32
Met Ekkewe Semirit Met Ekkewe Semirit Repwe K ¨ ae ¨ o Usun Kot? Repwe K ¨ ae ¨ o Usun Kot? 34567 34567 SEPTEMBER 1, 2011 SEPTEMBER 1, 2011

34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

Met Ekkewe SemiritMet Ekkewe SemiritRepwe Kaeo Usun Kot?Repwe Kaeo Usun Kot?

3456734567SEPTEMBER 1, 2011SEPTEMBER 1, 2011

Page 2: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

SEPTEMBER 1, 2011

SENI L¨

UK¨

UNP¨

ON EI PUK

3 Ita Ekkewe Semirit Repwe Kaeo Usun Kot?4 Met Ekkewe Semirit Repwe Kaeo?6 Io Epwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot?8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit

Usun Kot—Ikkefa Ekkewe NapanapenAsukul Epwe Kon Murinno?

EKKEWE LESEN SIPWE K¨

AE¨

OOctober 24-30PEKIN TAROPWE 10 K

¨OL: 38, 6

Jiowa, I Ineti

October 31–November 6PEKIN TAROPWE 14 K

¨OL: 40, 26

Ka Filata Jiowa pwe I Inetum?

November 7-13PEKIN TAROPWE 19 K

¨OL: 17, 24

Sipwe Tipeppos le Ssa lon ewe KitirNovember 14-20PEKIN TAROPWE 23 K

¨OL: 54, 24

Oupwe Kitir pwe Oupwe AngeiWinnemi

November 21-27PEKIN TAROPWE 28 K

¨OL: 16, 4

Ka Sillelo me ren Jiowa?

POPUN A KAWOR EKKEEI LESENLESEN 1, 2 - Met weween alon Jiowa atun a ereniekkewe chon Lifai: ‘Ngang inetimi’? (Num. 18:20)Jiowa, ita inetin chok ekkewe chon Lifai? Jiowa epwetongeni inetich lon ach ei fansoun? Ika pwe mei tufich,iwe, ifa usun? Ekkeei ruu lesen repwe poluweni ekkeeikapas eis.

LESEN 3, 4 - Ekkeei lesen ra kapas usun ewe kitirChon Kraist ra fiti. Ewe win, manau esemuch. Ikkefaekkoch leenien appiru ra pesekich le likiitu lon ewe ki-tir? Met a tongeni akaukichelo le ssa? Met epwe alisi-kich le awesaalo ewe kitir me angei ewe win?

LESEN 5 - Noun Jiowa kewe chon angang mi tu-ppwol ra sil me ren me kuna an chen. Met sokkun na-panap sipwe eani pwe sipwe tongeni chichchiechingeni Jiowa? Ei lesen epwe alisi emon me emon leichle ekieki usun pwisin an chiechi ngeni Kot.

34567 Kapachelapen Ekkewe Puk mi Ffor Iteiten Maram:42,162,000 LON 188 FOSUN F

¨ON

¨UFAN

EWE POPUN AN A FF¨

OR EI PUK, Ewe Leenien Mas, pwe epwe mwareiti Jiowa Kot, ewe Sou Nemenem mi tekia seni meinisin.Ussun chok ekkewe leenien mas me loom ra atufichi an emon epwe kuna met a fiffis lon leeni mi towau, a pwal ina ussun eipuk a pwarata weween minne a fiffis woon fonufan me ren pwonuetaan an Paipel kewe oesini. A kan aururu aramas ren ewekapas allim pwe an Kot we Mwu, wesewesen eu nemenem lon lang, epwele amoielo minne mi ngaw meinisin me siwili eifonufan ngeni eu paratis. A pesei aramas pwe repwe luku Jises, ewe a malo pwe sipwe tongeni kuna manau esemuch, iwe, anennemenem iei lon ewe wis Kingen an Kot we Mwu. Ei puk, forien Chon Pwarata Jiowa seni 1879, ese fokkun peni mwuunfonufan. A chok alongolong woon ewe Paipel.Ei puk esap minen amomo. A ffor fan iten eu angangen asukula aramas woon unusen fonufan ussun ewe Paipel, nge ei angang a tufich pokiten an aramas awora monien asor. Ika eseaffatetiu menni Paipel ekkewe wokisin ra popu seni, sia nounou ewe Paipel itan Paipel are Testamentin Lom me Testament Sofo. Ekkewe mesen mak TF mwirin eu wokisin a wewe ngenipwe a pop seni ewe Paipel itan Testament Mi Fo Pwal Kol Fel. Ekkewe mesen mak NW mwirin eu wokisin a wewe ngeni pwe a pop seni ewe Paipel lon fosun Merika itan New WorldTranslation of the Holy Scriptures—With References.

Page 3: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 3

CHOMMONG aramas ikenai repwe ti-peeu ngeni alon Jonathan na lap seni

300 ier ra lo. Ren enletin ekkoch ra lukupwe esor an ekkewe sam me in pwuung leasukula nour kewe usun Kot. Ra meefipwe ekkewe semirit mi maarita lon ekkewefamili mi achocho lon lamalam ra pwalmwo nge osupwang lap seni ekkewe semiritchon ar famili rese achocho lon lamalam.

Met meefiom? Menni lein ekkeei pwo-raus fan a pwung?˘ Ese mumuta ngeni sam me in ar repwe asu-

kula nour kewe usun Kot.˘ Sam me in repwe witiwit tori nour kewe ra

fen watteta mwen repwe pworaus ngeniirusun lamalam.

˘ Sam me in repwe aiti ngeni nour kewe arluku usun Kot, seni lekukkunur. Nge lupwenra watteta, sam me in repwe peseer le pwi-sin annetata ar luku.

˘ Semirit repwe chok fitaalo an semer keweme iner luku usun Kot.

Lamalam a EfeiengawaEkkewe Semirit?

Emon sam are in mi chchungu nounesap mochen pwe noun epwe feiengaw.Nge mei pwung an ekkoch aramas ekiekpwe mi efeiengaw an ekkewe semirit kaeousun Kot? Ren fite fite ier, sou kaeo ra kaeo-fichi ika ifa usun an sam me in luku lon arlamalam a kkuu manauen nour kewe. Ngemet ra kaeo?

Ra kaeo pwe lamalam a tongeni amuri-nnolo mammaaritaan semirit lap seni an

efeiengawer. Lon 2008, a katowu eu repotlon ewe puk itan Social Science Research,�iei met a apasa: “Lamalam a fen amurinno-lo ririochun sam me in me nau.” A pwalapasa: “A pwa pwe lamalam me sile usunKot ra lamot ngeni manauen chommongsemirit me ra auchea ngeni ririin famili.”Ekkeei pworaus ra lollo ngeni alon JisesKraist ei: ‘Ra feioch chon silei pwe ra wou-ngaw lon pekin luku.’—Mattu 5:3.

Nge ifa usun ewe ekiek pwe ekkewe semi-rit repwap kaeo usun Kot me lamalam ikara watteta? Ena ekiek ese tipeeu ngeni eipworaus mi enlet: Ekiekin emon semirit ausun chok eu pwokit mi poon epwe ama-sou. Pwisin filien ekkewe sam me in ika re-pwe amasoua ena “pwokit” ren met raeani luku me ekkewe kapasen emmwenusun minne mi pwung me mwaal. Are mutngeni ekkewe ekkoch ar repwe amasouaekiekin me letipen nour kewe.

Met mi Lamot?Uruwo a anneta pwe lamalam a tongeni

efisata aapaap me koput. Nge ifa usun samme in repwe tumunu nour kewe seni efeie-ngawen lamalam? Ifa usun repwe asukulanour kewe le tongei aramas?

Mi lamot poluwen ekkeei ulungat kapaseis: (1) Met ekkewe semirit repwe kaeo?(2) Io epwe asukuler? (3) Ikkefa ekkewe na-panapen asukul epwe kon murinno?

� Ei repot a feito seni ekkewe pworaus me ren 21,000semiritin Merika, kapachelong semer kewe me iner menour kewe sense.

Ita Ekkewe Semirit Repwe Kaeo Usun Kot?“A fen naf ekkewe lamalam mi efisi koput, nge ese fen naf ekkewe lamalam

mi asukulakich le tongfengen.”—Iei alon JONATHAN SWIFT, EM¨

ON SOU MAK PUK.

Page 4: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

4

A LAMOT ngeni ekkewe semirit ar repwekaeo ewe enlet usun Kot. Nge ia repwe

kaeo me ie? Seni ewe Paipel, ina ewe puk michoufetal woon unusen fonufan me aramasra sufoliti.

Ewe Paipel a usun chok echo taropwe seniKot. Nge lon ena taropwe, Kot a pwaraalousun i me awora kapasen emmwen usun mi-nne mi pwung me mwaal ngeni meinisinnoun kewe, kapachelong ekkewe semirit.Ekieki mwo ekkoch kait seni Paipel me ekke-we lesen ekkewe semirit ra pwal mwo nge to-ngeni kaeo seniir.

Met EkkeweSemirit RepweKaeo?

“Kapasen lon ekewe Toropwe miPin meinisin ra pop seni . . . Kot, raauchea fan iten afalafala ewe kapas milet, ra amiritikich, ra apwungukich o aitingenikich usun ach sipwe manau fanpwung.”—2 TIMOTI 3:16.

Met Kot a mochen ach sipwe sileiusun i?˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Ua fen pwa ngeniAbraham, Isaac me Jacob ussun God Mi Ma-naman, nge use pwarieino ngenir ren itei wemi pin, Yahweh [Jiowa].”—Ekistos 6:3, EweKapasen God.Lesen: Kot wesewesen Emon me a wor pwi-sin itan.

˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Ewe Samol mi Lapa-lap a etittina letip meinisin o weweiti iteitenakot me ekiek. Are ka kul ngeni Kot, i epwe eti-wok.”—1 Kronika 28:9.Lesen: Jiowa Kot a chchungukich meinisin,kapachelong ekkewe semirit. (Kolfel 10:14;146:9) A mochen ach sipwe kaeo usun i.

˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Ousap ariafouuekewe . . . mi masen. Pun are oua eriafouur,nge ir repwe sio ngeniei, upwe fokun ause-linga ar sio.”—Ekistos 22:22-24.Lesen: Jiowa a pwal mwo nge auselinga anekkewe semirit iotek. Sia tongeni fos ngeniKot iteitan me pwar ngeni alolloolun ekie-kich me meefiach.

˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Ra sotuni Kot fanchomong o asonga Ewe mi Pin me lon Isra-el.”—Kolfel 78:41.Lesen: Ach kapas me foffor ra tongeni kkuumeefien Jiowa, ina popun sipwe akkomwekiek me mwen ach sipwe fos me fori me-ttoch.

34567Ka mochen angei pwal och alillis are kaeo ewe Paipellon imwom? Kese mochen kopwe mak ngeni ChonPwarata Jiowa ren om aea eu me lein ekkan addressmi mak fan. Ika ka mochen nengeni ekkewe ekkochaddress, nengeni www.watchtower.org/address.

America, United States of: 25 Columbia Heights, Brook-lyn, NY 11201-2483. Australia: PO Box 280, Ingleburn,NSW 1890. Canada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G4Y4. Guam: 143 Jehovah St, Barrigada, GU 96913. HongKong: 4 Kent Road, Kowloon Tong, Kowloon. Jamaica: POBox 103, Old Harbour, St. Catherine. Japan: 4-7-1 Naka-shinden, Ebina City, Kanagawa-Pref, 243-0496. Korea, Re-public of: PO Box 33, Pyungtaek PO, Kyunggi-do, 450-600. New Zealand: PO Box 75142, Manurewa, Manukau2243. Papua New Guinea: PO Box 636, Boroko, NCD 111.Philippines: PO Box 2044, 1060 Manila.

The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semi-monthly by Watchtower Bible and Tract Society of NewYork, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis, Sec-retary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY11201-2483 and in Australia by Watchtower Bible andTract Society of Australia, 12-14 Zouch Road, DenhamCourt, NSW 2565. Periodicals Postage Paid at Brook-lyn, NY, and at additional mailing offices. POST-MASTER: Send address changes to Watchtower,1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299.� 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsyl-vania. All rights reserved. Printed in Australia.

Vol. 132, No. 17 Monthly CHUUKESE

Page 5: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

Epwe ifa fofforuch ngeni chokkeweiir mi sokkolo senikich?˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Kot esap lifilifil ara-mas, nge a etiwa aramas mi niuokusiti i ofori mine a pwung seni ekewe mwu meini-sin.”—Fofor 10:34, 35.Lesen: Ika Kot a etiwa aramas meinisin misokkolo nonnomur, iwe, sisap pwal lifilifilaramas pokiten chok a sokkolo aluwenunucher me mesemeser senikich.

˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Oupwe ammolatafansoun meinisin polueni emon are epwe eisusun popun ewe apilukuluk allim mi nonnomlon ami, nge oupwe fori ei sokkun fan moso-noson o mennin.”—1 Piter 3:15, TF.Lesen: Lupwen sia fos ngeni aramas usunlamalam, sipwe aweweei ach luku fan luku-luk lon eu napanap mi mosonoson. Sipwepwal sufoliti chokkewe mi sokkolo ar lukuseni ach.

Epwe ifa fofforuch ngeni chon achfamili?ˇ Ifa aitien ewe Paipel: “

¨Ami nau kana,

oupwe aleasochisi sememi me inemi lon me-ttoch meinisin, pun iei met Kot a pwapwaren.”—Kolose 3:20.Lesen: Ekkewe semirit mi alleasochis ra pwa-rata pwe ra tongei semer me iner, me rapwal mochen apwapwaai Kot.

˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Oupwe songo-mangfengen o amusamusfengen are eman achou ngeni eman. Oupwe fokun amusamus-fengen usun ach Samol a amusala ami tipis.”—Kolose 3:13.Lesen: Fan ekkoch chon ach famili me ara-mas repwe elichippungukich. Nge ika siamochen pwe Jiowa epwe omusakichelo,iwe, sipwe pwal omusaalo tipisin ekkoch.—Mattu 6:14, 15.

