สารบญ

คำ�นำ�ผแปล

6

บทท 1: ก�รทำ�สงทถกตอง

14

บทท 2: หลกคว�มสขสงสด/อรรถประโยชนนยม

48

บทท 3: เร�เปนเจ�ของตวเองหรอเปล�/ลทธอสรนยม

82

บทท 4: ลกจ�ง/ตล�ดและศลธรรม

104

บทท 5: สงสำ�คญคอเจตน�/อมม�นเอล ค�นท

138

บทท 6: ขอสนบสนนคว�มเท�เทยม/จอหน รอลส

184

บทท 7: ถกเถยงเรองระบบโควต�

218

บทท 8: ใครคควรกบอะไร/อรสโตเตล

240

บทท 9: เร�เปนหนบญคณกนเรองอะไร?/

คว�มยอนแยงเรองคว�มจงรกภกด

270

บทท 10: คว�มยตธรรมและคว�มดส�ธ�รณะ

316

เชงอรรถ

348

คำ�ขอบคณ

370

รจกผเขยน

372

รจกผแปล

374

6 Just ice

คำานำาผแปล

คว�มขดแยงแบงสในสงคมไทยปะทขนตงแตป พ.ศ. 2548

บ�นปล�ยสบเนองน�นหล�ยปโดยยงไมมวแววว�จะสร�งซ� ประเทศไทย

เดนดจเรอไรห�งเสอผ�นรฐประห�ร รฐบ�ลนอมน รฐบ�ลอำ�ม�ตย พลก

กลบม�เปนรฐบ�ลโคลนนง จนถงป พ.ศ. 2554 คว�มยตธรรมในสงคม

ยงดเปนอดมคตอนไกลโพน ขณะทคว�มอยตธรรมชดแจง ฝ�กรอยแผล

ท�งก�ยและในใจคนอย�งทวมทนขนเรอยๆ จนคำ�กล�วทว� “คกไทยมไว

ขงคนจน” ดจะเปนสจธรรมอนย�กสนคลอน

อย�งไรกด คณปก�รประก�รหนงของคว�มอมครมและแตกแยก

ในสงคม คอ คำ�ว� “คว�มยตธรรม” ถกพดถงอย�งไมเคยปร�กฏม�กอน

ในแทบทกระดบชน ตงแตผนำ�ประเทศจนถงคนเดนดน แมค�ถกเรอง

“ตล�ก�รภวตน” กบลกค�ระหว�งตกข�วแกงใสจ�น คนทวไปโดยเฉพ�ะ

ผใสเสอสท “ตนตวท�งก�รเมองอย�งฉบพลน” ต�มว�ทะของอ�จ�รยเกษยร

เตชะพระ ถกเถยงเรองคว�มยตธรรมท�งสงคมอย�งหน�ดำ�ครำ�เครยด

และบ�งทกถงขนลงไมลงมอ

แตไมว�เร�จะถกเรองคว�มยตธรรมกนม�กเพยงใด สงทยง

พบเหนนอยม�กในทศนะของผแปลคอ ก�รถกเถยงอย�งรอบด�น เค�รพ

ซงกนและกน และพย�ย�มใหคว�มเปนธรรมกบทกฝ�ย อนลวนเปนปจจย

ทจำ�เปนตอก�รเดนส “คว�มยตธรรม” ทแทจรง

ก�รถกเถยงเรองคว�มยตธรรม ตงแตเรองระดบช�ตจนถงเรองใน

Michael Sandel 7

ครอบครว ยงดจะมงไปทก�รชกโวห�รเหตผลจ�กแมนำ�ทงห�ม�ส�ธย�ย

ว�ทำ�ไม “ฉนถก แกผด” และ “คว�มยตธรรม” กมกถกใชในคว�มหม�ยว�

อะไรกต�มททำ�ใหฉนหรอพวกของฉนไดประโยชน โดยไมสนใจว�คนอน

ไดรบผลกระทบอย�งไร กระทงไมอย�กฟงเพร�ะปกใจเชอไปแลวว�คนอน

ไมควรค�แกก�รรบฟง เพร�ะเปนสลม / เปนคว�ยทถกซอ / เปนชนชน

กล�งดดจรต / เปนพวกลมเจ� ฯลฯ

ก�รเทยวแขวน “ป�ย” ง�ยๆ เหล�นใหกบผคดต�ง ทำ�ใหคน

จำ�นวนม�กไมถกกนอย�งเปดใจและตรงไปตรงม� หมกมนกบก�รใช

ว�ทศลปสร�งว�ทกรรมด�นเดยวม�สนบสนนก�รตอสท�งก�รเมอง อ�ท

เศรษฐกจพอเพยง ชมชนเขมแขง ประช�นยม ทนโลก�ภวตน ฯลฯ ทงท

ในโลกแหงคว�มจรง สงทคำ�เหล�นอธบ�ย ไมไดมแตด�นบวกหรอด�นลบ

เพยงด�นเดยว และคำ�หล�ยคำ�ทถกหยบขนม�ใชเปนอ�วธท�งคว�มคด

นน แทจรงส�ม�รถใชรวมกนไดอย�งไมเคอะเขนเพออธบ�ยคว�มจรง

เชน กลมก�รเงนชมชนหล�ยกลมใชหลกเศรษฐกจพอเพยงชวยเหลอ

ช�วบ�นทเปนหนสนลนพนตวไดสำ�เรจ เสรจแลวกนำ�เงนกในนโยบ�ย

“ประช�นยม” อย�งเชนกองทนเอสเอมแอล ม�ชวยใหพวกเข�ไดกอร�ง

สร�งตวขนม�ใหม

คว�มยตธรรมจะบงเกดไดอย�งไร ในเมอเร�ยงไมเข�ใจกน

เร�จะเข�ใจกนไดอย�งไร ในเมอเร�ยงไมใหคว�มยตธรรมแมกบ

ถอยคำ� ล�มโซตกรอบคว�มหม�ยของมนอย�งคบแคบดวยว�ทกรรมทใช

ฟ�ดฟนท�งก�รเมอง แบงโลกออกเปนข�ว - ดำ� ทงทโลกจรงหล�กหล�ย

กว�นน ซบซอนกว�นน และมคว�มหวงม�กกว�นน

ในหวงย�มทสงคมเปนเชนน ผแปลคดว�หนงสอ “คว�ม

ยตธรรม” ม�ถกทถกเวล�เปนอย�งยง เพร�ะผเขยน - ไมเคล แซนเดล -

เปนนกปรชญ�ก�รเมองรวมสมยทไดรบก�รยอมรบอย�งสงในโลกวช�ก�ร

ยงกว�นนคอ อ�จ�รยเปนปญญ�ชนส�ธ�รณะทมคว�มสขกบก�รใช

ปรชญ�ท�งก�รเมองหล�กสำ�นกตงแตอดตถงปจจบนเปนแวนขย�ย

8 Just ice

สองประเดนส�ธ�รณะต�งๆ ทอยในคว�มสนใจของผคน ไมว�จะเปน

เรองก�รแตงง�นของคนรกเพศเดยวกน ก�รเกณฑทห�ร ก�รโกงร�ค�

ในภ�วะฉกเฉน โบนสมห�ศ�ลของผบรห�รธน�ค�ร ก�รเกบภ�ษคนรวย

ม�ชวยคนจน ก�รอมบญ ก�รณยฆ�ต สทธสวนบคคลกบประโยชน

ส�ธ�รณะ ฯลฯ

ผแปลโชคดทเคยนงเรยนวช� “คว�มยตธรรม” กบอ�จ�รย

วช�น เปนวช�ท ไดรบคว�มนยมสงสดในมห�วทย�ลยฮ�รว�รด

ตดตอกนน�นกว�สองทศวรรษ มนกศกษ�ลงทะเบยนเรยนม�กกว�หนง

พนคนทกภ�คเรยน ม�กจนตองไปเรยนกนในโรงละครแซนเดอรส ซงจคน

ไดม�กทสดในมห�วทย�ลย

สงททำ�ใหผแปลทงทสดไมใชคว�มรอบรของอ�จ�รยแซนเดล ห�ก

แตเปนคว�มเอออ�ทร ออนโยน และเค�รพอย�งจรงใจในคว�มคดเหน

ของนกศกษ�ทกคน กระทงกบคนทดนทรง - ดอดง - ด�ทอเพอนรวมหอง หรอ

พดจ�ถ�กถ�งอ�จ�รยดวยคว�มเชอมนเกนขดคว�มส�ม�รถของตวเอง

อ�จ�รยแซนเดลกจะรบฟงอย�งตงใจ ใจเยน และใจกว�ง ชชวนใหผคดต�ง

เสนอคว�มเหนและถกเถยงกนในชนเรยน โดยสอดแทรกคว�มคดเหน

ของตวเองใหนอยทสด

อ�จฟงดเหลอเชอว� ในชนเรยนซงมนกเรยนยดทะน�นนบพน

ลนหองจนบ�งค�บนกศกษ�นบรอยตองนงพนตรงท�งเดน อ�จ�รยกลบ

ส�ม�รถถ�มคำ�ถ�มและดำ�เนนบทสนทน�ระหว�งนกเรยนไดอย�งมชวต

ชว�และท�ท�ยคว�มคด (“เอ� หนมนอยเสอหน�วสข�วใสแวน ชนส�ม

จ�กบนสดคดอย�งไรครบ”)

แตอ�จ�รยแซนเดลทำ�ได หนงสอเลมนเปนก�รถ�ยทอดบท

สนทน�และก�รโตว�ทในชนเรยน ระหว�งนกศกษ�ดวยกน และระหว�ง

อ�จ�รยกบนกศกษ� ร�วกบยกวช�ในตำ�นวนวช�นทงวช�ม�อยบนหน�

กระด�ษ

นอกจ�กจะไดคว�มรเกยวกบประวตศ�สตรคว�มคดและปรชญ�

Michael Sandel 9

ก�รเมองในโลกตะวนตกแลว แซนเดลพย�ย�มจะบอกเร�ว� คว�มยตธรรม

นนถงทสดแลวเปนเรองของก�ร “ใหคณค�” กบสงต�งๆ และดวยเหตน ทง

“เหตผล” และ “ศลธรรม” จงมคว�มจำ�เปนอย�งยง ดงเนอคว�มตอนหนงว�

“ก�รขอใหพลเมองในระบอบประช�ธปไตยทงคว�มเชอท�ง

ศลธรรมและศ�สน�ไวเบองหลงเมอพวกเข�เดนเข�สวงอภปร�ย

ส�ธ�รณะนน อ�จดเปนวธสร�งหลกประกนว�คนจะอดทนอดกลน

และเค�รพซงกนและกน แตในคว�มเปนจรง สงทเกดขนอ�จตรง

กนข�ม ก�รตดสนคำ�ถ�มสำ�คญๆ ในประเดนส�ธ�รณะขณะ

แสรงทำ�ตวเปนกล�ง ทงทเปนกล�งจรงๆ ไมไดนน คอสตรสร�ง

ปฏกรย�โตกลบและคว�มไมพอใจ ก�รเมองกลวงเปล�อนสนไร

ก�รโตเถยงท�งศลธรรมอย�งหนกแนนทำ�ใหชวตพลเมองของเร�

แรนแคน นอกจ�กนมนยงเชอเชญลทธคลงศลธรรมอนคบแคบ

และไมอดทนอดกลน นกร�กฐ�นนยมวงเข�สพนทซงนกเสรนยม

ไมกล�ย�งเท�เข�ไป”

ผแปลคดว�หนงสอเลมนฉ�ยภ�พอย�งแจมชดว� เหตใด “ก�ร

ใชเหตผลท�งศลธรรม” จงไมใชสงทเปนไปไมไดหรอไมควรทำ� ห�กแต

เปนสงทเร�ทำ�อยแลวในชวตประจำ�วน ไมว�จะรตวหรอไม ผแปลหวงว�

หนงสอเลมนจะเปนสวนเลกๆ ในก�รสงเสรม ขยบขย�ย และยกระดบ

ก�รถกเถยงประเดนส�ธ�รณะในสงคมไทยใหพนไปจ�กมมมองอนคบแคบ

ไมว�จะเปนแบบเข�ข�งตวเอง แบบยดตดกบตวบทกฎหม�ย หรอแบบ

“ลทธคลงศลธรรม” กต�มท

หนงสอเลมนเปนตวอย�งของปญญ�ปฏบต เปนก�รใชเหตผล

ส�ธ�รณะ เพอถกมตท�งศลธรรมในประเดนส�ธ�รณะ เพอชวตและ

ประโยชนส�ธ�รณะ

เปนหนงสอททก ‘นก’ ไมควรพล�ดดวยประก�รทงปวง

10 Just ice

นอกจ�กน ผแปลยงหวงว�หนงสอเลมนจะชใหเหนคณปก�รของ

ก�ร “ฟง” อย�งเปดใจและออนโยน ดงทอ�จ�รยแซนเดลทำ�อย�งเสมอตน

เสมอปล�ยตลอดม�

เพร�ะก�รฟงอย�งตงใจนน นอกจ�กจะย�กกว�ก�รพดหล�ย

เท�ตวแลว ยงจำ�เปนตอก�รเอออำ�นวยใหเกดคว�มยตธรรมทแทจรง หรอ

อย�งนอยกชวยบรรเท�คว�มอยตธรรมทตอกตรงคว�มรสก “นอยเนอตำ�ใจ

ท�งก�รเมอง” ต�มว�ทะของคณโตมร ศขปรช�

ผเขยนขอขอบคณ ปกปอง จนวทย ภญโญ ไตรสรยธรรม�

พลอยแสง เอกญ�ต แอลสทธ เวอรก�ร� กรมยพล สรมงคลรจกล และ

วรพจน วงศกจรงเรอง ผองเพอนผรวมกอตงสำ�นกพมพโอเพนเวลดส สำ�หรบ

กำ�ลงใจและมตรภ�พทมอบใหเสมอม� ขอขอบคณ กฤดกร เผดมเกอกลพงศ

บรรณ�ธก�รเลม ทไดตรวจสอบคว�มถกตองและขดเกล�สำ�นวนภ�ษ�ของ

ผแปลอย�งพถพถน

เหนอสงอนใด ขอขอบคณอ�จ�รย ไมเคล แซนเดล ผฉ�ยไฟ

ใหเหนคว�มสำ�คญของปรชญ�ในชวตจรง คว�มสนกสน�นของก�รถก

ประเดนส�ธ�รณะ และคว�มงดง�มของก�รครนคดถง “ชวตทด” อย�ง

ย�กจะลมเลอน

ขอใหทกท�นมคว�มสขกบก�รอ�น

สฤณ อาชวานนทกล

“คนช�ยขอบ” | http://www.fringer.org/

ความยตธรรม

แปลโดย

สฤณ อาชวานนทกล

JUSTICEWhat’s the Right Thing to Do?

