thi, tng i, l c iu kin, thong qua, ngha l s thng nht tn ti trong trng thi ng yn tng i ca s vt, hin tng.+) S u tranh gia cc mt i lp c tnh tuyt i, ngha l s u tranh ph v s n nh tng i ca s vt, hin tng dn n s chuyn ho v cht ca chng. Tnh tuyt i ca s u tranh gn lin vi s t thn vn ng, pht trin din ra khng ngng ca cc s vt, hin tng trong th gii vt cht. Suy ra, s vn ng, pht trin l tuyt i.3) T ni dung quy lut mu thun ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin.a) Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp gip chng ta nhn thc ng bn cht ca s vt v tm ra phng hng, gii php ng cho hot ng thc tin bng con ng i su nghin cu, pht hin ra mu thun ca s vt, hin tng. Mun pht hin ra mu thun cn phi tm ra th thng nht ca nhng mt, nhng khuynh hng tri ngc nhau, tc l tm ra nhng mt i lp v nhng mi lin h, tc ng qua li ln nhau gia cc mt i lp trong s vt, hin tng.b) Quy lut mu tbun gip khi phn tch mu thun phi xem xt qu trnh pht sinh, pht trin ca tng mu thun, xem xt vai tr, v tr v mi quan h ln nhau ca cc mt mu thun; phi xem xt qu trnh pht sinh, pht trin v v tr ca tng mt i lp, mi quan h tc ng qua li, iu kin chuyn ho ln nhau gia chng. Ch c nh th mi hiu ng s vt, hiu ng xu hng vn ng gii quyt mu thun.c) Quy lut mu thun gip nhn thc c rng, thc y s vt, hin tng pht trin phi tm cch gii quyt mu thun, khng c iu ho mu thun. Mi mu thun ch c gii quyt khi c iu kin chn mui; khng nng vi hay bo th, tr tr khi gii quyt mu thun.

Cu hi 24. Ti sao ni quy lut t nhng thay i v lng dn n nhng thay i v cht v ngc li nu cch thc, tnh cht pht trin ca s vt, hin tng?p.Cu tr li c ba ln1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt. Quy lut v s chuyn ho t nhng bin i v lng dn n nhng bin i v cht v ngc li (quy lut lng i-cht i) ch ra cch thc chung nht ca s pht trin, khi cho rng s thay i v cht ch xy ra khi s vt, hin tng tch lu c nhng thay i v lng t n gii hn- n . Quy lut lng i-cht i cng ch ra tnh cht ca s pht trin, khi cho rng s thay i v cht ca s vt, hin tng va din ra t t, va c bc nhy vt lm cho s vt, hin tng c th va c nhng bc tin tun t, va c th c nhng bc tin vt bc.2) Ni dung quy lut.a) Cc khi nim ca quy lut. Cht l tn gi tt ca cht lng dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt, hin tng; l s thng nht hu c ca cc thuc tnh, nhng yu t cu thnh s vt, hin tng lm cho chng l chng m khng phi l ci khc (th hin s vt, hin tng l g v phn bit n vi s vt, hin tng khc). Cht c c im c bn +) biu hin tnh n nh tng i ca s vt, hin tng, ngha l khi s vt, hin tng ny cha chuyn ho thnh s vt, hin tng khc th cht ca n cha thay i. Mi s vt, hin tng u c qu trnh tn ti v pht trin qua nhiu giai on. Trong mi giai on, s vt, hin tng li c cht ring giai on . Nh vy, +) mi s vt, hin tng khng phi ch c mt cht m c nhiu cht.Lng dng ch tnh quy nh vn c ca s vt, hin tng v mt quy m, trnh pht trin, cc yu t biu hin s lng cc thuc tnh, tng s cc b phn, i lng, trnh quy m v nhp iu vn ng v pht trin ca s vt, hin tng. Lng ca s vt, hin tng cn c biu hin ra kch thc di hay ngn, quy m to hay nh, tng s t hay nhiu, trnh cao hay thp, tc vn ng nhanh hay chm, mu sc m hay nht v.v. Lng c c im c bn +) tnh khch quan v n l mt dng ca vt cht, chim mt v tr nht nh trong khng gian v tn ti trong mt thi gian nht nh. +) C nhiu loi lng khc nhau trong cc s vt, hin tng; c lng l yu t quy nh bn trong, c lng ch th hin nhng yu t bn ngoi ca s vt, hin tng; s