รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 1

วชานาฏศลป

เรอง รปแบบการแสดงนาฏศลปไทย

รำเดยว รำหม รำเปนชดเปนตอน

การแสดงนาฏศลปในโอกาสตางๆ

การออกแบบอปกรณประกอบการแสดง

ละครกบชวต องคประกอบนาฏศลป โครงสรางบทละคร

โดย

คณครพนมพร ชนชนะ

ครชำนาญการพเศษ

โรงเรยนจนทรเบกษาอนสรณ

สำนกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 27

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 2

รปแบบการแสดงนาฏศลปไทย

นาฏศลปไทย คอ ศลปะการฟอนร าทมนษยสรางสรรคและประดษฐ

ขน มความงดงามประณตและใหความบนเทงใจแกผชม รปแบบการแสดงนาฏศลป

ไทยแบงประเภทตามลกษณะการร าไดดงน

1.1 การแสดงเปนหม

การแสดงเปนหม คอ การแสดงทมผแสดงตงแต 2 คนขนไป ใชเพลงบรรเลง

ประกอบการแสดงทงมเนอรองและไมมเนอรอง เนนความพรอมเพรยงความสมดลใน

การแสดงหรอทเรยกวา “ระบ า” อกทงยงหมายความรวมไปถง “ฟอนและเซง”ดวย

เพราะมรปแบบการแสดงทเหมอนกนแตเปนการแสดงออกใหเหนถงความแตกตาง

ของแตละทองถนนนๆเชน ฟอนสาวไหม ฟอนเทยน ฟอนท ฟอนภไท เซง

กระหยง เซงตงหวาย เซงสวง เซงแพรวากาฬสนธ ระบ าวชน ระบ านพรตน

ระบ าปาเตะ ระบ าตารบหงาร าไป เปนตน

เซงตงหวาย ระบ าวชน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 3

1.2 การแสดงเดยว

การแสดงเดยว คอการแสดงทมผแสดงเพยงคนเดยว มงเนนความสวยงามของ

การเคลอนไหวรางกาย เปนการแสดงฝมอของผแสดงทรายร าถกตองตาทวงท านอง

จงหวะเพลงและงดงามตามแบบแผน เชน ร าพลายชมพล ร าฉยฉายพราหมณ ร า

ฉยฉายเบญกายแปลง ร าฉยฉายยอพระกลน ร าฉยฉายวนทอง ร าฉยฉายฮเนา เปนตน

ฉยฉายเบญกาย ฉยฉายวนทอง

ร าพลายชมพล ร ามโนหราบชายนต

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 4

1.3การแสดงละคร

การแสดงละคร คอ การแสดงทด าเนนเปนเรองราว ผแสดงทรบบทบาทตว

ละครเปนผถายทอดเรองราวตางๆ โดยใชการรอง การแสดงออกของลลาทาร า และ

การใชเพลงประกอบตามแบบแผนของการแสดงละครแตละประเภท ละครไทยม

ววฒนาการตามยคสมยแบงออกไดดงน

ประเภทละครไทย

ละครแบบดงเดม

ละครชาตร ละครนอก ละครใน

ละครร าแบบปรบปรง

ละครดกด าบรรพ ละครพนทาง ละครเสภา

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 5

ละครทพฒนาขนใหม

ละครพด ละครรอง ละครสงคต ละครองประวตศาสตร ละครเพลง

ละครวทย ละครโทรทศน

ละครรอง ละครพด ละครสงคต

1.3 การแสดงเปนชดเปนตอน

การแสดงเปนชดเปนตอน คอ การแสดงทสอดแทรกอยในการแสดงละครท

ตดตอนน ามาแสดงเปนชดเปนตอนสน จดประสงคเพอเปนการร าอวดฝมอของผ

แสดงการแสดงทตดตอนมาจากการแสดงเรองใหญเปนการแสดงประเภทร าเดยว ร าค

หรอระบ า ขนอยกบลกษณะการร าเชน การแสดงชดพระรามตามกวาง อยในการ

แสดงเรองรามเกยรต ตอนลกสดา การแสดงดหนมานจบนางสพรรณมจฉา อยใน

การแสดงเรองรามเกยรต ตอนจองถนน การแสดงชดรจนาเสยงพวงมาลย อยในการ

แสดงเรองสงขทอง ตอนเลอกค การแสดงชดระบ าเรงอรณ อยในการแสดงเรอง

รามเกยรต ตอนศกวรฬจ าบง การแสดงชดระบ ากฤดาภนหาร อยในละครเรองเกยรต

ศกดไทย เปนตน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 6

พระรามตามกวาง หนมานจบนางสพรรณมจฉา

รำเมขลารามสร รำ รจนาเสยงพวงมาลย

ระบำกฤดาภนหาร

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 7

องคประกอบของนาฏศลป องคประกอบของการแสดงนาฏศลปจะประกอบดวยองคประกอบตางๆทชวยใหการ

แสดงนนดสมบรณและสวยงาม ดงน

1) จงหวะท านอง

จงหวะท านองเปนสวนหนงของดนตร ซงมอทธพลตอการแสดงนาฏศลป ม

สวนในการสรางอรรถรสของการแสดง เสรมสรางบรรยากาศและความสนกสนานเพลดเพลนอนเกดจาก

เครองบรรเลงทมนษยเปนผประดษฐขน จงหวะเปนการแบงเวลาทด าเนนไปอยางสม าเสมอ ซงเครอง

ดนตรทใชในการก ากบจงหวะ ไดแก ฉง กรบ กลอง เปนตน โดยจงหวะสามารถแบงไดเปนจงหวะชา

ปานกลาง และเรว ในภาษาของตนตรจะเรยกวา จงหวะสามชน สองชน และชนเดยว สวนท านอง

หมายถง เสยงทมความสง-ต า มจงหวะสน-ยาว ในการแสดงนาฏศลปนนท านองอาจจะเปนการบรรเลง

ดนตรลวนหรอมบทรองประกอบกได

2) การเคลอนไหว

การเคลอนไหวของการแสดงนาฏศลป หมายถง การแสดงออกทางลลาทาร า

เปนการเคลอนไหวรางกายทมแบบแผนและสวยงาม เกดจากการประดษฐสรางสรรคของมนษยทใชในการ

สอสารระหวางผแสดงกบผชม ซงถอวาเปนหวใจส าคญในการแสดงนาฏศลป เพราะลลาทาร าจะเปนสอ

ในการถายทอดเรองราวตางๆ แทนการพด สอความหมายถงขนบธรรมเนยม ประเพณวฒนธรรม และวถ

ชวตของชาวบานในแตละทองถน เชน เซงแหยไขมดแดง ระบ าปาเตะ ระบ ากรดยาง เตนก าร าเคยว เปน

