6 An Edible History of Humanity

คำ�นำ�ผแปล

ในศาสนาครสตความตะกละถอเปนบาปอยางหนง

วาแต,อะไรคอความตะกละ?

สำาหรบไบเบลความตะกละปรากฏรางอยในตวอยางตางๆหลาย

อยางอาทเชนกนกอนมออาหารเสาะแสวงหาอาหารชนเลศเกนควรมากน

เสาะหาเครองปรงรสทำาใหอาหารอรอยมากขนกนอาหารปรมาณมากเกน

จำาเปน และแมแตการกนอาหารดวยทาท ‘หนอาหาร’ ถงแมจะไมไดกน

อาหารมากเกนไปหรอวากนอาหารทหรหราเกนควรกตาม

ทงหมดนบอกอะไรเราบาง?

สำาหรบผมขอหามเกยวกบบาป‘ตะกละ’ไมใชเรองระหวางตวเรา

กบอาหาร ‘โดยตรง’แตมนคอเรองของ ‘ทาท’ทเรามตออาหารในสายตา

ของ‘คนอน’

ลองนกภาพเวลาเราเปนชนเผาเรรอนอยในทะเลทรายแลวกนงใน

กระโจมกนอาหารรวมกบคนอนๆดนะครบถาเรามทาทตออาหารในแบบ

ทบรรยายมาขางตนไมวาจะแอบเขามากนอาหารกอนถงเวลา(แปลวากน

Tom Standage 7

กอนคนอน)หรอตองเลอกสรรจะกนอะไรทมเลศลอยกวาคนอนรวมไปถง

กนมากกวาคนอน(ไมวาจะกนมากกวาจรงๆหรอแค‘ทำาทาท’เหมอนวา

กนมากกวาคนอน)มนกจะสงผลกระทบตอ‘ความสมพนธ’ระหวางตวเรา

กบกลมสงคมและระหวางกลมสงคมหนงกบอกกลมสงคมหนงได

อาหารเปนของสำาคญของมนษยมนเปนสงแรกเลยกวาไดททำาให

มนษยมชวตอยไดอาหารใหพลงงานถาไมมอาหารกนเราจะตายอาหารจง

เปนแรงขบเคลอนใหเกดการหาอาหารซงนำามาสการ‘จดระเบยบ’สงคม

ในรปแบบตางๆนบตงแตอดตกาลสมยทเรายงเปนนกลาหาอาหารไลเลย

มาจนลงหลกปกฐานทำาตวเปนเกษตรกรยคแรกจนมาถงยคหลงทมการใช

เทคโนโลยตางๆมากมายและทจะมาถงในยคอนาคตซงกยงใชเทคโนโลย

ขนสงเขามาชวยอกมาก และหากปราศจากความ ‘บงเอญ’ ในความ

เปลยนแปลงเรองอาหารหลายตอหลายครงอยางตอเนองในประวตศาสตร

มนษยชาตแลวละก-มนษยนาจะสญพนธไปนานแลวเสยดวยซำา!

ทงหมดทพดมาคอเรองราวทปรากฏอยในหนงสอเลมนเรองราว

ของววฒนาการทางอาหารทเกยวพนกบววฒนาการเชงสงคมของมนษย

เรมตงแตพชอาหารหลกอยางธญพชและสตวเลยงทงหลาย ซงถก ‘คด

เลอกทางพนธกรรม’ โดยมนษยมาตงแตยคกอนประวตศาสตรกระทงกอ

เกดเปน‘พชเลยง’และ‘สตวเลยง’ทเปนอาหารหลกของมนษยโดยทพช

และสตวเหลานถาตองอยเองตามธรรมชาตละกมนจะไมมวนรอดชวตหรอ

แพรขยายกระจายพนธไดเลยเพราะลกษณะอนเปนทพงปรารถนาในการ

บรโภคของมนษยนนคอลกษณะดอยในการดำารงอยตามธรรมชาตแทบทง

นน!

อาหารคอรากแหงอารยธรรมทงปวงปราศจากอาหารอารยธรรม

ไมอาจเกดขนไดแตเมอมนษยววฒนาการขนมาไดเพราะอาหารแลวขนตอ

มาเราจะพบวามนษยไดนำาอาหารมาใชในแงมมอนๆอยางกวางขวางมาก

เชน ใชเปนเครองมอทางการทหาร เครองมอแหงการตอสทางอดมการณ

หรอแมกระทงเครองมอในการโกหกหลอกลวงในระดบชาตและระดบโลก

8 An Edible History of Humanity

พดอกอยางหนงไดวา มนษยไดใชอาหารในการทำาลายกนและกนอยาง

สาหสดวย

ประวตศาสตรทปรากฏอยในหนงสอเลมนจงไมใชประวตศาสตร

แขงกระดางทเตมไปดวยตวเลขและสถต แตเลาถงเรองทเกยวพนกบเรา

ทกเชากลางวนและเยนนนคอเรองของอาหารแตเปนอาหารทโยงใยไป

ถงสงคมการเมองศาสนาปรชญาเศรษฐศาสตรและหลายครงเปนแงมม

งายๆทเราคดไมถงดวย

สำาหรบผมการอานหนงสอเลมนทำาใหบาปตะกละไมเปนเพยงบาป

สวนตวอกตอไป แตบาปตะกละสอนเราถงการอยรวมกบมนษยชาต และ

เปนสงหนงทบอกใบวาเพราะอะไรมนษยถงววฒนาการมาไดจนถงทกวน

น

เรองสวนตวแทๆ อยางการหยบอาหารใสปากจรงๆแลวกลบเปน

เรองสาธารณะอยางยงดวยในเวลาเดยวกน!