by

Michael J. Sandel

14 Just ice

1การทำาสงทถกตอง

Michael Sandel 15

ในฤดรอนป ค.ศ. 2004 พายเฮอรรเคนชารลยคำารามกองออกมาจาก

อ�วเมกซโก พดผ�นรฐฟลอรด�ไปยงมห�สมทรแอตแลนตก สงผลใหม

ผเสยชวต 22 ร�ย กอคว�มเสยห�ย 11,000 ล�นเหรยญ1 นอกจ�กนยงทง

วว�ทะเรองก�รโกงร�ค�ไวเบองหลง

ปมนำ�มนในเมองออรแลนโดข�ยนำ�แขงทปกตร�ค�ถงละ 2

เหรยญ ในร�ค� 10 เหรยญ หล�ยคนไมมท�งเลอกจงตองจำ�ใจซอ

เนองจ�กข�ดแคลนไฟฟ�สำ�หรบตเยนและเครองปรบอ�ก�ศในชวง

กล�งเดอนสงห�คม คว�มตองก�รเลอยไฟฟ�และช�งซอมหลงค�ก

ม�กขนเพอจดก�รซ�กตนไม ผรบเหม�เสนอว�จะยกตนไมสองตน

ลงจ�กหลงค�บ�นในร�ค� 23,000 เหรยญ ร�นค�ซงปกตข�ย

เครองปนไฟในครวเรอนในร�ค� 250 เหรยญ ตอนนเรยก 2,000

เหรยญ หญงชร�อ�ย 77 ปทหนต�ยพรอมกบส�มชร�และลกส�ว

ผพก�รตองจ�ย 160 เหรยญตอคน เพอค�งโรงแรมม�นรด จ�กร�ค�ปกต

40 เหรยญ2

16 Just ice

ช�วฟลอรด�หล�ยคนโกรธแคนทถกโกงร�ค� หนงสอพมพ ยเอสเอ

ทเดย พ�ดหวว� “แรงลงหลงพ�ย” ช�วเมองคนหนงบอกว�เข�ตองจ�ย

10,500 เหรยญเพอจ�งคนม�ยกตนไมลงจ�กหลงค� เข�มองว�ไมถกตอง

ทคนจะ “ฉวยโอก�สจ�กคว�มเดอดรอนและคว�มทกขย�กของคนอน”

ช�รล ไครสต อยก�รรฐฟลอรด�เหนดวย เข�กล�วว� “ผมตกตะลงม�ก

กบระดบคว�มโลภซงฝงลกในวญญ�ณของบ�งคน จนส�ม�รถแสวงห�ผล

ประโยชนจ�กผตกทกขไดย�กจ�กพ�ยเฮอรรเคน”3

ตอนนฟลอรด�มกฎหม�ยใหมเพอห�มก�รโกงร�ค� หลงอบตภย

ครงนน สำ�นกง�นอยก�รของรฐไดรบเรองรองเรยนม�กกว� 2,000 เรอง

บ�งเรองนำ�ไปสก�รฟองรองจนชนะคด โรงแรม อะ เดยส อนน ในเมอง

เวสตป�ลมบช ตองจ�ยเงนค�ปรบและค�เสยห�ยจำ�นวน 70,000 เหรยญ

ในขอห�ค�กำ�ไรเกนควร4

แตขณะท ไครสตเรมบงคบใชกฎหม�ยห�มโกงร�ค� นก

เศรษฐศ�สตรบ�งคนกแยงว�กฎหม�ยฉบบน – รวมถงคว�มโกรธแคนของ

ประช�ชน – เปนเรองเข�ใจผด นกปรชญ�และนกเทววทย�ในยคกล�งเชอว�

ก�รแลกเปลยนควรเกดขนใน “ร�ค�ทเปนธรรม” ซงกำ�หนดโดยประเพณ

หรอมลค�ในตวเองของข�วของ แตในสงคมตล�ด นกเศรษฐศ�สตรสงเกตว�

ร�ค�ถกกำ�หนดดวยอปสงคและอปท�น ฉะนน “ร�ค�ทเปนธรรม” จงไมม

อยจรง

ธอมส โซเวลล นกเศรษฐศ�สตรตล�ดเสร เรยกก�รโกงร�ค�ว�

“คำ�ทเร�อ�รมณแตไรคว�มหม�ยท�งเศรษฐศ�สตร นกเศรษฐศ�สตร

ไมสนใจคำ�คำ�น เพร�ะมนดสบสนเกนกว�จะเข�ไปยง” บทคว�มใน

หนงสอพมพ แทมพา ทรบน ของโซเวลลอธบ�ยว� “ ‘ก�รโกงร�ค�’

ชวยช�วฟลอรด�อย�งไร” ขอกล�วห�ว�โกงร�ค�เกดขน “เมอร�ค�

พงสงกว�ระดบปกตทคนคนเคย” แต “ระดบร�ค�ปกตทคนคนเคย” นน

ห�ไดมคว�มศกดสทธท�งศลธรรมไม ร�ค�เหล�น “ไมมคว�มพเศษ

หรอ ‘เปนธรรม’ ม�กไปกว�ร�ค�อน” ทสภ�พตล�ด – รวมถงสภ�พหลง

ห�ยนะจ�กเฮอรรเคน – บนด�ลใหเกด5

Michael Sandel 17

โซเวลลอ�งว�ร�ค�ทแพงขนของนำ�แขง นำ�ดม ก�รซอมหลงค�

เครองปนไฟ และหองพกในโรงแรมนนมประโยชนตรงชวยจำ�กดก�รใช

สงเหล�นนของผบรโภค และเพมแรงจงใจใหผผลตในบรเวณห�งไกลนำ�สง

สนค�และบรก�รซงเปนทตองก�รม�กทสดหลงเกดห�ยนะจ�กเฮอรรเคน

ถ�ห�กนำ�แขงมร�ค�สบเหรยญตอถงในชวงรอนอบอ�วของเดอนสงห�คม

ทช�วฟลอรด�เจอไฟดบเปนครงคร�ว ผผลตนำ�แขงกจะรสกคมค�ทจะผลต

และสงนำ�แขงม�กกว�เดม โซเวลลอธบ�ยว�ไมมอะไรไมเปนธรรมเกยวกบ

ร�ค�เหล�นเลย มนแคสะทอนมลค�ทผซอและผข�ยมอบใหกบสงทพวก

เข�แลกเปลยนกน6

เจฟฟ จ�โคบ นกวจ�รณและกองเชยรตล�ดแหงหนงสอพมพ

บอสตน โกลบ ตอต�นกฎหม�ยค�กำ�ไรเกนควรดวยเหตผลทำ�นองเดยวกน

“ก�รคดร�ค�ทตล�ดรบไดไมใชก�รโกงร�ค�เลย ไมใชคว�มโลภหรอหน�

ด�นดวย มนเปนวธทสงคมเสรจดสรรสนค�และบรก�รต�งห�ก” จ�โคบ

ยอมรบว� “ร�ค�ทพงสงขนเปนเรองน�โมโห โดยเฉพ�ะสำ�หรบคนทชวต

ตกอยในคว�มยงเหยงสบสนจ�กพ�ย” แตคว�มโกรธแคนของส�ธ�รณชน

ไมไดทำ�ใหก�รแทรกแซงตล�ดเสรเปนสงชอบธรรม ร�ค�แพงหฉสร�ง

แรงจงใจใหผผลตผลตสนค�ทคนตองก�รม�กขน ดงนนมนจง “สร�ง

ประโยชนม�กกว�โทษหล�ยเท�” เข�สรปว� “ก�รประณ�มพอค�ว�เปน

ปศ�จร�ยจะไมชวยฟนฟฟลอรด� สงทจะชวยคอปลอยใหพวกเข�ทำ�ธรกจ

ตอไป”7

อยก�รไครสต (สม�ชกพรรครพบลกน ซงตอม�ไดรบก�รเลอกตง

เปนผว�ก�รรฐฟลอรด�) ตพมพบทคว�มในหนงสอพมพฉบบหนงในเมอง

แทมป� โดยปกปองกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรว� “ในภ�วะฉกเฉน

รฐบ�ลไมอ�จยนดอยขอบสน�มเมอประช�ชนตองจ�ยร�ค�อนไรซง

มโนธรรม ขณะทพวกเข�วงหนเอ�ชวตรอดหรอเส�ะห�ปจจยพนฐ�น

สำ�หรบครอบครวหลงจ�กเฮอรรเคน”8 ไครสตปฏเสธแนวคดทว� ร�ค�

“ไรซงมโนธรรม” เหล�นสะทอนก�รแลกเปลยนทเสรจรง

18 Just ice

นไมใชสถ�นก�รณปกตในตล�ดเสร ซงผซอและผข�ยต�งสมคร

ใจซอข�ยกนในตล�ดโดยตกลงร�ค�กนบนพนฐ�นของอปสงค

และอปท�น ในภ�วะฉกเฉน ผซออยภ�ยใตแรงกดดนและปร�ศจ�ก

อสรภ�พ พวกเข�ถกบงคบใหตองซอปจจยพนฐ�นอย�งเชนทพก

ทปลอดภย9

วว�ทะว�ดวยก�รค�กำ�ไรเกนควรทเกดขนภ�ยหลงอบตภยจ�ก

เฮอรรเคนช�รลย กอใหเกดคำ�ถ�มย�กๆ ว�ดวยศลธรรมและกฎหม�ย

ผดหรอเปล�ทผข�ยสนค�และบรก�รจะฉวยโอก�สจ�กภยธรรมช�ต ตง

ร�ค�อย�งไรกไดเท�ทตล�ดแบกรบไหว? ถ�ผด กฎหม�ยควรจดก�รกบ

กรณนอย�งไร? รฐควรห�มค�กำ�ไรเกนควรหรอไม ในเมอมนเปนก�ร

แทรกแซงเสรภ�พของผซอและผข�ยในก�รตกลงทำ�ธรกรรมกน?

สวสดการ เสรภาพ และคณธรรม

คำ�ถ�มเหล�นไมไดเกยวกบว�ปจเจกควรปฏบตตอกนอย�งไร

เท�นน แตยงเกยวกบคำ�ถ�มทว�กฎหม�ยควรมหน�ต�อย�งไร และเร�

ควรจดระเบยบสงคมอย�งไร เหล�นคอคำ�ถ�มเกยวกบคว�มยตธรรม กอน

ทเร�จะตอบคำ�ถ�มเหล�นได เร�ตองสำ�รวจคว�มหม�ยของคว�มยตธรรม

เสยกอน ทจรงเร�ไดเรมสำ�รวจไปแลว ถ�ห�กคณพจ�รณ�วว�ทะเรองก�ร

ค�กำ�ไรเกนควรอย�งละเอยด คณจะสงเกตเหนว�ขอถกเถยงทสนบสนน

หรอคดค�นกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรนนหมนอยรอบๆ คว�มคดส�ม

เรองดวยกน นนคอ ก�รสร�งสวสดก�รสงสด คว�มเค�รพในเสรภ�พ และก�ร

สงเสรมคณธรรม แตละคว�มคดชใหเหนวธคดเกยวกบคว�มยตธรรม

คนละวธ

เหตผลม�ตรฐ�นทสนบสนนตล�ดเสรไรก�รแทรกแซงตงอย

บนขอเรยกรองสองขอ ขอแรกว�ดวยสวสดก�ร ขอสองว�ดวยเสรภ�พ

Michael Sandel 19

กอนอน ตล�ดสงเสรมสวสดก�รของสงคมโดยรวมดวยก�รมอบแรงจงใจ

ใหคนทำ�ง�นหนกเพอสงมอบสนค�ทคนอนตองก�ร (ในภ�ษ�ช�วบ�น

เร�มกจะมองว�สวสดก�รเปนเรองเดยวกนกบคว�มเจรญรงเรองท�ง

เศรษฐกจ แตในคว�มเปนจรง สวสดก�รเปนแนวคดทกว�งกว� ซงรวมมต

อนของคว�มอยดมสขนอกเหนอจ�กมตท�งเศรษฐกจดวย) ขอสอง ตล�ด

เค�รพในเสรภ�พสวนบคคล แทนทจะกำ�หนดมลค�ต�ยตวใหกบสนค�และ

บรก�รต�งๆ ตล�ดปลอยใหผคนเลอกเอ�เองว�สงทพวกเข�แลกเปลยนกน

นนจะมมลค�เท�ไร

ไมน�แปลกใจทผคดค�นกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรจะหยบยก

ขอเรยกรองสองขอนขนม� ผสนบสนนกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควร

โตตอบอย�งไร? กอนอน พวกเข�เถยงว�สวสดก�รของสงคมโดยรวมไมได

ดขนเลยจ�กร�ค�แพงหฉย�มลำ�บ�ก ถงแมว�ร�ค�แพงลบลวจะกระตน

ใหคนผลตสนค�ม�กขน แตเร�กตองชงนำ�หนกผลประโยชนนกบภ�ระ

ทตกอยกบคนทมกำ�ลงซอสนค�นนนอยทสด สำ�หรบคนรวย ก�รจ�ยค�

นำ�มนหรอค�หองพกในโรงแรมม�นรดชวงพ�ยในร�ค�หฤโหดอ�จแคกอ

คว�มรำ�ค�ญ แตสำ�หรบผดอยฐ�นะ ร�ค�นนทำ�ใหพวกเข�เดอดรอนแสน

ส�หส อ�จทำ�ใหพวกเข�ตกอยในอนตร�ยม�กกว�เดมแทนทจะไดหน

ไปอย�งปลอดภย ผสนบสนนกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรเสนอว� ก�ร

ประเมนสวสดก�รอะไรกต�มควรนบรวมคว�มเจบปวดและคว�มทกขย�ก

ของคนทไมมกำ�ลงซอปจจยพนฐ�นในภ�วะฉกเฉนเอ�ไวดวย

ขอสอง ผปกปองกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรเสนอว� ตล�ดเสร

ไมไดเสรจรงในบ�งสถ�นก�รณ ดงทไครสตชว� “ผซอซงอยภ�ยใตแรงกดดน

นนปร�ศจ�กอสรภ�พ พวกเข�ถกบงคบใหซอปจจยพนฐ�นอย�งเชนทพก

ทปลอดภย” ถ�คณกำ�ลงหอบครอบครวหนต�ยจ�กพ�ยเฮอรรเคน ร�ค�

แพงหฉทคณตองจ�ยเปนค�นำ�มนหรอทพกกไมใชก�รแลกเปลยนโดย

สมครใจ แตคล�ยกบก�รถกกรรโชกทรพยม�กกว� ดงนน กอนทจะตดสนว�

กฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรเปนธรรมหรอไม เร�จะตองประเมนคว�ม

