แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

1. เพอใหผ ปวยแลผดแล

ทราบถงปจจยทท าให

หอบหดเปนมากขน

สาเหตของโรคหอบหด ชวงทไมมอาการของโรคหอบหด ผ ปวยจะเหมอนคนปกต

ไมหอบ ไมแนนหนาอก เลนกฬาได แตเมอผ ปวยไดรบสารทเปนภมแพผ ปวยจะเกด

อาการหอบ แนนหนาอก และไอ ส าหรบสารทกอใหเกดภมแพแบงไดเปนหวขอดงน

สารภมแพในบาน สารภมแพนอกบาน

แมวาบานจะเปนทปลอดภยส าหรบตว ทาน หากคณเปนโรคหอบหด บานกอาจจะ

เปนแหลองทกระตนใหเกดอาการหอบหด คณควรจะจดสงแวดลอมทเหมาะสม สาร

กอภมแพหลายชนดเชน รา เกสรดอกไม มลภาวะ กสามารถพบไดในบานของทาน

หากคณทราบชนดของสารภมแพตองพยายามหลกเลยงสารภมแพตางๆ เนองจาก

หากไดรบสารภมแพนานๆท าใหโรคหอบหดก าเรบเฉยบพลนไดบอยและ อาจเปน

อนตรายตอชวตได

Animal Allergen  สารภมแพจากสตวเลยงเชน สนข แมว หน นก สารทท าใหเกด

ภมแพไดแก รงแค ขน ปสสาวะ อจาระ น าลาย หากคณแพคณควรทจะปองกน

ดงตอไปน ยายสตวและขนสตวออกจากบรเวรบาน ถาไมสามารถยายออกจากบาน

ให เอาขนสตวออกจากหองนอน / ปดประตหองนอนตดเครองกรองอากาศทมแผน

กรองHEPAกอนทอากาศจะเขาหอง / ไมใชพรมในหองนอน / อาบน าใหสตวอาทตย

ละสองครง / ท าความสะอาดบานบอยๆโดยใชเครองดดฝ นทมแผนกรองHEPA / หม

ปลอกหมอนและเตยงดวยสารปองกนภมแพ / เลยงปลาได

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 1/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

House-Dust Mite Allergen   พบไรฝ นมากในทมความชนสง พบรวมกบฝ นทมาจาก

เสอ หมอน พรม ผาคลมเตยง เสอผา ตกตาควรจดหองใหปลอดฝ นวธปองกนไรฝ นท า

ไดดงน หมหมอน เตยง เสอดวยสารปองกนภมแพ / ลางปลอกหมอน ผาคลมเตยงทก

สปดาหโดยใชน ารอนมากกวา 55 C / ลดความชนของหองนอนใหนอยกวา 50%โดย

ใชเครองลดความชน / น าพรมออกจากหองนอน /ไมควรน าตกตาไวในหองนอน ควร

จะลางทกอาทตยดวยน ารอน / Cockraches Alergen เปนสาเหตทท าใหหอบหดเปน

มาก ขน น าลาย ปสสาวะ อจาระ ผวหนงของแมลงสาบเปนสารภมแพส าหรบบางคน

ควรก าจดแมลงสาบใหหมดจากบาน ไมควรเหลอเศษอาหารใหแมลงสาบ อาหารควร

เกบไวในถงทปดสนท ควรใชกบดกหรอกรงมากกวาสารเคมเพราะอาจเกดการแพได

จดการรรวของประปา

Food Allergies ผ ปวยทแพอาหารนอกจากท าใหเกดผน ปวดทอง ทองเสยยงท าให

เกดอาการหายใจล าบาก วธปองกนคอ จ าใหไดวาแพอาหารอะไรแลวหลกเลยง ให

อานสลากเพอดสวนผสมวามสงทแพหรอไม 

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 2/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