IEI EI PUK A FF¨

OR LON 188 FOSUN F¨

ON¨

U-FAN: Acholi, Afrikaans, Albanian, Amharic, Arabic, Ar-menian, Armenian (West), Aymara, Azerbaijani, Azerbai-jani (Cyrillic), Baoule, Bengali, Bicol, Bislama, Bulgarian,Cambodian, Cebuano, Chichewa, Chinese (Simplified),Chinese (Traditional)� (audio Mandarin only), Chitonga,Chuukese, Cibemba, Croatian, Czech,�Danish,�Dutch,��Efik, English�� (also Braille), Estonian, Ewe, Fijian, Finn-ish,� French,��� Ga, Georgian, German,�� Greek, Green-landic, Guarani,��� Gujarati, Gun, Haitian Creole, Hau-sa, Hebrew, Hiligaynon, Hindi, Hiri Motu, Hungarian,��Icelandic, Igbo, Iloko, Indonesian, Isoko, Italian,�� Japa-nese,�� Kannada, Kazakh, Kikaonde, Kikongo, Kikuyu, Ki-

luba, Kimbundu, Kinyarwanda, Kirghiz, Kiribati, Kirundi,Kongo, Korean,�� Kwangali, Kwanyama, Latvian, Lingala,Lithuanian, Luganda, Lunda, Luo, Luvale, Macedonian,Malagasy, Malayalam, Maltese, Marathi, Marshall-ese, Mauritian Creole, Maya, Mixe, Mizo, Moore, Myan-mar, Ndebele, Ndonga, Nepali, Niuean, Norwegian,��Nyaneka, Nzema, Oromo, Ossetian, Otetela, Palauan,Pangasinan, Papiamento (Curacao), Persian, Polish,�� Po-napean, Portuguese,��� Punjabi, Quechua (Ancash),Quechua (Ayacucho), Quechua (Bolivia), Quechua(Cuzco), Quichua, Rarotongan, Romanian,Russian,�� Sa-moan, Sango, Sepedi, Serbian, Serbian (Roman), Seso-tho, Seychelles Creole, Shona, Silozi, Sinhala, Slovak, Slo-

venian, Solomon Islands Pidgin, Spanish,�� Sranantongo,Swahili, Swati, Swedish,� Tagalog,� Tahitian, Tamil, Tatar,Telugu, Tetum, Thai, Tigrinya, Tiv, Tok Pisin, Tongan, To-tonac, Tshiluba, Tshwa, Tsonga, Tswana, Tumbuka, Turk-ish, Tuvaluan, Twi, Tzotzil, Ukrainian, Umbundu, Urdu,Uruund, Uzbek, Venda, Vietnamese, Wallisian, Wa-ray-Waray, Wolaita, Xhosa, Yapese, Yoruba, Zande, Zapo-tec (Isthmus), Zulu

� A pwal kawor lon CD.� A pwal kawor lon MP3 CD-ROM.� A pwal wor audio recordings lon www.jw.org.

Page 6: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

6 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

Sia fen kuna pwe ekkeei lesen seni Paipel ra to-ngeni alisi ekkewe semirit le pwappwarata ki-lisou, mennin, me meefieni meefien ekkeweekkoch. Nge, io epwe wisen asukula ekkewe semi-rit ekkena lesen?

Pwata sipwe wenechar mekirekiroch?˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Ousap chuen kapaschofona. Oupwe eani kapas wenechar ngenipwimi kewe.”—Efisus 4:25.Lesen: Sia appiru Kot me apwapwaai i atunsia kapas enlet. Ika sia eorenaalo le kakkapaschofona, iwe, sipwe usun ewe Tefil “semenchon chofona,” ewe Kot a oputa.—Jon 8:44;Taitos 1:2.

˛ Ifa aitien ewe Paipel: “Oupwe fori ngeniaramas usun mine oua mochen repwe foringenikemi.”—Mattu 7:12.Lesen: Sipwe afanni meefien, ekiekin meosupwangen chon ach famili me aramas lonsopwuch we. Ika sia meefieni meefier, iwe,repwe pwal kirekiroch ngenikich.—1 Piter3:8; Luk 6:38.

EKKOCH sam me in ra meefi pwe ralipwakingaw le asukula nour kewe

usun Kot. Eli ra ekieki pwe ese naf ar su-kul are sileier lon pekin lamalam pwe re-pwe lipwakoch le asukul. Ina popun, elira likiti ngeni aramaser are nouwisin arlamalam pwe repwe fori ei wis mi fo-kkun lamot.

Nge, io ewe a murinno seni meinisinan epwe wisen asukula ekkewe semiritusun lamalam mi enlet me ekkewe em-mwen ren minne mi pwung me mwaal?Nengeni met ewe Paipel a apasa me alo-llo ngeni met ekkewe sou kaeo usun eipworaus ra kuna.

Ifa Wisen Emon Sam?¨Aitien ewe Paipel: “Ami sam kena, ou-

sap asonga noumi, pwe oupwe foleniochuir ren sokkun amirit me fonou me ren eweSamol.”—Efisus 6:4, TF.

Kunaen ekkewe chon kaeo pworaus:Ifa usun ekkewe sam repwe feiochseni ar amaaraata eu luku mi pocho-kkul? Ewe pworaus itelapan Fathers’Religious Involvement and Early Child-hood Behavior, minen 2009 a era: “Ikaekkewe sam ra fokkun achocho lon la-malam, repwe tongeni wiliti sam mi

Io Epwe AsukulaEkkewe SemiritUsun Kot?“Eman chon sukul esap lap seni nounsense, nge eman mi awesochuela ansukul epwe wewe ngeni noun sense.”—LUK 6:40.

Page 7: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 7

murinno. Lamalam a kan awora emmwenngeni aramas ren fofforur me minne repwealamota lon manauer, me ra alillisfengen.”

Ewe Paipel a menlapei lamoten wisen ewesam le foleni me emiriti ekkewe semirit. (

¨An

Salomon Fos 4:1; Kolose 3:21; Ipru 12:9)Nge, mi lamot ena emmwen ikenai? Lon2009, ewe University of Florida a atowueu pworaus usun lamoten sam ngeni nour.Ekkewe sou kaeo pworaus ra kuna pwe ekke-we semirit, semer a kan achocho le emiritiir,ese mwaal repwe meefi pwisin auchear merepwe meefieni meefien aramas. Ekkewe atra tongeni mosonoson me ekkewe nengnginra eani ekiek mi murinno. Pwungun, an Pai-pel emmwen a chuen lamot.

Ifa¨

Ukukun Lamoten Wisen Emon In?¨Aitien ewe Paipel: “Kosap aleasolap ngeni

mine inom a aiti ngonuk.”—¨

An Salomon Fos1:8.

Kunaen ekkewe chon kaeo pworaus: Lonewe puk itelapan Handbook of Child Psychol-ogy, minen 2006, a apasa pwe chommong

inelap ra aea watteen fansoun le chichiechime foffos ngeni nour kewe semirit lap seniekkewe sam, me a kan fis ena lon cho-mmong fonu. Ina popun, an inelap kapas,foffor me ekiek a fokkun kkuu maaritaanewe semirit.

Lupwen ekkewe sam me in ra alillisfengenle asukula nour kewe ewe enlet usun Kot, rafang ngeniir ruu liffang mi auchea.

¨Aeuin, a

suuk ngeni ekkewe semirit ar repwe tongenichiechioch ngeni Semer we lon lang, eweesin chiechi epwe atoto ngeniir feioch lonunusen manauer. Oruuan, ekkewe semirit ratongeni kaeo seni an semer kewe me iner ali-llisfengen pwe epwe pwonuta ewe mettochmi lamot ra achocho ngeni. (Kolose 3:18-20)Inaamwo ika ekkoch ra tongeni alisi ekkewesam me in, nge wesewesen pwisin wisenekkewe sam me in ar repwe asukula nourkewe usun Kot me an we kokkot ngeni fa-mili.

Iwe nge, ifa usun ekkewe sam me in repweasukula nour kewe? Ikkefa ekkewe napana-pen asukul epwe kon murinno?

Page 8: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

8 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

AN EKKOCH eli ekkewe sam me in repwemeefi weiresin wiser le emiriti nour kewe.

Iwe nge, lupwen ra kutta alillis, ra fen konosukosuk ren chommongun ekkewe kapasenfon usun emiritin semirit. Fan chommongaramaser me chiener kewe ra mwittir uwawumeefier ngeniir. A pwal kakkatowu lon ekke-we puk me woon Internet kapasen fon faniten ekkewe sam me in, nge fan ekkochekkena fon ra u fengen.

Nge, ewe Paipel ese chok awora ngeni samme in kapasen fon mi murinno ren met re-pwe asukula ngeni nour kewe, nge pwal ifausun repwe asukuler. Usun met ewe Paipel afen apasa me asan, a lamot sam me in repwekutta ifa usun repwe fos ngeni nour keweusun Kot iteiten ran. Sipwele pworaus woonekkeei ruanu napanapen asukul mi longo-long woon Paipel mi alisi chommong samme in le asukula nour kewe usun Kot.

1. Kaeo seni forien Kot kewe. Ewe aposelPaul a apasa: “Aramas ra tongeni silei usun

Kot ren ekewe mettoch I a fori. Pun seni ewefansoun Kot a fori fanufan ra fokun tongeniweweiti pwe an manaman a nom tori feil-feilachok, pwe I wesewesen Kot.” (Rom 1:20)Ekkewe sam me in ra fokkun tongeni alisinour le mirititi pwe Kot wesewesen Emon,ren ar aiti ngeniir forian kewe me alisiir leweweiti napanapen Kot kewe mi pwalo lonforian kewe.

Ina met Jises a fori atun a asukula nounkewe chon kaeo.

¨Awewe chok, a apasa:

“Oupwe nenengeni ekewe mansusu: resap fo-fot, resap pwal kinikin, esap wor ar lenien ise-is, nge Sememi lon lang a fen amongoniir. Ifausun, ami ousap kon auchea seniir?” (Mattu6:26) Jises a menlapei napanapen Jiowa kewe,tong me umoumoch. Nge a pwal alisiir le eki-ekifichi ifa usun Kot a pwarata ekkena napa-nap ngeni noun kewe.

Ewe king mi tipachem Salomon a pworaususun an Kot fang ngeni ekkewe molus ar tipa-chem. A eani awewe usur ren an menlapei eu

Ifa Usun Sipwe AsukulaEkkewe Semirit Usun KotIKKEFA EKKEWE NAPANAPEN ASUKUL EPWE KON M

¨URINN

¨O?

“Ekei kapas ua alluk ngonuk ikenai repwe nom lon lelukom. Iwe, kopwe achocho le aitingeni noum kewe ekei kapas, kopwe pwal fos usur lupwen kopwe mot non imwompwal lupwen kopwe fetal won al, lupwen kopwe konola, pwal lupwen kopwe pwata.”—TUTERONOMI 6:6, 7.

Page 9: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 9

lesen mi auchea. A apasa: “Kopwe feila renekewe molus, en chon chipwang. Kopwe eki-eki usun ar angang pwe kopwe tipachemela.Esap wor ar samol, esap pwal wor ar meilapika ar sounemenem, nge ra amolata ener lonfansoun pwichikar o ionifengeni ener mongolon fansoun ras.” (

¨An Salomon Fos 6:6-8) A

ifa me ochun ei napanapen asukul ren lamo-ten ach isetiw minne sipwe achocho ngenime aea pochokkulach le tikeriir!

Ekkewe sam me in ra tongeni appiru li-pwakochun Jises me Salomon le asu-kul ika repwe fori ekkeei mettoch: (1) Eisi-ni nour kewe menni ira me man ra sani.(2) Kaeo usun napanapen ekkena ira meman. (3) Kaeo och lesen usun Kot seni foriankana.

2.¨

Appiru an Jises ekiek usun chokkewe aasukuler. Minne Jises epwe apasa a fokkun au-chea lap seni alon aramas meinisin. Nge, aawora watte fansoun le eani kapas eis ngeniaramas. A fokkun mochen silei ekiekiir memeefier ren minne a aiti ngeniir. (Mattu 17:24, 25; Mark 8:27-29) Pwal ina chok usun, achommong ekkewe lesen mi lamot sam mein repwe aiti nour kewe. Nge ren ar repwe li-pwakoch, a lamot repwe appiru Jises me pes-eer ar resap pireir le uwawu meefier.

Ifa usun ika ekkewe semirit ra eani ekiekmwaal are mmang le kaeo ekkoch lesen mi la-mot? Ekieki fofforun Jises ngeni ekkewe apo-sel. Fan ekkoch ra aninifengen lefiler me ramiritimmang le aucheani lamoten ar repwetipetekison. Nge Jises a chok mosonottamngeniir, me ekkenniwili le aiti ngeniir lamo-ten ewe napanap tipetekison. (Mark 9:33, 34;Luk 9:46-48; 22:24, 25) Ekkewe sam me in miappiru Jises repwe pwal mosonottam le emi-riti nour, me ika mi lamot repwe ekkenniwiliewe lesen tori ar repwe unusen weweiti.�

3. Kait me ren ami leenien appiru. A ochekkewe sam me in repwe auselinga an ewe

� Lon Tuteronomi 6:7 ewe kapas “aiti” lon fosun Ipru atongeni wewe ngeni ekkenniwili ewe pworaus.

aposel Paul ei kapasen fon ngeni ekkeweChon Kraist lon Rom. A ereniir: “En ka aitingeni aramas ekewe Alluk, pwota kosap pusinaiti ngonuk? Ka afalafala aramas pwe resapsola, nge ifa usumw, kosap pusin sola?”—Rom2:21.

A lamot ena fon pokiten ekkewe semirit rakon chechchemeni met semer kewe me inerra fori lap seni met ra apasa. Ina popun, ekke-we sam me in mi kan fori minne ra eani asu-kul, lap ngeni nour repwe kan auselinga alor.

4. Poputa seni le kukkunur. Timoti, chie-nen aposel Paul we le misineri, a iteuoch lonleenian we. (Fofor 16:1, 2) Popun pun ‘senichok lekukunun’ a kait me ren “ekewe Toro-pwe mi Pin.” Inan we me inan chinnap resechok allea ngeni ekkewe wokisin nge ra pwalalisi an epwe wewefichiti ekkewe pworaus mienlet a kaeo.—2 Timoti 1:5; 3:14, 15.

Ia Kopwe Tongeni Kuna me ie¨

AlillisChon Pwarata Jiowa ra fori chommong puk

mi alisi ekkewe sam me in le asukula nourkewe ewe enlet usun Kot. Ekkoch a ffor faniten ekkewe semirit. Nge ekkoch ra tongenialisi ekkewe sam, in me nour kewe sarafo anepwe chok sussuuk alen ar pworausfengen.�

Pwungun, me mwen an ekkewe sam me inasukula nour kewe usun Kot, a lamot repwesilei poluwen ekkoch kapas eis mi weiresnour repwe eis usun.

¨Awewe chok, ifa usun

kopwe poluweni ekkeei kapas eis: Pwata Kot amutata riaffou? Ifa an Kot kokkot ngeni fonu-fan? Ia ekkewe mi malo ra nom ie? ChonPwarata Jiowa ra pwapwa le alisuk le sileipoluwen ekkena kapas eis me pwal ekkochpwe en me om famili oupwe tongeni arapngeni Kot.—Jemes 4:8.

� Fan iten ekkewe semirit, ekkewe sam me in ra tongeninounou ewe puk Nei Puken Porausen Paipel, a menlapeiekkewe lesen mi lamot lon Paipel lon kapas mi mecheres.Nge ren ekkewe sarafo, Ewe Leenien Mas, minen Novem-ber 1, 2010, pekin taropwe 10-23, pwal ewe puk QuestionsYoung People Ask—Answers That Work, Volume 1 me 2.(Esor lon fosun Chuuk.)

Page 10: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

MWIRIN an chon Israel akkufu cho-mmong telinimw lon ewe Fonuen

Pwon, Josua, Eleasar, ewe Samol Fel mi Lap,me samolun ekkewe einang ra kinietiw ewefonu. Ekkena kinikin, inetin ekkewe einang.(Num. 34:13-29) Jiowa a ngeni ekkewe ei-nang meinisin en me inetiir, nge ewe eina-ngen Lifai esor inetin. (Jos. 14:1-5) Pwataekkewe chon Lifai rese angei inetiir? Ita ramonukulo?