ตน

3) อารมณและความรสก

อารมณและความรสกมความส าคญตอการแสดงนาฏศลป ผแสดงจะถายทอด

ออกมาทางสหนาทาทางเพอใหผชมไดรบร มความรสกรวมกบการแสดง และมสวนชวยใหการแสดงนนม

ความสมบรณมากยงขน เกดอรรถรสรวมในการชมการแสดง

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 8

4) นาฏยศพทและภาษาทา

นาฏยศพทคอ ศพทเฉพาะทางนาฏศลปทใชเรยกทาร าสวนตางๆของรางกาย

เชน จบ ตงวง ลอแกว ประเทา กระดก เปนตน ภาษาทาคอ กรแสดงทาทางแทนค าพดทใชสอใหเหนถง

อารมณความรสกตางๆของตวละคร ซงในทางนาฏศลปนนนาฏยศพทและภาษาทาถอวามความส าคญใน

การถายทอดเรองราวในการแสดง ตองมการศกษาความหมายของทาร าตามหลกนาฏศลปไทย เพอทจะ

สามารถเขาใจในความหมายของทาร าไดอยางชดเจนและถกตองตามความหมายของทาร านนๆ

5) รปแบบการแสดง

การแสดงนาฏศลปของไทยแบงออกเปน 4 ประเภท คอ

1) การแสดงหม คอการแสดงทใชเพลงบรรเลงประกอบทงมเนอรองหรอไมม

เนอรองกได จะเนนความสมดลของการใชพนทบนเวทใหเกดความสวยงามโดยจะตองค านงถงความพรอม

เพรยงกน มการแปรแถวทสวยงาม

2) การแสดงเดยว คอการแสดงทมผแสดงเพยงคนเดยว เปนการรายร าเพออด

ฝมอของผแสดง เนนการรายร าทใชมอ แขน และทาทางตางๆ

3) การแสดงเปนเรองราว หรอทเรยกวาละคร เปนการน าเอาภาพทเกดจาก

จนตนาการและประสบการณตางๆมาผกเปนเรองราว มการเชอมโยงเหตการณ ใชตวละครในการด าเนน

เรองราว

4) การแสดงเปนชดเปนตอน คอ การแสดงทมความสวยงามตดตอนมาจาก

การแสดงโขน-ละคร เชน ร ารจนาเสยวพวงมาลย ร าหนมานจบสพรรณมจณา ร ายาหรนตามนกยง

5) การแตงกาย

การแตงกายในการแสดงนาฏศลปนนเปนตวก าหนดรปแบบลกษณะการ

แสดง ซงประกอบดวยเสอผาและเครองประดบ เลน การแสดงโขน-ละคร เครองแตงกายจะมความวจตร

บรรจงสวยงามบงบอกถงลกษณะของตวละครนนๆ การแสดงพนบานจะบงยอกถงวถชวตความเปนอยแต

ละภาค เปนตน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 9

โครงสรางของบทละคร บทละคร คอ บทประพนธทน าเสนอเรองราว ความคด เนอหาสาระ และ

จนตนาการของผประพนธ เพอใชเปนสอระหวางผแสดงกบผชม และยงเปนตวก าหนด

องคประกอบตางๆของการแสดงละคร ทงโครงเรอง ฉาก แสง ส เสอผา และการ

แสดงออกของผแสดงเรองราวทเกดขนในละครจะปรากฏอยในบทละคร บทละครม

องคประกอบดงน

1.1 โครงเรอง

โครงเรอง คอ การล าดบเหตการณของการแสดงตงแตตนจนจบการแสดง

ก าหนดลกษณะของตวละครในเรองวาใคร ท าอะไร ทไหน อยางไร และตวละครม

ลกษณะนสยอยางไรซงโครงเรองทดนนจะตองมความเปนเอกภาพและมความสมบรณอย

ในตวเอง จะประกอบดวยตอนตน ตอนกลาง และตอนจบอยางชดเจน

โครงเรองทดควรมลกษณะดงน

1)โครงเรองไมควรสนหรอยาวจนเกนไป ซงโดยทวไปละครเวทจะมความ

ยาวในการแสดงตงแต 30 นาท จนถง 2 ชวโมง แตกตางจากละครโทรทศนทสามารถตด

แบงออกเปนตอนๆได

2)ฉากทใชประกอบการแสดงมความพอเหมาะสถานทมความสมพนธกนไม

ควรหลากหลายจนเกนไป ละครเวทสวนใหญจะใชฉากไมเกน 3-5 ฉาก จะเนนฉากทม

ความส าคญ แตละครโทรทศนหรอภาพยนตรจะมฉากกฉากกได เพราะถายท าในสถานทจรง

แลวน ามาตดตอออกมาเปนการแสดงใหชม

3)เหตการณตางๆทเกดขนในเรองจะตองมความสมพนธกน มความสบเนอง

ตอๆกนอยางเปนเหตเปนผล

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 10

สวนโครงเรองทไมดมลกษณะดงน เหตการณตางๆในเรองไมมความ

เกยวของและสมพนธกน สามารถตดตอนหนงตอนใดออกกไดโดยไมกระทบตอโครงเรอง

แมแตนอย

1.2 ตวละครและการวางลกษณะนสยของตวละคร

1) ตวละคร ตวละคร คอ ผทด าเนนเรองราวตางๆของละครเปนผทไดรบผลจากการ

กระท าในบทละคร สามารถแบงตามลกษณะของตวละครได 2 ประเภท คอ

1.1 ตวละครทมลกษณะแบบตายตว คอ ตวละครทผชมสามารถมองเหนได

เพยงดานเดยว มลกษณะนสยตามแบบทใชในการแสดงละครทวๆไป เชน พระเอกเปนคนด

มความเปนสภาพบรษ นางเอกเปนคนเรยบรอย มความเปนกลสตร นารก นางอจฉาเปนคน

ไมด คอยอจฉาและกลนแกลงนางเอก เปนตน ซงตวละครในลกษณะนจะมลกษณะนสยหรอ

คาแรคเตอรทชดเจน ผชมสามารถเขาใจไดงาย นยมใชในการแสดงละครส าหรบเดก ละคร

พนบานหรอเทพนยาย ซงตวละครจะไมมการเปลยนแปลงหรอพฒนาการตงแตตนเรองจนจบ

เรอง

1.2 ตวละครทเหนไดรอบดาน คอตวละครทมความลกซงเขาใจยากกวาตว

ละครทมลกษณะแบบตายตว มลกษณะมองไดรอบดาน ซงมทงสวนดและสวนเสย ตวละคร

ประเภทนสวนมากจะมพฒนาการดานนสยใจคอ มการเปลยนแปลงเจตคตในสงตางๆของชวต

เนองจากเหตการณตางๆทเกดขนในละคร ตวละครประเภทนจะพบในบทละครสมยใหม และ

มลกษณะเปนวรรณกรรมชนสง

2)การวางลกษณะนสยของตวละคร คอ การก าหนดลกษณะนสยของตวละครตามความ

เหมาะสมของเรองราวในละครทน าเสนอ การวางลกษณะนสยของตวละครทดนนพฤตกรรม

และลกษณะนสยของตวละครตองมหลกของเหตผล ตวละครทมองเหนไดรอบดานจะตองม

บคลกภาพทเหมอนกบคนในสงคมปจจบน ตวละครในการแสดงแบงออกเปน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 11

