6

30 ตว/แม/ป ฝนเฟองหรอเรองจรง...

สมมนาวชาการ “ทนโลกทนเหตการณสกร ครงท 11”

เนอหาบทความน ไดยอสรปมาจากการบรรยายของวทยากรหลกในทมหมอหม คณะสตว-

แพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ในกจกรรมสมมนาวชาการ “ทนโรคทนเหตการณสกร ครงท 11”

ณ อาคารศนยเรยนรวม 1 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กำาแพงแสน โดยเรมจาก รศ.น.สพ.ดร.ปรยาพนธ

อดมประเสรฐ มากลาวเปดประเดนในภาพรวมถงความเปนไปได/ไมได ในการทำาลกสกรใหได 30 ตว/

แม/ป และขยายความในรายละเอยดของการดำาเนนการเพอจะใหได ลกสกร 30 ตว/แม/ป จากมม

มองของวทยากรทเชยวชาญแตละดาน คอ ผศ.น.สพ.ดร.ปรวรรต พลเพม ในหวขอ “รอบ/แม/ป :

ปจจยทลมเลอน” อ.น.สพ.พชย จรวฒนาพงศ ในหวขอ “ลกหย�นม/แม : อกปจจยทท�ท�ย”

y รศ.น.สพ.ดร.ปรยาพนธ อดมประเสรฐ

เปาหมายผลตลกสกร 30 ตว/แม/ป ฟารมในตางประเทศทสามารถทำาได

สวนใหญเปนฟารมขนาดเลก คอ มแมสกร ประมาณ 100-200 แม สำาหรบประเทศไทย

ฟารมททมหมอหมดแลสามารถทำาไดเฉลยประมาณ 25 -26 ตว/ป มบางครงททำาได

30 ตว/แม/ป แตทำาไดเพยง 1 หรอ 2 ครง ซงยงไมถอวาทำาได ตองทำาไดตอเนองโดยเฉลย 6 เดอน

จงจะถอวาใชได สามารถกลาวไดวาฟารมในประเทศไทยทผลตลกสกร 30 ตว/แม/ป อยางถาวร ยง

ไมม การทำาเปาหมายตวเลขเชนน ในเชงวชาการถอวาเปนไปได แตในทางปฏบตจรงตองมการจดการ

ดแลอยางดมากๆ ในหลายปจจยทเปนองคประกอบสำาคญ

ปจจยสำาคญทจะทำาใหผเลยงสกร ทำาไดหรอไมได ประกอบดวย

1. จำานวนครอกตอแมตอป และจำานวนลก/ครอก/แม การทจะสามารถทำาลกสกรใหได

30 ตว/แม/ป นนหมายถง ฟารมตองมแมสกรตงทองไดเฉลย 2.4 ครอก/ป และไดลกหยานมตอครอก

เฉลย 12.5 ตว/แม/ครอก ซงการจะทำาใหไดตวเลขดงกลาว หมายถง

] มการจดการวงรอบของการผลต/เลยงลกของแมใหได 152 วน

] ระยะเวลาอมทอง 115 วน

] ระยะเวลาการเลยงลกของแมประมาณ 22 วน (แตไมควรนอยกวา 21 วน)

