Embed Size (px)
DESCRIPTION
พระครูเกษมธรรมทัต
Citation preview
รสงใหมทนสมยอยเสมอ
พระครเกษมธรรมทต (สรศกด เขมรส)
นมตถ รตนตตยสส ขอถวายความนอบนอมแดพระรตนตรย ขอความผาสขความเจรญในธรรมจงมแกญาตสมมาปฏบตทงหลาย
ตอไปนกพงตงใจฟงธรรม กขอใหไดนงเจรญภาวนาไปดวย นงเจรญสตทำาความระลกพจารณาสงเกตเขาสสภาวะ กจะไดรบประโยชนคอทงความรจากการฟง ความรจากการปฏบต บางทเราฟงไปแลวไปปฏบตกลมไป แตถาเราฟงพรอมการปฏบต ความรจากการฟงกจะเปนปจจยใหไดความรจากการปฏบต เหมอนกบวาเราเดนทางเรามไกดนำาทางไปดวยเรากไมตองไปจดไปจำาเสนทางเดนอะไรมากมาย มผคอยบอกผแนะในขณะทเดนทางอย แตถาเราไมมไกด กคอเราตองศกษาแลวกจดจำาไวใหไดทงหมด แลวกไปเดนทางตามลำาพง
อนนอปมาใหฟงวาการปฏบตพรอมการฟง กเหมอนกบเรากำาลงเดนทางแลวกมผแนะผคอยบอกคอยเตอน กจะทำาใหการปฏบตของเรานนไดเขารองเขารอยหรอไมออกนอกทาง เพราะฉะนนจงมภาคนำาปฏบต เชนชวงเชา ชวงเยน สำาหรบผมาเขากรรมฐานจะมการนำาปฏบต ทนำาปฏบตนนคอใหเราปฏบตไปนนแนะ เปนเพยงแตคอยบอกทางแนะทางใหแตถาเราฟงไปอยางเดยวเอาแตจดจำา แตเราไมไดปฏบตเรากเสยโอกาสในขณะทผกำาลงนำาปฏบตแตเราไมไดทำากเสยไป เสยโอกาสไป
แตอยางในชวงนเปนชวงฟงธรรม เปนชวงของการฟงธรรมไมไดเปนชวงของการนำาปฏบต เพราะฉะนนธรรมะทเราฟงกอาจจะไมเขา ไมเหมาะกบการผกจตผกใจในขณะปฏบต เพราะวาธรรมะซงจะตองใชภาษาใชสมมตสออกไป เราฟงเรากอาจจะตองตความหมายเรองทฟงเหลานน จตของเรากจะสงไปสสมมตบญญต ครนเรามงการปฏบตกจะฟงไมรเร อง ไมเหมอนธรรมะทนำาปฏบต ธรรมะทนำาปฏบตจะพดใกลชดตอสภาวะ หรอแนวทางการเจรญสตอย หรอวาพดมจงหวะไมเรว หรอวาทอดระยะธรรมะทนำาเสนอกจะเปนเรองทใกลชดตออารมณของการปฏบต แต
อยางไรกตาม แมวาจะนอมรสสภาวะการปฏบตหรอนอมรไปสเรองทฟง กลองทำาลองสงเกตลองพจารณาด
เนองจากสตสมปชญญะหรอจตใจมนมความไวในการจะรบรอารมณ เมอรบอารมณทางหนงมนกมารอารมณอกทางหนงไดอยางรวดเรวเชน เวลามนไปรบรทางห ไดยนเสยง มนกแปบมารทางใจได ขณะทสตระลกถงสภาพไดยนเสยงหรอเสยงทปรากฏ ขณะเดยวกนกสามารถจะระลกถงจตทกำาลงปรงแตง กำาลงตรกนก ไดกระชนชดนนไป แลวจตกทำาหนาททจะตความหมายถงเสยงทไดยน จงรความหมายขน พอรความหมายจตกจะมอารมณเปนบญญต ขณะเดยวกนนนในกระชนชดนน สตกระลกถงความนกความคดความตรกความจำานน กเรยกวา กลบมาเขาสสภาวะปรมตถ นเรยกวาเปนขอตวอยาง แตความเปนจรงแลวมนเรวกวาน หรอมนมสลบซบซอนกนมากมายขน แตวายกตวอยางใหฟง ขณะทฟงนมนกมตวตงใจในการฟง สตกระลกถงความตงใจทเกดขน เวลาทไปไดยนเสยงกจะพบวาสภาพของการรบรทจต ทกำาลงตงใจหรอกำาลงตรกนกนนหมดลงแลว การรบรไดยนเสยงเกดขน สภาพธรรมอน ๆ จะไมปรากฏ
