1

ตลาดขาวโลกและขาวสงออกของไทย

สมพร อศวลานนท1

ถงแมวาประเทศตางๆจะกาวไปสการเปดเสรทางการคากตาม แตในเอเชยแลวประเดนเรองความมนคงทางอาหารโดยเฉพาะสนคาขาวซงเปนอาหารจานหลกของคนในเอเชยจ านวนมาก ท าใหนโยบายขาวของแตละประเทศตางใหการสนบสนนในประเดนของการพงพาตนเอง (self sufficiency) กอนทจะจดหาจากตลาดเพอเพมเตมใหกบอปทานภายในประเทศ โดยเฉพาะในกลมของประเทศผผลตขาวไมเพยงพอกบการบรโภคภายในประเทศและตองน าเขาขาวจากตางประเทศ

เปนททราบกนดวาภมภาคเอเชยเปนแหลงทส าคญของโลกในการผลตและการบรโภคขาว ประมาณวากวาสในหาสวนของผลผลตขาวโลกจ านวน 470 ลานตนขาวสาร มแหลงผลตและบรโภคในเอเชยเปนสวนใหญ แมแตประเทศทมประชากรจ านวนมากอยางเชน จน และอนเดย ซงผลตขาวไดเปนอนดบหนงและอนดบสองของโลกตามล าดบกตาม แตประเทศเหลานตางกใชผลผลตสวนใหญของประเทศไปกบการบรโภคในประเทศเปนส าคญยกเวนอนเดยทมผลผลตเหลอจากการบรโภคในประเทศและเปนผสงออกขาวทส าคญในตลาดการคาขาวโลก

ผลผลตขาวทมการซอขายกนในตลาดการคาขาวโลกมประมาณ 38 ลานตนขาวสารหรอรอยละ 8 เมอเทยบกบปรมาณผลผลตและปรมาณการบรโภค ท าใหตลาดขาวโลกจงเปนตลาดทบาง ในสถานการปจจบนทอปสงครวมมการปรบตวเพมขนอยางชาๆตามการเพมขนของประชากร สวนในดานอปทานผลผลตขาวกลบมการขยายตวทรวดเรวกวาอปสงค เพราะมผผลตขาวสวนเกนเพมมากขนในตลาด โดยเฉพาะพมาและกมพชา เปนตน อกทงการทประเทศผน าเขาจ านวนมากไดใชนโยบายของการพงพาตนเอง ท าใหเกดการชะลอตวในดานความตองการน าเขาและในขณะเดยวกนมการแขงขนในประเทศผสงออกมากขน ปจจยดงกลาวเปนแรงกดดนใหแนวโนมราคาขาวในตลาดการคาขาวโลกยงมการแกวงตวไปในทศทางขาลงตอไปอก

นอกจากน ปรมาณสตอกขาวของโลกทมมากในปจจบนหรอประมาณ 104 ลานตนขาวสาร เมอน าไปบวกเพมเขากบผลผลตในแตละปกจะท าใหเกดแรงกดดนทางดานอปทานขาวโลกตอแนวโนมดานราคาในทศทางขาลงดวยเชนกน โดยเฉพาะการสะสมสตอกจ านวนมากของไทยและอนเดย ทสงคมโลกตระหนกดวาประเทศทงสองจะตองจดการกบอปทานขาวในสตอกจ านวนมากนโดยการเรงระบายออกสตลาดและจะมผลกดดนตอระดบราคาขาวในตลาดสงออกตามมา

หากมองในภมภาคอาเซยนซงประกอบดวย มาเลเชย สงคโปร อนโดนเชย ฟลปปนส ไทย บรไน เวยดนาม พมา เขมร และลาว ประเทศในกลมอาเซยนดงกลาวนมผลผลตขาวรวมกนประมาณ 115 ลานตนขาวสารในขณะทมการบรโภคภายในอาเซยนเพยง 100 ลานตนขาวสาร สวนการคาขาวในอาเซยนมประมาณ 3 ลานตนขาวสารในปทผานมา โดยมประเทศผน าเขาไดแก ฟลปปนส อนโดนเชย มาเลเชย สงคโปร และบรไน สวนประเทศอาเซยนทเปนผสงออกไดแก เวยดนาม ไทย เขมร ลาวและพมา ซงรวมแลวมอปทานขาวสงออกถง 15 ลานตนขาวสาร ท าใหอาเซยนตองเปนผสงออกสทธประมาณ 12 ลานตนไปสตลาดนอกอาเซยน

11นกวชาการอาวโส สถาบนคลงสมองของชาตและผประสานงานชดโครงการ ”งานวจยเชงนโยบายเกษตรและเสรมสรางเครอขายงานวจยเชงนโยบาย”ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.) บทความนลงพมพในนตยสารขาวไทย ฉบบท 42 พฤษภาคม-มถนายน 2557