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

7

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

] ตองเสยเวลากบวนกนเปลาเพยง 10 วน

] อตราการเขาคลอดของแมสกรตองมากกวา 90 เปอรเซนต

] จำานวนลกคลอดมชวต/ครอกสง ตองมากกวา 13 ตว

] อตราการตายของลกกอนหยานมนอยกวา 7 เปอรเซนต

] ลกหยานมตอครอกมากกวา 12 ตว

] ลกคลอดมชวตตอครอกมากกวา 13 ตว

] เปอรเซนตสกรสาวทดแทนและเปอรเซนตคดทง คอ 35-40 เปอรเซนต ถามการทดแทน

มาก เปอรเซนตหมสาวเขาไปมาก ขนาดครอกจะไมด โรคทเขามาจะรนแรง เชน โรค PRRS เซอโคไวรส

2. พนธกรรมแมสกร ตองมการคดเลอกพนธกรรมทด ทถกตอง ถาเลอกสายพนธทด

มโอกาสไดลก 15 ตว/ครอก ถาเปนพนธหมทคณภาพซากไมด หมทเนอแดงบางมากๆ แมจะใหลกไมดก

ถาเปนสกรสาวขนาดครอกจะนอยกวา 14

3. การจดการ

] โครงสรางประชากร ตองมการจดการเพอใหมแมหมผสมทอง 1 ,2 ,3, 4 หรอ 5

ทไดสดสวนกน

] การเตรยมสกรสาวทดแทน หมสาวทขนทดแทนตองผสมทอายใหได 8 เดอน

นำาหนกมากกวา 140 กโลกรม ไมทำาการผสมในชวงทเปนสดครงแรก

] การกนไดในชวงแมเลยงลก ตองพยายามจดการใหแมหมกนไดมากๆ ในชวงเลยงลก

เพราะถากนไดนอย นำาหนกลกหยานมจะไมด โอกาสการไดจำานวนลกมชวต/ครอกสงกจะลดลง นอกจาก

นเมอแมหยานมไป โอกาสทผสมไมตดจะสง ทำาใหแมมโอกาสถกคดทงสง ทำาใหตองมการนำาหมสาวเขา

มาทดแทนมากขน โอกาสการเกดโรค PRRS กจะสงขน

รปแบบโครงสรางประชากรทเหมาะสม ทควรจะเปน

ลำาดบทอง 1 2 3 4 5 6

ขนาดครอก 14 14.5 16 17 16 14

รปแบบโครงสรางประชากรทไมเหมาะสม

ลำาดบทอง 1 2 3 4 5 6

ขนาดครอก 8 8 9 10 10 9

] ก�รตรวจสด/ก�รผสม ถาการตรวจ

สดไมด มการผสมหลงชวงเวลาทเหมาะสมจะกอใหเกด

ปญหาการกลบสด /หนองไหล ขนาดของครอกเลกลง

] คณภ�พนำ�เชอ

] ก�รดแลแมหลงผสม

] ก�รดแลสขภ�พลกแรกเกด โดย

เฉพ�ะในชวง 3-5 วนแรก

8 ] การตายของตวออนหลงการผสม ซงมกเกดในชวง 30 วนหลงผสม ดงนน จงไม

ควรเคลอนยายแมหมในชวง 30 วนหลงผสม ถาจะทำาการเคลอนยาย ใหยายในวนแรกของการผสม

] อณหภมทเหมาะสม แมตองการอณหภมทเยน ขณะทลกเลกตองการอณหภม

ทสง จงตองจดการใหเหมาะสม

ปญหาทตองคำานงถาตองการผลตลกให ได 30 ตว/แม/ป

1. ลกจะไดรบนมนำาเหลองจากแมลดลง เนองจากจำานวนตวลกเพมขน ในขณะทนมนำา

เหลองแมไมไดเพมขนตาม โดยทวไปแมจะผลตนมนำาเหลองเฉลย 3- 5 กโลกรม/วน

2. นำาหนกลกแรกเกดลดลง

3. นำาหนกลกหยานมลดลง ถงแมนำาหนกตอครอกจะเพมขน

4. อตราการเจรญเตบโตตอวน (ADG) และอตราการแลกเนอ (FCR) ลกจะเลวลง

ทงนเนองมาจากนำาหนกหยานมทนอยมผลใหจำานวนใยกลามเนอลดลง สงผลใหสกรโตชา และซาก

อาจเลวลงได แตในชวงหลงกมบางทฤษฎ โดย Peaulieu ทระบวา ลกดกไมมผลตอคณภาพซาก และ

ประสทธภาพการเจรญเตบโต

สดทายฝากไววา ผเลยงสกรตองใหความสำาคญกบปจจยตนนำา คอ เรอง นำา อาหาร สกรสาว

การสขาภบาล การดแลพอสกร

y ผศ.ดร.ปรวรรต พลเพม หวขอ “รอบ/แม/ป : ปจจยทลมเลอน”