นนกหมายถงวาจตนนจะรบรอารมณไดทละอารมณไดทละอารมณทละอยาง ขณะจตไปรไดยนเสยงการรบรอยางอนจะขาดชวงลงทนทเมอสตไปรความนกคด การไดยนเสยงหรอการรสภาพไดยนเสยงกจะตองขาดชวงไปทนท นเราสงเกตด สงเกตดวาถาดเผน ๆ กเหมอนวาพรอมกนกบเหนกเหน ไดยนกไดยน คดนกกคดนก รสกเยนรอนกเยนรอนอย แตเมอสงเกตลงไปจรง ๆ กจะพบวามนตางขณะกน สงนเกดสงใดสงหนงเกดขน สงอน ๆ กไมปรากฏในกระแสจตในอารมณของจต สงหนงจะเกดขนสงแรกกตองดบไป ดบไปแลว เมอจตรบรอารมณอนขนมามนกตองหลดจากอารมณเกาไปรบอารมณใหม หลดจากอารมณหนงไปสอกอารมณหนง มนจะรบทเดยวหลาย ๆ อารมณไมได รบเสยงไปรบกลนไป รบเยนไปรบรอนไป รบคดนกไปรบเรองราวไป กเปนคนละขณะกน
นถาสงเกตใหดกจะพบวาสงนเกดสงนหมดไป สงนเกดขนสงนหมดไป สงนเกดขน จะเหนกระแสของจตทสองไปฉายไปนอมไป ไปรบรอารมณตาง ๆ จตใจนมนมกระแสในการทจะรบรอารมณ รบรอารมณ ถาสตระลกขนมาทกระแสของจตกจะพบวามนมความหมดไป กระแสของจตนมความขาดมความหมด กระแสของจตกคอสภาพทร รบรอารมณ กจะสงเกตวามนหมดไปอยางรวดเรว ทพดไปเมอคนนวาผร ผรนมความหมดไป
การประพฤตปฏบตจะตองดำาเนนเขาสจตใจ ตองเขาไปรถงจตใจซงมนมแงใหรดงทเคยกลาวไปแลววา แงของอาการในจตกบแงของการรบรหรอจะเรยกวาเปนกรยาของมนกได คณสมบตกบกรยา อาการในจตหรอวาปฏกรยาทเกดในจตจะเรยกวาเปนคณสมบตของมน หรอวาสงปรงแตงในจตใจ สวนกรยาของจตกเหมอนกบจตมนทำาหนาทในการรบรอารมณมนเปลยนแปลงมนไหวในการรอารมณหนง ทงจากอารมณหนง รบอกอารมณหนง มนไมไดคงท มการรบ มการรบ มการรบหมดไป รบหมดไป
ฉะนนการประพฤตปฏบตธรรมกเปนเรองราวของการดธรรมชาต ธรรมดาปรกตของสงทประกอบเปนชวต ของสงทมสมผสตอชวตน สงททงหลายมาสมผสสมพนธตอชวตนกเพยงแคทตาทห ผานทางตา ผานทางห ผานทางจมก ผานทางลน ผานทางกาย ผานทางใจ โดยตรงกม โลกทงโลกหรอวาในจกรวาลนจะเทาไรกตาม ทงหมดมนกมาสอสมผสกนไดอยทตา ห จมก ลน กาย ใจ การพสจนจงไมตองไปพสจนทไหน พสจนการทมปรากฏการณ การผสสะ การสมผส การกระทบทตา ห จมก ลน กาย ใจฉะนนสงเหลานทานจงเรยกวาเปนโลกเหมอนกน ชวตนสตวทงหลายสงทประกอบเปนชวตของสตวทงหลาย ถาเปนโลกเรยกวาสงขารโลก โลกคอสงขาร สงขารกสงทปรงแตง การเหนการไดยนรกลนรรสรสมผสเปนสงขารธรรม เปนธรรมทถกปรงแตงขนมา มนจงมความไมคงท มความเปลยนแปลง มความเกดดบเปนของมนไป นนเปนสงขารธรรม เปนธรรมทเกดเพราะมเหตมปจจย เหตปจจยกเปนสงขารธรรมเหมอนกน เหตปจจยกไมคงท มนจงมการเปลยนแปลง มความเกดดบ
ปฏบตกเพอใหรแจงความจรงธรรมชาตของชวตวาเปนเพยงสกแตวาสงตาง ๆ ทเกดทดบทหมดไป หาใชตวตนของความเปนเราเปนเขาไมแตการรอยางนตองรประจกษชดเจน รเฉพาะสงทกำาลงปรากฏเปนปจจบนชวขณะหนง ๆ ถาปญญามนแจมแจงกแจมแจงกนชวขณะหนง ๆ ทชดเจนชวแวบเดยว เหมอนฟาทมนฝาเปรยงลงมามนกสวางแปบเดยว ปญญากเหมอนกน ถาเหตปจจยมนพรอมสตมนคงมกำาลงเหมาะสม เหตปจจยทประกอบกนกบสตสมปชญญะทำางานสมำาเสมอพรอมมลมกำาลง มนกเกดความรแจงขนโดยฉบพลนนน เรยกวาภาวนามยปญญา สวนการนกคดเอาการใชตรรกะใชความคดดวยเหตดวยขอมลดวยอะไรตาง ๆ อนนนไมใชเปนปญญาทเปนวปสสนา ถงเราจะคดเกง ถงเราจะเขาใจมนไดมากมายแตมนเปนไปดวยความคด มนยงลาหลงอย
