31

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ทฤษฎการเรยนรของนกการศกษา

ทมกถกน ามาใชพฒนาดานการเรยนการสอน

======================================

การเรยนรเปนกระบวนการตอเนองซงผสอนจะตองมการวเคราะหผเรยน เนอหา และวางแผนจดล าดบ

เพอใหเกดการเรยนรในผเรยน ซงนกการศกษา (บางทานเปนนกปรชญา นกสงคมวทยา นกจตวทยา) ทมความเชอ

แตกตางกนยอมท าใหเกดแนวคด และวธการตางทเหมาะสมกบการสอน เนอหา หรอกระบวนการมากนอยตางกน

ซงการสอนนนเปนทงศาสตรและศลปะ ความหมายของความเปนศาสตรนนคอ การสอนมกระบวนการมขนตอนท

ชดเจน อยางเปนล าดบในเชงระบบ สวนศลปะนน มหมายความวา ในการเรยนการสอนนนผสอนควรค านงถง

อารมณ ความเหมาะสมของสถานการณ ของบรรยากาศการเรยน ค านงถงความรสกของผเรยน ซงบางครงไม

สามารถประเมนออกมาไดอยางเปนระบบ ดงนนผสอนจงควรทราบถงเทคนคการสอน หลกการ และทฤษฎ แนวคด

เกยวกบวธการคดและพฒนาการเรยนร นกการศกษาไดประยกตและพฒนาพอสรปไดดงน

1. ทฤษฎเชอมโยงของธอรนไดค (Thorndike’s Connected Theory)

ธอรนไดค (Thorndike) นกจตวทยาชาวอเมรกนกลมพฤตกรรมนยม เปนผน าทฤษฎหลกการเรยนร ซง

กลาวถงการเชอมโยงระหวางสงเรา (stimulus) กบการตอบสนอง (response) โดยมหลกเบองตนวา การเรยนรเกด

จากการเชอมโยงระหวางสงเราและการตอบสนอง โดยแสดงในรปแบบตางๆ จนกวาจะเปนทพอใจทเหมาะสมทสด

ซงเรยกวาการลองผดลองถก (trial and error) ดงรปท 1

รปท 1 แสดงแผนภมของการลองผดลองถก เมอมสงเรา (S) และการตอบสนอง (R)

ผเรยนจะเลอกตอบสนอง เปน R1,R2,R3 … Rn จนกระทงไดผลพอใจทสดของผเรยน การตอบสนองทไม

เหมาะสมจะถกขจดทงไป เหลอเพยงการเชอมโยงระหวาง S และ R เทานน ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2524, อาง

ถงในทศนา แขมมณ 2540) กลาววา กฎการเรยนรตามทฤษฎเชอมโยงประกอบดวยกฎ 3 ขอ ดงตอไปน

1.กฎแหงความพรอม (Law of Readiness) กฎน กลาวถงสภาพความพรอมของผเรยนทงทางรางกาย

และจตใจ ความพรอมทางรางกาย หมายถง ความพรอมทางวฒภาวะและอวยวะตางๆ ของรางกาย ทางดานจตใจ

หมายถง ความพรอมทเกดจากความพงพอใจเปนส าคญ ถาเกดความพงพอใจยอมน าไปสการเรยนร ถาเกดความไม

พงพอใจจะท าใหไมเกดการเรยนร หรอท าใหการเรยนรหยดชะงกไป

2.กฎแหงการฝกหด (Law of Exercise) กฎนกลาวถงการสรางความมนคงของการเชอมโยงระหวางสงเรา

กบการตอบสนองทถกตอง โดยการฝกหดกระท าซ าบอยๆ ยอมท าใหเกดการเรยนรไดนาน และคงทนถาวร จากกฎ

ขอนแบงออกเปนกฎยอยๆ ไดอก 2 ขอ คอ

S

R1

R2

R3

ผลสดทาย S ------------ R

32

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

2.1 กฎแหงการใช (Law of Used) เมอเกดความเขาใจหรอเรยนรแลว มกระกระท าหรอน าสงท

เรยนรนนไปใชบอยๆ จะท าใหการเรยนรนนคงทนถาวร

2.2 กฎแหงการไมใช (Law of Disused) เมอเกดความเขาใจหรอเรยนรแลวไมไดกระท าซ า

บอยๆ จะท าใหการเรยนรนนไมคงทนถาวร หรอในทสด จะเกดการลมจนไมเรยนรอกเลย

3.กฎแหงผลทไดรบ (Law of Effect) กฎนกลาวถง ผลทไดรบเมอแสดงพฤตกรรมการเรยนรแลววา ถา

ไดรบผลทพงพอใจ ผเรยนยอมอยากจะเรยนรอกตอไป แตถาไดรบผลทไมพงพอใจ ผเรยนยอมไมอยากเรยนร หรอ

เกดความเบอหนายตอการเรยนร ดงนน ถาจะท าใหการเชอมโยงระหวางสงเรากบการตอบสนองความมนคงถาวร

ตองใหผเรยนไดรบผลทพงพอใจ ซงขนอยกบความพงพอใจของแตละบคคล

ธอรนไดค เชอวาการเรยนรเกดจากการเชอมโยง ระหวางสงเราและการตอบสนอง

ซงสามารถแสดงออกดวยพฤตกรรมตางๆกน

2. ทฤษฎจดกลมเพอเรยนรของกลมเกสตลท (Gestalt)

ทฤษฎและแนวคดของกลมเกสตลท (Gestalt) น เกดจากนกจตวทยาชาวเยอรมน ในราวป ค.ศ. 1912

โดยผน ากลมคอ เวอรโธเมอร (Wertheimer) โคหเลอร (Koher) คอฟฟกา (Koffka) และเลวน (Lewin) โดยทง

กลมมแนวคดวา การเรยนรเกดจากการจดประสบการณทงหลาย ทอยอยางกระจดกระจาย ใหมารวมกนเสยกอน

แลวจงพจารณาสวนยอยตอไป [เกสตสท (Gestalt) หมายถง รปหรอ แบบแผน (form or pattern) ตอมาไดแปลวา สวนรวม

(whole) เพอใหสอดคลองกบแนวคดของทฤษฎการเรยนรของกลมน ทกลาววา สวนรวมมคามากกวาผลบวกของสวนยอย (The whole

is greater than the sum of the parts)]

หลกการเรยนรของทฤษฎเกสตลท น จะเนนการเรยนร ทสวนรวมมากกวาสวนยอย ซงจะเกดจาก

ประสบการณและการเรยนร ทเกดขนจาก 2 ลกษณะคอ

1.การรบร (perception) เปนการแปลความหมายจากการสมผส ดวยอวยวะรบสมผสทง 5 สวน คอ ห ตา

จมก ลน และผวหนง การรบรทางสายตา จะประมาณรอยละ 75 ของการรบรทงหมด ดงนน กลมเกสตลท จงจด

ระเบยบการรบรโดยแบงเปนกฎยอยๆ เรยกวา กฎแหงการจดระเบยบ (The Law of Organization) คอ

กฎแหงความชดเจน (Clearness) การเรยนรทดตองมความชดเจน และแนนอน เพราะผเรยนม

ประสบการณแตกตางกน เมอตองการใหเกดการเรยนรอยางเดยวกน สงทจะใหเกดการเรยนรจงตอง

มความชดเจน

กฎแหงความคลายคลง (Law of Similarity) เปนการวางหลกการรบรในสงทคลายคลงกน เพอจะไดรวา

สามารถจดเขากลมเดยวกน

กฎแหงความสมบรณ (Law of Closure) บคคลสามารถรบรสงเราทยงไมสมบรณใหสมบรณไดหาก

บคคลมประสบการณเดมในสงนน

กฎแหงความตอเนอง หากสงเรามความตอเนองกน หรอมทศทางไปในทางเดยวกน บคคลสามารถรบร

เปนสงเดยวกน หรอเปนเหตเปนผลกน

กฎแหงความคงท หากบคคลรบรภาพรวมของสงใดสงหนงแลว จะมความคงทในการรบรสงนนใน

ลกษณะเดม แมวาสงเราจะไดแปรเปลยนไปในแงมมอน

กฎแหงการบดเบอน การรบรของบคคลอาจเกดการผดพลาดขนได หากสงเรานนมลกษณะทท าใหเกดการ

ลวงตา

2. การเรยนรจากการหยงเหน (Insight) หรอการผลดร เปนการเรยนรทเกดขน จากการพจารณาปญหา

ในภาพรวม และการใชกระบวนการทางความคด เชอมโยงประสบการณเดมกบปญหาทเผชญอย ซงเลวน (Lewin)

ไดอธบายการเรยนรวา การเรยนรเกยวของกบ “life space” ของแตละบคคล ซงประกอบดวย สงแวดลอมทาง

33

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

กายภาพ เชน คน สตว สงของ สถานท และสงแวดลอม ทางจตวทยา เชน แรงขบ (drive) แรงจงใจ (motivation)

เปาหมาย (goal) และความสนใจ (interest) เปนตน เลวน อธบายวา พฤตกรรมของคน มพลงและทศทาง สงใดท

อยในความสนใจและความตองการของตน จะมพลงเปนบวก สงทอยนอกเหนอจากความสนใจจะมพลงเปนลบ การ

เรยนรจะเกดขนเมอบคคลมแรงจงใจหรอแรงขบ ทจะกระท าใหไปสจดมงหมายปลายทางทตนตองการ

นกจตวทยากลมเกสตลท เชอวา การเรยนรและความคดของบคคล เกดจากการรบร

สงเรา เกดจากการจดประสบการณทงหลายทอยอยางกระจดกระจาย ในลกษณะภาพรวมกอน

แลวจงคอยๆพจารณารายละเอยดสวนยอย โดยการเปรยบเทยบ การจดกลม หรอดวยวธอนๆ

จนเกดการเรยนรดวยตนเอง

3. การก าหนดจดมงหมายการเรยนรของบลม

บลม (Bloom, 1964) ไดจ าแนกจดมงหมายทางการศกษาออกเปน 3 ดานคอ ดานความร (cognitive domain)

ดานเจตคตหรอความรสก (affective domain) และดานทกษะ (psycho motor domain) ในทนจะขอกลาวเฉพาะการเรยนร

ดานความร ซงการเรยนรดานความรหรอพทธปญญา (cognitive domain) บลมไดจ าแนกจดมงหมายออกเปนระดบ

ได 6 ระดบ (จากระดบต าเปนระดบสง)ไดดงตอไปน

1. ความรความจ า (knowledge) คอความสามารถในการระลกเรองราวตางๆ ทเคยมประสบการณมากอน

ประกอบดวย 1)ความรเฉพาะสง (knowledge of specifies) ไดแก (1)ความรศพทเฉพาะ (knowledge of

terminology) (2) ความรขอเทจจรงเฉพาะสง (knowledge of specific facts) 2)ความรเรองวธทางและวธการ

จดการท ากบสงเฉพาะ (knowledge of ways and means of dealing with specifics) ประกอบดวย (1)ความรเรอง

