การเตือนการระบาดศัตรูพืชหลักการและเหตุผล

ในการปองกันกําจัดศัตรูพืชท่ีไดผล ประหยัด และคุมคาน้ัน สิ่งสําคัญคือการดูแลพืชทุกระยะการเจริญเติบโต ขอมูลท่ีไดจากการสํารวจตรวจนับอยางตอเน่ืองเปนระบบสามารถนํามาใชวางแผนเตือนการระบาดและปองกันกําจัดไดอยางมีประสิทธิภาพและทันตอเหตุการณ และหากไดดําเนินการอยางตอเน่ืองหลาย ๆ ป สามารถนําไปพยากรณการระบาดลวงหนาได

ความหมาย การพยากรณและเตือนการระบาดศัตรูพืชเปนคํารวมซ่ึงสามารถแยกออกไดเปนสองความหมายคือ

การพยากรณ หมายถึง การคาดการณลวงหนาวาโอกาสท่ีจะเกิดข้ึนอีกคร้ังเม่ือไร การคาดการณท่ีแมนยําจะตองมีขอมูลหรือประวัติยอนหลังหลายๆป (Historical profile) ซ่ึงการเก็บขอมูลจะตองมีอยางตอเน่ือง ปจจัยหรือหลายๆปจจัยบางคร้ังการคาดการณก็อาจจะผิดได

การเตือนการระบาดศัตรูพืช หมายถึง การบอกใหรูลวงหนาในระยะสั้นๆวาจะเกิดอะไรข้ึนในฤดูกาลน้ัน ๆ (Seasonal profile) ซ่ึงการเตือนการระบาดน้ีจะไดจากประสบการณหรือในการเก็บขอมูลในปท่ีผานมาโดยปกติแลวการเตือนการระบาดของศัตรูพืชจะพิจารณาตามระยะของการเจริญเติบโตของพืชซ่ึงศัตรูแตละชนิดมักจะเลือกเขาทําลายตามชวงท่ีมันชอบ ยกเวนศัตรูพืชบางชนิดจะทําลายไดตลอดฤดูการเพาะปลูก

ปจจัยที่มีผลตอการระบาดของศัตรูพืชสิ่งมีชีวิตท้ังหลายจะเจริญเติบโตไดดี หรือแพรพันธุไดมากนอยแคไหนจะตองเกี่ยวของกับ

ปจจัยตาง ๆ มากมาย และตามความตองการของสิ่งมีชีวิตน้ัน ๆ ปจจัยท่ีคิดวานาจะมีอิทธิพลมากไดแก

1. พันธุพืช เปนอาหารของศัตรูพืช พืชท่ีไมสามารถทนทานหรือตานทานตอการเขาทําลายของศัตรูพืชไดก็จะไดรับความเสียหายและสูญพันธุไปการพิจารณาพันธุพืชจึงเปนปจจัยท่ีสําคัญประการแรก

2. ความชื้น ความช้ืนในท่ีน้ีหมายถึงความช้ืนสัมพัทธซ่ึงความช้ืนสัมพัทธจะมีความสัมพันธกับฤดูกาลมากเชน ฤดูฝนมักจะพบวามีความช้ืนสัมพัทธสูง กวาฤดูกาลอื่นๆความช้ืนสัมพัทธท่ีเกิน 80 % จะสงผลใหเกิดโรคพืชและแมลงบางชนิดระบาดมากข้ึนตัวอยางเชนโรคไหมเปนตน

3. ฝน เปนปจจัยท่ีมีผลตอการระบาดของศัตรูพืชท้ังทางบวกและทางลบ ตัวอยางเชนหอยเชอร่ี ท่ีลอยไปตามนํ้าเน่ืองจากฝนตก การแพรระบาดของหนู เน่ืองจากนํ้าทวมบริเวณท่ีอยูอาศัย การเกิดโรคตางๆ หลังฝนตก เชนโรครากเนา โคนเนา และรวมไปถึงโรคพืชบางชนิดท่ีเกาะอาศัยตามใบและ ลําตน เปนตน

3. ลม ทิศทางและความเร็วของลมมีผลตอการแพรกระบาดของศัตรูพืชใหกวางขวางย่ิงข้ึน

5. อุณหภูมิ อุณหภูมิ เปนปจจัยหน่ึงของสิ่งมีชีวิตซ่ึงท้ังพืชหรือสัตวตองการ แตความ

ตองการของสิ่งมีชีวิตเหลาน้ัน จะแตกตางกัน บางชนิดมีความตองการอุณหภูมิสูง บางชนิดตองการอุณหภูมิต่ํา ขอยกตัวอยางประกอบใหเห็นถึงความแตกตาง เชน โรคราแปง โรครานํ้าคางตองการอุณหภูมิต่ํา โรคไหมตองการอุณหภูมิปานกลาง คือ 20-28 องศาเซลเซียส เปนตน