การรความจรงเฉพาะหนามนเปนเรองของใหม ของปจจบนของสงทเกดมาใหม รวปสสนาจงเปนเรองทนสมยเปนเรองของการเปนปญญาทรสงใหมทนสมยอยเสมอ ถาลวงไปเอาอดตอนาคตมนกลาหลง สภาพธรรมทงหลายนมนปรากฏเปนของใหมอยตลอดเวลา อยางขณะนขณะทลาสดชวตทเปนมาเปนไป เปลยนอปลงเกดดบ หรอวาโดยสตว บคคล ทเวยนวายตายเกดมามากมาย ในขณะนเดยวนคอสงทปรากฏขนมาใหม กำาลงเหนอนใหม กำาลงไดยนอนใหม กำาลงรกลนรรสสมผส กำาลงรบรนกคดอนใหมทสด พสจนกรกนทอนใหมกำาลงปรากฏแลวกผานไป คลอยผานไปเปนอดต ทกเสยวของวนาทจะมสงใหมเกดขน สงใหมเกดขนกพจารณาระลกรรดหนากนเรอย ๆ ไป ไมพะวง ไมหลงในอดต ในอนาคต
นคอแนวทางของการจะรแจงเหนจรง ตองพสจนกนสงทเปนของใหม ทเปนปจจบน มนผานกนไปทกขณะ มนไหลไปทกขณะ แมแตสงทประกอบมาเปนสรระคอเปนรางกาย แมทางวทยาศาสตรเขากพสจนไดวามนมการแตกสลายอย ทกวนาทนมการตาย เซลลตาง ๆ มนตายมากมาย ในสวนทเลกมาก มนกตรงกบทพระพทธเจาแสดงไว พระพทธเจาไมไดใชเครองไมเครองมอทางกลองสองอะไร แตใชญาณ ใชใจ ใชปญญาแลวกแสดงไวนานนกหนาแลววา สงทประกอบมาเปนชวตเปนรางกายนเฉพาะทเปนรปธรรมกมกลมธรรมชาตทเกาะกลมกนอยเลกทสดทมองไมเหนดวยตาเปลา เปนกลมทมนเลกทสดแลว ในความเลกทสดนนมนกยงประกอบดวยธาต ๘ ชนดดวยคอ มธาตดน ธาตนำา ธาตไฟ ธาตลม มส มกลน มอาหารอยในนน อยางททางวทยาศาสตรพสจนถงสงทเปนอะตอมทเปนประจไฟฟา อเลกตรอน โปรตอน นวตรอน ในสมยนกพสจนไดละเอยดไปกวานนกตาม ทมนเกาะแยกออกจากกนไมได แตพระพทธเจาไดพสจนไวแลววา มนมถง ๘ ชนดทมนแยกจากกนไมได คอมทงธาตดน คอธาตของความแขงอยในนน แลวกธาตไฟไมใชมแตไฟ มนมดนอยดวย มไฟอยดวย มลมอยดวย มนำาอยในนนดวย มสสนอย มกลนอย มรสอย ตลอดทงมอาหารอยในนน นคอสงทมองไมเหนแลว
จากสงทมองไมเหนมาเกาะ มาเกาะ ๆ ๆ ๆ กนจงใหญเปนเซลลมองเหนไดดวยตาขน ทพดถงในสวนทมนยอยทสดนมนกแตกดบอยตลอดฉะนนในอณ ในปรมาณมนแตก ตางคนตางแตกดบหมดแตมนกเกดชดเชยทดบกดบไป ทเกดใหมกชดเชยกนอยอยางนน เพราะวามนยงมเหตปจจยสงเรากนอาหารเขาไปน อาหารมนกไปเสรมตอใหมนสรางขนมาใหม ไอทแตกตายดบไป ดบไปกหมดไป เกดจากอาหาร เกดจากอตอ เกดจากจต เกดจากกรรมทมนปรงแตงสรางใหเปนไปอยอยางน นคอความรจากการทเราฟงคำาสงสอนจากพระพทธเจา แตความรทเราจะไปพสจนได เราคงจะไมสามารถเหนอยางนน ไมสามารถไปเหนโดยละเอยดอยางทพระพทธเจาเหนได ในรปทเลกทสดทมนแตกดบ มองไมเหนรบรไมไดถงขนาดนน