1.ตวละครหลกหรอตวละครส าคญ คอ ตวเอกของเรองซงถอวาเปนผด าเนน

เรองราวในละคร เปนบคคลส าคญแบงออกเปน 2 ฝาย คอ ฝายด ไดแก พระเอก นางเอก

เรยกวา “ตวละครเอก” ฝายราย ไดแก ตวโกง นางอจฉา เรยกวา “ตวราย” เชนในละคร

ทวไป ซงเรองราวเกดจากความอจฉารษยาของตวละคร

2.ตวละครรอง คอ ตวละครทมความส าคญรองจากตวละครหลก โดยจะม

บทบาทเปนผชวย สนบสนน หรอคอยแกไขปญหาตางๆใหกบตวละครเอก หรอทเรยกวา

ผชวยพระเอก นางเอก ซงถาหากละครเรองนนมตวละครฝายรายเปนตวเอกกสามารถทจะมตว

รองไดเหมอนกนเปนผชวยของตวละครฝายราย

1.3 ความคดหรอแกนของเรอง

ความคดหรอแกนของเรองมความส าคญรองจากโครงเรองและตวละคร เปน

จดมงหมายของการละครทผเขยนตองการน าเสนอตอผชมเมอชมการแสดงจบ ผชมจะทราบถง

สาระส าคญของละครทไดชม แตสวนใหญความคดหรอแกนของเรองจะซอนอยในเรองราว

และบทสนทนาซงความคดหรอแกนของเรองในละครมอยมากมาย ดงตวอยางตอไปน

1) เรองการสญเสยความรก เชน เรองคกรรม

2) เรองความขดแยงของญาตพนอง เชน เรองบานทรายทอง

3) เรองความรกถงตาย เชน เรองโรมโอและจเลยต

4) เรองการตดสนผด เชน เรองเงาะปา

5) เรองการตดตาม เชน เรองมโนราห เรองพระรถเมร

6) เรองการสบสกล เชน เรองพระลอ

7) เรองการแขงขอหรอกบฏ เชน เรองแฮมเลต

8) เรองศตรแอบรก เชน สวรรคเบยง

9) เรองชงดชงเดนระหวางญาต เชน เรองรษยา

10) เรองฆาตกรรมในวงศญาต เชน เรองเกยวกบกษตรยโบราณ

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 12

ดงนน ความคดหรอแกนของเรองจงมคณคาตอจตใจและสตปญญาทผชมสามารถน ามา

ปรบใชในการด าเนนชวตประจ าวนได

1.4บทสนทนา

บทสนทนา คอ การใชค าพดในการแสดงละครดวยการใชถอยค าอยางมศลปะ ซงบท

สนทนานจะเปนรอยแกวหรอรอยกรองกได ซงนกเขยนทมชอเสยงของโลกในอดตหรอ

นกเขยนบทละครของไทยกนยมเขยนบทละครเปนบทรอยกรอง เชน เรอง เวนสวานช

เปนตน แตละครในปจจบนจะใชบทสนทนาทเปนรอยแกวซงจะเหมอนกบค าพดของคน

ในปจจบน

ผเขยนบทละครทดจะตองเขยนไดตรงตามประเภทของละคร ลกษณะนสยของตว

ละครเหตการณในแตละตอนของละคร และตองมความกระจาง เพอผชมดแลวสามารถ

ตดตามเรองไดและกไมยากหรองายจนเกนไป สงทส าคญทสดของบทสนทนา คอ การ

แสดงถงลกษณะนสยความคด และอารมณของตวละครทน าไปสการกระท าตางๆของตว

ละครและมผลตอการด าเนนเรองราวของละคร

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 13

ละครกบชวต ละครเปนการแสดงทเนนการเลยนแบบพฤตกรรมหรอการกระท าของมนษย

มความใกลเคยงกบชวตและมรปแบบการน าเสนอทเหมอนจรง ละครจงเปนสงทสะทอน

ภาพของชวตจรงและธรรมชาตของมนษยไดชดเจนทสด ละครเปนศลปะอยางหนงท

แสดงถงทศนะ ปรชญา ความคด อารมณและความรสก เหตการณหรอสถานการณ

ตางๆทเกดขนในสงคม ละครจงสามารถเปนตวสะทอนภาพของชวต ขนบธรรมเนยม

