OPSERVACIJA OPSERVACIJA GERIJATRJSKOG PACIJENTA GERIJATRJSKOG PACIJENTA

Doc dr Željka CvijetićDoc dr Željka Cvijetić

KC BanjalukaKC Banjaluka

Klinika za unutrašnje bolestiKlinika za unutrašnje bolesti

04/17/2304/17/23 22

• U dosadašnjem učenju kliničU dosadašnjem učenju kliničkke medicine dobili smo e medicine dobili smo broje informacije koje su vezane za razgovor i broje informacije koje su vezane za razgovor i opservaciju strijih pacijenata. opservaciju strijih pacijenata.

• Anamneza je klasičan pristup pacijentu i danAnamneza je klasičan pristup pacijentu i danaas s predstavlja prpredstavlja prvivi kontakt sa pacijentom. Nema sumnje kontakt sa pacijentom. Nema sumnje da se tokom uzimanja anamneze mogu dobirti da se tokom uzimanja anamneze mogu dobirti dragocdragocjjne informacije ne samo o bolesti pacijenta, ne informacije ne samo o bolesti pacijenta, već i o njegovom životu, navikama, stavoveć i o njegovom životu, navikama, stavovvima.ima.

• Ponekad je broj dobijenih informacija i podataka Ponekad je broj dobijenih informacija i podataka velik, a da pri tom pacijent ima smetnje u shvatanju velik, a da pri tom pacijent ima smetnje u shvatanju ili komunikaciji, često puta podatke treba uzeti i od ili komunikaciji, često puta podatke treba uzeti i od porodice, prijatelja ili onih koji brinu o pacijentu. porodice, prijatelja ili onih koji brinu o pacijentu.

04/17/2304/17/23 33

• Anamneza treba takodje da sadrži podatke o Anamneza treba takodje da sadrži podatke o uzimanju luzimanju lijijekova, ishrani, padovima, ekova, ishrani, padovima, inkontinenciji, seksualnoj disfunkciji, depresiji i inkontinenciji, seksualnoj disfunkciji, depresiji i anksioznosti. anksioznosti.

• Ovo je tradicionalni uglavnom medicinski model Ovo je tradicionalni uglavnom medicinski model kontakta sa pacijekontakta sa pacijentntom.U okviru anamneze om.U okviru anamneze stariju osobu treba pitati da li su napravili stariju osobu treba pitati da li su napravili upustvo o svom budućem lečenju i ukoliko jesu, upustvo o svom budućem lečenju i ukoliko jesu, kopija treba da postoji u istoriji bolesti. kopija treba da postoji u istoriji bolesti.

• U nekim zemljama ovakve «direktive» srednjuju U nekim zemljama ovakve «direktive» srednjuju adovokati socijalnog osiguranja koji su adovokati socijalnog osiguranja koji su specijalizovani za zdravstvospecijalizovani za zdravstvo

04/17/2304/17/23 44

• U njoj pacijent predlaže ko U njoj pacijent predlaže ko ćeće don donijijeti odluku u eti odluku u njegovo ime ukoliko on to sam ne može ili njegovo ime ukoliko on to sam ne može ili poslednju volju (tenstament) u kojoj iznosi svoje poslednju volju (tenstament) u kojoj iznosi svoje posebne želje i preporuke za odredjena stanja ili posebne želje i preporuke za odredjena stanja ili bolesti u kritičnoj situaciji. bolesti u kritičnoj situaciji.

• Bez obiza na to da li je pacijent formalno napisao ili Bez obiza na to da li je pacijent formalno napisao ili ne te direktive, korisno ih je zapisati i u istoriju ne te direktive, korisno ih je zapisati i u istoriju bolesti kako bi zdravstveni radnik po potrebi mogao bolesti kako bi zdravstveni radnik po potrebi mogao donositi odluke u ime pacijenta, ako on to ne može.donositi odluke u ime pacijenta, ako on to ne može.

U tom smislu treba ohrabrtiti pacijenta da U tom smislu treba ohrabrtiti pacijenta da razgovara na isti način i sa lrazgovara na isti način i sa ljjekarom i na koji način ekarom i na koji način predvidja pisana preporuka. predvidja pisana preporuka.

04/17/2304/17/23 55

• U ovom razgovoru često nije moguće U ovom razgovoru često nije moguće obuhvatiti sve moguće komplikacije. obuhvatiti sve moguće komplikacije.

• Potrebno je odrediti tačnu perspektivu u Potrebno je odrediti tačnu perspektivu u odnosu na odredjene intervencije, kao što su odnosu na odredjene intervencije, kao što su reanimacija, parenteralnoj ishrani, primreanimacija, parenteralnoj ishrani, primjjeni eni tubusa za ishranu i dr. tubusa za ishranu i dr.

• Svaka ovakSvaka ovakvva intervencija treba da zavisi od a intervencija treba da zavisi od osnovnog kliničkog statusa, kao npr. za osnovnog kliničkog statusa, kao npr. za dementnu osobu u terminalnoj fazi dementnu osobu u terminalnoj fazi palijativna npalijativna njjega može predstavljati najbolje ega može predstavljati najbolje rešenje. rešenje.

04/17/2304/17/23 66

• U svakom slučaju pribavljanje rane U svakom slučaju pribavljanje rane procprocjjene pacijentovih želja i ene pacijentovih želja i vrvrijijednosti, dok je pacijent sposoban ednosti, dok je pacijent sposoban da ih da, može pomoći zdravstvenom da ih da, može pomoći zdravstvenom radniku, kao i porodici u teškoj radniku, kao i porodici u teškoj situaciji donošenja odluke i dati im situaciji donošenja odluke i dati im osećaj da rade ono što je pacijent i osećaj da rade ono što je pacijent i sam želeo.sam želeo.

04/17/2304/17/23 77

• Danas se u psihološkoj medicini više preferira Danas se u psihološkoj medicini više preferira prprvivi intervju kao vrsta prvog kontakta sa intervju kao vrsta prvog kontakta sa pacijentom i za ispitivanje njegovog mentalnog pacijentom i za ispitivanje njegovog mentalnog statusa.i ispitivanje funkcionalnog kapaciteta. statusa.i ispitivanje funkcionalnog kapaciteta.

• Pored uzimanja anamneze ili vodjenja prvog Pored uzimanja anamneze ili vodjenja prvog intervjua treba imati u vidu činjenicu da zbog intervjua treba imati u vidu činjenicu da zbog slabijih kognitivnih i mnestičkih sposobnosti da slabijih kognitivnih i mnestičkih sposobnosti da pacijenti često nisu u mogućnosati da pacijenti često nisu u mogućnosati da podrobnije objasne svoje stanjepodrobnije objasne svoje stanje

04/17/2304/17/23 88

• Zbog toga se preporučuje da se ukupnom Zbog toga se preporučuje da se ukupnom utisku o pacijentu može «dodati» mišljnje da je utisku o pacijentu može «dodati» mišljnje da je njegov problem mnogo kompleksniji nego što njegov problem mnogo kompleksniji nego što ga pacijent može da iskaže.ga pacijent može da iskaže.

