Saymanlık

Ceza veTevkifevleri

Genel Müdürlüğü Personeli İçin Görevde Yükselme veUnvan Değişikliği Sınavlarına Hazırlık Kitabı

Adalet Bakanlığı

28 Ekim 2005 Tarihli ve 25980 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği”ne uygun olarak hazırlanmış�r. GYS

Komisyon

T.C. ADALET BAKANLIĞI CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PERSONELİ İÇİN

GÖREVDE YÜKSELME VE UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ SINAVLARINA HAZIRLIK KİTABI (SAYMANLIK)

ISBN 978-605-241-172-8

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: 2018, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Merve TorukDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San Tic. Ltd. Şti.İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/48 İskitler - Ankara

(0312 341 36 67) (0535 292 34 31)

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 25931

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

ÖN SÖZT.C. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği'nin 12'nci maddesinde öngörülen konular aşağıda belirtildiği şekildedir:

a) Alan bilgisi,b) T.C. Anayasası,c) Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi,ç) İnsan hakları ve demokrasi,d) Türk dil bilgisi ve yazışma kuralları,e) Etik davranış ilkeleri,f) Genel kültür ve genel yetenek

Ortak konuların yanında Sayman Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Sınavı'nın Alan Bilgisi konuları ise aşağıda belirtildiği şekildedir:

• 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu• 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu• 4301 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İşyurtları Kurumunun Kuruluş ve İdaresine

İlişkin Kanun• Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük• Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve İlgili Yönetmelikler

PEGEM Akademi Görevde Yükselme Sınav kitapları; yazar ekibimiz tarafından 16 Nisan 2017 Referandumu'yla onaylanan 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve Anayasa'da yapılan tüm değişiklikler dikkate alınarak hazırlanmıştır. Anayasa maddeleri değişiklik doğrultusunda düzenlenmiştir. Güncel mevzuat eksiksiz biçimde kitapta yer almaktadır. Konularda teorik çerçeve net bir şekilde çizilmiş ve özgün tarama testi soruları ile pratiğe ilişkin çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için konuların arasına yazar notları, şemalar ve tablolar da eklenmiştir. Her bölümde, daha önceki sınavlarda sorulmuş olan soru ve çözümler ilgili konuların arasına yerleştirilmiştir. Okuyucuların toplam iş yükü gözetilerek, öz ve net bilgilerden uzaklaşmadan, onlara güncel ve çalışmalarını pekiştirecek yöntemleri sunmak amacıyla özenle hazırlanan bu kitabımızın sınava hazırlanan siz değerli okuyucularımıza katkı sağlamasını diliyoruz.

PEGEM Akademi Yayıncılık

İÇİNDEKİLER

1. Bölüm: T.C. Anayasası ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 1

2. Bölüm: Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi ���������������������������������������������������������������������������� 99

3. Bölüm: İnsan Hakları ve Demokrasi �������������������������������������������������������������������������������� 203

4. Bölüm: Türk Dil Bilgisi ve Yazışma Kuralları �������������������������������������������������������������������� 243

Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ������������ 342

5. Bölüm: Etik Davranış İlkeleri ������������������������������������������������������������������������������������������� 381

Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ����������������������������������������������������������������� 390

Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ���������������������������������������������������������������������������� 392

6. Bölüm: Genel Kültür ve Genel Yetenek ��������������������������������������������������������������������������� 415

Matematik ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 417

Coğrafya ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 500

Güncel Bilgiler ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 583

7. Bölüm: 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu ������������������������������������������������������������������������� 629

8. Bölüm: 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ����������������������������������������������������� 649

9. Bölüm: 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ������������������������������������������ 658

10. Bölüm: 4301 Sayılı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumunun Kuruluş ve İdaresine İlişkin Kanun ���������������������������������������������������������������������� 697

11. Bölüm: Ceza İnfaz Hukuku ��������������������������������������������������������������������������������������������� 707

5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun

Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük

12. Bölüm: Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ������������������������������������������������������������ 788

T. C.ANAYASASI

1. bölüm

PEGEM AKADEMİ

3

DEVLET BİÇİMLERİ VE HÜKÛMET SİSTEMLERİ

I. DEVLETA. Devlet KavramıDevlet, toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal açıdan örgütlenmiş milletler topluluğunun oluşturulduğu tüzel varlıktır.B. Devletin Kurucu Unsurları

Devlet

Millet (İnsan Topluluğu)

Ülke (Toprak Parçası)

Egemenlik (İktidar)

Devlet kavramı, çoğunlukla devleti oluşturan unsurlardan yola çıkılarak tanımlanmaktadır. Bu unsurlar millet, ülke ve egemenliktir.