แบบแผนนยม (knowledge of convertions) (2)ความรเรองแนวโนมและล าดบเหตการณ (knowledge of tend and

sequence) (3)ความรเรองการจดจ าพวกและประเภท (knowledge of classifications of categories) (4)ความร

เรองเกณฑ (knowledge of criteria) (5)ความรเรองระเบยบวธ (knowledge of methodology) 3)ความรเรอง

สากลและเรองนามธรรมในสาขาตางๆ (knowledge of the universals and abstraction field) (1)ความรเรอง

หลกการและขอสรปทวไป (knowledge of principles and generalizations) (2)ความรเรองทฤษฎและโครงสราง

(knowledge of theories and structures)

2. ความเขาใจ (comprehension) คอความสามารถในการผสมผสานความรความจ า เปนความคดของ

ตนเอง อาจขยายความออกไปอยางสมเหตสมผล สามารถอธบายความโดยใชความคดและค าพดของตนเอง

ประกอบดวยความเขาใจดาน 1)การแปลความ (translation) 2)การตความ (interpretation) 3)การสรปอางอง

(extrapolation)

3.การประยกต หรอการน าไปใช (application) เปนความสามารถการน าสงทรแลวไปใชในสถานการณใหม

ทไมเคยเหนหรอไมเคยมประสบการณมากอน

4.การวเคราะห (analysis) คอความสามารถในการแยกแยะเรองราวสงตางๆออกเปนสวนยอยๆ เพอให

เหนถงความสมพนธของสวนยอยๆเหลานนอยางชดเจน ประกอบดวย 1)การวเคราะหความส าคญหนวยยอย

(analysis of elements) 2)การวเคราะหความสมพนธ (analysis of relationship) 3)การวเคราะหหลกการจด

ระเบยบ (analysis of organization principles)

5.การสงเคราะห (synthesis) คอความสามารถในการน าหนวยยอยๆ มารวมเขาเปนเรองเดยวกน เพอใหเหนถงโครงสรางทชดเจน หรอแปลกไปจากเดม ประกอบดวย 1)ผลสงเคราะหความหมายเฉพาะ (production of

unique communication) 2)ผลสงเคราะหแผนปฏบตการ (production of a plan, or proposed set of operations)

3)สงเคราะหความสมพนธเชงนามธรรม (derivation of a set of abstract relations)

34

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

6.การประเมน (evaluation) คอความสามารถในการตดสนคณคาของเนอหาและวธการ ประกอบดวย 1)

การตดสนตามเกณฑภายใน (judgments in terms of internal criteria) 2)การตดสนตามเกณฑภายนอก

(judgments in terms of external criteria)

บลมไดจ าแนกการเรยนร (cognitive) ออกเปน 5 ขน ไดแก การรขนความร การรขน

เขาใจ การรขนวเคราะห การรขนสงเคราะห การรขนประเมน ซงยงคงนยมใชเปนตวก าหนด

วตถประสงคของกาเรยนรส าหรบการจดการเรยนการสอนจนถงปจจบน

4. การคดแกปญหาอนาคตของทอแรนซ (Torrance’s Future Problem Solving Model)

ทอแรนซ (Torrance, 1962: อางถงในทศนา แขมมณ 2540) มความเชอวา การศกษาทมงใหผเรยนรจก

การยอมรบฟงความคดเหนของผอน กลาคด กลาแสดงออก จะชวยใหผเรยนแตละคนไดพฒนาความคดสรางสรรค

ของตนเองอยางเตมท ความคดสรางสรรคมความจ าเปนตอการด ารงชวตมาก เพราะผสอนไมสามารถสอนทกสงทก

อยางของชวตใหเดกได เดกตองคนวธน าความรและแสวงหาความรไปใชในการแกปญหาตางๆในการด ารงชวต โดย

นยามวา “ความคดสรางสรรคทเปนกระบวนการของความรสกไวตอปญหา/สงทขาดหายไป/สงทไมประสานกน แลว

เกดความพยายามในการสรางแนวคด ตงสมมตฐาน ทดสอบสมมตฐาน และเผยแพรผลทไดใหผ อนไดรบรและ

เขาใจอนเปนแนวทางคนพบสงใหมตอไป” ทอแรนซ ไดใชแนวคดแบบเอนกนย (divergent thinking) มาเสนอเปน

องคประกอบของความคดสรางสรรค 3 องคประกอบดงตอไปน

1. ความคลองแคลวในการคด (fluency) หมายถง ความสามารถของบคคลในการคดหาค าตอบไดอยาง

คลองแคลว รวดเรว และสามารถสรางค าตอบไดในปรมาณมาก ในเวลาทจ ากด

2. ความยดหยนในการคด (flexibility) หมายถง ความสามารถของบคคลในการคดหาค าตอบไดหลาย

ประเภท หลายทศทาง หลายรปแบบ

3. ความคดรเรม (originality) หมายถง ลกษณะของความคดแปลกใหม แตกตางจากความคดธรรมดา

และไมซ ากบความคดทมอยทวไป

นอกจากนน ทอแรนซ ยงไดเสนอระบวนการคด ความคดสรางสรรคโดยแบงออกเปน 5 ขนดงน

1.การคนหาขอเทจจรง (fact finding) โดยเรมจากการเกดความรสกกงวล สบสน วนวายขนในจตใจ แต

ยงไมทราบสาเหต จงพยายามคดวาสงทท าใหเกดความเครยดนน คออะไร

2.การคนพบปญหา (problem finding) การพจารณาความคดเครยดนนดวยสต จนสามารถเขาใจถง

ความรสกกงวล วนวาย สบสนนนวา นนคอปญหา

3.การคนพบแนวคด (idea finding) เมอทราบปญหาแลว กเกดการตงสมมตฐาน ตลอดจนรวบรวมขอมล

ตางๆ เพอท าการทดสอบความคดนน

4.การคนพบค าตอบ (solution finding) เปนขนตอนทพยายามท าการทดสอบสมมตฐานนน จนสามารถ

พบค าตอบ

5.การยอมรบผลจากการคนพบ (acceptance finding) เมอพบค าตอบแลว ยอมรบค าตอบทคนพบ

เผยแพร และคดตอไปวา การคนพบนจะน าไปสหนทางทจ าท าใหเกดแนวคดหรอสงใหมตอไปอก

จากการคดคนทฤษฎ ความคดสรางสรรคขน ทอแรนซ ไดน าทฤษฎนมาเปนพนฐานในการสรางรปแบบ

การคดแกปญหาอนาคต ในป ค.ศ. 1974 กรอบแนวคดของรปแบบการคดแกปญหาอนาคตตามแนวคดดงกลาว

ไดถกน ามาใชในการสรางรปแบบการคดเพอแกปญหาอนาคต ซงประกอบดวย 1) ความหมายของรปแบบการคด

35

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

แกปญหาอนาคต, 2) องคประกอบของรปแบบการคดแกปญหาอนาคต, วธการหรอขนตอนของการคดแกปญหา

อนาคต (Crabbe, 1984 อางถงในหงสสนย เออรตนรกษา, 2536)

ทอแรนซ ไดเสนอแนวคดเกยวกบองคประกอบของความคดสรางสรรควา ประกอบไป

ดวยความคลองแคลวในการคด (fluency) ความยดหยนในการคด (flexibility) และความคด

รเรมในการคด (originality)

5. advance organizer เพอเรยนรอยางมความหมายของออซเบล

การเรยนรอยางมความหมาย (Novak and Gowin 1980: 7 อางถงในกงฟา สนธวงศ2537) จะเกดขน

เมอ เนอหาหรอเรองราวใหมทเรยน สามารถเชอมโยงกบความรเดมทมอยในโครงสรางของความร หรอโครงสราง

ทางสตปญญาของผเรยนได ความหมายของการเรยนรอยางมความหมายในทฤษฎของออซเบลเดมนน ไดชใหเหน

ถงขอแตกตางระหวางการเรยนรอยางมความในกบการเรยนรแบบทองจ า ผเรยนจะเรยนรไดอยางมความหมายก

ตอเมอสามารถหาหนทางเชอมโยงความรใหมใหเขากบความรเดมของตนเองได ในทางตรงขามถาผเชอมพยายามจ า

ความรใหมโดยไมไดเชอมโยงกบความรเดมเลยกจะเปนการเรยนรแบบทองจ า

ออซเบล (David Paul Ausubel, 1918–2008) นกจตวทยาการศกษา ชาวอเมรกน เชอวา จดประสงคขน

แรกทจ าเปนในการสอนนน เพอจะน าเสนอเนอหาหรอเรองราวอยางเปนระบบ โดยท าใหขอมลนนมลกษณะทม

ขอบขายสมพนธตอเนองกน และแสดงใหทงผสอนและผเรยนเหนไดอยางแจมชด ซงออซเบล ไดเสนอแนะใหใชวธ

สอนแบบชแนะใหคนพบ ซงอยกงกลางระหวางวธสอนแบบคนพบดวยตนเองของบรนเนอร และวธสอนอยางม

ความหมายซงเขาไดเสนอไว ออซเบลไดใหเหตผลวา วธการสอนแบบชแนะใหคนพบนน จะชวยใหผเรยนเรยนได

อยางฉบไว เมอมโอกาสไดลงมอปฏบตจดกระท ากบขอมล โดยการชแนะของคร นอกจากนนผเรยนยงมโอกาสคด

แกปญหาดวยตนเอง โดยผนวกเขากบความรและประสบการณเดมทมอยแลว วธการสอนทออกซเบลเสนอไว ม 2

วธ (กงฟา สนธวงศ, 2537)

1.การแยกความแตกตางใหแจมชด

การแยกความแตกตางใหแจมชด สามารถด าเนนการเปนขนตอนตงแต 1) น าเสนอขอมลทเปนนามธรรม

ใหมใจความครอบคลมเรองทจะสอน และเกยวของกบเรองทผเรยนเคยเรยนมาแลว , 2) เปดโอกาสใหผเรยนท า

ความเขาใจกบขอมลในขอแรก จนไดเปนความคดรวบยอดเกบไวในโครงสรางของความร, 3) น าเสนอขอมลทเปน

นามธรรมใหมลกษณะเปนรปธรรมมากขน ซงอาจจะท าได โดยการเปรยบเทยบใหเหนความแตกตาง, 4) สอนเรอง

ทเปนรปธรรมมากขน และมใจความละเอยดมากขนจนถงระดบทตองการใหผเรยน เรยนรไดอยางมความหมาย

2.การใชบทสรปลวงหนา (advance organizer)

การใชบทสรปลวงหนาในการจดการเรยนการสอน โดยเรมจาก 1) ใหผเรยนไดรบความรซงเปนขอความ

ทวไป ของเนอเรองทจะสอนกอนทจะเรยนเรองนน, 2) ขอความทวไปนนอาจเปนหลกการหรอมโนมตทส าคญๆ ซง

สามารถน าไปเชอมโยงกบความรเดมของผเรยนไดบาง ไมมากกนอย เรยนวา บทสรปลวงหนา ซงสามารถแบง