• U prvom intervju i tokom opserU prvom intervju i tokom opservvacije acije pacijenta, tj. utvrdjivanju objektivnopacijenta, tj. utvrdjivanju objektivnogg nalaza nalaza veoma je važno da se ima u vidu kvalitet veoma je važno da se ima u vidu kvalitet verbalne i neverbalne komunikacije.verbalne i neverbalne komunikacije.

• Naravno da je ovde važno ne samo stanje Naravno da je ovde važno ne samo stanje pacijenta nego i setting u kome se obavlja pacijenta nego i setting u kome se obavlja razgovor i opservacijarazgovor i opservacija

04/17/2304/17/23 99

• Naravno da je važan i somatski i neurološki Naravno da je važan i somatski i neurološki nalaz. nalaz.

• Treba imati u vidu da pored tz. primarnih Treba imati u vidu da pored tz. primarnih mentalnih poremećaja kod starijih i starih mentalnih poremećaja kod starijih i starih osoba da i mnoga internistička oboljenja i osoba da i mnoga internistička oboljenja i poremećaji mogu dovesti do psihijatrijskih poremećaji mogu dovesti do psihijatrijskih poremećaja. poremećaja.

• U pitanju su superponirani, pridruženi mentalni U pitanju su superponirani, pridruženi mentalni poremećaji koji se u savrmenoj medicinskoj poremećaji koji se u savrmenoj medicinskoj terminologiji naziva komorbidite. terminologiji naziva komorbidite.

04/17/2304/17/23 1010

• Prvi opisi pridružene patologije datiraju iz Prvi opisi pridružene patologije datiraju iz 1926 godine. Medjutim oni su odnedavno 1926 godine. Medjutim oni su odnedavno postali aktuelni u kliničkoj psihološkoj postali aktuelni u kliničkoj psihološkoj medicini. medicini.

• Takodje treba imati u vidu i činenicu da se Takodje treba imati u vidu i činenicu da se psihijatrija najbolje razume kroz shvatanje psihijatrija najbolje razume kroz shvatanje važnijih simptoma i sindroma.važnijih simptoma i sindroma.

• Danas ima mnogo zagovornika da bi Danas ima mnogo zagovornika da bi psihijatriju trebalo posmatrati sa psihijatriju trebalo posmatrati sa sindromskog ili dijagnostičkog aspektasindromskog ili dijagnostičkog aspekta

Sy psichoorganicumSy psichoorganicum

• Govoreći o psihoorganskom sindromu najčešće se Govoreći o psihoorganskom sindromu najčešće se misli na demenciju. Štoviše, pojam psihoorganski misli na demenciju. Štoviše, pojam psihoorganski sindrom i demencija se najčešće uzimaju kao sindrom i demencija se najčešće uzimaju kao istoznačnice.istoznačnice.

• Pojam demencije odnosi se na promjene u Pojam demencije odnosi se na promjene u kognitivnim (spoznajnim) sposobnostima u bolesnika kognitivnim (spoznajnim) sposobnostima u bolesnika s organskim oboljenjem središnjeg živcanog sustava s organskim oboljenjem središnjeg živcanog sustava (SŽS). Riječ je o poremecaju sposobnosti pamcenja, (SŽS). Riječ je o poremecaju sposobnosti pamcenja, uz moguce pridružene druge kognitivne deficite: uz moguce pridružene druge kognitivne deficite: disfaziju, apraksiju, agnoziju te poteškoce u disfaziju, apraksiju, agnoziju te poteškoce u orijentaciji i/ili donošenju svakodnevnih odluka.orijentaciji i/ili donošenju svakodnevnih odluka.

04/17/2304/17/23 1111

04/17/2304/17/23 1212

PRVI INTERVJU KOD OSOBA SA PRVI INTERVJU KOD OSOBA SA NEIZLEČIVOM BOLEŠĆU NEIZLEČIVOM BOLEŠĆU

• Odnos medicinske sestre-tehničara i Odnos medicinske sestre-tehničara i pacijenta predstavlja suštinski deo pacijenta predstavlja suštinski deo medicinske i vankliničke prakse. medicinske i vankliničke prakse. Komunikativnost je osnovna osobina, Komunikativnost je osnovna osobina, koja čini jedan od najznačajnijih koja čini jedan od najznačajnijih koponenti kopetentnosti sestre.koponenti kopetentnosti sestre.

• Danas se komunikativnost uključujući i Danas se komunikativnost uključujući i prvi intervju, izučava se sa različitih prvi intervju, izučava se sa različitih aspekata. Zasniva se na osnovnom aspekata. Zasniva se na osnovnom principu da je to bazična potreba principu da je to bazična potreba ljudskog bića da prima i emituje poruke. ljudskog bića da prima i emituje poruke.

04/17/2304/17/23 1313

• One mogu biti verbalni i neverbalne. One mogu biti verbalni i neverbalne. Osnovna pravila svake komunikacije Osnovna pravila svake komunikacije su: 1.felksibilnost, veština, su: 1.felksibilnost, veština, poštovanje ličnosti i timski rad. poštovanje ličnosti i timski rad.

• U toku prvog intervjua i kvaliteta U toku prvog intervjua i kvaliteta odnosa koji iz toga proistiću mogu odnosa koji iz toga proistiću mogu biti glavni razlog kvalitetnih odnosa i biti glavni razlog kvalitetnih odnosa i sam ishod zdravstvene nege.sam ishod zdravstvene nege.

04/17/2304/17/23 1414

• Pacijentu treba pre svega da pristpPacijentu treba pre svega da pristpaamo kao ličnosti., a mo kao ličnosti., a zatim kao pacijentnu.zatim kao pacijentnu.

• Treba da ispoljimo autentičnu zainteresovanost za Treba da ispoljimo autentičnu zainteresovanost za probleme koje pacijent ima. I spremnost da uložiprobleme koje pacijent ima. I spremnost da uložimmo o strpljenje i energiju za rešavanje problema starije strpljenje i energiju za rešavanje problema starije osobeosobe

• Ako omogućimo pacijentu da bude aktivan učesnik i Ako omogućimo pacijentu da bude aktivan učesnik i time mu pomognemo da mobliše svoje odbrane.time mu pomognemo da mobliše svoje odbrane.

• I, ako na kraju pridobijemo poveerenje pacijenta I, ako na kraju pridobijemo poveerenje pacijenta prema sebi, tj. prema sebi, tj. pprema sestri-tehničaru, i mogućnosti rema sestri-tehničaru, i mogućnosti rešavanja velikog broja njegovih problema,imamo rešavanja velikog broja njegovih problema,imamo šansu da ostvarimo poželjan odnos. šansu da ostvarimo poželjan odnos.