เพราะปญญาของเรานอย พระพทธเจามปญญารทก ๆ ขณะ จตทกดวงทกระยะขณะทเปนจตเกดขนมา มาเกดยงไง ๆ ๆ แสดงระยะทง ๆ ทจตชวลดนวมอหนงแสนโกฏขณะ แตเรากไมสามารถจะไปรไดถงขนาดนน
แตการทเราหยงรเขาไปเพยงนดเดยว ถาเปรยบเทยบกบความรทพระพทธองคแสดงไว เรากยงรสกวามนเรวมาก ยงสมผสวาจตนเรวมากทง ๆ ทจบไดเพยงคราว ๆยงรสกวาจตเรว รปทประกอบเปนสรระรางกายจะรสกวามนมความสลายแตกสลาย ฉะนนใครทมปญญาญาณเกดขนมนกจะเรมไปสมผสทกายวา มนเหมอนมความพรวอยทวกาย ทเรารสกมนพรว ๆ ๆ ๆ อยไหว ๆ พลว ๆ พลว ๆ เลก ๆ ละเอยด ๆ กจะเรมสมผสถงความไมไดคงทของมน มความสลายอยตลอดเวลา
นคอญาณปญญาทเราฝกซอมมาจากการทพยายามฝกสตคอยตามรตามระลก เอาสตระลกสมผสอยทกาย อยตงแตกายวงนอกทดกายยน เดน นง นอน แลวจนเขาไปสมผสถงปรมตถ สมผสสมพนธถงความรสกในเนอในหนงในอวยวะ ทางผวนอกภายใน คอยมสตสมผสแกกลาขน ญาณมนกเกด ปญญามนจะเกดจากการทไมเคยรบรอะไรไมได มนมแตเฉย ๆ ไมมอะไร กเรมจะไปสมผสสมพนธกบความไหว หรอมนกระเพอม เราจะใชภาษาอยางไรกแลวแต แตมนมสงทไมคงทอยตลอดทกจดทกสวนของรางกาย
ทเรามสตสมปชญญะแทรกซมเขาไปทกสวนของรางกาย สตสมปชญญะทมนมกำาลง มนกมความรพรอมสมผสสมพนธแทรกซมไปทกสวนของรางกาย ในเนอในหนงในทกจด ในสมองกด ในสมองกยงแยก ทศรษะ ทตา ทปาก ทคอ ทแกม ในสมองละเอยดทมนมความรสก รสกไหว ๆ พลว ตง ๆ หยอน ๆ จดยอย ๆ ตาง ๆ นแสดงถงวารปกมความแตกดบสลายตาง ๆ ฉะนนผปฏบตเทานนทจะไดพบไดสมผสไดดวยใจดวยญาณดวยสตปญญา ฉะนนจะเหนวามนตองมสตมสมาธบากกนตามสมควรแลวกมการกำาหนดไดตรง กำาหนดตรงตอสภาพธรรมดวย คอดไดตรงลกษณะของสภาวะปรมตถดไมตรงมนกไปดแบบสมมต ไปดเปนรปราง ไปดเปนความหมาย อยางนมนดไมตรง มนกไมเหน ไมมโอกาสเหนได
เหมอนกบการทเราจะเหนลวดลายของแจกนกด ลวดลายของโตะหมน เราจะเหนไดเรากตองดใหตรงทโตะหม ดใหตรงทแจกน ดไปใหตรง ๆ ๆ มนกจะเหน
ลวดลายเองโดยธรรมชาตของมน โดยเหตผลของมนแลว ตานเราอยากจะเหน ตองการจะเหนลวดลายของแจกนของโตะหมแตเราดไมตรง เราดไปทางอน เราจะดทโตะหมแตมนดไมเปน ไปดทอนไปดทอากาศ ดทเสา ไปดอยางอน มนกไมเหน ไมมโอกาสทจะเหนลวดลายของโตะหม มนกไดแตนก ถงเราดทอนเรานกเอาได ออ โตะหมตองลวดลายแบบนน อาศยขอมลอยางนน อยางนไมใชการเหนแบบวปสสนา วปสสนานมนตองดใหตรงสงเหลานน แลวกเหนความจรงของสงเหลานน โตะหมหรอแจกนอปมาคอ รป นาม สวนลวดลายของโตะหมหรอแจกนอปมาเหมอนกบไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา ลวดลายของมน ลวดลายของรป นาม หรอลกษณะของรป นาม กคอ ไมเทยง เกดดบอยตลอดเวลา เมอเหนเกดดบมนกเหน กจะรสกไมเทยง บงคบไมได เปนทกข เปนธรรมดาทตองเหน ทนถาไมดใหตรงรป นาม มนกเหนไมได รไมไดวามนเกดดบ ไปดอยางอนไปดสมมตดความวาง ไปดความหมาย ไปดรปราง ไปดชอภาษา ถาจะรอนจจง ทกขง อนตตา กตองนกเอาคดเอาวามนเปนอยางนนเปนอยางน นไมใชความรเปนวปสสนา