2 Jiowa a affata ewe popun ngeni ekkewechon Lifai. A pwon pwe esap likitiirelo. Aapasa: “Ngang inetum me wisom me leinekkewe aramasen Israel.” (Num.18:20) AtunJiowa a era: “Ngang inetum,” a fori eu pwonmi echipwor ngeni ekkewe chon Lifai. Itaifa meefiom ika ina alon Jiowa ngonuk?Akkomw, eli kopwe eis, “Ita Jiowa epwe eaniena sokkun pwon ngeniei?” Eli, kopwe pwaleis, “Ita Jiowa epwe inetin chon Kraist rese

1, 2. (a) Josua a ngeni ekkewe einangen Israel inet-iir, nge ifa usun ekkewe chon Lifai? (b) Ifa an Jiowapwon ngeni ekkewe chon Lifai?

unusoch lon ach ei fansoun?” Mi lamotekkena kapas eis pun ra weneituk me cho-kkewe ka tonger. Iwe, sipwe ppii met we-ween an Jiowa epwe wiliti inetin emon.Epwe alisikich le weweiti ifa usun Jiowaepwe tongeni wiliti inetin Chon Kraist lon eifansoun. Nge ren tichikin, sipwe weweiti ifausun epwe tongeni wiliti inetum, ese lifilifilika ka apilukulukun manau lon lang are loneu paratis woon fonufan.

Jiowa a Tumunu Ekkewe Chon Lifai3 Me mwen an Jiowa ngeni Israel ewe Al-

luk, ekkewe sam ra wisen samol-fel fan itenpwisin ar kewe famili. Nge lupwen Jiowa angeni Israel ewe Alluk, a fili ekkoch seni eweeinangen Lifai pwe repwe wisen samol felme chon alillis. Ifa usun? Jiowa a apasa pwelupwen a nielo ekkewe mwanichi lon Isip, a“apini” ekkewe mwanichi lon Israel meini-sin fan itan. Weween pwe a nouniir pwe re-pwe angang ngeni. Iwe nge, mwirin, Jiowa afilata pwe epwe nounou chon Lifai “pwe

akasiwilin ekewe mwanichi meinisinme lein ekewe aramasen Israel.” Po-kiten ra kon chommong mwanichi-en ekkewe einang lon Israel lap seniekkewe chon Lifai, Jiowa a ereniirpwe repwe awora moon pwe liwininchokkewe “mi som seni iteiten eke-we mwan seni ewe ainangen Lefi.”(Num. 3:11-13, 41, 46, 47) Iwe, ra to-ngeni poputa le angang ngeni eweKoten Israel.

3. Ifa usun Kot a filata ekkewe chon Lifaifan iten an angang?

JIOWA, I INETI“Ngang inetum me wisom me lein ekkewe aramasen Israel.”

—NUM. 18:20.

Ifa usun Jiowa a wiliti inetinekkewe samol-fel me chon Lifai?

Page 11: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 11

4 Lupwen Jiowa a filata chon Lifai fan itenan angang, ifa usun a wiliti inetiir? Ese nge-niir alemwirier fonu, nge a ngeniir och me-ttoch mi auchea, weween, eu angang mi fo-kkun lamot repwe fori. ‘Ewe wisen sou asorngeni Jiowa,’ ina wiser are inetiir. (Jos. 18:7)Numperis sopwun 18 a alisikich le weweitipwe resap osupwang ren tufichin manauer.(

¨Alleani Numperis 18:19, 21, 24.) Chon Li-

fai ra angei ‘an chon Israel leengol pwe wiserfan iten ar angang.’ Weweenpwe ra angei le-engolun uwaan ewe fonu me leengolunetenin ekkewe man mi fesir. Iwe mwirin,ekkewe chon Lifai ra pwal eani asor eu lee-ngolun “ewe kinikin mi fokun murina” pwefan iten ekkewe samol fel. (Num. 18:25-29)Ekkewe samol fel ra pwal angei ekkewe asormi “pin” ekkewe chon Israel ra uweatongeni an Kot we imwenfel. Ina minne, ekke-we samol fel ra tongeni eani lukuluk woonJiowa ren tufichin manauer.

5 Ekkoch ra luku pwe ekkewe chon Israelra awora eu leengol fan ruu. Ekkewe famili-en Israel ra aea ena oruuen leengol fan itenener, unumer, me minen apwapwa atunekkewe fetellap mi pin iteiten ier. (Tut. 14:22-27) Nge ra aea ena asoren eu leengol renpwal eu mettoch. Chon Israel ra pinini eweierin Sapat iteiten mwirin fisu ier. Lemuchu-loon iteiten aulungatin me awonuen ier lonena ukukun fisu ier, chon Israel ra aea enaleengol le alisi ekkewe mi woungaw mepwal ekkewe chon Lifai. Pwata chon Lifai rakapachelong lon ena alluk? Pun esor “inet-iir are wiser” lon Israel.—Tut.14:28, 29.

6 Iwe, ia ekkewe chon Lifai ra nonnom iapun ese wor fonuer? Kot a wisen awora lee-

4, 5. (a) Met weween pwe Jiowa, I inetin chon Li-fai? (b) Ifa usun Jiowa a tumunu ekkewe chon Is-rael?6. Inaamwo ika ese wor fonuen ewe einangen Lifai,nge ia ra nonnom ia?

nier. A ngeniir 48 telinimw fengen me ekke-we atake unukur. A kapachelong ekkewewonu telinimwen op. (Num. 35:6-8) Iwe, awor leenien ekkewe chon Lifai atun reseangang lon ewe imwenfelin Kot. Jiowa aawora osupwangen chokkewe mi pennukumanauer fan iten an angang. Iwe, ifa usunekkewe chon Lifai repwe pwari pwe Jiowa, Iinetiir? Ren ar lukuluku pwe Jiowa a mo-chen tuttumunuur me a tufichin awora mi-nne a lamot ngeniir.

7 Ese wor kapwungun lon ewe Alluk ikaemon chon Israel ese awora ewe leengol.Nge lupwen ekkewe aramas rese alleasochisian Jiowa allukun leengol, ekkewe samol felme chon Lifai ra riaffou. Ina met a fis lonfansoun Nehemia. Iei minne, ekkewe chonLifai ra angang lon ewe atake, iwe, rese chu-en tongeni fori ewe angang mi pin. (

¨Alleani

Nehemia 13:10.) A kawor tufichin manau-en ekkewe chon Lifai atun chok chon Israelra alleasochisi an Jiowa alluk. A pwal lamotekkewe samol fel me chon Lifai repwe lukuJiowa me an tufichin awora minne ra osu-pwang ren.

Ekkewe Chon Lifai Mi EaniJiowa En Me Inetin

8 Jiowa, I inetin ewe einangen Lifai. Ngeekkoch chon Lifai ra pwal apasa “Jiowa I

7. Met a lamot pwe Jiowa epwe wiliti inetin ekkewechon Lifai?8. Met a aosukosuka Asaf, ewe chon Lifai?

Esor inetin ekkewechon Lifai fonu. Jiowa, i inetiir

pun a ewisa ngeniir eu angangmi sokkolo auchean

Page 12: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

12 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

wisei” lupwen ra kapas usun pwisin ar chie-chi ngeni Jiowa me ar lukuluk woon. (KolK.3:24)

¨Awewe chok, ewe Paipel a kapas usun

emon sou kol me sou ffor kol chon Lifai aera pwe Jiowa, I inetin. Sipwe era pwe i Asafnge eli a tongeni wewe ngeni emon chon anAsaf famili. Asaf, i ewe chon emmweniekkewe sou kol lon fansoun King Tafit we.(1 Kron. 6:31-43) Sia kuna lon Kolfel 73 pweAsaf a lolowoiti chokkewe mi ngaw me eseweweiti ika pwata manauer a kinamwe mewouoch. A pwal mwo nge era: “Ellet a solappwe ua tumwunu lelukei pwe epwe limoch,a solap ai usap tipis.” Eli Asaf a monuki pwea fokkun auchea ewe angang Jiowa a ewisangeni. A monuki pwe Jiowa I inetin. A osu-kosuk tori an ‘tolong lon an Kot imwenfel.’—Kolf. 73:2, 3,12,13,17.

9 A poputa le siwil ekiekin Asaf atun anom lon an Kot we imwenfel. Eli a pwal fisngonuk pwe ka ekis monukaalo ukukun au-chean om angang ngeni Jiowa, nge ka po-puta le ekilapei ekkewe pisek ka mocheneani. Nge atun ka kakkaeo Paipel me fiffitimwich, ka eanisefali an Jiowa ekiek. Iwe,Asaf a mirititi pwe ekkewe mi ngaw repwesopwongaw. A pwal ekilapei ekkewe me-ttoch mi murinno a eani lon an angangngeni Kot. Iwe, a apasa fan lukuluk pweJiowa epwe kamwoch peliefichin poun meekkemmweni. A tongeni apasa ngeni Jiowa:“Esor och mettoch won fonufan ua mochenme lukun en.” (Kolf. 73:23, 25, TF) Mwirin,a apasa pwe Jiowa I wisan. (

¨Alleani Kolfel

73:26.) A makkeei: “Inisi me lelukei ra to-ngeni apwangapwangala.” Nge a pwal apasapwe Kot wisan “tori feilfeilachok.” A sileipwe Jiowa chiechian feilfeilo chok me esapmonukaalo an tuppwol le angang ngeni.(SalAf. 7:1) Ena mettoch a fokkun aururu le-

9, 10. Pwata Asaf a tongeni era pwe Kot I ‘wisan torifeilfeilachok’?

tipen Asaf. A kolu: “Nge me rei, a murinapwe upwe kan ngeni Kot.

¨Ua filata Kot ewe

Samol mi Lapalap pwe epwe ai lenien op.”—Kolf. 73:28.

10 Ina minne, atun Asaf a apasa pwe Kot Iinetin, ese chok kapas usun ekkewe pisek aangei lon wisan we chon Lifai. A akkaeuinkapas usun an angang ngeni me an chiechingeni Jiowa, ewe mi Unusen Tekia seni mei-nisin. (Jem. 2:21, 23) Ren an Asaf epweamwochu an chiechi ngeni Jiowa, a lamotepwe luku me apilukuluku Jiowa. Epwepwal lukuluku pwe Jiowa epwe liwini ngenipwapwa lon fansoun epwe feito ika pwe a al-leasochisi. Ka pwal tongeni eani ena esin lu-kuluk woon Jiowa.

11 Ewe soufos Jeremaia a pwal apasa pweJiowa I inetin. Sipwele ppii met weweenalon na. A nonnom lon Anatot, eu telinimwmi kkan ngeni Jerusalem. (Jer. 1:1) Lon eufansoun, Jeremaia a pwal kapas eis ngeniJiowa ika pwata a kinamwe manauen ekke-we mi ngaw, nge ekkewe mi fori minne mi

11. Ifa an Jeremaia kapas eis ngeni Jiowa? Ifa usunJiowa a poluweni?

Met a alisi Asafan epwe sopwelole eani Jiowa inetin?

Page 13: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 13

pwung ra riaffou. (Jer. 12:1) Lupwen a kunamet a fiffis lon Jerusalem me Juta, a kapaseis ngeni Jiowa. Jeremaia a silei pwe Jiowami pwung. Iwe, Jiowa a poluweni an we ka-pas eis ren an ereni pwe epwe oesini usuntaloon ekkena telinimw, iwe mwirin, Jiowaa apwonueta ena oesini. Chokkewe mi allea-sochisi Jiowa ra manau, nge ekkewe mingaw rese afanni ewe kapasen ourour ramalo.—Jer. 21:9.

12 Mwirin, atun Jeremaia a kuna pwe we-setaan fonuanwe a poon me tatakkis, a mee-fi pwe a fetal lon rochopwak. A usun ita ngeJiowa a fori pwe epwe mommot “usun chokekewe sotup mi mala me lomlom.” (KolK.1:1, 16; 3:6) Jeremaia a ereni chon Israel ar re-pwe liwinsefaliti Semer we lon lang, nge rakon ngawolo pwe iwe, Jiowa a ataielo Jerusa-lem me Juta. Jeremaia a letipeta inaamwoika a pwung met a fori. Nge Jeremaia a che-chchemeni umoumochun Jiowa, iwe, a apa-sa pwe ra chuen manau pun an Jiowa kewefofforun umoumoch “ra fo iteiten lesosor.”Ina atun Jeremaia a apasa: ‘Jiowa I wisei.’ Achuen sopwelo le fori wisan we mi auchea,an angangen noun Jiowa soufos.—

¨Alleani

Kolun Kechu 3:22-24.13 Fonuen chon Israel a poon me tatakkis

ukukun 70 ier. (Jer. 25:11) Nge alon Jere-maia we, “Jiowa I wisei,” a pwari an lukulukwoon an Jiowa umoumoch. A alisi an epwewikkitiwit woon Jiowa, weween, epwe mo-sonottam tori atun Jiowa epwe fori an ang-ang. A pout seni ekkewe einangen Israelmeinisin alemwirier, ina popun, repwe pwaleani ekiekin Jeremaia. Jiowa chok ar apilu-kulukoch. Mwirin 70 ier, ra liwiniti fonuer,iwe, me ikena ie, ra tongeni angang ngeniJiowa.—2 Kron. 36:20-23.

12, 13. (a) Pwata Jeremaia a apasa: ‘Jiowa I wisei’?Met sokkun ekiek a eani? (b) Pwata a lamot ekkeweeinangen Israel meinisin repwe eani ekiekin Jere-maia le wikkitiwit?

Sap Chok Chon LifaiRa Tongeni Eani Jiowa Wiser

14 Asaf me Jeremaia, iir chon Lifai, nge sapchok chon ena einang repwe tongeni ang-ang ngeni Jiowa. Tafit, ewe epwe wiliti king-en Israel, a era pwe Kot i “ineti me lon fonu-en chon manau.” (

¨Alleani Kolfel 142:1, 5.)

AtunTafit a makkeei ena kolfel, ese nonnomlon eu imwen king are eu imw. A op lon eupokungo seni chon koputan. Fan ruu ikafen lap seni, Tafit a okkop lon pokungo. Loneu fansoun, a kkan ngeni Atulam. Lon pwaleu fansoun, a nom lon ewe fonupoon lonEngeti. Eli a makkeei Kolfel 42 me lon euekkena pokungo.

15 Ika mi pwung pwe Tafit a makkeei eikolfel me lon eu pokungo, eli a mak me ike-na ie pun ina atun an we op seni King Saul.Saul a mochen nielo Tafit, iwe, Tafit a sungeni eu pokungo mi weires aramas repwetikeri. (1 Sam. 22:1, 4) Lon ena leeni mi to-wau seni aramas, eli Tafit a meefi pwe esorchiechian epwe tumunu i. (Kolf. 142:4) Inaatun, Tafit a tingorei Kot an alillis.

16 Me mwen an Tafit makkeei Kolfel 142,eli a rongorong met a fis ngeni ewe SamolFel mi Lap itan Ahimelek. Ahimelek a alisiTafit, nge ese silei pwe Tafit a su seni Saul.

14, 15. Me lukun ekkewe chon Lifai, io we a pwalera pwe Jiowa i wisan? Pwata?16, 17. (a) Pwata Tafit a tongeni meefi pwe esoremon epwe alisi i? (b) Io Tafit a tongeni tingor alillisseni?