Püf Noktası

Bayrak, Millî Marş, Başkent bir devlette mutlaka bulunması gereken unsurlardan değildir.

1. Millet: Belirli bir alanda birlikte yaşayan ve çeşitli bağlarla ortak yaşama iradesi gösteren insan topluluğudur.

2. Ülke: Bir devletin egemenliği altında bulunan toprak parçasını ifade eder. Ülke, devletin yetki alanının sınırlarını çizer.

3. Egemenlik: Egemenlik; sınırsız, devredilemez, bölünemez, mutlak bir güçtür. Belirli bir yeryüzü parçası üzerinde yaşayan insan topluluğunun üstün irade çerçevesinde örgütlenmesidir.C. Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar1. Yapılarına Göre Devlet Şekilleri

Devlet

Tek Yapılı Devlet Karma Yapılı Devlet

Üniter Devlet

Federasyon KonfederasyonBölgeli Devlet

1.1. Üniter Devlet: Tek bir ülke üzerinde, tek bir milletin, tek bir egemenliğe tabi olmasıdır. Üniter devlette siyasi otorite tek bir merkezi otorite ile sağlanır. Yasama organının yaptığı kanunlar ülkenin tümünde geçerlidir. (Örn: Dani-marka, Fransa, İngiltere, İsrail, İtalya, İrlanda, Norveç, Türkiye, Yunanistan.)

1.2. Bölgeli Devlet: Bölgeli devletler üniter devletler gibi tekçi devlet yapısına sahip olmakla birlikte millet anlayışında çok ciddi bir farklılık göstermektedir. Üniter devlette tek bir millet anlayışı esas alınırken, bölgeli devlette ülke çeşitli bölgelere ayrılmıştır ve her bir bölge farklı millet anlayışına sahiptir. (Örn: İspanya.)

PEGEM AKADEMİ

4

1.3. Federasyon: Eyalet, kanton ve benzeri küçük dev-letçiklerin birleşerek oluşturdukları devlet modelidir. Her bir küçük devletçik kendi yasama, yürütme ve yargı or-ganlarına sahiptir. İç yapılarında özerk, dış yapılarında ise federasyona bağlıdır. Federasyona bağlı devletçik-lerin bağımsızlıklarını ilan etme hakları yoktur. (Örn: Al-manya, ABD, Kanada, Rusya, İsviçre, Avusturya.)

1.4. Konfederasyon: İki ya da daha çok devletin ortak ve sınırlı çıkarları için iç ve dış egemenliklerini koruya-rak anlaşmayla oluşturdukları devletler topluluğudur. Günümüzde konfederasyona örnek bir ülke yoktur. (Örn: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Yugoslav-ya, Çekoslovakya.)

2. Egemenliğin Kaynağına Göre Devlet Şekilleri

Devlet

Teokratik Devlet

Monarşik Devlet

Oligarşik Devlet

Cumhuriyet

2.1. Monarşik Devlet: Egemenliğin tek bir kişiye ait olduğu devlet modelidir. Monarşik devletlerde hükümdar aynı zamanda devlet başkanıdır ve bu yetkiyi yaşamı boyunca elinde bulundurur.

2.2. Teokratik Devlet: Egemenliğin kaynağının dine dayandığı devlet modelidir. Teokratik devletlerde din adamla-rının sözü geçer. Dini otorite organları siyasi otorite organlarının yerine devlet idaresini elinde tutar. (Örn: Vatikan).

2.3. Oligarşik Devlet: Egemenliğin belli bir sınıf veya gruba ait olduğu devlet biçimidir. Oligarşik devletlerde genellik-le yönetimdeki grup, askerî, siyasi veya maddi olarak ülkenin önde gelen gruplarından biridir.

2.4. Cumhuriyet: Devlet biçimi olarak cumhuriyet, egemenliğin toplumun tümüne ait olduğu devlettir. (Geniş an-lamda cumhuriyet) Hükûmet biçimi olarak cumhuriyet (dar anlamda cumhuriyet), devletin temel organlarının seçim ilkesine göre kurulduğu hükûmet sistemidir.Devletin Organları

Devletin Organları

Yargı

MahkemeCumhurbaşkanı Bakanlar Kurulu

Yasama Yürütme

Yasama, yasa ve yasa şeklindeki bütün işlemleri yapan organdır (TBMM).

Yürütme yetki ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna (hükûmet) aittir.

Yargı, bağımsız ve tarafsız mahkemeler eliyle hukuki uyuşmazlıkları çözer.

Kuvvet (erk); yasama, yürütme ve yargıdır.

Yasama organı kural koyar, yürütme ve yargı organları ise kuralları uygular.

II. HÜKÛMET SİSTEMLERİ

Hükümet sistemleri temel olarak kuvvetler birliği ve kuvvetler ayrılığı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Hükûmet Sistemleri

Kuvvetler Birliği Kuvvetler Ayrılığı

Kuvvetlerin Yürütmede Birleşmesi

↓Monarşi

Kuvvetlerin Yumuşak Ayrılığı

↓Parlamenter Sistem

Kuvvetlerin Yasamada Birleşmesi

↓Meclis Hükûmeti

Kuvvetlerin Sert Ayrılığı

↓Başkanlık Sistemi

Yarı

Başkanlık Sistemi

PEGEM AKADEMİ

5

A. Kuvvetler Birliği SistemleriYasama ve yürütme erklerinin tek bir organda birleştiği hükûmet sistemidir. Bu erkler yasamada ya da yürüt-mede birleşebilirler.

1. Kuvvetlerin Yürütme Organında Birleşmesi:

1.1. Mutlak Monarşi: Monarkın yanında devlet ikti-darını paylaşan bir makamın olmadığı, tüm devlet yetkilerinin monarkta toplandığı monarşi biçimidir. Hükümdarın yetkileri sınırsızdır.

1.2. Diktatörlük: Yasama ve yürütme erklerinin tek bir kişi ya da grubun elinde toplandığı hükûmet modelidir.

a. Totaliter Diktatörlük: Kişisel ve siyasal özgürlükleri devletin güvenliği için sınırlandırabilen, bireye oldukça sınırlı bir yaşam sahası tanıyan diktatörlüklerdir. Devlet resmî bir ideoloji çerçevesinde şekillendirilir ve muhalif fikirlere imkân tanınmaz.

b. Otoriter Diktatörlük: Devletin kişiler ve gruplar üze-rinde sıkı bir denetim sağladığı ve muhalif fikirlere sınırlı olarak yer verdiği diktatörlüklerdir.

2. Kuvvetlerin Yasama Organında Birleşmesi:Yasama ve yürütme yetkilerinin yasama organında bir-leştiği hükûmet sistemine, meclis hükûmeti sistemi adı verilir.

2.1. Meclis Hükûmeti SistemiYasama ve yürütme yetkisinin yasama erkinde toplan-dığı hükûmet sistemidir. (1921 Anayasası döneminde Türkiye’deki model) 23 Nisan 1920’de Meclis’in açılı-şından 29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilanına kadar uy-gulanmıştır.

Yasama ve yürütme yetkisi mecliste toplanmıştır.

Yürütme ayrı bir erk sayılmaz. Yürütme görevini üstlenen kurul bu görevi meclis adına yerine getirir.

Bakanlar, meclis üyeleri arasından tek tek seçilirler, or-tak sorumluluk söz konusu değildir. Bir başbakan yok-tur.

Yürütmenin meclisi fesih yetkisi yoktur. Yasama erkini yine tek yasama erki olan meclis feshedebilir.

Bir devlet başkanlığı makamı yoktur. Devlet başkanlığı görevini, meclis tarafından seçilen meclis başkanı üst-lenir.

Meclisin sürekliliği ilkesi geçerlidir.

Püf NoktasıÜlkemizde 1921 Teşkilat-ı Esasi döneminde, meclis hükûmeti sistemi uygulanmıştır.

B. Kuvvetler Ayrılığı SistemleriKuvvetler ayrılığı ilkesi; yasama, yürütme ve yargı kuv-vetlerinin ayrı ayrı organlara verildiği bir ilkedir. Bu şe-kilde iktidarın sınırlanması, temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alınması, devlet organları arasında den-ge ve kontrolün sağlanması amaçlanmıştır. Kuvvetler ayrılığı kendi içinde ikiye ayrılmaktadır.

1. Parlamenter SistemKuvvetler ayrılığı ilkesinin yumuşak biçimde uygulan-dığı, yasama ve yürütme kuvvetleri arasında bir etki-leşimin bulunduğu ve yürütmenin yasama organının içinden çıktığı hükûmet sistemidir. Yürütme yasamaya karşı sorumludur.

Yasama organı genelde bir meclis biçiminde oluşturu-lur; ancak bu meclisin tek ya da iki heyetten oluşması parlamenter sistem için önem taşımaz.

Yürütme organı düalist (iki başlı)'tir. Yürütme yetki veya görevi, sorumsuz ve tarafsız bir kişi (devlet başkanı) ile işlerin sorumluluğunu üstlenen bir kurul (Bakanlar Kurulu-hükûmet) arasında paylaştırılmıştır,

Hükûmet, devlet başkanının mutlaka meclis içinden ata-yacağı bir başbakanın meclis içinden veya dışından seçe-ceği bakanlardan oluşan listesinin devlet başkanı tarafın-dan onaylanması ile kurulmuş olur.