จดมงหมายของฟารมสกร คอ ผลผลตซงไดแกจำานวนลกสกรหยานม/ ป สง

ซงจะมาจากจำานวนลกหยานมตอแมตอป (PSY) สง คณ กบจำานวนแมสกรทให

ลก ปจจบนคาตวเลขจำานวนลกสกรหยานม/แม/ป ของฟารมสกรในประเทศไทย

ทมประสทธภาพด คอ ประมาณ 23-24 ตว ฟารมทตองการจะผลตลกสกรหยานม/แม/ป ใหได 30 ตว

ตอป จะตองเขาใจถงองคประกอบและความสมพนธทเกยวของอนสงผลตอการผลตจำานวนลกสกร

หยานม/แม/ป ดงผงภาพ

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

9ลกหย�นม/แม/ป (PSY) = จำ�นวนครอก/แม/ป X จำ�นวนลกหย�นมตอครอก

จำ�นวนครอก/แม/ป = (365 –วนกนเปล�*) ผลรวมของจำ�นวนวนทแมหมอมทองกบจำ�นวนวนทแมหมเลยงลก

*วนกนเปลา (non-productive day: NPD) หมายถง วนทแมหมไมมประโยชน ถามชวงวน

กนเปลามาก จะทำาใหจำานวนครอกตอแมตอปลดลง ซงจะมผลทำาใหลกหยานม/แม/ป ลดลง

วนกนเปลาเมอสกรยงไมถกผสม ไดแก จำานวนวนตงแตหมสาวเขาฝงถงผสม, จำานวนวนตงแต

หมหยานมถงผสม ซงฟารมทจดการไดดสามารถทำาได 5.4-7.5 วน และจำานวนวนหยานมถงถกคดทง

วนกนเปลาหลงสกรผสม ไดแก ชวงวนหลงสกรผสมถงกลบสด (แมสกรทกลบสดเกน 2 ครง

ไมควรเกบไว ใชตอในฟารม), ชวงวนหลงผสมถงแทง และแมสกรทตายชวงอมทองแก

จากสตรคำานวณขางตน จะเหนไดวา วนกนเปลา เปนตวแปรสำาคญทสดตอการทจะทำาให

จำานวนครอก/แม/ป เพมหรอลดลง ดงแสดงตามตวอยาง

ตวอยาง ใหจำานวนวนอมทองแมสกร= 115 วน จำานวนวนทแมหมเลยงลก = 24 วน

ถาวนกนเปลา = 0 วน จำานวนครอก/แม/ป = 365-0 (115 + 24) = 2.63

ถาวนกนเปลา = 7 วน จำานวนครอก/แม/ป = 365-7 (115 + 24) = 2.58

ถาวนกนเปลา = 21 วน จำานวนครอก/แม/ป = 365-21 (115 + 24) = 2.47

ถาวนกนเปลา = 45 วน จำานวนครอก/แม/ป = 365-45 (115 + 24) = 2.30

จะเหนไดวาถาวนกนเปลาเพมจะลดจำานวนครอก/แม/ป ดงนน ถาฟารมตองการผลตลก

สกรใหได 30 ตว/แม/ป ฟารมนนจะตองทำาจำานวนครอก/แม/ปใหไดเฉลยประมาณ 2.4 นนคอ จำานวน

วนกนเปลา ไมควรเกน 10 วน

การจดการเพอลดวนกนเปลา

] การจดการสกรสาว โดย ใหความสำาคญในเรองกระตนสด การจดการปองกนโรค

] คณภาพการตรวจสดทถกตอง เหมาะสม

] การดแลแมหลงผสม ใหแมเยนสบาย ไมเครยด

] การกนไดของแมในเลาคลอด หยานมถงผสม

] คณภาพการเตรยมนำาเชอและการผสมทด

จะเหนไดวาแนวทางการจดการลดวนกนเปลาขางตน ลวนแตเปนปจจยทำาใหอตราการเขา

คลอดสงขน

อตราเขาคลอด = จำานวนแมสกรทเขาคลอด จำานวนแมสกรทผสม

สามารถเชอมโยงความสมพนธไดดงน

อตราเขาคลอดตำา..... เพม....วนกนเปลา

วนกนเปลาเพม....... ลด.....ครอก/แม/ป

ครอก/แม/ปลด........ ลด.... ลกหยานม/แม/ป