vt, hin tng cng phc tp th lng ca chng cng phc tp theo. +) Trong t nhin v x hi, c lng c th o, m c; nhng trong x hi v t duy li c nhng lng kh o lng bng nhng s liu c th m ch c th nhn bit c bng t duy tru tng. S phn bit gia cht v lng ch c ngha tng i. Tu theo tng mi quan h m xc nh u l lng v u l cht. C ci l lng trong mi quan h ny, li c th l cht trong mi quan h khc.b) Mi quan h bin chng gia cht vi lng. Mi s vt, hin tng l +) mt th thng nht gia hai mt cht v lng. Hai mt ny tc ng bin chng ln nhau theo c ch khi s vt, hin tng ang tn ti, cht v lng thng nht vi nhau mt nht nh. +) cng trong phm vi cht v lng tc ng ln nhau lm cho s vt, hin tng dn bin i bt u t s thay i v lng. Qu trnh thay i ca lng din ra theo xu hng hoc tng hoc gim nhng khng lp tc dn n s thay i v cht ca s vt, hin tng. Ch khi lng thay i n gii hn nht nh (n ) mi dn n s thay i v cht. Nh vy, s thay i v lng to iu kin cho cht i v kt qu ca s thay i l s vt, hin tng c mt i; s vt, hin tng mi ra i.c) Khi nim , im nt, bc nhy. dng ch mi lin h thng nht v quy nh ln nhau gia cht vi lng; l gii hn tn ti ca s vt, hin tng m trong , s thay i v lng cha dn n s thay i v cht; s vt, hin tng vn cn l n, cha chuyn ho thnh s vt, hin tng khc. im gii hn m ti s thay i v lng t ti ch ph v c, lm cho cht ca s vt, hin tng thay i, chuyn thnh cht mi- thi im, m ti bt u xy ra bc nhy- c gi l im nt. c gii hn bi hai im nt v s thay i v lng t ti im nt s dn n s ra i ca cht mi. S thng nht gia lng mi vi cht mi to ra mi v im nt mi. Bc nhydng ch giai on chuyn ho c bn v cht ca s vt, hin tng do nhng thay i v lng trc gy ra; l bc ngot c bn trong s bin i v lng. Bc nhy kt thc mt giai on bin i v lng; l s gin on trong qu trnh vn ng lin tc ca s vt, hin tng. Trong s vt, hin tng mi, lng li bin i, n im nt mi, li xy ra bc nhy mi. C nh th, s vn ng ca s vt, hin tng din ra, lc th bin i tun t v lng, lc th nhy vt v cht, to ra mt ng nt v tn, lm cho s vt mi ra i thay th s vt c. Quy lut lng i-cht i khng ch ni ln mt chiu l lng i dn n cht i m cn c chiu ngc li, ngha l khi cht mi ra i, n li to ra mt lng mi ph hp vi n c s thng nht mi gia cht vi lng.Mt s hnh thc ca bc nhy. Vic tha nhn c bc nhy hay khng cng l c s phn bit quan im bin chng v quan im siu hnh.+) Cn c vo quy m v nhp ca bc nhy, ngi ta chia thnh bc nhy ton b l nhng bc nhy lm cho tt c cc mt, cc b phn, cc yu t ca s vt, hin tng thay i. Bc nhy cc b l loi bc nhy ch lm thay i mt s mt, mt s yu t, mt s b phn ca s vt, hin tng . S phn bit bc nhy ton b hay cc b ch c ngha tng i, iu ng ch l d bc nhy l ton b hay cc b th chng cng u l kt qu ca qu trnh thay i v lng.+) Cn c vo thi gian ca s thay i v cht v da trn c ch ca s thay i , ngi ta chia bc nhy thnh bc nhy t bin khi cht ca s vt, hin tng bin i mau chng tt c mi b phn c bn ca n. Bc nhy dn dn l qu trnh thay i v cht din ra bng con ng tch lu dn nhng yu t ca cht mi v loi b dn cc yu t ca cht c, lm cho s vt, hin tng bin i chm.d) Kt lun. Ni dung quy lut ch ra rng quan h lng-cht l quan h bin chng; th hin +) nhng thay i v lng chuyn thnh nhng thay i v cht v ngc li; cht l mt tng i n nh, lng l mt d bin i hn. +) lng bin i, mu thun vi cht c, ph v cht c, cht mi hnh thnh vi lng mi; lng mi li tip tc bin i, n mt mc no li ph v cht c ang km hm n. +) qu trnh tc ng qua li ln nhau gia lng v cht to nn con ng vn ng lin tc, t s bin i dn dn v lng tin ti nhy vt v cht; ri li bin i dn dn v lng