• Posebno Posebno jeje delikatan problem prvog intervjua kod delikatan problem prvog intervjua kod pacijenta u terminalnoj fazi. pacijenta u terminalnoj fazi.

04/17/2304/17/23 1515

• U ovoj vrsti intervjua postoje odredjene U ovoj vrsti intervjua postoje odredjene specifičnosti u odnosu na druge kliničke specifičnosti u odnosu na druge kliničke entitete.entitete.

• Terapeut pre svega treba da ima u vidu ishod Terapeut pre svega treba da ima u vidu ishod psihološke reakcije i / psihološke reakcije i / ili krize ili krize na neizlečivu na neizlečivu bolest koja zavisi od mnogobrojnih činilaca. bolest koja zavisi od mnogobrojnih činilaca.

• To su prTo su prijije svega: ličnost bolesnika, vrsta i e svega: ličnost bolesnika, vrsta i težina bolesti, bolesnikovo životno doba, težina bolesti, bolesnikovo životno doba, zatim spoljne, psihosocijalne oklnosti i sredina zatim spoljne, psihosocijalne oklnosti i sredina u kojoj pacijent živi. u kojoj pacijent živi.

• Značajna je i psihološka reakcija porodice na Značajna je i psihološka reakcija porodice na bolest. bolest.

04/17/2304/17/23 1616

• Čeesto puta na sam tok intervjua ima Čeesto puta na sam tok intervjua ima činjenica da lije pacijent već činjenica da lije pacijent već podvrgnut nekom drugom obliku podvrgnut nekom drugom obliku tretmana (hemiterapija, terapija tretmana (hemiterapija, terapija zrazraččenjem, hiruška intervencija enjem, hiruška intervencija

• ili su u toku intenzivne dijagnostičke ili su u toku intenzivne dijagnostičke procedure, procedure,

• zatim da li bolesnik boravi u bolnici ili zatim da li bolesnik boravi u bolnici ili je na kućnom lečenju. je na kućnom lečenju.

04/17/2304/17/23 1717

• Za uspešno vodjenje intervjua i njegov završetak Za uspešno vodjenje intervjua i njegov završetak takodje, treba imati u vidu činjenicu da terapeut takodje, treba imati u vidu činjenicu da terapeut treba da poštuje i načela treba da poštuje i načela konzilijarne,konsultativne, lijazon psihijatrije.konzilijarne,konsultativne, lijazon psihijatrije.

• Brojni principi i načela koja se primenjuju kod Brojni principi i načela koja se primenjuju kod prvog intervjua kod osoba u stanju krize ili stresa prvog intervjua kod osoba u stanju krize ili stresa važe i za ovu kategoriju pacijenata. važe i za ovu kategoriju pacijenata.

• I ovde se radi o specifičnoj vrsti kriznog stanja I ovde se radi o specifičnoj vrsti kriznog stanja kao posledica teške i neizlečive bolesti. ovde je kao posledica teške i neizlečive bolesti. ovde je veoma ozbiljno poremećen psihološki ekvilibrijum veoma ozbiljno poremećen psihološki ekvilibrijum pojedinca, razumljivo je saznanje o telesnoj pojedinca, razumljivo je saznanje o telesnoj bolesti, po život opasnoj i ugrožavajućoj bolestibolesti, po život opasnoj i ugrožavajućoj bolesti

04/17/2304/17/23 1818

• Terapeut u toku intervjua prvenstveno Terapeut u toku intervjua prvenstveno treba da proceni očuvanost "mentalnih treba da proceni očuvanost "mentalnih snaga pacijenta", pošto mentalno zdrave snaga pacijenta", pošto mentalno zdrave i emocionalno stabilne osobe, koje imaju i emocionalno stabilne osobe, koje imaju izvizvjjesnu rezervu psihičke snage, lakše će esnu rezervu psihičke snage, lakše će prebroditi saznanje, prihvatiti bitku za prebroditi saznanje, prihvatiti bitku za život u bitno izmenjenim okolnostima, život u bitno izmenjenim okolnostima, praćeno mnogim ogranićenjima i praćeno mnogim ogranićenjima i odricanjima.odricanjima.

04/17/2304/17/23 1919

• Terapeut treba da ima u vidu da je osnovni element Terapeut treba da ima u vidu da je osnovni element psihološkog sadržaja i ovakve krize predstavlja psihološkog sadržaja i ovakve krize predstavlja anksioznost koja se može manifestovati različitim anksioznost koja se može manifestovati različitim intenzitetom.intenzitetom.

• Drugi važan simptom je depresivni afekat, čija Drugi važan simptom je depresivni afekat, čija gradacija može ići do suicidalnosti. Sve to dovodi do gradacija može ići do suicidalnosti. Sve to dovodi do sitacije da su često emocionalne patnje za bolesnika sitacije da su često emocionalne patnje za bolesnika teže podnošljive od same somatske bolesti.teže podnošljive od same somatske bolesti.

• U ovakvim sitacijama terapeut trea da ima u vidu da U ovakvim sitacijama terapeut trea da ima u vidu da se krizne situacije mogu razviti i tokom lečenja teških se krizne situacije mogu razviti i tokom lečenja teških telesnih bolesti, naročito u situacijama koje zahtevaju telesnih bolesti, naročito u situacijama koje zahtevaju primprimjjenu nekih dugotrajnih, složenih i bolnih enu nekih dugotrajnih, složenih i bolnih terapijskih procedura ili hiruških zahvataterapijskih procedura ili hiruških zahvata

04/17/2304/17/23 2020

• SS druge strane, psihički labilne osobe sa druge strane, psihički labilne osobe sa emocionalnim i/ ili interpersonalnim emocionalnim i/ ili interpersonalnim problemima, zatim psihički obolele osobe, problemima, zatim psihički obolele osobe, koje imaju smanjenu sposobnost tolerancije koje imaju smanjenu sposobnost tolerancije frustracija mogu lako,frustracija mogu lako,

• UU suočavanju sa neizlečivom telesnom suočavanju sa neizlečivom telesnom bolešću, razviti kriznu emocionalnu reakciju bolešću, razviti kriznu emocionalnu reakciju sa potpunom dezorganizaacijom i sa potpunom dezorganizaacijom i dezintegracijom ličnosti i mogućnošću dezintegracijom ličnosti i mogućnošću suicidasuicida

04/17/2304/17/23 2121

• U ovom procesu značajna je i reakcija U ovom procesu značajna je i reakcija medicinskog osoblja s kojima bolesnik dolazi medicinskog osoblja s kojima bolesnik dolazi u kontakt, posebno oni koji mu saopštavaju u kontakt, posebno oni koji mu saopštavaju vrstu bolesti i dijagnozu, upućuju na vrstu bolesti i dijagnozu, upućuju na mogućnosti lmogućnosti lijiječenja, i daju broečenja, i daju brojnjnne druge ne druge savsavjjete. ete.