ไมตงไมหยอน ถาสงเกตใหดทมนไหวกคอมนตงมนหยอนนนแหละ เพราะฉะนนตองระลกจรดสภาวะ เรากจะเหนความเกดดบเหนธรรมชาตของมน กตองเขาใจสภาวะปรมตถ
ทกายกยงมความแตกดบมากมายรวดเรว สมผสสมพนธแลวกจะรสกวามนไหวมนกระเพอมพรวอยทวกาย สนสะเทอนยบยบทวไปหมด บางคนกเหนหยาบ ๆ ขนมา เหนเหมอนกบเปนคลนกระทบฝงทกระทบแลวกสลาย กระทบแลวกสลาย บางคนเหนมากขนมนกจะดยบยบไปหมดแลวกรวดเรวเหมอนกบเราเหนขาวตอกทเขาควมนแตกเปรยะประ ๆ หรอเหมอนกบหวานเมลดทรายออกไปมนไดมากนอยขนาดไหน นเพยงทางกายกยงรสกวามนเรวมนมาก ยงทางจตใจยงเรวกวานนมากไปอก รปนยงดบชากวาจต ทานเปรยบเทยบกนดแลวตามหลกปรยตวา จตเกดดบไป ๑๗ ขณะ รปจงดบไปขณะหนง มนเรวกวากนตง ๑๗ เทา เสยงทมนกระทบหนกวาเรายงสงเกตวา แหมเสยงดบเรว ไดยนเสยงดบทนท แตจตนะดบไปเยอะแลว ๑๗ ครง
ทเราฟงเสยงมนตงนานแสดงถงวาไมใชอนเดยว เสยงไมใชมาอนเดยว มนตอกนมาหลายมนดง ๆ ๆ ๆ แตมนถ มนถมากกดวามนเปนเสยงเดยวกน การไปไดยนเสยงนนมนกไดยนทละอน ดบลง ไดยนดบลง ๆ แตความไดยน ๆ ๆ ตอเนองกนดวามนยาว แททจรงมนดบเรว จตไดยนเราจะพบวาเวลาไดยนปบ ทำาไมรเรองความหมาย การทเราไปรเร องความหมาย ไมใชวาจตดวงเดยวจะไปรเรองได จตเกด
ทหททำาหนาทไดยนนมนยงไมรเร องอะไรเลย ไดยนไปอยางนนแหละ แตทจะรเร องวาเสยงนคออะไรอยางไร ตองมจตเกดขนทำางานหลายดวงหลายอยาง เปลยนวถมาแลวดวยวถทางหจบลงไป วถทางใจทางมโนทวารเกดขนมาทำาหนาทรบมา แลวกมาแปล วจารณ ตดสนได ถงจะบอกไดวาอะไรเปนอะไร แลวมนกเกดขนหลายรอบหลายเทยว จงจะแปลได จงจะบอกไดอะไรเปนอะไร แลวแตวาสงทรบนนนะมนมประสบการณมากนอยขนาดไหน ถามนมประสบการณมามากแลวมนกไมตองแปลมาก รบรมนกงายตอการแปล ถาเปนภาษาทเราไมคอยถนดกตองใชเวลาในการทมนจะต วถจตจะตองเกดวนเวยนอยมากขนไปอกจงจะแปลออกมาได ฉะนนจตนมนเรวมากไดยนปบรความหมายป บน จตผานไปมากมาย ซงเราผมปญญานอยคงไมไดเหนทกดวงทกขณะ
แตแมวาเราจะไมไดเหนทกดวงทกขณะกสามารถจะเหนเกดดบมากมาย ในความรสกทเราวามากมายนน เรวมากนน กยงเปนเสยวหนงของความเรวจรง ๆ หรอวามากมายของจตทเกดขน มนกยงเพยงพอตอการทจะถอนความยดถอเปนตวเราของเราได คอไมตองไปรถงทกดวงทกระยะมนกมการทจะถอนความรสกวานคอตวเราของเราได สามารถจะใหเกดปญญาวาสงเหลานทงหลายทปรากฏนคอ ธรรมชาต คอสกแตวาเปนสงธรรมชาตทเกดขน ปรากฏทำาหนาทของมนตามเหตตามปจจยของมน ดบไปตามเหตตามปจจยของมน ไมใชตวเราของเรา กเรยกวามนกเปนความจรงเปนหลกฐานเปนขอมลทปอนใหเกดการถายถอนความเหนผด ความยดผดซงเปนเปาหมาย ทปฏบตกนนกตองการทจะถอนความเหนผด ทำาลายความเหนผด ถอนความยดมนถอมน ถอนกเลสตาง ๆ ทมนหอหมจตใจ เปนเหตเปนปจจยใหกอกรรมทำาเขญ เกดวบาก ใหเกดทกขอยไมจบสน