chun b cho bc nhy tip theo ca cht, c th lm cho s vt, hin tng khng ngng vn ng, bin i v pht trin.3) T ni dung quy lut lng i-cht i ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. a) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng bao gi cng din ra bng cch tch lu dn v lng n mt gii hn nht nh s thc hin bc nhy chuyn ho v cht. Do , trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin, phi bit tng bc tch lu v lng lm bin i v cht.b) Quy lut lng i-cht i gip c rng, mc d cng mang tnh khch quan, nhng quy lut x hi li din ra thng qua cc hot ng c thc ca con ngi; do khi tch lu y v lng phi quyt tm tin hnh bc nhy, kp thi chuyn nhng thay i v lng thnh nhng thay i v cht; chuyn nhng thay i mang tnh tin ho sang thay i mang tnh cch mng. Ch c nh vy mi khc phc c t tng bo th, tr tr, hu khuynh thng biu hin ch coi s pht trin ch l thay i n thun v lng.c) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s thay i v cht cn ph thuc vo phng thc lin kt gia cc yu t to thnh s vt, hin tng. Do , trong hot ng ca mnh, phi bit tc ng vo phng thc lin kt gia cc yu t to thnh s vt trn c s hiu r bn cht, quy lut cc yu t to thnh s vt .

Cu hi 25. Ti sao ni quy lut ph nh ca ph nh nu khuynh hng v kt qu pht trin ca s vt, hin tng?p. Cu tr li c ba ln1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy lut c bn ca php bin chng duy vt, quy lut ph nh ca ph nh (quy lut ph nh) ch ra xu hng, hnh thc v kt qu ca s pht trin ca s vt, hin tng thng qua s thng nht gia tnh thay i vi tnh k tha trong s pht trin. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin tng c v pht trin theo ng xoy c t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn; trong s xut hin ca ci mi c lp li tng i mt s c tnh ca ci c v kt qu l trong ci mi tn ti mt s c tnh ca ci c c ci to cho ph hp.2) Ni dung ca quy luta) Cc khi nim ca quy lutPh nh bin chng l s thay th hnh thc tn ti ny bng hnh thc tn ti khc ca mt s vt, hin tng no trong qu trnh hnh thnh, tn ti, pht trin v dit vong ca n. Ni cch khc, ph nh bin chng l tin , iu kin cho s pht trin; cho s vt, hin tng mi ra i thay th s vt, hin tng c v l yu t lin h gia s vt, hin tng c vi s vt, hin tng mi; l qu trnh t ph nh, t pht trin ca s vt, hin tng; l mt xch trong si xch dn ti s ra i ca s vt, hin tng mi, tin b hn so vi s vt, hin tng c. Ph nh bin chng c +) Tnh khch quan. S vt, hin tng t ph nh mnh do cc mu thun bn trong chng gy ra. +) Tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin tng c nn k tha bin chng l duy tr nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh di dng lc b, nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh c ci to, bin i ph hp vi s vt, hin tng mi. Gi tr ca s k tha bin chng c quy nh bi vai tr ca nhng yu t tch cc (ph hp) c k tha. Vic gi li nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh l to ra tin cho s xut hin s vt, hin tng mi.ng xoy c. V cn nhng ni dung mang tnh k tha nn s pht trin ca s vt, hin tng khng th pht trin theo ng thng m din ra theo ng xoy c. ng xoy c l hnh thc din t r nht cc c trng ca qu trnh pht trin bin chng l tnh k tha, tnh lp li, nhng khng quay li v tnh tin ln ca s pht trin. S pht trin dng nh lp li, nhng trn c s mi cao hn l c im quan trng nht ca quy lut ph nh ca ph nh. Mi vng mi ca ng xoy c th hin trnh cao hn ca s pht trin v s ni tip nhau ca cc vng ca ng xoy c th hin tnh v tn ca s pht trin t