Indoor Fungi  รามมากในทชน และอากาศถายเทไมด เชนหองน า หองเกบของ ควร

แกไขทอน าทรว ท าความสะอาดบรเวนทมเชอรา ลดความชนในหองนอนใหนอยกวา

50% ท าความสะอาดบรเวณทคดวามเชอรา เชนหองน า หองครวอาจจะใชยาฆาเชอรา

/ ระบบถายเทน าตองไมมการขง / ใชเครองลดความชน / ใชพดลมดดอากาศใน

หองน า หองครว / ลดการปลกตนไม ใชดอกไมพลาสตกแทนดอกไมจรง / ท าความ

สะอาดทอระบายน าทก 5 ป

สารเคม สารเคมทใชในบานอาจจะกระตนใหอาการหอบหดเปนมากขน เชน กลนส

ยาฆาแมลง สเปรยแตงผม รวมทงควนบหร ควนจากเตาไฟ

โรคหอบหดทเกดจากงาน ผทเปลยนงานแลวเกดโรคหอบหด หรอมอาการหอบเมอ

เขาทท างาน แสดงวาทานอาจจะแพสารเคมในโรงงาน ผทท างานในโรงงานเหลานจะ

เสยงตอการเกดโรคหอบหด ผทแพ แปง ธญพช ไมควรมอาชพ ชางท าขนมปง นกเคม

ชาวไร / แพสตว แมลง เชอราไมควรมอาชพ เลยงสตว พนกงานหองทดลอง / แพ

สารเคม ไมควรมอาชพ ท างานเกยวกบน ามน เครองเยน ชางแตผม พนกฟอกยอม /

แพโลหะ และ Isocynates ไมควรท างานกบการพนสรถยนต ต เยน เครองพมพ / ยา

ไมควรท างานในโรงงานยา

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 3/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

สารภมแพนอกอาคาร Outdoor Allergen  เมออยนอกบาน คณไมสามารถควบคม

สงแวดลอมได คณไมสามารถท าความสะอาดสนามหญา หรอใชเครองกรองอากาศ

แตสงทคณสามารถท าไดกคอการรบประทานยาอยางสม าเสมอ หลกเลยงสภาวะ

บางอยาง สงแวดลอมนอกบานทเปนปญหาไดแกเกสรดอกไม หญา ตนไม สปอรของรา

เชอรา Moulds เชอราสามารถใหหอบหด โดยเฉพาะสปอรของเชอราสามารถลอยไป

ในอากาศ เมอคนทเปนโรคหอบหดสดดมเขาไปจะเกดอาการ จาม คดจมก แนน

หนาอก ไอ จนกระทงหอบหด หากทานแพเชอราควรจะปฏบตดงน เกบกวาดหญาให

สะอาดหลงจากการตดหญา / เกบกวาดใบไมทรวงลนใหหมด / เกบกวาดขยะ

กระปองรอบบานใหหมด รวมทงวสดทจะอมน า / ทางเดน หรอสนามหญาไมควรให

ชนตลอดเวลา

เกสรดอกไม เกสรดอกไมเปนสาเหตทท าใหเกดโรคภมแพไดบอย เกสรอาจจะมาจาก

ดอกไม หญา เมอดดเขาไปกจะเกดอาการหอบหดวธปองกน ปองกนโดย ใชเครอง

กรองอากาศทมแผนกรองHEPA / ชวงทมเกสรดอกไมมากใหปดหนาตางและเปด

เครองปรบอากาศ / งดออกก าลงกายกลางแจชวงมเกศรดอกไมมาก / ชวงทมเกสร

ดอกไมมากเมอกลบถงบานใหเปลยนเสอ / หลกเลยงการปลกตนไมใกลหนาตาง /

อยาตากผากลางแจง / อยาดมหรอจบตองดอกไมทคณสงสยวาจะแพ

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 4/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

อากาศเยน ผทแพอากาศเยน หรอการเปลยนแปลงของอณหภมอาจจะเกดอาการ

หอบได วธปองกนท าไดโดย ใหหายใจผานทางจมกเพราะจะท าใหอากาศอนขน / หาก

ตองหายใจทางปาก ตองสวมหนากากเพอเพมความชนใหอากาศ / ชวงอากาศเยนให

ออกก าลงกายในบาน

Pollutantants and Irritants   ควรหลกเลยงบหร ควนไฟ กลนส กลนน าหอม กลน

สารเคม เตาแกส 

 Sulfite Sensitivity  ผ ปวยควรหลกเลยงเบยร ของดอง ผลไมแหงเพราะอาจท าให

เกดหอบหดได

Infections  ผ ปวยหอบหดควรไดรบการฉดวคซนปองกนไขหวดใหญทกปเนองจาก

ไขหวดใหญท า ใหหอบหอเปนมากขน 

ยา เชนยา NSAID เชน aspirin brufen diclofenac ยากลมbetablockเชน

propanolol atenolol metoprolol

Rhinitis/Sinusitis ผ ปวยทมไซนสอกเสบหรอเยอบ จมกอกเสบจากภมแพควรไดรบ

การรกษาดวยยา Antihistamine/decongestant หรอยาพนsteroid ทางจมก

Gastresophageal Reflux ผ ปวยหอบหดทหอบเวลากลางคนโดย เฉพาะมอาการ

แนนหนาอกหรอ เรอบอยควรปรกษาแพทยเพอรกษาภาวะกรดมากวธการดแลตวเอง

เบองตน ไดแก งดอาหารและน ากอนนอน3ชวโมง ยกหวเตยง6-8นว

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 5/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