โตมร ศขปรชา

ประวตศาสตรกนได

AN EDIBLE HISTORY OF

HUMANITY

เขยนโดย

TOM STANDAGE

แปลโดย

โตมร ศขปรชา

12 An Edible History of Humanity

ไมมประวตศาสตรของมนษยชาต มเพยงประวตศาสตรมากมายของ

ทกแงมมแหงชวตมนษย

– คารล พอพเพอร

ชะตากรรมของชาตแขวนอยบนตวเลอกทางอาหารของชาตนนๆ

– ฌอง-แอนเธลม บรลาต-ซาวาแรง

มหลายวธทจะมองยอนสอดตมองเยยงวนเดอนปอนสำาคญการ

สบเชอสายแหงกษตรยและราชนจกรวรรดทเฟองฟและลมสลายตางๆหรอ

เรองเลาของความกาวหนาทางการเมองปรชญาหรอเทคโนโลยหนงสอ

เลมนมองดประวตศาสตรดวยอกวถหนงซงตางออกไปอยางสนเชงนนคอ

มองวาเปนชดการเปลยนแปลงทมสาเหต ถกกระตน หรอไดรบอทธพล

บทนำ�

เครองปรงแหงอดต

Tom Standage 13

จากอาหาร ตลอดประวตศาสตร อาหารไมไดเปนแคเครองยงชพ แตยง

เปนตวเรงใหเกดการเปลยนรปทางสงคม องคกรทางสงคม การแขงขน

ทางภมรฐศาสตรการพฒนาอตสาหกรรมความขดแยงทางการทหารและ

การขยายตวทางเศรษฐกจ เรองราวของการเปลยนรปเหลานไดกอใหเกด

เรองเลาทโอบลอมประวตศาสตรทงมวลของมนษยเอาไวตงแตยคกอน

ประวตศาสตรถงปจจบน

บทบาทในการเปลยนแปลงครงแรกของอาหารคอการเปนรากฐาน

ใหกบอารยธรรมทงหมดการรบวถเกษตรกรรมทำาใหเกดวถชวตแบบใหม

ทตงรกรากอยกบท และวางมวลมนษยชาตไวบนหนทางสโลกสมยใหม

แตพชหลกทสนบสนนอารยธรรมแรกๆ อยางขาวบารเลยและขาวสาลใน

ตะวนออกใกล ขาวฟางและขาวเจาในเอเชย รวมถงขาวโพดและมนฝรง

ในอเมรกา ไมไดถกคนพบโดยบงเอญ แตถอกำาเนดผานกระบวนการ

ววฒนาการรวมอนซบซอน โดยลกษณะอนเปนทพงปรารถนาไดถกเลอก

และขยายพนธโดยเกษตรกรในยคแรกๆพชหลกเหลาน โดยผลลพธแลว

จงถกประดษฐขน เปนเทคโนโลยการเพาะปลกอยางจงใจซงดำารงอยได

เพราะการเขาไปแทรกแซงของมนษยเรองราวการรบวถเกษตรกรรมเปน

เรองเลาทบอกวาวศวกรพนธกรรมในยคโบราณไดพฒนาเครองมอใหมอน

ทรงพลงทสรางใหอารยธรรมนนเปนไปได ในกระบวนการน มนษยชาต

ไดเปลยนแปลงพชพนธ และพชเหลานนกไดเปลยนแปลงมวลมนษยชาต

ไปดวยเชนกน

หลงจากเปนฐานใหอารยธรรมสามารถกอตวไดแลว อาหารก

กลายเปนเหมอนเครองมอของการจดองคกรทางสงคมชวยกอรปและสราง

โครงสรางของสงคมอนซบซอนใหเกดขนโครงสรางทางการเมองเศรษฐกจ

และศาสนาของสงคมยคโบราณจากนกลาและหาของปามาเปนอารยธรรม

แรกๆ ลวนเกดขนบนระบบการผลตและกระจายอาหาร การผลตอาหาร

ทางการเกษตรยงเพมพน พฒนาการของการเกบรกษาอาหารของชมชน

และระบบชลประทานกฟมฟกใหเกดการรวมศนยทางการเมอง พธกรรม

14 An Edible History of Humanity

ของความอดมสมบรณทางการเกษตรพฒนาไปเปนศาสนาของรฐ อาหาร

กลายเปนสอกลางของการซอขายและจายภาษงานฉลองถกใชเพอรวบรวม

อทธพลและสำาแดงสถานะ อาหารทแจกจายถกใชเพอนยามและเสรม

โครงสรางอำานาจกลาวไดวาทวทงโลกยคโบราณเนนนานกอนการคดคน

เงนตราอาหารถอเปนทรพยและการควบคมอาหารยอมนำามาซงอำานาจ

เมออารยธรรมถอกำาเนดขนในสวนตางๆ ของโลก อาหารกชวย

เชอมโยงมนเขาดวยกน เสนทางการคาอาหารเปนดงเครอขายระดบ

นานาชาตซงฟมฟกไมเพยงการแลกเปลยนทางการคาเทานนแตยงรวมถง

การแลกเปลยนทางวฒนธรรมและศาสนาดวย เสนทางคาเครองเทศซง

ครอบคลมโลกเกานำาไปสการปฏสนธขามวฒนธรรมในหลากหลายสาขา

เชนสถาปตยกรรมวทยาศาสตรและศาสนานกภมศาสตรยคแรกๆเรม

สนใจในประเพณและผคนของดนแดนหางไกลและรวบรวมความพยายาม

ในยคแรกขนเปนแผนทโลก การเปลยนรปครงใหญมากมายทเกดจาก

เสนทางการคาอาหารเปนผลจากการทชาวยโรปใชอบายครอบครอง

เครองเทศของอาหรบ สงนนำาไปสการคนพบโลกใหม การเปดเสนทาง

เดนเรอระหวางยโรปอเมรกาและเอเชยและการตงอาณานคมนอกประเทศ

ในยคแรกๆ ของเหลาประเทศในยโรป ในขณะเดยวกนกไดเผยใหเหนถง

โฉมหนาทแทจรงของโลก

ในยามทประเทศในยโรปขนแขงกนสรางจกรวรรดโลก อาหารก

ชวยนำาใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในประวตศาสตรมนษยอนไดแกการ

พฒนาครงใหญทางเศรษฐกจผานยคอตสาหกรรมนำาตาลและมนฝรงปก

หมดการปฏวตอตสาหกรรมไมนอยไปกวาเครองจกรไอนำา เปนทถกเถยง

กนวาการผลตนำาตาลจากไรในเวสตอนดสนนเปนตนแบบแรกของ

กระบวนการทางอตสาหกรรมหรอไม คำาตอบกนาจะเปนเชนนนแมจะใช

แรงงานทาสกตามทขณะเดยวกนมนฝรงกไดเอาชนะความคลางแคลงใจ

ในหมชาวยโรปยคแรกๆกระทงกลายมาเปนอาหารหลกซงผลตแคลอรได

มากกวาธญพชจากพนทเทากนเมอรวมกนนำาตาลและมนฝรงจงกลายเปน

Tom Standage 15

อาหารยงชพราคาถกสำาหรบคนงานในโรงงานใหมแหงยคอตสาหกรรม

ในองกฤษทซงกระบวนการนเรมเกดขนเปนแหงแรก คำาถามนารำาคาญ

ทวาอนาคตของประเทศขนอยกบการเกษตรหรออตสาหกรรมนน ไดรบ

คำาตอบอยางไมคาดฝนและรนแรงจากฉาตกภยขาดแคลนมนฝรงใน

ไอรแลนด(IrishPotatoFamine)ในป1845

การใชอาหารเปนอาวธสงครามไมเคยลาสมย แตความขดแยง

ทางการทหารขนานใหญในศตวรรษท18และ19ยกระดบอาหารขนสสถานะ

ใหม อาหารมบทบาทสำาคญในการตดสนชขาดผลของสงครามสองครง

ซงกำาหนดชะตาของสหรฐอเมรกา นนคอสงครามประกาศอสรภาพ

ในทศวรรษ 1770 ถง 1780 และสงครามกลางเมองในทศวรรษ 1860

ขณะเดยวกน ในยโรป ความรงโรจนและรวงโรยจากอำานาจของนโปเลยน

กสมพนธอยางใกลชดกบความสามารถในการหาอาหารมาเลยงดกองทพ

ขนาดใหญของพระองค การใชเครองจกรของการศกในศตวรรษท 20

มความหมายเชนนนเปนครงแรกในประวตศาสตร การเลยงเครองจกร

ดวยนำามนและกระสนเปนสงสำาคญยงกวาการเลยงทหารแตอาหารกลบม

บทบาทใหมในฐานะอาวธเชงอดมการณในชวงสงครามเยนระหวางทนนยม

และคอมมวนสม และมสวนอยางยงในการกำาหนดผลของความขดแยง

นน ในยคสมยใหม อาหารกลายเปนสนามรบของประเดนอนๆ รวมทง

การคาขายการพฒนาและโลกาภวตน

ระหวางศตวรรษท20การใชวธทางวทยาศาสตรและอตสาหกรรม

กบการเกษตรไดเพมปรมาณอาหารอยางรวดเรวและตอบสนองตอ

ประชากรโลกทเพมขนสงทเรยกวาการปฏวตเขยวไดกอใหเกดปญหาทาง

สงคมและสงแวดลอม แตหากไมมสงน กอาจเกดฉาตกภยเปนวงกวางใน

กลมประเทศกำาลงพฒนาในระหวางทศวรรษ1970และเนองจากสามารถ

ผลตอาหารไดเรวกวาการเพมของประชากรการปฏวตเขยวจงแผวถางทาง

ใหเกดการเปลยนประเทศเปนอตสาหกรรมอยางรวดเรวนาทงในเอเชยใน

ชวงปลายศตวรรษท20และเนองจากคนในสงคมอตสาหกรรมมกจะมลก

16 An Edible History of Humanity

นอยกวาคนในสงคมเกษตรกรรมขดสงสดของประชากรมนษยในชวงปลาย

ศตวรรษท21จงมองเหนอยไมไกล

เรองราวของอาหารในระดบปจเจก เรองราวของประเพณและ

ธรรมเนยมทเกยวเนองกบอาหาร และเรองราวของการพฒนาสตรอาหาร

เฉพาะของบางชาตนนเปนเรองทบอกเลากนมาแลว แตไมคอยมผสนใจ

ตอคำาถามทวา อาหารมผลกระทบตอประวตศาสตรโลกอยางไรบาง

คำาอธบายนมไดอางวามอาหารเพยงหนงเดยวทเปนกญแจไขสความเขาใจ

ประวตศาสตร ทงมไดพยายามจะสรปประวตศาสตรของอาหารทงหมด

หรอประวตศาสตรโลกทงหมด แตกลบดงเอาความรในดานตางๆ รวมทง

เรองพนธศาสตร โบราณคด มานษยวทยา พฤกษศาสตรพนบาน และ

เศรษฐศาสตร โดยมงเนนเฉพาะเจาะจงในสวนตดระหวางประวตศาสตร

อาหารและประวตศาสตรโลกเพอถามคำาถามงายๆวาอาหารชนดใดบาง

ทมบทบาททสดในการกอรางสรางโลกสมยใหมขนมา และดวยวธอยางไร

การใชมมมองทางประวตศาสตรทยอนไปไกลยงสรางหนทางใหมเพอ

สองทางการถกเถยงยคใหมเกยวกบอาหาร อยางเชนการถกเถยงกน

ในดานจเอมโอหรอสงมชวตดดแปลงพนธกรรม ความสมพนธระหวาง

อาหารและความยากจนการเกดขนของขบวนการอาหาร“ทองถน”การใช

พชพนธมาผลตเชอเพลงชวภาพประสทธภาพของการใชอาหารเปนแรงขบ

เคลอนทางการเมองดวยหลายสาเหตและวธทดทสดทจะลดผลกระทบทาง

สงแวดลอมจากเกษตรกรรมสมยใหม

ในหนงสอ เดอะเวลธออฟเนชนส (The Wealth of Nations)

ของอดม สมธ ซงตพมพครงแรกในป 1776 เขาโดงดงจากการเชอมโยง

อทธพลทมองไมเหนของพลงตลาดซงเกดขนกบคนในตลาดผตางมองหา

ผลประโยชนทดทสดใหตวเองเขากบมอทมองไมเหน อทธพลของอาหาร

ตอประวตศาสตรกอาจเชอมโยงเขากบสอมทมองไมเหนไดเชนเดยวกน

โดยหลายจดวกฤตในประวตศาสตร สอมนนไดทมแทงมนษยชาตและ

เปลยนแปลงชะตากรรมของพวกเขา แมวาผคนโดยทวไปจะไมตระหนก

Tom Standage 17

ถงอทธพลของมนในตอนนนกตามตวเลอกทางอาหารหลายอยางทเกดขน

ในอดตกลบสงผลยาวนาน และไดชวยกอรปโลกทเราอาศยอยในปจจบน

โดยไมคาดฝนผรจกคดยอมมองเหนอทธพลทางประวตศาสตรของอาหาร

รอบตวเราไมใชเฉพาะในครวบนโตะอาหารหรอในซเปอรมารเกตเทานน

การบอกวาอาหารเปนเครองปรงสำาคญในกจการตางๆของมนษยอาจฟงด

แปลกทวาถาไมบอกเชนนนจะยงประหลาดกวาเพราะอยางไรเสยทกสง

ททกคนไดเคยทำาตลอดประวตศาสตรลวนอาศยพลงงานจากอาหารทงสน

Iร�กฐ�นท�งอ�ห�รของอ�รยธรรม

20 An Edible History of Humanity

ขาฯ ไดเหนความนาทงยงใหญแสดงตวอยในการผสมพนธพชดวย

ทกษะแสนวเศษของชาวสวน ในการสรางผลผลตอนแสนเลอเลศจาก

วตถดบทยาแย ทวาศลปะนชางเรยบงาย แลตราบเทาทมผสนใจใน

ผลลพธสดทาย กจะมผทาตามกนไปโดยแทบไมรตว กอปรไปดวย

การบมเพาะสายพนธทรจกกนดทสด เพาะเมลด และเมอสายพนธท

ดกวาเลกนอยบงเกดขนโดยบงเอญ กเลอกสรร และทาเชนนเรอยไป

–ชาลส ดารวน,ดออรจนออฟสปชส

1ประดษฐกรรมแหงก�รเกษตร

Tom Standage 21

อาหารในฐานะเทคโนโลย

d

จะมอะไรแสดงความกรณาการณยของธรรมชาตไดดไปวาขาวโพด

หนงฝกเลาเพยงบดขอมอกเดดขาวโพดออกจากตนไดโดยไมตองยงยาก

หรอสญเสยอะไรเลยมนอดแนนไปดวยเมลดทอรอยมสารอาหารมากและ

อดมกวาธญพชชนดอนๆทงยงหมดวยกาบลกษณะเรยวยาวเพอปกปองฝก

จากแมลงและความชนขาวโพดดเหมอนเปนของขวญจากธรรมชาตแถม

มการหอมาใหเสยดวย แตภาพทเหนอาจลวงตาได ทงขาวโพดทมนษย

เพาะปลกหรอธญพชอนๆตางเปนสงทมนษยผลตขนเหมอนกบไมโครชพ

นตยสาร หรอจรวดมสไซล เรามกชอบคดวาการทำาไรเปนเรองธรรมชาต

แตเมอหมนปกอน มนคอเรองใหมและเปนพฒนาการอนแปลกประหลาด

นกลาหาของปาในยคหนคงมองทงไรทเพาะปลกอยางประณตยดยาว

ไปถงเสนขอบฟาวาเปนภาพอนแปลกประหลาดไมคนเคยแนๆ ดนแดน

กสกรรมนนเปนพนทแหงเทคโนโลยเชนเดยวกบพนททางชวภาพ และ

ในภาพใหญของมวลมนษยเทคโนโลยการเพาะปลกพชกถอเปนสงประดษฐ

ทใหมอยางยง

บรรพบรษของมนษยยคใหมแยกเผาจากลงเมอราวสลานปครงท

แลวและมนษย“ยคใหมทางกายวภาค”กถอกำาเนดขนเมอราว150,000ป

ทแลวมนษยยคแรกเหลานลวนแตเปนนกลาและหาของปาผยงชพดวยพช

และสตวซงเกบและลาไดในปาเพยงในชวง11,000ปทผานมานเองทมนษย

เรมเพาะปลกพชอยางตงใจ การเกษตรถอกำาเนดขนโดยไมเกยวของกน

ในหลายพนทและหลายยคสมย และมหลกฐานในตะวนออกใกลเมอราว

8,500ปกอนครสตกาลในจนราว7,500ปกอนครสตกาลและในอเมรกา

กลางและอเมรกาใตราว 3,500 ปกอนครสตกาล จากจดเรมตนหลกทง

สามแหงน เทคโนโลยการเกษตรกไดแพรหลายไปทวโลกจนกลายเปนหน

ทางหลกของการผลตอาหาร

22 An Edible History of Humanity

นเปนการเปลยนแปลงครงสำาคญของสปชสทพงพงวถชวตแบบ

เรรอนเลยงตวดวยการลาและหาของปามาตลอดหากเทยบเวลา150,000ป

นบตงแตมนษยยคใหมกำาเนดขนเทากบเวลาหนงชวโมงมนษยกเรมทำาการ

เกษตรในชวงสนาทครงสดทาย และการเกษตรกลายเปนหนทางหลกใน

การหาเครองยงชพใหมนษยในหนงนาทครงสดทาย การเปลยนจากการ

หาของปามาเปนกสกรรม จากวถธรรมชาตมาเปนวถการผลตอาหารโดย

ใชเทคโนโลยของมนษยชาตนนเพงเกดขนและเปนไปอยางฉบพลนทนท

แมวาสตวหลายชนดจะเกบและสะสมเมลดพชกบอาหารอนๆแต

มนษยมเอกลกษณในการตงใจเพาะปลกพชบางอยางรวมถงคดเลอกและ

แพรพนธพชทมลกษณะพเศษตามตองการ เหมอนกบชางทอผา ชางไม

หรอชางตเหลกเกษตรกรสรางของมประโยชนทไมมอยในธรรมชาตขนมา

โดยใชพชและสตวซงถกดดแปลงหรอนำามาเลยงเพอใหพวกมนเหมาะสม

กบความตองการของมนษยพวกมนเปนสงทมนษยสรางขนเปนเครองมอ

ทถกสลกเสลาอยางประณตเพอใหผลตอาหารในรปแบบใหม เพอใหได

ปรมาณมากมายกวาทเกดขนโดยธรรมชาต ความสำาคญของการพฒนา

สงเหลานไมอาจกลาวเกนเลยได เพราะมนคอสงททำาใหเกดโลกยคใหม

ขนจรงๆ มพชในครวเรอนสามชนดโดยเฉพาะ คอขาวสาล ขาวเจา และ

ขาวโพดทพสจนแลววาสำาคญทสด พวกมนวางรากฐานใหกบอารยธรรม

และยงคงเกอหนนสงคมของมนษยมาจนถงทกวนน

ลกษณะของขาวโพดทมนษยสรางขน

d

ขาวโพดหรอMaizeนนเปนทรจกโดยทวไปในอเมรกาวาคอรน

(Corn) ถอเปนตวอยางดทสดวาพชเพาะปลกนนถกมนษยสรางขนโดยไร

ขอกงขา ความแตกตางระหวางพชปาและพชเพาะปลกนนไมมเสนแบง

Tom Standage 23

ตายตวพชนนมหลายแบบทงทเปนพชปาอยางสมบรณและพชเพาะปลก

ทมการดดแปลงลกษณะบางอยางใหเหมาะสมกบความตองการของมนษย

จนกระทงถงพชเพาะปลกแทๆ ซงจะสามารถขยายพนธไดดวยความชวย

เหลอของมนษยเทานน ขาวโพดอยในประเภทหลง มนเปนผลของการท

มนษยขยายพนธขาวโพดทมการกลายพนธแบบสมครงแลวครงเลา จน

เปลยนรปจากหญาทเรยบงายกลายมาเปนพชกลายพนธขนาดมหมาท

แปลกประหลาดและไมอาจอยรอดไดในปาขาวโพดนนสบเชอสายมาจาก

เทโอซนท (Teosinte)ซงเปนหญาปาทมกำาเนดในเมกซโก พชสองชนด

นหนาตาแตกตางกนมาก แตแคมการกลายพนธนดหนอย กมากพอจะ

เปลยนแปลงอยางหนงใหกลายเปนอกอยางหนงแลว

ความแตกตางทเหนไดชดระหวางเทโอซนทกบขาวโพดกคอฝก

หรอรวงของเทโอซนทประกอบดวยเมลดสองแถวทหมดวยเปลอกหนาหรอ

ทเรยกวากาบชอยอย (Glume) ซงคอยปกปองเมลดกนไดภายใน ยนตว

หนงซงนกพนธศาสตรในปจจบนเรยกวาทจเอวน (tga1)จะคอยควบคม

ขนาดของกลบเหลานการกลายพนธในยนมผลใหเมลดเผยตวออกมานน

หมายความวาเมลดจะมโอกาสรอดนอยลงเมอเดนทางผานระบบการยอย

ของสตวทำาใหพชทกลายพนธเสยเปรยบพชทไมไดกลายพนธอยางนอย

กในสภาวะปกต แตการทเมลดเผยตวออกมานน ทำาใหเทโอซนทดงดด

มนษยนกหาของปาไดมากกวาเพราะไมจำาเปนตองปอกเอาเปลอกหมออก

กอนกนการเกบเฉพาะพชทกลายพนธและเผยเมลดออกมาแลวเพาะให

มนขนดวยการโรยเมลดทำาใหเกษตรกรดงเดมสามารถเพมอตราสวนของ

พชทเผยเมลดไดพดสนๆคอการกลายพนธของทจเอวนทำาใหเทโอซนท

มโอกาสรอดชวตในปานอยลงแตกลบดงดดมนษยไดมากขนและมนษยก

แพรพชกลายพนธน(กาบชอยอยในขาวโพดนนลดขนาดลงเรอยๆจนทก

วนนคณจะสงเกตพบตอเมอมนมาตดฟนคณเทานนมนคอแผนบางใสเรยบ

ทเคลอบแตละเมลดอยนนเอง)

24 An Edible History of Humanity

ความแตกตางอกอยางหนงทเหนไดชดระหวางเทโอซนทและ

ขาวโพดคอโครงสรางหรอสถาปตยกรรมโดยรวมของพชสองชนดนซงเปน

ตวกำาหนดตำาแหนงและจำานวนของสวนทใชสบพนธในเพศผและเพศเมย

ซงกคอชอดอก(Inflorescence)เทโอซนทมลกษณะแตกกงสงมลำาตนแยก

ออกไปหลายลำาตนแตละลำาตนมชอดอกเพศผ(หรอฝอยขาวโพด)หนงชอ

กบชอดอกเพศเมย(ฝกขาวโพด)หลายชอแตขาวโพดนนมลำาตนเดยวโดย

ไมมกงจะมฝอยขาวโพดอยเพยงหนงชอตรงปลายและตรงกลางลำาตนจะม

ฝกขาวโพดนอยกวามากแตมขนาดใหญกวามากอยหมดวยกาบทมลกษณะ

เหมอนใบปกตแลวจะมเพยงหนงฝกแตในขาวโพดบางสายพนธอาจมได

สองหรอสามฝก การเปลยนแปลงในทางสถาปตยกรรมนดเหมอนจะเปน

ผลมาจากการกลายพนธของยนทชอทบวน (tb1) ในมมมองของพชการ

กลายพนธนเปนสงทแยมนทำาใหการผสมพนธเปนไปไดยาก เพราะเกสร

จากฝอยขาวโพดจะตองเดนทางลงมายงฝก แตในมมมองของมนษย

พฒนาการจากเทโอซนทมาเปนขาวโพด

Tom Standage 25

นเปนการกลายพนธทมประโยชนมาก เพราะการมฝกใหญจำานวนไมมาก

นนทำาใหเกบไดงายกวาฝกเลกๆ จำานวนมาก ดงนน เกษตรกรดงเดมจง

ชอบเกบฝกขาวโพดจากพชทมการกลายพนธลกษณะนมากกวา เมอนำา

เมลดมาโรยปลกมนษยจงไดเกอหนนการกลายพนธอกแบบหนงซงใหผล

เปนพชทมลกษณะดอยกวาแตเปนอาหารทดกวา

เมอฝกอยใกลกบพนดนมากกวากจะอยใกลกบสารอาหารมากกวา

ทำาใหมแนวโนมทขนาดฝกจะใหญกวาปกตดวย และนบเปนอกครงหนงท

การคดสรรของมนษยชนำากระบวนการน ขณะทเกษตรกรดงเดมเกบฝก

ขาวโพดตนแบบพวกเขาคงจะชอบเกบตนทมฝกใหญกวา และเมลดจาก

ฝกเหลานกจะถกนำามาเพาะดวยวธนการกลายพนธทสงผลใหเกดฝกใหญ

และมเมลดมากจงแพรหลายไปทำาใหฝกมขนาดใหญขนจากรนสรนจนใน

ทสดกมซงอยตรงกลางเรองนเหนไดชดในบนทกของนกโบราณคดทระบวา

มการพบซงขาวโพดชดหนงในถำาทเมกซโกซงเพมความยาวจากครงนวไป

เปนแปดนวเปนอกครงหนงทลกษณะอนพงปรารถนาสำาหรบมนษยทำาให

มนมโอกาสรอดชวตในปาไดนอยลงพชทมฝกใหญไมอาจแพรพนธเองขาม

ปไดเพราะเมอฝกรวงลงพนและเมลดงอกการทเมลดอยใกลกนเปนจำานวน

มากทำาใหมนแขงขนกนแยงอาหารในดน จนไมมเมลดไหนเตบโตไดเลย

การทพชจะโตไดนนเมลดจะตองถกแยกออกจากซงแลวนำาไปปลกใหหาง

กนมากพอ อนเปนสงทมแตมนษยเทานนจะทำาได กลาวสนๆ กคอ เมอ

ขาวโพดมฝกใหญขนลงทายมนกตองพงพงมนษยเพอใหดำารงพนธอยได

สงทเรมตนในฐานะกระบวนการคดเลอกโดยไมเจตนา ในทาย

ทสดกลายมาเปนความตงใจใหเกษตรกรยคแรกไดเรมเกอหนนลกษณะท

ตองการตามประสงค ดวยการถายละอองเกสรจากฝอยตวผของขาวโพด

ตนหนงไปยงฝอยตวเมยของขาวโพดอกตนหนงกเปนไปไดทจะสรางสาย

พนธใหมซงมคณสมบตของรนพอและแมไว สายพนธใหมเหลานตองเกบ

รกษาใหหางจากสายพนธอนเพอปองกนไมใหลกษณะทตองการหายไปการ

วเคราะหทางพนธกรรมชวาเทโอซนทชนดหนงซงมชอวาบลซาสเทโอซนท

26 An Edible History of Humanity

(BalsasTeosinte)มโอกาสมากทสดทจะเปนตนสายพนธของขาวโพดการ

วเคราะหทลกลงไปถงสายพนธของบลซาสในภมภาคบงชวาขาวโพดนาจะ

มถนกำาเนดดงเดมอยในเมกซโกตอนกลางซงในปจจบนเปนบรเวณบรรจบ

ของรฐเกเรโร (Guerrero) เมกซโก (Mexico) และมโชกน (Michoacan)

ขาวโพดแพรไปจากทนและกลายเปนอาหารหลกสำาหรบผคนทวทงอเมรกา

ชาวแอซเทคและมายาแหงเมกซโกชาวอนคาของเปรและอกหลายเผาและ

หลายวฒนธรรมทวทงอเมรกาเหนอใตและกลาง

แตขาวโพดกลายมาเปนพชอาหารหลกไดกดวยอาศยการพลกผน

ของเทคโนโลยขนถดไป เพราะมนขาดกรดอะมโนไลซนและทรปโตฟาน

กบวตามนไนอาซนซงเปนสารจำาเปนในอาหารคณภาพดของมนษยหาก

ขาวโพดเปนเพยงอาหารอยางหนงในบรรดาอาหารอนๆการขาดสารเหลาน

อาจไมสำาคญเพราะอาหารอนอยางเชนถวและแตงสามารถชดเชยไดการกน

ขาวโพดมากเกนไปจะทำาใหเปนโรคเพลลากรา(Pellagra)หรอขาดวตามนบ

ซงเปนโรคขาดสารอาหารทมอาการคลนไส ผวหนงสาก ตาไมสแสง และ

เสยจรต (อาการตาไมสแสงทเกดจากโรคเพลลากรานน เชอวาเปนตนตอ

ของตำานานแวมไพรในยโรปหลงมการนำาขาวโพดเขาไปเปนอาหารในยโรป

ชวงศตวรรษท18)โชคดทขาวโพดสามารถกนไดอยางปลอดภยหากมการ

ใชแคลเซยมไฮดรอกไซดในรปแบบของขเถาจากไมทถกเผาหรอเปลอก

หอยบดซงทำาไดทงการเตมโดยตรงลงไปในหมอตม หรอผสมกบนำาเพอ

สรางสารละลายทเปนดาง แลวนำาขาวโพดลงไปแชทงไวขามคน การทำา

เชนนมผลทำาใหเมลดนมลงและทำาใหเตรยมอาหารไดงายขนซงอาจเปน

คำาอธบายไดวาทำาไมถงเรมตนทำาเชนนสาเหตทสำาคญกวาแตไมชดเจนเทา

กคอ มนจะปลดปลอยกรดอะมโนและไนอาซน ซงมอยในขาวโพดอยแลว

เพยงแตอยในรปทนำามาใชประโยชนอะไรไมไดหรอ“ถกมด”อยเรยกวา

ไนอาซตน (Niacytin) เมลดทผานกรรมวธนแลว ชาวแอซเทคเรยกวา

นกซทามาล (Nixtamal) ดงนนกระบวนการนในปจจบนจงเรยกวา

นกซทามาลไลเซชน (Nixtamalization) การทำาเชนนดเหมอนจะพฒนา

Tom Standage 27

ขนตงแตชวง1,500ปกอนครสตกาลถาไมมวธนวฒนธรรมอนยงใหญใน

ทวปอเมรกาซงมพนฐานจากขาวโพดเปนหลกคงไมสามารถสถาปนาขนได

ทงหมดนแสดงใหเหนวา ขาวโพดไมไดเปนอาหารทเกดขนโดย

ธรรมชาตเลยพฒนาการของมนนนนกวทยาศาสตรยคใหมคนหนงอธบาย

วาเปนการกระทำาทนาประทบใจทสดของการทมนษยนำาพชมาเพาะเลยง

และดดแปลงพนธกรรมมนเปนเทคโนโลยทซบซอนพฒนาโดยมนษยรน

แลวรนเลาจนถงจดทขาวโพดไมอาจอยรอดในปาไดดวยตวของมนเองแต

สามารถผลตอาหารมากพอจะพยงอารยธรรมไดทงหมด

ประดษฐกรรมธญพช

d

ขาวโพดเปนเพยงหนงในตวอยางสดขว ยงมอาหารหลกอกสอง

อยางของโลกซงเกอหนนอารยธรรมในตะวนออกใกลและในเอเชยตาม

ลำาดบนนคอขาวสาลและขาวเจาพวกมนกเปนผลจากกระบวนการเลอกสรร

ของมนษยทแพรพนธพชกลายพนธอนมลกษณะทตองการเพอสรางอาหาร

ทอดมสมบรณและเกบเกยวงายเชนเดยวกบขาวโพดทงขาวสาลและขาว

เจาเปนธญพช ความแตกตางสำาคญระหวางสายพนธธรรมชาตกบสาย

พนธเพาะเลยงคอสายพนธเพาะเลยงนน“กนเมลดรวงกระจาย”ไดเมลด

ขาวจะตดอยกบแกนกลางทเปนแกนรวงหรอแรคส (Rachis) เมอธญพช

ปาสกแกนรวงจะเปราะดงนนเมอสมผสหรอถกลมพดกจะแตกหกทำาให

เมลดกระจายแพรพนธออกไป จากมมมองของพช เรองนเปนเหตเปนผล

เพราะมนแนใจไดวาเมลดจะกระจายตวออกไปไดตอเมอสกแลวแตจากมม

มองของมนษยทเกบธญพชเรองนไมสะดวกสบายเลย

อยางไรกตาม มพชสวนนอยสวนหนง ซงเกดการกลายพนธ

โดยยนตวเดยวและทำาใหแกนรวงไมเปราะแมเมอเมลดสกแลวกตาม การ

28 An Edible History of Humanity

กลายพนธนเรยกวา“แกนรวงแขง”เปนสงไมพงปรารถนาสำาหรบพชเพราะ

ทำาใหมนไมสามารถแพรเมลดได แตเปนประโยชนอยางมากตอมนษยท

ตองการเกบรวบรวมเมลดธญพชปาจงมกจะเกบพชกลายพนธทมแกนรวง

แขงและมปรมาณนอยนเอาไวถาเมลดพชบางสวนงอกและใหผลตผลในป

ถดไปพชกลายพนธทมแกนรวงแขงกจะไดขยายพนธและทกๆปสดสวน

ของพชแกนรวงแขงกจะเพมขนเรอยๆ นกโบราณคดไดสาธตใหเหนวา

เกดอะไรขนกบขาวสาลในการลงพนท พวกเขาประมาณวา พชทม

แกนรวงแขงกนเปราะไดนนกลายเปนสายพนธสวนใหญภายในสองรอย

ปซงโดยคราวๆแลวพอดกบกระบวนการนำาขาวสาลมาเปนพชเพาะปลก

ในครวเรอนตามหลกฐานของนกโบราณคด (ตวซงขาวโพดนนจรงๆกคอ

แกนรวงกนเมลดรวงขนาดมหมานนเอง)

เรองนคลายกบขาวโพด ในระหวางกระบวนการทำาใหพชเหลาน

กลายเปนพชเพาะปลก เกษตรกรดงเดมเปนผคดเลอกลกษณะทตองการ

ทงในขาวสาล ขาวเจา และธญพชอนๆ การกลายพนธในขาวสาลทำาให

กาบชอยอยทหมเมลดแตละเมลดแตกออกงายขนสงผลใหเกดสายพนธท

“นวดตวเอง”ไดผลกคอแตละเมลดปกปองตวเองไดนอยลงการกลายพนธ

นจงเปนขาวรายของพชแตเปนประโยชนตอเกษตรกรมนษยเพราะทำาให

คดแยกเมลดทสามารถกนไดไดงายดายขนหลงจากเอารวงขาวสาลทเกยว

มาฟาดลงไปบนหนทเปนลานนวดขาวแลว เมอนำาเมลดขนมาจากพน

เมลดเลกๆ และเมลดทยงมเปลอกตดอยจะถกทงไปเพราะมนษยตองการ

เมลดใหญๆ ทไมมเปลอกมากกวา การทำาเชนนยงไปชวยขยายพนธพช

กลายพนธทเปนประโยชน

อกลกษณะหนงซงพบไดเปนปกตในพชเพาะเลยงจำานวนมากกคอ

พชเหลานไมมชวงเวลาพกตว (Seed Dormancy) อนเปนกลไกตาม

ธรรมชาตททงชวงเวลาเพอกำาหนดวาเมลดควรจะงอกเมอไหรเมลดหลาย

ชนดตองการตวกระตนเฉพาะอยางเชนความเยนหรอแสงกอนทจะเรมงอก

เพอรบประกนวามนจะงอกในสภาพแวดลอมทเหมาะสมเทานน ตวอยาง

Tom Standage 29

เชนเมลดทพกตวจนกวาอากาศจะหนาวนนจะไมงอกในฤดใบไมรวงแต

จะรอจนกระทงฤดหนาวพนผานไปแตเกษตรกรมนษยมกชอบใหเมลดงอก

ทนททปลกเมอนำาเมลดชดหนงมาเพาะบางสวนเหนไดชดวามการพกตว

แตบางสวนงอกทนท มนษยยอมเลอกเกบเกยวเมลดทเรมงอกทนท

มากกวา ดงนนสายพนธทงอกทนทจงเปนรากฐานสำาหรบพชในรนถดไป

และการกลายพนธทไปกดการพกตวของเมลดไวจงไดแพรพนธไปมากกวา

ในกรณของธญพชปากเชนเดยวกนมนงอกและสกในชวงเวลาแตก

ตางกนสงนรบประกนวาตอใหฝนมากฝนนอยเทาใดอยางนอยกจะมธญพช

บางสวนทสกและใหเมลดทงอกไดในปถดไป อยางไรกตาม เมอมนษย

เกบเกยวทองทงทงหมดภายในวนเดยว มนษยมกเลอกเกบเกยวเฉพาะ

เมลดทสกในตอนนน เมลดทแกหรอออนเกนไปจะรอดชวตไดนอยกวา

เมอถกนำาไปเพาะในปถดไป ผลกคอเกดการลดความหลากหลายของชวง

เวลาสกลงไปเรอยๆทละปในทายทสดทงทองทงกสกพรอมกนหมดสง

นแยในมมมองของพช เพราะแปลวาพชอาจสญพนธไปทงหมดกได แต

สะดวกสำาหรบเกษตรกรมนษยมาก

ในกรณของขาวเจา การแทรกแซงของมนษยชวยแพรพนธ

คณสมบตท ตองการอยางเชนลำาตนทสงและใหญขนเพอสะดวกใน

การเกบเกยวทงยงมการแตกกงมากขนมเมลดใหญขนเพอเพมผลผลต

แตการนำามาเพาะปลกยงทำาใหขาวสาลและขาวเจาตองพงพงการแทรกแซง

ของมนษยมากขนดวย ตวอยางเชน ขาวเจาสญเสยความสามารถโดย

ธรรมชาตทจะรอดชวตจากนำาทวมเพราะมนถกทำานบำารงดแลโดยเกษตรกร

มนษย และทงขาวสาลกบขาวเจากมความสามารถในการขยายพนธ

นอยลงโดยตวเองเพราะมนษยคดเลอกสายพนธทมแกนรวงแขงกนเปราะ

กระบวนการนทำาใหขาวสาลขาวเจาและขาวโพดซงเปนธญพชหลกสาม

ชนดกลายเปนพชทมนษยเพาะปลก รวมถงธญพชอนดบรองลงมาอยาง

ขาวบารเลยขาวไรยขาวโอตและขาวฟางกลวนมแกนหลกคลายคลงกน

อยทการเปลยนพนธกรรม นนคอทำาใหเปนอาหารทสะดวกสบายขน แต

30 An Edible History of Humanity

เปนพชทแขงแรงนอยลง

การเปลยนแปลงแบบเดยวกนนเกดขนกบการทมนษยทำาให

สตวปากลายเปนสตวเลยงเพอเปนอาหารดวย เรมจากแกะและแพะใน

ตะวนออกใกลชวง 8,000 ปกอนครสตกาล และตามดวยปศสตวและหม

ไมนานหลงจากนน(ประมาณชวงเวลาเดยวกนหมถกนำามาเปนสตวเลยง

ในจนดวย และไกถกนำามาเปนสตวเลยงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตในราว

6,000 ปกอนครสตกาล) สตวทถกนำามาเลยงสวนใหญมสมองเลกกวา

สายตาและการไดยนกไมชดเจนเทาบรรพบรษในปาสงนลดความสามารถ

ในการเอาชวตรอดในปาแตทำาใหมนเชองมากขนซงเหมาะสมกบเกษตรกร

มนษย

มนษยเรมหนมาพงพงประดษฐกรรมใหมๆ ของตน และพชสตว

กลายพนธเหลานนกตองพงพงมนษยเชนกน การสรางแหลงอาหารท

อดมสมบรณขนและตองพงพงมนษยมากขนน ชวยใหเกษตรกรรมได

สรางรากฐานของวถชวตแบบใหมและสงคมทซบซอนขนมาก วฒนธรรม

เหลานตงอยบนอาหารชดหนง แตอาหารทสำาคญทสดคอธญพชขาวสาล

และขาวบารเลยในตะวนออกใกล ขาวเจาและขาวฟางในเอเชย รวมถง

ขาวโพดในอเมรกา อารยธรรมทเกดขนตอมาจากรากฐานการกนเหลาน

รวมถงอารยธรรมของเรา ลวนเปนหนการเกดขนของผลตภณฑดดแปลง

พนธกรรมในยคโบราณเหลาน

มอยแลวตอนสรางโลก

d

หนแหงอาหารนเปนทรบรกนในตำานานและเรองเลามากมายทง

การสรางโลกและกำาเนดของอารยธรรมหลงยคปาเถอนอนยาวนานนนลวน

เกยวพนใกลชดกบธญพชสำาคญเหลาน ตวอยางเชน ชาวแอซเทคแหง

ศนยกลางกำาเนดของการนำาขาวโพดขาวสาลและขาวมาเปนพชเพาะปลกในครวเรอน

32 An Edible History of Humanity

เมกซโกเชอวามนษยถกสรางหาครงแตละครงกจะไดมนษยรนทปรบปรง

จากรนกอน กลาวกนวาเทโอซนทเคยเปนอาหารหลกของมนษยในรนท

สามและสในทสดเมอสรางมาถงรนทหามนษยกไดกนขาวโพดนนทำาให

เกดความรงเรองและลกหลานกสบเผาพนธไปทวโลก

ตำานานการสรางโลกของชนเผามายาในเมกซโกตอนใตซงเลาไวใน

โปโปลวห(PopulVuhหรอ“หนงสอศกดสทธ”)กไดระบถงความพยายาม

หลายครงในการสรางมนษยชาตในตอนแรกเหลาเทพเจาสรางมนษยจาก

โคลนแตผลทไดนนดแทบไมไดเคลอนไหวกไมไดจงถกทำาลายลางไปในไม

ชาแลวเทพเจากลองอกครงคราวนสรางมนษยจากไมสงสรางนเดนสเทา

และพดไดแตไมมเลอดและวญญาณจงไมสามารถถวายเกยรตแดเทพเจา

ไดเทพเจาจงทำาลายคนไมเหลานลงดวยสงทหลงเหลออยของสงสรางนก

คอลงทอาศยอยบนตนไมไมกชนดในทสดหลงจากถกเถยงกนถงตวเลอก

วตถดบทเหมาะสม เทพเจากสรางมนษยรนทสามขนมาจากฝกขาวโพด

สขาวและสเหลอง “เหลาเทพเจาสรางเนอหนงจากขาวโพดสเหลองและ

ขาวโพดสขาว เหลาเทพเจาสรางแขนและขาของมนษยจากแปงขาวโพด

ทนวดเปนกอน มเพยงสงนเทานนทกลายมาเปนเนอหนงของกำาปนแหง

บดาเรานนคอมนษยสคนซงถกสรางขน”ชาวมายาเชอวาพวกตนสบเชอ

สายมาจากชายสคนและภรรยาของพวกเขาซงถกสรางตามมาหลงจากนน

ไมนาน

ขาวโพดยงโดดเดนอยในเรองเลาของชาวอนคาแหงอเมรกาใตท

อธบายถงกำาเนดของพวกตนอกดวยตำานานนนกลาววาในยคโบราณคน

รอบทะเลสาบตตกากามชวตอยเหมอนสตวปาอนต เทพแหงดวงอาทตย

สงสารคนเหลานและสงลกชายมานโคคาปก(MancoCapac)กบลกสาว

มามา โอคโล (MamaOcllo) ซงทงคเปนสามภรรยากนดวย ลงมาเพอ

สรางอารยธรรมใหมนษย อนตใหไมเทาทองคำากบมานโค คาปก เพอเอา

ไวทดสอบความสมบรณของดนและความเหมาะสมในการปลกขาวโพดเมอ

พบสถานทเหมาะสมทงคกสรางประเทศแลวแนะนำาผคนใหบชาเทพแหง

Tom Standage 33

ดวงอาทตยอยางถกตองในทสดการเดนทางของทงคกมาถงหบเขาคซโคท

ซงไมเทาทองคำาหายไปในผนดนมานโคคาปกสอนผคนถงการทำาเกษตร

และชลประทานมามาโอคโลสอนการปนดายและทอผาแลวหบเขานนก

กลายเปนศนยกลางของอารยธรรมอนคา ขาวโพดกลายเปนพชศกดสทธ

ของชาวอนคาแมวามนฝรงจะเปนอาหารสำาคญของพวกเขาดวยกตาม

ขาวเจาเองกปรากฏอยในตำานานนบไมถวนในหลายประเทศท

มการปลกพชชนดน ในตำานานของจน ขาวเจาปรากฏขนเพอชวยเหลอ

มนษยในยามทใกลอดตาย จากเรองเลาเรองหนง เจาแมกวนอมทรง

สงสารมนษยทอดอยาก และไดบบพระถนหลงพระกษรธาราไหลลงมาส

รวงขาวเพอใหเกดเปนเมลดขาว เจาแมบบหนกขน จนเกดเลอดและนม

ผสมกนไหลสขาวบางสวน กลาวกนวาเปนคำาอธบายวาทำาไมขาวเจาจงม

ทงพนธสแดงและสขาว เรองเลาอกเรองหนงของจนเกยวกบนำาทวมใหญ

ททำาใหเหลอสตวใหลาเพยงนอยนดผคนออกหาอาหารและเหนสนขเดน

มาหาโดยมชอของเมลดสเหลองยาวตดอยทหางดวย มนษยจงเพาะเมลด

นน ซงโตขนมาเปนขาวเจาและขบไลความหวโหยไปตลอดกาล สวน

เรองเลาเกยวกบขาวเจาในวฒนธรรมอนๆอยางเชนในอนโดนเซยและทว

ทงหมเกาะในอนโดจนนน ขาวเกดขนในรปของหญงสาวทบอบบางและม

คณธรรมศร เทพแหงขาวของอนโดนเซยและเปนเทพแหงผนดนซงปกปอง

ผคนจากความหวโหยเรองเลาหนงบอกวาเทพศรถกเทพอนๆสงหารเพอ

ปกปองเธอจากการถกเจาแหงเทพคอบาทารากร(BataraGuru)ลวนลาม

เมอรางของเธอถกฝงขาวเจากงอกขนจากตาของเธอขาวเหนยวงอกจาก

หนาอกดวยความเศราบาทารากรจงยกรางนใหกบมนษยนำาไปเพาะปลก

เรองเลาถงการสรางโลกและกำาเนดอารยธรรมทเลากนในหมชาว

สเมเรยนชนเผาโบราณทอาศยอยในบรเวณทปจจบนคออรกตอนใตอาง

ถงชวงเวลาหนงหลงการสรางโลกโดยเทพอาน(Anu)เมอมการสรางมนษย

แลวแตยงไมมใครรจกการเกษตร ทงเทพอาชนาน (Ashnan) เทพแหง

เมลดขาวและเทพลาฮาร(Lahar)เทพแหงแกะตางกยงไมปรากฏขนแทก

34 An Edible History of Humanity

ทก(Tagtug)ผอปถมภชางฝมอกยงไมเกดและเมยรซ(Mirsu)เทพแหง

ชลประทานกบซมกน(Sumugan)เทพแหงปศสตวยงไมมาชวยมนษยผล

กคอ“เมลดขาวเจา...และขาวบารเลยทงปวงอนเปนทรกนนยงไมเปนทรจก

กน”ผคนกนหญาและดมนำาแทนเหลาเทพแหงธญพชและเทพแหงปศสตว

จงไดถกสรางขนเพอจดหาอาหารใหเหลาทวยเทพแตไมวาเหลาเทพจะกน

มากเทาไหรกไมเคยอมกระทงเกดมนษยทมอารยธรรมขนและถวายอาหาร

เปนประจำาใหกบทวยเทพ เมอนนเหลาเทพถงไดบรรลถงรสชาตอนพงใจ

นบจากนนพชและสตวเลยงจงไดกลายเปนของขวญใหกบชายทปวารณา

ตววาจะนำาอาหารมาถวายเทพเปนประจำา เรองเลานเกบงำาเอาความทรง

จำารวมของเผาพนธในชวงเวลากอนจะรบเอาการเกษตรเขามาเมอมนษย

ยงเปนชนเผาเรรอนแสวงหาอาหารกนอย เชนเดยวกบเพลงสวดของชาว

สเมเรยนทวาดวยเทพแหงธญพชกบรรยายถงยคปาเถอนกอนมเมอง ไร

การตอนแกะ และการเลยงปศสตว เปนยคทจบสนลงเมอเทพแหงธญพช

ไดเปดฉากยคใหมแหงอารยธรรมขน

คำาอธบายรวมสมยในดานพนธกรรมของการนำาพชและสตวมา

เพาะเลยงนน แทจรงแลวเปนภาควทยาศาสตรสมยใหมของตำานานการ

สรางโลกโบราณทคลายคลงกนเกอบทวโลกน ทกวนน เราพดไดวาการ

เลกลาสตวหรอหาของปา การนำาพชมาปลกและสตวมาเลยง และการรบ

เอาวถชวตแบบตงรกรากนนมพนฐานอยบนการทำาเกษตรทพามนษยชาต

มาบนเสนทางสโลกยคใหมและเกษตรกรยคแรกเรมกเปนมนษย“ศวไลซ”

ยคใหมคนแรกๆ เราคงตองยอมรบวา ขอเทจจรงมสสนนอยกวาเรองเลา

ในตำานานการสรางโลกแตถามองวาการนำาธญพชสำาคญบางชนดมาเพาะ

ปลกนน เปนกาวสำาคญสการกอกำาเนดของอารยธรรม กไมตองสงสยเลย

วาเรองเลาโบราณเหลานมความจรงอยไมนอย