• OOvde treba imati u vidu i činjenicu da se vde treba imati u vidu i činjenicu da se intervju obavlja van psihijatrijske ustanove i intervju obavlja van psihijatrijske ustanove i da je terapeut uglavnom u ulozi konsultanta da je terapeut uglavnom u ulozi konsultanta ili je član konzilijumaili je član konzilijuma

04/17/2304/17/23 2222

• Za sestru koja se bavi procesom Za sestru koja se bavi procesom zdravstvene nzdravstvene njjege u gerijatriji važno je ege u gerijatriji važno je da prepozna odredjene poremećaje, da da prepozna odredjene poremećaje, da nauči da pažljivo opsenauči da pažljivo opserrvira pacijenta u vira pacijenta u kontekstu njegovog psihološkog i kontekstu njegovog psihološkog i fizičkog ponašanja i stanja. fizičkog ponašanja i stanja.

• Usotalom dobro je poznat proces Usotalom dobro je poznat proces sestrinske dijagnoze i postupak kako sestrinske dijagnoze i postupak kako se do nje dolazi.se do nje dolazi.

04/17/2304/17/23 2323

• Tako su, na primer, hiruški zahvati sa sa Tako su, na primer, hiruški zahvati sa sa posledicom mutilacije (amputacije posledicom mutilacije (amputacije ekstremiteta, mastektomija, anus prater ekstremiteta, mastektomija, anus prater naturalis i drugi), zatim dugogodišnje naturalis i drugi), zatim dugogodišnje hemodijalijalize, transplatacijski zahvati sa hemodijalijalize, transplatacijski zahvati sa sa potrebom dugotrajnog boravka u sa potrebom dugotrajnog boravka u izolovanim prostorima sa sterilnih jedinica izolovanim prostorima sa sterilnih jedinica i slično. i slično.

04/17/2304/17/23 2424

• zatim dugogodišnje hemodijalijalize,zatim dugogodišnje hemodijalijalize,• transplatacijski zahvati sa sa potrebom transplatacijski zahvati sa sa potrebom

dugotrajnog boravka u izolovanim dugotrajnog boravka u izolovanim prostorima sa sterilnih jedinica i slično.prostorima sa sterilnih jedinica i slično.

• Kriza može nastati i kad bolesnik od Kriza može nastati i kad bolesnik od neizlečive bolesti primneizlečive bolesti primjjeti i oseća da se eti i oseća da se odluke o njegovom životu i sudbini odluke o njegovom životu i sudbini donose bez njegovog znanja i pristanka.donose bez njegovog znanja i pristanka.

04/17/2304/17/23 2525

• Kriza se može razviti u svakoj fazi Kriza se može razviti u svakoj fazi saznanja o neizlečivoj bolesti, koja saznanja o neizlečivoj bolesti, koja ima neminovan, fatalni ishod. ima neminovan, fatalni ishod.

04/17/2304/17/23 2626

• Terapeut tokom intervjua i kasnijeg tretmana Terapeut tokom intervjua i kasnijeg tretmana treba da ima u vidu da većina bolesnika treba da ima u vidu da većina bolesnika prolazi kroz nekoliko tipičnih faza. To su: prolazi kroz nekoliko tipičnih faza. To su:

• neprihvatanje i izolacija, neprihvatanje i izolacija, • zatim ljzatim ljuutnja, tnja, • pa pokušaj pogodbe, pa pokušaj pogodbe, • nakon toga depresija, nakon toga depresija, • zatim faza prihvatanja i smirivanja i zatim faza prihvatanja i smirivanja i • kasnije faza nade da će se ipak možda pronaći kasnije faza nade da će se ipak možda pronaći

neki lek ili da će bolest proći. neki lek ili da će bolest proći.

04/17/2304/17/23 2727

• Kriza je akutno psihološko stanje opterečeno Kriza je akutno psihološko stanje opterečeno dvostrukom mogućnošću. dvostrukom mogućnošću.

• Uspešno razrešena krizna situacija daje šansu da Uspešno razrešena krizna situacija daje šansu da čovek izidje iz krizečovek izidje iz krize::

• zreliji,zreliji,• čvršći, čvršći, • jači, jači, • bogatiji za iskustvo o sebi, bogatiji za iskustvo o sebi, • svojim potrebama i mogućnostima. svojim potrebama i mogućnostima. • To mu omogućava i uspostavljanje terapijskog To mu omogućava i uspostavljanje terapijskog

dogovora i saradnje sa medicinskim timom u dogovora i saradnje sa medicinskim timom u izboru najefikasnijeg načina lečenja. izboru najefikasnijeg načina lečenja.

04/17/2304/17/23 2828

• Neuspešno razrešena kriza nosi Neuspešno razrešena kriza nosi opasnost ne samo od suicida, nego i opasnost ne samo od suicida, nego i raznih drugih maladaptivnih obrazaca raznih drugih maladaptivnih obrazaca ponašanja. nažalost još uvek se ponašanja. nažalost još uvek se srećemo sa iracionalnim odnosom srećemo sa iracionalnim odnosom prema navedenim problemima, prema navedenim problemima, provocira izbegavanje, zatvaranje provocira izbegavanje, zatvaranje očiju, ignorisanje bolesti i smrtočiju, ignorisanje bolesti i smrt

04/17/2304/17/23 2929

- Stoga bi trebao da prevlada racionalni odnos treba - Stoga bi trebao da prevlada racionalni odnos treba da nas uputi na potrebu upoznavanja procesa kroz da nas uputi na potrebu upoznavanja procesa kroz koje prolaze oni koje je zadesila bolest malignog koje prolaze oni koje je zadesila bolest malignog tipa. tipa.

- Takvu potrebu ne mora imati samo žrtva, sam - Takvu potrebu ne mora imati samo žrtva, sam bolesnik. Uostalom, malo je sasvim usamljenih ljudi. bolesnik. Uostalom, malo je sasvim usamljenih ljudi. Tu je njihova porodica, prijatelji ali i cTu je njihova porodica, prijatelji ali i cijeliijelio sistem o sistem na koji bolesnik računa da će mu priteći u pomoć, na koji bolesnik računa da će mu priteći u pomoć,

da će mu se naći u teškoj borbi koju vodi. da će mu se naći u teškoj borbi koju vodi. - Iznenadjujuće je malo onih koji znaju šta u takvoj - Iznenadjujuće je malo onih koji znaju šta u takvoj

situaciji treba činiti ili ne činiti, kako se ponašati i situaciji treba činiti ili ne činiti, kako se ponašati i kako postaviti. kako postaviti.