6. ระยะการเจริญเติบโตของพืช ชวงการเจริญเติบโตของพืชตางๆจะเปนตัวกระตุนใหศัตรูพืชแตละชนิดเขาทําลายในระยะหน่ึงของพืชเทาน้ัน เชน การเขาทําลายของเพลี้ยไกแจทุเรียนจะเขาทําลายเฉพาะในชวงทุเรียนแตกยอดออน และใบออนเทาน้ัน

7. ความหนาแนนของพืชตอหนวยพื้นที่ การปลูกพืชท่ีแนนหรือชิดมากเกินไป ไมเพียงแตเสียคาใชจายเพิ่มข้ึนแลว ยังเปนการแยงอาหารและเปนท่ีอยูอาศัยของศัตรูพืชอีกดวย

8. สภาพพื้นที่ปลูก พืชท่ีปลูกแตละชนิดตองการสภาพดิน ระดับดิน ความสมบูรณของดินท่ีแตกตางกัน ซ่ึงท้ังหมดจะมีผลโดยตรง ตอการเจริญเติบโตของพืชถาพืชออนแอ ก็งายตอการเขาทําลายของศัตรูพืช

9. ศัตรูธรรมชาติ หมายถึงสิ่งมีชีวิตท่ีอาศัยอยูรวมกับพืชและสัตวอื่น ๆ เปนตัวสาเหตุทําใหเกิดการตายของพืชหรือสัตวน้ัน ไดแก ตัวห้ํา (Predators) ตัวเบียน (Parasites) และเช้ือโรค (Pathogens)

10. มาตรการดูแลรักษาพืชของเกษตรกร มาตรการดูแลรักษาพืชในที่น้ีหมายถึงแนวทาง/การปฏิบัติท่ีสนับสนุนใหพืชเจริญเติบโต ไดผลผลิตและทนทานตอการเขาทําลายของศัตรูพืช ไดแก

10.1 ปุย เปนอาหารท่ีสําคัญของพืช ซ่ึงไดแก ปุยหมัก ปุยคอก ปุยพืชสดปุยอินทรียเปนตน ปุยเหลาน้ีทําใหพืชแข็งแรงเจริญเติบโตไดดี และใหผลผลิต ความตองการปุยหรือธาตุอาหารในชวงตาง ๆ ของการเจริญเติบโตก็จะแตกตางกันไป การใสปุยเคมีมากก็มีผลตอการเจริญเติบโตของโรคและแมลงไดเชนกัน ตัวอยางเชนการใสปุยไนโตรเจนมากในระยะกลาของขาวจนถึงระยะแตกกอ จะทําใหเพลี้ยกระโดดสีนํ้าตาลและโรคไหมระบาดเปนตน

10.2 นํ้า นํ้าเปนอีกปจจัยหน่ึงท่ีทําใหพืชเจริญเติบโตและนํ้าเปนองคประกอบท่ีสําคัญของพืชและสัตวถาขาดนํ้าจะทําใหพืชและสัตวออนแอ งายตอการเขาทําลายของศัตรูพืชไดและอีกประการหน่ึงนํ้ายังชวยละลายธาตุอาหารท่ีจําเปนตอการเจริญเติบโตของพืช แตถานํ้ามากเกินไปก็จะทําใหพืชตายไดเชนกัน และอาจเปนตัวนําโรคใหแพรกระจายหรือระบาดไดมากข้ึนตัวอยางเชนถามีนํ้ามากเกินไป โอกาสการเกิดโรครากเนา-โคนเนาก็จะมีมากข้ึน

10.3 การเขตกรรม การไถพรวน การเตรียมแปลงท่ีดี รากพืชไดรับอากาศมากข้ึนลดการเกิดโรครากเนา -โคนเนา และทําลายศัตรูพืชในดินบางชนิดอีกดวย

10.4 การติดตามสถานการณระยะตาง ๆ ของการเจริญเติบโตของพืช การสํารวจเปนประจําจะทําใหรูปญหาและหาทางปองกันการแพรระบาดศัตรูพืชได10.5 การปฏิบัติการตางๆดานการปองกันและกําจัดศัตรูพืชของเกษตรกร