เครองมอทชวยใชใน โรคหอบหด  ไดแก เครองดดฝ น ผ ปวยหอบหดทแพฝ นควร

ใชชนดถงทอยนอกหองนอนถาผ ปวยจะดดฝ น เองควรใสหนากากกนฝ น / เครอง

กรองอากาศ ใชเครองกรองทม HEPA and Electroststic filterวงสามารถกนspore

ควนบหร ฝ น แตไมสามารถกนไรฝ น สารภมแพจากแมลงสาบ / Humidifier ไมควรใช

เครองใหความชนในหองเพราะจะท าใหเกดไรฝ น / ไมควรใชเครอง Ozone เพราะท าให

เกดระคายเคองตอหลอดลม

2. เพอใหผ ปวยและ

ผดแลใหผ ปวยทราบ

ความรนแรงของโรควาอย

ในขนไหนจะท าใหทราบ

วาควรจะ ไดรบยา

อะไรบาง

การจ าแนกความรนแรงของโรคหอบหดโดยอาศย จ านวนครงของการหอบทงกลางวน

และกลางคน ความรนแรงของอาการหอบ และสมรรถภาพปอด เพอวางแผนการรกษา

ตามความรนแรงของโรคโดยแบงเปน   1 หอบนานๆครง Mild Intermittent    2หอบ

รนแรงนอย Mild Persistent      3โรคหดระดบรนแรง ปานกลาง Moderate

Persistent     4 โรคหดระดบรนแรงมาก Severe Persistent การรกษาจะขนกบความ

รนแรงของโรค แผนการรกษาจะเปนแนวทางเพอบอกทานวาควรจะใหการรกษา

อยางไรเมอทาน หอบในแตละระดบ และบอกวธดแลตวเองเมอมอาการหอบเฉยบพลน

ขน1ผปวยทมอาการนานๆครง อาการกอนรกษา หอบแตละครงไมนาน 2-3 ชวโมง

/ อาการหอบกลางวนนอยกวา 2 ครงตอสปดาห / ชวงทไมหอบจะไมมอาการและ

สมรรถภาพปอดปกต / อาการหอบหดกลางคนนอยกวาเดอนละ 2 ครง

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 6/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

   ขน2โรคหดระดบรนแรงนอยMild Persistent อาการกอนรกษา อาการหอบ

กลางวนมากกวา 2 ครงตอสปดาห แตนอยกวา 1ครงตอวน / อาการหอบแตละครงม

ผลตอการนอน หรอ การท างาน / หอบในเวลากลางคนมากกวา 2 ครงตอเดอน

  ขน3โรคหดระดบรนแรงปานกลางModerate Persistent อาการกอนรกษา

อาการหอบหดทกวน / อาการหอบแตละครงมผลตอการนอน หรอ การท างาน / ใชยา

พนทกวน / หอบในเวลากลางคนมากกวา 1ครงตอสปดาห

  ขน4โรคหดระดบรนแรงมาก Severe Persistent อาการกอนรกษา อาการหอบ

ตลอดเวลา / หอบบอยมาก / กจกรรมตางๆถกจ ากดดวยอาการหอบ / อาการหอบ

กลางคนบอยมาก

Status Asthmaticus เปนภาวะหอบหดทไมตอบสนองตอยาพน ขยายหลอดลม เปน

ภาวะฉกเฉนตองรบเขาโรงพยาบาล

3. เพอใหผ ปวยและ

ผดแลทราบแนวทางใน

การพจารณาถงความ

รนแรงและเรงดวนของโรค

1.        เกดอาการหอบอยางรนแรงมอาการแสดงดงตอไปน เกดอาการหอบหดขณะ

พก พดไมเปนประโยค สบสน ซม หายใจมากกวา 30 ครง / หายใจหวดดงมากหรอ

ไมไดยน / ชพขจรมากกวา 120 ครง ในเดกมากกวา 160 ครง

2.      ไมตอบสนองตอยาขยายหลอดลมทนท หรออาการเปนอกหลงการรกษา3ชวโมง

3.      หลงให steroid 2-6 ชวโมง อาการยงไมดขน

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 7/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