04/17/2304/17/23 3030

• Po pravilu, ni sami bolesnici, ni članovi Po pravilu, ni sami bolesnici, ni članovi njihovih porodica, ni laici pa ni osoblje njihovih porodica, ni laici pa ni osoblje zdravstvenih sistema ne posedju ni znanja ni zdravstvenih sistema ne posedju ni znanja ni umumijijeća za pružanje adekvatne, psihološke eća za pružanje adekvatne, psihološke pomoći unesrećenima. pomoći unesrećenima.

• Sem somatskog lečenja, obolelima je i ova Sem somatskog lečenja, obolelima je i ova pomoć neophodna. pomoć neophodna.

• Osnovni preduslov je dobro poznavanje Osnovni preduslov je dobro poznavanje osnovnih načela intervjua i posebno nekih osnovnih načela intervjua i posebno nekih specifičnosti koji su karakteristični za ovu specifičnosti koji su karakteristični za ovu grupu bolesnika. ne mogu imati. grupu bolesnika. ne mogu imati.

04/17/2304/17/23 3131

• Psihosomatski onkolozi ukazuju da je za razvoj Psihosomatski onkolozi ukazuju da je za razvoj bolesti, od stažnja klasične depresije pogubnije bolesti, od stažnja klasične depresije pogubnije je stanje beznadja, napuštenosti i gubitka nade, je stanje beznadja, napuštenosti i gubitka nade, osećanje unutrašnje praznine, nezaintere-osećanje unutrašnje praznine, nezaintere-sovanosti i, na kraju, osećanje očaja. sovanosti i, na kraju, osećanje očaja.

• Ovaj poslednji stadijum zahtevao bi hitnu Ovaj poslednji stadijum zahtevao bi hitnu pomoć psihijatra, jer ubrzava loš razvoj bolesti.pomoć psihijatra, jer ubrzava loš razvoj bolesti.

• Da do njega nebi došlo, potrebno je redovno Da do njega nebi došlo, potrebno je redovno praćenje i savetovanje obolelog , posebno u praćenje i savetovanje obolelog , posebno u uslovima hospitalizacije koji, po definiciji, deluju uslovima hospitalizacije koji, po definiciji, deluju deprimirajuće. deprimirajuće.

04/17/2304/17/23 3232

Tokom intervjua treba treba dati odgovore Tokom intervjua treba treba dati odgovore na brojna pitanjana brojna pitanja

• koje su glavne emocionalne teškoće u koje su glavne emocionalne teškoće u prilagodjavanju bolesnika na saznanje da prilagodjavanju bolesnika na saznanje da boluje od bolesti koja ugrožava život ? boluje od bolesti koja ugrožava život ?

• da li je strah od smrti dominantni problem u da li je strah od smrti dominantni problem u procesu emocionalnog prilagodjavanja ?procesu emocionalnog prilagodjavanja ?

• da li je starh od smrti zaparavo strah od da li je starh od smrti zaparavo strah od bola, neprijatnog i neizvesnosti ?bola, neprijatnog i neizvesnosti ?

• šta omogućava nekim bolesnicima da bez šta omogućava nekim bolesnicima da bez većih emocionalnih poteškoća prihvate većih emocionalnih poteškoća prihvate stanje neizlečive bolesti pa i stanje umiranja, stanje neizlečive bolesti pa i stanje umiranja, dok drugi to stanje doživljavaju uz teške dok drugi to stanje doživljavaju uz teške emocionalne poremećaje ? emocionalne poremećaje ?

04/17/2304/17/23 3333

• o čemu i kako treba razgovarati sa o čemu i kako treba razgovarati sa bolesnikom koji umire?bolesnikom koji umire?

• koliko su bolesnici svesni činjenice da koliko su bolesnici svesni činjenice da umiru i ako im se to otvoreno ne umiru i ako im se to otvoreno ne kaže ?kaže ?

• koliko hospitalizacija doprinosi koliko hospitalizacija doprinosi svesnosti o malignoj prorodi bolesti, svesnosti o malignoj prorodi bolesti, približavanju životnog kraja i slično ? približavanju životnog kraja i slično ?

04/17/2304/17/23 3434

Svesti umirućih bolesnikaSvesti umirućih bolesnika

• Kod proučavanja svesti umirućih bolesnika utvrdjeno Kod proučavanja svesti umirućih bolesnika utvrdjeno je da se ona razvija u više faza. je da se ona razvija u više faza.

• U prvoj fazi, bolesnik uopšte nije svestan činjenice da U prvoj fazi, bolesnik uopšte nije svestan činjenice da umire, a i vrlo je malo osoba iz njegove bliske okoline umire, a i vrlo je malo osoba iz njegove bliske okoline koje su toga svesne. koje su toga svesne.

• S povećanjem broja osoba koje su upoznate sa S povećanjem broja osoba koje su upoznate sa bolesnikovim stanjem , i kod kod njega samog dolazi bolesnikovim stanjem , i kod kod njega samog dolazi do da je stanje u kome se nalazi opasno i ugržavajuće. do da je stanje u kome se nalazi opasno i ugržavajuće.

• Javlja se oblik svesnosti koji autori nazivaju fazom Javlja se oblik svesnosti koji autori nazivaju fazom sumnjičavosti ili uzajamnog pretvaranja bolesnika i sumnjičavosti ili uzajamnog pretvaranja bolesnika i njegove okoline . Bolesnik sve više vrednuje svoje njegove okoline . Bolesnik sve više vrednuje svoje stanje na osnovu spoljašnjih znakova i sopstvenog stanje na osnovu spoljašnjih znakova i sopstvenog organskog stanja i postaje sve svesniji mogućnosti organskog stanja i postaje sve svesniji mogućnosti umiranja. umiranja.

04/17/2304/17/23 3535

• Mnogi bolesnici umiru u ovoj fazi uz nepotpuno Mnogi bolesnici umiru u ovoj fazi uz nepotpuno oblikovanu svest o tome da će umreti. oblikovanu svest o tome da će umreti.

• Ukoliko okolina postane potpuno svesna blizine Ukoliko okolina postane potpuno svesna blizine kraja, nastupa faza otvorene svesnosti. Ona kraja, nastupa faza otvorene svesnosti. Ona može biti veoma mučna jer bliski srodnici po može biti veoma mučna jer bliski srodnici po pravilu prestaju da razgovaraju o bolesti sa pravilu prestaju da razgovaraju o bolesti sa obolelim , taktiziraju i koriste otvorene laži koje obolelim , taktiziraju i koriste otvorene laži koje bolesnik lako može prepoznati, Sumnja bolesnik lako može prepoznati, Sumnja obolelog se pojačava, strah od neizvesnosti obolelog se pojačava, strah od neizvesnosti takodje, gubi se poverenje u one sa kojima bi takodje, gubi se poverenje u one sa kojima bi mogao da razgovara i iznese svoje strahove.mogao da razgovara i iznese svoje strahove.

