ว า ร ส า ร ส ง แ ว ด ล อ ม E N V I R O N M E N T A L J O U R N A L

54

สาระสำาคญจากงานเสวนา

“วกฤตขยะบกสแพขยะในทะเล:

จะแกอยางไร?”ดร.สจตรา วาสนาดำารงด1

1สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย

55

ป ท 2 1 ฉ บ บ ท 4 ต ล า ค ม - ธ น ว า ค ม 2 5 6 0

จากเหตการณการคนพบแพขยะในทะเลอาวไทยในชวงตนเดอนกมภาพนธ 2560 ทำาให

ประเดนปญหาขยะมลฝอยไดรบความสนใจจากสอมวลชนและสาธารณชนอกครง การคนพบแพ

ขยะในทะเลอาวไทยสะทอนถงวกฤตปญหาขยะมลฝอยทลามจากบกสทะเล นำามาสประเดนคำาถาม

วามาตรการของภาครฐทมอยเพยงพอหรอไมทจะจดการกบปญหาขยะทเกดขนทงบนบกและใน

ทะเล สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลยจงไดจดงานเสวนาวชาการ เรอง “วกฤต

ขยะบกสแพขยะในทะเล: จะแกอยางไร?” เมอวนศกรท 3 มนาคม 2560 เพอเปนเวทแลกเปลยน

ความคดเหนของวทยากรทมาจากภาคสวนตางๆ บทความนนำาเสนอสาระสำาคญทไดจากการเสวนา

ในครงน

ทมา: ผศ.ดร.ธรณ ธำารงนาวาสวสด 8 กมภาพนธ 2560

รปท 1 แพขยะในทะเลนอกชายฝง จงหวดชมพร

วทยากรทานแรก ผศ.ดร.ธรณ ธำารง

นาวาสวสด ภาควชาวทยาศาสตรทางทะเล

คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตรไดนำา

เสนอปญหาแพขยะในทะเล โดยแสดงทศนะวา

ณ ขณะน ทวโลกไดใหความสำาคญกบปญหา

ขยะในทะเลเปนอยางมาก เนองจากขยะใน

ทะเลจะลองลอยไปเรอยๆ จากประเทศหนงไป

สประเทศหนง ไมไดสงผลกระทบเพยงประเทศ

ผกอขยะเหมอนกรณขยะบนบก ผลกระทบของ

ขยะพลาสตกในทะเล คอ ไมโครพลาสตกอนเกด

จากพลาสตกทแตกตวเปนอนภาคเลก มขนาด

เลกกวา 5 มลลเมตรจนถงระดบนาโน ทำาให

แพงกตอนกนเขาไป เกดความเสยงทจะเขาหวงโซ

อาหารของมนษยและความเสยงตอสขภาพของ

ลกหลานในอนาคต

นอกจากน ยงมงานวจยทรายงานวาประเทศไทยตดอนดบ 6 ของประเทศททงขยะพลาสตก

ลงทะเลมากทสดในโลก หากประเทศไทยยงไมมมาตรการแกไขปญหาอยางจรงจง กอาจมความเสยง

ทตางชาต เชน สหภาพยโรป (อย) หยบยกประเดนขยะในทะเลเปนเครองมอกดกนทางการคากบ

ประเทศไทยดงเชนกรณการทำาประมงทผดกฎหมาย (Illegal Unreported and Unregulated

Fishing: IUU)

แนวทางการแกปญหาขยะในทะเลทสำาคญ คอ มาตรการจดเกบคาถงพลาสตกซงหลาย

ประเทศไดดำาเนนการมาแลว จฬาลงกรณมหาวทยาลยกไดเรมจดเกบคาถงพลาสตกเชนกน

รวมทงใหมการสงเสรมธรกจ upcycling นำาขยะทะเลมาตอยอดผลตภณฑเพอสรางความตระหนก

และเพมมลคา

ว า ร ส า ร ส ง แ ว ด ล อ ม E N V I R O N M E N T A L J O U R N A L

56

ลำาดบถดมา ดร.วจารย สมาฉายา ปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