ออกเปน 2 แบบ คอ 1) บทสรปลวงหนาทเกยวกบความรเดม และ 2) บทสรปลวงหนาทจะตองเรยนรใหม ซง

บทสรปลวงหนาดงกลาวนน ไมเพยงแตจะเปนหลกการหรอมโนมตเทานน ยงตองมวสดอปกรณ ซงจะชวยในการ

น าเสนอบทสรปนนๆ ดวย ซงไดแก ขอความทตดตอนมา บทคดยอ การสาธต การฉายภาพนง/ภาพยนตร บท

สนทนา หรอเรองเลาตางๆ เปนตน

36

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ออซเบล เชอวา การเรยนรอยางมความหมาย (meaningful verbal learning) จะเกดขน

ได หากการเรยนรนนสามารถเชอมโยงความรใหมกบความรเดมหรอสงใดสงหนงทมมากอน

ดงนน การแสดงกรอบความคดบทสรปลวงหนา (advance organizer) ใหเหนเนอหาใหมทจะเรยน

และความรเดมของผเรยน กอนการสอนเนอหาสาระใดๆ จะชวยเปนสะพานหรอโครงสรางท

ผเรยนสามารถน าเนอหา/สงทเรยนใหมไปเชอมโยงยดเกาะกบความรเดมได ท าใหการเรยนร

เปนไปอยางมความหมาย

6. ทฤษฎพฒนาการสตปญญาของเพยเจต (Piaget)

เพยเจต นกจตวทยาชาวฝรงเศส เชอวา พฒนาการ เปนผลทเนองมาจากระบวนการเปลยนแปลงไปสวฒ

ภาวะ (readiness) อนเนองมาจากความเจรญทางดานรางกายและการเปลยนแปลง ทไดรบจากประสบการณ เดกแต

ละคนมอตราความเจรญงอกงามแตกตางกน พฒนาการการเรยนรกแตกตางกน เมอกลาวถงพฒนาการสงทตอง

ค านงกคอ ความพรอม (readiness) ซงส าคญมากตอการเรยนร เพยเจตกลาววา พฒนาการทางสตปญญาของมนษย

มลกษณะเดยวกนในชวงอายเทากน และแตกตางกนในชวงอายตางกน พฒนาการทางสตปญญาเปนผลจากการ

ปะทะสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม โดยบคคลพยายามปรบตวใหอยในสภาวะสมดล ดวยการใชกระบวนการ

ดดซบ และกระบวนการปรบใหเหมาะจนท าใหเกดการเรยนร เรมจากการสมผส ตอมาเกดความคดทางรปธรรม

และพฒนาเรอยๆจนถงนามธรรม ซงเปนการพฒนาอยางตอเนองตามล าดบขน ซงการเรยนรดงกลาวเพยเจตกลาว

วา เปนกระบวนการปรบโครงสรางความรความเขาใจทมอย หรอสรางโครงสรางของความรขนมาใหมเพอใหเขากบ

สงเรานนๆ ซงการปรบตวไดของบคคลนนมกจะเรยกวา บคคลนนสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได

(adaptation) โดยจะมการสรางรปแบบหรอเกบไวในลกษณะทเรยกวา “schema” ซงเปนรปแบบทถกจดใหเปน

ระบบ ใชตความหมายสงทเหน ทไดยน ไดดม หรอสมผส กบสงเราตางๆนน

ทฤษฎพฒนาการของเพยเจต กลาวถงการพฒนาการทางสตปญญาโดยเพยเจตไดแบงกระบวนการทาง

สตปญญา (cognitive process) ออกเปน 4 ขน ถงแมนวาแตละขนจะก าหนดอายไวเปนชวงๆ เทาๆกน แตชวง

เหลานน กถอวา เปนการก าหนดโดยประมาณเทาๆกน ดงตอไปน

1.ระยะใชประสาทสมผส (sensory-motor stage) เปนระยะการพฒนาของเดกตงแตแรกเกดจนถงอาย 2

ป ในวยนเดกจะเรมพฒนาการรบรโดยใชประสาทสมผสตางๆ เชน ตา ห มอ และเทา ตลอดจนเรมม

การพฒนาการใชอวยวะตางๆได เชน การฝกหยบจบสงของตางๆ ฝกการไดยน และการมอง

2.ระยะควบคมอวยวะตางๆ (pre-operational stage) เปนระยะการพฒนาของเดกตงแตอาย 2 ป จนถง

7 ป เดกวยน จะเรมพฒนาอยางเปนระบบมากขน มการพฒนาของสมองทใชควบคมการพฒนา

ลกษณะนสย และการท างานของอวยวะตางๆ เชน นสยการขบถาย นอกจาก นนยงมการฝกใชอวยวะ

ตางๆ ใหมความสมพนธกนภายใตการควบคมของสมอง เชน การเลนกฬา

3.ระยะทคดอยางเปนรปธรรม (concrete operation stage) เรมตงแต เดกอาย 7 ป ถง 11 ป เดกชวงน

จะมการพฒนาการสมองมากขน สามารถเรยนรและจ าแนกสงตางๆ ทเปนรปธรรมได แตจะยงไม

สามารถจนตนาการกบเรองทเปนนามธรรมได

4.ระยะทคดอยางเปนนามธรรม (formal operation stage) เปนระยะการพฒนาชวงสดทายของเดก ม

อายในชวง 12-15 ป เดกในชวงนจะมพฒนาการทเตมทแลว จะสามารถคดอยางเปนเหตเปนผล

และแกปญหาไดอยางดจนพรอมทจะเปนผใหญทมวฒภาวะได ซงการพฒนาของเดกในแตละระยะจะ

เกดขนอยางตอเนอง จากระดบทต ากวาไปสอกระดบทสงขน โดยไมมการกระโดดขามขน แตบางชวง

ของการพฒนาอาจเกดขนเรวหรอชากได การพฒนาการเหลาน จะเกดขนเองตามธรรมชาต แต

37

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

สงแวดลอม วฒนธรรมและประเพณตางๆ รวมทงวธการด ารงชวตอาจมสวนชวยใหเดก เกดการ

พฒนาการทแตกตางกน

ดงนน ในการพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนการสอน เพอพฒนาใหเกดการเรยนรกบผเรยน ผสอน

ควรตระหนกในเรองตอไปน

1.ค านงถงระดบการพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน

ขณะท าการสอนนกเรยน ผสอนควรค านงถงระดบการพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนในเรองตอไปน

1)นกเรยนทกคนจะผานขนพฒนาการทางสตปญญาทงสขนดงกลาวตามล าดบ นกเรยนทมอายเทากนอาจมระดบขน

การพฒนาทแตกตางกน ขนพฒนาการทแตกตางกน จะเปนเครองชถงรปแบบการใหเหตผลทตางกน นกเรยนทม

ระดบสตปญญาในขนใดขนหนง จากการทดสอบงานพฒนาการงานหนงไมไดเปนเครองชวา นกเรยนมขนการ

พฒนาการทางสตปญญาอยในขนระดบนน ในการจะชวานกเรยนมระดบพฒนาการทางสตปญญาในระดบใด จะตอง

มการทดสอบดวยงานพฒนาการทางสตปญญาหลายๆงาน/ดาน พฒนาการทางสตปญญาของนกเรยนแตละคน เปน

เครองแสดงความสามารถของบคคลนน 2)นกเรยนแตละคนจะไดรบประสบการณ 2 แบบ คอ ประสบการณทาง

กายภาพ (physical experiences) และประสบการณทางตรรกศาสตร (logicomathematical experiences)

ประสบการณทางกายภาพ เกดขนเมอนกเรยนแตละคนไดปฏสมพนธกบวตถตางๆ ในสภาพแวดลอมโดยตรง สวน

ประสบการณทางตรรกศาสตรเกดขนเมอ นกเรยนไดพฒนาการโครงสรางทางสตปญญา ใชความคดรวบยอดทเปน

นามธรรม นกเรยนแตละคนจะพฒนาแบบ การใหเหตผล เมอมประสบการณทกระตนใหเกดการคด นกเรยนเปนผ

ทมความกระตอรอรน ในการรวมกจกรรมเพอพฒนาสตปญญาของตนเอง พฒนาการทางสตปญญาเกดขนจากความ

สมดล (equilibrium) อนเนองมาจากการปรบตนเองใหเขากบสภาพแวดลอม

2.หลกสตรทสรางขนตามทฤษฎของเพยเจต

หลกสตรทสรางขนบนพนฐานทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต ควรมลกษณะดงตอไปน 1)เนนการ

พฒนาการทางสตปญญาของผเรยน โดยทการสอนตองไมเนนแตเพยง ขอเทจจรงเทานน การสอนตองเนนใหนกเรยนใช

ศกยภาพของตนเองใหมากทสด ซงถอวาเปนหวใจส าคญของหลกสตร 2)เสนอการเรยนการสอนทใหผเรยนพบกบความแปลก

ใหม เชน เสนอปญหาทเกนขนพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนเพยงเลกนอย เพอใหผเรยนหาหนทางทจะแกปญหานน เพย

เจต เชอวา ปญหาทยากเพยงเลกนอยกบผเรยน จะสามารถกระตนใหผเรยนเกดการพฒนาการทางสตปญญาทสงขน 3)เนน

การเรยนรทตองอาศยกจกรรมการคนพบ เพราะนกเรยนจะเกดการเรยนร โดยผานการกระท าทางสมองตอสงทก าลงคนพบ การ

เรยนการสอนทเนนการคนพบ การสบเสาะและความคดสรางสรรคจะชวยใหนกเรยนมพฒนาการดขน นอกจากน วฏจกรการ

สอน/ การเรยนทเนนนกเรยนใหรจกตงสมมตฐาน สรป อางอง ออกแบบการสอน เปนกจกรรมทฝกใหนกเรยนใชกระบวนการ

คดมากขนอกดวย 4)เนนกจกรรมการส ารวจและการเพมขยายความคดในระหวางการเรยน การสอน แทนทจะใหนกเรยนนงฟง

เฉย ๆผสอนควรออกแบบการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนอาน คนควา และสามาระท าได โดยใหนกเรยนแสดงความคดเหนใน

ระหวางกลมยอย เพอใหกลมตดสนวาจะท าอะไร และอยางไร แลวน ามาอภปรายในชนเรยนเพอการประเมนผล 5)ใชกจกรรม

การขดแยง (cognitive conflict activities) เพอใหนกเรยนมโอกาสพฒนาสตปญญาของตนเอง นกเรยนจะรวมมอกนแกไขความ

ขดแยงทเกดขนภายในกลม โดยรบฟงความคดเหนของผอน นอกเหนอจากความคดเหนของตนเอง

3.การสอนทสงเสรมพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน

ลกษณะการสอนทสงเสรมพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน ควรด าเนนการดงตอไปน 1)ถามค าถาม

มากกวาการใหค าตอบ โดยเฉพาะค าถามประเภทปลายเปด เพราะค าถามประเภทน จะกระตนความคดสรางสรรค

และความคดวเคราะหของนกเรยน 2)ครผสอนควรจะพดใหนอยลง และฟงใหมากขน เมอถามค าถามแลวควรให