04/17/2304/17/23 3636

• Bolesnik ostaje u emocionalnoj Bolesnik ostaje u emocionalnoj izolaciji , lišen čak i mogućnosti da o izolaciji , lišen čak i mogućnosti da o svom strahu i emocionalnim svom strahu i emocionalnim problemima sa nekim otvoreno problemima sa nekim otvoreno porazgovara i makar na ovaj način porazgovara i makar na ovaj način doživi i privremeno rasterećenje doživi i privremeno rasterećenje

04/17/2304/17/23 3737

Proces umiranjaProces umiranja

• Kada je reč o procesu umiranja sa Kada je reč o procesu umiranja sa individualnog stanovišta navode se tri faze individualnog stanovišta navode se tri faze ovog procesa: ovog procesa:

• U prvoj faziU prvoj fazi, bolesnik uočava simptome, , bolesnik uočava simptome, obraća se lekaru i dijagnoza se obraća se lekaru i dijagnoza se uspostavlja. Njene težine sam nije svestan. uspostavlja. Njene težine sam nije svestan.

• U drugoj faziU drugoj fazi, bolesnik postaje svestan , bolesnik postaje svestan težine oboljenja i počinje da koristi težine oboljenja i počinje da koristi mehanizme odbrane, najčešće odbijanja, mehanizme odbrane, najčešće odbijanja, kako bi smanjio svoju frustraciju. kako bi smanjio svoju frustraciju.

04/17/2304/17/23 3838

• treće fazetreće faze kada postaju sv kada postaju svjjesni da je smrt esni da je smrt neizbežna. Do pojave ove faze još ima neizbežna. Do pojave ove faze još ima neku nadu. neku nadu.

• Kada postanu svKada postanu svjjesni neizbežnosti svog esni neizbežnosti svog kraja, javlja se strah od bola, strah od kraja, javlja se strah od bola, strah od otudjenja otudjenja

• (prestanka odnosa sa drugim ljudima) (prestanka odnosa sa drugim ljudima)

• strah od uništenja( prestanka postojanja) i strah od uništenja( prestanka postojanja) i

• strah od gubitka samopoštovanjastrah od gubitka samopoštovanja

04/17/2304/17/23 3939

Osvrt na pet faza kroz koje bolesnici prolaze Osvrt na pet faza kroz koje bolesnici prolaze tokom umiranjatokom umiranja

• I U I U fazi odbijanja ili negiranjafazi odbijanja ili negiranja bolestibolesti bolesnik bolesnik ne veruje da stvarno ima neizlečivu bolesti ne ne veruje da stvarno ima neizlečivu bolesti ne želi priznati da se to baš njemu dogadja. želi priznati da se to baš njemu dogadja.

• Bolesnici su u ovoj fazi skloni u verodostojnost Bolesnici su u ovoj fazi skloni u verodostojnost medicinskih nalaza i drugih pokazatelja medicinskih nalaza i drugih pokazatelja oboljenja. oboljenja.

• U fazi U fazi gneva gneva bolesnik postaje besan zbog bolesnik postaje besan zbog poremečenih životnih planovai osećanja zavisti poremečenih životnih planovai osećanja zavisti prema zdravima koji mogu normalno da žive. prema zdravima koji mogu normalno da žive. Bes bolesnika biva usmerena na gotovo sve Bes bolesnika biva usmerena na gotovo sve osobe iz neposredne okoline, porodicu, pa i osobe iz neposredne okoline, porodicu, pa i zdravstvene radnike koji ga leče. zdravstvene radnike koji ga leče.

04/17/2304/17/23 4040

• Faza cenkanjaFaza cenkanja traje relativno kratko. traje relativno kratko. • Bolesnici u ovoj fazi nastoje što duže da odlože Bolesnici u ovoj fazi nastoje što duže da odlože

neminovni proces propadanja i umiranja kako bi neminovni proces propadanja i umiranja kako bi obavili još nešto što u životu do tada nisu uspeli da obavili još nešto što u životu do tada nisu uspeli da završe. završe.

• Neki se trude da dožive što više lepih trenutaka.Neki se trude da dožive što više lepih trenutaka.• Učestalost tegoba, primetno opadanje fizičkih Učestalost tegoba, primetno opadanje fizičkih

sposobnosti i progresije bolesti, dovode do sposobnosti i progresije bolesti, dovode do faze faze potištenostipotištenosti. .

• Ovo je osećanje intenzivnije kod bolesnika koji su Ovo je osećanje intenzivnije kod bolesnika koji su zbog bolesti i/ ili terapije i fizički, telesno izmenjeni zbog bolesti i/ ili terapije i fizički, telesno izmenjeni ( npr amputacija nekog dela tela i slično). ( npr amputacija nekog dela tela i slično).

04/17/2304/17/23 4141

• PrihvatanjePrihvatanje i prestanka opiranja i prestanka opiranja bolesti je faza koja se javlja samo bolesti je faza koja se javlja samo kod onih bolesnika koji žive dovoljno kod onih bolesnika koji žive dovoljno dugo da mogu da prihvate dugo da mogu da prihvate neizbežnost svoje sudbine. neizbežnost svoje sudbine.

• To nije faza prilagodjavanja i To nije faza prilagodjavanja i smirenosti, nego faza da očekuje smirenosti, nego faza da očekuje "čudo" usled koga će ozdraviti. "čudo" usled koga će ozdraviti.

04/17/2304/17/23 4242

• Napred navedne faze razvoja svesnosti o Napred navedne faze razvoja svesnosti o neminovnosti kraja i blizine smrti i zavise od neminovnosti kraja i blizine smrti i zavise od više faktora: više faktora:

• stadijuma razvoja i vrste oboljenja, stadijuma razvoja i vrste oboljenja, • intenziteta i kvaliteta subjektivnih intenziteta i kvaliteta subjektivnih

tegoba( fizički bolovi i njihova dužina trajanja, tegoba( fizički bolovi i njihova dužina trajanja, krvarenje, febrilnost, malaksalost i fizička krvarenje, febrilnost, malaksalost i fizička nemoć i slično),nemoć i slično),

• uslovi u kojima se oboleli nalazi (prirodna, uslovi u kojima se oboleli nalazi (prirodna, porodična sredina ili bolnica) i porodična sredina ili bolnica) i

• niz drugih.niz drugih.

04/17/2304/17/23 4343

1. Specifičnost intervjua sa pacijentima 1. Specifičnost intervjua sa pacijentima u terminalnoj fazi u bolničkim uslovimau terminalnoj fazi u bolničkim uslovima

• Napred navedne činjenice i stavovi koji se Napred navedne činjenice i stavovi koji se odnose na prvi intervju sa osobama koji boluju odnose na prvi intervju sa osobama koji boluju od neizlečive bolesti odnose i na intervju u od neizlečive bolesti odnose i na intervju u bolničkim uslovima. bolničkim uslovima.