ประเพณของคนในสงคมนนๆออกมาไดเหมอนกบความเปนจรงมากทสด ซงจดมงหมาย

ของละครกเพอตอบสนองความตองการมนษย 3 ดาน คอ

1)ดานอารมณ ละครมจดประสงคในการแสดงเพอใหความบนเทง ชวยผอน

คลายความตงเครยด ท าใหมนษยมความสข มสขภาพจตทด และมความกระตอรอรน

ในการด ารงชวต

2ดานสมอง ใหคณคาทางดานสตปญญา สามารถน าขอคดทไดจากการชม

ละครมาปรบใชในการแกปญญา

3)ดานจตใจ นอกจากละครจะใหคณคาทางดานของความบนเทงและแงคด

แลวละครยงมความสมพนธกบดานจตใจของมนษยมาเปนเวลาชานาน เหนไดจากการ

ละครของตะวนออกและตะวนตกทมก าเนดมาจากการบวงสรวงเทพเจา ของพรเทพเจาให

สมปรารถนา เปนตน

ดงนน ละครจงเปนการแสดงทจ าลองมาจากชวตจรงของมนษย โดยน าเอา

ประสบการณในชวตจรงมาผนวกกบจนตนาการแลวสรางสรรคเปนเรองราวทสะทอนภาพ

ชวต และน าเสนอออกมาในรปแบบตางๆมผแสดงเปนผถายทอดเรองราวแกผชม ซงผชม

สามารถน าเอาสาระความรทไดรบจากการชมละครมาปรบใชในการด าเนนชวตประจ าวน

ได

การแสดงละครเวทเฉลมพระเกยรตฯ เปนการแสดงทสะทอนใหเหนถงพระ

มหากรณาธคณทพระองคมตอประชาชนชาวไทย

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 14

ความส าคญและบทบาทของนาฏศลปและการละครกบชวตประจ าวน

นาฏศลปและการละครมความส าคญกบชวตประจ าวนของมนษยมาโดยตลอด

ตงแตเกดจนตาย จะเหนไดจากเวลาคนเราเกดมาในสมยกอนจะมพธท าขวญเดอน โกน

ผมไฟ ซงถอเปนพธมงคล เมอเขาสวยหนมสาวกจะมพธโกนจกเพอแสดงวาเขาสวยหนม

สาวแลว ชวตในชวงตางๆของคนไทย เชน การอปสมบท พธท าขวญนาค การ

แตงงาน ขนบานใหม และพธอนๆอกมากมายลวนมนาฏศลปและการละครเขามา

เกยวของเสมอ

3.1 ความส าคญของนาฏศลปและการละคร

นาฏศลปและการละครมความส าคญดงน

1 แสดงถงความเปนอารยประเทศ เพราะศลปะเปนสงทมคณคาตอจตใจของ

มนษย เปนเครองโนมนาวอารมณ โดยเฉพาะการแสดงละครเปนสงทชวยในการกลอม

เกลาจตใจ ใหแงคดและใหก าลงใจในการทจะสรางความเจรญรงเรองในชาตสบตอไป

2 เปนแหลงรวมศลปะแขนงตางๆ เพราะศลปะทกแขนงนนมความเชอมโยงเกยว

เนองกนทงสน ไดแก

(1) วรรณกรรม คอ การแตงบทละคร บทรอง

(2) จตรกรรม คอ การเขยนฉากละคร การแตงหนาตวละคร

(3) ประตมากรรม คอ การปน การหลอ การสลกรป เชน ประดษฐ

ศราภรณตางๆ

(4) สถาปตยกรรม คอ การสรางเวท การสรางฉาก

(5) ดรยางคศลป คอ การบรรเลงดนตร ขบรอง

การแสดงหนละครหลวงเปนการแสดงทรวมศลปะแขนงตางๆ ไดแก วรรณกรรม

จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม และดรยางคศลป เปนการแสดงทมความ

สวยงามมาก

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 15

3.2 บทบาทของนาฏศลปและการละครกบชวตประจ าวน

นาฏศลปและการละครเปนกจกรรมทปรากฏอยในสงคมซงมความสมพนธกบ

ชวตประจ าวนของเรา เชน

1) การเลานทาน เปนกจกรรมทมลกษณะของการละครผสมอยเพราะเปนเรอง