เวลา รอค าตอบของนกเรยนสก 5 วนาท เพราะนกเรยนตองการเวลาทจะดดซบ ค าถาม และปรบเปลยน ขยาย

38

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

โครงสรางของสมองเพอตอบค าถามนนๆ 3)ควรใหเสรภาพแกนกเรยน ทจะเลอกเรยนกจกรรมตางๆ เพราะ

นกเรยนจะไดมโอกาสใชสตปญญาในการตดสนวาจะเรยนอะไรด 4)เมอนกเรยนใหเหตผลผด อยาพยายามแกไข

ขอผดพลาดในการใหเหตผลของนกเรยน ควรถามค าถามหรอจดประสบการณใหนกเรยนใหม เพอนกเรยนจะได

แกไขขอผดพลาดดวยตนเอง 5)ชระดบพฒนาการทางสตปญญาของนกเรยน จากงานพฒนาการทางสตปญญา ขน

นามธรรม หรอจากงานการอนรกษ เพอดวานกเรยนคดอยางไร เชน ใหนกเรยนบรรยายขนตางๆ ในการแกไขปญหา

6)ยอมรบความจรงทวา นกเรยนแตละคนมอตราพฒนาการทางสตปญญาทแตกตางกน เดกทมพฒนาการทาง

สตปญญาลาหลงเพอนในชวงเวลาหนง อาจมพฒนาการทางสตปญญาอยในระดบเดยวกน กบเพอนคนนนในเวลา

ตอมากได และภายในชนเรยนหนงอาจมนกเรยนทมขนพฒนาการทางสตปญญาแตกตางกนมาก แตสวนมากมกจะ

อยในขนตอเนอง 7)ผสอนตองเขาใจวา นกเรยนมความสามารถเพมขนในระดบความคดขนตอไป 8)ตระหนกวา

การเรยนรทเกดขน เพราะจดจ ามากกวาทจะเขาใจ เปนการเรยนรทไมแทจรง (psudolearning)

4.การประเมน

ในขนการประเมนผล ควรด าเนนการสอนตอไปน 1)มการทดสอบแบบการใหเหตผลของนกเรยน ประเมน

กระบวนการคดดวย เชนเดยวกบทดสอบเนอหาวชา 2)พยายามใหนกเรยนแสดงเหตผลในการตอบค าถามนนๆ 3)

ตองชวยเหลอนกเรยนทมพฒนาการทางสตปญญาต ากวาเพอนรวมชน

เพยเจตเชอวา การพฒนาการทางดานสตปญญา เปนผลเนองมาจากการปะทะสมพนธ

ระหวางบคคลกบส งแวดลอม โดยบคคลพยายามปรบตวโดยใชกระบวนการดดซ บ

(assimilation) และกระบวนการปรบใหเหมาะ (accommodation) โดยการพยายามปรบความร

ความคดเดมกบสงแวดลอมใหม ซงท าใหบคคลอยในภาวะสมดล สามารถปรบตวเขากบ

สงแวดลอมได กระบวนการดงกลาวเปนกระบวนการพฒนาโครงสรางทางสตปญญาของบคคล

7. การสอนแบบคนพบ (discovery learning) ของ บรนเนอร (Bruner)

บรนเนอร นกจตวทยาการศกษาชาวอเมรกน ไดเสนอแนวคดเกยวกบการเรยนร โดยเชอวาเดกทก

ระดบชนของการพฒนาสามารถเรยนรเนอกาวชาใดกได ถาจดการสอนใหเหมาะสมกบความสามารถของเดก การ

เรยนรตามแนวคดของบรนเนอร แบงเปน 3 ขน 1.การเรยนรดวยการกระท า (Enactive representation) เปนขนการเรยนรทเกดจากประสาทสมผส เชน

การดตวอยางและท าตาม ซงเปนชวงการเรยนรทเกดขนในเดกอาย 2 ป ดงในกรณทเดกเลกๆ นอน

อยในเปล และเขยาของเลน ขณะทเขยาบงเอญของเลนตกขางเปล เดกจะหยดนดหนง แลวยกมอขน

ด ท าทาประหลาดใจ แลวเขยามอเลนตอไป โดยไมมของเลนนน เพราะเดกคดวามอนนคอของเลน

และเมอเขยามอเดกกคดวาจะไดยนเสยงของเลน นนคอ เดกถายทอดสงของ (ของเลน) แทน

ประสบการณ ดวยการกระท า ขนนตรงกบขน sensory motor ในทฤษฎของเพยเจต

2.การเรยนรดวยการลองด และจนตนาการ (Iconic representation) เปนขนทเดกเรยนรในการมองเหน

และการใชประสาทสมผสตางๆ จากตวอยางดงกลาว เมอเดกอายมากขน เมอเดกท าของเลนตกขาง

เปล เดกจะมองหาของเลนนน หรอผใหญแกลงหยบของเลนไปจากมอเดก เดกจะหงดหงด และ

รองไห เมอไมเหนของเลนในมอ บรนเนอรตความวา การทเดกมองหาของเลน และรองไห หรอ

แสดงอาการหงดหงดเมอไมพบของเลน แสดงใหเหนวา ในวยนเดกมภาพในความคด หรอการ

จนตนาการ (Iconic representation) ซงตางจากวยทเดกคดวาการสนมอ คอการสนของเลน ในขนน

จะตรงกบขน Concrete operation stage ของเพยเจต

39

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

3.การเรยนรโดยการใชสญลกษณ (Symbolic Representaion) เปนขนการเรยนรทเดกสามารถเขาใจการ

เรยนร สงทเปนนามธรรมตางๆได เปนขนการเรยนรขนทสงสดของการพฒนาทางดานความร ความ

เขาใจ ซงเดกสามารถคดหาเหตผล และในทสดกจะเขาใจ สงทเปนนามธรรมได ขนนตรงกบขน

formal operation ในทฤษฎของเพยเจต

การสอนแบบคนพบ (discovery learning)

การสอนตามทฤษฏการเรยนรของบรนเนอร ใชวธการสอนแบบคนพบ (discovery learning) โดยยด

หลกการดงน 1)ผเรยนตองมแรงจงใจภายใน (self motivation) และมความอยากร อยากเหน อยากคนพบสงทอย

รอบตนเอง ผสอนควรกระตนใหผเรยนอยากเรยนร 2)โครงสรางของบทเรยน (structure) ตองจดบทเรยนให

เหมาะสมกบวยผเรยนทจะสามารถเรยนรได ดงนนเนอหาเดยวกนสามารถสอนไดทกระดบชนของผเรยน 3)การ

จดล าดบเนอหาควรจดจากงายไปยาก (sequence) โดยค านงถงพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน 4)ใหแรงเสรม

ดวยตนเอง (self re-enforcement) โดยผสอนควรแสดงผลการเรยนรยอนกลบแกผเรยน เพอใหทราบวา ผเรยนท า

ผดหรอท าถกตองเพยงไร เปนการสรางแรงเสรมดวยตนเอง วธการสอนแบบคนพบ เปนวธการสอนโดยเนนผเรยนเปนศนยกลาง (child centered) วธการหนง โดยยด

หลกท Dewey กลาววา การเรยนรเกดขนไดกตอเมอผเรยนลงมอกระท าเอง (learning by doing) ซงประกอบดวย

ขนตอนการสอนตามล าดบขนดงน 1. ใหผเรยนเผชญปญหา ท าความเขาใจปญหา และมความตองการจะแกไข

2. ระบปญหาทเผชญใหชดเจน

3. คดตงสมมตฐานเพอการคาดคะเนค าตอบปญหา

4. เกบรวบรวมขอมล เพอใชพสจนสมมตฐานทก าหนด

5. สรปผลการคนพบ

บรนเนอร เชอวา ผเรยนเรมตนเรยนรจากการกระท า เพอใหสามารถจนตนาการ สราง

ภาพในใจหรอสรางความคดขนไดเอง แลวจงคอยพฒนาถงขนการคด และเขาใจในสงทเปน

นามธรรมมากขนตามล าดบ ดงนนการจดการเรยนการสอนตามแนวคดของบรนเนอร จงควร

ค านงถงปจจยตางๆดงน 1)การจดล าดบเนอหาใหสอดคลองกบระดบขนของการรบรและความ

เขาเขาใจของผเรยน 2)ในการเรยนการสอนนน ทงผเรยนและผสอนตองมความพรอม ม

แรงจงใจ และมความสนใจ 3)ควรจดลกษณะและชนดของกจกรรมการเรยนการสอนทเหมาะสม

กบวยและความสามารถของผเรยน

8. ทฤษฎเงอนไขการเรยนรของกานเย (Gagne)

ทฤษฎทอธบายถงกระบวนการเรยนร และเงอนไขการจดการเรยนร ของกานเยมหลกการ 2 ประการ คอ

1) ทฤษฎการเรยนร ซงอธบายถงกลไกลการเกดการเรยนร และ 2)ทฤษฎการจดการเรยนการสอน ซงเปนการ

ประยกตความรเกยวกบการเรยนรมาใชเพอจดการเรยนการสอนอยางมเงอนไข ในการสงเสรมใหเกดการเรยนรใน

ตวผเรยนอยางมประสทธภาพ ซงในปจจบนยงคงถกน ามาประยกตใชในการจดการเรยนการสอนในระดบอดมศกษา

1.ทฤษฎการเรยนรของกานเย

กานเย นกจตวทยาการศกษาชาวอเมรกน ไดอธบายปรากฏการณการเรยนรวา มองคประกอบส าคญ 3

สวนไดแก 1) ผลการเรยนรหรอ ความสามารถการเรยนรดานตางๆของมนษย 2) กระบวนการเรยนรและจดจ าอน

40

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

เปนผลจากการจดกระท ากบขอมลในสมองของผเรยน และ 3) ผลจากเหตการณภายนอกทสงผลตอกระบวนการ

เรยนรภายในตวผเรยน

1.ผลการเรยนรหรอความสามารถการเรยนรดานตางๆของมนษย

ผลการเรยนร หรอความสามารถของมนษย คอพฤตกรรมทเปนความสามารถ หรอคณสมบตทพฒนาขน

อนเกดจากการเรยนรของผเรยนม 5 ประเภทใหญๆไดแก

1.1ทกษะทางปญญา (intellectual skills) หมายถงความสามารถของผเรยน ในการใชสญลกษณ ทงดาน

การตความ และการใชสญลกษณตางๆ การใชทกษะทางปญญาครอบคลม ความร ความเขาใจใน

เรองตางๆ มากมาย โดยเฉพาะอยางยง คณตศาสตร และไวยากรณการใชภาษา ซงทกษะทางปญญา

ตามแนวคดของกานเยประกอบดวย ทกษะยอย 4 ระดบ (แตละระดบเปนพนฐานของกนและกน

ตามล าดบ) โดยทงหมดอยบนพนฐานของแบบการเรยนรขนพนฐาน (forms of basic learning) อน

ไดแก การเชอมโยงสงเรา กบการตอบสนองและการตอเนองการเรยนรตางๆ เปนลกโซ (association

and chaining) ทกษะยอยแตละระดบ ประกอบดวย 1)การจ าแนกแยกแยะ (discriminations) หมายถง ความสามารถในการแยกแยะคณสมบตทาง