20 Just ice

ขดแยงกนของสวสดก�รและเสรภ�พเสยกอน

เร�ตองพจ�รณ�ขอเสนออกขอหนงดวย เสยงประช�ชนทสนบสนน

กฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรม�จ�กส�เหตอนทเดนชดกว�สวสดก�รหรอ

เสรภ�พ คนเร�รสกแคนเคองกบ “แรงก�” ทฉวยโอก�สจ�กคว�มเดอดรอน

ของคนอน พวกเข�อย�กใหคนเหล�นถกลงโทษ – ไมใชไดร�งวลเปนกำ�ไร

มห�ศ�ล เร�มกจะปดคว�มรสกทำ�นองนว�เปนเพยงอ�รมณล�สมยซงไม

ควรมบทบ�ทในก�รกำ�หนดนโยบ�ยส�ธ�รณะหรอก�รออกกฎหม�ย ดงท

จ�โคบเขยนว� “ก�รประณ�มพอค�ว�เปนปศ�จร�ยจะไมชวยฟนฟ

ฟลอรด�”10

คว�มแคนเคองตอพอค�นกฉวยโอก�สนนเปนม�กกว�คว�มโกรธ

ทไรจดหม�ย ห�กแตมนชไปยงขอเสนอท�งศลธรรมทเร�ควรพจ�รณ�

อย�งจรงจง คว�มแคนเคองคอคว�มโกรธชนดพเศษทคณรสกเวล�ทคณ

เชอว�คนกำ�ลงไดในสงทเข�ไมสมควรจะได คว�มแคนเคองทำ�นองนคอ

คว�มแคนตอคว�มอยตธรรม

ไครสตแตะตนตอท�งศลธรรมของคว�มแคนเคองทว�น เมอเข�

อธบ�ยถง “คว�มโลภซงฝงลกในวญญ�ณของบ�งคน จนส�ม�รถแสวงห�

ผลประโยชนจ�กผตกทกขไดย�กจ�กพ�ยเฮอรรเคน” เข�ไมไดเชอมโยง

ขอสงเกตนเข�กบกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควร แตนยในคว�มเหนของเข�

คล�ยกบประโยคด�นล�งน ซงเร�อ�จเรยกว� ขอเสนอว�ดวยคณธรรม

คว�มโลภคอคว�มชวร�ย เปนกเลสทแย โดยเฉพ�ะเมอมนทำ�ให

คนหลงลมคว�มทกขของผอน คว�มโลภเปนม�กกว�คว�มชวสวนตว

เพร�ะมนขดแยงกบคณธรรมของพลเมอง สงคมทดชวยเหลอเจอจ�นกนใน

ยคขกเขญ แทนทจะแสวงห�คว�มไดเปรยบสงสด ผคนดแลซงกนและกน

สงคมทคนเอ�เปรยบเพอนบ�นเพอผลประโยชนท�งก�รเงนในหวงย�มแหง

วกฤตไมใชสงคมทด ดงนนคว�มโลภเกนเลยจงเปนคว�มชวร�ยซงสงคม

ทดควรขดขว�งถ�ทำ�ได กฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควรกำ�จดคว�มโลภ

ไมได แตอย�งนอยมนกส�ม�รถยบยงคว�มโลภทไรย�งอ�ยทสดและสง

Michael Sandel 21

สญญ�ณว�สงคมไมยอมรบมน สงคมใดลงโทษพฤตกรรมโลภม�กแทนท

จะตกร�งวลใหมน สงคมนนตอกยำ�คณธรรมของพลเมองทว� เร�ควร

เสยสละรวมกนเพอประโยชนสวนรวม

ก�รยอมรบว�ขอถกเถยงเชงคณธรรมมพลงท�งศลธรรมไมใชก�ร

ยนกร�นว�มนจะตองม�กอนเสมอไปเมอเปรยบเทยบกบปจจยอน ในบ�ง

กรณคณอ�จสรปว� ชมชนทเดอดรอนจ�กพ�ยเฮอรรเคนสมควรเดมพนกบ

ปศ�จ – ยอมใหเกดก�รค�กำ�ไรเกนควร ดวยคว�มหวงว�จะส�ม�รถดงดด

กองทพช�งซอมหลงค�และผรบเหม�จ�กทวทกส�รทศ ถงแมจะตองเสย

ตนทนท�งศลธรรมโดยก�รยอมรบคว�มโลภกต�ม คณอ�จคดว�เร�ตอง

ซอมหลงค�กอน แลวคอยซอมโครงสร�งสงคมทหลง อย�งไรกด ประเดน

สำ�คญทเร�ตองสงเกตคอ ก�รถกเถยงเรองกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกนควร

ไมไดเปนเพยงเรองของสวสดก�รและเสรภ�พ ห�กแตเปนเรองของ

คณธรรมดวย – เปนเรองของก�รปลกฝงทศนคตและอปนสย รวมทง

คณลกษณะของผคนอนเปนฐ�นของสงคมทด

คนบ�งคน รวมทงหล�ยคนทสนบสนนกฎหม�ยห�มค�กำ�ไรเกน

ควร มองว�ขอถกเถยงเชงคณธรรมทำ�ใหรสกกระอกกระอวนใจ ส�เหตคอ

มนดเปนเรองของดลพนจม�กกว�ขอถกเถยงทองสวสดก�รและเสรภ�พ

ก�รตงคำ�ถ�มว�นโยบ�ยใดนโยบ�ยหนงจะเรงอตร�ก�รฟนฟหรอกระตน

อตร�ก�รเตบโตท�งเศรษฐกจหรอไมนน ไมจำ�เปนตองตดสนค�นยมของ

ผคน มนตงอยบนสมมตฐ�นว�คนทกคนยอมอย�กไดร�ยไดม�กกว�เดม

ไมใชนอยกว�เดม และไมตดสนว�ใครดใครเลวจ�กวธก�รใชเงน ในทำ�นอง

เดยวกน ก�รตอบคำ�ถ�มว�ผคนมอสรภ�พทจะเลอกหรอไมในภ�วะบบคน

นน ไมจำ�เปนตองประเมนสงทพวกเข�ตดสนใจเลอก ดแคว�พวกเข�ม

อสรภ�พหรอถกบงคบหรอไมเพยงใดเท�นนกพอ

ในท�งตรงกนข�ม ขอถกเถยงเชงคณธรรมตงอยบนก�รตดสนว�

คว�มโลภคอคว�มชวร�ยทรฐควรขดขว�ง แตใครเล�จะเปนคนตดสนว�

อะไรคอคว�มด อะไรคอคว�มชว? พลเมองของสงคมพหนยมเหนต�ง

22 Just ice

เกยวกบเรองทำ�นองนอยแลวมใชหรอ? มนอนตร�ยมใชหรอทจะบญญต

ดลพนจเรองคณธรรมไวในกฎหม�ย? เมอเผชญกบขอกงวลเหล�น คน

จำ�นวนม�กมองว�รฐบ�ลควรว�งตวเปนกล�งในประเดนคว�มดและคว�ม

ชว รฐไมควรพย�ย�มปลกฝงทศนคตทดหรอขดขว�งทศนคตทไมด

ดวยเหตน เมอเร�พนจพเคร�ะหปฏกรย�ของเร�ตอก�รค�กำ�ไร

เกนควร เร�จงพบว�เร�ถกดงไปในสองทศท�ง ท�งหนงเร�รสกแคนเคอง

ทเหนคนไดในสงทพวกเข�ไมสมควรจะได เร�คดว�คว�มโลภทฉวยโอก�ส

จ�กคว�มทกขของมนษยควรถกลงโทษ ไมใชไดร�งวล แตแลวเร�กกงวล

เมอดลพนจเกยวกบคณธรรมเข�ไปอยในตวบทกฎหม�ย

ภ�วะอหลกอเหลอนชใหเหนคำ�ถ�มทยงใหญทสดขอหนงของ

ปรชญ�ก�รเมอง สงคมทยตธรรมควรสงเสรมคณธรรมของพลเมอง

หรอไม? หรอว�กฎหม�ยควรเปนกล�งระหว�งแนวคดเรองคว�มดท

ปะทะกน พลเมองจะไดมอสรภ�พในก�รเลอกใชชวตในแบบทพวกเข�

อย�กใช?

ในตำ�ร�ปรชญ�ก�รเมอง คำ�ถ�มขอนแบงยคระหว�งแนวคด

ก�รเมองโบร�ณกบแนวคดก�รเมองสมยใหม ในแงหนงตำ�ร�พดถก

อรสโตเตลสอนว�คว�มยตธรรมคอก�รมอบสงทผคนสมควรไดรบ ก�รจะ

ตดสนว�ใครควรไดรบอะไรหม�ยคว�มว�เร�ตองตดสนกอนว� คณธรรม

ขอใดบ�งทคควรกบเกยรตยศและผลตอบแทน อรสโตเตลยนยนว�เร�

ไมมท�งตดสนไดว�รฐธรรมนญทยตธรรมคออะไร ห�กเร�ยงไมไดไตรตรอง

ดกอนว�เร�อย�กใชชวตแบบไหน สำ�หรบอรสโตเตลแลว กฎหม�ยเปน

กล�งไมไดในประเดนเกยวกบชวตทด

ในท�งตรงกนข�ม นกปรชญ�ก�รเมองสมยใหม ตงแต อมม�นเอล

ค�นท ในศตวรรษท 18 จนถง จอหน รอลส ในศตวรรษท 20 เถยงว�

หลกคว�มยตธรรมทนย�มสทธต�งๆ ของเร�ไมควรตงอยบนแนวคดเรอง

คณธรรมหรอวธใชชวตทดทสดแนวใดแนวหนงเปนก�รเฉพ�ะ สงคมท

ยตธรรมเค�รพในอสรภ�พของคนแตละคนทจะเลอกเองว�ชวตทดคออะไร

Michael Sandel 23

ดงนนคณอ�จบอกว� ทฤษฎคว�มยตธรรมสมยโบร�ณตงตนจ�ก

คณธรรม ขณะททฤษฎสมยใหมตงตนจ�กเสรภ�พ ในบทตอๆ ไปของ

หนงสอเลมน เร�จะม�สำ�รวจจดแขงและจดออนของแตละแนวท�ง แต

กอนอน เร�ควรตระหนกว�คว�มแตกต�งขอนอ�จทำ�ใหเร�เข�ใจผด

ถ�เร�หนไปดขอถกเถยงเกยวกบคว�มยตธรรมทสร�งสสน

ใหกบก�รเมองรวมสมย – ไมใชในหมนกปรชญ� แตในหมคนธรรมด�

ส�มญ – เร�จะพบกบภ�พทซบซอน จรงอยว�ขอถกเถยงของเร�สวนใหญ

เปนเรองของก�รสร�งคว�มเจรญรงเรองและคว�มเค�รพในเสรภ�พสวน

บคคล อย�งนอยกบนพนผว แตสงทเร�พบภ�ยใตขอถกเถยงเหล�น ซง

บ�งครงกขดแยงกบคว�มเชออกชดหนง – ว�คณธรรมขอใดมค�ควรแก

เกยรตและร�งวล และวถชวตแบบไหนทสงคมทดควรสนบสนน เร�เทใจ

ใหกบคว�มเจรญรงเรองและเสรภ�พกจรง แตเร�กไมอ�จสลดแนวคดเรอง

คว�มยตธรรมส�ยดลพนจได คว�มเชอทว�คว�มยตธรรมเปนเรองของ

คณธรรมพอๆ กบท�งเลอกนนหยงร�กลกม�ก ก�รคดเรองคว�มยตธรรม

ดเหมอนจะทำ�ใหเร�หนไมพนทจะครนคดถงวธใชชวตทดทสด

บาดแผลอะไรคควรกบเหรยญกลาหาญ?

ในบ�งประเดนคำ�ถ�มเกยวกบคณธรรมและเกยรตกชดเจน

จนปฏเสธไมได ลองดวว�ทะเมอไมน�นม�นว�ใครสมควรไดรบเหรยญ

กล�ห�ญเปนตวอย�ง ตงแตป 1932 กองทพอเมรกนมอบเหรยญ

กล�ห�ญใหกบทห�รทบ�ดเจบหรอลมต�ยจ�กอ�วธของศตร นอกเหนอ

จ�กเกยรตยศ ผรบเหรยญกล�ห�ญยงไดรบสทธพเศษในโรงพย�บ�ล

ทห�รผ�นศกดวย

ตงแตชวงเรมสงคร�มในอรกและอฟก�นสถ�น ทห�รผ�น

ศกปวยเปนโรคเครยดจ�กภ�วะหว�ดผว� (post-traumatic stress

disorder) จนตองเข�รบก�รรกษ�ม�กขนเรอยๆ อ�ก�รของโรคน

24 Just ice

มตงแตฝนร�ยซำ�ซ�ก หดหอย�งรนแรง และฆ�ตวต�ย ทห�รผ�นศก

ไมนอยกว� 300,000 น�ยปวยเปนโรคนหรอมภ�วะหดหรนแรง นกรณรงค

เพอทห�รผ�นศกเสนอว� พวกเข�เหล�นสมควรไดรบเหรยญกล�ห�ญดวย

ในเมอบ�ดแผลท�งจตใจทำ�ร�ยคนไดเท�กบบ�ดแผลท�งก�ย ทห�รท

ทนทกขทรม�นจ�กบ�ดแผลท�งใจกสมควรไดรบเหรยญกล�ห�ญเชนกน11

หลงจ�กคณะทปรกษ�ของกระทรวงกล�โหมสหรฐฯ พจ�รณ�

ประเดนดงกล�ว ในป 2009 กระทรวงกล�โหมกประก�ศว� จะสงวน

เหรยญกล�ห�ญไวใหกบทห�รผ�นศกทมบ�ดแผลบนร�งก�ยเท�นน สวน

ทห�รผ�นศกทมอ�ก�รท�งจตและปวยเปนโรคหว�ดผว�ท�งจตไมเข�ข�ย

น แมว�พวกเข�จะไดรบก�รอดหนนก�รรกษ�พย�บ�ลและค�ชดเชย

ผพก�รจ�กรฐกต�ม กระทรวงกล�โหมแจงเหตผลสองขอ – โรคเครยดจ�ก

ภ�วะหว�ดผว�ไมไดเกดจ�กคว�มจงใจของศตร และเปนโรคทวนจฉยอย�ง

เปนภววสยย�ก12

กระทรวงกล�โหมตดสนใจถกตองหรอเปล�? เหตผลทอ�งนน

ฟงไมขนในตวมนเอง ในสงคร�มอรก อ�ก�รบ�ดเจบททห�รประสบบอย

ทสดอ�ก�รหนงและทำ�ใหมสทธไดรบเหรยญกล�ห�ญคอแกวหแตกจ�ก

ก�รยนอยใกลกบจดทระเบดตก13 แตระเบดแบบนไมเหมอนกบกระสนและ

ลกระเบด มนไมใชยทธวธทศตรตงใจจะทำ�ร�ยหรอฆ�ฝ�ยตรงข�ม แตเปน

เพยงผลข�งเคยงของก�รสรบ (เหมอนกบโรคเครยดจ�กภ�วะหว�ดผว�)

นอกจ�กน แมอ�ก�รจ�กภ�วะหว�ดผว�อ�จวนจฉยย�กกว�แขนข�ข�ด

กจรง แตบ�ดแผลทมนกออ�จรนแรงและยนย�วกว�กนม�ก

วว�ทะในวงกว�งเกยวกบเหรยญกล�ห�ญเผยใหเหนว� ประเดน

ทแทจรงคอคว�มหม�ยของเหรยญกล�ห�ญและคณธรรมทไดรบก�ร

ยกยอง แลวคณธรรมในทนมอะไรบ�ง? เหรยญกล�ห�ญแตกต�งจ�กร�งวล

เกยรตยศอนๆ ของกองทพตรงทมนเชดชก�รเสยสละ ไมใชคว�มกล�ห�ญ

คณไมตองทำ�ตวเปนวรบรษแตอย�งใด มเพยงบ�ดแผลทศตรฝ�กไวก

เข�ข�ยแลว คำ�ถ�มคอบ�ดแผลแบบใดบ�งทควรเข�ข�ย

Michael Sandel 25

ทห�รผ�นศกกลมหนงซงเรยกตวเองว� กองกำ�ลงเหรยญกล�ห�ญ

(Military Order of the Purple Heart) ไมเหนดวยกบก�รมอบเหรยญให

ทห�รผ�นศกทไดรบบ�ดแผลท�งจตใจ เพร�ะจะทำ�ใหร�งวลน “เสอมเสย”

โฆษกกลมประก�ศว� “ก�รเสยเลอดเนอ” ควรเปนเกณฑสำ�คญ14 เข�

ไมไดอธบ�ยว�เหตใดจงไมนบบ�ดแผลทไรเลอด แต ไทเลอร อ. บดร อดต

น�ว�เอกผสนบสนนก�รนบรวมบ�ดแผลท�งจตใจ วเคร�ะหกรณพพ�ทน

อย�งน�เชอถอ เข�บอกว�ก�รตอต�นม�จ�กทศนคตทฝงลกของกองทพ

ซงมองโรคเครยดจ�กภ�วะหว�ดผว�ว�เปนเครองชบงคว�มออนแอ

“วฒนธรรมทเรยกรองใหคนใจแขงในขณะเดยวกนไดสนบสนนใหคน

ไมเชอขอเสนอทว� คว�มรนแรงของสงคร�มอ�จทำ�ร�ยจตใจทเขมแขง

ทสด ... เรองเศร�คอ ตร�บใดทวฒนธรรมท�งทห�รของเร�ยงเหยยดหย�ม

บ�ดแผลท�งจตใจจ�กสงคร�ม กย�กม�กททห�รผ�นศกเหล�นจะไดรบ

เหรยญกล�ห�ญ”15

จะเหนว�ก�รถกเถยงเรองเหรยญกล�ห�ญเปนม�กกว�ก�ร

ถกเถยงท�งก�รแพทยหรอท�งเทคนคว�เร�จะรบรองว�ใครมบ�ดแผล

จรงๆ ไดอย�งไร หวใจของคว�มขดแยงคอแนวคดทแตกต�งกนว�ดวย

ลกษณะของคณธรรมและคว�มห�วห�ญของทห�ร คนทยนกร�นว�ควร

นบแตก�รเสยเลอดเสยเนอเท�นนเชอว� โรคเครยดจ�กภ�วะหว�ดผว�

สะทอนคว�มออนแอทไมคควรกบเกยรตยศ คนทเชอว�ควรนบบ�ดแผล

ท�งจตใจเถยงว� ทห�รผ�นศกทปวยเปนโรคนและมอ�ก�รหดหรนแรง

ไดเสยสละเพอช�ตอย�งแนนอนและชดเจนพอๆ กบทห�รทแขนข�ข�ด

ก�รถกเถยงเรองเหรยญกล�ห�ญสะทอนใหเหนตรรกะท�ง

ศลธรรมในทฤษฎคว�มยตธรรมของอรสโตเตล เร�ไมอ�จตดสนว�ใคร

คควรกบเหรยญเกยรตยศไดโดยไมถ�มว� เหรยญนนเชดชคณธรรมอะไร

และก�รจะตอบคำ�ถ�มนนไดกแปลว� เร�ตองประเมนแนวคดเรองคณธรรม

และก�รเสยสละหล�ยแนวคดทแตกต�งกน

บ�งคนอ�จเสนอว�เหรยญเกยรตยศเปนกรณพเศษ เปนก�รเดน

26 Just ice

ยอนยคสศลธรรมโบร�ณว�ดวยเกยรตและคณธรรม ทกวนนก�รถกเถยง

ของเร�เกยวกบคว�มยตธรรมเปนเรองของวธแบงปนผลประโยชนย�ม

รงเรองหรอภ�ระในย�มย�ก และก�รนย�มสทธขนพนฐ�นของพลเมอง

ในประเดนเหล�นสวสดก�รและเสรภ�พเปนเรองใหญกจรง แตก�รถกเถยง

กนเรองคว�มดและคว�มเลวของก�รจดก�รท�งเศรษฐกจมกจะนำ�เร�กลบ

ไปสคำ�ถ�มของอรสโตเตลทว� ใครคควรกบอะไรและทำ�ไม

แคนเคองเรองรฐอม

คว�มเกรยวกร�ดของประช�ชนในวกฤตก�รเงนป 2008 - 2009

เปนตวอย�งทด ร�ค�หนและร�ค�ทดนถบตวสงขนตอเนองตดตอกน

หล�ยป วนพพ�กษ�ม�ถงเมอฟองสบบ�นแตก ธน�ค�รและสถ�บนก�รเงน

ไดกำ�ไรหล�ยพนล�นเหรยญจ�กหลกทรพยซบซอนองสนเชอบ�นทตอนน

มลค�ดงเหว บรษทก�รเงนซงครงหนงเคยยดอกตอนนกลบซวนเซเจยน

ลมสล�ย ตล�ดหนตกอย�งรนแรง ไมเพยงแตทำ�ใหนกลงทนข�ใหญพง

พน�ศ แตยงรวมถงคนอเมรกนธรรมด�ดวย เพร�ะบญชเงนบำ�น�ญของ

พวกเข�สญค�เกอบทงหมด คว�มมงคงของครวเรอนอเมรกนลดลงถง

11 ล�นล�นเหรยญในป 2008 ตวเลขนเท�กบผลผลตมวลรวมประช�ช�ต

ร�ยปของเยอรมน ญปน และสหร�ชอ�ณ�จกรรวมกน16

ในเดอนตล�คม 2008 ประธ�น�ธบด จอรจ ดบเบลย. บช ขอเงน

700,000 ล�นเหรยญจ�กสภ�คองเกรสเพอไปอมธน�ค�รและสถ�บน

ก�รเงนยกษใหญของประเทศ มนดไมยตธรรมเลยทภ�คก�รเงนไดกำ�ไร

มห�ศ�ลในชวงทเศรษฐกจด แลวตอนนกำ�ลงขอใหประช�ชนผเสยภ�ษ

แบกรบภ�ระเมอเศรษฐกจยำ�แย แตดเหมอนจะไมมท�งเลอกอน ธน�ค�ร

และสถ�บนก�รเงนขย�ยตวจนมขน�ดใหญมโหฬ�ร ผกพนกบทกมตของ

เศรษฐกจเสยจนก�รลมสล�ยของพวกเข�อ�จฉดระบบก�รเงนทงระบบ

ลงเหวไปดวย พดง�ยๆ คอ พวกเข� “ใหญเกนกว�จะลม” (too big to fail)

Michael Sandel 27

ไมมใครเหนดวยว�ธน�ค�รและว�ณชธนกจทงหล�ยคควรกบเงน

ภ�ษ เดมพนทบ�บนของพวกเข� (ซงทำ�ไดเพร�ะรฐกำ�กบดแลไมเพยงพอ)

กอใหเกดวกฤต แตในกรณนดเหมอนว�คว�มอยรอดของเศรษฐกจทงระบบ

ดจะมนำ�หนกม�กกว�ประเดนเรองคว�มยตธรรม สภ�คองเกรสอนมต

แพคเกจเงนชวยเหลออย�งไมเตมใจ

ตอม�ภ�คก�รเงนกจ�ยโบนส ไมน�นหลงจ�กไดรบเงนอมจ�กภ�ค

รฐ เร�กไดอ�นข�วว�บ�งบรษททอยรอดไดดวยเงนภ�ษกำ�ลงจ�ยโบนส

หล�ยล�นเหรยญใหกบผบรห�ร กรณทออฉ�วทสดคอ อเมรกน อนเตอร-

แนชนแนล กรป (เอไอจ) บรษทประกนทลมสล�ยจ�กก�รลงทนคว�มเสยง

สงของฝ�ยผลตภณฑท�งก�รเงน ถงแมว�เอไอจจะฟนคนชพดวยเงน

อดหนนมห�ศ�ลจ�กภ�ครฐ (ยอดรวมกว� 173,000 ล�นเหรยญ) บรษท

กจ�ยโบนสถง 165 ล�นเหรยญใหกบผบรห�รของฝ�ยทกอใหเกดวกฤต

ทงบรษทมพนกง�น 73 คน ไดรบโบนส 1 ล�นเหรยญหรอม�กกว�นน17

ข�วโบนสเอไอจกอพ�ยตอต�นจ�กส�ธ�รณชนอย�งรนแรง

คร�วนผคนไมไดแคนเรองนำ�แขงร�ค�ถงละสบเหรยญหรอหองพก

โรงแรมม�นรดแพงเกนไป แตแคนเรองผลตอบแทนง�มๆ ทผมสวน

ทำ�ใหระบบก�รเงนโลกเกอบลมสล�ยไดรบบนก�รแบกรบภ�ระของผเสย

ภ�ษ ภ�พนมอะไรบ�งอย�งผดเพยน ถงแมว�ตอนนรฐบ�ลอเมรกนจะ

เปนเจ�ของหนรอยละ 80 ของเอไอจ รฐมนตรคลงยงตองวงวอนตอซอ

โอทรฐบ�ลแตงตงใหยกเลกก�รจ�ยโบนส แตคำ�วงวอนไมเปนผล ซอโอ

ตอบว� “เร�ไมอ�จดงดดและเกบคนเกงๆ เอ�ไวได ... ถ�ห�กพนกง�น

เชอว�ผลตอบแทนของพวกเข�ถกกระทรวงก�รคลงปรบขนลงไดต�ม

อำ�เภอใจ” เข�อ�งว�คว�มเกงก�จของพนกง�นเอไอจนนจำ�เปนตอก�ร

จดก�รกบสนทรพยเปนพษ เพอประโยชนของผเสยภ�ษซงไดกล�ยเปน

ผถอหนร�ยใหญของบรษทไปแลว18

มวลชนตอบโตอย�งเกรยวกร�ด พ�ดหวข�วหน�หนงของ

นวยอรก โพสต หนงสอพมพหวส สรปคว�มรสกของคนจำ�นวนม�ก

28 Just ice

“เฮย อย�เพงดใจเจ�ว�ยร�ยตวโลภ”19 (Not So Fast You Greedy Bastards)

สภ�ผแทนร�ษฎรอเมรกนห�ท�งดงค�ตอบแทนกลบดวยก�รอนมตกฎ

หม�ยเกบภ�ษรอยละ 90 จ�กเงนโบนสของบรษททรฐอมคอนข�งม�ก20

แอนดรว คโอโม อยก�รรฐนวยอรก กดดนจนผไดรบโบนสสงสดของเอไอ

จ 15 คนจ�ก 20 คนยอมคนเงนโบนส รวมมลค�เงนทคนทงหมดกว� 50

ล�นเหรยญ21 ก�รกระทำ�ดงกล�วบรรเท�คว�มโกรธแคนของประช�ชนลง

ไดบ�ง และเสยงสนบสนนม�ตรก�รเกบภ�ษลงโทษกตกไปในชนวฒสภ�22

แตเหตก�รณนกทำ�ใหประช�ชนคล�งแคลงใจ ไมอย�กใหรฐใชเงนม�กกว�น

ในก�รเกบกว�ดขยะพษทอตส�หกรรมก�รเงนกอ

หวใจของคว�มแคนเรองรฐอมคอคว�มรสกว�เกดคว�มอยตธรรม

กระทงกอนเรองโบนสจะแดงขนม� ประช�ชนกสนบสนนก�รทรฐเข�ไป

อมธน�ค�รอย�งไมเตมใจและขดแยงอยในท ช�วอเมรกนรสกขดแยง

ระหว�งคว�มจำ�เปนทจะปองกนก�รลมสล�ยท�งเศรษฐกจทจะทำ�ให

ทกคนเสยห�ย กบคว�มเชอทว�ก�รโอนเงนมห�ศ�ลใหกบธน�ค�รและ

บรษทลงทนทลมเหลวนนไมยตธรรมอย�งร�ยแรง สภ�คองเกรสและ

ส�ธ�รณชนยอมใหรฐอมเพอหลกเลยงห�ยนะท�งเศรษฐกจ แตในแง

ศลธรรม ทงสองฝ�ยรสกว�ถกกรรโชกทรพย

สงทอยเบองหลงคว�มแคนเคองเรองนคอคว�มเชอในเรอง

คว�มคควรท�งศลธรรม ผบรห�รทไดรบโบนส (และบรษททไดรบเงนอม)

ไมคควรกบมนเลย แตทำ�ไมพวกเข�จงไมคควรละ? เหตผลอ�จไมชดเท�กบ

ทเร�คด ลองนกถงเหตผลสองขอทเปนไปได – ขอหนงเกยวกบคว�มโลภ

อกขอหนงเกยวกบคว�มลมเหลว

ทม�ของคว�มโกรธแคนสวนหนงคอ โบนสดเหมอนจะใหร�งวลกบ

คว�มโลภ ดงทพ�ดหวข�วของหนงสอพมพหวสจงใจชใหเหน ส�ธ�รณชน

มองว�เรองนน�รงเกยจท�งศลธรรม ไมเพยงแตโบนสเท�นน แตเงนภ�ษ

อมภ�คก�รเงนโดยรวมดเหมอนจะใหร�งวลพฤตกรรมละโมบแทนทจะ

ลงโทษ นกค�ตร�ส�รอนพนธชกนำ�บรษทและประเทศทงประเทศเข�ส

Michael Sandel 29

ภ�วะลอแหลมท�งก�รเงนอย�งรนแรง – ดวยก�รลงทนอย�งบ�บนเพอ

แสวงห�กำ�ไรใหสงขนอย�งไมหยดยง พวกเข�ไดกำ�ไรไปแลวย�มเศรษฐกจ

เตบโต แตตอนนกลบไมรสกผดทไดโบนสหล�ยล�นเหรยญ กระทงหลงจ�ก

ทก�รลงทนของพวกเข�ลมเหลว23

คนทวพ�กษวจ�รณเรองคว�มโลภไมไดมแตหนงสอพมพหวส

เจ�หน�ทรฐกวพ�กษวจ�รณเหมอนกน (แบบมม�รย�ทดกว�) วฒสม�ชก

เชอรรอด บร�วน (จ�กรฐโอไฮโอ สม�ชกพรรคเดโมแครต) กล�วว�

พฤตกรรมของเอไอจนน “แสดงถงคว�มโลภ คว�มหยงยะโส และสงทยำ�แย

กว�นน”24 ประธ�น�ธบดโอบ�ม�กล�วว� เอไอจ “ประสบห�ยนะท�งก�รเงน

จ�กคว�มบ�บนและคว�มโลภ”25

ปญห�ของขอวพ�กษเรองคว�มโลกคอ มนไมแยกแยะระหว�งผล

ตอบแทนทเกดจ�กก�รเข�ไปอมของภ�ครฐหลงเกดวกฤต กบผลตอบแทน

ทตล�ดมอบใหในภ�วะรงโรจน คว�มโลภคอกเลส เปนทศนคตทไมด

คอคว�มปร�รถน�คบแคบเกนเลยทจะห�ประโยชน ดงนนจงเข�ใจไดว�

เหตใดคนถงไมอย�กใหร�งวลตอบแทนคว�มโลภ แตมเหตผลหรอเปล�

ทเร�จะคดว� คนทไดโบนสจ�กเงนอมนนโลภม�กกว�ทพวกเข�เคยเปน

เมอไมกปกอน ตอนทพวกเข�กำ�ลงลงโลดใจและไดผลตอบแทนมห�ศ�ล

กว�นอก?

นกค�หลกทรพย น�ยธน�ค�ร และผจดก�รกองทนเกงกำ�ไร

ระยะสนในภ�คก�รเงนอเมรกนคอกลมคนทกร�นโลก ก�รเส�ะแสวง

ผลประโยชนท�งก�รเงนคออ�ชพของพวกเข� ไมว�อ�ชพนจะทำ�ใหพวกเข�

นสยเสยหรอไม คณธรรมของพวกเข�กไมน�จะดขนหรอแยลงต�มภ�วะ

ตล�ดหน ดวยเหตน ถ�ห�กก�รใหร�งวลแกคว�มโลภดวยโบนสจ�กเงนอม

เปนเรองผด กำ�ไรมห�ศ�ลทตล�ดตกร�งวลใหกตองผดดวยใชหรอไม?

ในป 2008 ส�ธ�รณชนโกรธแคนทเหนสถ�บนก�รเงน (บ�งแหงอยไดดวย

เงนอมจ�กภ�ษประช�ชน) จ�ยโบนสรวมกนถง 16,000 ล�นเหรยญ

แตตวเลขนนอยกว�โบนสทจ�ยในป 2006 (34,000 ล�นเหรยญ) และป

30 Just ice

2007 (33,000 ล�นเหรยญ)26 ถ�ห�กว�คว�มโลภเปนเหตผลทพวกเข�

ไมควรไดเงนในตอนน แลวเร�จะบอกว�พวกเข�ไมควรไดรบเงนในอดต

ดวยเหตผลอะไรเล�?

คว�มแตกต�งประก�รหนงซงชดเจนคอ โบนสจ�กเงนอมม�จ�ก

เงนภ�ษของประช�ชน ขณะทโบนสทจ�ยในยครงโรจนม�จ�กผลกำ�ไร

ของบรษทเอง แตถ�ห�กคว�มแคนเคองตงอยบนคว�มเชอทว�นกก�รเงน

ไมสมควรจะไดรบโบนสมห�ศ�ล ทม�ของเงนกไมใชปจจยตดสนท�ง

ศลธรรม อย�งไรกด มนกชเบ�ะแสสำ�คญ เหตผลทโบนสม�จ�กประช�ชน

ผเสยภ�ษกเพร�ะบรษทเหล�นนลมเหลว จดนนำ�เร�ไปสหวใจของเสยง

กนด� ช�วอเมรกนตอต�นเงนโบนส – และก�รอม – ไมใชเพร�ะมนให

ร�งวลกบคว�มโลภ แตเพร�ะมนใหร�งวลกบคว�มลมเหลว

ช�วอเมรกนทนคว�มลมเหลวไมไดยงกว�คว�มโลภ ในสงคมท

ขบดนดวยตล�ดเสร คนทมคว�มทะเยอทะย�นถกค�ดหวงว�จะไลล�ห�

ประโยชนสวนตวอย�งแขงขน และเสนแบงระหว�งผลประโยชนสวนตว

กบคว�มโลภกมกจะเลอนร�ง แตเสนแบงระหว�งคว�มสำ�เรจกบคว�ม

ลมเหลวถกจ�รกอย�งชดเจนกว�นน คว�มคดทว�คนเร�คควรกบร�งวลท

คว�มสำ�เรจมอบใหคอหวใจของคว�มฝนแบบอเมรกน

ถงแมจะพดถงคว�มโลภเพยงผ�นๆ ประธ�น�ธบดโอบ�ม�ก

เข�ใจดว�ก�รตกร�งวลคว�มลมเหลวคอบอเกดของคว�มโกรธแคนและไม

ลงรอยกน ตอนทโอบ�ม�ประก�ศเพด�นค�ตอบแทนผบรห�รสำ�หรบบรษท

ทไดรบเงนอม เข�กระบบอเกดของคว�มโกรธแคนอย�งชดเจนว�

นคออเมรก� เร�ไมดหมนคว�มรำ�รวย เร�ไมอจฉ�รษย�ใครกต�ม

ทประสบคว�มสำ�เรจ และเร�กเชอจรงๆ ว�ทกคนควรไดร�งวล

จ�กคว�มสำ�เรจ แตสงททำ�ใหคนโมโห – ซงกสมควรโมโห – คอ

ขอเทจจรงว�ผบรห�รไดร�งวลจ�กคว�มลมเหลว โดยเฉพ�ะเมอ

ร�งวลนนไดรบก�รอดหนนจ�กประช�ชนผเสยภ�ษ27

Michael Sandel 31

คำ�กล�วทพสด�รทสดครงหนงเกยวกบศลธรรมแหงก�รอมคอ

คำ�กล�วของวฒสม�ชก ช�รลส กร�สลย (รฐไอโอว� พรรครพบลกน) นก

อนรกษนยมท�งก�รคลงจ�กภ�คกล�ง เมอคว�มโกรธเรองโบนสพงถงจด

สงสด กร�สลยกใหสมภ�ษณร�ยก�รวทยร�ยก�รหนงในไอโอว�ว� สงท

ทำ�ใหเข�อดอดใจทสดคอผบรห�รบรษทปฏเสธทจะยอมรบผดใดๆ ตอคว�ม

ลมเหลว เข�จะ “รสกดกบพวกเข�ม�กขนอกนดหนอยถ�ห�กผบรห�รเหล�น

จะทำ�ต�มธรรมเนยมของคนญปน ม�ยนตอหน�ช�วอเมรกน โคงหวจรดเท�

พดว� ‘ผมขอโทษ’ แลวกล�ออก หรอไมกทำ�ฮ�ร�ครซะ”28

หลงจ�กนนกร�สลยอธบ�ยว� เข�ไมไดเรยกรองใหผบรห�รฆ�

ตวต�ยจรงๆ แตเข�อย�กใหแสดงคว�มรบผดชอบตอคว�มลมเหลว

แสดงออกว�สำ�นกผด และขอโทษตอส�ธ�รณะ “ผมไมเคยไดยนซอโอ

คนไหนทำ�แบบนเลย และมนกทำ�ใหผเสยภ�ษในเขตของผมไมอย�กโกยเงน

ออกม�ใหตลอดเวล�”29

คว�มเหนของกร�สลยสนบสนนคว�มคดของผมว� คว�มโกรธ

แคนตอก�รอมไมใชเรองของคว�มโลภ สงทกระทบสำ�นกคว�มยตธรรม

ของคนอเมรกนเปนหลกคอ เงนภ�ษของพวกเข�กำ�ลงถกใชเปนร�งวล

แดคว�มลมเหลว

ถ�ผมคดถก เร�กยงตองถ�มว�มมมองตอก�รอมแบบนชอบธรรม

หรอไม ซอโอ ผบรห�รระดบสงของธน�ค�ร และบรษทลงทนยกษใหญ

เปนตวก�รของวกฤตรอบนจรงหรอไม? ผบรห�รหล�ยคนไมคดอย�ง

นน ตอนทไปใหป�กคำ�ตอคณะกรรมก�รสบสวนวกฤตก�รเงนของสภ�

คองเกรส พวกเข�ยนกร�นว�ไดทำ�ทกอย�งเท�ททำ�ไดแลวภ�ยใตขอมล

ทมอย อดตซอโอของ แบร สเตรนส ว�ณชธนกจทลมครนในป 2008 บอก

ว�เข�ครนคดอย�งหนกและน�นว�ส�ม�รถทำ�อะไรแตกต�งไปจ�กเดม

ไดไหม เข�สรปว�เข�ทำ�ทกอย�งเท�ททำ�ไดแลว “ผมคดไมออกจรงๆ ว�

จะทำ�อะไรได ... ทจะทำ�ใหสถ�นก�รณของเร�เปลยนแปลงไป”30

ซอโอคนอนของบรษททลมเหลวเหนดวย โดยยนกร�นว�พวกเข�

32 Just ice

เปนเหยอของ “สน�มท�งก�รเงน” ซงอยเหนอก�รควบคม31 เทรดเดอร

หนมส�วกมทศนคตคล�ยกน พวกเข�ไมเข�ใจว�ผคนโกรธแคนทพวกเข�

ไดโบนสสงๆ ทำ�ไม เทรดเดอรคนหนงกล�วกบผสอข�วจ�กนตยส�ร วานต

แฟร ว� “ไมมใครเหนใจเร�เลย ... ไมใชว�เร�ไมไดทำ�ง�นหนกเสยหนอย”32

ก�รเปรยบเทยบวกฤตก�รเงนกบสน�มกล�ยเปนสวนหนงของ

ภ�ษ�ก�รอม โดยเฉพ�ะในแวดวงนกก�รเงน ถ�ห�กผบรห�รพดถกทว�

บรษทของพวกเข�ลมเหลวจ�กพลงท�งเศรษฐกจทใหญกว� ไมใชก�ร

ตดสนใจของตวเอง นกอธบ�ยไดว�เหตใดพวกเข�จงไมไดแสดงคว�ม

สำ�นกผดอย�งทวฒสม�ชกกร�สลยอย�กไดยน แตมนกกอใหเกดคำ�ถ�ม

ทกว�งไกลเกยวกบคว�มลมเหลว คว�มสำ�เรจ และคว�มยตธรรม

ถ�ห�กพลงท�งเศรษฐกจเชงระบบเปนตวก�รทกอใหเกดคว�ม

เสยห�ยใหญหลวงในป 2008 และ 2009 มนกเปนตวก�รทสร�งกำ�ไรละล�นต�

ในปกอนๆ ใชหรอไม? ถ�ห�กสภ�พภมอ�ก�ศเปนส�เหตของปทซบเซ�

แลวจะเปนไปไดอย�งไรทพรสวรรค ปญญ� และคว�มมม�นะอตส�หะ

ของน�ยธน�ค�ร เทรดเดอร และผบรห�รสถ�บนก�รเงน เปนส�เหตของ

ผลตอบแทนทะลฟ�ทเกดขนในย�มพระอ�ทตยสองแสง?

เมอพวกเข�เผชญหน�กบคว�มโกรธแคนของประช�ชนทตองจ�ย

โบนสตอบแทนคว�มลมเหลว เหล�ซอโออ�งว�ผลตอบแทนท�งก�รเงน

ไมใชผลง�นของพวกเข�ทงหมด แตเปนผลลพธของพลงทอยนอกเหนอ

ก�รควบคม พวกเข�อ�จมประเดน แตถ�จรง เร�กมเหตผลทจะตงคำ�ถ�ม

ตอขออ�งทว�พวกเข�ควรไดค�ตอบแทนมห�ศ�ลในภ�วะตล�ดข�ขน

ทงทจดจบของสงคร�มเยน โลก�ภวตนด�นก�รค�และตล�ดทน ก�รเตบโต

ของคอมพวเตอรสวนบคคลและอนเทอรเนต และปจจยอนๆ อกม�กม�ย

มสวนชวยหนนเสรมคว�มสำ�เรจของอตส�หกรรมก�รเงนในทศวรรษ 1990

และปแรกๆ ของศตวรรษท 21

ในป 2007 ซอโอของบรษทอเมรกนยกษใหญไดรบค�ตอบแทน

344 เท�ของค�ตอบแทนเฉลยของพนกง�น33 ทำ�ไมผบรห�รคควรทจะไดรบ

Michael Sandel 33

ค�ตอบแทนม�กกว�พนกง�นถงขน�ดนน? จรงอยทพวกเข�สวน

ใหญทำ�ง�นหนกและเกงก�จ แตลองคดดว� ในป 1980 ซอโอไดรบ

ค�ตอบแทนเพยง 42 เท�ของค� เฉ ลย34 ผบรห�รในป 1980

เกงก�จนอยกว�และทำ�ง�นไมหนกเท�กบผบรห�รทกวนนหรอเปล�?

หรอว�คว�มแตกต�งนสะทอนปจจยอนทไมเกยวกบฝมอและทกษะเลย?

ลอง เปร ยบ เท ยบระด บค �ตอบแทนผ บ รห� ร ในสห ร ฐ

อเมรก�และประเทศอนด ซอโอของบรษทใหญทสดในอเมรก�ไดรบ

ค�ตอบแทนเฉลย 13.3 ล�นเหรยญตอป (ตวเลขป 2004 - 2006) ขณะท

ซอโอฝงยโรปได 6.6 ล�นเหรยญ และซอโอญปนได 1.5 ล�นเหรยญ35

ผบรห�รช�วอเมรกนคควรกว�ซอโอยโรปสองเท� และคควรกว�ซอโอญปน

เก�เท�หรอไม? หรอว�คว�มแตกต�งนสะทอนปจจยอนทไมเกยวกบคว�ม

พย�ย�มและคว�มเกงก�จของผบรห�ร?

คว�มโกรธแคนเรองเงนอมทกระพอไปทวสหรฐอเมรก�ตอนตน

ป 2009 สะทอนมมมองทแพรหล�ยว� ผทำ�ล�ยบรษททพวกเข�บรห�ร

ดวยก�รลงทนคว�มเสยงสง ไมควรไดรบร�งวลเปนโบนสหล�ยล�นเหรยญ

แตก�รถกเถยงเรองโบนสกนำ�ไปสคำ�ถ�มว� ใครสมควรไดรบอะไรในย�ม

รงโรจน ผประสบคว�มสำ�เรจควรไดรบร�งวลทตล�ดมอบให หรอว�ร�งวล

นนขนอยกบปจจยอนทพวกเข�ควบคมไมได? กรณนบอกอะไรกบเร�

เรองหน�ทของพลเมองในยครงเรองและยคย�กเขญ? เร�ยงตองรอดตอไป

ว�วกฤตก�รเงนจะจดประก�ยวว�ทะส�ธ�รณะในประเดนเหล�นหรอไม

สามวถสความยตธรรม

ก�รถ�มว�สงคมยตธรรมหรอไม คอก�รถ�มว�มนจดสรรสงต�งๆ

ทเร�มองว�มค�อย�งไร – ร�ยไดและคว�มมงคง หน�ทและสทธ อำ�น�จและ

โอก�ส ตำ�แหนงและเกยรตยศ สงคมทยตธรรมจดสรรสนค�เหล�นดวยวธท

ถกตอง ทำ�ใหคนแตละคนไดรบในสงทตนคควร คำ�ถ�มทย�กกว�คอ แตละ

คนควรไดรบอะไรบ�ง และเพร�ะอะไร

34 Just ice

เร�ไดเรมรบมอกบคำ�ถ�มเหล�นแลว ตอนทเร�ครนคดถงคว�ม

ถกตองและคว�มผดของก�รค�กำ�ไรเกนควร ขอถกเถยงทตรงข�มกน

ว�ดวยเหรยญกล�ห�ญ และก�รอมภ�คก�รเงน เร�ไดแยกวธจดสรรสนค�

ออกเปน 3 วธ ไดแก สวสดก�ร เสรภ�พ และคณธรรม อดมคตแตละขอ

เสนอวถคว�มยตธรรมทแตกต�งกน

ก�รถกเถยงของเร�บ�งเรองสะทอนคว�มไมลงรอยกนว� ก�ร

สร�งสวสดก�รสงสด ก�รเค�รพในสทธเสรภ�พ และก�รปลกฝงคณธรรม

นนหม�ยคว�มว�อะไร และเร�กไมเหนพองตองกนว�ควรทำ�อย�งไรเมอ

อดมคตเหล�นขดแยงกน ปรชญ�ก�รเมองไมอ�จทำ�ใหเร�เหนตรงกน

ชวนรนดร แตมนกทำ�ใหเร�มองเหนขอถกเถยงต�งๆ อย�งชดเจนกว�เดม

และทำ�ใหเร�เผชญกบท�งเลอกต�งๆ ในฐ�นะพลเมองผรกประช�ธปไตย

ไดอย�งมคว�มชดเจนท�งศลธรรม

หนงสอเลมนสำ�รวจจดแขงและจดออนของวถแหงคว�มยตธรรม

ส�มวถ เร�จะเรมจ�กคว�มคดเรองก�รสร�งสวสดก�รสงสด นคอจด

เรมตนทเปนธรรมช�ตสำ�หรบสงคมตล�ดอย�งเร� วว�ทะท�งก�รเมอง

รวมสมยมกจะเกยวกบคำ�ถ�มทว� เร�จะหนนเสรมคว�มเจรญรงเรอง

ไดอย�งไร ปรบปรงม�ตรฐ�นคว�มเปนอยไดอย�งไร หรอกระตนก�รเตบโต

ท�งเศรษฐกจไดอย�งไร ทำ�ไมเร�จงใสใจกบเรองเหล�น? คำ�ตอบทเดนชด

ทสดคอ เพร�ะเร�คดว�คว�มเจรญทำ�ใหเร�อยดมสขกว� ทงในฐ�นะปจเจก

และสงคม พดอกอย�งคอ คว�มเจรญนนสำ�คญเพร�ะมสวนสร�งสวสดก�ร

ของเร� เร�จะสำ�รวจคว�มคดนดวยก�รสำ�รวจลทธอรรถประโยชนนยม

(utilitarianism) ชดคว�มคดซงมอทธพลทสดว�เร�จะสร�งสวสดก�รสงสด

ไดอย�งไรและทำ�ไม หรอ (ในคำ�ของนกอรรถประโยชนนยม) เร�จะสร�ง

คว�มสขสงสดใหกบคนจำ�นวนม�กทสดไดอย�งไรและทำ�ไม

หลงจ�กนนเร�จะไปสำ�รวจทฤษฎต�งๆ ทเชอมโยงคว�มยตธรรม

เข�กบเสรภ�พ ทฤษฎเหล�นสวนใหญเนนคว�มเค�รพในสทธสวนบคคล

ถงแมจะเหนไมตรงกนว�สทธขอใดสำ�คญทสด ก�รเมองรวมสมยของเร�

Michael Sandel 35

คนเคยกบคว�มคดทว�คว�มยตธรรมหม�ยถงก�รเค�รพในสทธเสรภ�พ

สวนบคคล พอๆ กบคว�มคดว�ดวยก�รสร�งสวสดก�รสงสดของลทธ

อรรถประโยชนนยม ยกตวอย�งเชน รฐธรรมนญอเมรกนคมครองเสรภ�พ

บ�งประก�ร รวมถงเสรภ�พในก�รแสดงออกและเสรภ�พในก�รนบถอ

ศ�สน�ซงเสยงสวนใหญไมอ�จละเมดได คว�มคดทว�คว�มยตธรรม

หม�ยถงคว�มเค�รพในสทธมนษยชนส�กลเปนคว�มคดททรงอทธพล

ม�กขนเรอยๆ ทวโลก (ในท�งทฤษฎ ไมเสมอไปในท�งปฏบต)

วถแหงคว�มยตธรรมทตงตนจ�กเสรภ�พเปนสำ�นกคดทกว�ง

ขว�งม�ก อนทจรงขอถกเถยงท�งก�รเมองททมเถยงกนอย�งเอ�เปน

เอ�ต�ยทสดในยคสมยของเร� เกดขนระหว�งค�ยสองค�ยภ�ยในสำ�นก

น คอระหว�งค�ยเสรนยมสดขว (laissez-faire) กบค�ยคว�มเปนธรรม

(fairness) ผนำ�ค�ยเสรนยมสดขวคอพลพรรคนกอสรนยม (libertarian)

ผสนบสนนตล�ดเสร พวกเข�เชอว�คว�มยตธรรมอยทก�รเค�รพและ

พทกษก�รตดสนใจของผใหญทกระทำ�ไปโดยสมครใจ สม�ชกค�ยคว�ม

เปนธรรมคอนกทฤษฎทชอบคว�มเท�เทยมกนม�กกว� พวกเข�เสนอว�

ตล�ดเสรไรก�รกำ�กบดแลนนทงไมยตธรรมและไมมเสรภ�พ ในมมมอง

ของพวกเข� คว�มยตธรรมเรยกรองนโยบ�ยเพอแกไขคว�มเสยเปรยบท�ง

สงคมและเศรษฐกจ และมอบโอก�สทจะประสบคว�มสำ�เรจใหกบคนทกคน

สดท�ย เร�จะหนไปมองทฤษฎทว�คว�มยตธรรมผกพนกบ

คณธรรมและชวตทด ในก�รเมองรวมสมย ทฤษฎคณธรรมมกจะถก

ตดป�ยว�เปนคว�มคดของนกอนรกษนยมท�งวฒนธรรมและฝ�ยขว�

ท�งศ�สน� คว�มคดทว�รฐจะออกกฎหม�ยบญญตศลธรรมเปนคว�มคด

ทน�รงเกยจสำ�หรบพลเมองสงคมเสรจำ�นวนม�ก เพร�ะสมเสยงว�สงคม

จะถลำ�เข�สภ�วะไมอดทนอดกลนและกดขคนอน แตคว�มคดทว�สงคม

ทยตธรรมคอสงคมทตอกยำ�คณธรรมบ�งประก�รและแนวคดว�ดวยชวต

ทด คอแรงบนด�ลใจทขบเคลอนขบวนเคลอนไหวท�งก�รเมองและขอ

ถกเถยงตลอดพรมแดนท�งอดมก�รณ ต�ลบน นกรณรงคเลกท�ส ไป

36 Just ice

จนถง ม�รตน ลเธอร คง จเนยร ไดว�ดวสยทศนคว�มยตธรรมของพวก

เข�จ�กอดมคตท�งศลธรรมและศ�สน�

กอนทเร�จะประเมนทฤษฎคว�มยตธรรมเหล�น เร�ควรถ�มกอน

ว�ขอถกเถยงท�งปรชญ�จะดำ�เนนไปไดอย�งไร – โดยเฉพ�ะในโลกทแขงขน

กนสงอย�งโลกแหงปรชญ�ศลธรรมและปรชญ�ก�รเมอง ขอถกเถยงเหล�น

มกเรมจ�กสถ�นก�รณจรง ดงทเร�ไดเหนในก�รอภปร�ยเรองก�รค�กำ�ไร

เกนควร เหรยญกล�ห�ญ และก�รอมภ�คก�รเงน ก�รครนคดท�งศลธรรม

และก�รเมองจะผดขนในภ�วะทคนเหนต�งกน คว�มเหนต�งมกจะเกดขน

ระหว�งคนทชอบพรรคก�รเมองคนละพรรค หรอนกรณรงคทเหนต�งกน

ในประเดนส�ธ�รณะ แตบ�งครงคว�มเหนต�งกอยภ�ยในตวเร�แตละคน

อย�งเชนตอนทเร�รสกสบสนหรออหลกอเหลอเวล�เจอคำ�ถ�มย�กๆ ท�ง

ศลธรรม

แตเร�จะเดนท�งดวยเหตผลจ�กก�รตดสนใจในสถ�นก�รณจรง

ไปสหลกคว�มยตธรรมทเร�เชอว�ควรใชไดกบทกสถ�นก�รณไดอย�งไร?

พดง�ยๆ คอ ก�รใชเหตผลท�งศลธรรมหม�ยคว�มว�อะไร?

ถ�อย�กมองเหนว�ก�รใชเหตผลท�งศลธรรมดำ�เนนไปอย�งไร

ลองม�ดสถ�นก�รณสองสถ�นก�รณ เรองแรกเปนนท�นสมมตทนกปรชญ�

ชอบถกเถยงกน เรองทสองเปนเรองจรงเกยวกบภ�วะอหลกอเหลอท�ง

ศลธรรมทตดสนใจย�กม�ก

ม�ดนท�นปรชญ�กนกอน36 นท�นเรองนเหมอนกนกบเรองอนๆ

ตรงทมนถกถอดลกษณะซบซอนต�งๆ จ�กโลกจรงออกไปหล�ยเรอง

เร�จะไดเนนหนกไปทประเดนท�งปรชญ�ไมกขอ

รถรางเบรคแตก

สมมตว�คณเปนคนขบรถร�งทบงม�ดวยคว�มเรว 60 ไมล

ตอชวโมง ข�งหน�คณมองเหนคนง�นห�คนยนถออปกรณขว�งร�งอย

Michael Sandel 37

คณพย�ย�มหยดรถแตไมเปนผล เบรคไมทำ�ง�น คณรสกสนหวงเพร�ะ

รดว�ถ�ห�กรถร�งชนคนง�นกลมน พวกเข�ทงหมดจะต�ย (สมมตคณร

ว�พวกเข�ตองต�ยแนๆ)

ทนใดนนคณสงเกตเหนท�งเบยงท�งขว�มอ มคนง�นยนขว�งร�ง

เหมอนกน แตมแคคนเดยว คณตระหนกว�ส�ม�รถขบรถร�งไปท�งเบยง

ฆ�คนง�นเพยงคนเดยว แตทำ�ใหอกห�คนรอดชวต

คณควรทำ�อย�งไร? คนสวนใหญจะตอบว� “เลยวเลย! ก�รฆ�คน

บรสทธหนงคนน�เศร�กจรง แตก�รฆ�คนบรสทธห�คนร�ยแรงกว�ม�ก”

ก�รเสยสละชวตหนงชวตเพอชวยอกห�คนดเปนสงทถกตอง

ทนลองม�ดอกเวอรชนของเรองเดยวกน คร�วนคณไมใชคนขบรถ

แตเปนพย�นรเหนเหตก�รณ ยนอยบนสะพ�นเหนอร�งรถ (คร�วนไมม

ท�งเบยง) คณเหนว�รถร�งกำ�ลงวงม�ต�มร�ง และสดร�งนนคอคนง�น

ห�คน รถร�งเบรคแตกและกำ�ลงจะชนคนง�นทงกลม

คณรสกทอแทสนหวงว�หลกเลยงห�ยนะนไมได จนกระทงคณ

สงเกตเหนว�มผช�ยตวใหญคนหนงยนอยข�งคณบนสะพ�น คณส�ม�รถ

ผลกเข�ตกสะพ�นลงไปบนร�งด�นล�ง ขว�งรถร�งทกำ�ลงตะบงม� ช�ยผน

จะต�ย แตคนง�นห�คนนนจะรอด (คณไตรตรองว�จะกระโดดลงไปขว�ง

รถเองดหรอไม แตแลวกคดไดว�คณตวเลกเกนไปทจะหยดรถร�ง)

ก�รผลกช�ยตวใหญลงไปบนร�งคอก�รกระทำ�ทถกตองหรอไม?

คนสวนใหญจะตอบว� “ไมส ผดมหนตเลยถ�ใครจะผลกคนลงไปขว�งรถ”

ก�รผลกคนใหตกสะพ�นไปสคว�มต�ยทแนชดดจะเปนก�รกระทำ�

ทชวร�ย ตอใหก�รทำ�อย�งนนจะชวยชวตผบรสทธห�คน แตปรศน�ท�งศล

ธรรมทเกดขนคอ ทำ�ไมหลกก�รทดถกตองในกรณแรก – เสยสละชวตหนง

ชวตเพอชวยห�ชวต – จงดเปนคว�มผดในกรณหลง?

ถ�ห�กตวเลขสำ�คญจรงๆ ดงปฏกรย�ของเร�ในกรณแรก – ถ�

ห�กก�รชวยชวตคนห�คนดกว�ก�รชวยหนงคน – แลวทำ�ไมเร�ถง

ไมใชหลกก�รเดยวกนนกบกรณหลง ออกแรงผลก? ก�รผลกคนลง

38 Just ice

ไปต�ยดโหดเหยมถงแมจะมเหตผลทด แตก�รฆ�คนดวยก�รขบรถร�ง

ชนโหดเหยมนอยกว�กนหรอ?

บ�งทเหตผลทเร�รสกผดคอ เร�ตองผลกช�ยบนสะพ�นโดยทเข�

ไมยนยอมพรอมใจ เข�ไมไดเลอกทจะเข�ม�เกยวของ แคยนอยบนสะพ�น

เฉยๆ แตคนง�นทยนอยบนท�งเบยงกเหมอนกน เข�ไมไดเลอกว�จะต�ย

เข�แคกำ�ลงทำ�ง�นของเข� ไมไดอ�ส�สละชวตใหกบรถร�งเบรคแตก

บ�งคนอ�จเถยงว�คนง�นรถไฟสมครใจทจะรบคว�มเสยงม�กกว�คนท

ยนดเฉยๆ แตลองสมมตกนว�คว�มยนยอมทจะต�ยในเหตฉกเฉนเพอ

ชวยชวตคนอนนนไมใชสวนหนงของง�นทไดรบมอบหม�ย คนง�นไมรสก

ยนยอมสละชวตม�กกว�ช�ยบนสะพ�น

บ�งทคว�มแตกต�งท�งศลธรรมอ�จไมไดอยทผล – เหยอทงสอง

คนต�ยเหมอนกน – แตอยทเจตน�ของผตดสนใจ ในฐ�นะคนขบรถร�ง

คณอ�จอธบ�ยก�รตดสนใจเลยวรถไปบนท�งเบยงว� คณไมไดตงใจจะให

คนง�นคนนนต�ย แมจะรลวงหน�ว�เข�ตองต�ย ตอใหคนง�นทยนบน

ท�งเบยงรอดชวตร�วป�ฏห�รย คณกบรรลเป�หม�ยเหมอนกน (คอไมฆ�

คนง�นห�คน - ผแปล)

ในกรณผลกก เหมอนกน คว�มต�ยของคนท ถกผลกตก

สะพ�นไมจำ�เปนตอก�รบรรลเป�หม�ย สงเดยวทเข�ตองทำ�คอขว�ง

รถร�ง ถ�ห�กว�ขว�งไดและรอดชวตดวย คณยอมจะดใจแนนอน

บ�งทถ�เร�คดเรองนอกนด ทงสองกรณนควรใชหลกก�รเดยวกน

ทงคเปนเรองของเจตน�ทจะคร�ชวตคนบรสทธหนงคน เพอทำ�ใหคน

จำ�นวนม�กกว�รอดชวต คว�มลงเลของคณทจะผลกคนตกสะพ�นอ�จเปน

แคอ�ก�รโยเยตะขดตะขวง ซงคณควรขมใจกำ�จด ก�รผลกคนใหตกลงไป

ต�ยดวยนำ�มอของตวเองดโหดเหยมกว�ก�รหมนพวงม�ลยรถร�ง แตก�ร

ทำ�สงทถกตองนนไมง�ยด�ยเสมอไป

เร�ทดสอบคว�มคดนไดดวยก�รเปลยนนท�นเลกนอย สมมตว�

คณส�ม�รถทำ�ใหคนทยนตดกบคณบนสะพ�นตกลงไปบนร�งไดโดย

Michael Sandel 39

ไมตองผลกเข� เชน กำ�หนดใหเข�ยนอยบนประตลบทคณเปดไดดวยก�ร

หมนพวงม�ลย กล�วคอ ไมตองมก�รผลกแตไดผลลพธเดยวกน ในกรณน

ก�รเปดประตคอสงทถกตองหรอเปล�? หรอว�ในแงศลธรรมมนยงแยกว�

ก�รขบรถร�งไปบนท�งเบยง?

ไมง�ยเลยทเร�จะอธบ�ยคว�มแตกต�งท�งศลธรรมระหว�งกรณ

ต�งๆ – เหตใดก�รเลยวรถร�งถงไดดถกตอง แตก�รผลกคนตกสะพ�นดผด

แตลองสงเกตแรงกดดนทเร�รสกเวล�พย�ย�มคนห�คว�มแตกต�งท

มเหตมผลระหว�งสองกรณน ถ�ห�กห�ไมเจอ เร�กควรทบทวนก�ร

ตดสนใจว�อะไรกนแนทถกตอง บ�งครงเร�คดว�ก�รใชเหตผลท�งศล

ธรรมคอวธหว�นลอมคนอน แตมนกเปนวธจดระเบยบคว�มเชอท�ง

ศลธรรมของเร�ดวย เปนวธคนห�ว�เร�เชอในอะไรและทำ�ไม

ภ�วะอหลกอเหลอท�งศลธรรมบ�งครงเกดจ�กหลกศลธรรมท

ขดแยงกน ยกตวอย�งเชน หลกก�รหนงทเร�ใชในนท�นเรองรถร�งบอกว�

เร�ควรชวยชวตคนใหม�กทสดเท�ทจะทำ�ได แตหลกก�รอกขอหนง

บอกว�ผดทจะฆ�ผบรสทธ ถงแมจะมเหตผลทดกต�ม ภ�วะอหลกอเหลอ

ท�งศลธรรมเกดขนเมอเร�เผชญกบสถ�นก�รณทก�รฆ�ผบรสทธจำ�เปน

ตอก�รชวยชวตคนจำ�นวนม�กทสด เร�จะตองครนคดว�หลกก�รขอไหน

มนำ�หนกม�กกว�กน หรอเหม�ะสมกว�กนในสถ�นก�รณแบบน

ภ�วะอหลกอเหลอท�งศลธรรมอ�จเกดขนไดเพร�ะเร�ไมแนใจว�

เหตก�รณต�งๆ จะออกหวหรอกอย กรณสมมตอย�งเชนนท�นเรองรถร�ง

ไมรวมคว�มไมแนนอนทเร�ตองเผชญในชวตจรง นท�นแบบนสมมตว�เร�

ลวงรไดแนชดว�คนกคนจะต�ยถ�ห�กเร�ไมหกพวงม�ลยหรอไมผลกคน

ตกสะพ�น คว�มแนนอนทไมสมจรงนทำ�ใหนท�นไมอ�จแนะแนวปฏบต

ใหกบเร�ไดอย�งสมบรณแบบ แตมนกเปนเครองมอทมประโยชนตอก�ร

วเคร�ะหท�งศลธรรม ก�รตดเงอนไขอนทเปนไปไดออกจ�กนท�น เชน

“ถ�ห�กคนง�นสงเกตเหนรถร�ง แลวกระโดดหลบทนเวล�ละ?” มนชวยให

เร�แจกแจงหลกศลธรรมทเกยวของ และวเคร�ะหพลงของหลกเหล�นนได

40 Just ice

คนเลยงแพะชาวอฟกน

ทนลองม�ดภ�วะอหลกอเหลอท�งศลธรรมในโลกคว�มเปนจรง

บ�งแงมมคล�ยกบนท�นเรองรถร�ง แตซบซอนกว�นนดวยคว�มไมแนนอน

ว�จะเกดอะไรขน

ในเดอนมถน�ยน 2005 หนวยปฏบตก�รพเศษชดหนง ประกอบ

ดวยจ�ทห�รเรอ ม�รคส ลทเทรล และทห�รซลน�วกโยธนส�มน�ย ออก

ปฏบตก�รล�ดตระเวนลบในอฟก�นสถ�นบรเวณใกลช�ยแดนป�กสถ�น

ภ�รกจของพวกเข�คอคว�นห�ตวผนำ�ต�ลบน คนสนทของ โอซ�ม�

บน ล�เดน37 ร�ยง�นข�วกรองระบว� เป�หม�ยของพวกเข�นำ�ทมนกส

ตดอ�วธหนก 140-150 คน พำ�นกอยทหมบ�นแหงหนงในเขตเทอกเข�

อนตร�ย

ไมน�นหลงจ�กททมปฏบตก�รพเศษเข�ประจำ�ตำ�แหนงบน

ชะงอนผ�เหนอหมบ�น ช�วน�อฟกนสองคนกตอนแพะเสยงดงประม�ณ

100 ตวม�เจอกบทมนโดยบงเอญ มเดกผช�ยอ�ยร�ว 14 ปตดสอย

หอยต�มม�ดวย ช�วอฟกนไมมอ�วธ ทห�รอเมรกนเลงปนกลไปทเข�

บยใบใหนงลงกบพน แลวกถกเถยงกนว�ควรทำ�อย�งไรด ในแงหนงคน

เลยงแพะดเปนพลเรอนไรอ�วธ แตในท�งกลบกน ถ�ห�กปลอยตวไป

กมคว�มเสยงทพวกเข�จะไปร�ยง�นต�ลบนว�มทห�รอเมรกนอยทน

ขณะททห�รสคนครนคดถงท�งเลอกต�งๆ พวกเข�กระลกไดว�

ไมมเชอกตดตวเลย ก�รจะมดช�วอฟกนไวระหว�งห�ท ซอนใหม

จงเปนไปไมได ท�งเลอกเพยงสองท�งทมคอ ฆ�พวกเข�ซะ หรอไมก

ปลอยตวใหเปนอสระ

ทห�รคนหนงในทมของลทเทรลบอกว�ควรฆ�คนเลยงแพะ “เร�

กำ�ลงปฏบตก�รในแดนศตร ถกผบงคบบญช�ระดบสงสงตวม�ทน เร�ม

สทธทจะทำ�ทกอย�งททำ�ไดเพอชวยชวตตวเอง ก�รตดสนใจท�งทห�ร

นนชดเจน ก�รปลอยพวกเข�ไปเปนเรองผดมหนต”38 ลทเทรลรสกลำ�บ�ก

Michael Sandel 41

ใจม�ก เข�เขยนภ�ยหลงเหตก�รณนว� “ในกนบงของวญญ�ณ ผมรดว�

เข�พดถก ... เร�ปลอยพวกเข�ไปไมได แตปญห�ของผมคอ ผมมวญญ�ณ

อกดวงหนง ดวงทเปนช�วครสต และมนกบบคนผม อะไรบ�งอย�งกระซบ

บอกผมว� ก�รประห�รชวตคนไรอ�วธอย�งเลอดเยนนนเปนสงผด”39

ลทเทรลไมไดอธบ�ยว�วญญ�ณดวงทเปนครสตนนหม�ยถงอะไร แต

สดท�ยมโนธรรมของเข�กยบยงไมใหฆ�คนเลยงแพะ เข�ออกเสยงชข�ด

ใหปลอยตวพวกเข�ไป (เพอนทห�รของเข�คนหนงงดออกเสยง) มน

เปนก�รตดสนใจททำ�ใหเข�เสยใจในภ�ยหลง

ประม�ณหนงชวโมงครงหลงจ�กคนเลยงแพะถกปลอยตว ทห�รส

น�ยนนกถกลอมดวยนกสต�ลบน 80-100 น�ย ปนอ�ก�-47 และเครองยง

จรวดอ�รพจครบมอ เพอนของลทเทรลทงส�มน�ยถกยงต�ยในก�รสรบท

เกดขน นกสต�ลบนยงเฮลคอปเตอรซงบนเข�ม�ชวยชวตทมซลตก ทห�ร

16 น�ยต�ยหมดทงลำ�

ลทเทรลถกยงบ�ดเจบส�หส รอดชวตดวยก�รกลงตวลงไหลเข�

และคล�นเจดไมลไปยงหมบ�นของเผ�พ�ชทน ซงปกปองเข�จ�กต�ลบน

จนกระทงไดรบก�รชวยเหลอ

เมอมองยอนกลบไป ลทเทรลประณ�มก�รตดสนใจของเข�ทไม

ฆ�คนเลยงแพะ เข�เขยนในหนงสอถ�ยทอดประสบก�รณว� “มนเปนก�ร

ตดสนใจทงเง�ทสด เพยนหลดโลกทสด และปญญ�ออนทสดในชวตของผม

... ผมคงบ�ไปแลวในตอนนน ผมออกเสยงทรดว�อ�จทำ�ใหเร�ทกคนตอง

ต�ย ... อย�งนอยตอนนผมกมองมนอย�งนน เสยงชข�ดคอเสยงของผม

และมนกจะหลอกหลอนผมไปจนกว�เข�จะหยอนผมลงหลมศพในเทกซส

ตะวนออก”40

ส�เหตหนงททำ�ใหภ�วะอหลกอเหลอของทห�รซลตดสนย�ก

คอ คว�มไมแนนอนว�จะเกดอะไรขนถ�ห�กพวกเข�ปลอยตวช�วอฟกน

ไป คนเลยงแพะจะไปท�งเดม หรอจะไปบอกต�ลบน? สมมตถ�ลทเทรลร

อย�งแนชดว�ก�รปลอยตวคนเลยงแพะจะนำ�ไปสก�รสรบดเดอดซงเข�จะ

42 Just ice

สญเสยเพอนทงหมด ทห�รอเมรกน 19 คนตองต�ย ตวเองตองบ�ดเจบ

ส�หส และปฏบตก�รลมเหลว เข�จะเปลยนใจหรอเปล�?

คำ�ตอบขอนชดเจนสำ�หรบลทเทรลเมอมองยอนกลบไป เข�ควร

ฆ�คนเลยงแพะ เมอรแนแลวว�จะเกดห�ยนะอะไรขน กย�กทจะเถยงกบ

คำ�ตอบน ถ�มองเรองตวเลข ก�รตดสนใจของลทเทรลกคล�ยกบ

นท�นเรองรถร�ง ก�รฆ�ช�วอฟกนส�มคนจะชวยชวตเพอนของเข�

ส�มคนและทห�รอก 16 คนทพย�ย�มชวยชวตพวกเข� แตเรองนคล�ย

กบเวอรชนไหนของนท�นรถร�งละ? ก�รฆ�คนเลยงแพะคล�ยกบกรณ

หกพวงม�ลยไปท�งเบยงม�กกว� หรอกรณผลกคนตกสะพ�นม�กกว�?

ขอเทจจรงทว�ลทเทรลค�ดเด�อนตร�ยไดลวงหน� แตไมอ�จตดสนใจ

ฆ�พลเรอนไรอ�วธอย�งเลอดเยน บงชว�มนน�จะคล�ยกบกรณผลกคน

ม�กกว�

แตแลว เหตผลของก�รฆ�คนเลยงแพะดจะมนำ�หนกม�กกว�

เหตผลทจะผลกคนตกสะพ�น อ�จเปนเพร�ะเร�แคลงใจ – เมอรผลลพธ

แลว – ว�พวกเข�อ�จไมใชพย�นผบรสทธ แตเปนผภกดตอต�ลบน ลอง

เปรยบเทยบกบเรองนด ถ�เร�มเหตผลทจะเชอว�ผช�ยบนสะพ�นเปนคน

ทำ�ใหเบรครถร�งแตก เพร�ะอย�กใหมนพงชนคนง�นบนร�ง (สมมตว�

คนง�นกลมนคอศตรของเข�) เหตผลท�งศลธรรมทจะผลกเข�ตกสะพ�นก

จะหนกแนนขนทนท เร�ตองรว�ใครคอศตรของเข� และรว�เข�อย�กฆ�คน

เหล�นนเพร�ะอะไร ถ�สมมตเร�ไดรว�คนง�นบนร�งนนเปนสม�ชกฝ�ย

ตอต�นน�ซของฝรงเศส และคนตวใหญบนสะพ�นคอทห�รน�ซทพย�ย�ม

ฆ�พวกเข�ดวยก�รทำ�ล�ยเบรครถร�ง เหตผลทจะผลกเข�เพอชวยชวต

คนง�นกจะมนำ�หนกท�งศลธรรมขนม�ก

แนนอน เปนไปไดทคนเลยงแพะช�วอฟกนอ�จไมใชผภกดตอ

ต�ลบน แตเปนกล�งในคว�มขดแยง หรอแมแตอ�จเปนศตรกบต�ลบนกได

พวกเข�อ�จถกต�ลบนบงคบใหเปดเผยจดซอนตวของทห�รอเมรกน สมมต

ว�ลทเทรลและเพอนของเข�รแนๆ ว�คนเลยงแพะไมไดตงใจจะทำ�ร�ย

Michael Sandel 43

พวกเข�เลย และถกต�ลบนทรม�นใหเปดโปงจดซอนตว ช�วอเมรกนก

อ�จฆ�คนเลยงแพะเพอพทกษภ�รกจและตวเองอยด แตก�รตดสนใจน

จะทรม�นจตใจ (และน�กงข�ท�งศลธรรม) ม�กกว�ในกรณทพวกเข�รว�

คนเลยงแพะคอส�ยลบของต�ลบน

ภาวะอหลกอเหลอทางศลธรรม

มนอยคนทเคยตองเผชญกบก�รตดสนใจทตดสนชวตเท�กบทห�ร

อเมรกนบนภเข�หรอพย�นรเหนรถร�งเบรคแตก แตก�รตอกรกบภ�วะ

อหลกอเหลอท�งศลธรรมของพวกเข�ฉ�ยไฟสองวถแหงขอถกเถยงท�ง

ศลธรรม ทงในชวตสวนตวของเร�และในพนทส�ธ�รณะ

ชวตในสงคมประช�ธปไตยเตมไปดวยคว�มไมลงรอยกนว�อะไร

ถกอะไรผด คว�มยตธรรมและคว�มอยตธรรมอยตรงไหน บ�งคนสนบสนน

สทธในก�รทำ�แทง บ�งคนมองว�ก�รทำ�แทงคอก�รฆ�ตกรรม บ�งคนเชอว�

คว�มเปนธรรมหม�ยถงก�รเกบภ�ษจ�กคนรวยม�ใหคนจน บ�งคนเชอว�

มนไมเปนธรรมทจะเกบภ�ษจ�กเงนทคนห�ม�ไดดวยตวเอง บ�งคน

สนบสนนระบบโควต�ในมห�วทย�ลยว�เปนวธชดเชยคว�มอยตธรรมใน

อดต บ�งคนบอกว�มนเปนก�รเลอกปฏบตมมกลบตอคนทสมควรไดรบ

ก�รคดเลอกเข�เปนนกศกษ� บ�งคนไมเหนดวยกบก�รทรม�นผตองห�

คดกอก�รร�ย เพร�ะมองว�มนเปนคว�มโหดเหยมไรมนษยธรรม ไมคควร

กบสงคมเสร ขณะทคนอนยนยนว�มนเปนท�งออกสดท�ยเพอปองกน

ก�รโจมตของกลมผกอก�รร�ย

นกก�รเมองชนะและแพก�รเลอกตงบนคว�มขดแยงแตกต�ง

เหล�น สงทคนขน�นน�มว�สงคร�มวฒนธรรมกรบกนดวยประเดนเหล�

น ในเมอเร�ถกเถยงคำ�ถ�มท�งศลธรรมในชวตส�ธ�รณะกนอย�งมชวต

ชว�เขมขน เร�กอ�จคดว�คว�มเชอท�งศลธรรมของเร�ถกก�รเลยงดหรอ

ศ�สน�ทเร�นบถอจ�รกในตวไปชวนรนดร ไมเกยวกบก�รใชเหตผลเลย

44 Just ice

แตถ�ห�กเรองนจรง ก�รหว�นลอมท�งศลธรรมยอมเกดขนไมได

เลย และอะไรกต�มทเปนวว�ทะส�ธ�รณะเกยวกบคว�มยตธรรมและสทธ

กจะไมเปนอะไรม�กไปกว�ก�รอ�งคมภรแบบลอยๆ ร�วกบเดกทขว�ง

อดมก�รณใสกน

ก�รเมองของเร�ในหวงย�มทเลวร�ยทสดใกลเคยงกบสภ�พน

แตมนไมจำ�เปนตองเปนอย�งนน บ�งครงขอถกเถยงอ�จทำ�ใหเร�เปลยนใจ

เร�จะใชเหตผลฟนฝ�ดนแดนแหงคว�มยตธรรมและคว�ม

อยตธรรม คว�มเท�เทยมและคว�มไมเท�เทยม สทธสวนบคคลและ

ประโยชนสวนรวมไดอย�งไร? หนงสอเลมนพย�ย�มตอบคำ�ถ�มขอน

วธหนงทเร�จะเรมตอบคำ�ถ�มคอ ก�รสงเกตเหนว�ก�รครนคด

ท�งศลธรรมนนเกดขนเองต�มธรรมช�ตเวล�ทเร�เผชญกบคำ�ถ�มย�กๆ

ท�งศลธรรม เร�เรมจ�กคว�มเหนหรอคว�มเชอว�ก�รกระทำ�ทถกตอง

คออะไร เชน “เลยวรถร�งไปบนท�งเบยง” ตอม�เร�กทบทวนว�เหตผลท

เร�เชออย�งนนคออะไร และมองห�ว�หลกก�รเบองหลงคออะไร เชน “ก�ร

ทำ�ใหคนคนเดยวต�ยดกว�ทำ�ใหคนหล�ยคนตองต�ย” เสรจแลวพอเร�พบ

กบสถ�นก�รณททำ�ใหหลกก�รนดสบสน เร�กสบสนต�ม เชน “ฉนคดว�

มนถกตองเสมอทจะชวยชวตคนจำ�นวนม�กทสด แตแลวมนกดผดมหนต

ทจะผลกคนตกสะพ�น (หรอฆ�คนเลยงแพะไรอ�วธ)” คว�มรสกอดอด

สบสน และรสกกดดนทจะห�ท�งคลคล�ยปญห�น คอพลงทดงดดเร�

เข�สปรชญ�

ภ�วะตงเครยดแบบนอ�จทำ�ใหเร�ทบทวนก�รตดสนใจว�อะไร

คอสงทถกตอง และทบทวนหลกก�รทเร�ยดถอในตอนแรก ขณะทเร�พบ

กบสถ�นก�รณใหมๆ เร�จะย�ยกลบไปกลบม�ระหว�งก�รตดสนใจของเร�

กบหลกก�รของเร� ทบทวนด�นหนงเมอไดเรยนรอะไรใหมๆ อกด�นหนง

ก�รกระโดดท�งคว�มคดจ�กโลกของก�รปฏบตสโลกของเหตผลและกลบส

โลกของก�รปฏบตอกครงนเองคอ ก�รครนคดท�งศลธรรม

วธมองขอถกเถยงท�งศลธรรมว�เปนวภ�ษวธระหว�งก�ร

Michael Sandel 45

ตดสนใจของเร�ในสถ�นก�รณใดสถ�นก�รณหนง กบหลกก�รทเร�ยนยน

หลงก�รครนคด คอวถคดทมประวตศ�สตรอนย�วน�น ยอนกลบไปไดถง

บทสนทน�ของโสกร�ตสและปรชญ�ศลธรรมของอรสโตเตล แตถงจะม

พนเพโบร�ณเพยงใด วถนกยงตองรบมอกบคว�มท�ท�ยดงตอไปน

ถ�ห�กว�ก�รครนคดท�งศลธรรมคอก�รมองห�คว�มสอดคลอง

ลงรอยกนระหว�งก�รตดสนใจกบหลกก�รทเร�ยดมน ก�รครนคดทว�น

จะนำ�เร�ไปสคว�มยตธรรมหรอคว�มจรงท�งศลธรรมไดอย�งไร? ตอให

เร�ประสบคว�มสำ�เรจกอนต�ยทจะปรบสำ�นกท�งศลธรรมและก�รยดมน

ในหลกก�รใหลงรอยกน เร�จะเชอมนไดอย�งไรว�ผลลพธจะเปนม�กกว�

อคตทสอดคลองในตวเอง?

คำ�ตอบคอก�รครนคดท�งศลธรรมไมใชกจกรรมเดยว แตเปน

กจกรรมกลมในพนทส�ธ�รณะ มนตองอ�ศยกระบวนก�ร – เพอน เพอนบ�น

สห�ย หรอเพอนพลเมอง บ�งครงกระบวนก�รอ�จอยในจนตน�ก�รของเร�

ไมมตวตนจรงๆ อย�งเชนตอนทเร�ถกเถยงกบตวเอง แตเร�ไมอ�จคนพบ

คว�มหม�ยของคว�มยตธรรมหรอวธใชชวตทดทสดโดยลำ�พงได

ใน สาธารณรฐ (Republic) ของเพลโต โสกร�ตสเปรยบเทยบว�

พลเมองทวไปเหมอนกบนกโทษกลมหนงทถกขงอยในถำ� สงเดยวทพวกเข�

มองเหนคอเง�บนกำ�แพง เง�ของสงทพวกเข�ไมมวนเข�ใจ ในเรองนมเพยง

นกปรชญ�เท�นนทส�ม�รถปนออกจ�กถำ�สแสงสว�ง มองเหนทกสงต�ม

คว�มเปนจรง โสกร�ตสเสนอว�นกปรชญ�ไดมองเหนดวงอ�ทตย ดงนน

เข�เท�นนทคควรจะเปนผปกครองของคนทอยในถำ� ถ�เพยงแตเข�จะถก

เกลยกลอมใหหวนคนสคว�มมด

ประเดนของเพลโตคอ ถ�จะเข�ถงคว�มหม�ยของคว�มยตธรรม

และลกษณะของชวตทด เร�จะตองมองข�มอคตทงหล�ยและกจกรรมจำ�เจ

ในชวตประจำ�วน ผมคดว�เพลโตพดถก แตเพยงสวนเดยวเท�นน สงท

เกดขนในถำ�กสำ�คญเหมอนกน เพร�ะถ�ห�กก�รครนคดท�งศลธรรมเปน

วภ�ษวธ – มนย�ยกลบไปม�ระหว�งก�รตดสนใจของเร�ในสถ�นก�รณจรง

46 Just ice

กบหลกก�รทเร�ใชในก�รตดสนใจ – ก�รครนคดทว�นกตองอ�ศยคว�มเหน

และคว�มเชอ ไมว�มนจะลำ�เอยงและข�ดก�รศกษ�เพยงใด เพร�ะคว�มเหน

และคว�มเชอคอผนดนและแกนส�ร ปรชญ�ใดกต�มทไมถกเง�บนกำ�แพง

แตะตองเลยรงแตจะนำ�ไปสโลกพระศรอ�รยทแหงแลง

เมอก�รครนคดท�งศลธรรมกล�ยเปนเรองท�งก�รเมอง เมอ

ถ�มว�กฎหม�ยใดบ�งควรปกครองชวตรวมกลมของเร� ก�รครนคดนกจะ

ตองม�ปะทะกบคว�มอลหม�นของเมอง ปะทะสงสรรคกบขอถกเถยงและ

เหตก�รณทกระทบใจผคน ก�รถกเถยงเรองเงนอมธน�ค�รและก�รค�กำ�ไร

เกนควร คว�มไมเท�เทยมท�งร�ยไดและระบบโควต�นกเรยน ก�รเกณฑ

ทห�รและก�รแตงง�นของคนรกรวมเพศ ลวนเปนเนอหนงของปรชญ�

ก�รเมอง ก�รถกเถยงเหล�นกระตนใหเร�แจกแจงและอธบ�ยคว�มเชอ

ท�งศลธรรมและก�รเมอง ไมเพยงแตในหมครอบครวและเพอนฝง แตใน

กลมเพอนพลเมองทเรยกรองจ�กเร�ดวย

และทเรยกรองจ�กเร�ยงกว�นนอกคอบรรด�นกปรชญ�ก�รเมอง

ทงหล�ย ทงรนโบร�ณและสมยใหม ผครนคดและแจกแจงถงกนบง

คว�มคดททำ�ใหชวตพลเมองมสสน – คว�มยตธรรมและสทธ หน�ทและ

คว�มยนยอม เกยรตและคณธรรม ศลธรรมและกฎหม�ย บ�งครงดวยวธ

สดโตงและแปลกใหม เร�จะไดพบกบ อรสโตเตล, อมม�นเอล ค�นท, จอหน

สจวต มลล และ จอหน รอลส ในหนงสอเลมน แตลำ�ดบทพวกเข�จะปร�กฏ

ไมไดเรยงต�มยคสมย หนงสอเลมนไมใชประวตศ�สตรคว�มคด แตเปนก�ร

เดนท�งของก�รครนคดท�งศลธรรมและก�รเมอง เป�หม�ยไมไดอยท

ก�รชใหเหนว�ใครมอทธพลตอใครในประวตศ�สตรคว�มคดท�งก�รเมอง

ห�กอยทก�รเชอเชญใหผอ�นวเคร�ะหเจ�ะลกมมมองเกยวกบคว�ม

ยตธรรมของตวเองอย�งจรงจง – เพอคนห�ว�พวกเข�คดอะไรและทำ�ไม