• U stavi ovaki intervji se i vode uglavnom u U stavi ovaki intervji se i vode uglavnom u hospitalnim i poluhospitalnim, prelaznim hospitalnim i poluhospitalnim, prelaznim ustanovama ili u poliklinika pre i posle ustanovama ili u poliklinika pre i posle bolničkog ispitivanja i tretmana. bolničkog ispitivanja i tretmana.

• Kod odraslih bolesnika hospitalizacija ne Kod odraslih bolesnika hospitalizacija ne izaziva uvek tako ozbiljne posledice kao kod izaziva uvek tako ozbiljne posledice kao kod ddjejece. ce.

04/17/2304/17/23 4444

• Negativna emocionalna stanja izazvana Negativna emocionalna stanja izazvana hospitalizacijom mogu pogoršati i tok i ishod hospitalizacijom mogu pogoršati i tok i ishod organskih bolesti i značajno umanjiti organskih bolesti i značajno umanjiti ddjjelotvornost lelotvornost lijiječenja. ečenja.

• Činjenica je da svaka bolest stvara kod ljudi Činjenica je da svaka bolest stvara kod ljudi povečanu egocentričnost, sužavanje povečanu egocentričnost, sužavanje interesa, zavisnost i zabrinutost. interesa, zavisnost i zabrinutost.

• Gotovo svi hospitalizovani bolesnici u Gotovo svi hospitalizovani bolesnici u izvesnom stepenu su anksiozni, čak i kada izvesnom stepenu su anksiozni, čak i kada se radi o relativno bezazelnim oboljenjima i se radi o relativno bezazelnim oboljenjima i poremečćajima sa velikom vporemečćajima sa velikom vjjerovatnoćom u erovatnoćom u uspuspjjeh leh lijiječenja ečenja

04/17/2304/17/23 4545

• Suvočavanje sa malignim oboljenjima ovu Suvočavanje sa malignim oboljenjima ovu vvjjerovatnoću svodi na mali broj. erovatnoću svodi na mali broj.

• Značajan je faktor i dužina neprekidnog Značajan je faktor i dužina neprekidnog boravka u bolnici. Za ovo vreme bolesnik je boravka u bolnici. Za ovo vreme bolesnik je podvrgnut brojnim agresivnim i bolnim podvrgnut brojnim agresivnim i bolnim intervencijama i terapiji. intervencijama i terapiji.

• Mnogobrojna iskustava potvrdjuju činjenice Mnogobrojna iskustava potvrdjuju činjenice da lda lijiječeni bolesnici tokom boravka u bolnici ečeni bolesnici tokom boravka u bolnici prolaze kroz različite oblike emocionalnih prolaze kroz različite oblike emocionalnih problema u procesu prilagodjavanja na bolest problema u procesu prilagodjavanja na bolest i lečenjei lečenje

04/17/2304/17/23 4646

• U toku prilagodjavanja javljaju se različiti strahovi U toku prilagodjavanja javljaju se različiti strahovi koje pojedinac manje ili više intenzivno doživljava: koje pojedinac manje ili više intenzivno doživljava:

• 1. strah od neizvesne budućnosti i neizvesnosti u 1. strah od neizvesne budućnosti i neizvesnosti u pogledu uspeha u terapiju; pogledu uspeha u terapiju;

• 2. strah od smrti; 2. strah od smrti; • 3. strah od bolnih dijagnostičkih i terapijskih 3. strah od bolnih dijagnostičkih i terapijskih

intervencija; intervencija; • 4. strah od bolnog i dugotrajnog procesa umiranja 4. strah od bolnog i dugotrajnog procesa umiranja

(fizičkog bola i telesnog propadanja) i (fizičkog bola i telesnog propadanja) i • 5. strah od psihofizičke nemoći i gubitka ljudskog 5. strah od psihofizičke nemoći i gubitka ljudskog

dostojanstva.dostojanstva.

04/17/2304/17/23 4747

• Navedeni strahovi se u većoj ili manjoj Navedeni strahovi se u većoj ili manjoj mmjjeri javljaju kod gotovo svih bolesnika. eri javljaju kod gotovo svih bolesnika.

04/17/2304/17/23 4848

• Ovakve sitacije približavaju nas Ovakve sitacije približavaju nas poznatom pitanju da li suicid ( aktivni poznatom pitanju da li suicid ( aktivni ili pasivni) i suicidalne ideacije ili pasivni) i suicidalne ideacije moraju uvmoraju uvijijek biti u vezi sa ek biti u vezi sa depresivnim stanjima i drugim depresivnim stanjima i drugim psihopatološkim fenomenima. psihopatološkim fenomenima.

• Danas se zna da je odgovor na takvo Danas se zna da je odgovor na takvo pitanje negativanpitanje negativan

04/17/2304/17/23 4949

Na koji način će oboleli od malignih Na koji način će oboleli od malignih oboljenja izlaziti na kraj sa sopstvenim oboljenja izlaziti na kraj sa sopstvenim strahovima?strahovima?

• Zavisi od kombinacije više faktora., koje i formiraju Zavisi od kombinacije više faktora., koje i formiraju individualne razlike medju ljudima. individualne razlike medju ljudima.

• To su pre svega sledeći faktori: To su pre svega sledeći faktori: 11. Struktura ličnosti i prethodna iskustva osobe; . Struktura ličnosti i prethodna iskustva osobe; 2.2. Psihološka stabilnost i mehanizmi odbrane ličnosti Psihološka stabilnost i mehanizmi odbrane ličnosti

koji formiraju individualni stil savladjivanja koji formiraju individualni stil savladjivanja frustracionih dogadjaja, a koji postoji i pre maligne frustracionih dogadjaja, a koji postoji i pre maligne bolesti; bolesti;

3.3. Bazični oslonci ličnosti kao potporni sistem osobe i Bazični oslonci ličnosti kao potporni sistem osobe i 4.4. Akutno stanje, faza razvoja bolesti i oblik oboljenja Akutno stanje, faza razvoja bolesti i oblik oboljenja

prisustvo fizičkog i psihičkog bola, koje se kontroliše prisustvo fizičkog i psihičkog bola, koje se kontroliše duže vreme, stepena telesne nemoći i slduže vreme, stepena telesne nemoći i sl

04/17/2304/17/23 5050

• U intervjuu kod ovih pacijenta veoma često U intervjuu kod ovih pacijenta veoma često se postavlja pitanje prema bolu koji ovih se postavlja pitanje prema bolu koji ovih pacijenti osećaju. pacijenti osećaju.

• Iako je prag bola kod većine ljidi sličan, ipak Iako je prag bola kod većine ljidi sličan, ipak postoje velike individualne razlike u postoje velike individualne razlike u toleranciji na bol, odnosno jačini bola koji je toleranciji na bol, odnosno jačini bola koji je za pojedinca podnošljiv. za pojedinca podnošljiv.