กายภาพของวตถตางๆ ทรบรเขามาวา เหมอนหรอไมเหมอนกน

2)การสรางความคดรวบยอด (concepts) หมายถงความสามารถในการจดกลมวตถหรอสงตางๆ

โดยระบคณสมบตรวมกนของวตถ หรอสงนนๆ ซงเปนคณสมบตทท าใหกลมวตถ หรอสงตางๆ

เหลานน ตางจากกลมวตถหรอสงอนๆ ซงแบงเปน 2 ระดบยอย คอ (1) ความคดรวบยอดระดบ

รปธรรม (concrete concepts) และ (2) ความคดรวบยอดระดบนามธรรมทก าหนดขนในสงคม

หรอวฒนธรรมตางๆ (defined concepts)

3)การสรางกฎ (rules) หมายถง ความสามารถในการน าความคดรวบยอดตางๆ มารวมเปนกลม

ตงเปนกฎเกณฑขน เพอใหสามารถสรปอางอง และตอบสนองตอสงเราไดอยางถกตอง

4)การสรางกระบวนการหรอกฎชนสง (procedures of higher order rules) หมายถง

ความสามารถในการน ากฎหลายๆขอทสมพนธกนมาประมวลเขาดวยกน ซงน าไปสความรความ

เขาใจทซบซอนยงขน

1.2 กลวธในการเรยนร (cognitive strategies) หมายถง กระบวนการทมนษยใชในการชวยใหตนไดรบ

ขอมล และจดกระท ากบขอมลจนเกดการเรยนร ตามทตนตองการ ซงนกการศกษาส าคญๆ ใน

ปจจบนใหความส าคญมาก ซงประกอบดวย 1)กลวธเกยวกบการใสใจ (attending) 2)กลวธเกยวกบ

การท าความเขาใจความคดรวบยอด (encoding) 3)กลวธเกยวกบการระลกถงสงทอยในความทรงจ า

(retrieval) 4)กลวธเกยวกบการแกปญหา (problem solving) 5)กลวธเกยวกบการคด (thinking) 1.3 ภาษา ค าพด (verbal information) หมายถงกระบวนการทมนษยใชในการสอสาร เพอใหเกดการ

เรยนรแบงออกเปน 1)ค าพดทเปนชอของสงตางๆ (names or labels) 2)ค าพดทเปนขอความ/

ขอเทจจรง (facts) 3)ค าพดทเรยบเรยงอยางมความหมาย (meaningfully organized verbal

knowledge)

1.4ทกษะการเคลอนไหว (motor skills) หมายถงกระบวนการควบคมของสมองเพอใหเกดการ

เคลอนไหวของกลามเนอ ใหเปนไปตามตองการ มกหมายถงทกษะการเรยนร การท างาน โดยการ

ฝกฝน ซงจ าเปนตองใชทกษะยอยๆ ดานความรความจ า การสอสารเพอท าความเขาใจ

1.5เจตคต (attitudes)หมายถง ความคด การรบร คณลกษณะของบคคล ซงแสดงออกมาในรปของ

พฤตกรรมของบคคลทตอบสนองตอสงเรา เปนการประมวลผลของสมองขนสงหลายระบบรวมกน

เพอตอบสนองตอสงกระตนนนๆ มกเกยวของกบความรสกอารมณของบคคล สภาพแวดลอมตาม

41

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

สถานการณนนๆ สงเราเดยวกนภายใตสถานการณและอารมณของบคคลทแตกตางกน อาจแสดง

พฤตกรรมทแตกตางกน

2.กระบวนการเรยนรและจดจ าของมนษย

ในการอธบายเกยวกบกระบวนการเรยนร และจดจ าของมนษยนน กานเยไดอาศยรปแบบการจดกระท า

ขอมลของสมองเปนพนฐาน จากนนจงไดอธบายกระบวนการโดยสมพนธกบโครงสรางแตละสวนในรปแบบดงน

2.1การจดกระท าขอมลในสมอง ซงกลาววา สงเรารอบๆตวมนษย จะกระตนเซลลประสาททท าหนาทรบขอมล ใหเกดการสรางสญญาณประสาท ในระบบประสาท สญญาณดงกลาว จะมแบบแผนเฉพาะ

ตามการสรางของเซลลประสาท และจะยงคงอยในหนวยบนทกขอมลของระบบประสาทรบสมผส

ในชวงระยะเวลานนๆ (ประมาณหนงในหลายรอยวนาท) จากนน จะมระบบการรบรซงท าหนาท

กลนกรองสงเราทไมตองการออก และสงผานขอมล (สญญาณประสาท) ทเลอกรบรเขามาบนทกไว

โดยบนทกในหนวยความจ าระยะสน ซงหนวยความจ าระยะสนน สามารถดงขอมลกลบมาใชไดอก

ตวอยางเชน การไดยน การออกเสยง การมองเหน เปนตน จากนนขอมลดงกลาว จะมการแปลงรป

โดยการแปลความใหมความหมาย และเกบไวในหนวยความจ าระยะยาวตอไป เมอตองการใชขอมลท

บนทกไว จะมกระบวนการคนหาขอมล ตามดวยกระบวนการระลกถงสงทอยในความทรงจ า ซงใน

ระยะนขอมลทถกบนทกไว จะถกแปลงรปกลบมาอยในหนวยความจ าระยะสน ซงเรยกวา ความจ า

เพอการใชงาน (working or conscious memory) จากนน สวนทควบคมการตอบสนองกจะจดระบบ

การตอบสนองทเหมาะสม โดยสงขอมลสญญาณไปยงกลามเนอสวนตางๆ ของรางกายใหกระท า

ตามทตองการ รางกายจะไดรบขอมลปอนกลบ จากการสงเกตผลการกระท าของตนทเกดขน และการ

เสรมแรงทตามมา จะชวยใหมษยเกดการเรยนรในเรองนน โดยคงความสามารถทจะกระท าตาม

กระบวนการนซ าอก เมอในอนาคตมเหตการณ/สงเราทท าใหเกดการระลก การฝกฝน และการใช

ประโยชนตอไป

2.2 กระบวนการควบคมการด าเนนการและความคาดหวง ซงกระบวนการจดกระท าขอมลในสมอง

เปนกระบวนการทเกดขนภายในรางกายมนษย โดยมกระบวนการอกอยางหนงซงเรยกวา กระบวนการ

ควบคมการด าเนนการ (executive control process) และความคาดหวง (expectancies) รวมหมายถง

วธการตางๆทมนษยจะเขาสสงเรา เขาไปมสวนเกยวของ และลงมอกระท ากจกรรมการเรยนร ซงลวน

แสดงถงความหลากหลาย ความยดหยนและความรเรมสรางสรรค มนษยไดพฒนาความสามารถทง

สองประการนมาแลวในการเรยนรในอดต มนษยจงมความจ าระยะยาวสวนหนงแยกเกบไว เมอเกด

เหตการณการเรยนร หรอมสงเราเขามากระทบประสาทสมผส มนษยจะอาศยขอมลทสะสมไวใน

หนวยความจ าระยะยาวน มาพจารณา หรอเลอกจดกระท ากบขอมลเฉพาะอยาง เพอใหบรรลผลงาน

การเรยนรทตองการ ไมวาจะเปนขนใสใจ บนทก และเกบขอมลเขาไวในหนวยความจ า ท าความเขาใจ

กบขอมลทเกบไว และน าออกมาใชในภายหลง

2.3 ผลจากเหตการณภายนอกทมตอกระบวนการเรยนรภายในตวมนษย กานเย อธบายวา ขณะท

กระบวนการจดกระท าขอมลภายในรางกายมนษยก าลงเกดขนอยนน เหตการณภายนอกรางกายมนษย

กด าเนนไปพรอมกน เหตการณตางๆมากมายภายนอกรางกายมนษยยอมชวยสรางการเรยนรมาก

ทเดยว ทงในแงของการสงเสรมและการยบยงการเรยนรทเกดขน ความสมพนธระหวางกระบวนการ

เรยนรภายในรางกายมนษย กบผลกระทบทางบวกทอาจเกดขนจากเหตการณภายนอก อาจสรปไดดง

ตารางท 3

42

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ตารางท 3แสดงความสมพนธระหวางกระบวนการเรยนรภายในรางกาย กบเหตการณภายนอก และผลกระทบ

ทางบวกทอาจเกดขน (Gagne’ 1985: 85 อางในทศนา แขมมณ 2540)

กระบวนการภายใน เหตการณภายนอกและผลกระทบทอาจเกดขน

ความใสใจ (การรบขอมล) - การเปลยนแปลงสงเรา กอใหเกดการตนตว (ความใสใจ)

การเลอกรบร - การสงเสรม และการชวยใหสามารถแยกแยะความแตกตางของลกษณะของสงท

เรยน ชวยใหเกดการรบรทเลอกรบเฉพาะเจาะจงมากขน

การท าความเขาใจความหมายของขอมล - การใชค าพดอธบาย ภาพ แผนภม ชวยชน าในการท าความเขาใจความหมายของ

สาระนนๆ

การระลกขอมลทไดจากความทรงจ า - การแนะน าหรอใหตวชแนะ เชน แผนภม ตาราง ค าคลองจอง เทคนคชวยจ า เปน

ตน ชวยใหสามารถระลกขอมลไดงายขน

การจดระบบการตอบสนอง - การใชค าพดอธบานเกยวกบวตถประสงคการเรยนร ชวยใหผเรยนไดทราบวา ตน

ไดรบการคาดหวงใหแสดงออกถงความสามารถอยางไรบาง

กระบวนการ การควบคม - การเรยนการสอนชวยปพนฐาน ใหเกดความกระตอรอรน และความสามารถเลอก

กลวธทเหมาะสม

ความคาดหวง - การบอกใหผเรยนรบทราบวตถประสงค ชวยใหผเรยนไดตงความคาดหวงในการ

แสดงความสามารถของตนเอง

3. ทฤษฎการจดการเรยนการสอน

กานเย ไดพฒนาทฤษฎการจดการเรยนการสอน ตามหลกการและแนวคดทฤษฎการเรยนรของตนเอง(ได

กลาวไวแลวในตอนตน) ซงการจดการเรยนการสอนตามแนวคดของกานเย แบงออกเปน 3 ประการ ดงน

1.การพจารณาการเรยนร ควรพจารณาในรปของชดของกระบวนการตางๆ ภายใตตวบคคล ซงไดแปลง

ขอมลจากสงเราภายนอก/สงแวดลอมรอบตวบคคล ใหเปนขอมลแบบตางๆมากมาย อนคอยๆน าไปส

การวางพนฐานใหมสภาพเปนความจ าระยะยาวในทสด ขอมลซงไดกลายเปนความจ าระยะยาว ซงเรยก

อกอยางหนงวาผลการเรยนร ชวยใหบคคลเกดความสามารถในการกระท าสงตางๆ

2.ความสามารถในการแสดงออกของบคคล ซงหมายถงการเรยนรนน สามารถจดหมวดหมไดหลายวธ เชน การจด