2

หากจะรวมตลาดขาวของจน ญปน และเกาหลเขามาดวยรวมเปนกลมอาเซยนบวกสาม จะท าใหปรมาณผลผลตขาวในกลมของอาเซยนบวกสามเพมขนมาเปน 270 ลานตนขาวสาร และมการบรโภค 257 ลานขาวสาร และแมวาการรวมกนเปนอาเซยนบวกสามจะท าใหมขนาดของประชากรเพมขนจาก 600 ลานคนมาเปน 2,200 ลานคน แตกลบพบวาตลาดการคาขาวในอาเซยนบวกสามไมไดขยายตวเพมขนมากตามการเพมขนาดของประชากร โดยมปรมาณการคาขาวเพมขนจาก 3 ลานตนขาวสาร ขนเปน 7 ลานตนขาวสารเทานน ทงนเพราะทงจน ญปน และเกาหล ตางกใชนโยบายการผลตเพอพงพาตนเองและรวมถงการใหความส าคญกบความมนคงทางอาหารหลกของประชากรในประเทศ

ในกลมของเอเชยใตซงประกอบดวย อนเดย บงคลาเทศ ปากสถาน ศรลงกา เปนตน ประเทศในกลมเอเชยใตมปรมาณผลผลต โดยรวมประมาณ 150 ลานตนขาวสาร แตมการบรโภคภายในภมภาคดงกลาวจ านวน 137 ลานตนขาวสาร ดงนนปรมาณผลผลตขาวในเอเชยใตจงมสวนเกนจากการใชบรโภคประมาณ 13 ลานตนขาวสารซงจะตองสงออกไปยงภมภาคอนๆ ซงในภมภาคนมอนเดยและปากสถานเปนผสงออกทส าคญของภมภาค

ภมภาคทมการผลตขาวไดนอยแตมการบรโภคมาก ไดแกภมภาคตะวนออกกลาง และแอฟรกา ทงนในภมภาคตะวนออกกลางมการผลตขาวประมาณ 2 ลานตนขาวสาร โดยมอยปต เปนแหลงผลตทส าคญของภมภาค แตมการบรโภคเกอบ 9 ลานตนขาวสาร ภมภาคตะวนออกกลางจงมการน าเขาสงประมาณ 7 ลานตนขาวสาร สวนในภมภาคแอฟรกานนมปรมาณการผลตเพยง 17 ลานตนขาวสารแตมปรมาณการบรโภคมากประมาณ 29 ลานตนขาวสาร ในภมภาคนจงเปนภมภาคทมการน าเขาขาวสงถงประมาณ 12 ลานตนขาวสาร สวนในภมภาคอเมรกาซงรวมทงอเมรกาเหนอและอเมรกาใต มการผลตมากกวาการบรโภคเลกนอย และเปนภมภาคทมการสงออกขาวมากกวาการน าเขาขาวอยประมาณ 1-2 ลานตนขาวสาร

ในสวนของยโรปแมจะมการปลกขาวอยบางทางตอนใตไดแกประเทศเสปน อตาล ฝรงเศส และกรซ แตปรมาณผลผลตโดยรวมของกลมสภาพยโรปมประมาณ 2 ลานตนขาวสาร และมการบรโภคประมาณ 3 ลานตนขาวสาร ดงนน ในกลมของสหภาพยโรปจงมการน าเขาสทธประมาณ 1 ลานตนขาวสาร สวนกลมประเทศทเปนสหภาพรสเซยเดมมการผลตและการบรโภคใกลเคยงกนประมาณ 1-1.5 ลานตนขาวสาร และแมจะมการน าเขาขาวอยบางแตมจ านวนรวมไมถงหาแสนตน

ดานความตองการขาวเพอการบรโภคในแตละภมภาคของโลกมความแตกตางกน ทงนขนอยกบวฒนธรรมและรสนยมเปนส าคญ ในกลมของประเทศแอฟรกาและตะวนออกกลางประชากรสวนมากในภมภาคดงกลาวจะนยมบรโภคขาวนง(par boiled rice)2 ประชากรในสวนของเอเชยตะวนออกสวนมากนยมขาวเจาเมลดสนหรอทเรยกวาขาวญปน(japonica rice) สวนขาวเจาเมลดยาว(indica rice) กลมประชากรทบรโภคขาวชนดนจะกระจายตวอยทวไปทงในเอเชย และอเมรกา ขาวในกลมของขาวเจาเมลดยาวนประกอบดวยกลมขาวทมความหอม (aromatic rice) และจดเปนขาวพรเมยม เชน ขาวหอมมะล ขาวบาสมาต เปนตน ซงผบรโภคจะเปนกลมผมรายไดสงและใหราคาขาวในกลมดงกลาวสงกวาราคาขาวสารเจาเมลดยาวทวไปกวาเทาตว สวนขาวเหนยวประเทศผน าเขามกน าเขาขาวเหนยวไปใชในอตสาหกรรมแปรรปอาหารและแอลกอฮอลเปนส าคญ