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

10 ดงนน ฟารมทตองการใหจำานวนครอก/แม/ป สง ตองลดวนกนเปลาลง นนคอ ตองทำาใหอตรา

เขาคลอดสง ซงตองมการจดการปจจยทเกยวของ

ปจจยทเกยวของกบอตราเขาคลอด

1. พอพนธ ประเดนสำาคญสำาหรบพอพนธทตองคำานงถงเพอมผลใหอตราเขาคลอดสง ไดแก

] ใชพอทดแทนทอาย 6- 7 เดอน เรมฝกทอาย 9 เดอน

] เรมใชงาน 10-12 เดอน

] ใชงาน 1-2 ครง/สปดาห สำาหรบพอใหม

] ใชงาน 2-3 ครง/สปดาห สำาหรบพออาย 1.5-3 ป

] เลกใชงานทอายมากกวา 3 ป

] บางชวงใหกนอาหารแมอมทอง ควบคมให

หนอยท 3.0

] ระวงพนคอกลน

] คณภาพนำาเชอ ซงจะเกยวของกบพนธกรรม

และการจดการพอพนธทด

- โรคในพอสกร โรคทผานไดทางนำาเชอ เชน PRRS PCV2 พาโวไวรส เอด

โรคทพบได ในนำาเชอ เชน โรคปากและเทาเปอย โรคอหวาตสกร และการปนเปอนของเชอแบคทเรย

- การทำาโปรแกรมวคซนใหแกพอสกร ไดแก SF, FMD, AD ทก 6 เดอน PPV

ทำาตอนเปนพอหนม ควรแบงฉดเปนชด ไมควรฉดพรอมกนทงหมด PRRS เชอเปน ถาฉด จะผานนำาเชอได

2. สขภาพและความสมบรณพนธ ในแมพนธ

2.1 สกรสาว

] อาย มากกวา 7.5 เดอน

] นำาหนก มากกวา 130 กโลกรม

] เปนสดครงท 2-3

] อตราการเจรญเตบโต 550 – 600 กรม/วน

] ความหนาไขมนสนหลง 15 – 20 มลลเมตร ไมควรเกน 20 มลลเมตร

] การเตรยมตวสกรสาว ตองมการคลกหมสาว

] สรางความคนเคยกบเชอ PRRS [CPG 3rd] โดยการใชวคซน 2 เขม หรอ

ไมใชวคซนแตใชวธการใหคลกกบแมนาง หรอลกหมในฟารม

] คลกแมสกรนางคดทง เพอหวงผลเชอแบคทเรย

] ตรวจเลอดสกรสาวกอนนำาเขาฝง ตองไมมเชอ PRRS และ AD เมอตรวจ

ดวยวธการ PCR

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

11 2.2 สกรนาง

- การปนอาหารมากกวา 4 กโลกรม/วน

- การผสม สกรทองแรกถาเปนสดหลงหยานมมากกวา 7 วนใหผสมทนทหลงพบ

ยนนง ครงสองชวโมงท 12 และครงสามชวโมงท 36 แตถาเปนสดหลงหยานมในชวง 3-7 วน ใหผสม

ครงแรกชวโมงท 12 ครงสองชวโมงท 24 และครงสามชวโมงท 48 ชวโมง หลงยนนง การผสม 3 ครง

ตองระวงการมหนองไหลหลงผสมหมสาว

3. คนทจดการการผสม ตองมเทคนคการเชคสด การเชคสดทดตองมพอหมมาตรวจ

เชค การเตรยมนำาเชอ และการผสมทด เหมาะสม

4. อปกรณ/เครองมอทสงเสรม ฯลฯ

บทสรป

อตราเขาคลอดเปนดชนทสำาคญของจำานวนครอกตอแมตอป

] จำานวนครอกตอแมตอป สงผลตอตนทนการผลตในฟารม

] จำานวนครอกตอแมตอป มผลตอลกหยานมตอแมตอป

] ลกหยานมตอแมตอป 30 ตวจะฝนเฟองหรอจรง ขนกบจำานวนครอกตอแมตอป

คณลกหยานมตอครอก

y อ.น.สพ.พชย จรวฒนาพงศ หวขอ “ลกหยานม/แม : อกปจจยททาทาย”