โดยค านงถงการใชจรง และการจดโดยค านงถงทฤษฎทเปนพนฐาน เปนตน ส าหรบวตถประสงคเพอประโยชน

ในการจดการเรยนการสอนนน กานเย ไดจดผลการเรยนรออกเปน 5 ประเภทใหญๆ ไดแก ทกษะทางปญญา

กลวธในการเรยนร ภาษา ค าพด เจตคต และทกษะการเคลอนไหว ความสามารถของมนษย 5 ประเภท ซง

หมายความวา ประสทธภาพของการเรยนรอนน าไปสการแสดงออกแตละประเภทน สามารถประเมนไดดวยวธการ

ทแตกตางกน

3.สภาพการเรยนการสอน แมวาการจดสภาพการณในการเรยนการสอน ซงสงเสรมการเรยนรใดๆ โดย

หลกการ จะมลกษณะรวมกน โดยไมส าคญวาจะกอใหเกดผลการเรยนรแบใด แตวธการด าเนนการแต

ละวธในสภาพการณ การเรยนการสอนเพอใหเกดผลการเรยนรแตละประเภทนน ยอมมลกษณะเฉพาะ

และแตกตางกนไป การเกดทกษะทางปญญาจะตองอาศยการวางแผนการจดสภาพการณการเรยนการ

สอน ทตางไปจากแผนการจดสภาพการณการเรยนการสอนทสงเสรมการเรยนร ภาษาค าพด หรอการ

เรยนรทกษะการเคลอนไหว เปนตน สาระขอน ถอเปนสาระหลกทส าคญทสด ในทฤษฎการเรยนการ

สอนทอธบายทงหมด

4.สภาพการณการเรยนการสอน

กานเย อธบายวา นกการศกษาสามารถจดสภาพการณการเรยนการสอน เพอสงเสรมการเรยนรโดยเทยบ

ไดกบเหตการณภายนอก ทมผลตอกระบวนการเรยนรภายในตวมนษยตามทฤษฎการเรยนในตอนท 1 โดยล าดบ

ตามกระบวนการเรยนรภายในรวม 9 ประการ ดงสรปไดในตารางท 4

43

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ตารางท 4 แสดงกระบวนการเรยนรภายในกบสภาพการณการเรยนการสอนทตอบสนองกระบวนการเรยนรภายใน

พรอมทงตวอยางการกระท าประกอบ (ทศนา แขมมณ, 2540)

กระบวนการเรยนรภายใน สภาพการณการเรยนการสอน ตวอยางการกระท า

1. การรบสงเรา 1.การดงความสนใจ - กอใหเกดการเปลยนสงเราแบบ

ทนททนใด

2. ความคาดหวง 2 การแจงใหผเรยนทราบถง

วตถประสงค

- บอกผเรยนวาเขาจะท าอะไรบาง

หลงจากไดเรยนรแลว

3. การระลกและการดงขอมลมาอยใน

หนวยความจ าเพอการใชงาน

3.การกระตนใหเกดการระลกถงการ

เรยนรในอดต

- บอกใหผเรยนระลกถงความรหรอ

ทกษะทเคยเรยนไปแลว

4. การเลอกรบร 4.การน าเสนอสงเรา - น าเสนอเนอหาพรอมทงลกษณะส าคญ

5 การท าความเขาใจความหมายของขอมล 5 การให “แนวการเรยนร” - แนะน าการจดระบบขอมลใหม

ความหมาย

6. การตอบสนอง 6. การกระตนใหมการแสดงออกถง

ความสามารถทมอย

- บอกใหผเรยนแสดงความสามารถ

7. การเสรมแรง 7.การใหขอมลปอนกลบ - ใหขอมลปอนกลบทเปนประโยชน

8. การระลกถงสงทอยในความทรงจ า

และการเสรมแรง

8.การประเมนผลการแสดงออก - ก าหนดใหผเรยนแสดงออกเพมเตม

พรอมทงใหขอมลปอนกลบ

9. การระลกถงสงทอยในความทรงจ า

และการสรปนยเพอใชในโอกาสอนๆ

9.การสงเสรมความคงทนและการถาย

โอนการเรยนร

- จดใหมการฝกฝนทหลากหลายและ

ทบทวนเมอเวนไประยะหนง

รปท 2 แสดงความสมพนธระหวางองคประกอบในทฤษฎการเรยนร และทฤษฎการจดการเรยนการสอน

(Gagne’ 1985, อางถงใน ทศนา แขมมณ, 2540:118)

ทฤษฎการจดการเรยนการสอน

กระบวนการเรยนรและจดจ า

- กระบวนการจดระท ากบขอมล

- กระบวนการควบคมการด าเนนการและความคาดหวง

เงอนไขการเรยนร

- ภายในตวผเรยน

- ภายนอกตวผเรยน/ ภายในสถานการณ

หลกและเทคนคการจดสภาพการณการเรยนการสอน 9 ประการทสงเสรมแตละสวน ในกระบวนการเรยนรและจดจ า 1. การดงดดความมนใจ 4. การเสนอสงเรา 7 การใหขอมลปอนกลบ

2. การแจงวตถประสงค 5. การใชแนวการเรยนร 8. การประเมน

3. การทบทวนความรเดม 6 การใหแสดงออก 9 การสงเสรมความคงทน

และการถายโอนความร

การวเคราะหองคประกอบพนฐานการเรยนร

การเลอกสอการเรยนการสอน

การออกแบบและวางแผนการเรยนการสอน

ผลการเรยนร 5 ประการ

1. ทกษะทางปญญา

2. กลวธในการเรยนร

3. ภาษา: ค าพด

4. ทกษะการเคลอนไหว

5. เจตคต

ทฤษฎการเรยนร

44

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

อนงกานเย ไดเนนวา สภาพการณทง 9 ประการน ไมจ าเปนตองมในสถานการณการเรยนรทกครงไป

นอกจากนนในเดกเลกครจะเปนผจดสภาพการณใหทงหมด แตเมอเดกโตขน เดกจะเรมจดสภาพการณบางอยาง

ใหแกตนเอง ในรปของกลวธในการเรยนร จนหมดแลว ผเรยนทมวฒภาวะเตมทจะเรยนรทจะรเรมในการจด

สภาพการณการเรยนการสอนตางๆใหแกตนเองไดอยางครบถวน ซงจากหลกการโดยรวมดงสรปในตารางขางตน กานเยไดแนะน าการจดสภาพการณการเรยนการสอนทเจาะจงส าหรบการสงเสรมใหเกดผลการเรยนรแตละประเภท

โดยเฉพาะ สาระส าคญของทฤษฎทงสองสวนของกานเย อาจสรปไดดงรปท 2

กานเย สรปวา ผลการเรยนรของมนษยแบงได เปน 5 ประเภทคอ 1) ทกษะทางปญญา

ซงประกอบดวยทกษะยอย 4 ระดบคอ การจ าแนกแยกแยะ การสรางคามคดรวบยอด การสราง

กฏ การสรางกระบวนการหรอกฏชนสง, 2) กลวธในการเรยนร ซงประกอบดวย กลวธการใสใจ

การรบและท าความเขาใจขอมล การดงความรจากความทรงจ า การแกปญหา และกลวธการคด

3) ภาษา, 4) ทกษะการเคลอนไหว, 5) เจตคต

9. โครงสรางทางสตปญญาของกลฟอรด (Guilford’s Structure of Intellect Model)

Guilford นกจตวทยามความเชอวา ความสามารถทางสมองสามารถปรากฎไดจากการปฏบตตามเงอนไขท

ก าหนดให ในลกษณะของความสามารถดานตางๆ ทเรยกวาองคประกอบ และสามารถตรวจสอบความสามารถน

ดวยแบบสอบทเปนมาตรฐาน Guilford ไดเสนอโครงสรางทางสตปญญา โดยอธบายวาความสามารถทางสมองของ

มนษยประกอบดวยสามมต ประกอบดวย มตดานเนอหา (contents) มตดานปฏบตการ (operations) และมตดาน

ผลผลต (product) ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1. มตดานเนอหา (contents) หมายถง วตถหรอขอมลตางๆ ทรบรใชเปนสอกอใหเกดความคด เนอหาแบง

ออกเปน 5 ชนด ดงน 1)เนอหาทเปนรปภาพ (figural content) ไดแก วตถทเปนรปธรรมตางๆซง

สามารถรบรไดดวยประสาทสมผส 2)เนอหาทเปนเสยง (auditory) ไดแก สงทอยในรปของเสยงทม

ความหมาย 3)เนอหาทเปนสญลกษณ (symbolic content) ไดแก ตวเลข ตวอกษร และสญลกษณท

สรางขน เชน พยญชนะ ระบบจ านวน 4)เนอหาทเปนภาษา (semantic content) ไดแก สงทอยในรป

ของภาษา ทมความหมาย หรอความคดทเขาใจกนโดยทวไป5)เนอหาทเปนพฤตกรรม (behavior

content) ไดแก สงทไมใชถอยค า แตเปนการแสดงออกของมนษย เจตคต ความตองการ รวมถง

ปฏสมพนธระหวางบคคล บางครงเรยกวา สตปญญาทางสงคม (social intelligence)

2. มตดานปฏบตการ (operations) หมายถง กระบวนการคดตางๆ ทสรางขนมา ซงประกอบดวย

ความสามารถ 5 ชนดดงน 1)การรบรและการเขาใจ (cognition) เปนความสามารถทางสตปญญาของมนษยใน

การรบรและท าความเขาใจ 2)การจ า (memory) เปนความสามารถทางสตปญญาของมนษยในการสะสมเรองราว

หรอขาวสาร และสามารถระลกไดเมอเวลาผานไป 3)การคดแบบอเนกนย (divergent thinking) เปนความสามารถ

ในการตอบสนองตอสงเรา และแสดงออกมาไดหลายๆแบบ หลายวธ 4)การคดแบบเอกนย (convergent thinking)

เปนความสามารถในการสรปขอมลทดทสด และถกตองทสดจากขอมลหลากหลายทมอย 5)การประเมนคา

(evaluation) เปนความสามารถทางสตปญญาในการตดสนสงทรบร จ าได หรอกระบวนการคดนนมคณคา ความ

ถกตอง ความเหมาะสม หรอมความเพยงพอหรอไมอยางไร

3. มตดานผลผลต (product) หมายถง ความสามารถทเกดขนจากการผสมผสานมตดานเนอหา และดานปฏบตการเขา

ดวนกนเปนผลผลต เมอสมองรบรวตถ/ขอมล ท าใหเกดการคดในรปแบบตางๆกน ซงสามารถใหผลออก

ตางๆกน 6 ชนดดงน 1)หนวย (unit) เปนสงทมคณสมบตเฉพาะตว และมความแตกตางจากสงอน 2)จ าพวก

45

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

(classes) เปนกลมของสงตาง ๆซงมคณสมบตบางประการรวมกน 3)ความสมพนธ (relations) เปนการเชอมโยง

