4 One From Many

“เราตองการวถคดใหมโดยสนเชงถามนษยชาตจะอยรอดได”

อลเบรต ไอนสไตน

หนงสอ “จากหลากหลายกลายเปนหนง” โดย ด ฮอค เลมน คอ วถ

คดใหมโดยสนเชง

วถคดเกาไดกอใหเกดวกฤตการณทกๆ ดานเพมขนๆ จนถง

ระดบมหวกฤต(Greatcrisis)ทงทางเศรษฐกจสงคมสงแวดลอมการเมอง

และสถาบนทกชนดซงรวมแลวตองเรยกวาวกฤตอารยธรรม(Civilization

crisis)

วถคดเกาเกดจากจตสำานกเลกไมเหนทงหมดจงคดแบบแยกสวน

วถคดแบบแยกสวนอยางหนงคอ “คดเชงอำานาจ” เมอคดเชงอำานาจกคด

แบบแนวดงจากบนลงลาง หรอ top downทกหนทกแหงลวนคดและทำา

แบบทอปดาวนเชนพอแมกบลกครกบนกเรยนผบรหารกบผปฏบตงาน

คำ�นยม

Dee Hock 5

ในองคกรหรอสถาบนตางๆไมวาจะเปนทางการเมองราชการการศกษา

ธรกจหรอศาสนาซงอาจแสดงดวยแผนภาพขางลางน

สถาบนในวถคดเกาลวนเปนแนวดงทใชอำานาจจากบนลงลาง

ด ฮอค เปนลกคนจนในรฐยทาห สหรฐอเมรกา เขาไมมโอกาส

เรยนมหาวทยาลยแตชอบอานหนงสอและสงเกตธรรมชาตเมอเขาทำางาน

ในบรษทหลายแหง เขาพบวาองคกรเหลานนลวนใชอำานาจจากบนลงลาง

ไมเหมอนกบธรรมชาตทเขาสงเกตมา ในองคกรทใชอำานาจเหลานผคนม

พฤตกรรมเบยงเบน ไมมความสข ไมเรยนรและสรางสรรค ทำาใหเขาได

ขอสรปวา ความลมเหลวเชงสถาบน (Institutional failure) นำาไปส

วกฤตการณตางๆของมนษย

ด ฮอค จากเดกยากจนทไมไดเขาเรยนมหาวทยาลย กลายมา

เปนผกอตงและซอโอคนแรกของธรกรรมทใหญทสดในโลกคอ VISAซง

มธนาคารและบรษทเปนหมนๆแหง เขามาเชอมโยงกนเปนเครอขายใน

เครอขายวซานเปนความสมพนธทางราบทไมมใครมอำานาจเหนอใคร

การเมองราชการการศกษาธรกจศาสนา

6 One From Many

สถาบนในวถคดใหมเปนความสมพนธทางราบ

เปนเครอขายไมมใครมอำานาจเหนอใคร

ตามแผนภาพ ทกหนวยเขามาสมพนธกนดวยความสมครใจ

มอสระทจะคดเองตดสนใจเอง เขามาสมพนธดวยการเรยนรและเกด

ประโยชนรวมกน จงมความสขและความสรางสรรคสง มความเชอถอ

ไววางใจกน (Trust) จงมความสงสงทางจตวญญาณ ด ฮอค ไดบญญต

ศพทใหมเรยกองคกรชนดนวา Chaordic มาจากคำาวา Chaos (โกลาหล

ไรระเบยบ)บวกกบคำาวาOrder(มระเบยบ)คอเมอไมมใครควบคมเรมตน

จงโกลาหลแตตอมามนกจดระเบยบลงตวของมนเองเปนการกอระเบยบ

ขนดวยตวเอง(Self-organization)

ดฮอคเปนคนถอมตวและดจตหรอดานในของตวเองตลอดเวลา

ดงทเขาเรยกความคดของเขาวาเจาลงเฒา(Oldmonkeymind)ในตวเขา

มสตวรายอย4ตวไดแกอตตาความโลภความอจฉาและความมกใหญ

ใฝสง ทเขาตองเฝาดตลอดเวลาวามนออกมาเพนพานในเวลาทเขาคด

พด หรอทำาอะไรหรอไม ขอเขยนของเขาจงประกอบดวยธรรมะอนลกซง

Dee Hock 7

ถาผอานอานดวยความละเอยดและไตรตรองจะเกดวถคดใหมธรรมะของ

ดฮอคเหมอนธรรมะแบบพทธแตแตกตางทไมใชธรรมะแบบลอยตวเหมอน

ชาวพทธสวนใหญแตเปนธรรมะในบรบทความเปนจรงในสงคม

ความเปนจรงนนคอ สถาบนทงหมดกำาลงลมเหลว อารยธรรม

ปจจบนกำาลงลมสลายมนษยชาตจะอยรอดไดตองมวถคดใหมโดยสนเชง

หนงสอเลมนคอวถคดใหมโดยสนเชงเชงสถาบนและสงคมจงมคายงตอง

ขอขอบคณศรพงษวทยวโรจนทมวรยะอตสาหะอยางแรงกลาแปลหนงสอ

แหงยคสมยเลมนใหเปนสมบตทางปญญาของคนไทย

ประเวศ วะส

8 One From Many

นกฟสกสขามกำาแพงมาพดเรองสงคม จนกลายเปนมมมองเชงสงคม

ทมอทธพลอยหลายเรองทมชอเสยงรจกกนในไทยนาจะเปนเดวดโบหม

(ลกศษยของไอนสไตนทเคยโดนขอหาฝกใฝลทธคอมมวนสต) ผนำาเอา

ปรากฏการณความไรระเบยบ (chaos) และความเปนระเบยบ (order)

ในโลกกายภาพมาเชอมใหเหนนยในสงคมใหญ หรอแมกระทงการเสนอ

แนวคดการสนทนา(dialogue)เพอใชเปนเครองมอสำาหรบการสอสารแบบ

สนตและสรางสรรค

อกคนคอฟรดจอฟคาปราทเอาเรองฟสกสไปพนกบเรองศาสนา

โดยเฉพาะศาสนาพทธ แตอางถงโดยใชลทธเตาเปนจดขาย เปนการจด

ประกายใหเปลยนมมมองตอปรากฏการณในสงคม

นกฟสกสมกเปนนกคด นกจนตนาการ จงอาจมองเหนความ

เชอมโยงของสรรพสงไดไมยาก

เมอนกบรหารสรางคำาใหมเพออธบายแนวคดการบรหารดวยการ

ใชคำาวา chaos ซงมฐานมาจากฟสกส จงยอมกระตนความอยากรอยาก

เหนไดมาก ยงเมอนกบรหารทานนนอางวา แนวคดดงกลาวเกดขนจาก

คำ�นำ�

Dee Hock 9

ประสบการณตรงทไดไปรวมสรางบรษททมชอเสยงระดบโลกอยางวซาซง

ทกคนทมบตรเครดตคงไมมใครไมเคยไดยนชอ

ทน าสนใจกวานน แนวคดทนกบรหารทานนนต งช อว า

Chaordic Management (ยงไมมคำาแปลเปนภาษาไทยทสละสลวย

กระชบพอจนทกวนน) นาจะนำาไปใชไดทงกบการบรหารธรกจ และการ

บรหารงานสาธารณประโยชน แถมลงทนตงกลไกทเรยกวา Chaordic

Commons เพอสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนประสบการณการบรหาร

งานสาธารณประโยชนทสอดคลองกบแนวคดทผสมผสานเรองความไร

ระเบยบกบความเปนระเบยบเขาดวยกนน เชอวาคนททำางานหรอสนใจ

เรองการบรหารจดการนาจะมนอยคนทไมอยากรจกแนวคดน

เมอมโอกาสไดศกษาแนวคดและรบรตวอยางรปธรรมโดยเฉพาะ

ผานการอานหนงสอท ด ฮอค ผบรหารคนแรกของบรษทวซา (VISA

International) เขยนขนมาเองจากประสบการณและการสรปบทเรยนหลง

ออกจากบรษทไปพกใหญ หลายคนนาจะเกดคำาถาม พรอมคำาตอบ จน

ปรบเปลยนมมมองเกยวกบการบรหารจดการอยางมากมาย

ตว ด ฮอค เองบอกวา ขอสรปหลกๆ วาดวยแนวคดเคออรดก

(chaordic)มจดเรมตนมาจาก3คำาถามทเขาเฝาถามตวเองเปนเวลากวา

10 ป ตงแตมโอกาสทำางานและรจกกบสงทเรยกวา ‘องคกร’ และ ‘การ

จดการ’

ทำาไมสถาบนตางๆ ไมวาจะเปนสถาบนการเมอง ธรกจ รวมทง

สถาบนดานสงคม จงดจะมปญญาในการบรหารจดการกจการในความ

รบผดชอบนอยลงไปเรอยๆ

ทำาไมผคนในสถาบนตางๆ ดจะมความขดแยง หรอไมพอใจตอ

สถาบนทตนเองสงกดอยมากขนเรอยๆ

ทำาไมสงคมรวมทงระบบนเวศทงมวลจงดยงเหยงมากขน

เขาไดรบคำาตอบเบองตน จนกลนมาเปนแนวคดทเรยกวา

ChaordicManagementเมอไดมโอกาสประสานธนาคารสารพดเรมจาก

10 One From Many

ในสหรฐอเมรกาเอง แลวตอไปถงระดบนานาชาต จนเกดบรษท VISA

Internationalขน

แตกวาท ด ฮอค จะไดเขยนหนงสอและทำางานเผยแพรแนวคด

สวงการอนๆ อยางจรงจง ซงนาจะยากกวาตอนทำางานทวซาเสยดวยซำา

ตวเขากมอายปาเขาไป 70 ปแลว แมจะอยากมชวตอยอยางสนโดษตาม

พนฐานดงเดมและความชอบสวนตว เขากยนดทจะเรยนรรวมกบคนอนๆ

ทเหนวาบทสรปของเขามความถกตองและนาสนใจ

ทงหมดนคอดานแรกของความนาสนใจของหนงสอ ‘จากหลาก

หลายกลายเปนหนง’ (One From Many)เลมนจะเรยกวาเปนดานวชาการ

หรอดานเทคนคเกยวกบแนวคดเคออรดกกวาได

ทนาสนใจและคาดไมถงคอ การไดรจกวธคดของด ฮอค ซงโดย

ทวไป นาจะเปนนกธรกจทสนใจแตเรองการทำากำาไรสงสด และนาจะพด

ถงทฤษฎหรอแนวคดการบรหารทมงประโยชนและประสทธภาพสงสดแก

ธรกจ

แตกลบพบวาดฮอคมความเปนนกคดนกปรชญาอยางสงมอง

โลกและสงคมอยางลกซง

ซงเขากไมไดปดบงความเปนคนชางฝนขสงสยรวมทงความคด

เชงนามธรรมทอาจฟงดฟงๆ อยบาง เขาแนะนำาไวในคำานำาของหนงสอ

ฉบบแรกวา สำาหรบคนทไมสนใจความคดเชงนามธรรมมากนก กอาจ

อานขามสวนทมสญลกษณรปลงไปได (เขาเรยกความคดของตวเองวา

‘เจาลงเฒา’ไมรวาไปเอามาจาก‘ไซอว’ซงใช‘เหงเจย’เปนสญลกษณแทน

ความคดทแสนปราดเปรยวเอาไมคอยอยหรอไมหรอเปนความบงเอญของ

คนชางสงเกตสองคน)

ในฐานะคนชางคดและขสงสย เขาเชอวา บรรดาความผดพลาด

ทงหลายของการบรหารองคกรเกดจากวธมองความสามารถและคณคา

ของผคน รวมทงเทคนควธการสารพดทศาสตรวาดวยการบรหารองคกร

พยายามนำามาใชกบการบรหารคนทำางาน

Dee Hock 11

การบรหารคนทถกตองคอ การสรางสงแวดลอมและกตกา เพอ

ใหแตละคนเกดความอยากในการทำางานไปสเปาหมายและสามารถปลด

ปลอยศกยภาพของตนออกมาไดอยางเตมท

วาไปแลว กอาจจะไมตางจากขอสรปของการบรหารแนวใหม ท

มงเนนเรองการสรางคนทำางานทรกเรยนรตลอดเวลาหรอองคกรแหงการ

เรยนร

แตทนาสนใจคอดฮอคเนนถงการใหเกยรตและมองเหนคณคา

ของคนทำางาน

มากไปกวานนเขายงตงคำาถามตอการทองคกรตางๆมองอกฝาย

เปนศตรและมงแขงขนกนอยางเอาเปนเอาตายทงทมเปาหมายรวมกนแต

ไมเคยปรบวธคดและมองหาเปาหมายใหญรวมกน

แทนทจะเกดพลงเสรมกลบกลายเปนพลงทำาลายลาง

สงดๆทควรจะเกดกไมเกด

หากธนาคารในสหรฐอเมรกาไมสามารถหาเปาหมายรวมกน

ในธรกจบตรเครดตและพรอมใจกนจดตงเปนบรษทบตรเครดตแหง

สหรฐอเมรกาหรอหากธนาคารในญปนแคนาดายโรปและสหรฐอเมรกา

ไมสามารถตกลงรวมกนจนเกดเปนบรษทVISAInternationalธรกจบตร

เครดตในวนนอาจเปนอกรปแบบหนง

ด ฮอค เลาเรองวซาเพอใหเหนตวอยางรปธรรมของความยาก

ลำาบาก จนนำามาสขอสรปวาดวยการจดการความหลากหลายแตกตางให

ลงตวโดยไมไดสรปวาการกอเกดของบรษทวซาเปนหลกหมายสำาคญท

ทำาความเจรญรงเรองใหกบสงคมโลกโดยรวม

สงทเขาอยากเหนคอการนำาแนวคดนไปสการจดการทางสงคม

มากกวาพฒนาการทางธรกจ แมเขาจะไมไดอธบายไวอยางชดเจน แต

กอาจเปนไดวาไดรบอทธพลจากสถาบนซานตาเฟ (Santa Fe Institute)

ทมาหนนใหดฮอคออกเดนสายหาแนวรวมและเผยแพรแนวคดอยาง

จรงจง เมอคนพบวาเขาสามารถเชอมโยงประสบการณการบรหารจดการ

12 One From Many

เขากบทฤษฎวาดวยความซบซอน อนเปนประเดนหลกของสถาบน ซง

พยายามเรยนรจากปรากฏการณทางวทยาศาสตรกายภาพอยางเชอมโยง

กบพฒนาการทางสงคม

สำาหรบพวกเราทมลนธสาธารณสขแหงชาต(มสช.)ไดรจกแนวคด

เรอง Chaordic Management ผานการแนะนำาของประธานมลนธ คอ

อาจารยประเวศวะสเมอกวา10ปทแลวอาจารยวจารณพานชในฐานะ

กรรมการมลนธ ซงขณะนนทำางานเปนผอำานวยการสำานกงานกองทน

สนบสนนการวจย(สกว.)มความสนใจและไดเขารวมworkshopของChaordic

Commonsองคกรทตงขนเพอสงเสรมแนวคดน(http://www.chaordic.org/

index.html) และเมอกลบมากไดเขยนหนงสอพดถงแนวคดดงกลาว

เทยบเคยงกบประสบการณการทำางานในประเทศไทย

กลาวเฉพาะเรองการจดการทนวจยหากตองการสรางประโยชน

และผลกระทบในระยะยาว มากกวาการใหทนแบบสดโตงสองปลาย คอ

การใหทนตามขอเสนอของนกวจย ปลายหนง กบ การกำาหนดหวขอให

นกวจยตองทำาเฉพาะในขอบเขตทกำาหนดเทานนอกปลายหนงการเขาใจ

และประยกตใชแนวคดเคออรดกจะทำาใหเหนโอกาสใหมๆของการใชพลง

ปญญา (ของนกวจยและของผใชประโยชนจากงานวจย) กบพลงของทน

สนบสนนการวจย (ทอยในมอของแหลงทนสนบสนนการวจย) ไดดกวา

เดมมาก

จากประสบการณของมลนธสาธารณสขแหงชาต ในฐานะองคกร

ทตงเปาเปนกลไกสงเสรมใหเกดการใชความรเพอการพฒนานโยบายและ

ระบบสขภาพ แตไมมทงอำานาจสงการและเงนทองมากมาย การทำางานม

ลกษณะใกลเคยงกบแนวคดเรองเคออรดกทดฮอคสรปขนมามาก

หลก4Pทบอกวาตองเรมดวยการหาเปาหมายรวม(Purposes)

ใหไดแลวรวมกนกำาหนดหลกการ(Principles)ในการทำางานรวมกนโดย

เนนการสรางการมสวนรวม(Participation)ของทกภาคสวนแลวจงไปถง

ขนการลงมอปฏบต (Practices) ไมวาจะเปนการวางแผนการทำางานหรอ

Dee Hock 13

การออกแบบโครงสรางองคกรเปนหลกการทนำามาใชประกอบการทำางาน

ไดเสมอไมวาจะในแงการขยบไปขางหนาหรอการมองยอนไปขางหลง

บอยครงทการจดองคกรหรอกลไกการทำางานทตองการการม

สวนรวม ไมไดมาจากการกำาหนดเปาหมายหรอหลกการสำาคญๆ รวมกน

จนกลายเปนกลไกทไมเกอหนน หรออาจถงขนขดกบการทำางานอยางม

ประสทธภาพแมจะพยายามสรางการมสวนรวมอยางมากมายกตามท

การสรางการมสวนรวมโดยไมประเมนวาอะไรคอเปาหมายรวม

กนอาจนำามาสการเสยเวลา เสยทรพยากรและทแยทสดกอใหเกดความ

ขดแยงและเขาใจผด แทนทจะปรกษาหารอไปสเปาหมายรวม กลบกลาย

เปนการถางชองวางของวธคดและมมมอง ทงทมเปาหมายรวมกนแตไม

ไดมองเหนความสำาคญของการสรางเปาหมายรวม

ถาเชอวาสงคมไทยพฒนาไปสความซบซอนมากขน ไมใชเพยง

เพราะจำานวนประชากรทเพมขนแตการรบรความคาดหวงและการจดตง

จดการ รวมทงความพยายามทจะทำาใหอกฝายหนงทำาตามความตองการ

หรอวตถประสงคของแตละฝาย (ในมมของเคออรดก วตถประสงคกบ

เปาหมายไมใชสงเดยวกน) และโอกาสทจะมปฏสมพนธกเพมขนไปตาม

ธรรมชาตของสงคมทขอมลกระจายไปไดงายขน ผคนเดนทางไดงายขน

และการสอสารโทรคมนาคมกงายมากขน การมองโลกและการสรางพลง

รวมของสงคมโดยไมเขาใจแนวคด Chaordic Management กอาจเปน

การพลาดโอกาสสำาคญทจะปรบความคด ปรบวธการทำางาน รวมทง

ปรบโลกทศน เพอใหสามารถดำารงชวต และสรางสรรคงานไดอยางม

ประสทธภาพและมความสขมากขน

สำาหรบผบรหารหรอผมหนาทตดสนใจสำาคญๆ ในสถาบนทาง

การเมองธรกจหรอสงคมหากสามารถมองเหนความยอนแยงในการอย

รวมกนของความซบซอนวนวายกบความพยายามทจะจดความสมพนธให

เปนระบบและระเบยบมากขนและไดลองปรบใชแนวทางหรอวธการตางๆ

ทไดรวบรวมไวในหนงสอเลมน บางท ความสมพนธของผคนในสงคม

14 One From Many

อาจปรบตวไปสการทำางานรวมกนในเชงบวกไดมากขน การอยรวมกบ

สงแวดลอมและการใชทรพยากรอาจเกดสมดลมากขน

ขอขอบพระคณภาคตางๆไดแกสำานกงานคณะกรรมการสขภาพ

แหงชาต (สช.) สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สถาบน

วจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพ (สสส.) และองคการเภสชกรรม (อภ.) ซงรวมจดพมพหนงสอ

เลมน ทเหนคณคาของแนวคดเรอง ChaordicManagement และมกศล

เจตนารวมกนในการทำาใหคนไทยไดมโอกาสรจกเรยนรและปรบใชแนวคด

นใหเกดประโยชนแกสงคมไทยมากขน

ขอบคณสำานกพมพopenworldsทรวมแบกรบความเสยงในการ

ทำาใหหนงสอเลมนปรากฏใหคนไทยไดใชประโยชน ดวยมองเหนวาการ

ปลอยใหความรและความคดดๆ ถกนำามาใชเรยนรอยางจำากดเพราะ

อปสรรคดานภาษาจะทำาใหเมองไทยเสยโอกาสไปอกนาน

หวงวากศลเจตนาและความพยายามของทกฝายในครงนจะทำาให

ผนำาและนกบรหารรวมทงนกพฒนาในสงคมไทยเหนประโยชนเหนโอกาส

มฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา ในการสรางสงคมไทยทมพลงสรางสรรค

เชงบวกภายใตความหลากหลายแตกตางทางความคดในทกวงการ และ

รอวนเกบเกยวประโยชนจากการประยกตใชแนวคด “สรางพลงจากความ

แตกตาง”จนไปไกลกวาทดฮอคไดเรมเปดประตไวผานหนงสอเลมน

นพ.สมศกด ชณหรศม

เลขาธการมลนธสาธารณสขแหงชาต

คำ�นยม 4

คำ�นำ� 8

ส�รบญ 16

บทเกรนนำ� โดย ปเตอร เอม. เซงเก 20

บทนำ� 28

1. ลงเฒ�จอมซน 32

2. ลกแกะกบสงโตแหงชวต 48

3. แกะโชกเลอด 68

4. ทำ�ง�นจนเกษยณ 84

5. สวนสตว 104

6. สำ�นกบตรเครดต 124

7. ปอกหอม 142

8. จนตน�ก�รทเปนไปไมได 158

ส�รบญ

9. ถดจ�กคำ�สดท�ย 176

10. บรษทหรอไมเท� 198

11. และแลวกเหลอหนงคน 212

12. คนธรรมด� 234

13. เหยอของคว�มสำ�เรจ 258

14. กระดมขอมอเสอทองคำ� 276

15. มอะไรในชอ 298

16. ทบทำ�ล�ยแมพมพ 322

17. คว�มลมเหลวของธรกจทประสบคว�มสำ�เรจ 334

18. เฟองหมนเปลยนชวต 346

19. นอกเหนอก�รควบคมและเข�สระเบยบ 366

20. ปร�กฏก�รณอบตขน 384

กตตกรรมประก�ศ 401

ประวตผเขยน 403

ประวตผแปล 405

จ�กหล�กหล�ย กล�ยเปนหนง

แปลโดย

ศรพงษ วทยวโรจน

ONE FROM MANY

VISA and the Rise of Chaordic Organization

by

Dee Hock

20 One From Many

ดเหมอนในบรรดาผนำาธรกจทรอบรกมอยเพยงไมกคนททราบวา

วซาเปนองคกรธรกจทใหญทสดในโลก ทงทมยอดขายราว 10 เทาของ

วอล-มารตและกลาวโดยเครงครดแลวมมลคาตลาดมากกวา 2 เทาของ

เจนเนอรลอเลกทรกสผมมกสงสยวาเหตใดจงเปนเชนนนธรกจทใหญทสด

ในโลกยงสามารถเปนหนงในธรกจทเกบงำาความลบไดดทสดในโลกไปดวย

ไดอยางไร แนนอนวาไมใชเพราะผลตภณฑไมเปนทรจก หรอเพราะวซา

เปนผนำาอตสาหกรรมทคลมเครอวซาเปนหนงในไมกบรษททสามารถอาง

ไดวาคน1ใน6ของโลกเปนลกคาในปทแลวกระนนในหวงทศวรรษท

ผานมามบทความทตพมพลงในบสสเนส วก, ฟอรจนและฟอรบสเกยวกบ

ไมโครซอฟตมากกวา1,000ชนจอมากกวา350ชนแตวซามแค35ชน

ผมมาไดขอสรปวาเหตผลทวซาคอนขางปดตวเปนเรองทมความ

สำาคญไมแพความสำาเรจของมนเกอบไมมบทความเกยวกบซอโอของวซา

อนเตอรเนชนแนลทงทเปนแนวเรองยอดนยมของนตยสารธรกจจำานวนมาก

เพราะซอโอของวซาไมไดรบคาตอบแทนมากมายมหาศาลและไมไดเปน

ผกมอำานาจการตดสนใจไวแตเพยงผเดยวเหมอนซอโอสวนใหญ อนเนอง

บทเกรนนำ�

ปเตอร เอม. เซงเก

Dee Hock 21

มาจากการออกแบบองคกรไมมบทความวาดวยยทธศาสตรของวซาเพราะ

ทจรงแลวยทธศาสตรของวซาคอยทธศาสตรทเกดจากหนวยธรกจอสระนบ

พนๆทเปนสวนหนงของเครอขายวซา ซงกเกดจากการออกแบบองคกร

เชนกน ไมมบทความเกยวกบการปรบโครงสรางครงลาสดของมน เพราะ

องคกรวซาระดบทองถนและระดบภมภาคภายในเครอขายอยในภาวะอน

ตอเนองของววฒนาการ ดงนนจงไมมความจำาเปนตองปรบรอโครงสราง

ครงใหญใดๆดวยคำาสงของฝายบรหารเหตผลกมาจากการออกแบบองคกร

อกเชนกนกลาวโดยสรปหากคณเปนนกขาวทสนใจเรองเลาลาสดเกยวกบ

วรบรษทางธรกจหรอพวกสวนกระแสวรบรษแลวละก วซากคอเมองแถบ

มดเวสตอนเซองซมของอาชพคณ แตหากคณสนใจนวตกรรมแบบ

ถอนรากถอนโคนในการออกแบบกจการทลดทอนการรวมศนยอำานาจและ

ใหความสำาคญกบนวตกรรมความคดสรางสรรคและการเตบโตทางธรกจ

อยางตอเนอง คณจะพบวาวซาเปนหนงในองคกรทสำาคญทสดในครงหลง

ของศตวรรษทผานมาผมเองกเหนเชนนน

ในดานเทคโนโลย นกประวตศาสตรแยกแยะความแตกตางของ

นวตกรรมทถกนำามาใชอยางตอเนองเพอเพมพนประสทธผลหรอลดตนทน

ออกจากนวตกรรมพนฐานอยางเชน หลอดไฟ เสนใยโพลเมอร และการ

ประมวลผลแบบดจตลซงกอใหเกดอตสาหกรรมใหมและเปลยนแปลงของ

เกาทมอย นวตกรรมพนฐานมกจะเปนภยคกคามตอสถานภาพเดม เมอ

มนเกดขนในองคกรและในการบรหารจดการ มนจะคกคามความสมพนธ

เชงอำานาจ มนคกคามความเชอทฝงรากกนมา มนคกคามวธทำาสงตางๆ

ไปตามความเคยชนซงแมเราจะไมชอบมนแตกเปนวธเดยวทเรารจก

ผมไดขอสรปวาวซากำาลงเปนภยคกคามอยางลกซงเพราะมนเปน

ตวแทนของนวตกรรมพนฐานดงทกลาวมา และนนคอเหตผลวาทำาไมจง

เปนไปไมไดเลยทชดความคดของธรกจกระแสหลกจะตอกรดวยไดเปนไป

ไดอยางไรทบรษทขนาดมโหฬารจะมพนกงานอยเพยงราวๆ 20,000 คน

โดยประมาณ5,000คนอยในวซาอนเตอรเนชนแนลและอกจำานวนพอๆ

22 One From Many

กนอยในองคกรวซาระดบภมภาคหลายๆแหงเปนไปไดอยางไรทมนไมม

ผถอหน และผทเปนเจาของคอสมาชกของมน เปนไปไดอยางไรทวซาจด

องคกรในลกษณะเครอขายโดยใชอำานาจสวนกลางนอยมาก ใชสทธของ

สมาชกและความรบผดชอบของผมสวนรวมมากกวาหน และอยภายใต

การกำากบของธรรมนญ คอนขางเหมอนสงคมประชาธปไตยมากเสยยง

กวาธรกจ

ดวยนวตกรรมทไมเหมอนใครนเอง วซาจงนาจะเปนหวขอเชง

วชาการทนาสนใจสำาหรบการศกษา ทวาสงททำาใหวซา และแนวคดใน

‘จากหลากหลายกลายเปนหนง’ (One From Many)มความสำาคญคอการ

ทมนไมไดดำาเนนไปเพยงลำาพง ความจรงแลวมนอาจจะเปนตวอยางทาง

ธรกจทดทสดของการปฏวตการจดระเบยบองคกรทกำาลงอบตขนใกลเคยง

กบองคกรทเตมไปดวยความหลากหลายอยางอนเทอรเนต เครอขายเลก

เหลานรนาม (AA-Alcoholics Anonymous) และระบบควบคมการจราจร

ทางอากาศทวโลกไมมองคกรไหนทมผทำาหนาทเปนประธานไมมองคกร

ไหนมเจาของทแยกออกจากสมาชกแตละองคกรเปนเครอขายของตวแทน

อสระไมมใครเขาใจภาพรวมของเครอขายทงหมดรวมทงไมมความจำาเปน

ตองเขาใจ ทวาแตละคนรกฎพนฐานในการมสวนรวม แตละองคกรกเชน

เดยวกบวซาทมตวตนเปนรปเปนรางและมปญหาของมนเอง ทวาแตละ

องคกรกเตบโตไปอยางรวดเรว และมผลสะเทอนในวงกวางตอปญหาซง

ไมมทางแกไขไดดวยวธอน

อะไรคอทมาของคลนแหงนวตกรรมอยางถอนรากถอนโคนในการ

จดระเบยบองคกรทอบตขน ผมเชอวาเปนเรองงายทจะกลาวดวยความ

เขาใจผดๆวามนเกดจากคอมพวเตอรหรอเครอขายเทคโนโลยสารสนเทศ

เรองนทำาใหเกดความสบสนระหวางตวเทคโนโลยกบสงทเทคโนโลยสราง

ขนตอนทวซาเรมตนเครอขายการประมวลผลขอมลแบบขยายยงอยในวย

ทารก เชนเดยวกบระบบควบคมการจราจรทางอากาศ และคอมพวเตอร

กบเทคโนโลยสารสนเทศซงมบทบาทเพยงนอยนดในAAผมเชอวาตนตอ

Dee Hock 23

ทลกลงไปกวานนของนวตกรรมทอดอยในธรรมชาตของความซบซอนทเรา

กำาลงสรางขนทวโลกและปรมาณของปญหาทเพมพนขนจนเกนกวาอำานาจ

ควบคมของสถาบนทดำารงอย

ไมมรฐชาตหนงใดสามารถจดการกบการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศของโลก ไมมธรกจหนงใดสามารถสรางผลสะเทอนตอการ

แพรกระจายสารพษในผลตภณฑประจำาวนของเราได แมกระทงสงคม

ท “กาวหนา” กเผชญกบวกฤตการณดานสขภาพทไมมทางออก ไมมใคร

ทไหนในโลกนพงพอใจวาพวกเขามระบบการศกษาสาธารณะทรบมอได

กบความทาทายในการทเดกๆจะเตบโตไปเปนผใหญทบรรลวฒภาวะและ

เปนพลเมองทรบผดชอบในศตวรรษท21การพฒนาอตสาหกรรมระดบโลก

หวานเมลดพนธเพอวาระสดทายของพวกมนเอง ดวยการเพมระดบของ

ความซบซอนและอตราการเปลยนแปลงซงเกนกวาสตปญญาของสถาบน

ยคอตสาหกรรมทมนสบทอดมาจะรบมอไหว เพราะฉะนนในทกแนวรบ

เรากำาลงเผชญกบปญหาซงองคกรแบบเผดจอำานาจและมการจดลำาดบชน

ไมสามารถรบมอได ด ฮอค กลาววา “เราอยในยคของความลมเหลวเชง

สถาบนขนานใหญ”

แตสถาบนใหมตองการความคดใหมและตรงนเองทเรองราวของ

ดฮอคซงจะคลคลายออกมาในหนาตอๆไปมความสำาคญสงสดทามกลาง

ความโกลาหลของการลมสลายทางการเงนและความผดพลาดอยางขนาน

ใหญในยคแรกๆ ของอตสาหกรรมบตรเครดต ดเกดความตระหนกร เขา

เหนอยางแจมชดวามนอย “นอกเหนออำานาจแหงเหตผลในการออกแบบ

องคกร” เพอใหมความสามารถในการประสานเครอขายธรกรรมทาง

การเงนระดบโลกของสงแรกพฒนา แตเขากรดวยวาธรรมชาตมกจะ

ทำาได เขาสงสยวาทำาไมองคกรของมนษยถงไมสามารถทำางานไดแบบ

ปาฝน ทำาไมมนจงไมสามารถกำาหนดแบบแผนไดตามแนวคดและวธการ

เชงชววทยา“จะเกดอะไรขนถาเราเถยงกนเรองโครงสรางของสถาบนใหม

แลวพยายามคดถงมนในทำานองของอะไรบางอยางแบบรหสพนธกรรม”

24 One From Many

ในทสดแลว รหสพนธกรรมของวซากกลายเปน “เปาหมายและหลกการ”

และเปนกระบวนการธรรมาภบาลหลกของมน รายละเอยดของเรองนจะ

ปรากฏในหนาตอๆไป

ทวาสงเหลานจะไมเกดขนเลยหากปราศจากการเปลยนแปลงขน

พนฐานในการคดเพอยกเลก“แนวคดดงเดมและแบบจำาลองทอธบายความ

เปนจรงในโลกอยางเปนกลไก”และหนมาใชหลกการของระบบทมชวตเปน

พนฐานสำาหรบการจดระเบยบองคกรแทน

เกรกอรเบตสนนกมานษยวทยากลาววา“รากเหงาของปญหา

ทงปวงในทกวนนมาจากชองวางระหวางวธทเราคดกบวธทธรรมชาต

ทำางาน”1เราเผชญกบปญหาทไมมทางออกมากขนเรอยๆเพราะดเอนเอ

ของสถาบนทครอบงำาเรานนอยบนพนฐานของการคดในยคเครองจกรกล

เชน“ทกระบบตองมใครสกคนเปนผควบคม”และการเปลยนแปลงจะเกดขน

กตอเมอผนำาททรงอำานาจ “ขบเคลอน” การเปลยนแปลงเทานน ทวาเรา

ตางกรวาในระบบทมชวตชวานนการควบคมจะถกกระจายออกไปและการ

เปลยนแปลงกเกดขนอยางตอเนองแตถงอยางนนเรากยงหมกมนอยกบชด

ความคดท“ตองมใครสกคนทำาหนาทควบคม”ซงเราไมสามารถจนตนาการ

ทางเลอกจรงๆขนมาไดความเปนอจฉรยะของดฮอคอยทความสามารถ

ในการจนตนาการมนออกมา และจากนนกสรางปรชญาและออกแบบ

ปฏบตการอนแจมชดททำาใหมนมชวตขนได

วซาไมใชตวอยางทดเลศและดฮอคกไมไดมทกคำาตอบสำาหรบการ

สรางสรรคสถาบนแหงนวตกรรมของศตวรรษท21“อยางมากเรากเขาใจมน

ถกตองแคครงเดยว”เขากลาวยคอตสาหกรรมเผยตวออกมาเปนเวลากวา

250ปแลวและการคดเชงกลไกทเปนรากฐานของมนในวฒนธรรมตะวนตก

ยงยอนหลงไปไกลกวานนอกเรากำาลงเรมตนการเดนทางและตอใหโชคด

แคไหนกยงตองใชเวลาอกหลายชวคนกวาจะไปถงจดหมาย นอกจากนน

แตละบรษทหรอองคกรยงตองออกเดนทางดวยตวเองโดยคำานงถงลกษณะ

เฉพาะของตลาดเทคโนโลยผคนและประวตศาสตร

Dee Hock 25

ดวยความตระหนกรเชนนเองททำาใหผมเชอวาเรองสวนตวของ

ด ฮอค มประโยชนมาก มนคอภาพวาดอนเปยมพลงซงพวกเราผหาทาง

บมเพาะนวตกรรมเชนนนตองพรอมจะเผชญเราจำาเปนตองมความมงมน

ทจะตงคำาถามกบวถอนเคยชนขององคกรและการบรหารจดการทดำาเนน

อย เราจำาเปนตองมงมนทจะใชสงซงดเหมอนเปนความโกลาหลอลหมาน

ขององคกรทไมมใคร “สงงาน” และเปนองคกรทเราตางกรบผดชอบรวม

กนเราจำาเปนตองใชกระบวนการเรยนรของธรรมชาตนนคอการลงมอทำา

และการแกไขความผดพลาดอยางไมขาดสายและเราจำาเปนตองมงมนทจะ

สลดทงความตองการสวนตวทอยากควบคมจดการกลาวคอสลดทง“การ

คดเชงกลไกสดโตงแบบนวตน” ซงด ฮอคกลาววามนแฝงฝงอยในตวเรา

ทกคน

สดทายน ผมเชอวาหนงสอเลมนมความสำาคญเพราะมคำาถาม

อนสำาคญอยางยงยวดตออนาคตของพวกเราทยงไมมใครถาม ครงแลว

ครงเลาทพรรคพวกของผมถามกนเองวา “เราอาจจะอยในชวงเรมตนของ

ยคประชาธปไตยกไดมง”2บางทสงทเราประสบความสำาเรจมาใน200ป

กอนเปนไดอยางมากกแคตนแบบขนแรกมากกวาจะเปนแบบจำาลองขน

สดทาย โดยเฉพาะอยางยงแมคำาขวญทางการเมองจะเปนตรงกนขาม

ประเทศหนงๆจะอางวามคำาตอบสำาหรบการสรางประชาธปไตยในสงคม

อนๆ ไดอยางไรในเมอสถาบนสวนใหญทงภาคเอกชนและภาครฐยงคง

ทำางานดวยระบบเผดจการเบดเสรจผมคดวามนกยตธรรมดทจะถอวาวซา

เปนผบกเบกทแสดงใหเหนวาหลกการประชาธปไตยสามารถใชกบธรกจได

อยางไรแตกเปนเรองยากหนกหนาเชนกนทจะไปทำาใหเกดประชาธปไตย

ในสถาบนอนๆไดเชนโรงเรยนเปนตนดงทเดบบไมเออรนกนวตกรรม

การศกษาในเขตเมองทไดรบความยอมรบนบถอกลาวไว “ถาเดกๆ ไมได

เรยนรประชาธปไตยในโรงเรยนแลวพวกเขาจะไปเรยนมนจากทไหน”

ประชาธปไตยสำาหรบเดบบ ไมเออรกเหมอนกบของดฮอคมน

หมายถงการเรยนรทจะยนหยดอยางกลาหาญและนอมรบฟงคนอนๆอยาง

26 One From Many

แทจรงเรยนรทจะจดการกบความขดแยงอยางยอมรบนบถอและปราศจาก

ความรนแรง มนหมายถงการเรยนรวธทจะยอมรบอำานาจของความคด

มากกวาตวบคคล และยอมรบการกระจายอำานาจจนถงระดบทผบรหาร

ระดบสงหรอสวนกลางไมมการตดสนใจใดๆเกนกวาทจำาเปนมนหมายถง

การเรยนรวธทจะสลดหลดจากกบดกของอำานาจและตำาแหนงตามลำาดบชน

รวมถงสไตลการนำาทเกยวเนองกน กลาวโดยสรปไดวาประชาธปไตยคอ

กระบวนการรวมหมของการเรยนรวธทจะใชชวตรวมกบคนอนๆ ทดำาเนน

ไปมนเปนมากกวาแคชดคณคาของความรสกดๆหรอแคกลไกอยางเชน

การออกเสยงและการเลอกตงมนเปนสงทคณทำาไมใชสงทคณรบสบทอด

มาและกระบวนการเรยนรนจะแพรกระจายไปสสถาบนหลกๆของสงคมได

กตอเมอสงคมประชาธปไตยบรรลวฒภาวะแลวเทานน

นไมใชคำาถามใหมในบางแงสารตถะในวสยทศนของดฮอคทวา

ยคประชาธปไตยอาจจะยงอยในอนาคตของเราและแรงมงมาดปรารถนา

ของมนจะมาจากระบบทมชวตนน อาจถกสอออกมาไดอยางงดงามโดย

วอลตวตแมนเมอกวาหนงศตวรรษทผานมา

เรามกจะพมพคำาวาประชาธปไตย แตผมกไมสามารถจะไปยำา

บอยๆ วามนคอคำาซงแกนแทของมนยงหลบใหลไมตน ... มนเปน

คำาทยงใหญ ซงผมคดวาประวตศาสตรของมนยงไมไดเขยนขน

เพราะประวตศาสตรทวานนยงไมเกด ในบางแงมนกคอนองชาย

ของคำาวาธรรมชาตเปนอกคำาทยงใหญกวาและมกใชกนบอยๆซง

ประวตศาสตรของมนกยงรอใหเขยนอยเชนกน3

ปเตอร เอม. เซงเก

สงหาคม2005

Dee Hock 27

1 G.Bateson,Steps to an Ecology of Mind,NewYork:Ballantine,1972.2P.Senge,C.O.Scharmer,J.Jaworski,andB.Flowers,Presence: An Exploration

of Profound Change,NewYork:Doubleday/CurrencyBusinessBooks,2005.3WaltWhitman,Democratic Vistas,1871.

28 One From Many

วนน ตอหนาผชมไมวาทไหนในโลก ผมสามารถชบตรวซาขนเหนอ

หวแลวถามวา “มพวกคณกคนรจกไอนบาง” ทกมอในหองจะยกกนพรบ

แตเมอผมถามวา“มพวกคณสกกคนบอกผมไดวาใครเปนเจาของมนมนถก

ควบคมดแลอยางไรหรอจะไปซอหนของมนไดทไหน”กลบเงยบกรบกนไป

ทงหองมบางสงบางอยางอนเหลอเชอเกดขนแตวามนคออะไรและอยางไร

ในป 1969 วซาไมไดเปนอะไรมากไปกวาชดของความเชอนอก

ตำาราเกยวกบองคกรทคอยๆ เตบโตขนอยางชาๆ ในความคดของขบถ

หนมนกธรกจ เมอถงป 2004 ผลตภณฑของมนถกสรางขนโดยสถาบน

การเงนทเปนเจาของหรอสมาชก 21,000 สถาบน และมคนใชมากกวา

1,000ลานคนในการซอสนคาและบรการมลคา3.2 ลานลานเหรยญ จาก

ผคา20ลานทำาเลในพนทกวา150ประเทศเปนกลมกอนอำานาจซอของ

ผบรโภคทใหญทสดในเศรษฐกจโลก เปนเวลา 35 ปมาแลวทมนเตบโต

ระหวางรอยละ15-20ตอปโดยยงไมสอใหเหนจดสนสด

ทวาหนงสอเลมนเปนมากกวาเรองราวอนเหลอเชอหาไดยากอน

นำามาซงการกอกำาเนดเปนวซาและนำาไปสความสำาเรจอนโดดเดนของมน

หนงสอเลมนยงเปนเรองราวของเดกจากเมองเลกทเกบเนอเกบตวหลงใหล

การอานความฝนและการเดนปา

บทนำ�

Dee Hock 29

นองคนเลกสดจาก6พนองทพอแมมการศกษาแคเกรด8มนเปน

เรองของการทะลทะลวงขอจำากดและความนาเบอไมมทสนสดในโรงเรยน

ควบคไปกบการตนรอนแหลมคนทเพมพนจนสำานกไดถงชองวางระหวาง

หนาทซงสถาบนตางๆปฏญาณไววาจะทำากบสงทพวกมนทำาจรงๆ และ

ระหวางสงทกลาวอางวาจะทำาเพอประชาชนกบสงททำาใหจรงๆ มนเปน

เรองของคำาถามทนาสนใจ3คำาถามทอบตขนจากการตนร

ทำาไมสถาบนทกหนทกแหงไมวาจะเปนสถาบนทางการเมอง

การคา หรอสงคม ไมสามารถจดการกบกจการของพวกมนเอง

ได

ทำาไมปจเจกบคคลทกหนทกแหงจงขดแยงและแปลกแยกมาก

ขนเรอยๆ จากสถาบนทพวกเขาสงกด

ทำาไมสงคมและสภาวะแวดลอมจงสบสนอลหมานยงขนทกท

มนเปนเรองของการคนหาไปชวชวตเพอใหไดคำาตอบตอคำาถาม

เหลานนคำาถามซงมสวนเกยวของกบการกอกำาเนดวซาเปนเรองของการ

ใหทพำานกพกพงแกสตวราย 4 ตวซงในทสดจะผลาญทำาลายผเลยงดมน

อยางหลกเลยงไมไดนนคออตตาความอจฉารษยาความโลภและความ

มกใหญใฝสงและเปนเรองของการตอรองอนยงใหญกลาวคอการแลกอตตา

กบความเปนมนษยความอจฉารษยากบความสงบรำางบความโลภกบเวลา

และความทะเยอทะยานกบอสรภาพมนเปนเรองของเหตการณอนไมอาจ

คาดการณลวงหนาไดทสงใหชายวย 70 ออกเดนทางซงยากจะเกดขนได

และมความความสำาคญเกนกวาจะประมาณได

เหนอสงอนใดมนเปนเรองของอนาคตเรองของอะไรบางอยางท

พยายามจะเกดขนเรองของยคเกา400ปทสนเทมอยบนเตยงใกลสนลม

ในขณะทอกยคกำาลงดนรนจะกอกำาเนดมนไมใชแคเรองของผมแมผมจะ

อยในนนมนไมใชแคเรองของคณแมคณจะอยในนนมนเปนเรองของเรา

ทงหมด

การสบสนกบสงทแตกตางคอการสบสนกบทกสงทกอยาง ดงนน

จงมใชอบตเหตทรปแบบความคดอนกระจดกระจายของเราจะ

นำาไปสการแพรกระจายอยางกวางขวางของวกฤตการณ ทงทาง

สงคม การเมอง เศรษฐกจ สงแวดลอมและจตวทยา ทงสำาหรบ

ปจเจกบคคลและในสงคมทงหมด ... เพอสรางมมมองใหมตอ

ความกระจดกระจายและภาพโดยองครวม เราจำาเปนตองอาศย

การทำางานเชงสรางสรรคซงยากเสยยงกวาการคนพบใหมๆ

ในขนพนฐานทางดานวทยาศาสตรหรองานศลปะอนยงใหญ

ทนใดนน ในวาบความเขาใจทเกดขน เราอาจเหนความไม

สอดคลองกนของวธคดโดยรวมของเรา ... ควบคไปกบการเหน

ถงวธการทแตกตางออกไปซงทกองคประกอบในระเบยบใหม

และโครงสรางใหมสอดรบกนดวยด

เดวด โบหม

บททหนง

ลงเฒาจอมซน

I

Dee Hock 33

ไมมอะไรสกสงนงรอ แตทกสงเลอนไหล

ชนตอชนตดกน ทกชนเตบโต

จนกระทงเรารจกและตงชอใหพวกมน เปนลำาดบๆ

พวกมนหลอมละลายและไมใชสงทเรารจกอกตอไป

ลเครเชยส

เราทำางานดวยกนอยางมความสขทเชงเขาเปนเวลา 9 ชวโมง

ชายชราวย65กบธแองเชยนตวนรถแทรกเตอรดเซลทไมอาจระบอาย

และสญชาตของมนไดแนนอน ธสงเสยงคำารามกกกองไปทวบรเวณสตว

โลกชราเตยมอตอทมเครองกวานและผาลไถขนาดใหญดานหลง มใบมด

และคราดดานหนามกรงอยดานบนมแขนไฮโดรลกซายขวาและหลงเจา

เฒาธถกตดตงเครองไมเครองมอเกนกวาภารกจทมนถกออกแบบมาแตถง

อยางไรมนกทำาของมนไป

34 One From Many

อากาศเยนเยยบและเงยบเชยบตอนเชามดทเราเรมทำางานกนบน

ทดนทถกทารณกรรมมาเปนศตวรรษดวยการปลกพชผลเกนประมาณและ

ถกทงรางใหตากฝนตากลมมาหลายสบปผนดนเสอมโทรมทกำาลงเรมการ

พลกฟนปกคลมไปดวยเถาไมมพษและพมโคโยเตจำานวนมาก

ตอนนนเปนป1993ผานมาแลว9ปนบตงแตผมตดความสมพนธ

ทงหมดอยางฉบพลนกบโลกธรกจเพอมาใชชวตบนทดนผนนมนยงคงเปน

เรองยากทจะเชออยนนเองหลงจาก16ปของความขดแยงอยางรนแรงกบ

บรษทยคอตสาหกรรมทยดหลกการใชอำานาจและการควบคมหลงจาก35ป

ของความใฝฝนถงแนวคดในการจดองคกรและการทดลองสงเหลานนหลง

จาก2ปอนเหลอเชอในการทำาใหหนงในความฝนเหลานนบงเกดเปนจรงขน

หลงจาก14ปอนหนกหนวงในการนำาพามนจนเตบโตเตมทหลงจากทกสง

เหลานนแลว สงทยากทสดเทาทผมเคยทำามากคอการหนหลงใหวซาในป

1984และเดนจากมาตอนทมนประสบความสำาเรจขนสดยอด

เหตผลยงยากจะอธบาย แตกไมซบซอน เสยงจากภายในอน

ยากจะปฏเสธไดหากเราเรยนรทจะรบฟง กระซบกระซาบมาตงแตตนวา

“ธรกจอำานาจและเงนตราไมใชชวตของเจาการกอตงวซาและเปนประธาน

เจาหนาทบรหารของมนคอสงทเจาจำาเปนตองทำา แตนนกเพยงแคการ

ตระเตรยมการเทานน” แตละครงผมจะตอบโต “นายบาไปแลวหรอไง

ตระเตรยมเพออะไรทไหนและทำาไม”แตกปราศจากคำาตอบใดๆกลบมา

มเพยงความเงยบบางครงเสยงนนกดงอยางตอเนองและเรงเราเหลอเกน

“วซาไมใชจดหมายปลายทางผละจากมนซะรวมทงจากโลกธรกจ

ดวยผละจากมนโดยสนเชงเบดเสรจเดดขาดเดยวนเลยเมอถงเวลาเจาก

จะเขาใจเอง”มนชางนาตกใจชางบาบอคอแตกผมรสกแสนจะงเงาทถงกบ

เกบมนไปคดนกธรกจสงอายวย55ทมเหตมผลและหวเกาผซงไมเคยพ

กญชาหรอใชยาเสพตดเพอฟงเสยงจากภายในไรสาระสนดโยนทงงานท

ทำามาทงชวตความสำาเรจอำานาจเกยรตภมราวกบวามนเปนสงทไรคาใน

ความหวงอนคลมเครอวาชวตมความหมายมากกวานบาไปแลว

Dee Hock 35

แตเสยงนนกไมเงยบลงเลย นไมใชเจาลงเฒาจอมซนเพอนเกา

เพอนแกชวชวตของผม ซงเปนผเชยวชาญทเชอถอไดในดานตรรกะและ

การสนทนา มนเปนอกเสยงหนงโดยสนเชง และมนรวามนพดถก ในป

1984 ผมทงวซาไปอยางฉบพลน และตดขาดจากโลกธรกจทงหมด ดวย

คำาอธบายทเปนไปไดเพยงประการเดยว“ผมรสกวาจำาเปนตองเปดโอกาส

ใหมๆใหกบชวต”ไมมใครเชอคำาอธบายนนทำาไมพวกเขาถงตองเชอดวย

ละตวผมเองยงแทบไมอยากเชอเลยผมไมมเบาะแสดวยวาโอกาสเหลานน

คออะไรแตผมตงใจทจะเปดมน

9 ปนบตงแตลงเฒาจอมซนและผมโบกมอลาวซาแลวเปด

โอกาสใหมๆใหชวตนบเปนชวงเวลาทดเตมไปดวยสงทเรารกอยางลกซง

ครอบครวธรรมชาตหนงสอความสนโดษความเปนสวนตวจนตนาการ

ไมรจบมากเกนพอสำาหรบการมชวตทดยงมบางครงทเราไดยนเสยงจาก

ภายในอนคนเคยกบประโยคเกาๆของมน“นไมใชชวตของเจานเปนเพยง

แคการตระเตรยม”แตเราปดใหมนเปนแคเสยงแววเรายอมรบมานานแลว

วาสงทครอบงำาเราในชวง9ปทผานมาคอโอกาสทเราจะไดตระหนกรมน

เปนสงทบอกเราวากอนวนจะสนสดลง เราจะกาวไปบนหนงในกลไกเดอย

เฟองเลกๆซงชวตของเราจะพลกเปลยนและสงเราใหหมนไปในทศทางใหม

[

มนเปนหนงในชวงเวลาอนวเศษวนคนในการยกระดบจตวญญาณ

จตใจเบกบาน มอและเทาวอนไปมาระหวางเบรก คลทช คนเกยร และ

วาลวคนโยก9คนถกควบคมอยางเปนอสระเราเปนซมโฟนแหงความ

เคลอนไหว ธกบผม ไมมการควบคมโดยอตโนมตสำาหรบเรา ธเปนครทด

หลงจาก9ปในการทำางานรวมกนการเคลอนไหวกไมจำาเปนตองใชความ

รสกนกคดเราไมใชสงทแยกจากกนธควบคมมอและเทาของผมอยางมนใจ

เทาๆกบทผมควบคมคนเหยยบและคนโยกของมนเราทำาหนาทเปนระบบ

36 One From Many

หนงเดยว ตระหนกถงความแขงแกรงของอกฝาย ใหอภยตอขอบกพรอง

ของอกฝายสอสารกนในแบบทเราตางกไมเขาใจคาดหวงไมมากไปกวาท

อกฝายสามารถใหไดเราอยในโลกใบเดยวกนภายใตแรงโนมถวงเดยวกน

เราหายใจอากาศเดยวกน เราทงสองเคลอนไหวดวยกระบวนการของการ

สนดาปและระบายความรอนสวนเกนของเราลงในพนทเดยวกน เราคอ

จลจกรวาลแหงการเชอมโยงระหวางกนของทกสงทกอยางอนไมรสนสด

ทงแยกสวนและเปนองครวมในเวลาเดยวกน ทงมตวตนและไมมตวตน

เปนสวนหนงรวมกบเอกภพงานดเหมอนจะดำาเนนไปดวยตวมนเองปลอย

ใหลงเฒาจอมซนกบผมตะลอนไปตามใจปรารถนา

ในไมชาเจาจอมซนกโนมนาวใหผมดงลกเขาไปในพมความคด

เหลานนทเราพยายามจะทะลวงเขาไปในหลายปมาน เครองจกรกลกบคน

เชอมโยงและสมพนธกนจนไมสามารถแยกออกจากกนไดในลกษณะทเรา

ไมสามารถเขาใจไดหรอเปลา เมอไหรและทำาไมเราจงเรมคดวาโลกแยก

ออกจากมนษยชาต เปนโกดงวตถดบฟรสำาหรบผลตขาวของเพอการบรโภค

ในเศรษฐกจเงนตราเชงกลไก เปนแหลงทงขยะพษและของเสยฟร

จะเกดอะไรขนถาแนวคดทแทจรงของการแยกสวนได (ความคด/

รางกาย เหต/ผล มนษยชาต/ธรรมชาต การแขงขน/ความรวมมอ สวนรวม/

สวนตว ผชาย/ผหญง คณ/ผม) คอการสรางภาพลวงตาครงยงใหญของ

อารยธรรมตะวนตก เหนตวอยางไดชดเจนจากยคอตสาหกรรม กลาวคอ

การรดวยวธทคอนขางเปนวทยาศาสตรเปนของมประโยชน แตกมความ

บกพรองในขนพนฐานตอการทำาความเขาใจและสตปญญา จะเกดอะไรขน

ถาความคดของเราเกยวกบการแยกสวน ลกษณะเฉพาะ และ การวด ซง

มประโยชนอยางทมนมในบางสภาพการณ เปนเพยงการเบยงเบยนทาง

ความคดชวคราวในววฒนาการอนลลบของจตสำานก

Dee Hock 37

เจาลงจอมซนและผมหวเราะมานานแลวกบความคดไรสาระทวา

ความคด รางกาย และจตวญญาณ เปนสงทแยกจากกน อยางเชน เดอย เฟอง

และสปรงของนาฬกา เรามนใจวา เครองจกร คน และธรรมชาต ไมไดแยก

จากกนเหมอนกบทฟรานซส เบคอน ,ไอแซค นวตน ,เดสการต กบ

วทยาศาสตรทพวกเขาใหกำาเนดอยากใหเราเชอ วทยาศาสตรยนกรานมาเปน

เวลา 200 ป วาสสารสเทาเพยงไมกปอนดในกระโหลกทตงอยบนไหลของผม

ไมไดเปนอะไรมากไปกวากระแสไฟฟาและเคมซงเคลอนทอยระหวางอนภาค

ของสสารทแยกจากกนภายใตกฎตายตวของเอกภพวาดวยเหตและผล แต

เจาลงจอมซนกบผมไมคดอยางนน แมวทยาศาสตรสมยใหมและการตดยด

กบการวดของมนจะเปยมดวยความมหศจรรย เรากยงเชอวาชวตจะไมมวน

ยอมเผยความลบของมนใหกบอปกรณการวด รางกาย ความคด และจต

วญญาณเปนหนงเดยวกนอยางไมอาจแบงแยกได และพวกมนเปนหนงเดยว

กบทกสรรพสงในเอกภพ เราไมถกลอลวงโดยความคดในทางตรงกนขาม

ธแองเชยนตวนกบผมทำางานอยางระมดระวงรอบๆสนดกลาส

ครงโหลทเราพบวาสมบรณพอจะเรมสรางปาใหมขนได ผมไมมแบบท

ออกไวสำาหรบทดนผนนมนจะออกแบบตวมนเองทวาจนตภาพทไหลเวยน

อยในความคดผมกคอมนจะปกคลมไปดวยหญาและดอกไมทองถนกระจาย

ไปตามปาละเมาะทมตนไมพนถนเราลงแรงกนบนทดน200เอเคอรทเปน

ทงเลยงสตวภเขาและปาเปนเวลา9ปจนตภาพในตอนแรกๆเรมกลาย

เปนความจรงทกำาลงแตกหนอออน ทงแรกทฟนฟเปนหญารก ลอมรอบ

ดวยปาละเมาะทมตนสนมาโดรนโอกและเรดวดซงบรรจงปลกดวยการ

เพาะเมลดจากปาในละแวกใกลเคยง

ภายใน 3 ป อากาศและแสงแดดกจะเปลยนหนดนดานบนพน

ขางใตทถกบดใหแตกดวยผาลไถของธ แองเชยนต วน ใหกลายเปน

38 One From Many

ดนเหนยว ดนเหนยวจะดดไนโตรเจนจากรากของหญาและผสมเขากบ

ลำาตนทกำาลงตายกระรอกหนตวตนนบพนๆตวตางงวนกบการทำางาน

ขมขมนขนหญาลงใตดนและขนดนขนมาขางบน

หนอนมด แมลงปกแขง และสตวโลกชนดอนอกเปนพนๆ ลาน

ตวตระเตรยมดนกนตลอด24ชวโมงสตวโลกทมองดวยตาเปลาไมเหนอก

หลายลานลานชวตตางกอยกนถายและตายอยใตเทาผมบางครงสตว

ขนาดใหญกวาและนกจะกลบมามสวนรวมดวยดนรวนจะถกสรางขนเพอ

ซมซบและแจกจายนำาแมแตจากพายทหนกหนวงทสดและคนำาดานขางซง

ตอนนควบคมการไหลของนำาสามารถจะรองรบนำาไดแตละปหญาดอกไม

พมไม และตนไม จะสงขน หนาขน หลากหลายขน และสมบรณแขงแรง

ขน

เปนไปไดหรอไมทความอดมสมบรณของความหลากหลายทมการ

พงพากนเองน คอความหมายทลกซงกวาของคำาเตอนตามพระคมภรให

“ทวมากขนและเตมแผนดนโลกใหเตม”เปนไปไดหรอเปลาทมนหมายความ

วาเรามาทนกนเพอทำาใหเกดการทวจำานวนและการเตมชวตทงมวลบนโลก

ไมเพยงชวตของพวกเราเทานนเปนไปไดหรอเปลาวา“ธรรมชาต”ทเรา

มงจะเอาชนะนนเปนธรรมชาตของเราเองอยางแทจรง

ธกบผมทำางานทามกลางเสยงคำารามของเครองยนตและเสยง

ครองแครงของลอตนตะขาบ กลมควนแสบจมกทฟงขนมา เพมความ

รอนแรงดวยกลนฉนของวชพชและพมไมเตยทถกบดอยใตตนตะขาบ

เหยยวหางแดง 4 ตวกรดรองตอนรบขณะทมนรอนอยสงขนไปขางบน

สลกเสนโคงทมองไมเหนบนทองฟากอนถลาลงอยางรวดเรวตามสายลม

จากนนโผขนอกครง อแรงสดำาปด 5 ตวบนวนมาใหเหน ปกกางออกรบ

แรงลมขนปลายปกขยายออกเหมอนนวกางตดกบทองฟาธนงเงยบเมอ

ผมควากลองดนกราว15นาทมเพยงกระจกเลกๆเบองหนาสายตาผม

คนอยเรากลายเปนหนงเดยวกนนกผสงเกตการณและคนดนก

ขนนกทกอนขยบตามอยางใกลชดและซบซอนในทศทางตรงขาม

Dee Hock 39

กบลมภาษาชางเปนการสอสารทงมงามเมอเทยบกบการสอสารระหวาง

กระแสลมกบนก การแยกสวนและองครวมมอยทกหนทกแหง กระดก

กบขนเนอหนงกบจตวญญาณพนทและเวลาลมนกแสงอาทตย โลก

คน เชอมโยงกนและกน กำาหนดกนและกน โดยไมสามารถหามได การ

แขงขนและการรวมมอกนเปนไปเองทงหมด แยกสวนแตไมสามารถ

แยกจากกนไดองครวมของสวนตางๆและสวนทงหมดไมมอยางไหนอย

ภายใตการควบคมทวาทงหมดดำาเนนไปอยางสอดคลองกน

ในไมชาลงเฒากบผมกเขาสอกพมแหงความคด เปนไปไดหรอไม

ทในความหมายอนลกซงทสดนน ทกสง คอ สงตรงกนขามของตวมนเอง

ทกสงลวนกำาหนดกนและกน ดงนนจงรบรซงกนและกน ดเหมอนเปนไป

ไมไดทจะคดถง “สง” ใดสงหนงโดยปราศจากแนวคดของการ “ไมใชสง”

จรงหรอทไมมนกโดยปราศจากคน และไมมคนโดยปราศจากนก ไมมเสน

แบงเขตแดนยกเวนในความคดใชไหม

หากเอกภพแททจรงแลวคอกลไกอนไรความหมาย ประกอบดวย

อนภาคเชงกายภาพทสามารถแบงแยกไดทสงอทธพลถงกนและกนดวยกฎ

ตายตวและเปนเสนตรงของเหตและผล ตามทวทยาศาสตรเรยกรองใหเรา

เชอมาเปนเวลา 200 ปแลว

คำาถามตลอดกาลซงเจาลงเฒากบผมหลงใหลเหลานมาจากไหน

เหตใดทงทผานมานานแสนนานวทยาศาสตรกยงไมสามารถอธบายเรอง

งายๆ อยางเชน ความรก ความไววางใจ ความเอออาทร และความเคารพ

ยกยองได

เปนเวลานบสบๆ ป ทเจาลงเฒาจอมซนกบผมประหลาดใจกบความ

หมกมนของมนษยทตองการความมนคงแนนอนและการควบคม รวมถง

ความกระหายใครรในวทยาศาสตร มนนำาไปสคำาถามหนงทนาสนใจ มนจะ

40 One From Many

ออกมาทำานองไหนหากใครสกคนมความสามารถสมบรณแบบในการควบคม

คงมความจำาเปนตองรทกสงทกอยางและทกเหตการณทเคย

เกดขน เพราะเราจะรไดอยางไรวาการควบคมอยางเบดเสรจหมายถงอะไร

โดยไมรเหตการณในอดตและลำาดบของเหตการณอยางไมมทสนสด สงท

เรนลบและนาประหลาดใจเปนสงซงไมสามารถยอมรบได

แมกระทงการรโดยสมบรณแบบถงอดต ปจจบน และอนาคตกยงไม

เพยงพอสำาหรบการควบคมอยางรอบดาน ยงจำาเปนตองรความคด อารมณ

ความรสก และความปรารถนาของมนษยรวมทงตวตน ความหวง ความสข

ความกลว และแรงกระตนของพวกเขาทงหมด และไมใชแคนเทานน ยง

จำาเปนตองรทกอยางทตวตนอาจจะเคยคด รสก ร หรอประสบมา ยงกวานน

ยงมความจำาเปนตองกำาจดทกอยางทงไป เชน อารมณ ความรสก ความเชอ

และคณคา เพราะสงเหลานทำาใหเราไมรตวและกระทบตอพฤตกรรมของเรา

ความเหนอกเหนใจตองไมม ความรกตองไมม ไมมเลยทงการยอมรบ ความ

อจฉา ความปรารถนา ความเกลยดชง อารมณถวลหา ความหวง พรอมทง

ความรสกสนทรยทกชนด การควบคมอยางสมบรณแบบจำาเปนตองม

ความรสมบรณในทกสงทกอยางซงมากอนหนาทกๆ สงกอนหนานน และ

หลงจากทกๆ สงหลงจากนน และเปนเชนนเรอยไปจนถงขนไรสาระ

ทวาทงหมดนไมไดแสดงใหเหนอะไรเลย มนยงทงปญหาไวโดยไมม

คำาตอบ การเปนศาสตราจารยแหงการควบคมเบดเสรจโดยสมบรณไมมท

สนสดนาจะเปนอยางไร ความคดแรกกคอมนคงเหมอนกบพระเจา อยางนอย

ทสดกเหมอนพระเจาเทาทรบรกนโดยปกต ผลจากการใชความคดมากขน

และใชสญชาตญาณมากขนกระหนำาลงเฒากบผมเสยจนงงเปนไกตาแตก

มนนาจะเปนความตาย การควบคมอยางสมบรณแบบโดยสมบรณอยใน

โลงศพ การควบคมจำาเปนตองไมยอมรบชวต ชวตคอความไมแนนอน ความ

ประหลาดใจ ความเกลยดชง ความสงสย การคาดเดา ความรก ความสข

ความสงสาร ความเจบปวด ความลลบ ความงดงาม และสงอนๆ อกนบพน

ทไมสามารถจนตนาการได

Dee Hock 41

ชวตไมใชเรองของการควบคม ไมใชเรองการไดมา ไมใชเรองการม

ไมใชเรองการร ไมใชแมเแตการดำารงอย ชวตคอการแปรเปลยนชวนรนดร

มฉะนนกไมใชอะไรเลย ความแปรเแปลยนไมใชสงทจะร บงคบ หรอควบคม

ได มนคอการออกเดนทางผจญภยอนงดงามและยาวนานทจะไดประสบ

สรปไดวาความปรารถนาอยากบงคบและควบคมกคอแรงกระตน

เชงทำาลายลางอนไรชวตชวาทจะปลนความสขในการมชวตของตวเองและ

คนอนๆ นาสงสยไหมวาสงคม ซงมมมองตอโลกและแบบจำาลองแหงความ

เปนจรงภายในของมนคอเอกภพ และทงหมดภายในนนในฐานะเครองจกร

กลบเปลยนไปมลกษณะทำาลายลาง นาสงสยไหมทสงคมซงบชาสงสงสด

อนไดแกการวด การทำานาย และการควบคมกลบสงผลใหเกดการทำาลาย

ลางสงแวดลอมอยางขนานใหญ การกระจายความมงคงและอำานาจอยาง

เลวราย การทำาลายสงมชวตสายพนธตางๆ อยางมากมายมหาศาล การ

สงหารหม ระเบดไฮโดรเจน และสงนาสะพรงกลวนบไมถวน มนจะเปน

แบบอนไปไดอยางไรในเมอหลายรอยปมาแลวทเรากำาหนดใหตวเราเองม

ความคดอนทรงพลงในการครอบงำามากขนอยางไมเคยปรากฏมากอน ทง

การชนำาทางออก การบงคบพฤตกรรม และผลประโยชนสวนตวทแยกสวนได

ทรราชยกคอทรราชยไมวาจะใหเหตผลกนอยางเหนแกตว อยาง

เจตนาด หรออยางชาญฉลาดสกเพยงใด มนคอสงซงโนมนาวเรามาเปน

รอยๆ ป วนแลววนเลา เดอนแลวเดอนเลา ปแลวปเลา ดวยวธอนเฉยบแหลม

นบพนๆ วธ มนไมจำาเปนตองเปนเชนนนในอดต มนไมควรเปนเชนนนใน

ปจจบน มนไมสามารถเปนเชนนนไปตลอดกาล

ผมถกกระชากกลบมายงปจจบนขณะโดยลมหอบหนงทพาหยดนำา

เยนเยอกของสายฝนมาดวยระหวางทเราสมาธลอยลองอยนนทองฟามด

ลงลมเรมพดและแสงแหงวนสลวลงไมมอะไรตองสงสยเรากำาลงจะเผชญ

42 One From Many

กบพายใหญ รบดกวา อกไมชาฝนกจะชมดน และการทำางานยอมเปนไป

ไมไดหลงจากกดปมเดนเครองธแองเชยนตวนรองคำารามฟนคนชวต

เราคลานขามผนดน ดนกองพมไมกองใหญไปยงหบเขา แลวโดยไมรตว

ผมกหลดจากความกลมกลนกบสงรอบๆ ตวสการควบคมสถานการณ

1นาทผานไปอยางรวดเรวจากนนกอก1นาทและนาทท3เรวขนเรวขน

อก15นาทแลวงานกจะเสรจสนลง

ธ แองเชยนต วน กรดรองดวยเสยงโลหะกระทบโลหะ ขดขน

และหยดลงตามการกระแทกของวงลอทขบเคลอนโซฟนเฟองตนตะขาบ

เฮงซวยและโคตรเฮงซวยปญญาออนงเงาผมพยายามทจะควบคมใหได

และเรยกรองจะเอามากเกนกวาความจำาเปนของสถานการณหรอเกนกวา

ธจะใหไดผมดบเครองและนงเงยบๆทามกลางสายฝนขณะทความโกรธ

และความคบของใจคอยๆมอดดบไปผมเรมฉกยมใหอกหนงคะแนนสำาหรบ

เจาเฒาธลบหนงสำาหรบตวเองไอเฒา

ผมนงนงอย 10 นาท คอยๆ กลบสความกลมกลนกบสรรพ

สง เพลดเพลนกบเสยงลมพด และหยดแรกของสายฝนเยนเฉยบ ทะเล

กระเพอมไหวอยใตเมฆครม ตนไมและใบหญาเรงรายไหวเอนไปตามลม

ทกสงอยในจงหวะเกาแกอนไรรอยตอของความขดแยงและความรวมมอ

โลกหญาแตละใบ ตนไมแตละตน คน แทรกเตอร พาย แตละสงซงเปน

องครวมของสวนตางๆ และเปนสวนหนงขององครวมตางกกระทำาการ

ของตวเองและกระทำาการตอกนและกน ทกสงทกอยางทงสามารถเขาใจ

ไดอยางไมมทสนสดและเรนลบอยางไมมทสนสดรวมทงตาเฒาทนงอยบน

แทรกเตอรผกำาลงยมและยนมอลบเคราทยงไมโกนบนขากรรไกรโคง

ผมวงเหยาะๆลงเขามาครงไมลเพอไปยงโรงเกบเครองมอรบสวม

รองเทาบตกางเกงกนฝนเสอกนฝนและทคลมหวทายรถกระบะมชะแลง

เหลกแมแรงประแจโคงพลวและเครองมอชนเลกๆฝนทำาใหกระบงลม

พรามวขณะทผมขบยอนกลบไปหาธแองเชยนตวนทแนนงอยทเชงเขา

การคกเขาลงบนโคลนใชประแจขนาด30ปอนดเสยบเขารองเหลกขนาด

Dee Hock 43

ใหญทควบคมความตงของตนตะขาบเพอหมนคลายมนออกไมใชงาน

หมๆ แขนและไหลเปนตะครวกอนทความตงของตนตะขาบจะคลายลง

อกครงชวโมงผานไปอยางรวดเรวขณะทลมและฝนแรงขนผมคอยสลบยก

ดานหนาขนดวยเครองยกของแทรกเตอร และดานหลงดวยแมแรงจน

กระทงลอตนตะขาบขยบขนเหนอโคลน1นว

ผมใชทอนเหลก6ฟตงดตบตะขาบขนาดใหญโตออกจากกรอบให

เขามาอยแนวเดยวกบวงลอพรอมเสยงแครงอยางสบอารมณตนตะขาบก

เขาไปอยในโซฟนเฟองทงดานหนาและหลง ผมยมออกหลงจากพยายาม

เปนเวลา 45 นาทเพอขนตนตะขาบใหกลบมาตงอกครง เคลอนยายสง

กดขวางและโยนเครองไมเครองมอเปอนโคลนใสทายรถกระบะ ผมขบ

ลงเขาครงไมลฝาพายทยงเพมความเกรยวกราดมายงโรงเกบเครองมอ

รถกระบะและเครองมอเกบไวในโรงเกบของอยางปลอดภย ผม

โทรหาเฟรอลเพอใหเธอมนใจวาผมจะถงบานภายใน1ชวโมงและเคยวเขญ

ใหเธอสญญาวาจะเปดเครองอบซาวนาไวใหดวยขอนวชมเลอดโซเซไปมา

เพราะแรงลมนำาเขารองเทาบตผมทมเทออกแรงขนเขาไปครงไมลตรงจด

ทธแองเชยนตวนสงบนงอยในความมดมนสงเสยงครางยาวๆฟนคนชพ

กลบมาดวยการตดเครองครงแรก พอแตะคลทช ผมกเพลดเพลนไปกบ

ประกายสายฝนเมดเลกระยบระยบทเรงระบำาผานไฟหนาขณะเราคำาราม

ลนลงมาจากเขาเขาไปยงโรงเกบเครองมอแหงๆ ดวยความเยนยะเยอก

ถงกระดกทำาใหความคดเรองเครองอบซาวนาเปนความคดแสนสดยอด

[

ทบาน เสอผาและรองเทาบตชมฝนถกตากทงไวในหองเกบของ

หนาบาน ผมสนเทาอยในผาขนหน หยดกกอยในความฝนของเดกชาย

ผนาสงสารทกลายเปนจรงผนง4ดานทเตมไปดวยหนงสอหลายพนเลม

เกาอหนง เตาผง และหองอานหนงสอ หนาตางชมววบานใหญซงมอง

44 One From Many

เหนปาหบเขาหมบานและทะเล ในบรรดาหนงสอกองโตทยงไมไดอาน

ตาของผมถกตรงดวยหนงสอเลมเลกๆ ปกหมหนงสดำา ตรงกลางสวาง

โพลงดวยแสงเปนภาพของสนทรายเลกๆ ทอยเหนอคำาๆ เดยวความ

ซบซอน (Complexity)