เมอไปประจกษความจรงแลวกจะไดคอยถายถอน จากการเปนขณะเปนระยะ จนกระทงไปถอนโดยเดดขาด การละกเลสนมนละทแรกมนกละเปนขณะ ๆ อยางทเราปฏบตอยเจรญสตระลกร รป นาม เหนรป นาม เกดดบเปนอนจจง ทกขง อนตตา มนกเปนการละกเลส จะเหนวาขณะทสตระลกรตรงตอปรมตถ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ไมปรากฏ นนมนถกละออกไป หรอบางทมนกำาลงปรากฏเขาไปรมนกหายไป โลภโกรธ สลายหายไป มนกละไปไดเปนขณะแตมนไมเดดขาด ขณะใดทมสตสมปชญญะปรากฏรบรสภาวะธรรมทปรากฏกเลสกจะถกละ ๆ ๆ กศลธรรมเกดขน ในขณะเดยวกนกละอกศลธรรม ทเจรญกศล เจรญสต เจรญปญญา นเปนฝายกศลเปนฝายบญ สตกเปนกศล ปญญากเปนกศล เมอสตเกดขนเจรญขน อกศลกถกละไปในตวนนแหละ สตกบโมหะมนเปนคนละฝายกน ถาสตเกดโมหะกเกดไมได สตไมเกดโมหะกเกดได เหมอนกบคนทจะเลนแยงเกาอกน เกาอมนตวเดยว นงไดคนเดยว คน ๒ คนแยงกนอยคนใดคนหนงนงอกคนกนงไมได สตกบ
โมหะมนกแยงกนอย ขณะทปฏบตผทำาความเพยร ถาผทไมไดปฏบตเลยกเรยกวาโมหะเขาครองเกาอตลอดเลย แตถาขณะปฏบตยงมการชวงชงเกาอไดบาง สตเขาไปแยง สตเกดเมอไรโมหะกตกไป ถาสตไมเกดความหลงความเผลอเขามา แคหลงแคเผลอนเรยกวาโมหะแลว เผลอสต สภาวะธรรมปรากฏแลวกไมรลองลอยเผลอเรอ โมหะเกดแลว เดยวกมโลภะแทรกมาดวย มโลภะ มโทสะถาเผลอสตบอย ๆ กเลสกเขาครอบครองจตใจ สภาพจตใจกมดมนอนธกาลเปนทกขเพราะวาปลอยใหอธรรมมาครอบครอง
ถาหากวารางกายชวตจตใจเราเหมอนกบเปนประเทศชาต ถาเราปลอยใหคนไมดขนมาครอบครองมาบรหารประเทศชาต ถาเราปลอยใหคนไมดขนมาครอบครองมาบรหารประเทศ คนในชาตกเดอดรอนไปหมด รางกายชวตของเรานถาปลอยใหกเลสอกศลตาง ๆ มาครอบครอง นบตงแตโมหะความหลง โลภะ โทสะ อจฉา มานะ ฟงซาน หงดหงด มาครอบครองจตใจ สภาพชวตจตใจเรากเดอดรอนไปหมด มดมนทกขทรมาน แลวกพาชวตนเดนไปสความทกข สรางเหตแตความทกข ฆาเหนวาด ลกทรพยเหนวาด โกงเขาเหนวาด โกหก ประพฤตผดในกามมนหลงวาดไปหมด ถาอกศลมาครอบครองมนกใหเหตผลไปในทางผดไปหมด ชวตนกหลงไปทำาแตความผด แลวใครทกข ชวตนแนะตองเสวยความทกขไมมใครเขามาทกขดวย ชวตหรอธรรมชาตทประกอบกนนมนสรางเหตความทกขใหตวเองดวย มนหลง มนไมร มนกตองทำาชวไปตามกเลส
แตถาหากวาเปนผปฏบตธรรมเจรญกศลเจรญสตสมาธปญญา สตเกดมากขนกศลธรรมตาง ๆ กจะเกดครอบครองชวตจตใจน กจะพบ วาสภาพชวตจตใจเรมดงามขน เรมปลอดโปรง สบาย ปลอดโปรงเยนอกเยนใจ ผองใส เบกบาน แชมชน นถาฝายกศลมนเกดมนมาครอบครองจตใจ จตใจกมแตคดในทางทด คดใหอภย คดเสยสละ คดในทางทจะมงไปสประโยชนตนและประโยชนผอน เพราะกศลธรรมเขากจะใหแตเหตผลในทางทด สภาพจตใจกดงามไป