2 สงเขาดวยกน เชน เชอมโยงลกโซ เชอมโยงค า เชอมโยงความหมาย 4)ระบบ (system) เปนแบบแผนหรอ

รปแบบจากการเชอมโยงสงหลายๆสงเขาดวยกน 5)การแปลงรป (transformation) เปนการเปลยนแปลงการหมน

กลบ การขยายความขอมลจากสภาพหนงไปยงอกสภาพหนง 6)การประยกต (implication) เปนผลการคดท

คาดหวง หรอการท านายจากขอมลทก าหนดให

โครงสรางทางสตปญญาตามทฤษฎของ Guilford น ประกอบดวยหนวยจลภาคจากทง 3 มตเทากบ 5x5x6

คอ 150 หนวย แตละหนวยจะประกอบดวย 1) สวนเนอหา, 2) สวนปฏบตการ, 3) สวนผลผลต (contents,

operations, products) ซงสามารถจ าลองดวยแผนภาพรปท 3.2 จากโครงสรางทางสตปญญาดงกลาว Guilford ได

ศกษาเรองความคดสรางสรรค (creative thinking) ความมเหตผล (reasoning) และการแกปญหา (problem

solving) โดยใชการวเคราะหองคประกอบ Guilford พบวา ความคดสรางสรรค คอการคดหลายแบบ หลายทาง ซง

สามารถใชแกปญหาอนน าไปสการคดประดษฐสงแปลกๆ ใหมๆไดดวย (Guilford, 1959) ดงนน Guilford จง

อธบายความคดสรางสรรค โดยเทยบกบโครงสรางทางสตปญญาดวยการผาโครงสรางออกมาศกษาเฉพาะสวนทเปน

กระบวนการคด (operations) ดานการคดแบบอเนกนย โดยใชมตทางดานเนอหาและผลผลตตามโครงสรางคงเดม

ท าใหไดหนวยจลภาคทแทนความสามารถดานความคดสรางสรรคอยท 1x5x6 ดงรปท 3,4

รปท 3 แสดงแบบจ าลองมหาภาคของโครงสรางทางเชาวนปญญาตามแนวทฤษฎของกลฟอรด (จากทศนา

แขมมณ 2540)

46

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

รปท 4 แสดงแบบจ าลองสมรรถภาพดานความคดสรางสรรคของกลฟอรด (จากทศนา แขมมณ 2540)

นอกจากน Guilford (1967) ยงไดอธบายรปแบบการคดแกปญหาโดยทวไปวา เปนกระบวนการของ

ความสามารถทางสมองดานการจ า (memory), การรและความเขาใจ (cognition) การคดแบบอเนกนย (divergent

thinking) การคดแบบเอกนย (convergent thinking) และการประเมนคา (evaluation) ความสามารถทง 5 ดานน

จะผสมผสานกน เมอบคคลไดรบปญหาจากสงแวดลอม บคคลจะท าความรจกกบสงตางๆ ทเกยวของกบโครงสราง

ของปญหา และสภาพทกอใหเกดปญหา โดยการแปลงรปใหเขากบความรทมอยในสวนของความจ า ซงบางครงอาจ

มการแกไขขอมลกอน จากนนจะประเมนกลนกรองเพอแยกแยะประเภทขอมลทเกยวของ และไมเกยวของกบปญหา

และหาทางออกของปญหา ซงปญหาหนงๆ อาจมทางออกหลายทาง โดยทกระบวนการแหปญหานนอาจจะใชการคด

ทงแบบเอกนย และอเนกนยสลบกนตามลกษณะของปญหาวา ตองการค าตอบแบบใด (Guilford, 1967 อางองใน

เพญพสทธ เนคมานรกษ)

กลฟอรด เชอวา ความสามารถทางสมองของมนษยประกอบดวย 3 มตคอ 1) มตดาน

เนอหา หมายถง วตถ/ขอมล ทใชเปนสอกอใหเกดความคด ซงมหลายรปแบบ เชน อาจเปนภาพ

เสยง สญลกษณ ภาษา และพฤตกรรม, 2) มตดานปฏบตการ หมายถง การะบวนการตางๆ ท

บคคลใชในการคด ซงไดแก การรบร และเขาใจ (cognition) การจ า การคดแบบเอนกนย และ

การประเมนคา

ความคดสรางสรรค

วธการคด 5 ดาน

เนอหา 5 ดาน

ผลตผล 6 ดาน

ความคดเอนกนย

47

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

10. ทฤษฎการเรยนรตามแนว คอนสตรคตวสท (Constructivism)

ในระยะ 20 ปทผานมา มการเปลยนแปลงแนวคด การศกษาธรรมชาตการเรยนร จากปจจยภายนอกของ

ผเรยน ไดแก ตวแปรเกยวกบคร บคลกภาพของคร การแสดงออกความกระตอรอรน การใหค าชมเชย ไปสปจจย

ภายในของผเรยน ไดแก ความรความเขาใจทมอยเดมของผเรยน หรอความรเดมของผเรยน มโนมตทคลาดเคลอน

ความจ า ความสามารถในการจดกระท ากบขอมล การเสรมแรง ความตงใจ แบบแผนทางปญญา (Wittrock, 1985)

ปจจยภายในเหลาน มสวนชวยใหเกดการเรยนรอยางมความหมาย และพบวา ความรเดมมสวนเกยวของและ

เสรมสรางความเขาใจของผเรยน แนวคดนมรากฐานมาจากปรชญา คอนสตรคตวสท ทเชอวา การเรยนรเปน

กระบวนการทเกดขนภายในตวผเรยน ผเรยนเปนผสรางสรรค ความร (construct) ความรเกดจากการสราง

ความสมพนธหรอเชอมโยงระหวางสงทพบเหน (สงทเรยนรใหม) กบความรความเขาใจทมอยเดม

ทฤษฎการเรยนรตามแนว คอนสตรคตวสท อธบายค าวา “ความร”วา บคคลแตละคนพยายามทจะน า

ความเขาใจเกยวกบเหตการณ และปรากฎการณทตนพบเหนมาสรางเปนโครงสรางทางปญญา (cognitive structure)

หรอทเรยกวา Schema (Gagne, ….) โครงสรางทางปญญานประกอบดวยความหมายหรอความเขาใจเกยวกบสงทม

ประสบการณ อาจเปนความเชอ ความเขาใจ ของค าอธบายความรของบคคลนนๆ

องคประกอบแรก ของทฤษฎการเรยนรตามแนว คอนสตรคตวสท คอ ผเรยนสรางความหมายโดยใช

กระบวนการทางปญญา (cognitive apparatus) ของตน ความหมายเกยวกบสงใดสงหนงไมสามารถถายทอดจากคร

ไปสผเรยนได แตจะถกสรางขนในสมองของผเรยนจากความสมพนธระหวางประสาทสมผสของผเรยนกบโลก

ภายนอก โครงสรางทางปญญาหรอความรทผเรยนมน มกจะไมสอดคลองกบความรทระบไวในต ารา ความรความ

เขาใจทผเรยนมอยเดมและคลาดเคลอนจากหลกการและความรนจดเปนแนวคด หรอมโนมตทคลาดเคลอน

(misconceptions, alternative concepts, alternative frameworks, home grown concepts หรอ intuitive concepts)

ผเรยนจะใชความรความเขาใจทมอยเดมในการคาดคะเนหรอท านายเหตการณ

องคประกอบท 2 ของทฤษฎการเรยนรตามแนว คอนสตรคตวสท คอ โครงสรางทางปญญาเปนผลของ

ความพยายามทางความคด (mental effort) จดเปนกระบวนการทางจตวทยา หากการใชความรเดมของตนเอง

ท านายเหตการณไดถกตอง จะท าใหโครงสรางทางปญญาของเขาคงเดม และมนคงมากยงขน แตถาการคาดคะเนไม

ถกตอง ผเรยนจะประหลาดใจ สงสย และคบของใจ หรอทเพยเจต เรยกวา เกดภาวะไมสมดล (dis-equilibrium)

เมอเกดความขดแยงระหวางการคาดคะเนและการสงเกตขน ผเรยนมทางเลอก 3 ทางคอ

1) ไมปรบความคดในโครงสรางทางปญญาของตนเอง แตปฏเสธขอมล จากประสาทรบสมผส หา

เหตผลทจะหกลางขอมล จากประสาทรบสมผสออกไป จดเปนความเฉอยชาทางปญญา

(cognitive inertia) มหลกฐานจากงานวจยพบวา การยกเลกหรอปรบเปลยน schema ของแตละ

บคคลเกดขนไดยาก (Champagne, Klopfer and Anderson, 1980) ผเรยนจะไมสนใจขอมล

ใหมทไดจากการระบบประสาทรบสมผส แตจะยดตดกบโครงสรางทางปญญของตนเอง

2) ปรบความคดในโครงสรางทางปญญา ไปในทางทการคาดคะเนนนเปนไป ตามประสบการณ

หรอการสงเกตมากขน ในลกษณะนจะเกดการเรยนรอยางมความหมายมากขน

3) ไมสนใจทจะท าความเขาใจ

องคประกอบท 3 ของทฤษฎการเรยนรตามแนว คอนสตรคตวสท คอ โครงสรางทางปญญาเปลยนแปลง

ไดยาก ถงแมจะมหลกฐานจากการสงเกตทขดแยงกบโครงสรางนน

การเชอมโยงระหวางโลกภายนอกและโลกภายในของผเรยน เกดขนผานระบบประสาทรบสมผส และกลไก

ทางประสาท สรรวทยา ชวเคม การไหลของขอมลจากการสมผสไปสโครงสรางทางปญญาทเรยกวา กระบวนการดด

48

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ซม (assimilation) หากความคาดหวงของผเรยนไมสอดคลองกบประสบการณจากการสงเกต จะเกดภาวะไมสมดล

(dis-equilibrium) ภาวะไมสมดลดงกลาว จะท าใหเกดการปรบเปลยนโครงสรางทางปญญาทเรยกวา กระบวนการ

ปรบใหเหมาะ (accommodation) แลวท าใหการคาดคะเนสอดคลองกบประสบการณตรงมากขน กระบวนการปรบ

schema จดเปนการเรยนรอยางมความหมาย

โดยสรป ผเรยนสรางเสรมความรผานกระบวนการทางจตวทยาดวยตนเอง ผสอนไมสามารถปรบเปลยน

โครงสรางทางปญญาของผเรยนได แตผสอนสามารถชวยผเรยนปรบเปลยนโครงสรางทางปญญาได โดยจด

สภาพการณท าใหเกดภาวะไมสมดลขน คอ สภาวะทโครงสรางทางปญญาเดมใชไมได ตองมการปรบเปลยนให

สอดคลองกบประสบการณมากขน

ผเรยนจะสรางแนวคดหลก และเกดการเรยนรอยตลอดเวลา โดยไมจ าเปนตองมการเรยนการสอนภายใน

หองเรยนเทานน แตการเรยนรจะไดจากสงแวดลอมเปนส าคญ นอกจากนการเรยนรตามแนวคดของ คอนสตรคต