เมอไรฟารมถงควรทำาลกหยานม 30 ตว/แม/ป

] ดทผลกำาไรเปนหลก

] ฟารมพรอมหรอไม ในการดแลจำานวนลกทเพมขน

] ยงมปญหาอนทควรรบการแกไขหรอไมในฟารม

การทำาลกหยานมได 30 ตว/แม/ป แสดงถงประสทธภาพของฟารม แตไมไดแสดงถงผลกำาไร

ของฟารม ถาฟารมยงมโรค PED ซำาซาก ทำาลกไดมากแตลกตายหมด กไมมประโยชน ควรจดการ

แกไขเรองโรคใหเรยบรอยกอน จงหนมาจดการเรอง ลกหยานม 30 ตว/แม/ป

ปจจยทเกยวของกบขนาดครอก (จำานวนลก/แม)

1. อตราการตกไข (ovulation rate) อตราการตกไขขนกบสายพนธหม ซง ณ ปจจบน

ทำาไดแลวโดยมอตราตกไขครงหนง 20 – 25 ฟอง เพยงแตทำาอยางไรใหไดอตราการผสมตดสง

2. ประสทธภาพของมดลกในการรองรบจำานวนของตวออนในขณะตงทอง (uterine

capacity) ซงขนกบประสทธภาพของเลอดทมาเลยง ความสามารถใชอาหารของตวออน และสาย

พนธสกรในระดบหนง

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

12 3. อตราการรอดชวตของตวออน (Embryonic

survival rate) ตวออนทตายในทองมกจะเปนชวงแรกๆของการ

ตงทอง ปจจยทจะชวยลดปญหาจากการตกไขตำาเปนเรองของ

การจดการทผดพลาด

ป จจยหลกทส งผลต อขน�ดครอกเป นเรองของ

ประสทธภ�พของมดลกในก�รรองรบจำ�นวนของตวออนในขณะ

ตงทอง และอตร�ก�รรอดชวตของตวออน

ฟารมทมโอกาสในการเพมลกหยานม/แม/ป (PSY)