ฉะนนการประพฤตปฏบตนกตองชวงชงกนเหมอนกบคนทตองชวงชงเกาอกน ตวเดยวนะ ถาสตไมเกดโมหะกครอง ชวงชงกน อะไรเปนเกาอ กคอ รป นาม ทเปนอยปจจบน แยงกนทปจจบนเปนอารมณ ถาขณะทสภาวะเกดขน เชน ขณะเหนเกดขนไมมสต อาว โมหะกครองแลว ขณะไดยนไมมสตโมหะกครอง ขณะร กลนไมมสตโมหะกครอง ขณะรรสขณะรสมผสเยนรอน ออนแขง หยอนตง สตไมเกดโมหะกมาครอง ขณะคดนกไมมสตโมหะกมาครอง ยน เดน นง นอน ไมมสตไมร
เนอตว ความหลงมาครอบครองหมด เมอหลงมาครอบครอง เดยวกโลภ เดยวกโกรธ เดยวกฟง เดยวกหงดหงด แตถาสตเขาครองบอยมากขน เหนกร ไดยนกร ยน เดน นง นอน หายใจเขาหายใจออก รสกสมผสกายใจ สตเกดมากขน ๆ ๆ มนกเรมปลอดโปรงโลงใจ เกดความสวางไสว เบกบาน ปญญากคอยเหนชดเจนขน เหมอนกบเมฆหมอกมนไดคลคลายไป ความมดไดจางคลายไปกเรมเหนความจรง
ฉะนนคนทปฏบตธรรมน จะมทศนะ มศรทธา มแนวทางทดงามมนคง เพราะวาเขาไปสความละเอยดความลกซง ของหยาบ ๆ นกไปตงใจเลกมนกเลกได เพราะมนไปละไอสวนละเอยด เพราะสงทงหลายมนไหลออกมาจากจตใจ คนเรานบางทเขาขอรองบงคบใหเลกในสงทไมดประพฤตทางกาย เชน ไปตดยาเสพยตด ไปเลนการพนน เปนชสสามภรรยาเหลาน คนทตดอยเลกยาก แตถาปฏบตธรรมเขาไปสความลกซงแลว สงเหลานนกลายเปนของไมตองไปพยายามเลก มนกละไดเอง เพราะสงภายในทยากกวาละเอยดกวามนยงทำาไดละได สงภายนอกมนจงหมดปญหาไป
ฉะนนคนในยคน ถาหากวาไดมโอกาสไดปฏบตไดเขาถงแกนของพระพทธศาสนาดวยชวต ใจตวเองกไมตองมกฎหมาย ไมตองมอะไรมาควบคม ไมตองมาวากลาวอบรมอะไรกนมาก เพราะคนฉลาด ซะแลวมนกไมเอาสงชวรายเขามาสจตใจสตวเอง เพราะฉะนนการประพฤตปฏบตในสวนของวปสสนากรรมฐานเปนเรองประเสรฐสงสด ใหรวานคอหนาททเราจะตองกระทำา ทเปนหนาทเปนการงานทคางอย ทจะตองทำาใหสำาเรจใหเสรจสน เปนการงานภาคบงคบ เปนงานของชวต ถาเราไมทำางานชนนเรากมแตจบจดไมตรงในการแกปญหา การงานอน ๆ มนแกปญหาแบบยงอยในวงวนอย แกไปแลวกยงไมหลดพนอะไรได เรามปญหาเรองโนนเรองน เรองลก เรองสาม เรองภรรยา เรองการงาน เรองพลดพราก เรองเจบปวย เรองอะไรคชตาง ๆ มนแกไดกยงอยในวงวนนนแหละ แกไดกยงไมพนจรง เพราะความทกขมนหนไมพนถาตราบใดทเรายงมกเลสอย กเลสกจะสรางขนธ ๕ ขนมา แลวขนธ ๕ กเปนทตงของกองทกข ทกขกายสวนหนงทกขใจสวนหนง ทกขใจถามกเลสมากกทกขมาก ถากเลสนอยกทกขนอย กเลสหมดกไมทกขเลย มสทะทจะทำาใหจตใจไมทกขไดเลยดวยการทำาใหสนกเลสโดยสนเชง แตทกขกายนนยงตองมเสวยไปตามสภาพของทยงมสงขารอย จนกวามนจะสนสดของการจะกอตวขนอก กเปนอนวาจบ