Hükûmet, yürütme yetkisi çerçevesinde yapılan bütün işlemlerden meclise karşı siyasi olarak sorumludur.

Yürütme organının da belli şartlar altında yasama or-ganının görevine son vermesi mümkündür. Bu şartlar ülkelere ve anayasalara göre değişir.

Püf Noktasıİlk kez 1961 Anayasası’nda Türkiye parlamenter sistemi uygulamıştır.

PEGEM AKADEMİ

6

2. Başkanlık SistemiYasama ve yürütme kuvvetlerinin birbirinden sert bir şe-kilde ayrıldığı hükûmet sistemidir. Bu sistemde yürütme gücü, halk tarafından seçilen bir başkan tarafından, tek başına kullanılır. Yine halk oyu ile seçilen yasama erki başkanı düşüremediği gibi, başkanın da yasama erkini feshetme yetkisi yoktur. Başkanın Meclise karşı siyasi sorumluluğu söz konusu değildir.1

Yürütme organı tek kişiliktir.

Başkan halk tarafından seçilir.

Başkan yasamanın güvenine dayanmaz.

Başkan yasama organını feshedemez.

Aynı kişi hem yürütmede, hem yasamada görev ala-maz.

Başkan yasama organının çalışmasına katılamaz.

3. Yarı Başkanlık SistemiDevlet başkanının halk tarafından seçildiği ve önemli siyasal yetkilerle donatıldığı parlamenter rejime yarı başkanlık sistemi denir.

Yürütme organı iki başlıdır.

Başkan doğrudan halk oylamasıyla seçilir ve önemli si-yasal yetkilere sahiptir.

Başbakan ve Bakanlar Kurulu, yasama erkine karşı so-rumludur.

Fransa, Romanya, Gürcistan gibi.

Karma Hükûmet Sistemi: 1924 Anayasası'nda uygulanan bu sistem, meclis hükûmeti ile parlament-er sistem arasındaki farklılıklar ve benzerliklerden oluşmuş bir sistemdir. Meclis hükûmeti sistemind-en farklı olarak cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu vardır. Parlamenter sistemden farklı olarak cum-hurbaşkanı ve bakanların milletvekilleri arasından seçilmeleri zorunludur.

1 Mustafa Erdoğan, Anayasa ve Özgürlük, s. 278.

7

TESTPEGEM AKADEMİ

1. Aşağıdakilerden hangisinde devleti oluşturan unsurlar doğru olarak sıralandırılmıştır?

A) Ülke - Bağımsızlık - Otorite

B) İktidar - Millet - Ordu

C) Ülke - Otorite - Ordu

D) Millet - Ülke - İktidar

2. Aşağıdakilerden hangisi devletin özelliklerin-den değildir?

A) En kapsamlı ve büyük örgüttür.

B) Sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamı düzenle-mekle yükümlüdür.

C) Zora dayalı kuvvet kullanma yetkisine sahiptir.

D) Tarihsel gelişim sürecinde değişikliğe uğrama-dan günümüze kadar gelmiştir.

3. Aşağıdakilerden hangisi, bir ülke üzerinde yer-leşmiş olan insan topluluğunun oluşturduğu, egemen nitelikteki varlıktır?

A) Devlet B) Hükûmet

C) Millet D) Vatan

4. Aşağıdakilerden hangisi hukuki yapılarına göre devlet şekillerinden biridir?

A) Cumhuriyet Devlet

B) Monarşik Devlet

C) Federal Devlet

D) Teokratik Devlet

5. Egemenliğin kaynağına göre devletleri sınıflan-dırdığımızda, aşağıdakilerden hangisi iktidarın kaynağının belli bir zümrenin elinde olduğu dev-let biçimidir?

A) Oligarşi

B) Diktatörlük

C) Monarşi

D) Teokrasi

6. Birden fazla devletin bir araya gelerek bir anlaş-ma ile ortak menfaatlerini sağlamak amacıyla kurulan devletlere ne ad verilir?

A) Federasyon

B) Konfederasyon

C) Pakt

D) Üniter

7. Türkiye’deki parlamenter sistemini yarı başkan-lık sisteminden ayıran en temel özellik aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Cumhurbaşkanını halkın seçmesi

B) Bakanlar Kurulunun parlamentoya karşı so-rumlu olması

C) Cumhurbaşkanının siyasi olması ve sorumlulu-ğunun bulunmaması

D) Parlamentonun seçimle işbaşına gelmesi

8. 1921 Anayasası döneminde Türkiye’deki hükûmet modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yarı başkanlık sistemi

B) Meclis hükûmeti sistemi

C) Karma hükûmet sistemi

D) Parlamenter sistem