thp n cao.b) Ni dung ca quy lut+)Quy lut ph nh ca ph nh th hin s pht trin ca s vt l do mu thun bn trong ca s vt, hin tng quy nh. Mi ln ph nh l kt qu ca s u tranh v chuyn ho gia nhng mt i lp trong mt s vt, hin tng. Ph nh ln th nht lm cho s vt, hin tng c chuyn thnh s vt, hin tng i lp vi n. Ph nh ln th hai dn n s ra i ca s vt, hin tng mi mang nhiu ni dung tch cc ca s vt, hin tng b ph nh, nhng cng mang nhiu ni dung i lp vi s vt, hin tng . Kt qu l, v hnh thc, s vt, hin tng mi (ra i do kt qu ca s ph nh ln th hai) s li tr thnh s vt, hin tng xut pht (cha b ph nh ln no); nhng v ni dung, khng phi tr li s vt, hin tng xut pht nguyn nh c, m ch l dng nh lp li s vt, hin tng c nhng trn c s cao hn.+) Ph nh bin chng ch l mt giai on trong qu trnh pht trin bi ch thng qua ph nh ca ph nh mi dn n s ra i ca s vt, hin tng mi, v nh vy, ph nh ca ph nh mi hon thnh c mt chu k pht trin, ng thi li l im xut pht ca chu k pht trin tip theo.+) S lng cc ln ph nh trong mt chu k tu theo tnh cht ca qu trnh pht trin c th; nhng t nht cng phi qua hai ln mi dn n s ra i ca s vt, hin tng mi, mi hon thnh c mt chu k pht trin. Sau mt s ln ph nh, s vt, hin tng pht trin theo ng xoy c. Thc cht ca s pht trin l s bin i, m giai on sau cn bo tn nhng g tch cc c to ra giai on trc. l ni dung c bn ca ph nh bin chng. Vi c im nh vy, ph nh bin chng khng ch l yu t khc phc s vt, hin tng c, m cn gn s vt, hin tng c vi s vt, hin tng mi; s vt, hin tng khng nh vi s vt, hin tng ph nh. V vy, ph nh bin chng l vng khu tt yu ca s lin h v s pht trin.+) Kt lun. *) Quy lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht tin ln ca s pht trin. Ph nh bin chng l s thng nht ca yu t b loi b vi yu t c k tha v pht trin. Mi ln ph nh bin chng c thc hin xong s mang li nhng yu t tch cc mi. Do vy, s pht trin thng qua nhng ln ph nh bin chng s to ra xu hng pht trin khng ngng ca s vt, hin tng. *) Quy lut ph nh ca ph nh ni ln mi lin h, s k tha gia s vt, hin tng b ph nh vi s vt, hin tng ph nh; do s k tha , ph nh bin chng khng ph nh sch trn, loi b tt c cc yu t ca s vt, hin tng c, m l iu kin cho s pht trin, duy tr v gn gi, lp li mt s yu t tch cc ca s vt, hin tng mi sau khi c chn lc, ci to cho ph hp v do vy, s pht trin ca cc s vt, hin tng c tnh tin ln theo ng xoy c.3) T ni dung quy lut ph nh ca ph nh ca php bin chng duy vt, rt ra mt s nguyn tc phng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin.a) Nm c khuynh hng tin ln ca s vn ng ca cc s vt, hin tng; s thng nht gia cc tnh cht tin b v k tha ca s pht trin. Sau khi tri qua cc mt xch ca s chuyn ho, chng ta c th xc nh c kt qu cui cng ca s pht trin.b) Quy lut ph nh ca ph nh gip nhn thc ng n v xu hng ca s pht trin l qu trnh pht trin ca s vt, hin tng khng din ra mt cch thng tp, ngc li, qu trnh din ra quanh co, phc tp.c) Quy lut ph nh ca ph nh gip nhn thc y hn v ci mi. Ci mi l ci ra i ph hp vi quy lut pht trin ca s vt, hin tng; n lun biu hin l giai on cao v cht trong s pht trin. Trong gii t nhin, s xut hin ci mi din ra mt cch t pht; nhng trong lnh vc x hi, ci mi xut hin gn lin vi s nhn thc v hot ng c thc ca con ngi. Tuy ci mi chin thng ci c, nhng trong mt thi gian no , ci c cn mnh hn ci mi; v vy, quan im chung l ng h ci mi, to iu kin cho ci mi pht trin hp quy lut, bit k tha c chn lc nhng yu t tch cc v hp l ca ci c lm cho n ph hp vi xu th vn ng v pht trin ca ci mi.