ความเยนเรมไหลรนออกจากกระดกเมอผมนอนอยในความรอน

ของเครองอบซาวนาหนงสอตงอยบนผาขนหนบนอกผมไลอานบทนำาไป

คราวๆผมไมเคยมความคดแมแตนอยนดวาเดอยเฟองอนกระจดรดเหลานน

อกอนทพลกเปลยนชวตจะถกวางไวในเสนทางของชวตผมหลงจาก2บท

ตอมาผมวางหนงสอไวขางๆแลวอาบนำาจากนนกขนเตยงเพอจะอานมน

ใหจบดวยความหลงใหลทเพมพนขน

มนเปนเรองของนกวทยาศาสตรผมชอเสยงจำานวนหนงจาก

หลายสำานกทกอตงสถาบนเลกๆสถาบนหนงขนมาเพอตดตามความรบร

รวมกนของพวกเขาทวาวทยาศาสตรใหมอาจอบตขนจากการศกษาระบบ

ทซบซอน มการจดระเบยบในตวเอง และปรบตวตลอดเวลา ซงพวกเขา

ใชคำาวา“ความซบซอน”ดเหมอนพวกเขาจะเกดความสนใจขนมาเพราะ

ความคดทวาความพยายามอนเปนวทยาศาสตร 200 ปทผานมาทจะ

อธบายวาเอกภพและทกสงทอยในนนเปนกลไกซงดำาเนนไปภายใต

กฎตายตวทเปนเสนตรงของเหตและผลอาจจะไมเพยงพอความวตกวา

การไลตามการแบงแยกความชำานาญการแยกสวนและลกษณะเฉพาะอาจ

นำาไปสทางตนในการทำาความเขาใจสงสด ชกนำาใหพวกเขากาวเขาสวถ

คดทสดใหมและครอบคลมกวา เมอถกจำากดดวยการแบงแยกหนาทตาม

ความชำานาญพวกเขาจงรสกเหมอนถกบงคบใหตองมาจดตงสถาบนเพอ

ตดตาม“วทยาศาสตรใหม”

นกวทยาศาสตรเหลานคาดเดาวามอะไรบางอยางเกยวกบ

ธรรมชาตของการเชอมโยงอนซบซอนซงเปดทางใหระเบยบเกดขนเอง

และเมอมนเกดขน คณลกษณะทอบตขนไมสามารถอธบายไดดวยความร

แบบแยกสวน อกทงระเบยบทเกดขนนนดเหมอนจะไมไดอยภายใตกฎ

Dee Hock 45

ทเปนเสนตรงของเหตและผล พวกเขาคาดการณวาระบบอนซบซอนท

ปรบตวไดเองมอยทชายขอบของความโกลาหลอลหมาน (chaos) โดยม

การจดระเบยบตวเองมากพอจะสรางแบบแผนการรบรทเราเรยกวาระเบยบ

(order)

มนไมคอยจะเปนแนวความคดทผมตดอกตดใจมากนก ดไปก

เหมอนเกลอเกาหลายประโยคและหลายยอหนาเตมไปดวยภาษาคลายกบ

ทผมใชมาหลายปพวกมนสะทอนแนวความคดเกยวกบการจดระเบยบทาง

สงคมทอยบนพนฐานของวถการจดระเบยบของธรรมชาตซงผมคดคนและ

นำาเสนอมานบสบๆปสงททำาใหผมสนใจกคอแนวคดดงกลาวนนในตอนน

อบตขนในชมชนวทยาศาสตรโดยสอดคลองกบระบบกายภาพและชวภาพ

เกอบ 40 ปมาแลว มคำาถาม 3 ขอเกดขนจากการสนทนาเปน

ประจำากบลงเฒาจอมซน ถาเชนนนคำาถามเหลานนกนาสนใจละส ทกวนน

มนเปนคำาถามทตองถาม พวกมนคอทกอยางทเกยวกบการกำาเนดของวซา

ครงแลวครงเลาทคำาถามเหลานยอนกลบมา และมกจะเรยกรองมากขน

เสยดวย

ทำ�ไมองคกรต�งๆ ทกหนแหง ทงก�รเมอง ก�รค� สงคม ไม

ส�ม�รถจดก�รเรองของตวเองไดม�กขนเรอยๆ

ทำ�ไมปจเจกบคคลทกหนแหงขดแยงและแปลกแยกจ�ก

องคกรทพวกเข�เปนสวนหนงของมนม�กขนเรอยๆ

ทำ�ไมสงคมและสภ�วะแวดลอมสบสนอลหม�นม�กขน

เรอยๆ

ทกวนนไมตองใชความคดมากเรากสามารถตระหนกไดวาเรา

46 One From Many

กำาลงอยทามกลางการลกลามของความลมเหลวเชงสถาบนทวโลก ไมใช

เพยงความลมเหลวในความหมายของการพงทลายลงของตกหรอธรกจ

หนงใด แตคอรปแบบอนตรายทคนเคยกนมากกวา กลาวคอ องคกรเรมไม

สามารถบรรรลเปาหมายแรกตงมากขนเรอยๆ แตกยงขยายตวตอไปพรอม

กบการพลาผลาญทรพยากรอยางตะกละตะกลาม ลดคณคาจตวญญาณ

ความเปนมนษย และทำาลายสงแวดลอม

โรงเรยนซงไมสามารถใหความร

ระบบการดแลสขภาพซงไมสมบรณ

บรษทซงไมสามารถรวมมอหรอแขงขน

มหาวทยาลยทหางไกลจากความเปนสากล

ระบบสวสดการทไมมใครไดประโยชน

การเกษตรททำาลายดนและทำาใหนำาเปนพษ

ตำารวจทไมสามารถบงคบใชกฎหมาย

ระบบยตธรรมทไมเปนธรรม

รฐบาลทไมสามารถปกครอง

ระบบเศรษฐกจทไมสามารถทำาใหเกดประโยชนสงสดทางเศรษฐกจ

ความลมเหลวเชงสถาบนทวทงโลกทเพมขนไมหยดยงบงชใหเหน

ถงคำาถามลกซงหนกหนวงทเราไมไดถาม มนบงบอกวาปญหาทไมรหวนอน

ปลายเทามแตจะหนกขนจนกวาเราจะถามคำาถามทถกตองและคนพบความ

ผดพลาดนน หรอวานคอแนวรบใหญแหงใหมทเรารอคอยกน หรอวานคอ

การออกผจญภยครงยงใหญทรำารองใสเรา

ในความเงยบสงดของยามเชาตร บททายๆ ของความซบซอน

Dee Hock 47

กลบทำาใหผมคบของใจกบคำาคณศพทมากมาย“ออโตคาตาไลตก”(auto-

catalytic)“นอนลเนยร”(nonlinear)“บรหารจดการตวเอง”(self-organizing)

“เชงซอน”(complex)“ปรบแปลง”(adaptive)“แบบองครวม”(holistic)ท

นกวทยาศาสตรพยายามจะใชอธบายวทยาศาสตรใหมทคาดวาจะเกดขน

ผมลกขน ลงไปยงหองสมด คนพจนานกรมศพทเฉพาะหลายเลมเพอจะ

หาคำาทเหมาะสม ปรากฏวาไมม แลวทำาไมถงไมประดษฐคำาขนมาสกคำา

ละ เนองจากเชอกนวาระบบดงกลาวนนจะเกดขนทชายขอบของความ

โกลาหลโดยมแรงยดเหนยวและการทำางานรวมกนมากพอทจะสงผลให

เกดระเบยบผมจงยมพยางคแรกมาจากความโกลาหลและระเบยบ(chaos

andorder)และแลวคำาวาเคออรดก (chaordic)กกำาเนดขนผมเรมเขยน

นยามพยายามหลอมรวมความรกในธรรมชาตทมมาตลอดชวงชวต16ป

อนไมธรรมดาในการสรางองคกรเชนนนขนมา ความคดจากหนงสอ และ

ความเชอเกยวกบธรรมชาตของสถาบนใหเปนคำาคณศพทเรยบงายเพยง

คำาเดยว

ผมกลบมาทเตยงนอนเพออานบทสดทายใหจบ จดความคด

สดทายไวดานขางกอนจะปดไฟ “ความอวดดของวทยาศาสตรชางนา

ประหลาดใจ มนคงจะทำาใหกว นกปรชญา นกเทววทยา นกมนษยนยม

และนกพรตจำานวนนบไมถวนผใชความคดอยางลกซงเกยวกบสงตางๆมา

นบพนๆปตองแปลกใจวาความซบซอนการเชอมโยงระหวางกนและการ

จดระเบยบตนเองเปนของใหมหรอเปนวทยาศาสตร”

เลยเทยงคนแนวพายพดผานไปแลวตอนทความทรงจำาจงมอผม

พากลบไปยงตนกำาเนดของความคดมนเกดขนเมอนานมาแลว

chaordic\kay’ ord-ick\adj.[fr.E.cha’os and ord’er]1.พฤตกรรม

ของสงมชวตองคกรหรอระบบซงมการจดระเบยบและกำากบดแลตวเอง

ใดๆกตามทผสมผสานคณลกษณะของความโกลาหลและระเบยบเขาดวย

กนอยางกลมกลน2.คณลกษณะของหลกการการจดระเบยบขนพนฐานของ

ธรรมชาต