1. สตอกหมสาวทด ไดแก มหมสาวสายพนธด อตราการทดแทนและคดทงในฝงทให

ขนาดครอกใหญมแนวโนมสงขน ถาการจดการดแลไมด เมอมอะไรกระทบกบหมสาวจะสงผลเสยหาย

ตอฟารมไดมาก

2. การจดการสกรทดแทนทด ไมมปญหา ไดแกสกรสาวทดแทนนำาหนกมากกวา 140

กโลกรม ความหนาไขมนสนหลง มากกวา 18 มลลเมตร อายไมตำากวา 7.5 เดอน เปนสดมาแลวอยาง

นอย 2 ครง ไดรบการปรนอาหารประมาณ 10 วนกอนการเปนสดครงตอไป ถาไมจดการเรองน การ

ตกไขกจะลดนอยลง

3. ไมหยานมเรว คอไมควรหยานมนอยกวา 21 วน ขนาดครอกในครงตอไปจะเพมขน

0.1 ตวตอวนหยานมทเพมขน 1 วน (คดจากชวงหยานมตงแต 14-28 วน) ขนาดครอกทใหญขนจะสงผล

ใหนำาหนกสกรแรกเกดลดลง นำาหนกหยานมลดลง เปอรเซนตตายกอนหยานมสงขน แตสามารถหาวธ

การจดการอนมาชวยแกไขได เชนการลดปญหาจากลกแรกเกด นำาหนกนอยให ใชเทคนคการยายฝาก

ทเหมาะสม เลอกใชแมนมทด

4. อาหารถงและอาหารดมคณภาพ ไดแก

- อาหารทใชวตถดบปลอดภย ไมปนเปอน อโคไล ซลโมเนลลา และไมโคทอกซน

- ปรมาณอาหารแมอมทองทเหมาะสม การไดรบพลงงานทนอยเกนไปในชวงแรก

ของการตงทอง มผลตอการตายของตวออน ชวงตงทองระยะทาย ตวออนเจรญเตบโตเรว แมสกร

ตองการอาหารมากขน ถามการเพมอาหาร แมพนธจะสามารถใหลกดกไดตรงตามสายพนธของมน แต

ตองดสภาพหนแมหมดวย หลงหยานมสามารถเพมอาหารได

- แมสกรเลยงลกเสยนำาหนกตวนอย อาหารทเปยก จะเรงการกนได อากาศเยน

สบาย มนำาหยด นำากนสะอาด พอเพยง ใหมแรธาตอาหารพอเพยง จะลดปญหาแมขาลบ

- โภชนะตางๆทมผลตอขนาดครอก ไดแกกรดอะมโน เชน อาจนน จะชวยเพม

ขนาดครอก เพราะชวยในการทำางานของรกและเพมประสทธภาพการทำางานของมดลก แรธาตรอง

เชน ซลเนยม สงกะส คอปเปอร โครเมยม และธาตเหลก และไวตามนตางๆ

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...

13 5. แมพนธสขภาพด เรมจากการเตรยมสกรสาวทดแทนทด การทดแทนสกรสาว

สมำาเสมอ ไมเกน 35-40 เปอรเซนตตอป โปรแกรมยาและวคซนทเหมาะสม รกษาแมปวยเรวและถก

ตอง มโปรแกรมการตรวจสอบและเฝาระวงโรคในฟารม ตองมการตรวจสอบวาสถานการณของโรค

ในฟารมเปนอยางไร โรคตวหลกทสงผลตอขนาดครอกคอ PRRS พาร โวไวรส โรคพษสนขบาเทยม

เลบโตสไปโรซส

6. คณภาพการผสมและนำาเชอด ความถหางในการรดนำาเชอ เขมงวดเรองการเตรยม

นำาเชอ การจบสด ถาจบสดไดตรง โอกาสจะไดลกตอครอกมาก การผสมหมตองสะอาด ใจเยน

7. เลาอมทอง-เลาคลอดด หมไมเครยด เลาอมทองเยนสบาย แมไมหอบ แมตองยน

รออมทอง 100 วน ดงนน เลาคลอดตองมสภาพด จดการการใหอาหารเหมาะสม ใหตามหน ไมเคลอน

ยายแมโดยไมจำาเปน ไมควรยายกอน 35 วนหลงผสม มแสงสวางพอเพยง ซงนอกจากมผลตอตวสกร

แลว ยงมผลตอคนทำางานในการสงเกต เลาคลอดด ลกตายแรกคลอดตำา การทลกตายแรกคลอดตำา

หลกสำาคญ คอ กลมผสม กลมผสมไมนง รอบนกลมผสมมาก รอบหนากลมผสมนอย กลมผสมตอง

ควบคมใหไดเพอใหสอดคลองกบซองคลอด โดยเลาคลอดเยน มนำาหยด มคนเฝาคลอดประจำา แตไม

รบกวนแม ลวงชวยคลอดเมอจำาเปน แมไมปวยกอน หลงคลอด และรกษาเรว แมทองไมผก

8. คนพรอมและมคณภาพ โดยมการฝกอบรมประจำา มแรงจงใจ กระตนใหสรางงาน

ทด แรงงานด มฝมอ อยาเปลยนบอย

ปญหาทฟารมบานเราทำาลกไมถง 30 ตวตอแมตอป

- ทดแทนหมสาวไมสมำาเสมอ

- เตรยมหมสาวไมด

- แมเลยงลกกนไดไมด

- แมหลงหยานมไมเพมอาหาร

- เลาอมทองรอน ชนแฉะ

- เฝาคลอดและชวยคลอดไมด

30 ตว/แม/ป ฝนเฟ

องหรอเร

องจรง...