ราวทเลาตอๆกนมาหรอเปนเรองของนทานพนบาน ซงบางครงอาจมการแสดงทาทางประกอบ

ซงอาจจะเปรยบไดวาผเลาเปนผแสดงทสอสารเรองราวใหกบผฟง

2) การเลยนแบบ สามารถพบเหนไดจากการสมมตตนเองในการเลนของเดกๆ

เชน เลนขายของ สมมตตนเองเปนพอคา ลกคาทมการตอรองราคาในการซอขายสนคากน

การละเลนงกนหาง สมมตตนเองเปนพอง แมง และลกง เปนตน ซงการเลนหรอการสราง

สถานการณเชนนมลกษณะเหมอนกบการแสดงละคร ทนกแสดงตองเลยนแบบตวละครแลว

แสดงออกมาใหผชมไดรบร

3) กจกรรมเพอความบนเทง เปนการแสดงเพอผอนคลายความเครยด ความ

เหนอยลาจากการท างาน หรอเปนการแสดงทใชแสดงในงานเทศกาลตางๆหรองานบญของ

ไทยตงแตอดตเพอสรางความบนเทง ประชาชนนยมเลนการละเลนพนบานทเปนการแสดง

พนบาน ซงกจกรรมตางๆเหลานลวนมความเกยวของกบนาฏศลปและการละครทงสน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 16

การอนรกษนาฏศลปและการละคร

นาฏศลปไทยเปนศลปวฒนธรรมทถอวาเปนเอกลกษณของชาต ม

คณคาตอสงคมไทย ซงจะเหนไดจากการแสดงตางๆ ทสะทอนใหเหนถงสภาพ

สงคม วถการด าเนนชวตและภมปญญาทองถนของไทยทควรคาแกการอนรกษให

เปนมรดกของชาต

การอนรกนาฏศลปไทยนนถอวาเปนหนาทของคนไทยทกคนท

จะตองตระหนกถงคณคาของงานนาฏศลปทบรรพบรษไดสรางสรรคขนมาตงแต

อดตถงปจจบน อกทงยงมการจดตงหนวยงานทมหนาทในการชวยสงเสรมและ

อนรกษนาฏศลปไทย เชน วทยาลยนาฏศลป สถาบนบณฑตพฒนศลป

กระทรวงวฒนธรรม กรมศลปากร เปนตน

คนไทยสามารถมสวนรวมในการอนรกษและสบทอดนาฏศลปไทยไดดงน

1)ปลกฝงใหคนไทยทกคนยดถอวาการอนรกษและสงเสรมนาฏศลปเปน

หนาทของทกคนในชาต

2)ศกษาถงประวตความเปนมาของนาฏศลปไทยปละนาฏศลปพนเมองใน

ทองถนของตนเอง

3)ตระหนกถงความส าคญของนาฏศลปไทยทมตอสงคมไทยและประเทศชาต

4)ใหความรวมมอในการสนบสนน เผยแพร อนรกษ และใหความรวมมอ

ในการเขารวมชมและจดกจกรรมการแสดงนาฏศลปไทย

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 17

วธเลอกการแสดง 1

การแสดงนาฏศลปไทยสามารถทจะน ามาจดแสดงในโอกาสตางๆโดยตองค านงถงรปแบบของงานวา

เปนงานประเภทใด สถานทมความเหมาะสมเพยงใด ระยะเวลาทก าหนดใหมการจดการแสดง และวยของ

ผชม เพอทจะสามารถจดการแสดงไดเหมาะสมกบโอกาสนนๆ การแสดงนาฏศลปไทย เปนการแสดงทมทง

การแสดงเพองานมงคลและงานอวมงคล ซงการแสดงแตและประเภทจะตองค านงถงลกษณะของงาน

นาฏศลป เปนศลปะคบานคเมองทน ามาแสดงไดทกโอกาส ทงงานพระราชพธ รฐพธ และ งาน

ทวๆไปของเอกชน

โดยงานพระราชพธ และรฐพธ เปนงานในหนาทของกรมศลปากรทตองจดการแสดงในโอกาส

ส าคญๆ เชน

1. งานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 5 ธนวามหาราช

2. งานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจพระบรมราชนนาถ 12 สงหาคม

3. งานพระราชพธพระราชทานเลยงพระกระยาหารค า พระราชอาคนตกะในพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหว ณ พระทนงจกรมหาปราสาท และพระทนงบรมราชสถตยมโหฬาร

4. งานวนปยมหาราช

5. งานตอนรบแขกของรฐบาล ณ ท าเนยบรฐบาล ซงจดเปนประจ า

6. งานเฉลมฉลองวนส าคญตางๆ เชน วนขนปใหม วนสงกรานต เปนตน

7. การจดแสดงเพอเผยแพรทงภายในประเทศและตางประเทศ

ส าหรบพธราษฎร จดการแสดงเนองในวนส าคญตางๆ เชน วนคร วนเดก วนสนทรภ

วนสถาปนาลกเสอแหงชาต วนลอยกระทง เปนตน

หลกในการเลอกชดการแสดงใหเหมาะสม

1) เลอกชดแสดงใหเหมาะสมกบโอกาสทแสดง ถาเปนงานเฉลมฉลองความส าเรจ หรอเปนงานวน

สถาปนาโรงเรยน วนเกดบคคลส าคญ กตองเลอกชดการแสดงทเปนการอ านวยพร มอบความเปน

สรมงคลใหมงมศรสข เชน ระบ ากฤดาภนหาร ฟอนอวยพร เปนตน หรอแตงเนอรองขนใหมให

ตรงตามวตถประสงค โดยก าหนดเนอหาของบทรองใหชดเจนวาการแสดงชดนจดขนเพออะไร หรอ

เพอใคร มเปาหมายอยางไร

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 18

2) เลอกชดการแสดงตามทผจดตองการ เชน รปแบบของการแสดง ผแสดงเครองแตงกาย เวลาทใช

ในกากรแสดง ขนาดของพนทในการแสดง งบประมาณ เพอใหเหมาะสมกบงานนนๆ

2

การเลอกรปแบบการแสดงกตองเปนระบบ มกฎเกณฑถกตองตามแบบแผนโดยปฏบตดงน

1. แตงบทรองใหไดใจความเหมาะสมกบงานนนๆ

2. ตทาร าใหตรงตามความหมายของบทรอง มการแปรแถว ตงซมใหสมพนธกบบทรอง

3. ใสท านองเพลงใหถกตองเหมาะสมกบเนอเพลง

4. ปพาทยท าท านองเพลง ผแสดงใชลลาทาร า และตบทไดถกตอง

5. ชวงจบปพาทยท าเพลงรว ผร ากลบไปน าพานดอกไมออกมาโปรย อนเปนสญลกษณ

ของการร าอวยพร

6. คดเลอกผแสดงทมความสามารถ มฝมอในการร า จ านวนผแสดงและเครองแตงกาย

เหมาะสมสอดคลองกบรปแบบของการแสดงนนๆ

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในโอกาสตางๆ การน าการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยไปแสดงในโอกาสตางๆ ตองค านงถง

รปแบบของงานทจดวาเปนงานประเภทใด เชน งานพระราชพธ งานมงคล งานอวมงคล งานเทศกาลตางๆ

เปนตน และตองค านงสถานทจดการแสดงวามบรเวณกวางหรอแคบมากนอยเพยงใด ระยะเวลาทก าหนดใหม

การแสดง รวมทงวยของผชม เพอทจะไดจดการแสดงไดเหมาะสมกบโอกาสนนๆและถกใจผชม

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานพระราชพธ

งานพระราชพธ คอ งานทจดเพอพระมหากษตรยและเชอพระวงศ เชน งานสมโภช งานเฉลม

ฉลองสรราชสมบต งานโสกนต เปนตน ซงการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยทน ามาจดแสดงในงาน

พระราชพธนนจะมลกษณะแสดงทมแบบแผน ขนบธรรมเนยมประเพณทเครงครดและความงดงามในทาทาง

การรายร า การแตงกาย ความไพเราะของการขบรองและการบรรเลงเพลงประกอบการแสดง เชน

การละเลนของหลวง การแสดงละครใน การแสดงละครนอกแบบหลวง การแสดงโขน ซงการแสดงโขนใน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 19

งานพระราชพธนนเรยกวา โขนหลวง การแสดงหนละครใหญหรอหนละครหลวง และการแสดงร า ระบ า

แบบมาตรฐาน เปนตน

การแสดงโขน

ชดทศกณฑ รบพระราม

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานมงคลทวไป 3

งานมงคลทวไป เชน งานท าบญบาน งานวนเกด งานปใหม เปนตน จะนยมน าการแสดงท

สอความหมายถงความเปนสรมงคล การแสดงทมความสนกสนาน และใชเวลาในการแสดงแตละชดไมนานจน

ผชมไมรสกเกดความเบอหนายมาจดแสดงใหแขกทาในงานไดรบชม เชน ร าอวยพร ระบ ากฤดาภนหาร

ระบ าเทพบนเทง ระบ าไกรลาศส าเรง ฟอนอวยพร เปนตน และการแสดงพนเมองทมจงหวะสนกสนาน

เชน การแสดงพนเมองทมจงหวะสนกสนาน เชน การแสดงเซงโปงลาง ระบ ารอนแร เปนตน สวนละคร

ไทยไมคอยนยมน ามาแสดงในงานมงคลทวไปเพราะเปนการแสดงทใชระยะเวลาในการแสดงนาน

ระบ ากฤดาภนหาร (ระบ ามาตรฐาน)

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 20

ระบ าไตรรตน (ร าอวยพร)

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานอวมงคลทวไป 4

งานอวมงคลทวไป ไดแก งานศพ จะนยมกากรแสดงทสอความหมายถงความโศกเศราเสยใจ

หรอการแสดงทมจงหวะชาๆมาจดแสดงในงานเพอเปนเกยรตใหแกผเสยชวต และใหแขกในงานไดรบชมเพอ

สรางความเพลดเพลนและผอนคลายความเครยด เชน ร ามโนราหบชายญ ร าพลายชมพล ร าฉยฉายวนทอง

ร าฉยฉายเบญกาย ร าฉยฉายพราหมณ ระบ าโบราณคด เปนตน นอกจากนยงมการน าการแสดงเปนชดเปน

ตอนมาจดแสดง เชน ร าพระลอตามไก ร าหนมานจบนางเบญกาย และการแสดงโขน ซงการแสดงโขนใน

งานมงคลทวไปนนทเรยกวาการแสดง โขนหนาไฟ จะน ามาแสดงในตอน เชน ตอนนางลอย

ตอนสดาหาย เปนตน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 21

ฉยฉายวนทอง ร าพลายชมพล

การแสดงชดหนมานจบนางสพรรณมจฉา

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานเทศกาลตางๆ 5

งานเทศกาลของไทยนยมจดใหมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยโดยไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐและเอกชน เพอเปนการสรางความสนกสนานใหผทมารวมงานอกทงเปนการอนรกษและสบ

สานนาฏศลปไทย ซงการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานเทศกาลตางๆ ยงสงผลดตอเศรษฐกจ

ดานการทองเทยว เนองจากชาวตางชาตนยมมาทองเทยวในประเทศไทยชวงเทศกาลตางๆกนมาก เพราะ

นอกจากจะไดชมสถาปตยกรรมตางๆทงดงามของไทยแลว ยงไดชมศลปะการแสดงของไทยททกภาคทวไทย

ไดจดขนดวย ซงศลปะการแสดงของไทยเปนทชนชมของชาวตางชาตเปนอยางมาก โดยการแสดงนาฏศลป

และการละครของไทยทกประเภทสามารถน ามาจดแสดงในงานเทศกาลตางๆ ไดอยางไมมขอจ ากดแตตอง

เลอกเลอกน ามาแสดงใหเหมาะกบเทศกาลนนๆ เชน การแสดงระบ าสโขทยในงานลอยกระทง ร ากลองยาว

ในงานสงกรานต ฟอนเทยน ฟอนเลบในงานสบสานลานนา เปนตน โดยสวนใหญแลวการแสดงพนเมอง

ของภาคตางๆจะนยมน ามาแสดงในงานเทศกาลตางๆมากทสด

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 22

ฟอนเทยน

ร ากลองยาว (ภาคกลาง)

ขนตอนการดำเนนการจดการแสดง 6

1. การจดการแสดงจ าเปนตองแบงหนาทผรบผดชอบออกเปนฝายตางๆเพอสะดวกในการจดการแสดง

ซงแบงออกเปน 3 ฝาย คอ ฝายอ านวยการแสดง ฝายจดการแสดง และฝายธรการ

2. คดเลอกผแสดง ควรพจารณาจากบคลกลกษณะของผแสดงใหมความสอดคลองกบบทบาทของตว

ละครนนๆ ถาเปนการแสดงประเภทร า ระบ า หรอฟอนตางๆ ควรเลอกผแสดงทมรปรางลกษณะใกลเคยง

กน เพอความสมดลในการแสดง

3. เรยกประชมเพอมอบหมายงานใหกบเจาหนาทฝายตางๆเพอเตรยมการของงานในสวนตางๆ เชน

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 23

มอบหมายเรองคาใชจายตางๆใหกบเจาหนาท เหรญญก มอบหมายการจดท าฉากใหกบเจาหนาทฝายเทคนค

เปนตน

4. จดการประชมตดตามผลการท างานของแตละฝาย ซงหวหนาจะเปนผรายงานความคบหนาอปสรรค

และปญหาตางๆใหผก ากบการแสดงและหวหนาฝายตางๆรบร และรวมกนหาแนวทางแกไข

5. ฝกซอมการแสดง จะมการก าหนดการซอมยอยและซอมใหญ

6. จดการแสดงจรง เปนขนตอนทมความส าคญมากทสด เพราะทกฝายจะตองท าหนาทของตนเอง

อยางเตมความสามารถ เพราะถาหากมปญหาใดๆเกดขนทกฝายจะตองขอค าแนะน าจากผก ากบการแสดง

7. การสรปและประเมนผลการแสดง เปนขนตอนสดทายททกฝายจะมาประชมสรปและประเมนผลการ

จดการแสดง และน าขอมลทไดมาปรบปรงแกไขใหดยงขนส าหรบการจดการแสดงในครงตอไป

ขนตอนการแสดง 7

1).เลอกการแสดงทจะใชในงาน เปนการเลอกรปแบบการแสดงใหมความเหมาะสมกบงาน

2).จดหาสถานทในการแสดง ในการจดการแสดงควรค านงถงสถานทแสดงเพอใหสามารถจดการแสดงได

เหมาะสม สามารถจดรปแบบการแสดงไดสมบรณ ผชมไดรบความเพลดเพลนในการชมการแสดง

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 24

3).แบงหนาทในการทำงาน ในการจดการแสดงแตละครงจะตองมการแบงหนาทในการท างานในแตละฝาย

เพอใหสามารถสรางสรรคงานไดอยางสมบรณ ซงในการท างานแตละฝายจะตองมความสามคคกนเพอใหการ

แสดงส าเรจลลวงไปไดดวยด

4).ฝกซอมการแสดง ในการจดการแสดงแตละการแสดงจะตองมการฝกซอมการแสดง เพอใหแสดงไดถกตอง

และไมเกดความผดพลาดขณะท าการแสดงจรง

5).จดการแสดงจรง เปนการจดแสดงจรงในวนแสดงจรง ซงทกฝายตองมความพรอมในการจดการแสดง

และมฝายตอนรบผชมในการน าผชมเขาสสถานทแสดงดวย

6).จดเกบอปกรณและสถานทหลงเลกแสดง เมอจดการแสดงเรยบรอยแลวทกคนจะตองรวมมอกนจดเกบ

อปกรณทใชในการแสดงและท าความสะอาดสถานทจดการแสดงใหเรยบรอย

8

ชวยใหผแสดงมความกลาแสดงออก

ทำใหเกดความสามคค รวมแรงรวมใจในการทำงานทำงาน

เกดความคดรเรมสรางสรรคในการคดการแสดง

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 25

การออกแบบและสรางอปกรณ

ประโยชนและคณคา

ของการแสดง ใชเวลาวางใหเปนประโยชน ชวยผอนคลายความ

ตงเครยด

รจกคดวเคราะห วจารณการแสดงอยางมเหตผล

สามารถนำไปบรณาการกบกลมสาระการเรยนรอนได

ชวยอนรกษและสบทอดศลปวฒนธรรมของชาต

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 26

การออกแบบและสรางสรรคอปกรณและเครองแตงกายเพอการแสดงนาฏศลปนน เปนสงทท าใหการ

แสดงมความสวยงามนาสนใจ ซงการออกแบบและสรางสรรคมหลกและขนตอนดงน

7.ประเมนผล หลงจากปรบปรงแกไขแลว ก

น ามาประเมนผลวาใชงานไดดหรอไม สวยงาม

นาสนใจหรอไม ตนทนสงหรอไม 6.การปรบปรงแกไข หลงจากทดสอบ

แลวพบขอบกพรองกท าการปรบปรง

แกไข โดยอาจเลอกวการใหม

5.ทดสอบ เปนการน าสงประดษฐนน

มาทดสอบวาใชงานไดหรอไม ถายง

ไมไดจะไดน าไปสขนตอนการปรบปรง

2.รวบรวมขอมลเพอแสวงหาวธการแกปญหาหรอสนองความตองการ คอ การเกบ

รวบรวมขอมลและความรเกยวกบปญหา

หรอความตองการเพอหาวธการทเหมาะสม

เชน หาวธการสรางสรรค ออกแบบอปกรณ

การแสดงจากแหลงขอมลตางๆ

1.กำหนดปญหาหรอความตองการ คอ ท า

ความเขาใจปญหานนๆอยางละเอยดหรอ

ก าหนดขอบเขต ระบความตองการให

ชดเจน เชน จะสรางสรรคการแสดงอะไร

โดยระบการแสดงใหชดเจน

4.ออกแบบและปฏบตการ ขนตอนน

เปนการใหนกเรยนรจกคดออกแบบ

เพอน าไปสการลงมอท าสงทออกแบบไว

3.เลอกวธการแกปญหาหรอสนองความตองการ ในขนตอนนเปนการตดสนใจโดยการ

เลอกวธการแกปญหาวาจะใชวธใด เพอใหสะดวก

รวดเรวและใหสอดคลองกบทรพยากรทมอย เชน

จะออกแบบอปกรณการแสดงดวยวธใด และเปนการ

ใชทรพยากรทมอยอยางคมคา

รปแบบการแสดง พนมพร ชนชนะ [พมพขอความ] หนา 27

อางอง

ดษฎ มปอม . นลวรรณ ถมงรกษสตว คมอการสอน เพอครผสอน ดนตร – นาฏศลป ม.3

วฒนาพานช วพ ส าราษราษฎร

ราศยส วงศศลปะกล . ศรรตน วฐสกล ดนตร – นาฏศลป ม.3 สถาบนพฒนาคณภาพ

วชาการ (พว.)

สมามาลย นมเนตพนธ และคณะ ดนตร – นาฏศลป ม.3 อกษรเจรญทศน อจท. จ ากด