Ifa Usun Kopwe Poluweni?ˇ Ifa usun Jiowa a wiliti inetin ekkewe

chon Lifai?ˇ Met Asaf, Jeremaia, me Tafit ra fori le

anneta pwe Jiowa, i inetiir?ˇ Menni napanap epwe alisuk pwe

Jiowa epwe wiliti inetum?

Page 14: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

14 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

MET ka ekieki atun ka alleani ewe it Isra-el lon ewe Paipel? Ka ekieki usun

noun Aisek we Jekop, ewe a pwal iteni Israel?Are, ka ekieki usun mwirimwirin kewe, ewemwuun Israelin loom? Ewe Paipel a pwal ka-pas usun “ewe Israelin Kot.” A wewe ngeniekkewe 144,000 mi kepit ren an Kot mana-man mi fel pwe repwe wiliti king me samol-fel lon lang. (Kal. 6:16, TF; Pwar. 7:4; 21:12)Nge mi wor pwal eu weween ewe it Israel. Siaalleani usun lon Mattu 19:28.

1, 2. (a) Io chon “ewe Israelin Kot” Kalesia 6:16 akapas usun? (b) Io “ekewe engol me ruu ainangenIsrael” Mattu 19:28 a kapas usun?

2 Jises a apasa: “Lupwen Noun Aramasepwe mot lon an lenien motun king mi linglon fansoun mettoch meinisin repwe forse-fal, murin ami mi tapwela muri oupwe pwalmot won engol me ruu lenien motun king,pwe oupwe nemeni ekewe engol me ruu ai-nangen Israel.” Lon ei wokisin, “ekewe engolme ruu ainangen Israel,” a wewe ngeni cho-kkewe repwe manau tori feilfeilo chok lonParatis woon fonufan. Ekkewe 144,000 repwewisen sou kapwung me samolfel fan iter.

3 Chokkewe mi kepit lon ach ei fansoun

3, 4. Ifa ewe leenien appiru mi murinno ekkewemi kepit mi tuppwol ra isetiw?

KA FILAT¨

A JIOWA PWE I INETUM?‘Are eman a mochen etiei, epwe poluku manauan,

epwe mwarei an iraan ninni o tapweto muri.’—MT. 16:24.

King Saul, ewe mi lolowo, a alluku pweAhimelek me an we famili repwe ninniilo.(1 Sam. 22:11, 18, 19) Tafit a meefi pwe tipi-sin ar malo, usun ita nge nnian ewe samolfel mi alisi i. Ika en Tafit, kopwe pwal meefiina usun? A fenweiresilo ngeni Tafit pun esetongeni asoso pwe Saul a chok chechchei.

17 Ekiselo mwirin minne a fis ngeniAhimelek, ewe soufos Samuel a malo, ewe awisen epiti Tafit pwe epwe king. (1 Sam.25:1) Ina met a tongeni ammeef ngeni Tafitpwe a chok alaemon, nge esor emon epwealisi. Nge a silei pwe Jiowa epwe alisi. Inaa-mwo ika ese fit lein ekkewe chon Lifai mieani eu angang mi auchea, nge a kepit faniten eu wis mi sokkolo auchean. Epwe wilitikingen noun Kot kewe aramas. (1 Sam. 16:

1, 13) Iwe, Tafit a pwari ngeni Jiowa meini-sin ekiekin me meefian, me a sopwelo le lu-kuluku Jiowa. Ka pwal tongeni era pweJiowa, I wisom, me lukuluku I atun ka acho-cho lon om angang ngeni.

18 Ren chokkewe sia kaeo usur lon ei le-sen, met weween ar era pwe Jiowa I wiser? Awewe ngeni pwe iir meinisin a wor en me anangang fan iten Jiowa. Ra pwal lukulukpwe Jiowa epwe tuttumunuochuur. Ekkewechon Lifai me pwal chon ekkewe ekkoch ei-nang usun chok Tafit ra pwal tongeni erapwe Kot I wiser. Ifa usun sipwe tongeni usurle era pwe Jiowa I wisach? Ina met sipwekaeo lon en lesen mwirin.

18. Ifa usun chokkewe sia kaeo usur lon ei lesen raanneta pwe Jiowa I wiser?

Page 15: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 15

ra akkaucheani ar angang ngeni Jiowa usunchok ekkewe samolfel me chon Lifai meloom. (Num.18:20) Chokkewe mi kepit reseekiekin angei och fonuer me woon fonufan.Nge Pwarata 4:10,11 a affata pwe repwe so-pwelo ar angang ngeni Jiowa lon lang ikewerepwe eti Jises Kraist le king me samolfel ie.—Is. 44:28.

4 Atun ekkewe mi kepit ra nom woon fo-nufan, repwe manaueni ewe sokkun manaumi pwari pwe Jiowa, i inetiir. Ar angangngeni Kot a fokkun auchea ngeniir lap senimeinisin. Ewe aposel Piter a apasa: “Oupwefokun achocho le anukuchara ami ko mefil.” (2 Pit. 1:10) Ekkewe mi kepit ra fori eiren ar luku an Kraist moon kepich me tatta-pwelo mwirin. A sokkofesen ar kewe tu-fich me nonnomun manauer, nge aukukuntufichiir kana rese akukkunalo ar angangngeni Kot. Nge ra fen akkomwa ar angangngeni Kot ukukun ar tufich. Me ra isetiwleenien appiru fan iten chokkewe mi apilu-kulukun manau woon fonufan.

5 Jises a apasa pwe Chon Kraist meinisinrepwe ‘pennuku manauer me mwarei ariraan ninni’ me tattapwelo mwirin, ese lifi-lifil ika ra apilukulukun manau lon langare woon fonufan. (Mt. 16:24) Fite millionaramas mi apilukulukun manau lon Pa-ratis woon fonufan ra fel ngeni Kot metapwelo mwirin Kraist. Ra achocho le ala-paalo ar angang ngeni Kot ika mi tufich.Chommong ra akukkunaalo ekkewe ekkochangang ra fori fan iten ar repwe wiliti regularpioneer. Ekkoch ra achocho le auxiliary pio-neer lon ekkoch maram iteiten ier. Ra usunchok Meri, ewe a epiti Jises lo. Jises a apasa:“A fori ngeniei eu fofor mi fokun murina. . . .Neminei a fori ukukun met a tongeni.”(Mark 14:6-8) Sia nonnom lon ei otot fan ne-

5. Ifa usun Chon Kraist meinisin repwe eani Jiowapwe i inetiir? Pwata esap mecheres?

menien Setan, ina pwata epwe weires ach si-pwe fori meinisin minne sia mochen fori. Alamot sipwe ottures me lukuluku Jiowa. Ieisipwele kaeo ruanu alen ach sipwe apwonu-eta ekkena mettoch.

Kukkutta Akkomw¨

An Kot We Mwu6 Jises a aiti ngeni noun kewe chon appiru

le kukkutta akkomw ewe Mwu me an Kotpwung. Aramas lon ei otot ra kan kukkuttamet epwe ochiti pwisin iir. Ewe Paipel a erapwe iir “aramas mi chok angei ar feioch melon ei fanufan.” (

¨Alleani Kolfel 17:1,13-15.)

Rese ekieki usun Jiowa. Ra chok mochenchei kinamween manauer, tumunu ar fami-li, me awora alemwirien nour kewe. Manau-er lon ei fansoun, ina chok inetiir. Nge Tafita sokko seniir. A mochen an epwe ‘iteuoch’me ren Jiowa. Mwirin, noun we Salomon aera pwe sipwe pwal ina usun. (SalAf. 7:1) Ta-fit a usun chok Asaf le silei pwe an chiechi-och me Jiowa a lamot lap seni meinisin me aatoto ngeni pwapwa. Lon ach ei fansoun,chommong Chon Kraist ra pwal pwaratapwe ar angang ngeni Jiowa a fokkun lamotngeniir lap seni ar angangen moni.

7 Lon eu fonu lon Afrika, a weires an ara-mas repwe kunokun ar angangen moni,iwe, lap ngeniir repwe achocho pwe retetowu seni ar angang. Jean-Claude, i emonelter mi pwupwulu nge ulumon noun. Euran, noun we meilap a ereni pwe epweleangang iteiten pwin, poputa kulok 6:30.Jean-Claude a ereni pwe ese chok awora tufi-chin manauen an famili nge a pwal alisiir leririoch ngeni Kot. A pwal wisen alisi ewemwichefel. Iwe, noun we meilap a ere-ni: “Ka feioch pun a wor om angang. Ina

6. (a) Ifa usun aramas lon ei otot ra pwari pwe ma-nauer lon ei fansoun, ina chok inetiir? (b) Pwataepwe och sipwe appiru Tafit?7. Ifa usun emon pwiich a kuna feioch ren an akko-mwa ewe Mwu?

Page 16: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

16 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

minne, kopwe likitalo ekiekin mettoch mei-nisin, pachelong pwuluwom, noum, meom kewe osukosuk. Kopwe fangolo unusenmanauom ngeni om angang. Kopwe filatalefilen om na lamalam are om angang.” Iwe,ika en atena, met kopwe filata? Jean-Claudea silei pwe ika epwe pout seni an angang,Jiowa epwe tumunu i. A filata pwe epwechuen akkangang ngeni Kot, me Jiowa epweawora osupwangen anwe famili. Ina popun,a feilo fiti mwich. Mwirin sarin mwich, aanukunuk pwe epwe lo angang inaamwoika ese ffat ika epwe chuen angang. Ese mwopwon nge emon a kokko. Ewe meilap a ka-towu seni an angang, nge pwiich we a fenchuen angang.

8 Eli a pwal fis ena sokkun ngeni ekkochleimi. Eli ka aurek ika epwe ifa usun kopwetumunu om famili ika a pout sonuk omangang. (1 Tim. 5:8) Ese lifilifil ika a fis ngo-nuk are ese fis, nge neman ka piin kuna lonmanauom pwe Kot ese elichippungu cho-kkewe mi eani i inetiir me akkomwa ar ang-ang ngeni lon manauer. Atun Jises a ereninoun kewe chon kaeo pwe repwe “kuttafi-chi lom an mwu,” a pwon ngeniir pwe Kotepwe awora ngeniir ekkewe ekkoch me-ttoch, usun chowean ener, unumer, meufer.—Mt. 6:33, TF.

9 Ekieki mwo ekkewe chon Lifai ese woralemwirier fonu. Pokiten ra wisen em-mweni ewe mwu lon fel mi limelimoch, re-pwe lukuluku pwe Jiowa, i inetiir, me epwe

8, 9. Ifa usun sipwe appiru ekkewe samolfel mechon Lifai le eani Jiowa inetich?

awora tufichin manauer. (Num. 18:20) Iwe,inaamwo ika sise akkangang lon eu imwen-fel usun chok ekkewe samolfel me chon Li-fai, nge sipwe pwal lukuluk woon Jiowa.Atun sia akkarap ngeni ewe sopwoloon, a la-llapolo lamoten ach sipwe lukuluku pweJiowa epwe tumunukich.—Pwar.13:17.

Kukkutta Akkomw¨

An Kot Pwung10 Jises a pwal ereni noun kewe chon kaeo

ar repwe kukkutta lom an Kot pwung. (Mt.6:33) Weween pwe sipwe eani an Jiowa eki-ek usun minne mi pwung me mwaal, ngesap ekiekin aramas. (

¨Alleani Aisea 55:8, 9.)

Ekkoch aramas ra ffot are amomo suupwa,are ra akkaiti aramas maun, are ffor me amo-mo pisekin maun. Nge mwirin ar kaeo eweenlet, lape ngeniir ra filata le siwili ar ang-ang me a fich ar repwe papatais.—Ais. 2:4;2 Kor. 7:1; Kal. 5:14.

11 A ina usun emon itan Antru. Iir mepwuluwan we ra kaeo me filata le angangngeni Jiowa. Antru a fokkun sani an anga-ngen moni, nge a pwisin towu seni. Pwata?Pun ewe kompeni Antru a angang ngeni aalisata maun, nge i a mochen fori minne mipwung me ren Jiowa. Atun a towu seni anangang, a wor ruuemon noun, me ewemoni a isoni a chok naf ngeni fitu maram.Usun ita nge ese wor alemwirian usun chokekkewe chon Lifai. Nge a lukuluk woonJiowa me kut an angang. Iei, atun Antrume an famili ra chemeni ena fansoun, ratongeni era pwe mi pwung ekkeei kapas:‘Poun Jiowa esap mochomoch.’ (Ais. 59:1)Antru me pwuluwan we ra pwal mwo ngetongeni pioneer pun ra nounouochu nourmoni le kamo chok minne a lamot ngenimanauer. A era pwe fan ekkoch ra aurekinour moni, imwer, pochokkulen inisiir, mear chinnapolo. Nge Jiowa a alisiir fansoun

10, 11. Ifa usun ekkoch ra pwarata pwe ra lukulukuJiowa lon ar angang? Apworausa pworausen emon.

Jiowa a wiliiti inetich atunsipwe akkomwa ach angang

ngeni lon manauach

Page 17: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

meinisin. Esor ar tipemwaramwar pwe rafeioch seni ar angang ngeni Jiowa, me inaewe wis mi auchea lap seni meinisin.—SalAf.12:13.

12 Jises a ereni noun kewe chon kaeo: “Areepwe wor ami lukuluk mi nonno ngeni efoupwukilin ira mi fokun kukun, oupwe to-ngeni ureni ei chuk, ‘Kopwe mwokut seniikei o mwokutula ikenan,’ iwe, epwe mwo-kut. Esap wor och mine ousap tufich ngeni.”(Mt. 17:20) Kopwe chuen kutta akkomw anKot we pwung ika epwe esilepa ngonuk wei-res? Ika a wor om tipemwaramwar usun eimettoch, kapas ngeni chon ewe mwichefel.Pworausen an Jiowa alisiir epwe apochokku-lata om luku.

Kopwe Kilisou ren MinneJiowa A Awora Ngonuk

13 Ika ka aucheani om angang ngeni

12. Met a lamot epwe nom rech fan iten ach sipwekutta akkomw an Kot pwung? Apworausa pworau-sen ekkoch seni leeniom.13. Ika sia achocho lon ach angang ngeni Jiowa,met sipwe lukuluku?

Jiowa, kopwe lukuluk pweepwe ngonuk minne kaosupwangan, usun chok ana fori fan iten ekkewe chonLifai. Ekieki usun Tafit.Inaamwo ika a op lon eu po-kungo, nge a lukuluk pweKot epwe alisi i. Sia pwal to-ngeni lukuluku Jiowa atunusun ita nge ese wor chonalillisich. Pwal chechche-meni pwe atun Asaf a ‘to-long lon ewe imwenfelinKot,’ a lapolo an weweiti

met a aosukosuka. (Kolf. 73:17) Iwe, si-pwe pwal lukuluku pwe Jiowa epwe awo-ra minne epwe anukuchara ach chiechi-och ngeni. Epwe pwari pwe sia aucheaniach angang ngeni i ese lifilifil nonnomuch.A ina usun sia filata Jiowa pwe i epwe ine-tich.