4.      ผ ปวยอาการแยลง

อาการเตอนวาหอบหดจะรนแรงแตละคนจะ ไมเหมอนกน และเปนการยากทจะ

บอกอาการเตอน ทานลองเลอกอาการเตอน 3 อาการขนไป หากทานมอาการดงกลาว

ใหปฏบตตามแผนการรกษาโดยทนทอาการตางๆไดแก ไอและหอบกลางคน / หายใจ

หอบ / แนนหนาอก / เหนอยงายกวาปกต / ออนเพลย / น ามกไหล จาม ไอ / ปวดศรษะ

/ มไข / ตาลาย / สใบหนาเปลยนไป / ขอบตาด า

4. เพอใหผ ปวยและ

ผดแลทราบถงสรรพคณ

ของยาทใชใชบรรเทา

อาการและยาทใช รกษา

โรคในระยะยาว

ยาทใชรกษาหอบหด คณสมบตของยา และขอบงชในการใชยา ยารกษาหอบหด

สามารถแบงเปน 2 ประเภทคอ 1.      Long-Term Control medications  หรอท

เรยกวา Controller หรอเปนยาทปองกนอาการ หอบหด เปนยาทควบคมโรคระยะยาว

หรอยาทใชรกษาโรค เปนยาทตองไดรบทกวนเพอ ลดการอกเสบของผนงหลอดลมให

ผลการรกษาไดด เปนยาทจ าเปนในโรคหอบหดเรอรงตงแตขน2ขนไปไดแก

Corticosteroid เปนยาทลดการอกเสบไดดทสดมชนดกน และ inhaled มหลายชนด /

Cromolyn sodium and Nedocromil เปนยาทลดการอกเสบไดปานกลางเหมาะ

ส าหรบเรมตนรกษาในเดก / Long-acting beta2-agonists ใชรวมกบ inhaled steroid

ในการลดอาการหอบเวลากลางคนออกฤทธนาน12 ชม / Theophylline ใช

sustained-release รวมกบ inhaled steroid / Leukotriene modifiers ใชรวมกบ

inhaled steroid เพอคมโรคหอบหด

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 8/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

2.      Quick-relief medications หรอทเรยกวา Reliever คอยาทบรรเทาอาการหอบ ยา

บรรเทาอาการใชเมอมอาการ หอบ แนนหนาอก ไอ หายใจเสยงดงหวด ผ ปวยควร

ไดรบยากลมทควบคมโรคในระยะยาวเพอปองกนไมใหเกดอาการ หอบ ยากลมนไดแก

Short-acting Beta2-agonistsขยายหลอดลมในเวลา30นาท / Anticholinergics ใช

รวมกบ Short-acting Beta2-agonists ท าใหคมอาการไดดขนในหอบหดทมอาการ

มาก / systemic corticosteroids ชนดกน ใชในรายทหอบมากท าใหหายเรวขนและ

ปองกนการหอบซ า

3.      ยาพนทมสวนผสมของยาสองชนด ไดแกยาพน steroid และยาขยายหลอดลม

ชนดออกฤทธนานLong-acting beta2-agonists ซงมทงยาขยายหลอดลม และยาลด

การอกเสบท าใหผลการรกษาไดด ยาทมในประเทศไทยคอ Symbicort และ Seretide

ผลเสยของยากลมนไดแก ใจสน มอสน ไอ

ในการเลอกใชยาแพทยจะพจารณาตามความ รนแรงของโรค ปญหาทเกดคอผ ปวย

มกจะซอยากนเอง และนยมยาในกลมQuick-relief medications ซงท าใหบรรเทา

อาการหอบ แตไมไดรกษาโรค ดงนนควรปรกษาแพทย

5. เพอใหผ ปวยและผดแล

เตรยมขอมลเพอให

แพทยทราบอาการของโรค

เพอใหแพทยไดขอมลทถกตองในการวางแผนรกษาผ ปวยควรรวบรวมขอมลเพอ

รายงานแพทย

1.      สปดาหทผานมาคณมอาการแนนหนาอก ไอ หายใจมเสยงดงหวดกวน_

2.      เดอนทผานมาคณมอาการแนนหนาอก ไอ หายใจมเสยงดงหวดกคน

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 9/10

แผนการใหสขศกษา เรอง ความรและการปฏบตตวในผปวยโรคหอบหด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา วธการ อปกรณ การประเมนผล

3.      ไดตรวจสมรรถภาพปอด PEF หรอไม     ได       ไมได

4.      ถาไดตรวจตามขอ3กรณาน าผลตดตวไปดวย

5.      สปดาหทผานมาตองหยดงานหรอหยดเรยนเพราะหอบ หดกวน

6.      ตงแตพบแพทยคราวทแลวหอบทงหมดกครง

7.      ตงแตพบแพทยคราวทแลวเคยเขาโรงพยาบาลเพราะหอบ ฉบพลนหรอไม

8.      คณพนยาขยายหลอดลม [short-acting inhaled beta2-agonist]จ านวนกครงตอ

วน

9.      เดอนทผานมาใชยาพนขยายหลอดลม[short-acting inhaled beta2-agonist]ไป

กหลอด

10.  ค าถามส าหรบปรกษา แพทย

จดท ำโดย งำนสขศกษำ โรงพยำบำลนำหวำ ป 2552 หนำ 10/10