ฉะนนทผประพฤตปฏบตเจรญสตนนกละกนเปนขณะ ๆ เขาเรยกวา ตทงคปหาน การประหารกเลสเปนขณะ ๆ ปฏบตไปแลวเดยวมนกยงเกดไดอก ยงโกรธอก ยงหลงอก ยงเผลออก ยงงวงอก ยงทอถอยอก ยงฟงอก กใหเขาใจวามนยงไมไดเดดขาด มนกตองเกดขน ขณะใดสตสมปชญญะออน ความเพยรออน ไมพยายาม กเลสกมกำาลงเขามาแทรกแซงสลบ เมอรทนละได รทนละไดกเบาบาง แตมนกยงเกดอกเพราะมนยงไมเดดขาด แตการละเปนขณะ ๆ ดวยปญญาทรเปนขณะ รรป รนาม รสภาวะ เหนความเกดดบหมดสนไปทกขณะ ๆ อนนแหละคอเหตปจจยทจะสงไปสการละโดยเดดขาด การละโดยเดดขาดไมใชเกดขนมาเองโดยทไมไดพยายามฝกหดขดเกลาทละเลกละนอยอยางน ไมใชมนอยด ๆ มนจะทำาแลวกเดดขาดไปเลย มนไมได มนตองอาศยการละเปนขณะ ๆ สะสมกำาลงของสตเรอย ๆ เรอยไป เพราะฉะนนจงตองพากเพยรพยายามไมทอถอย ซงการลงทนลงแรงดวยความพากเพยรดวยความอดทนนมนคมคา เพราะสงทจะไดรบมนประเสรฐสงสด มนดบทกขใหเราได มนเปนสงทควรเพยร ควรพยายาม ควรทำา เรยกวามนมสาระ มนเปนสาระทสด
แลวคนมาประพฤตปฏบตธรรมอยางน อยางอนมนกจะดวาไมสำาคญเทาไร ความสำาคญมนเรองของการปฏบตวปสสนา อนนสำาคญ เรองการมเงนไมมเงน มยศไมมยศ มลาภไมมลาภ จะมกมไมมกไมคอยสำาคญเทาไรถาเรามปญญามความเหนถกตองแลว สงภายนอกมนกเปนการไมจบสน มยศมอำานาจ มเงนมทอง มนกยงอยในวงวน เพราะฉะนนมกมใหมนเปน มกพออาศยพอมาเปนปจจย ผฉลาดเขามแลวใหมนเปนปจจยตอการปฏบตทกสงทกอยางทเราม เราได เราเปน ในยศ ในลาภ ในสกการะทรพยสนเงนทองเอามาเปนประโยชนตอการปฏบตใหหมด เอามาเปนกำาลงเปนปจจยมงไปสประพฤตปฏบตตนเองใหมนหลดพน ถาเราไมวางทศนะวางความเหนใหถกตองแลว เรากจะเดนเสยเวลา เดนไปในทางทไมถกตอง ดำาเนนชวตของเราไมตรงทาง ลมมนกไปมงตอสงทไมไดดบทกขใหตนจรง ๆ มงในยศ มงในลาภ มงในชอเสยง มงในอะไรตาง ๆ ทเปนโลกยะ เปนความสขทมความทกขแฝงอย
แตวาเมอเราเขาใจ เรามอยางนน มทรพยอยางนน เรากมใหมนเปนพออาศยพอเยยวยา พอใหเปนประโยชน เหมอนเรามชวตนเรากอยาไปคดรกษามนชนดวาจะตองใหอยใหคงท มนไมไดอยแลว ชวตเรานกใหเราเขาใจวาเราพออาศยมนไปเพยงชวคราว สงขารรางกายนมนจะไมตงอยตลอดเวลา แตเรากตองมมนไวถนถนอมมนไว ไมใชวา เออ มนไมใชตวเราของเรากปลอยไปตามเรองตามราว กไมใช มนไมใชตวเราของเรากจรง แตมนกตองอาศยสงเหลานเพอพฒนา เพอถอน เพอ
ละ เพอขามฝง เราวายนำาขามฝงไปนมนไกลนะ มนตองอาศยแมวาซากศพลอยมาเรากตองอาศยเกาะมน แมวามนจะเหมน มนจะนารงเกยจ มนจะอดอดขดเคอง แตมนกยงเปนประโยชน เกาะมนไปวายไปจวบจนถงอกฝงหนง ถาถงอกฝงหนงคงไมตองหอบหวไปแลว
เหมอนกบสงขารรางกายนเปนทกขเปนของนาเบอหนายเปนของไมสะอาดทกสงทกอยางแมวาเราจะเบออยางไร อยางทผทปฏบตไป บางทบางคราวมนเบอในสงขาร เบอหนาย กอยาไปทำาลายตวเองเสยกอน เพราะวาเรากเหมอนกบทำาลายเรอขามฟาก เรอมนรวเรอมนจะพงหรอมนจะเปนทอนซากศพขนอดหรอวามนนาเกลยดกตองอาศยพยงพยงไป รางกายนตองอาศยไป เพราะฉะนนเบอกตองร ตองด ตองพจารณา จนกวาเราจะขามพนถงฝง
วนนคงจะใหธรรมะเปนขอคดมาพอสมควรแกเวลา ขอยตไวแตเพยงเทาน ขอความสขความเจรญในธรรมจงมแกทกทานเทอญ
ความทกข คอขอสอบ คำาตอบตองรทกข