• S druge strane, veoa je važno i kakvom se S druge strane, veoa je važno i kakvom se kvalitetu bola radi. kvalitetu bola radi.

• Na doživljaj bola najviše utiću dva Na doživljaj bola najviše utiću dva emocionalna stanja: depresija i anksioznost. emocionalna stanja: depresija i anksioznost.

04/17/2304/17/23 5151

• bolesnici koji pate od hroničnog bola, bolesnici koji pate od hroničnog bola, najintenzivniji bol doživljavaju noću, kada su najintenzivniji bol doživljavaju noću, kada su sami i napušteni, sami i napušteni,

• kada imaju osećanje beznadja, kada imaju osećanje beznadja, bespomočnosti i izgubljenosti, što bespomočnosti i izgubljenosti, što predstavlja karakteristična osećanja za stanje predstavlja karakteristična osećanja za stanje depresije.depresije.

• Istivremeno, anksioznost prate svaki telesni Istivremeno, anksioznost prate svaki telesni bol i kao propratni emocionalni fenomen bol i kao propratni emocionalni fenomen raste sa intenzitetom fizičkog bolaraste sa intenzitetom fizičkog bola

04/17/2304/17/23 5252

• Poznato je i to da se stepen anksioznosti ( pa i Poznato je i to da se stepen anksioznosti ( pa i telesnog bola) smanjuje davanjem tumaćenja telesnog bola) smanjuje davanjem tumaćenja i obaveštavanja o fizičkom statusu i i obaveštavanja o fizičkom statusu i

• onemo što im se u telu dešava u vreme kada onemo što im se u telu dešava u vreme kada će se bol javiti, će se bol javiti,

• koliko će dugo trajati , koliko će dugo trajati , • koliko će biti intenzivan, koliko će biti intenzivan, • zbog čega nastaje, zbog čega nastaje, • važno je zbog toga što postoji veli uticaj važno je zbog toga što postoji veli uticaj

očekivanja na podnošenje bola očekivanja na podnošenje bola

04/17/2304/17/23 5353

• Tokom hospitalizacije, naveći broj bolesnika ne Tokom hospitalizacije, naveći broj bolesnika ne uspeva da zadovolji neke od svojih primarnih uspeva da zadovolji neke od svojih primarnih psiholoških potreba: psiholoških potreba:

• potrebu za pripadanjem i ljubavlju, potrebu za pripadanjem i ljubavlju, • poštovanjem, poštovanjem, • samopoštovanjem, samopoštovanjem, • sigurnošću i sigurnošću i • prijatnosti. prijatnosti. • Osoba koja je bolesna oseća se nemoćnom i Osoba koja je bolesna oseća se nemoćnom i

zabrinutom, a kada se oseća i vitalno ugroženom zabrinutom, a kada se oseća i vitalno ugroženom • Sve ove potrebe kao da doživljava još jače nego u Sve ove potrebe kao da doživljava još jače nego u

redovnim, normalnim uslovima svakodnevnog redovnim, normalnim uslovima svakodnevnog življenjaživljenja

04/17/2304/17/23 5454

• Svaka promena adaptivnog u Svaka promena adaptivnog u maladaptivno ponašanje zahteva stručne maladaptivno ponašanje zahteva stručne intervencije i pomoć obolelom. intervencije i pomoć obolelom.

04/17/2304/17/23 5555

• Uloga stručnjaka koji pružaju psihološku i/ ili Uloga stručnjaka koji pružaju psihološku i/ ili psihosocijalnu pomoć u kliničkoj praksi u kojoj psihosocijalnu pomoć u kliničkoj praksi u kojoj je važna karika i intervju je da predupredi i/ili je važna karika i intervju je da predupredi i/ili registuje i otkloni segmente maladaptivnosti registuje i otkloni segmente maladaptivnosti usmeravajući obolelog da ih zameni usmeravajući obolelog da ih zameni efikasnijim i zdravijim načinima u borbi protiv efikasnijim i zdravijim načinima u borbi protiv bolesti. bolesti.

• Tokom intervjua terapeut treba da pomogne Tokom intervjua terapeut treba da pomogne bolesniku u ublažavanju anksioznosti tokom bolesniku u ublažavanju anksioznosti tokom hospitalizacije, adaptatije na bolesti i lečenje.hospitalizacije, adaptatije na bolesti i lečenje.

04/17/2304/17/23 5656

• Veliki značaj ima i psihološka priprema Veliki značaj ima i psihološka priprema obolelih za saopštavanje dijagnoze i terapije. obolelih za saopštavanje dijagnoze i terapije.

• U kliničkoj praksi se tako pitanje "reči ili ne U kliničkoj praksi se tako pitanje "reči ili ne istinu reči", najčešće se mora preformulisati istinu reči", najčešće se mora preformulisati u drugačije postavljenu dilemu: u drugačije postavljenu dilemu:

• koliko reći, koliko reći,

• kada reći i kada reći i

• kako reći bolesniku da je obolelo od kako reći bolesniku da je obolelo od malignog oboljenjamalignog oboljenja

04/17/2304/17/23 5757

• Pokazalo se kao korisno da već u prvom intevjuu sa obolelim, Pokazalo se kao korisno da već u prvom intevjuu sa obolelim, nakon što je dijagnoza uspostavljena i utvrdjen plan budućeg nakon što je dijagnoza uspostavljena i utvrdjen plan budućeg lečenja, stručnjak da obrazloži nekoliko elemenata: lečenja, stručnjak da obrazloži nekoliko elemenata:

• 1. opšte informacije o oboljenju ( načinu na koje se ono 1. opšte informacije o oboljenju ( načinu na koje se ono ispoljava u telu obolelog), ispoljava u telu obolelog),

• 2. opšte informacije o terapiji i lečenju,2. opšte informacije o terapiji i lečenju,• 3 informacije o približnoj dužini lečenja kao i lečenju oboljenja 3 informacije o približnoj dužini lečenja kao i lečenju oboljenja

u fazama ili ciklusima u jednom dužem vremenskom periodu, u fazama ili ciklusima u jednom dužem vremenskom periodu, • 4. informacije o dijagnostičkim tehnikama i procedurama koje 4. informacije o dijagnostičkim tehnikama i procedurama koje

će pratiti lečenje, njihovj funkciji i načinu izvodjenja.će pratiti lečenje, njihovj funkciji i načinu izvodjenja.• Ne preporučuje se korišćenje različitih zastrašujućih termina Ne preporučuje se korišćenje različitih zastrašujućih termina

medju kojima su pre svega "rak", "leukemija" i sl. sem u medju kojima su pre svega "rak", "leukemija" i sl. sem u koliko pacijent sam ne insistira upravo na ovim izrazima.koliko pacijent sam ne insistira upravo na ovim izrazima.