14 Ka lukuluku pwe Jiowa epwe alisikich lemirititi “ekewe ekiekin Kot mi alolol” lonPaipel? (1 Kor. 2:10-13) Ina met ewe aposelPiter a fori. Jises a ereni ekkewe chon Jus:“Are ousap mongo futuken Noun Aramas ounumi chaan, esap wor manau lomi.” Iwe,chommong chon kaeo ra ekieki pwe Ji-ses a kapas usun wesewesen futukan mechchaan, iwe, ra era: “Ei afalafal a kon po-chokul. Io a tongeni auselinga?” Ra “kulseni o resap chuen mochen tapwela murin.”Nge Piter a apasa: “Am Samol, io aipwe feilaren? En ka eani kapasen manau esemuch.”—Jon 6:53, 60, 66, 68.

15 Piter ese unusen weweiti alon Jises

14, 15. Met sipwe fori atun a siwil aweween ekkochwokisin? Iwe, pwata?

An Jeremaia leenienappiru a eu minen apochokkul

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 17

Page 18: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

kana. Nge a lukuluku pwe Jiowa a nounouJises le alisi aramas le weweiti ewe enlet. Iwe,atun a siwil aweween ekkoch wokisin lonPaipel, ka pwal tipemecheres le weweitiekkewe popun an a siwil? (SalF. 4:18) Ekke-we chon Perea loom “ra etiwa ewe afalafalfan mochenin letiper. Iteiten ran ra kaio lonekewe Toropwe mi Pin.” (Fof. 17:11) Ika ko-pwe appiruur, epwe lallapolo om aucheaniom angang ngeni Kot. Kopwe enletin kilisoupwe Jiowa, i inetum.

Pwupwulu Lon Chok Ewe Samol16 Chon Kraist ra pwal akkamwochu an

Kot kokkot ren ar alleasochisi alon Pai-pel pwe repwe pwupwulu “lon chok eweSamol.” (1 Kor. 7:39, TF) Chommong ra fi-lata pwe repwe chok lipich pun rese mo-chen atai ei alluk. Kot a tuttumunuur.Met Tafit a apasa atun a pwos pun usun itange esor chon alisi? A tingorei Jiowa analillis. A apasa: “

¨Ua uwato ren ai letipe-

ngau meinisin o asile ngeni ai kewe riafoulupwen ua apilukingau.” (Kolf. 142:1-3)Iwe, pwal Jeremaia a tuppwol le akkangangngeni Kot lon an lipichittam. Eli a pwalmeefi pwos.

16. Me ren 1 Korint 7:39, ifa usun ekkewe chonKraist lipich ra filata Kot pwe i inetiir?

17 Emon pwiich fopwul lon Merika a erapwe esap filian pwe epwe lipich. A mochenpwupwulu ika a kuna emon mi poluwochngeni. Inan we, esap emon Chon PwarataJiowa, ese pwal ekieki ika io noun we epwepwuluweni. A chok mochen pwe noun weepwe pwupwulu. Ena fopwul a eisini inanna ika mi mochen epwe angei marataan ikaa pwuluweni emon mi ngaw. Atun ewe ine-lap a kuna pwe noun we a eani eu ang-ang mi murinno, a tumunu pwisin i, mea pwapwa, iwe, ese chuen kon kakkapasngeni noun na ren an epwe pwupwulu. Fanekkoch, ei fopwul a meefi pwos. Iwe, a era:“Ua achocho le eani lukuluk woon Jiowa.Esap fokkun likitieilo.” Met a alisi nemin-nei an epwe lukuluk woon Jiowa? A apasa:“Iotek a alisiei le mirititi pwe Kot i wesewe-sen emon, me use alaemon chok. Ewe miUnusen Tekia seni meinisin a auseling nge-niei, iwe ita pwata usap meefi pwapwa mesufoli?” A luku met Paipel a apasa: “Sia fei-och ren ach fang lap seni ach angei me-ttoch.” Iwe, a achocho le alisi aramas ngeese ekiekin angei och seniir. A pwal apasa:“Ua pwapwa atun ua ekieki, ‘Ifa usun upwetongeni alisi ei aramas?’” (Fof. 20:35) Jiowai inetin, iwe, ei fopwul a pwapwa le angangngeni.

18 Ese lifilifil nonnomun manauom, ngeka tongeni filata Jiowa pwe i epwe ine-tum. Ika ka fori ena, ka tongeni fit leinnoun kewe aramas mi pwapwa. (2 Kor. 6:16, 17) Ina atun, kopwe tongeni wiliti ine-tin Jiowa usun ekkoch noun kewe chonangang me loom. (

¨Alleani Tuteronomi 32:

9,10.) Usun chok Israel a wiliti inetin Jiowame lein ekkewe ekkoch mwu, kopwe pwaltongeni fil me ren pwe kopwe wiliiti inetin,me I epwe tumunuk fan tong.—Kolf. 17:8.

17. Met emon fopwul mi lipich a fori atun a meefipwos?18. Ifa usun kopwe wiliiti inetin Jiowa?

Ifa Usun Kopwe Poluweni?ˇ Ifa usun kopwe filata Jiowa pwe i

inetum ren om kutta akkomw anwe Mwu me an pwung?

ˇ Ifa usun kopwe filata Jiowa pwe iinetum ren om kilisou ren minne aawora ngonuk?

ˇ Ifa usun kopwe filata Jiowa pwe iinetum ren om alleasochisi an al-luk le pwupwulu lon chok ewe Sa-mol?

18 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

Page 19: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 19

ITEITEN ier chommong aramas woon unu-sen fonufan ra fiti marasong. Ekkoch leir ra

pochokkul le ssa, me ra mochen win. Nge lapengeni ekkewe ekkoch chon ssa ra silei pwe re-sap tongeni win. Nge ewe a kon lamot me rer,ar repwe awesi ewe kitir.

2 Ewe Paipel a pwal kapas usun eu kitir. Aaweweei pwe manauen Chon Kraist mi enlet ausun chok eu kitir mi wor winnan. Chokke-we mi achocho le manaueni manauen ChonKraist me akkamwochu ar tuppwol ngeni Jiowara usun chok ekkewe chon ssa mi mochenawesi ewe kitir. Ewe aposel Paul a makkeei usunei sokkun kitir lon noun we aechoon taropwengeni ekkewe Chon Kraist lon Korint. A ma-kkeei: “Ifa usun, ami ouse sinei usun chon ki-tir, pwe ir meinisin repwe kitir, nge emon chokepwe angei winnan? Iwe, oupwe kitir pweoupwe angei.”—1 Kor. 9:24.

3 Iwe, atun Paul a era pwe emon chok epweangei winnan, ita a wewe ngeni pwe emonchok Chon Kraist epwe angei manau? Aapw. Afos usun ewe popun ekkewe sensu ra fiti ewe ki-tir. Ekkewe Chon Kraist lon Korint ra silei pwemeinisin ekkewe sensu ra mochen win, inaa-mwo ika emon chok epwe angei winnan. Inapwata meinisin ra achocho le rensu me tumu-nuochu ar ssa. Iir meinisin ra achocho pwe re-pwe win. Paul a mochen pwiin kewe repweachocho le akkamwochu ar tuppwol ngeniJiowa me awesi ewe kitir. Meinisin chon Kraistmi fori ena ra tongeni winneni manau ese-much.

1, 2. Met ewe Paipel a apoopo ngeni manauenChon Kraist mi enlet?3. Met weween alon Paul we a era pwe emon chokepwe angei ewe win?

4 Alon Paul kana ra apochokkulakich, ngera pwal amwokutukich le ekiekifichi ifausun sia akkaea manauach. Ika a apwapwaaiJiowa, a wor ach apilukuluk mi echipwor pwesipwe manau feilfeilo lon lang are lon Paratiswoon fonufan. Nge ach manaueni manauenchon Kraist a usun chok ach fiti eu mara-song woon efoch al mi wor chommong mi-nen efeiengaw ie. Chommong mettoch ra to-ngeni ammanga are fen akauloi ach angangngeni Jiowa. (Mt. 7:13, 14) A fen fis ngeniekkoch noun Jiowa kewe chon angang. Ikkefaekkoch ssar me minen efeiengaw lon ewe ki-tirin manau? Ifa usun kopwe tumunuk seniir?Met ka tongeni fori le awesi ewe kitir me win-neni?

Mi Lamot Likiitu Pwe Sipwe Win5 Lon noun Paul we taropwe ngeni ekkewe

Chon Kraist chon Ipru lon Jerusalem me Jutia,a pwal aea awewe usun sensu lon eu kitir.(

¨Alleani Ipru 12:1.) A aweweei pwata chon

Kraist repwe tipeppos le ssa, me met repwe forile awesi ewe kitir. Akkomw, sipwe ppii ewe po-pun Paul a makkeei ena taropwe ngeni ekkewechon Ipru me met a mochen repwe fori. Mwi-rin, sipwe pworaus woon met sia kaeo senimakkeian na.

6 A weires manauen ekkewe Chon Kraistlon na fansoun, nge akkaeuin ekkewe chonIpru lon Jerusalem me Jutia pun ekkewenouwisin lamalamen Jus ra eriani aramas le

4. Met a lamot ach sipwe silei usun an Chon Kraistwe kitir?5. Met Paul a aweweei lon Ipru 12:1?6. Met ekkewe nouwisin lamalam ra sotun foringeni ekkewe Chon Kraist?

SIPWE TIPEPPOS LE SS¨

ALON EWE KITIR

“Sipwe tipeppos le sa lon ewe kitir mi nom mwach.”—IPRU 12:1.

Page 20: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

20 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

alleasochisiir. Mesemwan, ra pwal mwo ngeetipetipa aramas le ekieki pwe Jises Kraist a ungeni ewe mwu me atai allukun, iwe, a fich anepwe malo. Ekkeei nouwisin lamalam ra eseli-pa ninniiloon Jises Kraist, iwe mwirin, ra mo-chen aukalo chokkewe mi afalafal usun i. Siaalleani met a fis mwirin Pentikos lon ewe ier 33lon ewe puken Fofor. Manauen ekkena chonKraist mi tuppwol a fokkunweires pun fan cho-mmong, ekkena nouwis ra sotuni le aukatiw arangangen afalafal.—Fof. 4:1-3; 5:17, 18; 6:8-12;7:59; 8:1, 3.

7 Iei pwal eu popun an ekkewe chon Kraistmanau lon eu fansoun weires pun taloon Je-rusalem a chok arapoto. Jises a ourourer pweKot epwe ataielo Jerusalem. A ereniir met epwefis me mwen ena kata, a pwal tichiki ngeniirmet repwe fori pwe resap malo. (

¨Alleani Luk

21:20-22.) Jises a ourourer: “Oupwe afalikemi,pwe lelukemi esap chouchou ren mongomongme unupuch, pwal ren ourekin manauen ike-nai, pwe ewe ran esap muttiritikemi usun eusar.”—Luk 21:34.

8 Orun 30 ier mwirin an Jises apasa ekkeeikapas, Paul a mak ngeni Chon Kraist chonIpru. Iwe, met a fen fis ngeniir lon ena ukukun30 ier? Ekkoch leir rese chuen sopwelo le ka-kkaeo usun Jiowa me akkapochokkula ar chie-chi ngeni pokiten ar osukosuk are aurekin tu-fichin manauer. (Ipru 5:11-14) Eli ekkoch raekieki pwe epwe mecheres ar manaueni ewesokkun manau lap ngeni chon Jus ra manau-eni. Eli ra ekieki pwe esor ngawan pun ekkewechon Jus ra chuen luku Kot me alleasochisi lapngeni ekkewe Allukun Moses. Pwal eu, ekkocharamas lon ekkewe mwichefel ra sotun erianiekkoch ar repwe alleasochisi Allukun Mosesme eorenien chon Jus. Ekkoch Chon Kraist ralukuur me ekkoch ra auselinger pun ra niuo-kkus. Ifa alon Paul mi apochokkula chienan

7. Met popun a fokkun weires manauen ekkeweChon Kraist lon na fansoun?8. Met a eselipa an ekkoch Chon Kraist ammanga arangang ngeni Jiowa are fen kaulo?

kewe Chon Kraist le amwochu ar tuppwolngeni Jiowa me sopwelo le eani manauenChon Kraist?

9 Jiowa a amwokutu Paul le makkeei ei taro-pwe pwe epwe apochokkula ekkewe ChonKraist chon Ipru. Lon sopwun 10, a akkomwaweweei ngeniir pwe ewe Allukun Moses,“nurun chok ekkewe mettoch mi murinno re-pwe feito,” me ar kewe tipis repwe musolo renchok an Jises asor. Le sopwoloon sopwun 10,Paul a ereniir pwe a lamot likiitu ren ar repwefeioch seni ena asor. A apasa: “Likiitu a lamotngenikemi pwe oupwe fori letipen Kot, o ang-ei minne a fen pwon ngenikemi: ‘Pun mwirinekis fansoun, i mi epwe feito epwe waroto, oesap mang.’”—Ipru 10:1, 36, 37, TF.

10 Ren ekkena kapas, Paul a pesei ekkeweChon Kraist chon Ipru le likiitu. Iwe, lon so-pwun 12, a pwal pesesefaliir. A ereniir pwe re-pwe “tipeppos le sa lon ewe kitir” mi nommwer. Nge me mwen an Paul apasa ena, Kot aamwokutu i le mak ngeniir usun pwal eu me-ttoch. Lon sopwun 11, Paul a affata weweenluku mi enlet usun Kot ren an mak usun foffo-run chokkewe mi eani luku mi enlet. Pwata akapasen luku me mwen an kapassefal usun li-kiitu? Pun a mochen repwe mirititi pwe a la-mot ngeniir likiitu me pwora. A kapas usunchommong mwan me fefin loom mi akka-mwochu ar tuppwol ngeni Jiowa pwal mwonge fan weires. Ar leenien appiru epwe alisiekkewe chon Ipru le likiitu fan ar riaffou.Mwirin an Paul kapas usun an ekkewe chonloom fofforun luku, a ereni ekkena chonIpru: “Iei minne, pokiten mi wor chommongchon pwarata mi pwellifeilikich, usun chokeu kuchu mi lap, iwe, sipwe pwal pwilitaouekkena mettoch mi achoukich, o ewe tipis mipacherikich, o sipwe chok likiitu le sa lon ewekitir mi nom mwach.”—Ipru 12:1, TF.

9, 10. (a) Met Paul a pesei ekkewe chon Ipru le forile sopwoloon Ipru sopwun 10? (b) Pwata Paul a makusun an ekkewe chon angangen Kot loom fofforunluku?

Page 21: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 21

“Chommong Chon PwarataUsun Chok Eu Kuchu Mi Lap”

11 Paul a apasa pwe ekkewe chon angangenJiowa mwen fansoun Kraist, iir “chommongchon pwarata mi pwellifeilikich, usun chok eukuchu mi lap.” Ra tuppwol ngeni Jiowa torimalo, iwe, ra pwarata pwe mi tufich ngeniChon Kraist ar repwe tuppwol ngeni Jiowapwal mwo nge fanweires. Ekkena “chonpwara-ta” ra usun chok sensu mi awesaalo ar kitir,iwe, pworausen manauer epwe apochokkulaekkewe ekkoch le tipeppos le ssa. Ika sia fiti eukitir, nge sia silei pwe ekkoch sensu mi mwittirra katol kich me emweirakich pwe sisap acha-nu, iwe, sipwe ekitekit le awesaalo ewe kitir.Iwe, a lamot ekkewe chon Ipru repwe eki-eki usun pworausen chokkewe mi tuppwolngeni Jiowa me loom. Ar leenien appiru epwe

11. Met sipwe chechchemeni atun sia ekieki usunekkewe “chon pwarata mi pwellifeilikich, usun chokeu kuchu mi lap”?

apochokkuler me achema ngeniir pwe mi tu-fich ar repwe “likiitu le sa” me awesaalo ewe ki-tir. Iwe, mi pwal tufich ngenikich ikenai.