นำาเสนอประเดนนโยบายและมาตรการแกไขปญหาขยะบนบกและขยะในทะเล โดยใหขอมล

สถานการณขยะมลฝอยของประเทศไทยซงอยท 27.04 ลานตนในป 2559 คดเปน 74,073 ตนตอ

วน แตประเทศไทยยงขาดแคลนสถานทกำาจดขยะมลฝอยททำาไดถกตองตามหลกวชาการ ในขณะท

สถานการณขยะทะเล พบวา 23 จงหวดชายฝงทะเลมปรมาณขยะมากถง 10 ลานตน ในจำานวน

น ประมาณ 5 ลานตนไมไดรบการจดการอยางถกตอง มโอกาสถกชะ พดพาลงทะเลกลายเปน

ขยะทะเล ชนดของขยะทะเลในประเทศไทยทพบมากทสด ไดแก ถงพลาสตก (รอยละ 13) หลอด

เครองดม (รอยละ 10) ฝาพลาสตก (รอยละ 8)

ปจจบน กระทรวงฯ ไดจดทำา roadmap และแผนแมบทบรหารจดการขยะ รวมทงแผน

ปฏบตการ “ประเทศไทย ไรขยะ” ตามแนวทาง “ประชารฐ” ทจะสงเสรมใหทกภาคสวน ไดแก

ภาคราชการ ภาคเอกชน ภาคการศกษา ภาคศาสนาและภาคประชาชน/ประชาสงคม ลด คดแยก

และใชประโยชนจากขยะมลฝอยตงแตตนทาง สวนการแกไขปญหาขยะในทะเล เนนหลกการ 3R

(Reduce Reuse Recycle) โดยการผลกดนรางพระราชบญญตวาดวยการสงเสรมการลดและนำา

ของเสยมาใชประโยชน พ.ศ. .... (กฎหมาย 3R) สรางวนยในการลดและแยกขยะ การรณรงคไมทง

ขยะลงแมนำา ลำาคลอง เขมงวดการบงคบใชกฎหมายการลกลอบทงขยะลงทะเลและจดระเบยบการ

จดการขยะในพนทชายฝง

ทางดาน ผศ.ดร.พชญ รชฎาวงศ ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลยไดใหมมมองเชงวศวกรรมเกยวกบเทคโนโลยทแปลงขยะเปนพลงงาน

(Waste to Energy: WTE) วาจะเปนทางออกของปญหาขยะของประเทศหรอไม โดยเหนวา ดวย

ปรมาณขยะพลาสตกทเพมมากขน ภาครฐสามารถสงเสรมเทคโนโลยแปลงขยะพลาสตกทมมลคา

รไซเคลตำาเปนพลงงานได แตจะตองพฒนาระบบเกบรวบรวมใหมประสทธภาพ โดยจดฝกอบรมให

กบกลมรบซอของเกา ทงน ขยะทเหมาะสมกบกระบวนการทางความรอน ประกอบดวยความชนท

จะไมตองเกนรอยละ 50 มสวนทเผาไดมากกวารอยละ 25 และตองควบคมมลพษทจะเกดขนจาก

กระบวนการ WTE ดวยทงมลพษทางอากาศ มลพษทางนำา กลนและขเถา

ในป 2558 ม WTE ทสามารถเปดดำาเนนการได 2 แหง คอ เทศบาลนครภเกตและเทศบาล

นครหาดใหญ และม 19 พนททอยระหวางดำาเนนการ ในป 2560 กรงเทพมหานครกไดเรมใชเตา

เผาขนาด 500 ตนตอวนทเขตหนองแขม แตปญหา คอ การตอตานของประชาชนจากผลกระทบ

ทเกดขน ทงน ปจจยทจะชวยให WTE ประสบความสำาเรจจากประสบการณในตางประเทศ ไดแก

การคดแยกขยะ แรงจงใจทางการเงน ความกาวหนาทางเทคโนโลย ความเขมงวดดานกฎหมาย

และการบงคบใช จตสำานกและความรดานสงแวดลอมของประชาชนและเจาหนาท ตลอดจนการ

ออกมาตรการหามใชหลมฝงกลบ

57

ป ท 2 1 ฉ บ บ ท 4 ต ล า ค ม - ธ น ว า ค ม 2 5 6 0

สำาหรบมมมองของภาคเอกชนตอการแกไขปญหาขยะมลฝอยนน คณสนชย เทยนศร

ผอำานวยการสถาบนการจดการบรรจภณฑและรไซเคลเพอสงแวดลอม สภาอตสาหกรรมแหง

ประเทศไทยไดใหความเหนวา บรรจภณฑมขอดหลายประการ แตขอเสยเกดขนจากการขาดระบบ

บรหารจดการ ทงน ภาคเอกชนมองบรรจภณฑเปนวตถดบและตองการใหเกดการบรหารบรรจ

ภณฑตงแตตนนำาถงปลายนำาใหไดประโยชนสงสด สถาบนฯ ไดพยายามพฒนาระบบทสงเสรมการ

เกบรวบรวมขยะบรรจภณฑ โดยไดจดทำา Mobile Application ชอ O.K. Recycle ซงใหขอมล

ความรเกยวกบบรรจภณฑและการรไซเคล ขอมลรานรบซอและราคาวสดรไซเคลและชองทางการ

ขายบรรจภณฑ เพอใหประชาชนสามารถขายบรรจภณฑรไซเคลใหกบผรบซอวสดรไซเคลไดสะดวก

ขนและงายขน นอกจากน โครงการฯ จะมการพฒนาจด Drop-off เพอใหประชาชนเขาถงกระจาย

ในพนทตางๆ

ในสวนของภาคการศกษา ดร.สจตรา วาสนาดำารงด นกวจยสถาบนวจยสภาวะแวดลอม

และผจดการโครงการ จฬาฯ Zero Waste ไดนำาเสนอบทบาทของสถาบนการศกษาตอการลดและ

แยกขยะและการบรโภคทยงยนโดยไดชใหเหนถงการเพมขนของบรรจภณฑทใชครงเดยวทง โจทย

สำาคญคอ การปรบเปลยนพฤตกรรมของคนใหคำานงถงผลกระทบสงแวดลอมทเกดจากการบรโภค

มากขน ในทางทฤษฎจตวทยา พฤตกรรมเพอสงแวดลอมจะเกดขนโดยการใหความรเพอสรางความ

ตระหนกควบคไปกบการสรางระบบใหเออตอการปรบเปลยนพฤตกรรม เชน การจดหาตกดนำาท

สะอาดและเพยงพอเพอใหคนพกขวดนำาสวนตวมากขน

สำาหรบขอเสนอในการแกปญหาขยะบนบกและทะเลนน ดร.สจตรา เสนอใหองคกรปกครอง

สวนทองถน โดยเฉพาะเมองใหญปรบรปแบบการทำางานใหม ใหเนนสรางภาคกบโรงเรยนและ

มหาวทยาลยมากขน ใหมการทำางานรวมกบคณครในการปรบปรงเนอหาหลกสตรและกจกรรมภาค

ปฏบตเกยวกบการจดการขยะ นอกจากน ยงเสนอใหภาครฐจดสรรงบประมาณใหกบภาคสวนตางๆ

มากขน โดยเฉพาะโรงเรยนและสถาบนการศกษาซงจะชวยสรางเดกและเยาวชนทใสใจสงแวดลอม

ในขณะทเสนอใหสอมวลชนชวยสรางกระแสสงคมใหเกดคานยมในการลดและแยกขยะดวย สวน

การปลกฝงจตสำานกในวยผใหญสามารถดำาเนนการผานการจดระบบลดและแยกขยะในองคกรซง

ภาครฐควรเรมจากหนวยงานราชการ โรงพยาบาล โรงแรม สถานประกอบการ และออกมาตรการ

เพอกระตนใหผผลตและรานคาลดขยะมากขน เชน มาตรการเกบเงนคาถงพลาสตก มาตรการภาษ

บรรจภณฑทใชครงเดยวทง เปนตน

ว า ร ส า ร ส ง แ ว ด ล อ ม E N V I R O N M E N T A L J O U R N A L

58

หมายเหต : จากซายไปขวา ผศ.ดร.จกรพนธ สทธรตน, ผศ.ดร.พชญ รชฎาวงศ, ศ.ดร.บณฑต เอออาภรณ,

ดร.วจารย สมาฉายา, ผศ.ดร.ธรณ ธำารงนาวาสวสด, ดร.สจตรา วาสนาดำารงด, อ.ดร.เจษฎา ศาลาทอง, คณสนชย เทยนศร

รปท 2 อธการบดจฬาฯ ผอานวยการสถาบนวจยสภาวะแวดลอม รวมกบวทยากรและผดาเนนรายการ

ในชวงทายของงานเสวนา ผอำานวยการสถาบนวจยสภาวะแวดลอมไดสงมอบขอเสนอเชง

มาตรการแกไขปญหาขยะมลฝอยใหกบทานปลดกระทรวงฯ โดยขอเสนอดงกลาวประกอบดวย

มาตรการแกไขปญหาขยะในทะเลในระยะยาวและมาตรการแกไขปญหาขยะบนบกทงในระยะสน

และระยะยาว