เชนการปองกันกําจัดศัตรูพืชโดยวิธีตางๆ- การวินิจฉัย- เคร่ืองพนสารเคมี- ฯลฯ

แนวทางการสํารวจตรวจตรวจนับศัตรูพืช/ศัตรูธรรมชาติ1. การสุมสํารวจตรวจนับ

ในการสํารวจแปลงจุดสุมสํารวจ (Sampling Unit) ระยะหางระหวางจุดควรดูความเหมาะสมของแปลง ถาแปลงมีพื้นท่ีกวางจุดควรอยูหางกันพอสมควร โดยการกําหนดกาวเดินเชน 5 หรือ 10 กาวตอหน่ึงจุดสํารวจ ท้ังน้ีจุดสํารวจตรวจนับฯ ควรจะกระจายครอบคลุมพื้นท่ีแปลงปลูก ถาเปนแปลงท่ียกรอง จุดควรเรียงเปนแถว ไปตามความยาวของแปลง จํานวนจุดไมควรนอยกวา 10 จุดตอ 1 แปลง สํารวจย่ิงมากจุดความถูกตองก็ย่ิงมีมากข้ึน ในกรณีท่ีจํานวนศัตรูพืชท่ีสํารวจพบมีปริมาณมากเกินกวาสัดสวน 1:5 (ศัตรูธรรมชาติ : ศัตรูพืช) ควรสํารวจซํ้าอีกคร้ัง โดยเปลี่ยนทิศทางการเดินเพื่อความถูกตองในการตัดสินใจหาวิธีการกําจัด

ตัวอยางจุดสุมสํารวจตรวจนับศัตรูพืชศัตรูธรรมชาติแปลงท่ีมีพื้นท่ีกวาง

แปลงยกรอง

หมายเหตุ : การสํารวจควรสํารวจทุกตนภายในระยะ 1 ตารางเมตร

การสํารวจศัตรูพืชศัตรูธรรมชาติในไมผล

สํารวจตนละ 4 ทิศ ๆละ 1 ยอด

×××××××××

×

××

××××

×××

E

SN

21 ม.

21 ม.

W

××

×

× ×

× ×××

× × ×

2. วิธีการสํารวจตรวจนับแมลง นับจํานวนท่ีพบในแตละชุดโรค สํารวจการเกิดโรคในแตละจุด ถาพบใส 1 มาพบใส 0สัตวศัตรูพืช เชน

หนู สํารวจรองรอยการทําลายในแตละจุด ถาพบ ใส 1 ไมพบใส 0หอยเชอร่ี นับจํานวนตัวหอยรอบจุดสํารวจ พื้นท่ี 1 ตารางเมตรกลุมไขหอยเชอร่ี นับจํานวนกลุมไขรอบจุดสํารวจ พื้นท่ี 1 ตารางเมตร

3. ขนาดแปลง 1-2 ไร สํารวจ 10 จุด กระจายท่ังแปลง นาดํา 1 กอ ตอจุด นาหวาน 10 ตน ตอจุด4. เกณฑการตัดสินใจ

4.1 การสํารวจคร้ังแรก ถาพบศัตรูพืชมีปริมาณนอย ปจจัยอื่น ๆ ไมเหมาะสมตอการเพิ่มประชากร เชน สภาพแวดลอม อายุพืช ศัตรูธรรมชาติมีมาก (อัตราสวนของศัตรูธรรมชาติตอศัตรูพืช 1: 5 ตัว) การกระจายตัวของศัตรูพืชนอย

การปฏิบัติ รอดูขอมูลในการสํารวจคร้ังตอไป4.2 กรณีพบศัตรูพืชมีปริมาณมากรและปจจัยอื่น ๆ เหมาะสมตอการระบาดเพิ่มมากข้ึนการปฏิบัติ ใหเดินสํารวจอีกคร้ังโดยเปลี่ยนทิศทางการเดินใหม(เสนทแยงมุมแลว) แจง

ผูใหญบาน กํานัน อบต. ใหประชาสัมพันธ ใหเกษตรกรขางเคียงทราบสถานการณหรือพิจารณาเลือกชองทางประชาสัมพันธ ตามความเหมาะสม

4.3 กรณีสํารวจพบศัตรูพืช มีการระบาดรุนแรง ทําใหเกิดความเสียหายตอผลผลิตการปฏิบัติ วางแผนการปองกันกําจัดโดยเรงดวน4.4 การสํารวจคร้ังตอไป การปฏิบัติเหมือนคร้ังแรก4.5 ใชวิธีวิเคราะห ขอมูลตามวิธีการโรงเรียนเกษตรกร

...................................................................