ขาวสงออกของไทยนนประกอบดวยกลมขาวหอม ไดแกขาวหอมมะลและขาวหอมปทม แตการสงออกขาวหอมมะลจะมมากกวาขาวหอมประทมถงกวารอยละ 95 ทงนเพราะคณภาพของขาวหอมปทมยงเปนรองขาวหอมมะลอยมาก กลมขาวสารเจา ไดแก ขาวสารเจา 10% และ 5% ขาวสารเจาอนๆ กลมขาวเหนยว และกลมขาวนง กลมขาวสงออกของไทยดงกลาวมการกระจายตวไปในตลาดการคาขาวในภมภาคตางๆของโลก

2 ขาวนง ไดแก ขาวทไดจากการสขาวเปลอกในกลมของขาวเมลดยาว (indica rice) ทผานการแชน า และอบดวยความรอนแลวท าใหแหงกอนท าการส

3

ชนดของขาวทไทยสงออกมากไดแกขาวสารเจา 100% และ 5% และขาวหอมมะล ทงนจากปรมาณการสงออกขาวประมาณ 6.61 ลานตน ในป 2556 นน เปนการสงออกขาวสารเจา 100% และ 5% รอยละ 29.92 รองลงมาไดแกการสงออกขาวหอมมะลมสดสวนรอยละ 28.96 และเปนขาวนงรอยละ 24.97 สวนขาวเหนยวและขาวอนๆมการสงออกรอยละ 4.94 และรอยละ 10.43 ตามล าดบ (ตารางท 1)

ตารางท 1 การสงออกขาวของไทยตามชนดของขาวไปในภมภาคตางๆของโลก ป 2556

ขาวหอมมะล

ขาวหอมปทม

ขาวสารเจา 100 และ 5%

ขาวสารเจาอนๆ1/

ขาวเหนยว ขาวนง รวม

หนวย: ตน เอเชย 423,255 20,473 471,860 70,708 257,777 811 1,244,893 เอเชยตะวนออก 289,999 9,635 304,429 49,190 157,878 390 811,521 อาเซยน 132,386 10,594 166,889 21,492 99,855 276 431,502 เอเชยใต 870 244 542 26 44 145 1,871 ตะวนออกกลาง 115,526 7,108 788,176 430 3,214 224,964 1,139,418 ยโรป 179,566 17,469 20,116 2,658 17,833 58,201 295,842 แอฟรกา 685,828 3,582 671,821 581,906 26,638 1,363,309 3,333,085 อเมรกา 438,693 2,053 6,233 3,312 20,782 1,243 472,317 โอเชยเนย 72,322 1,000 20,042 30,639 591 2,430 127,023 รวมสงออก(ตน) 1,915,190 51,684 1,978,248 689,663 326,835 1,650,958 6,612,578 รอยละของปรมาณ 28.96 0.78 29.92 10.43 4.94 24.97 100.00 มลคา(ลานบาท) 59,480 1,495 29,221 10,529 6,700 26,425 133,852 รอยละของมลคา 44.43 1.12 21.83 7.87 5.01 19.74 100.00 มลคาตอตน(บาท) 31,057 28,926 14,771 15,267 20,500 16,005 20,242 หมายเหต: 1/ประกอบดวยขาว 10% 15% 25% ปลายขาว และอนๆ ทมา: ค านวณจากฐานขอมลส านกงานเศรษฐกจการเกษตร ดวยความรวมมอของกรมศลกากร

ถงแมวาปรมาณการสงออกขาวหอมมะลจะมปรมาณนอยกวาการสงออกขาวสารเจา 100% และ 5% อยเลกนอยกตามแตหากพจารณาจากมลคาการสงออกแลว ขาวหอมมะลมมลคาการสงออกถงรอยละ 44.43 ของมลคาการสงออกขาวรวม และมากกวาการสงออกขาวสารเจา 100% และ 5% เกอบหนงเทาตว ทงนเพราะการสงออกขาวหอมมะลใหมลคาตอหนวยหรอตอตนของผลผลตสงกวามลคาตอหนวยของผลผลตขาวสารเจา 100% และ 5% อยางมาก อกทง ขาวหอมมะลไทยมการกระจายของตลาดทดกวาขาวชนดอนๆ ทงในอเมรกา แอฟรกา ยโรป ตะวนออกกลาง เอเชยตะวนออก และอาเซยน ยกเวนกลมประเทศในเอเชยใตเทานน

จากสถานการณดงกลาวเปนเครองบงชวาการคาขาวไทยในตลาดการคาขาวโลกก าลงปรบตวไปสความส าคญในมตเชงคณภาพของขาวเพมมากขนและตลาดพรอมทจะใหราคาทสงขนตามมา ดงนน จงเปนเรองทาทายนโยบายขาวไทยอยางมากในการทจะดแลและรกษาคณภาพและคณคาของขาวหอมมะลอนเปนเอกลกษณทมคานไวใหเปนสมบตอนล าคาของอตสาหกรรมขาวและชาวนาโดยเฉพาะชาวนาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยใหยงยนตอไป