ประเมนสถานการณการพดคยสนตภาพ หลงการลงนามฉนทามตทวไปฯ

เมธส อนวตรอดม ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา

•สรปสถานการณและขอเทจจรง

1.เมอวนพฤหสบดท 28 กมภาพนธ 2556 ณ กรงกวลาลมเปอร ประเทศมาเลเซย ผแทนของรฐบาลไทยน าโดยพล.ท.ภราดร พฒนถาบตร เลขาธการสภาความมนคงแหงชาต กบผแทนของกลมบอารเอนน าโดยนายฮสซน ตอยบ ผประสานงานกลม ไดลงนามในฉนทามตทวไปวาดวยกระบวนการพดคยสนตภาพ (General Consensus on Peace Dialogue Process) ซงรฐบาลมาเลเซยเปนผอ านวยความสะดวกในเรองของการประสานงานและสถานทในการลงนาม โดยมดาโตะมฮมหมด ทาจดดน บนอบดลวาฮบ เลขาธการสภาความมนคงแหงชาตมาเลเซยเปนสกขพยาน

2.เอกสารดงกลาวมเนอหาหลก คอ รฐบาลไทยไดแตงตงเลขาธการสภาความมนคงแหงชาตเปนหวหนากลมงานสนบสนนการสรางสภาวะทเกอกลตอการแสวงหาทางออกจากความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใต ซงรฐบาลไทยมความตงใจทจะพดคยสนตภาพกบกลมบคคลทมความเหนตางจากรฐในฐานะทเปนผสวนไดเสยกลมหนงในการแกไขปญหาจงหวดชายแดนภาคใตภายใตกรอบของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย โดยมประเทศมาเลเซยเปนผอ านวยความสะดวกในการพดคย (Facilitator) ทกคนทเขารวมเปนคณะท างานจะอยภายใตมาตรการดแลรกษาความปลอดภยตลอดทงกระบวนการ

•ขอแตกตาง

1. พดคย (dialogue) – เจรจา (negotiation) 2. ผอ านวยความสะดวก (facilitator) – คนกลางไกลเกลย (mediator) – สกขพยาน (witness) – ผสงเกตการณ (observer)

•จดเดน

1. เจตจ านงทางการเมองชทศทางสนตวธ 2. ความเปนทางการ/ ยอมรบการด ารงอยของบอารเอน/ มาเลเซยอ านวยความสะดวก 3. บอารเอนมบทบาทในพนทจรง – อสตาซฮสซน ตอยบไดรบมอบจากสภาองคกรน า 4. สญญาณของการประนประนอมสองฝาย (จากรฐไทย ทางการ/ ยอมรบบอารเอนและมาเลเซย/ จากบอารเอน พดคยภายใตกรอบของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย)

• ความเสยง

1. เดนเรวเกนไป – หวงผลทนตา (เรงบรรลขอตกลงหยดยง/ พสจนตว) 2. เรงเปาปลายทาง – ละเลยกระบวนการระหวางทาง 3. ความไววางใจระหวางรฐไทยกบบอารเอนยงไมม 4. กลมขบวนการถกมาเลเซยและไทยจบมอกนบบ 5. เอกภาพทางความคดในรฐไทยและบอารเอน (เหนดวย - ดทาท - ลงเล - ไมเหนดวย - ตอตาน) 6. ภาพเปนวา “คยกนสองคน” 7. ความเขาใจของสงคมใหญ

• สถานการณหลงการลงนาม

1. ความรนแรงยงคงอย ขนลงตามสถานการณ แตจะลดอยางมนยส าคญหรอไมขนอยกบการตอบสนองในมาตรการเสรมสรางความเชอมนระหวางกน (Confidence Building Measures – CBM) 2. ภาคประชาสงคมในพนทตนตวมากขนกบกระบวนการสนตภาพ และจะสรางกระบวนการคขนานในการตดตามและเสนอแนะอยางตอเนอง (Safety Net) 3. กระบวนการพดคยจะใชเวลานาน หลายรอบ หลายกลม อดทน (กรอบคดระยะยาว) 4. หากรฐบาลไมจรงใจ มงเพยงผลการเมอง หรอไมเดนดวยความรความเขาใจ กระบวนการจะลม/ ความรนแรงจะทวคณ/ กลมอาวโสในบอารเอนสญเสยการน า/ กลมตอสในพนทเตบโต/ ยดเยอเรอรง

ชวงส ารวจความเปนไปไดในการพดคย

ชวงการหาขอตกลงสนตภาพ

ชวงการสรางสภาวะทเกอกลตอการแสวงหาทางออก จากความขดแยง

ส ารวจความสนใจ + กลมทจะพดคย

แกนน าสองฝายรบรกระบวนการไมเปนทางการ

ท างานรวมกนเพอสรางความไวใจ

วางกรอบการพดคยเพอหาขอตกลงสนตภาพรวมกน

1 2 3

แกนน าสองฝายมอบหมายอ านาจหนาทเปนทางการ

แกนน าสองฝายตงคณะผแทนหารอเปนทางการ

มฝายการเมอง/เจาหนาทรฐบางสวนเขารวมพดคย

การรวมกนหาขอตกลงสนตภาพ

ส ารวจความสนใจ ความจรงใจ และความเปนไปไดในการหาทางออกรวมกน

• ตงคณะผประสานงาน/ท างานรวม • แตละฝายแสดงใหเหนอ านาจใน

การเปลยนแปลง • คดแนวทาง (roadmap) ทจะ

น าไปสการสรางความเชอมนระหวางกน

• ความไมไวใจกน • การไมรเจตนาทแทจรงของอกฝาย • ความไมชดเจนวาใครมบทบาทจรง • ความรนแรงอาจมมากขนเพอแสดง

พลงตอรอง หรอปฏเสธการพดคย

(ราง) แผนทเดนทางสสนตภาพในจงหวดชายแดนภาคใต เปาหมาย: เพอยตความรนแรงและแสวงหาทางออกสสนตภาพทยอมรบไดรวมกน

เสรมสรางความเชอมน ความไววางใจระหวางกน รวมถงแรงสนบสนนจากภาคสวนตางๆ

• เรมลดความรนแรงในบางพนท • ออกนโยบาย/ด าเนนมาตรการท

ตอบสนองตอความตองการ ระหวางกนเพอเสรมสรางความไววางใจอยางเปนล าดบขนตอน

• การท าความเขาใจกบกลมผทไมเหนดวยกบการพดคยในแตละฝาย

• ความไมเปนเอกภาพทางความคดภายในแตละฝาย

หาขอสรปรวมกนในสวนของหลกการ รปแบบ และกรอบของการหาขอตกลง

• วางกรอบของการหาขอตกลงสนตภาพ

• ประชมรวมเพอหาขอสรปในสวนของหลกการ รปแบบ และกรอบของการหาขอตกลงสนตภาพ

• การหาความเหนรวมตอกรอบการพดคยเพอหาขอตกลงสนตภาพ

• ความไมเปนเอกภาพทางความคดภายในแตละฝาย

บรรลขอตกลงสนตภาพททกฝายยอมรบไดรวมกน

• ตงคณะผแทนในการหารอขอตกลงสนตภาพ/ คณะท างานเชงเทคนค/ คณะทปรกษา

• ประชมรวมเพอหาขอตกลงในประเดนเนอหาทเกยวของ

• การหาความเหนรวมในแตละประเดนเนอหาทเกยวของ

• ความไมเปนเอกภาพทางความคดภายในแตละฝาย

• การท าความเขาใจกบผเกยวของ

หลายกลมพยายามรเรมกระบวนการพดคย

คนหาบคคลทใกลชดกบผมบทบาทจรงของทงสองฝายในการสรางสนตภาพ

• ตดตอผทอาจจะเชอมตอและสอสารถงผมบทบาทจรงได

• พดคยเพอสรางความสมพนธและความไววางใจกบผทจะประสานงานกบกลมตางๆ

• ความไมไวใจกน • การไมรเจตนาทแทจรงของอกฝาย • ความไมชดเจนวาใครมบทบาทจรง

เปาหมาย

กจกรรม

ขอทาทาย

ขนตอนและกรอบเวลากระบวนการพดคยสนตภาพ (เมษายน 2556 – เมษายน 2558)

ตงคณะท างานรวมในการก าหนด

กรอบแนวทางและกระบวนการ

ท างานเพอเสรมสรางความ

เชอมนระหวางกน (Roadmap)

ก าหนดกรอบประเดน

การพดคย ในการหา

ขอตกลงสนตภาพ (Framework

for Negotiation)

1. คณะผแทนระดบสง ประชมทก 3 เดอน (8 ครง) 2. คณะท างานหลก ประชมทก 1 เดอน (24 ครง) 3. คณะท างานยอยเชงเทคนค ประชมตามความเหมาะสม

2556 2557 2558

ระยะการเสรมสรางความเชอมนและสภาวะทเกอกลตอการแสวงหาทางออกจากความขดแยง ระยะการพดคยเจรจาหาขอตกลงสนตภาพทยอมรบไดรวมกน

ด าเนนกจกรรม/มาตรการทเหนวาจะสามารถสราง

ความเชอมนระหวางกนไดอยางคอยเปนคอยไป (Confidence

Building)

ตงคณะท างาน

ยอยเชงเทคนคเพอพจารณาประเดนท

เกยวของในรายละเอยด

ด าเนนกระบวนการพดคยเจรจา

เพอหาขอตกลงทยอมรบไดรวมกนใน

แตละประเดน

บรรลขอตกลงสนตภาพ

ระหวางกน

Peace Roadmap

ความรนแรง เรมลดลง อยางม

นยส าคญ

ประเดนส าคญ

ทตองหารอเพอน าไปสสนตภาพ ทยงยน

ขอตกลง หยดยงชวคราว

พจารณาขอตกลงในการหยดยงชวคราว

คณะท างานยอยเชงเทคนคเพอพจารณา

ประเดนทเกยวของในรายละเอยด

พฒนาการของการพดคยเจรจา

ขอตกลงสนตภาพ

ททกฝายยอมรบไดรวมกน

1

มาตรการ เชงบวกเพอ

สรางบรรยากาศ

รฐบาล, กองทพ ฯลฯ กลมขบวนการ

ภาคประชาสงคม นอกพนท

ภาคประชาสงคม ในพนท

เสนทาง ผเกยวของ และแนวทางของกระบวนการสนตภาพในระดบตางๆ ผเกยวของ

เครอขาย/ ขอตอ

AR

EAS

OF

OP

ERA

TIO

N

III

II

I

ผทมอทธพลทางความคด

ชมชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

ระดบกลมผมอ านาจตดสนใจทางการเมอง

ระดบองคกร ประชาสงคม

(นกการศาสนา, นกวชาการ,

สอมวลชน, NGOs, นกศกษา, องคกร

วชาชพ)

ระดบชมชนรากหญา

ผลกดนขอเสนอทางการเมองทสอดคลองกบความตองการของ

ประชาชน / เชอมประสานภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะอยางยงระหวางชมชนฐานรากกบกลมผมอ านาจตดสนใจ เพอ

สรางชองทางสอสารททวถง

การพดคยและการเจรจาสนตภาพเพอหาแนวทางยตความรนแรงและหาทางออกททก

ฝายยอมรบได

เปดพนทปลอดภยใหกบทกฝายแสดงความคดเหนและสะทอนความตองการของประชาชนในพนท / สรางความรวมมอดวยกจกรรม

ตางๆ ในระดบชมชน / งานดแลเยยวยาและลดอคตฯลฯ

แนวทาง/ยทธศาสตร ระดบ (เสนทางหรอแทรค)

ผทมอทธพลทางความคด

“พนทกลางสรางสนตภาพจากคนใน”

รฐบาล กลมตอตานรฐ

กระจายอ านาจ (อบจ./เทศบาล/อบต.) ถายโอนตามเจตนารมณ

รวมศนย

เอกราช เขตปกครองพเศษ กระจายอ านาจ (ทองถนรปแบบพเศษ)

พนทตอรอง (Negotiating range)

รฐ ขบวน การ

กลมประชาสงคม

(เปด) พนททางการเมอง

ความเปนไปไดตอทางออกของปญหา

ภายใตกรอบรฐธรรมนญไทย