Cu hi 26. Thc tin v vai tr ca thc tin i vi nhn thc?p. Cu tr li c ba lnTrit hc ca ch ngha Mc-Lnin cho rng con ngi t lm ra mnh v lch s ca mnh bng hot ng thc tin (thc tin). l cch hiu v vai tr ca thc tin vi t cch l im xut pht ca quan nim duy vt v lch s v cng l im xut pht ca l lun nhn thc duy vt bin chng.1) Thc tin l g.a) nh ngha. Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c mc ch, mang tnh lch s-x hi ca con ngi nhm ci bin t nhin v x hi. Thc tin l hot ng khi con ngi s dng cng c tc ng vo i tng vt cht lm cho i tng thay i theo mc ch ca mnh. L hot ng c trng ca bn cht con ngi, thc tin khng ngng pht trin bi cc th h ca loi ngi qua cc qu trnh lch s.b) Cc hnh thc ca thc tin. Thc tin bao gm nhng hnh thc hot ng khc nhau ca x hi nh a) Hot ng sn xut vt cht l hnh thc c bn, quan trng nht ca thc tin; l c s vt cht cho cc loi hot ng khc ca con ngi; l hot ng a con ngi t trng thi th vt ln trng thi con ngi; l hot ng m bo cho s tn ti v pht trin ca con ngi ni ring v x hi loi ngi ni chung. b) Hot ng ci to x hi l hot ng nhm ci to hin thc x hi, ci bin nhng quan h x hi nn hot ng ci to x hi c tc dng trc tip i vi s pht trin x hi. c) Thc nghim l hnh thc c bit ca thc tin. Thc nghim bao gm thc nghim sn xut, thc nghim khoa hc v thc nghim x hi v.v c tin hnh trong iu kin nhn to nhm rt ngn thi gian ca cc qu trnh bin i da trn c s nhn thc th gii, chng minh tnh chn thc ca nhn thc. d) Cc hot ng thc tin khng c bn nh gio dc, php lut, o c v.v c m rng v c vai tr ngy cng tng i vi s pht trin ca x hi.c) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc+) Thc tin l c s ca nhn thc. Thng qua hot ng thc tin, con ngi nhn bit c cu trc; tnh cht v cc mi quan h gia cc i tng hnh thnh tri thc v i tng. Hot ng thc tin b sung v iu chnh nhng tri thc c khi qut. Thc tin ra nhu cu, nhim v, cch thc v khuynh hng vn ng v pht trin ca nhn thc. Chnh nhu cu gii thch, nhn thc v ci to th gii buc con ngi tc ng trc tip vo i tng bng hot ng thc tin ca mnh. Chnh s tc ng lm cho cc i tng bc l nhng thuc tnh, nhng mi lin h v cc quan h khc nhau gia chng em li cho con ngi nhng tri thc, gip cho con ngi nhn thc c cc quy lut vn ng v pht trin ca th gii. Trn c s hnh thnh cc l thuyt khoa hc.+) Thc tin l mc ch ca nhn thc. Nhn thc khng ch tho mn nhu cu hiu bit m cn p ng nhu cu nng cao nng lc hot ng a li hiu qu cao hn, p ng nhu cu ngy cng tng ca con ngi. Thc tin lun vn ng, pht trin nh , thc tin thc y nhn thc vn ng, pht trin theo. Thc tin t ra nhng vn m l lun cn gii quyt.+) Thc tin l ng lc thc y qu trnh vn ng, pht trin ca nhn thc. Hot ng thc tin gp phn hon thin cc gic quan, to ra kh nng phn nh nhy bn, chnh xc, nhanh hn; to ra cc cng c, phng tin tng nng lc phn nh ca con ngi i vi t nhin. Nhng tri thc c p dng vo thc tin em li ng lc kch thch qu trnh nhn thc tip theo.+) Thc tin l tiu chun kim tra chn l. Trong thc tin con ngi chng minh chn l. Mi s bin i ca nhn thng xuyn chu s kim nghim trc tip ca thc tin. Thc tin c vai tr l tiu chun, thc o gi tr ca nhng tri thc t c, ng thi thc tin b sung, iu chnh, sa cha, pht trin v hon thin nhn thcNh vy, thc tin va l yu t ng vai tr quy nh i vi s hnh thnh v pht trin ca nhn thc, m cn l ni nhn thc phi lun hng ti th nghim tnh ng n ca mnh. V th, thc tin l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc, va l tiu chun kim tra nhn thc.3) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc i hi chng ta phi lun qun trit quan im thc tin. Quan im ny yu cu a) vic nhn thc phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, coi trng cng tc tng kt thc tin. b) vic nghin cu l lun phi lin h vi thc tin; nu xa ri thc tin s dn n bnh ch quan, duy ch, gio iu, my mc, quan liu; ngc li, nu tuyt i ho vai tr ca thc tin s ri vo ch ngha thc dng, kinh nghim ch ngha.