12 Sia tongeni kaeo seni lukuen ekkewe ara-mas Paul a kapas usur, pun nonnomun cho-mmong leir a usun chok nonnomuch.

¨Awewe

chok, Noa a manau mwen an Jiowa ataielo enaotot ren eu noter. Iwe, kich sia manau lon eiatun me mwen an Jiowa epwele ataielo an Se-tan otot. Jiowa a ereni Eperiam me Sara ar re-pwe likitalo leenier. A pwon ngeniir pwe epweefisi eu mwu seni mwirimwiriir, iwe, ra wikki-tiwiti pwonutaan ena pwon. Iwe, Jiowa a pese-kich ach sisap chok aea manauach fan pwisinitach, nge sipwe aea fan itan. Moses a saittamlon leeni mi efeiengaw pwe epwe tori ewe Fo-nuen Pwon. Iwe, kich sia manau lon eu otot mingaw me wikkitiwiti ewe fonufan mi fo Jiowa apwonei. A mmen lamot sipwe ekkekieki usun

12. Met sia tongeni kaeo seni lukuen ekkewe ara-mas Paul a kapas usur?

Eperiam me Sara ra tipemecheres le likitalo nonnomochuur lon Ur

Page 22: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

22 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

manauen ekkeei aramas mi tuppwol loom. Si-pwe tongeni appiru met ra fori le apwapwaaiJiowa me kaeo seni ekkewe mettoch rese apwa-pwaai i.—Rom 15:4; 1 Kor.10:11.

Met A¨

Alisiir le¨

Awesaalo ewe Kitir?13 Met a alisi ekkeei chon angang ngeni

Jiowa le likiitu me awesaalo ewe kitir? Nengenimet Paul a makkeei usun Noa. (

¨Alleani Ipru

11:7.) Noa ese mwo kuna eu noter mi nielomeinisin aramas me man. (Ken. 6:17) Ese mwofis eu noter me mwen ewe a fis lon fansounNoa. Nge Noa ese ekieki pwe esap tufich anepwe fis. Met popun? Pun a luku pwe Jiowa achok akkapwonueta meinisin minne a apasa.Iwe, Noa ese ekieki pwe a kon weires an epwealleasochisi Jiowa. A chok fori met Jiowa a ere-ni. Ewe Paipel a apasa: “A fori meinisin mineKot a alluk ngeni.” (Ken. 6:22) Noa epwe forichommong angang. Epwe falei ewe waimw,ionfengeni ekkewe man, isoni mongo fan iterme ekkewe man, ouroura aramas usun ewe No-ter, me alisi chon an we famili le eani lukumi pochokkul ngeni Jiowa. Ese mecheres anNoa epwe fori meinisin minne Jiowa a allukungeni. Nge a luku Jiowa, iwe, a likiitu le fori anangang. Iwe, Jiowa a amanauer me an we fami-li me pwal efeiochuur.

14 Paul a pwal era pwe Eperiam me Sara ra fitlein ekkewe “chon pwarata mi pwellifeilikich,usun chok eu kuchu mi lap.” A siwil nonnom-ur atun Kot a ereniir ar repwe likitalo leenier welon Ur. Rese silei met epwe fis ngeniir. Nge a po-chokkul ar luku Jiowa, iwe, ra alleasochisi pwalmwo nge lon fansoun weires. Ewe Paipel a eitangeni Eperiam “semelapen chokewe meinisinmi luku” pun a pennuku chommong mettochfan iten Jiowa. (Rom 4:11) Ekkewe Chon Kraistchon Ipru ra silei pworausen manauen Epe-riam me an we famili, ina popun, Paul a kapasusun ekkoch chok me lein ar kewe fofforun

13. Pwata a weires nonnomun Noa? Met a alisi Noale fori meinisin minne Jiowa a ewisa ngeni?14. Ifa usun Eperiam me Sara ra pwari ar luku Kot?Met sia kaeo seni ar leenien appiru?

luku. Nge a fen naf le annetata pochokkulen arluku. Iei alon Paul usur: “Ekei aramas meinisinra mala lon ar lukuluk, nge resap angei ekewemettoch Kot a pwon ngeniir. Ra kuna ekewemettoch me toau o ra pwapwa rer. Ra pwaratamwen mesen aramas pwe ir chon ekis me cho-isa won fanufan.” (Ipru 11:13) Ar luku Kot mechiechi ngeni a alisiir le likiitu lon ewe kitir.

15 Moses, pwal i emon mi fit lein ekkewe“chon pwarata mi pwellifeilikich, usun chokeu kuchu mi lap.”A usun chok Eperiam le liki-talo leenian. A pwal likitalo itetekian me wou-ochun lon ewe imwen king nge a filata “anepwe eti noun Kot kewe aramas le riafou.” Pwa-ta a ina filian? Paul a poluweni: “A nenengeniewe liwin epwe angei me murin.” Paul a pwalera pwe Moses “a chok likitu, pun usun choknge a kuna ewe Kot sisap tongeni kuna.” (

¨Allea-

ni Ipru 11:24-27.) Moses a silei pwe mi wor ochmettoch mi fokkun auchea lap seni “an epwepwapwaiti tipis lon ekis chok fansoun.” Kot we-sewesen emon me ren, me a silei pwe meinisinan Kot kewe pwon repwe wesewesen pwonuta.Ina met a alisi le pwora me likiitu lon fansounweires me pwal chofo le emmwenawu ekkewechon Israel seni Isip ngeni ewe Fonuen Pwon.

16 Eperiam me Moses ra malo me mwen pwo-nutaan an Kot kewe pwon ngeniir. Mwen chokan ekkewe chon Israel tolong lon ewe FonuenPwon, Kot a ereni Moses: “Kopwe nenengenichok ewe fanu me toau, nge kosap tolong lonewe fanu upwe ngeni ekewe aramasen Israel.”Pokiten Moses me Aaron ra alleasolapa Kot meunukun ewe konikin Meripa, rese tolong lonewe Fonuen Pwon. Ra mut ngeni ekkewe ara-mas mi lukumach le asongeer me fori foffor miosufolungawa Kot. (Tut. 32:51, 52) Inaamwoika Moses ese tongeni tolong lon ewe FonuenPwon, nge ese fangeta. Ese ekieki pwe mi mwaalminne Kot a apwungalo. Sia silei ena pun a ti-ngorei Jiowa an epwe efeiochu ekkewe aramas.

15. Pwata a ina filien Moses an epwe manaueni enasokkun manau?16. Ifa usun sia silei pwe Moses ese fangeta inaa-mwo ika ese tongeni tolong lon ewe Fonuen Pwon?

Page 23: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 23

Ikkeei an kewe emwirinima ngeniir: “Israel, kafeioch. Io a wewe ngonuk? En eu mwichen ara-mas mi kuna manau me ren ewe Samol mi La-palap. I tittum me om soualilis, pwal i noumketilas mi ewinnok.”—Tut. 33:29.

Ekkoch Lesen Fan Itach17 Sia kaeo seni pworausen manauen ekkoch

“chon pwarata mi pwellifeilikich, usun chokeu kuchu mi lap” pwe ach awesaalo ewe kitirepwe alongolong woon pochokkulen ach lukuKot me an kewe pwon. (Ipru 11:6) Ei luku epweanapanapa ifa usun sia akkaea manauach iei.Sia silei pwe mi wor eu fansoun Kot a pwoneifan itach mi murinno lap seni iei. Sia tongeni“nennengeni ewe emon sise tongeni nengeni.”

17, 18. (a) Met sipwe tongeni kaeo seni ekkewe“chon pwarata mi pwellifeilikich, usun chok eukuchu mi lap”? (b) Met sipwe kaeo lon ena lesenmwirin?

Kot wesewesen emon me rech, ina popun, siatongeni likiitu lon ewe kitir.—2 Kor. 5:7.

18 Ese mecheres ewe kitir kich Chon Kraistsia fiti, nge sia tongeni awesi ewe kitir. Lon ewelesen mwirin ei, sipwe pworaus usun pwalekkoch mettoch repwe alisikich le awesaaloewe kitir.

Ka Tongeni¨

Aweweei?ˇ Met popun Paul a mak usun an ekke-

we “chon pwarata” loom fofforunluku?

ˇ Ifa usun pworausen ekkewe “chonpwarata mi pwellifeilikich, usun chokeu kuchu mi lap” a alisikich le likiitulon ewe kitir?

ˇ Met ka kaeo seni pworausen Noa,Eperiam, Sara, me Moses?

EWE aposel Paul a eani awewe woon eu kitir leapochokkula ekkewe Chon Kraist chon Ipru.

Lon noun we taropwe ngeniir, a era pwe ra usunchok sensu lon eu kitir. Nge a achema ngeniirpwe esap iir chok ra fiti ena kitir. A wor cho-mmong chon angangen Jiowa me loom ra fenawesaalo ewe kitir. Paul a apasa pwe chokkewemi pwellifeiliir, iir ‘chommong chon pwaratausun chok eu kuchu mi lap.’ Ika ekkewe chon

1, 2. (a) Met Paul a eani awewe pwe epwe apocho-kkula ekkewe Chon Kraist chon Ipru? (b) Met Paul aera pwe sipwe fori?

Kraist chon Ipru repwe chechchemeni ar kewefofforun luku, repwe tipeppos le awesaalo ewekitir.

2 Lon ewe lesen mwen ei, sia fen kaeo usunekkoch me lein ekkena chon tuppwol loom. Po-chokkulen ar luku Kot a alisiir le amwochu artuppwol ngeni tori malo. Ra likiitu le ssa tori ewesopwoloon. Epwe ifa usun sipwe pwal usur leawesochuolo ewe kitir? Paul a apasa: “Ousipwelikitatiu mettoch meinisin mi epetikich, pwalsokun tipis mi alikafifikich, nge sipwe tipepposle sa lon ewe kitir mi nom mwach.”—Ipru 12:1.

OUPWE KITIR PWEOUPWE ANGEI WINNEMI

“Oupwe kitir pwe oupwe angei winnemi.”—1 KOR. 9:24.

Page 24: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

24 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

3 Pwata Paul a apasa pwe repwe ‘likitatiu me-ttoch meinisin mi epetiir’? Eu puk mi kapasusun nonnomun ekkewe Chon Kraist le manau-en Paul we a aweweei napanapen an ekkewesensu sassa. (Backgrounds of Early Christianity) Aapasa: “Ekkewe sensuun Kris ra seleelo le rensume ssa lon kitir.”� Eli me rech lon ach ei fan-soun, ese pwung ena. Nge ekkena sensu raseleelo le ssa pun rese mochen och mettochepwe eppeti ar angei winner. Ina minne, an Paulereni ekkewe Chon Kraist chon Ipru pwe repwe‘likitatiu mettoch meinisin mi epetiir’ a wewengeni ar repwe likitalo mettoch meinisin miaweiresi ar repwe winneni manau esemuch. Enakapasen fon a murinno ngeniir, me a pwal mu-rinno ngenikich. Ikkefa ekkewe mettoch mi“epetikich” me aweiresi ach awesaalo ewe kitir?

“Likitatiu Mettoch Meinisin Mi Epetikich”4 Paul a ereniir, “likitatiw mettoch meinisin

mi epetikich.” A kapachelong mettoch meini-sin mi eppeti ach unusen ekieki ewe kitir meachocho le awesaalo. Ikkefa ekkoch mettoch mitongeni eppetikich? Jises a alisikich le weweitiena ren an kapas usun fansoun Noa we, iwe, Noaemon me lein ekkewe chon luku loom Paul amak usur. Jises a aweweei: “Usun mine a fis lonfansoun Noa, iei usun epwe pwal fis lon raninNoun Aramas.” (Luk 17:26) Pwungun pwe achei otot epwele muchulo usun chok ewe lonfansoun Noa we. Nge Jises a aweweei pwe no-nnomun aramas lon ach ei fansoun epwe usunchok nonnom aramas me mwen ewe Noter.(

¨Alleani Mattu 24:37-39.) Lape ngeni aramas

lon fansoun Noa we rese mochen kaeo usun Kotare manaueni ewe manau mi apwapwaai Kot.Met ra foffori? Ra mommongo, ukkun, me pwu-

� Ekkewe chon Jus loom ra ruko ren ena napanap. Ewepuken uruwo itan 2 Maccabees, esap kinikinin ewe Pai-pel, a apasa pwe chommong chon Jus ra song atun ewesamol fel mi tokolo itan Jason a mochen epwe wor euimwen urumwot lon Jerusalem usun chok an chon Kriswe.—2 Maccabees 4:7-17.

3. Met Chon Kraist ra tongeni kaeo seni alon Paulusun ekkewe sensu lon an chon Kris kewe uru-mwot?4. Met ekkewe aramas lon ranin Noa we ra foffori?

pwulu. Ikkena ekkewe mettoch aramas ra fofforilon manauer. Nge ra alamota ekkeei mettoch lapseni ar akkauseling ngeni an Kot kapas. Jises a erapwe rese afanni are meefi och.

5 Kich usun chok Noa me an we famili, meiwor chommong wisach iteiten ran. Sia eaniangangen moni me tuttumunu pwisin kich mechon le imwach. Ekkena mettoch ra angei wa-tteen ach fansoun me pochokkul. Sia tongeniaureki osupwangach ika a nafangaw nouchmoni. Mei pwal wor chommong wisach mi la-mot pun sia fen fangolo manauach ngeni Jiowa.Sia akkafalafal, akkammolnata ekkewe lesen faniten ach kewe mwich me fiffitiir, pwisin kakkaeome kaeofengen lon ach famili. A pwal wor cho-mmong wisen Noa lon an angang ngeni Kot, nge“a fori meinisin mine Kot a alluk ngeni.” (Ken. 6:22) Iwe, kich mi akkappiru Noa? Are, sia kina-mwe le chok fori arapakkan meinisin wisachkewe me ren Jiowa? Ika sia mochen fori mettochmeinisin minne Kot a ewisa ngenikich me awe-saalo ach kitir, a fokkun lamot sisap mut ngenioch mettoch epwe eppetikich are aweiresi achsassa.

6 Met weween an Paul era pwe sipwe “likitatiumettoch meinisin mi epetikich”? Sap minne aera sipwe likitatiw wisach kewe meinisin pun

5. Met epwe tongeni alisikich le awesochuolo ewekitir?6, 7. Ikkefa alon Jises kewe sipwe fokkun chechche-meni?

Page 25: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 25

ekkoch ra fokkun lamot. Nge chechchemenialon Jises usun ekkewe mettoch mi lamot wattelon manauach, a era: “Ousap ourek o apasa,‘Meta sipwe mongo?’ ika ‘Meta sipwe unumi?’ika ‘Meta sipwe ufouf?’ Pun chokewe resap sileiKot ra chok ekieki usun ekei metoch. Iwe, Seme-mi lon lang a silei pwe oua osupwang ren ekeimetoch.” (Mt. 6:31, 32) Jises a aweweei pwepwal mwo nge ekkewe mettoch mi lamot wattelon manauach, awewe chok anach me ufach, ratongeni eppetikich ika sia kon alamoter. Ra to-ngeni akaukichelo seni ach fiti ewe kitir.

7 Kosap monukaalo met Jises a apasa: “Seme-mi lon lang a silei pwe oua osupwang ren ekeimetoch.”Alon kana ra affata pwe Jiowa, Semachwe, epwe awora tufichin manauach. Esap we-ween pwe epwe ngenikich mochenich kewemeinisin lukun “ekei metoch” mi lamot wattengeni manauach. Nge a apasa pwe sisap aurekiirpwe site usun chon ekkewe mwu mi chok ku-kkutta “ekei metoch.” Pwata esap och ach sipweaurekiir? Jises a pwal era: “Oupwe afalikemi, pwelelukemi esap chouchou ren mongomong meunupuch, pwal ren ourekin manauen ikenai,pwe ewe ran esap muttiritikemi usun eu sar.”—Luk 21:34, 35.

8 Sia akkarap ngeni le sopwoloon ach kitir. Ausun ita nge sia tongeni kuna ewe tepkiri. Iwe, si-sap mut ngeni och mettoch an epwe aweiresi achawesaalo ewe kitir. Ina popun, sipwe “likitatiwmettoch meinisin mi epetikich.” Sipwe chokmenemenoch ika pwe a wor rech ekkewe me-ttoch mi lamot ngeni manauach. Ewe aposelPaul a fonokich pwe sipwe manaueni ewe ma-nau mi fich ngeni Kot me “menemenoch.”(1 Tim. 6:6) Ina popun, ika sia menemenoch renminne chok a lamot watte ngenikich, epweamecheresi ach ssa me angei winnach.

“Sokkun Tipis Mi Alikafifikich”9 Paul a kapas usun pwal eu mettoch sipwe li-

8. Pwata sipwe “likitatiw mettoch meinisin mi epet-ikich” iei?9, 10. (a) Ifa ewe sokkun tipis mi mecheresin eli-kofiffikich? (b) Met a tongeni fis ngeni an emonChon Kraist luku?

kitatiw, ina ewe “sokun tipis mi alikafifikich.”Ewe kapasen Krik mi affow ngeni ‘elikofiffikich’a pwa fan eu chok lon Paipel lon ei wokisin.Emon sou kaeoon Paipel itan Albert Barnesa apasa pwe ekkewe sensu lon ena fansounloom resap ufouf sokkun uf epwe elikofiffi pe-cher pwe ete aweiresi ar ssa. Iwe, a pwal era pweChon Kraist resap mut ngeni och mettoch anepwe aweiresi ar ssa lon ar kitir. Resap mutngeni och mettoch an epwe elikofiffi, weween,epwe poutulo an luku are apwangapwangolo.Ifa usun epwe pout seni emon Chon Kraist anluku?

10 Ese mwittir poutulo an emon Chon Kraistluku. A tongeni fis ekis me ekis, nge eli ese mwomeefi pwe a apwangapwangolo an luku. Le po-putaan noun Paul we taropwe ngeni ekkewechon Ipru, a ourourer usun ena minen efeie-ngaw. A ereniir pwe repwe tuttumunu pwe resap“tokola seni” ewe luku, me esap wor emon leirepwe “eani eu leluk mi ngau o lukumang.”(Ipru 2:1; 3:12) Ika ufen emon sensu a elikofiffipechen, epwe turulo. Iwe, a lamot epwe mirititipwe a tongeni turulo ika epwe filingaw ufan.Met epwe eselipa an emon sensu epwe tunaloena feiengaw? Eli a tumunungaw are tunalo anemon kapasen ourour. Are, a tipetekia le ekiekipwe a pochokkul me esap tongeni turulo. Are, arikirik ekiekin. Met sipwe tongeni kaeo seni anPaul kapasen fon?

11 Sipwe chechchemeni pwe ika a pout seniemon Chon Kraist an luku, a fis pokiten ekkewemettoch a pwisin filata. Pwal emon sou kaeo akapas usun ewe “tipis mi alikafifikich.” A awe-weei pwe nonnomun manauach, chiechiachkewe, me pwisin ach kewe mocheniaingaw rapochokkul le lukikich. Ra tongeni apwanga-pwangaalo are fen eselipa poutuloon ach luku.—Mt.13:3-9.

12 Ewe chon angang mi alukuluk me ti-pachem a fen ourourakich fan chommongpwe sipwe filiochu met sia kakkatol me met

11. Met a tongeni eselipa poutuloon ach luku?12. Ikkefa ekkewe kapasen ourour sipwe alleaso-chisi ika sise mochen epwe poutulo ach luku?

Page 26: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

26 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

sokkun kol sia akkauseling ngeni pun ekkeeimettoch ra anapanapa ekiekich me mochen-ich. A pwal ourourakich usun feiengawen achchechchei moni me pisek. Ika sia kon efichapwapwaan fonufan are mochen eani meini-sin ekkewe minefoon pisek, eli ekkeei mettochrepwe angei unusen ach fansoun, iwe, sise chu-en tawe ngeni ekkewe mettoch mi kon lamot.Sipwe feiengaw ika sia popooni ekkena kapasenourour ren ach ekieki pwe ra kon tichik areeipo. Sisap ekieki pwe ekkena ourour fan itenchokekkewe ekkoch pun ach luku a pochokkul.Setan a akkaea ekiekin me mochenian fonufanle eselipa ach tunalo kapasen ourour. Ese mo-chen sipwe awesaalo ewe kitir. A pout seniekkoch ar luku pun ra tumunungaw, tipetekia,are tokolo ren ar ekieki chok mettochun fonu-fan. Ika a fis ngenikich ena, epwe tongenipoutulo winnach we, manau esemuch.—1 Jon2:15-17.

13 Iteiten ran, aramas lon an Setan ei otot rasotun etipetipakich le eani ekiekiir. Ra mochen

13. Met sipwe fori pwe sisap eani ekiekin aramasenei otot?

sipwe alamota ekkewe mettoch ra alamota, mesipwe fori minne ra foffori. (

¨Alleani Efisus 2:

1, 2.) Nge sia tongeni pwisin filata ika sipweeani ekiekin chon fonufan are sisap. Paul a apa-sa pwe ekiekin aramas a usun chok asepwal mienienfeil. Nge a usun asepwal mi poison. Sisemochen ngaseri ena poison. Iwe, pwal ina chokusun, sise mochen eani ekiekin chon ei otot.Met epwe alisikich le tipeppos lon ewe kitir? Inaan Jises leenien appiru mi murinno seni meini-sin. A tipeppos me likiitu lon an we kitir torisopwoloon, iwe, sia tongeni pwal akkappiru i.(Ipru 12:2)

¨An ewe aposel Paul leenien appiru a

pwal murinno. A fiti ewe kitir, me a pesei pwiinkewe Chon Kraist le appiru i.—1 Kor. 11:1; Fil.3:14.

Ifa Usun “Kopwe Angei” ewe Win14 Ifa lamotan ngeni Paul an epwe awesi

ewe kitir? Atun an saingoon fos ngeni ekkeweelter lon Efisus, a apasa: “Manauei esap aucheangeniei.

¨Ua chok mochen awesala ai kitir o

awesochuela ewe angang ach Samol Jesus a nge-

14. Ifa ukukun lamotan an Paul awesaalo ewe kitir?

Ifa ewe “tipis mi alikafifikich”? Ifa usun sipwe ffif ren?

Page 27: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 27

niei pwe upwe fori.” (Fof. 20:24) Iwe, Paul atipeeu ngeni an epwe pennukuolo mettochmeinisin, pachelong manauan, le awesaalo ewekitir. A fokkun ekitekit me ottures le afalafalaewe kapas allim. Nge a era pwe an angang weiresepwe lamot-mwaal ika ese awesaalo ewe kitir. Asilei pwe epwe chok akkangang tori ewe sopwo-loon. Ese mwo ekieki pwe a fen angei winnan.(

¨Alleani Filipai 3:12, 13.) Iwe nge, ekiselo me

mwen an malo, a pwung an a apasa: Ҭ

Ua eaniewe maun mi och, ua awesochuela ewe kitir, uaamwochu ai lukuluk.”—2 Tim. 4:7.

15 Paul a mochen pwiin kewe repwe awesaaloewe kitir. A pesei ekkewe Chon Kraist lon Filipaile angang weires fan iten pwisin ar amanau.A achema ngeniir ar repwe kamwochunnukwoon “ewe kapasen manau.”A pwal ereniir ewepopun a fokkun lamot ngeni i: “Pun epwe pwapwe ai achocho me ai angang weires esap lo-motongau.” (Fil. 2:16) Ika ekkoch chienan kewechon ssa rese awesaalo ewe kitir, Paul epwemeefi pwe ese apwonuetaochu wisan. A pwalpesei ekkewe Chon Kraist lon Korint ar repwesopwelo le ssa pwe repwe angei winner. A apa-sa: “Oupwe kitir pwe oupwe angei winnemi.”—1 Kor. 9:24.

16 Emon chon marasong epwap kuna ewetepkiri atun chok a arap ngeni. Nge fansounmeinisin, a chok ekkekieki usun ewe tepkiri mea silei pwe a akkarap ngeni. Iwe, atun a kkanngeni, a lapolo an tipeppos pwe epwe awesaaloewe kitir. A pwal ina usun ewe kitir Chon Kraistra fiti. Sipwe unusen luku pwe ewe win, wese-wesan. Epwe alisikich pwe sipwe tipeppos leawesaalo ewe kitir me angei winnach.

17 Paul a makkeei: “Iwe, luku a usun chok achalleta minne sia apilukuluku, o usun chok achachifoua minne sise mo kuna.” (Ipru 11:1, TF)Eperiam me Sara ra tipemecheres le likitalo lee-nier mi kinamwe me feilo ikewe ie “ir chon ekis

15. Met Paul a pesei pwiin kewe Chon Kraist ar re-pwe fori?16. Pwata sipwe luku pwe ewe win, wesewesan?17. Ifa usun luku a efisi pwe ewe win, ina wesewe-san me rech?

me choisa.” Pwata ra tongeni fori ena? Ra lukupwe ekkewe mettoch Kot a pwon ngeniir, iir we-sewesan. “Ra kuna ekewe mettoch me toau o rapwapwa rer.” Iwe, Moses a tii seni pwapwaan“tipis lon ekis chok fansoun” me “woun Isip.”Ifa usun a eani luku me pochokkul le fori ena? A“nenengeni ewe liwin epwe angei me murin.”(Ipru 11:8-13, 24-26) Paul a apasa pwe ‘ren arluku’ chokkana ra fori ekkena mettoch. A po-chokkul ar luku, ina popun fansoun meinisinme rer ewe win wesewesan. Rese tongeni mo-nukaalo ewe win, ese lifilifil met sokkun weiresa toriir. Ra silei pwe Kot a alisiir lon ena atun, meepwe chok apwonueta an kewe pwon lon fan-soun mwer.

18 Sia tongeni ekilonei pworausen ekkewemwan me fefin mi tuppwol lon Ipru sopwun 11,me akkappiruur. Epwe apochokkula ach lukume alisikich le likitatiw “sokun tipis mi alikafi-fikich.” (Ipru 12:1) Pwal eu, “sipwe tongenialollolatai chienach ren ach eani chen me foformurina” ren ach mwimwichfengen me pwiichkewe mi pwal achocho le apochokkula pwisinar luku.—Ipru 10:24.

19 Sia akkarap ngeni sopwoloon ach kitir,usun ita nge sia tongeni kuna ewe tepkiri. Sipwetufichin “likitatiu mettoch meinisin mi epe-tikich, pwal sokun tipis mi alikafifikich,” ren anJiowa alillis me pochokkulen ach luku. Sia to-ngeni sassa me angei ewe win Jiowa, Semachwe, a pwon ngenikich.

18. Met sipwe fori pwe sisap fangeta nge sipweawesaalo ewe kitir?19. Pwata a lamot sipwe sassa lon ewe kitir?

Ka Chechchemeni?˙ Ifa usun sipwe “likitatiw mettoch

meinisin mi epetikich”?˙ Met epwe tongeni eselipa poutuloon

an emon Chon Kraist luku?˙ Pwata a lamot sipwe luku pwe win-

nach, wesewesan?

Page 28: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

28 EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011

U R¨

AN emon Farisi a eisini Jises: “Menialluk a kon auchea seni meinisin?” Ji-

ses a poluweni: “Kopwe echeni ewe Samolom Kot ren unusen lelukom, ren unusen[manauom] pwal ren unusen ekiekum.”(Mt. 22:35-37) Jises a fokkun tongei Semanwe me a ekieki usun an uoch mwen mesan.Ina popun me mwen an epwe le malo a to-ngeni apasa pwe Kot a silei i usun emon mituppwol le alleasochisi an kewe alluk. Inaminne, Jises a nonnom lon an Kot tong.—Jon 15:10.

2 Chommong aramas ikenai ra era pwera tongei Kot. Ese mwaal a pwal ina usunmeefiach. Iwe nge, mi lamot sipwe etittinaekkeei kapas eis: ‘Ngang mi sillelo me renKot? Ifa an Kot ekiek usi? Me ren Jiowangang emon noun?’ (2 Tim. 2:19) A ifa meamwararen ach tufichin chiechioch ngeniewe Sou Nemenem mi unusen Tekia senimeinisin!

3 Nge a pwal mwo nge weires ngeniekkoch mi tongei Jiowa ar repwe ekiekipwe ra tufichin wiliti chiechian. Ekkoch rameefi pwe esor auchear. Ina popun ra eki-eki pwe resap tongeni wiliti emon nounJiowa. Sia pwapwa pwe Jiowa a eani ekiekmi sokkolo usuch. (1 Sam. 16:7) Iei alonewe aposel Paul ngeni chienan kewe ChonKraist: “Ewe aramas mi echeni Kot a sil meren Kot.” (1 Kor. 8:3) A fokkun lamot omkopwe tongei Kot pwe kopwe sill me ren.

1, 2. (a) Met Jises a ekieki usun? (b) Ikkefa ekkewekapas eis sipwe etittiner?3. Pwata a weires ngeni ekkoch ar repwe luku pwera tongeni wiliti noun Jiowa? Met epwe alisiir le liki-talo ena esin ekiek?

Ekieki mwo: Met popun ka alleani ei puk?Pwata ka achocho le angang ngeni Jiowaren unusen letipom, manauom, ekiekumme om pochokkul? Met a amwokutuk lefangolo manauom me papatais? Ewe Pai-pel a aweweei pwe Jiowa ewe chon etittinaletip, a panato woun kewe, chokkewe miauchea me ren. (

¨Alleani Akai 2:7; Jon 6:

44.) Ina minne ka tongeni lukuluk pwe kaangang ngeni Jiowa pun I a emmwenukotopwe kopwe angang ngeni. Esap tongenipoutaalo chokkewe ra fen ketiw pwe chie-nan, ika ra amwochu ar tuppwol ngeni. Awesewesen aucheaniir me tonger.—Kolf.94:14.

4 Pokiten iei Jiowa a fen panikicheto, milamot sipwe tumunu pwe sipwe nonnomlon an we tong. (

¨Alleani Juta 20, 21.) Che-

chchemeni pwe Paipel a pwarata pwe ara-mas ra tongeni pase seni Kot are tokoloseni. (Ipru 2:1; 3:12, 13)

¨Awewe chok me

mwen an aposel Paul apasa alon we lon2 Timoti 2:19, a kapas usun Himenaus meFilitus, a ffat pwe ekkena ruuemon mwanra angang ngeni Jiowa, nge mwirin ra toko-lo seni minne a enlet. (2 Tim. 2:16-18) Che-chchemeni pwe pwal ekkoch lon ekkewemwichefelin Kalesia ra likitalo ewe enlet.Amwo sipwe aucheaniochu ach chiechingeni Jiowa.

5 A wor ekkoch napanap Jiowa a wesewe-sen aucheani. (Kolf. 15:1-5; 1 Pit. 3:4) Ruume leir, luku me tipetekison. Sipwe nenge-

4. Pwata sipwe aucheaniochu ach chiechi ngeniJiowa?5. (a) Ikkefa ekkoch napanap Kot a aucheani?(b) Pworausen io kewe sipwele kaeo?

KA SILLELO ME REN JIOWA?“Ach Samol a silei chokewe ir noun.”—2 TIM. 2:19.

Page 29: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 29

ni pworausen ruuemon mwan Jiowa atonger pokiten a nom rer ekkena napanap.Sipwe pwal ppi pworausen emon, tittipanpwe a sill me ren Jiowa nge a lamalam te-kia, iwe a kuna pwe Jiowa a poutaalo. Siatongeni kaeo ekkoch lesen mi auchea seniekkeei pworaus.

Semelapen Chokkewe mi Luku Kot6 Eperiam “a luku ewe Samol mi Lapa-

lap.” Ina popun a fen iteni “semelapenchokewe meinisin mi luku Kot.” (Ken.15:6; Rom 4:11) Ren an luku Kot, a likitaloimwan, chiechian kewe me pisekin meini-sin fan iten an epwe lo ngeni eu fonu to-wau. (Ken. 12:1-4; Ipru 11:8-10) Pwal mwonge mwirin fite fite ier, a chuen pochokkulan luku. A pwalo ena lupwen a “eani asorIsaak noun we” pwe epwe alleasochisi alonJiowa. (Ipru 11:17-19) Eperiam a pwaratapwe a luku an Jiowa kewe pwon, ina minnea fokkun auchea me wesewesen sill me ren.(

¨Alleani Keneses 18:19.) Jiowa ese chok si-

lei pwe i emon mwan mi manau lonena atun, nge a pwal tongei usun emonchiechian.—Jem. 2:22, 23.

7 Jiowa a pwon ngeni Eperiam pwe mwi-rimwirin kewe repwe usun “pien aroset”me “repwe nemeni fanuen ekewe chonoputeer.” (Ken. 22:17, 18) Inaamwo ika enapwon ese pwonueta le manauen Eperiam,nge a chuen pochokkul an luku. A silei pwean Kot kewe pwon repwe chok pwonuetame a pwarata ena luku ren an manaueniewe sokkun manau mi apwapwaai Kot.

6. (a) Pokiten Eperiam a luku an Jiowa kewe pwon,met a fori? (b) Ifa usun Eperiam a sillelo me renJiowa?7. Met Eperiam a silei usun an Jiowa kewe pwon? Ifausun a pwarata an luku?

Alleani Ipru 11:13.) Sia sill me ren Jiowausun emon mi eani ewe sokkun luku Epe-riam a eani?

Wikkiti Jiowa Eu Esissillen Luku8 Eli a wor mettoch sia fokkun aneanei.¨

Awewe chok ren pwupwulu, nounou semi-rit me pochokkulen inis. Ekkeei mettochese wor ngawan, nge ren chommong leichsise kuna pwonutaan minne sia tipeni. Ikaina usun, met sipwe fori? Minne sipwe foriepwe pwaraalo ukukun pochokkulen achluku.

9 Esap eu alen tipachem ach sipwe ungeni an Kot emmwen ren chok ach sipwe

8. Ikkefa ekkewe mettoch aramas ra kan aneanei?9, 10. (a) Met ekkoch ra fori ar repwe apwonuetaminne ra tipeni? (b) Met ka ekieki usun pwonuetaanan Kot kewe pwon lon manauom?

Usun chok Eperiam, sia luku pwe Jiowaepwe unusen apwonueta an kewe pwon?

Page 30: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

fori minne sia tipeni. Epwe tongeni ataiach chiechioch ngeni Jiowa.

¨Awewe chok,

ren ar repwe chikar seni ar samau, ekkochra filata ewe sokkun minen alillis mi ungeni an Kot emmwen. Ekkoch ra eani eweesin angang mi eppeti ar fiti mwich are esechuen wor ar fansoun ngeni ar famili.Ekkoch ra poputa le sani emon chon lu-kun. Ika emon Chon Kraist a fori ena,a wesewesen mochen epwe sill me renJiowa? Epwe ifa meefien Jiowa ika Eperiamese mosonottam le witiwiti pwonutaan ankewe pwon? Ifa usun ika Eperiam ese wi-kkitiwiti Jiowa nge a chok nomotiu lon lee-nian me pwisin kutta itefouloon? (Alollongeni Keneses 11:4.) Jiowa epwe chuen eki-eki pwe Eperiam chiechian?

10 Ikkefa ekkewe mettoch ka fokkun tipe-ni? Mi pochokkul om luku le witiwitiJiowa, ewe a pwon ngonuk pwe epwe awo-ra om kewe mochen mi tipeeu ngeni leti-pan? (Kolf. 145:16) Ekkoch an Kot kewepwon eli rese mwittir pwonueta lon euatun sia tipeni. Nge Jiowa a chuen auche-

ani ach akkamaaraata ewe esin luku usunan Eperiam me sopwelo le etipeeu manau-ach ngeni letipen Kot. Sipwe enletin kunafeioch wachemwuk ren ach fori ena.—Ipru11:6.

Emon mi Tipetekison me Emon miLamalam Tekia

11 Sipwe nengeni pworausen Moses meKora, mi sokkofesen napanapen ar foffor.Minne ra fori epwe alisikich le weweiti pwean Jiowa ekiek usuch mi longolong woonukukun ach sufoliti minne a filata me na-panapen an fori. Kora, emon chon Lifai,mwirimwirin Kohat. Eli a kuna an Jiowaamanaua ewe mwuun Israel me lon eweSetipar, a pwal alisata an Jiowa kapwungngeni chon Israel me woon ewe chukunSainai, me a alillis le uweifetalei ewe pwo-rofel. (Eks. 32:26-29; Num. 3:30, 31) A ffatpwe Kora a fen tuppwol ngeni Jiowa renfite fite ier, iwe, chommong lon Israel ramenniniiti.

11. Met Kora a fen fori lon fite fite ier?

Kora ese tipetekison me ese alleasochisi ekkewe emmwen

Page 31: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

EWE LEENIEN MAS ˙ SEPTEMBER 1, 2011 31

12 Nge lon ar sai ngeni eweFonuen Pwon, Kora a ekiekipwe ese kon pwung napa-napen an Jiowa emmweniIsrael, iwe, a mochen foriekkoch siwil. Mwirin pwal250 mwan lon Israel ra fiti.Ra meefi nukunukoch pwe awor ar ririoch ngeni Jiowa.Ra ereni Moses: “

¨Ami oua

kon anapala nemeniemi. Pun unusen eimwichen aramas a pin, nge ewe Samol miLapalap a nom lefiler.” (Num. 16:1-3) Aifa me lamalam tekiar! Moses a ereniir,“Ewe Samol mi Lapalap epwe pwarata ionnoun.” (

¨Alleani Numperis 16:5.) Sorota,

lekuniolun ena ran, Kora me meinisin mifitaalo an u ngeni, ra malo.—Num. 16:31-35.

13 Moses a sokko seni Kora, i “a fokun ti-petekison seni aramasen fanufan meini-sin.” (Num. 12:3) A pwarata an tipetekisonren an uppos le alleasochisi an Jiowa em-mwen. (Eks. 7:6; 40:16) Ese wor pworauslon Paipel pwe Moses ese kan tipeeu ngeninapanapen an Jiowa fori an angang, are asong pokiten an fiti minne Jiowa a ereni.¨Awewe chok, Jiowa a ngeniir chommongalluk mi tichik ren kautaan ewe imwenfel,usun chok, anuen terechin me fitu pwakenepwe teteta woon ekkewe chechen tento.(Eks. 26:1-6) Eli fan ekkoch kopwe meefiletipengaw ika emon sou emmwen lon anJiowa we mwicheich a ngonuk och ka-pasen emmwen mi fokkun tichik. Nge

12. Ifa usun an Kora lamalam tekia a kkuu anchiechioch ngeni Kot, usun met sia kuna lon ewelios lon pekin taropwe 30?13, 14. Ifa usun Moses a pwarata an tipetekison?

Jiowa emon sou emmwen mi unusoch, aewisa angang ngeni noun chon angang mea lukuluk pwe iir repwe apwonueta. A worchommong popun mi murinno lupwen aawora emmwen mi tichik. Moses ese songme ese ekieki pwe Jiowa a angei seni anpwungun filata. A ereni ekkewe chon ang-ang ar repwe fori meinisin usun minneJiowa a fen alluk ngeniir. (Eks. 39:32) A ifame tipetekisonun! Moses a mirititi pweewe angang, an Jiowa nge a chok nounou ile apwonueta.

14 Moses a tipetekison pwal mwo nge lu-pwen a wor popun an epwe lichippung.¨Awewe chok, lupwen ekkewe chon Israel rangunungunungaw an esor konik, Moses afokkun song ngeniir me a epiningawa itenJiowa. Pokiten ena, Jiowa a ereni pwe esapchuen emmwenaalong ekkewe aramas lonewe Fonuen Pwon. (Num. 20:2-12) Mosesme pwiin we, Aaron, ra likiitu fan an chonIsrael ngunungunungaw fite fite ier. Ngeiei, pokiten eu chok mwaallin Moses, esapchuen tongeni kuna minne a fen anea-nei fansoun langattam! Met Moses a fori?Pwungun pwe a lichippung, nge a tipeteki-son me nguuri alon Jiowa. A silei pweJiowa emon Kot mi pwung, “esap wor an

En mi sillelo me ren Jiowausun emon mi tipetekison

me alleasochis?

Page 32: 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/03/w_TE_20110901.pdf · 8 Ifa Usun Sipwe Asukula Ekkewe Semirit Usun Kot—Ikkefa Ekkewe Napanapen Asukul Epwe Kon M ... sin itan

Lon pwal mwo nge ei f¨on

¨ufan mi ur ren fitikoko, kopwe tongeni k

¨una pwapwa seni om silelo ewe enlet seni Paipel

ussun Kot, an we Mwu, me an kewe kokkot mi m¨urinn

¨o f

¨an iten aramas. Ika ka mochen pwal och pworaus are em

¨on

epwe k¨ae

¨o ngonuk Paipel lon imwom, nge esap kam

¨o, iwe, kese mochen kopwe mak ngeni Jehovah’s Witnesses,

25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, are¨ae

¨a e

¨u me lein ekkewe address mi mak lon pekin taropwe 4.

Kopwe tipeeu ngeni an emon epwe chuuruk?

www.watchtower.org wp11 09/01-TE

mwal.” (Tut. 3:25-27; 32:4) Ikenai, lupwensia ekieki usun Moses, sia kuna pwe i mifen sillelo me ren Jiowa.—

¨Alleani Ekistos

33:12,13.

Lamoten Tipetekison lon ach¨Alleasochisi Jiowa

15 Jiowa epwe chok pwapwaitikich ika siaetiwa ekkewe ekkesiwil a fis. Mi lamot sipwesufoliti iir kewe Jiowa a nounou le em-mweni ewe mwichefel. Met sipwe fori lu-pwen ekkeei mwan ra apwungalo mettochme siwili ekkoch kokkot lon ewe mwichefel?Ren an Kora me chienan kewe lamalam tekiame nafangawen luku, ra pwisin aimuroloseni Kot. Meefien Kora pwe Moses emonchok chinnap mi pwisin apwungalo ekkewemettoch lon Israel, nge a monukaalo pwewesewesen Jiowa ewe a emmweni Israel. Inapopun, ese pwarata an tuppwol ngeni cho-kkewe Jiowa a nonnounou. Epwe fen och ikaKora a chok witiwiti Jiowa, a fen tongeni alisile weweiti popun a ina usun kokkotun are si-wil ekkoch mettoch ika mi lamot. Pokiten anKora lamalam tekia, a asolapalo meinisin anangang ngeni Jiowa fan tuppwol ren fite fiteier.

16 Minne a fis ngeni Kora a eu minen ou-rour ngeni ekkewe elter me chon mwi-chefel ikenai. Mi lamot tipetekison ikasipwe witiwiti Jiowa me alleasochisi cho-kkewe a nounou le emmweni ewe mwiche-fel. Sia pwarata pwe kich mi tipetekisonusun Moses? Sia mirititi wisen chokkewera emmwenikich me alleasochisi ar kewe

15. Met sia kaeo seni an Kora lamalam tekia?16. Ifa usun an Moses leenien appiru ren tipeteki-son epwe alisikich?

emmwen? Lupwen sia lichippung sia ne-meniochu meefiach? Ika sia fori ekkeeimettoch, Jiowa epwe pwapwaitikich meepwe echeni kich ika sia tipetekison me al-leasochisi i.

Jiowa a Silei Io kewe Noun17 A och ach sipwe ekieki pworausen

chokkewe Jiowa a tonger me etiwer ar re-pwe chiechian. Eperiam me Moses iir reseunusoch, ra apwangapwang usun chokkich nge ra sillelo me ren Jiowa pwe iirnoun. Iwe nge, pworausen Kora a pwaratapwe sia tongeni tokolo seni Jiowa, iwe sisapchuen kuna an chen me sillelo me ren.Kich meinisin sipwe pwisin eani ekkeei ka-pas eis: Ifa an Jiowa ekiek usi? Met ua to-ngeni kaeo seni ekkeei pworaus lon Paipel?

18 Ach silei pwe me ren Jiowa chokkewemi tuppwol iir noun, a fokkun aururukich.Ina popun, sipwe akkapochokkula achluku, pwappwarata tipetekison me ekkeweekkoch napanap pwe epwe lapolo an Jiowaecheni kich. Ach sillelo me ren Jiowa a eufeioch, epwe atoto pwapwawachemwuk ieime lon mwach kkan.—Kolf. 37:18.

17, 18. Met sipwe foffori pwe Jiowa epwe sillenikichpwe kich noun?

Ka Chechchemeni?˙ Met weween an emon sillelo me ren

Jiowa?˙ Ifa usun kopwe appiru an Eperiam

luku?˙ Ikkefa ekkewe lesen sia kaeo seni Kora

me Moses?