วสท จะเกดขนไดตามเงอนไข ดงตอไปน

1) การเรยนรเปน active process ทเกดขนเฉพาะตวบคคล การสอนโดยวธบอกเลา ซงจดเปน

passive process จะไมชวยใหเกดการพฒนาแนวความคดหลกมากนก แตการบอกเลากจดเปน

วธใหขอมลทางหนงได

2) ความรตางๆ จะถกสรางขนดวยตวของผเรยนเอง โดยใชขอมลทไดรบมาใหม รวมกบขอมลหรอ

ความรเดม ทมอยแลวจากแหลางตางๆ เชน สงคม สงแวดลอม รวมทงประสบการณเดม มาเปน

เกณฑชวยการตดสนใจ

3) ความรและความเชอของแตละคนจะแตกตางกน ทงนขนกบสงแวดลอม ขนบธรรมเนยม

ประเพณ และสงทผเรยนไดพบเหน ซงจะถกใชเปนพนฐานในการตดสนใจ และใชเปนขอมลใน

การสรางแนวคดใหม

4) ความเขาใจจะแตกตางจากความเชอโดยสนเชง และความเชอจะมผลโดยตรงตอการสราง

แนวคดหรอการเรยนร

เนองจาก คอนสตรคตวสท ไมมแนวปฏบตหรอวธการสอนอยางเฉพาะจงจง ดงนน นกการศกษา

โดยเฉพาะนกวทยาศาสตรศกษา ซงเปนกลมแรกทน าความคดของ คอนสตรคตวสท นมาใช จงไดประยกตใชวธการ

สอนตางๆ ทมผเสนอไวแลว และพบวามวธการสอน 2 วธทใช ประกอบกนแลวชวยใหแนวคดของ คอนสตรคตวสท

ประสบความส าเรจในการเรยนการสอนเปนอยางด ซงตามแนวคดของ คอนสตรคตวสท ไดเนนวา การเรยนรของ

นกเรยนเกดขนดวยตวนกเรยนเอง วธการเรยนการสอนทเหมาะสมกคอ การเรยนรดวยการสบสอบ (inquiry)

ประกอบกบการเรยนรแบบรวมมอ (co-operative learning)

การสรางความร ตามแนวคดคอนสตรคตวสท อธบายวา การเรยนรเปนกระบวนการท

เกดภายในตวบคคล บคคลเปนผสรางสรรคความรเอง จากการปฏสมพนธสงทพบเหนกบความร

ความเขาใจทมอยเดม เกดเปนโครงสรางทางปญญา

11. ทฤษฎพหปญญา ของการดเนอร (Gardner)

Gardner (1993) ไดเสนอแนวคดใหม เกยวกบสตปญญาของมนษย โดยอธบายวา ในอดต สงคมจ ากด

ความหมายของค าวา สตปญญาอยเพยงความสามารถเพยงหนงหรอสองดาน ซงมกจะเปนความสามารถในการคด

หาเหตผลเชงตรรกะ และ/หรอ ความสามารถทางภาษา ซงวดโดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน โดยนกจตวทยา และ

สามารถใชเปนเครองพยากรณความส าเรจในโรงเรยนของผเรยนไดเปนอยางด เนองจากการเรยนในโรงเรยนมกจะ

อยบนพนฐานความสามารถ 2 ดานขางตน อยางไรกตาม เมอนกเรยนจบการศกษาจากโรงเรยนเขาสสงคม การ

49

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ประกอบอาชพ และการใชชวตสวนตวในสงคมแลว ระดบสตปญญาทสามารถพยากรณความส าเรจในโรงเรยนกลบ

ไมสมพนธกบความส าเรจ ในชวงเวลาท างาน ทเปนเชนน เพราะแททจรงแลว ยงมสตปญญาดานตางๆ อกหลายดาน

ซงเปนองคประกอบในการประสบความส าเรจในชวตสวนตวและหนาทการงาน มนษยทกคนจะมระดบความสามารถ

ในแตละดานไมเทากน และมการผสมผสานความสามารถตางๆ ซงอาจรวามเรยกวา “พหปญญา (multiple

intelligence, MI) ซงมความส าคญ และใหนยทเปนประโยชนทางการศกษาและการพฒนาหลกสตรมาก

ความหมายของสตปญญา ซงการดเนอร ไดเปรยบเทยบความแตกตางของแนวคดดงเดมกบแนวคดใหม เกยวกบดานสตปญญา ซงนยมเรยกวา MI (multiple intelligence)ตารางท 5 ดงน

ตารางท 5 เปรยบเทยบแนวคดแบบดงเดมกบแนวคดดานสตปญญาของการดเนอร

แนวคดดงเดม แนวคด MI

- สตปญญามควาหมายเชงปฏบตการวา เปน

ความสามารถในการตอบขอกระทงในแบบทดสอบ

สตปญญา

- สตปญญาประกอบดวยความสามารถในการ

แกปญหา หรอสรางสรรคผลงาน ซงเปนผลมาจาก

บรบททางวฒนธรรมในแตละแหง แตละชมชน ทกษะ

การแกปญหาชวยใหบคคล เขาสสถานการณทน าไปส

จด มงหมาย ทตองการและด า เนนการเพ อไปส

จดมงหมายนน

- สตปญญาสามารถวดไดจากคะแนนสอบซงน ามา

ค านวณโดยใชวธการทางสถตเพอเปรยบเทยบกบ

เดกอนๆ ในวยตางๆ ถงความสมพนธระหวาง

คะแนน ผลการทดสอบดวยแบบทดสอบตางๆ ใน

เดกวยและจากแบบสอบตางๆ นน ตางกสนบสนน

ความคดทวา องคประกอบทวไปของสตปญญาไม

เปล ยนแปลงไปตามวย หรอการฝกฝน หรอ

ประสบการณมากนก เพราะเปนคณลกษณะทตดตว

มาแตก าเนดของบคคล

การสรางสรรคผลงานทางวฒนธรรม เปนหวใจส าคญ

ในการท าหนาทประมวล และถายทอดความร หรอ

แสดงออกถงทศนะหรอความรสกของตน ปญหาท

บคคลตองแก มตงแตการแตงตอนจบของนทานขน

ใหม ….

ประเภทของสตปญญา การดเนอร ไดแบงสตปญญาออกเปนชนดตางๆ ซงสตปญญาดงกลาวจะท างานรวมกน โดยเฉพาะในผใหญซงมบทบาทในชวตประจ าวนทสลบซบซอน จะมการผสมผสานการใชสตปญญาดาน

ตางๆเขาดวยกน ในการปฏบตบทบาทของตน สตปญญาแตละดานมดงตอไปน

1. สตปญญาดานดนตร (musical intelligence)

2. สตปญญาดานการเคลอนไหวรางกายและกลามเนอ (bodily-kinesthetic intelligence)

3. สตปญญาดานการใชเหตผลเชงตรรกะและคณตศาสตร (logical-Mathematical intelligence)

4. สตปญญาดานภาษา (linguistic intelligence)

5. สตปญญาดานเนอหามตสมพนธ (spatial intelligence)

6. สตปญญาดานการเขากบผอน (interpersonal intelligence)

7. สตปญญาดานการเขาใจตนเอง

8. สตปญญาดานความเขาใจในธรรมชาต

50

เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบ าบด ภาคตนปการศกษา 2556 โดย รศ.สมชาย รตนทองค า

ถงแมทฤษฎ MI มความสอดคลองกบหลกฐานเชงประจกษตางๆมากมาย แตกยงไมไดมการทดสอบเชง

ทดลองในสาขาจตวทยา อยางไรกตามทางการศกษากมผน าแนวคด ทฤษฎของการดเนอรไปจดท าหลกสตรและ

กระบวนการเรยนร ซงการดเนอรเชอวาทฤษฎนจะตองมการปรบปรงครงแลวครงเลา โดยอาศยประสบการณ ใน

หองเรยนจรงๆ ถงกระนนกยงมเหตผลทควรพจารณาใชทฤษฎ MI เปนทฤษฎทางการศกษา ประการแรก ทฤษฎน

ชใหเหนวา ความสามารถตางๆมากมายซงเชอกนวา ไมใชสตปญญาไดถกมองขามไปในปจจบน บคคลทม

ความสามารถเหลานไดถกมองขามไปภายในระบบทมองดานเดยว ท าใหขาดการสนบสนน ขาดการเหลยวแลและ

สงเสรม ดงนน จงเปนโอกาสทจะชวยแนะน าบคคลทมความสามารถตางๆ ใหไปในเสนทางทเหมาะกบตนเอง และ

อกประการหนง สงคมในปจจบนมปญหาตางๆมากมาก จงควรใชความสามารถจากสตปญญา ในดานตางๆในการ

แกปญหา การตระหนกถงความหลากหลายของสตปญญา และการสงเสรมใหมนษยไดแสดงออก แลวใชประโยชน

จากสตปญญาของตนอยางเตมทจงนาจะเปนกาวแรกทส าคญอยางยงในการแกปญหา

การดเนอร เชอวา สตปญญาของมนษยมถง 8 ดาน ไดแก ดานดนตร ดานการ

เคลอนไหวรางกายและกลามเนอ ดานการใชเหตผลเชงตรรกะและคณตศาสตร ดานภาษา ดาน

มตสมพนธ ดานการสมพนธกบผอน ดานการเขาใจตนเอง และดานความเขาใจในธรรมชาต

บรรณานกรม

1. วชาการ กรม การประเมนผลการใชหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ.

2533) ศนยพฒนาหลกสตร กรมวชาการ โรงพมพครสภา กรงเทพมหานคร 2538

2. กองวจยทางการศกษา กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. สรปผล การศกษาศกยภาพของเดกไทย

ระยะท 1 (พ.ศ. 2540) กรงเทพ, โรงพมพครสภา ลาด พราว 2541

3. ทศนา แขมณ, พมพนธ เดชะคปต, ศรชย กาญจนวาส, ศรนธร วทยะสรนนท, นวลจตต เชาวกรตพงศ.

โครงการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน การปฏรปการเรยนรตามแนวคด 5 ทฤษฎ ส านกงานคณะกรรมการศกษา

แหงชาต ส านกนายกรฐมนตร 2541.

4. สมน อมรววฒน โครงการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน การปฏรปการเรยนรตามแนวคด 5 ทฤษฎ

ส านกงานคณะกรรมการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร 2541

5. กงฟา สนธวงศ. สารตถะและวทยวธทางวชาวทยาศาสตร. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2537.

6. ไพฑรย สนลารตน. หลกและวธการสอนระดบอดมศกษา 2524 กรงเทพ ไทยวฒนาพานช.

7. เอกสารประกอบการบรรยาย. เรอง กรอบแนวคดการจดท าแผนพฒนาและการประเมนผล โดย นาย

สรรเสรญ วงศชะอม เลขาพฒนาคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. วนท 22 กรกฎาคม 2542

เวลา 9.00-12.00 น. ณ หองประชมใหญ อาคาร3 คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน