RAČUNOVODSTVO INVESTICINIH FONDOVA

(TEORIJSKE SNOVE)

1. POJMOVNO ODREĐENJE INVESTICIONIH FONDOVA

Definisanje investicionih fondova? Investicioni fondovi su institucije kolektivnog investiranja u okviru kojih se prikupljaju novčana sredstva. Prikupljena novčana sredstva fonda se ulažu u različite vrste imovine, u skladu sa investicionim ciljevima navedenim u prospektu, radi ostvarivanja dobiti i smanjenja rizika ulaganja. Imovina investicionog fonda je u vlasništvu članova investicionog fonda, i to srazmjerno njihovom učescu u fondu i odvojena je od društva za up-ravljanje tim fondom. Poslovanje investicionih fondova je regulisano Zakonom o investicionim fondovima, a nadzor društava za upravljanje vrši Komisija za hartije od vrijsednosti.

Zašto ulagati u investicioni fond? Ulaganjem sredstava u investicioni fond omogućen je jednostavan pristup tržištu kapitala, a sredstvima upravljaju iskusni i ovlasceni stručnjaci. Ulaganjem u veći broj hartija od vrijednosti, portfolio menadžer diversifkuje portfolio i time sman-juje rizik ulaganja. Prednost ulaganja u investicioni fond je i što je, u svakom trenutku, moguće povući sredstva. Prinos koji se može ostvariti ulaganjem u investicioni fond je obično viši nego prinos koji se ostvari nekim konvencionalnim oblikom štednje.

Razlika između otvorenog, zatvorenog i privatnog fonda? Otvoreni fond funkcioniše na principu prikupljanja novčanih sredstava putem izdavanja investicionih jedinica i otkupa investicionih jedinica na zahtjev člana fonda. Dobili su naziv jer im se konstantno mijenja broj vlasnika i tržišna vrijednost kapitala. Otvoreni fondovi ulažu u likvidne hartije od vrijednosti kojima je moguće svakodnevno odrediti tržišnu vrijednost, a investitori mogu svakodnevno ulagati sredstva ili ih povlačiti iz fonda. Zatvoreni fond prikuplja novčana sredstva prodajom akcija putem javne ponude. Kada je javna ponuda završena, investitori koji su kupili akcije fonda njima mogu trgovati na organizovanom tržištu po tržišnoj ceni tih akcija koja može biti niža ili viša od vrednosti imovine fonda. Društvo za upravljanje je dužno da uvrsti akcije fonda na organizo-vano tržište u roku od 3 dana od dana prijema rešenja o izdavanju. Pored hartija od vrijednosti u koje ulažu otvoreni fondovi, zatvoreni fondovi mogu ulagati i u nekretnine kao i u privredna društva kojima se ne trguje na organizovanom tržištu pa mogu biti rizičniji od otvorenih fondova. Privatni fond je organizovan kao društvo sa ograničenom odgovornošću i takvi fondovi nemaju ograničenja prilikom ulaganja. Namjenjeni su iskusnim investitorima, pa minimalni ulog iznosi EUR 50,000.

Koje vrste otvorenih investicionih fondova postoje? U zavisnosti od investicionog cilja, postoje četiri vrste otvorenih investicionih fondova:

• Fond očuvanja vrijednosti ulaže u kratkoročne dužničke hartije od vrijednosti i novčane depozite. Kao što im i sam naziv kaže, ovi fondovi teže očuvanju vrijednosti uloga, odnos-no, zaštiti od infacije. Ovo su fondovi sa najnižim rizikom. Ulaganjem u ove fondove nećete ostvariti visoke prinose, ali nećete morati ni da strijepite za očuvanje vrijednosti vašeg uloga. Prinosi ovakvih fondova su obično nešto veći od infacije i kamata na depoz-ite kod banaka.

Fond prihoda ulaže najmanje 75% svoje imovine u dužničke hartije od vrijednosti. Iako vrijednost uloga može porasti, osnovni cilj ovih fondova je da obezbijede redovne prihode svojim članovima. Zbog toga, u ove fondove uglavnom ulažu konzervativni investitori, starije osobe kojima ovi fondovi mogu obezbijediti dopunu prihoda od penzija i investitori koji žele da smanje rizik svog portfolia. Ovi fondovi ostvaruju prihod koji je veći od fondova očuvanja vrijednosti uz veći nivo rizika. Rizičnost ovih fondova može se drastično razlikovati u zavisnosti od izdavaoca hartija od vrijednosti u koje ulažu. Pored toga, ovi fondovi su izloženi riziku kretanja kamatnih stopa - kada kamatne stope rastu, vrijednosti fondova prihoda se smanjuje.

Balansirani fond ulaže 85% imovine u vlasničke i dužničke hartije, sa tim što u dužničke hartije od vrednosti ulaže najmanje 35% a najviše 65%. Cilj ovih fondova je da obezbi-jede mješavinu sigurnosti, prihoda i rasta uloženih sredstava. Ovi fondovi su prikladni za investitore koji su zainteresovani za umjeren rast vrijednosti uloga uz umjeren rizik.

• Fond rasta ulaže najmanje 75% vrednosti svoje imovine u vlasničke hartije od vrijednosti; cilj ovakvih fondova je da obezbijede visoke prinose na srednje ili duže ’staze’. Takvi fondovi ulažu najveći deo svoje imovine u akcije čime su i rizičniji od prethodnih fondova. Međutim, rizičnost ovih fondova se može značajno razlikovati u zavisnosti od karakteristika preduzeća u koje ulažu i investicione strategy e. U ove fondove prvenstveno ulažu mlađe osobe i investitori koji su spremni da prihvate visok investicioni rizik.

Vrste zatvorenih fondova? U zavisnosti od investicione politike i vrste imovine u koju ulažu, zatvoreni fondovi se dijele na.

• Zatvorene fondove koji više od 50% svoje imovine ulažu u hartije od vrijednosti kojima se trguje na organizovanom tržištu

• Zatvorene fondove koji više od 50% svoje imovine ulažu u akcije preduzeća kojima se ne trguje na organizovanom tržištu i udjele ortačkih, komanditnih i društava sa ograničenom odgovornošću

• Zatvorene fondove za ulaganje u nekretnine koji više od 60% imovine ulažu u nepokretnosti.

Šta je neto vrijednost fonda? Neto vrijednost fonda predstavlja vrijednost hartija od vrijednosti i druge imovine iz portfolia fonda, umanjena za iznos obaveza. Računa se svakog radnog dana, po završetku trgovanja. S obzirom na to da se vrijednost hartija od vrijednosti svakodnev-no menja, tako se i neto vrijednost fonda svakodnevno mijenja. Neto vrijednost fonda je i dobar pokazatelj uspješnosti poslovanja investicionog fonda.

Šta je investiciona jedinica? Investiciona jedinica je srazmijerni obračunski udio u ukupnoj neto imovini otvorenog investicionog fonda.Vrijednost

investicione jedinice se izračunava tako što se neto vrijednost fonda podijeli sa ukupnim brojem investicionih jedinica. To znači da ako je neto vrijednost fonda 100.000KM, a ukupan broj investicionih jedinica 100, vrednost jedne investicione jedinice će biti 1.000 KM. Ukoliko se sledećeg dana neto vrijednost fonda poveća za 10.000 KM, vrijednosti investicione jedinice će biti 1.100 KM (pod uslovom da se broj jedinica nije promenio).

Čemu služi investiciona jedinica? Kada investitor uloži određena sredstva u fond on zapravo kupuje određeni broj investicionih jedinica. Taj broj se dobija dijeljenjem iznosa uloga (umanjenog za naknadu za kupovinu investicionih jedinica) i vrijednosti investicione jedinice na dan uplate. Na osnovu broja investicionih jedinica koje posjeduje, svaki investitor može svakog dana da izračuna vrijednost svog ulaga u fondu kao proizvod dnevne vrijednosti investicione jedinice i broja jedinica koje posjeduje. Kada investitor želi da povuče dio ili celokupan ulog iz fonda, on zapravo prodaje svoje investicione jedinice fondu. Sredstva koja će mu biti isplaćena jednaka su proizvodu broja investicionih jedinica i njihove vrijednosti na dan zahteva, umanjene za naknadu za otkup (maksimalno 1%).

Ko u fondu odlučuje gde će se investirati prikupljeni novac? Odluke o ulaganju imovine investicionog fonda donosi portfolio menadžer, koji je za to dobio dozvolu Komisije za hartije od vrijednosti posle polaganja stručnog ispita. Društvo za upravljanje mora da angažuje najmanje jednog portfolio menadžera koji će upravljati investicionim fondom; portfolio menadžer može upravljati samo jednim investicionim fondom.

U šta se može ulagati imovina investicionog fonda? Imovina fonda se može ulagati u dužničke hartije od vrijednosti, hartije od vrijednosti koje izdaju međunarodne fnansijske institucije, hipotekarne obveznice, hartije od vrijednosti koje izdaju domaća i strana pravna lica, a kojima se trguje na teritoriji države, depozitne potvrde, novčane depozite, fnansijske derivate,akcije zatvorenih fondova, akcije investicionih fondova, akcije akcionarskih društava, društava sa ograničenom odgovornoscu, udjele ortačkih i komanditnih društava registrovanih u određenoj državi i nepokretnosti. Investiranje u inostranstvu je dozvoljeno do 30% vrijednosti imovine fonda.

Koji se troškovi snose pri investiranju u investicione fondove? Svako društvo za upravljanje je dužno da ima pravilnik o tarifi da naplaćuje naknade i troškove za svaki fond kojim upravlja u skladu sa njim. Treba razlikovati naknade i troškove koje društva za upravljanje naplaćuju od investitora. Naknade su prihod društva za upravljanje i ono ih naplaćuje za uslugu upravljanja fondom. Kod otvorenih fondova postoje sledeće naknade :

• naknada za kupovinu investicionih jedinica - naplaćuje se kao procenat od uloga investitora u fond (od uloga prvo se oduzima ova naknada pa se ostatak koristi za kupovinu investicionih jedinica)

• naknada za upravljanje imovinom fonda - godišnja naknada koja se obračunava svakod-nevno kao procenat imovine fonda

• naknada za otkup investicionih jedinica - naplaćuje se kada član fonda želi da povuče svoj ulog iz fonda i da unovči investicione jedinice koje posjeduje.

Važno je imati u vidu da je samo naknada za otkup investicionih jedinica zakonski

ograničena na 1%, a sve ostale naknade društva za upravljanje sama određuju.Kod zatvorenih fondova postoji samo godišnja naknada za upravljanje imovinom fonda s obzirom da se trgovina akcijama fonda vrši na organizovanom tržištu preko brokersko-dilerskog društva, a troškovi su isti kao kod trgovine bilo kojim akcijama.

Troškovi koji se naplaćuju iz imovine fonda se odnose na troškove vezane za trgovinu hartijama od vrijednosti (provizije brokersko-dilerskog društva, Berze, Centralnog registra) kao i troškovi kastodi banke i eksterne revizije. Naknade i troškovi fonda mogu značajno smanjiti prinose koje ćete ostvariti investiranjem pa je veoma bitno da se razumije koliko iznose u fondu u koji želite da investirate. S druge strane, visoke naknade i troškovi ne moraju da budu loši ukoliko znače da fondom upravljaju izuzetno stručni portfolio menadžeri ili da, na primjer, fond aktivno investira što će doneti izuzetno visoke prinose.

Da li prinosi fonda mogu biti zagarantovani? Uspješnost fonda ne može biti zagarantovana i prethodno poslovanje fonda nije garant budućih rezultata. Rizik koji se snosi ulaganjem u investicioni fond postoji, a u zavisnosti od toga kolika je spremnost na rizik, moguće je odlučiti se za vrstu fonda koja najviše odgovara. Fondovi sa rizičnijim ulaganjima potencijalno imaju i veće prinose, dok fondovi sa relativno konzervativnom politikom ulaganja, kao što su fondovi očuvanja vrijednosti, imaju manje prinose ali ulaganjem u njih izloženost riziku je manja.

Šta je prinos fonda? Prinos predstavlja procentualni rast vrijednosti portfolija fonda na kraju u odnosu na početak posmatranog perioda. U tom smislu, prinos može biti i negativan, tj. može se ostvariti gubitak. Prinos fonda nije jednak prinosu koji ostvari investitor budući da in-vestitor ostvaruje prinos za period svoga članstva u fondu. Prinos fonda objavljuje se u prospektu i na internet stranici fonda za svakih šest mjeseci za poslednjih 12 mjeseci, kao i ukupan prinos za poslednjih pet godina od organizovanja (osnivanja) fonda.

Šta je prospekt fonda? Prospekt fonda je dokument otvorenog ili zatvorenog investicionog fonda, koji se pre učlanjenja u fond investitoru obavezno stavlja na uvid. Svrha prospekta je da investitoru pruži informacije o društvu za upravljanje, fondu kojim ono upravlja, glavnim riz-icima i strukturi ulaganja tog fonda. U njemu se nalaze informacije o:

• investicionom fondu• društvu za upravljanje• naknadama i troškovima• datumu izdavanja prospekt

Veoma je važno da svaki potencijalni investitor pročita i razumije sadržaj prospekta kako bi bio u potpunosti upoznat sa uslovima koje fond nudi kao i rizicima i troškovima ulaganja.Investiranje u investicione fondove ili kupovina hartija od vrijednosti direktno preko brokersko-dilerskog društva.

Kada se investira u investicioni fond, vašim parama će upravljati portfolio menadžer i ulagaće ih u diversifkovan portfolio, čime se vaš rizik smanjuje. Istovremeno, za tu uslugu, vi plaćate naknade koje smanjuju vaš prinos. Kada investirate direktno preko brokersko-dilerskog društva, vi sami odlučujete gdje će te investirati, a broj različitih hartija od vrednosti u koje možete investirati ograničen je iznosom raspoloživih sredstava. Tada nećete plaćati naknade društvu za upravljanje, ali rizik investiranja može biti visok ako ne možete da adekvatno diversifkujete portfolio. Takođe, za ovakvo investiranje je potrebno da posjedujete

određena znanja kao i da ste u mogućnosti da određeno vreme posvetite analiziranju hartija od vrednosti i praćenju kretanja svog portfolija. Postoji mogućnost da angažujete brokersko-dilersko društvo koji ima dozvolu za portfolio menadžera da, u vaše ime i za vaš račun, ulaže u određene hartije od vrijednosti po svom izboru (koristeći svoju stručnost i procjenu) i time pravi vaš lični portfolio. Tom prilikom, plaćate naknadu za ove poslove kao i kod društva za upravljanje, možda i veću.

Šta je diversifkacija portfolija? Divesrifkacija portfolija fonda predstavlja način smanjenja rizika ulaganja tako što se ulaže u različite vrste hartija od vrijednosti i u različite izdavaoce tih hartija. Na taj način se postiže da eventualno može doći do pada vrijednosti samo dijela portfolija ili čak da takav pad bude kompenzovan porastom vrijednosti drugog dijela portfolija (ukoliko su negativno korelisani). Naravno, da bi se portfolio diversifkovao (po nekim teorijama, minimalni broj akcija za dobro diversifkovan portfolio je 15), potrebna su značajna sredstva koja mali investitori obično ne posjeduju.

Ko vrši nadzor nad poslovanjem investicionih fondova? Nadzor vrši Komisija za hartije od vrijednosti. Ona može izreći javnu opomenu, pokrenuti postupak pred nadležnim organom, povući saglasnost na imenovanje člana uprave, odnosno direktora i dati nalog za zabranu izdavanja investicionih jedinica u trajanju do tri mjeseca. Komisija može oduzeti dozvolu za rad društvu za upravljanje.

Koliko su investicioni fondovi sigurni? Zakon o investicionim fondovima koncipiran je u skladu sa najboljim međunarodnim praksama u regulisanju ovih institucija. Zakon predviđa niz kontrolnih mehanizama kojima se povećava sigurnost investicionih fondova, a investitori štite od prevara i zloupotreba. Tako na primer, Komisija odobrava akcionare sa učešćem iznad 10% i upravu društava za upravljanje, sredstva fondova su potpuno odvojena od imovine društva i čuva ih kastodi banka koja kontroliše obračun vrijednosti imovine fonda i utvrđuje da je investiranje imovine u skladu sa prospektom fonda. Reklamni materijali treba da ispune određene standarde i da na korektan način informišu potencijalne investitore. Međutim, regulativa može da doprinese da je investitor adekvatno informisan o rizicima investiranja u određeni fond, ali na njemu je investiciona odluka, a rizik izabranog fonda snosi sam. Kako ne postoje ograničenja u pogledu visine prinosa tako ne postoje ograničenja ni gubitka. Zato je bitno da građani razumiju rizike i da mogu da procijene da li im fondovi uopšte odgovaraju, a ako im odgovaraju, da izaberu one vrste koje odgovaraju njihovim životnim prioritetima.

2. NASTANAK INVESTICIONIH FONDOVA U REPUBLICI SRPSKOJ

2.1.Proces privatizacije u RS

Investicioni fondovi nemaju dugu tradiciju u Republici Srpskoj, slično kao sto je slučaj i u drugim zemljama u tranziciji. Nastanak prvih fondova vezuje se za početak procesa privatizacije, koji je u Republici Srpskoj započeo 1998. godine vaučerskom privatizacijom državne imovine14 Prema tadašnjim propisima, određena je količina bezgotovinskih vaučera na koju je imao pravo svaki državljnin Republike Srpske, koja je mogla biti uložena u bilo koje državno preduzeće. Nakon završenog procesa ulaganja vaučera, imovina preduzeća je dijeljena na ravnopravne dijelove shodno broju uloženih vaučerskih poena, novim vlasnicima - akcionarima.

Treba imati na umu tadašnje prilike u Republici Srpskoj, a situacija nije bila ništa bolja ni u okruženju. Poznavanje zakona i procedura iz ove obalasti je bilo veoma slabo, posebno kada je tiječ o gađanima. Takođe je veoma značajna neupućenost građana o sistemu investiranja i ulaganja.

Pojava Privatizacionih investicionih fondova je bila veoma pozitivan korak koji je olakšao investiranje ali takođe i smanjio mogućnost zloupotrebe i korupcije u procesu privatizacije. Zakon je omogućio formiranje Investicionih društava koja će nadalje formirati investicione fondove. Ova društva i njihovi fondovi su odigrali značajnu ulogu u procesu privatizacije u RS, tako što su bili spona koja povezuje male, privatne investitore, koji su bili u posjedu velikog broja vaučera. Posjedovanjem tako velike kupovne moći, privatni mali investitor je bio u potencijalnoj prilici da u kratkom vremenskom roku dodje do velikih kapitalnih sredstava, ali samo ukoliko bude objedinjen u obliku investicionog fonda. To se i desilo, Privatizacioni investicioni fondovi su preuzeli na sebe veliki dio investicionog posla na fnansijskom tržištu Republike Srpske.

2.2. Pojava PIF-ova

Privatizacioni investicioni fond ili PIF je prvi oblik investicionog fonda na ovim prostorima. Ovdje se radi o varijanti zatvorenog investicionog fonda koji ima status pravnog lica, ali čija je namjena pretvaranje vaučera ( bezgotovinskih papira ) u hartije od vrijednosti - akcije. Osnivači privatizacionih investicionih fondova su bila društva za upravljanje privatizacionim investicionim fondovima, a koja su opet bila osnovana od strane snažnih fnansijskih institucija kao što su banke. Ono po čemu je PIF specifčan oblik fonda je upravo činjenica da se ne radi o fondu koji prikuplja novčana sredstva radi daljeg investiranja , nego je riječ o fondu koji prikuplja vaučere, bezgotovinske papire koji su bili plod privatizacije. Fond nakon tog investira papire u odredjena preduzeća , te time stiče dio vlasništva nad njima. Nakon potpuno završenog procesa vaučerske privatizacije državne imovine, PIF preračunava vrijednost imovine stečene vaučerskom privatizacijom, te je dijeli sa brojem investiranih vaučera da bi dobio konačan broj akcija, koje potom razvrstava vlasnicima prema broju investiranih vaučera. Iako se na prvi pogled čini kao vrlo komplikovana procedura, ovaj proces je doveo do pravičnije raspodjele državne imovine u ovom segmentu.

Od trenutka podjele akcija akcionarima, PIF počinje da radi kao klasičan zatvoreni investicioni fond, koji ima status pravnog lica, a čije akcije kotiraju na

berzi.Nakon otvaranja Banjalučke berze 2001. godine, počinju i prva trgovanja, a

najaktivniju ulogu zauzimaju PIF-ovi. Najveća korist od osnivanja PIF-ova je bila u činjenici da su ovi fondovi prikupili znatan broj vaučera koji bi vjerovatno propali jer njihovi vlasnici zbog neznanja,tromosti ili slično ne bi iste upotrijebili. Dalja korist je u daleko većoj diverzifkovanosti ulaganja, ne samo fondova nego i preduzeća. Mali investitori su imali sigurniji plasman vaučera jer su kroz fondove imali visoko diversifkovan plasman istih, a preduzeća su dobili za vlasnike ne samo male akcionare, kojima je lako manipulisati, nego i značajne ulagače koji su bili stručni u ovoj oblasti.

Sama pojava Investicionog fonda, pa makar i u obliku PIF-a, znatno je mijenjala fnansijsku strukturu u okruženju, ali je takođe mijenjala ekonomsku klimu koja se ogledala u promjeni načina razmišljanja i shvatanja pojma preduzeća, korporacije, investicija. Pojava PIF-ova je ta-kodje ubrzala i olakšala osnivanje berze i njeno zaživljenje u Republici Srpskoj. Privatizacioni investicioni fondovi su bili privremene tvorevina koja je poslužila u oderdjeno vrijeme za odred-jenu svrhu. Nema sumnje da su PIF-ovi odigrali pozitivnu ulogu u stvaranju fnansijskog tržišta Republike Srpske, te u transformaciji kapitala iz državnog u privatni.

U avgustu 2006. godine , Narodna skupština Republike Srpske je donijela dva ključna zakona iz ove oblasti:

• Zakon o tržištu hartija od vrijednosti i• Zakon o investicionim fondovimaOvi zakoni su u potpunosti regulisali fnansijsko tržište Republike Srpske, te su

postavili zakonske predpostavke za ukidanje Privatizacionih investicionih fondova i njihovu transformaciju u Zatvorene investicione fondove , sto su oni de facto već bili. Stupanjem na snagu ovih zakona omogućeno je takodje osnivanje Otvorenih investicionih fondova.

2.3. Prelazak sa kontnog okvira za PIF-ove na kontni okvir za inves-ticione fondove

Izmjenama zakonske regulative i donošenjem Zakona o investicionim fondovima krajem 2006. godine, omogućeno je osnivanje novih vrsta fondova sa drugačijom strukturom imovine i načinom funkcionisanja, što je doprinijelo opredjeljenju za izradu novog kontnog okvira za investicione fondove i fnansijskih izvještaja prilagodjenih potrebama investicionih fondova i njihovih korisnika. U poredjenju sa računovodstvenom praksom naših PIF-ova, primjena MRS i MSFI i kontnog okvira za investicione fondove donosi u računovodstvo investicionih fondova bitne promjene. One se ne mogu posmatrati samo kroz eventualno drugačiju tehniku knjiženja i evidentiranja poslovnih promjena, koje sigurno postoje, ali ne u tolikoj mjeri da bi njihova primjena u praksi bila problenmatična. Mnogo značajnija je promjena pristupa ovoj problematici, naročito u segmentu koji se odnosi na ulaganja fonda, sto zahtijeva jednako aktivno uključivanje rukovodstva koliko i samih računovodja, koji treba da predoče uticaj odluka o ulaganjma na rezultat poslovanja fonda i vrijednost njegove imovine.

Ministar fnansija Republike Srpske je donio Pravilnik o sadržini i formi finansijskih izvještaja za investicione fondove i Pravilnik o primjeni kontnog okvira za investicione fondove („Službeni glasnik RS“ broj 9/08), kojim je predvidjeno da se uskladjivanje sa novim kontnim okvirom izvrši najkasnije do datuma izrade pougodišnjih izvještaja za 2008. godinu (Član 6. Pravilnika o primjeni kontnog okvira za investicione fondove).

2.4. Zatvoreni investicioni fondovi u RS

Stupanjem na snagu Zakona o fnansijskom tržištu Republike Srpske, svi Privatizacioni investicioni fondovi u RS su pretvoreni u zatvorene investicione fondove.

U samo 10 godina postojanja , zatvoreni investicioni fondovi u RS su prešli dug i težak put od osnivanja, aktiviranja, zaživljenja rada berze; od nevjerice, euforije, pa do bolnog otrežnjenja.

Za prvi period postojanja fondova, može se reći da je vladala izvjesna skeptičnost i nevjerica u rad fondova, a sve usljed neznanja i neupućenosti. Nakon početka rada Banjalučke berze, trgovanje akcijama je bilo malog intenziteta. Tokom 2005. počinje nešto veće interesovanje za rad berze, pa i rad fondova. U tom trenutku se činilo da će berza, a i fondovi sa njom, doživjeti procvat jer se količina trgovanja rapidno povećavala. Međutim, tokom 2006. dolazi do nezdravog rasta berzanskih indeksa, ogromnog povećanja obima trgovine te rasta cijena akcija na berzi. Bilo je klasično vrijeme berzanskog balona, tj. naduvavanja vrijednosti akcija koje je svoj vrhunac doživjelo početkom 2007. god., a koji je uslovljen sa nekoliko faktora:

• Prvi faktor koji bi se mogao spomenuti je neznanje• Drugi razlog je nagli ulazak stranih investitora , a posebno onih sklonih

špekulacijama koji su vrlo dobro iskusili takva stanja prije nego što je ovdašnje fnansijsko tržište osnovano. Tu se prije svega misli na investitore iz zemalja iz okruženja.

• Treći razlog je nespremnost države, koja je relativno kasno zakonom uredila tržište.

Trenutna svjetska ekonomska kriza, nije direktno pogodila naše tržište u takvom

obimu kao što se to dogodilo u razvijenim zemljama Zapada. Naše slabosti kao što je slaba i prema izvozu neorjentisana privreda, sad su postale naša prednost. Došlo je do stagnacije stranih investicija i drugih eksternih efekata, a pogotovo do psihološke kočnice odnosno straha od investiranja. Sve to je snažno je uticalo na rad berze, a naravno i na rad investicionih fondova. Svi investicioni fondovi u RS su redom doživjeli velike gubitke, na prelazu iz 2007. u 2008. godinu usljed pada vrijednosti akcija, a pad vrijednosti neto imovine fondova je zabilježen i 2008. kao i u prvom kvartalu 2009. godine. Svi investicioni fondovi su doživjeli poslovne gubitke, odnosno realizovani gubici od ulaganja su im znatno veći nego realizovani dobici od ulaganja. Jedan dio ovih prihoda je kompenzovan prihodom od dividendi i ostalih poslovnih prihoda, a veličina ovog ublažavanja gubitka direktno zavisi od portfelja fonda, odnosno od tipa ulaganja. Pojedini fondovi koji su snažno djelovali još u vrijeme privatizacije, odnosno u vrijeme PIF-ova, investirali su u pouzdana preduzeca, poput telekoma, elektroenergetskog sektora i tako dalje. Prihod od dividendi iz ovakvih preduzeca daje odredjenu sigurnost radu fonda. Svi fondovi su, opet investirali u jedan dio rizičnih preduzeća, od kojih su mnoga danas u stečaju ili su prestala da postoje. To dodatno otežava situaciju kad je vrijednost akcija, usljed smanjenog obima trgovanja na berzi, došla na nivo ispod nivoa prije nastanka berzanskog balona.

Pojava obveznica na fnanasijskom tržištu Republike Srpske je donekle olakšala rad fondova i malo ublažila negativne prihode, usljed sigurnosti koju nosi prinos na obveznice. Šteta je samo što je obveznica veoma malo zastupljene na fnansijskom tržištu Republike Srpske, jer osim Vlade Republike Srpske, grada Banjaluka, opštine Laktaši i nekih rijetkih banaka, nema mnogo primjera izdavanja obveznica. Čini se da je preduzećima i opštinama mnogo lakše da se zadužuju putem kredita, pa makar i nepovoljnih, umjesto da pokušaju da se fnansiraju putem izdavanja obveznica.

Dodatni problem u radu fondova predstavljaju i njihovi vlasnici, odnosno društva za upravljanje fondovima koja su osnivači i vlasnici fondova. Gotovo da i nema primjera da je neko od društva za upravljnje odustalo ili smanjilo iznose obaveze fondova prema istim. Stavka „obaveze prema društvim a za upravljnje“ je u svakom bilansu stanja svakog fonda redovno ispunjena, što hoće reći da se društva za upravljanje ne odriču svog dijela dobiti, koje u stvari i nema, tako da fondovi ovu stavku knjiže kao troškove, rashode poslovanja, što naravno ide na teret supstance samog fonda koim upravljaju ista društva. To naravno dodatno otežava rad fondova u sadašnje vrijeme, kad su gubici neizbiježni.Uprkos svim nedaćama, rad zatvorenih investicionih fondova se ne može okarakterisati kao loš. Većina problema sa kojim se suočavaju fondovi su eksterne prirode. Svjetska ekonomska kriza će neminovno slabiti, već postoji odredjeno iskustvo u poslovanju, ali fondovi će morati da se dodatno aktiviraju, da animiraju javnost, traže investitore i da im približe način poslovanja fondova. Ne smije se zaboraviti i podcijeniti mali investitor, kome treba vratiti povjerenje u rad fondova i berzansko tržište uopšte.

Zatvoreni investicioni fondovi u RS, zajedno sa berzom naučili su mnogo iz prethodnog perioda, pored toga došlo je do upliva novog kapitala i novih faktora, tako da se može očekivati rast i jačanje investicionih fondova u RS.

2.5. Otvoreni investicioni fondovi

Postojanje otvorenih investicionih fondova u RS je omogućeno Zakonom o fnansijskom tržištu u RS iz 2006. godine.

Iako otvoreni investicioni fondovi ne mogu biti kotirani na berzi, banjalučka berza daje prostor za očitavanje kretanja cijena akcija ova tri fonda. Radi se o tri fonda: Otvoreni investicioni fond Kristal kapital, Otvoreni investicioni fond Mikrofn plus, Otvoreni investicioni fond Advantis Diamond.

Osnivanje otvorenih investicionih fondova u RS je došlo u nezgodan čas, pošto se vrijeme osnivanja poklopilo sa rastom svjetske ekonomske krize i opšteprisutnim skepticizmom prema investicijama. Ovo je naravno doprinijelo da se ovi fondovi ne mogu pohvaliti sa dobrim radom, kao uostlom i zatvoreni investicioni fondovi u RS.

U ovom trenutku je možda najvažnije da su prvi otvoreni investicioni fondovi u RS osnovani kako bi proširili spektar rada finansijskog tržišta. Teško je očekivati dobre rezultateu kratkom vremenu, ali samo pojava ovih fondova ulijeva nadu i povjerenje da će otvoreni fondovi zauzeti svoje mjesto na fnansijskom tržištu.

2.6. Poreski tretman investicionih fondova

2.6.1. Poreski tretman otvorenih investicionih fondova

Ulaganja u otvorene investicione fondove u Republici Srpskoj nisu oporezovana.

2.6.1.1. Porez na dodatnu vrijednost

Prema odredbi člana 25. Zakona o porezu na dodatnu vrijednost , na fnansijske uloge trgovanja akcijama ili drugim vidovima učešća u preduzećima, obveznicama ili drugim vrijednosnim papirima, uključujući njihovo izdavanje, osim čuvanja vrijednosnih papira i upravljanje investicionim fondom, ne plaća se PDV.

2.6.1.2.Porez na dobit

Obveznik poreza na dobit je pravno lice; kako otvoreni investicioni fond nije prvno lice, iz tog proizilazi da otvoreni investicioni fondovi nisu obveznici poreza na dobit.

2.6.1.3.Porez na dohodak

U skaldu sa članom 7. Zakona o porezu na dohodak, fzička lica oslobođena su polaćanja poreza na prihode od kamate na štednju u bankama, štedionicama i štedno-kreditnim zadrugama, bankovnim računima i prihode od ulaganja u hartije od vrijednostima.

2.6.2. Poreski tretman zatvorenih investicionih fondova

2.6.2.1.Porez na dodatnu vrijednost

Prema odredbi člana 25. Zakona o porezu na dodatnu vrijednost , na fnansijske uloge trgovanja akcijama ili drugim vidovima učešća u preduzećima, obveznicama ili drugim vrijed-nosnim papirima, uključujući njihovo izdavanje, osim čuvanja vrijednosnih papira i upravljanje investicionim fondom, ne plaća se PDV

2.6.2.2.Porez na dobit

Zatvoreni investicioni fondovi koji imaju svojstvo pravnog lica , u skaldu sa članom 3. Zakona o porezu na dobit , obveznici su poreza na dobit.

3. IZVJEŠTAVANJE INVESTICIINIH FONDOVA U REPUBLICI SRPSKOJ

U Republici Srpskoj, na dan 22.01.2010. poslovalo je 17 investcionih fondova i to 14 zatvorenih investicionih fondova sa javnom ponudom i 3 otvorena investiciona fonda sa javnom ponudom. Upravljanje ovim fondovima obavlja 15 registrovanih društava za upravljanje. Poslove banaka depozitara obavljaju ,pored Centralnog registra za hartije od vrijednosti, jos četiri banke depozitari.

3.1. Cilj izvještavanja

Cilj fnansijskog izvještavanja je pružanje relevantnih informacija o fnansijskom, imovinskom i prinosnom položaju lica koja izvještavaju, a koje kod korisnika služe prilikom donošenja ekonomskih odluka. Kvalitet fnansijskih izvještaja prije svega proizilazi iz materijalnosti, koja u osnovi predstavlja prag kvaliteta zasnovanog na neizvijesnosti fnansijskih izvještaja sa različitim informacionim sadržajima, za potrebe njhovih korisnika.

Komisija za hartije od vrijednosti obavlja regulatornu i nadzornu funkciju na tržištu hartija od vrijednosti sa ciljem stvaranja poštenog, transparentnog i efkasnog

tržišta hartija od vrijednosti. Dakle, cilj Komisije je da regulisanje, nadzor i promociju obezbijedi:

• podršku uspostavljanji i razvoju tržišta hartija od vrijednosti• funkcionisanje uredjenog, pravičnog, otvorenog i efkasnog tržišta hartija od

vrijednosti, odnosno stvaranja povjerenje u sve institucije i učesnike na tržištu;

• zaštiti interesa investitora i drugih učesnika na tržištu.U cilju unapredjenja ove oblasti, Komisija posebnu pažnju posvećuje regulatornom okviru, koji se odnosi na sačinjavanje i objavljivanje fnansijskih i drugih izvještaja. Izvještaji koji se dostavljaju Komisiji su nadzorni i statistički. Mogu se razlikovati:

• izvještaji koji se odnose na period,• izvještaji koji se odnose na dogadjaj.

Pod izvještajima koji se odnose na period podrazumijevamo izvješaje koje su obveznici obavezni dostavljati za pojedine periode. Riječ je fnansijskim izvještajima koji se dostavljaju godišnje, polugodišnje, tromjesečno, ili mjesečno. Izveštaji koji se odnose na dogadjaj su infor-macije koje se objavlljuju u trenutku kada se dogadjaj dogodi, takvi izvještaji su, npr, izvještaji o dogadjajima koji bitno utiču na poslovanje berzanskog učesnika , ili izvještaj o svemu što se smatra propustom u poslovanju društva za upravljanje investicionim fondom i drugi.

3.2. Regulativa

3.2.1. Zakonska regulativa

Obaveza izvještavanja, način izvještavanja i objavljivanja fnansijskih izvještaja regulisani su:• Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti („Službeni glasnik RS“, broj 92/06) i

podzakon-skom regulativom donesenom od strane regulatora, Komisije za harije od vrijednosti.

• Zakonom o investicionim fondovima („Službeni glasnik RS“, broj 92/06),Pravilnici Komisije za hartije od vrijednosti i• drugi propisi.

3.2.2. Profesionalna regulativa

Finanasijsko izvještavanje i evidentiranje poslovnih promjena ovlaštenih učesnika i investicionih fondova obuhvaćeno je Medjunarodnim računovodstvenim standardima (MRS), i med-junarodnim standardima fnansijskog izvještavanja (MSFI).

Standardi koji se pretežno bave fnansijskom imovinom i izvještavanjem su :MRS 39 - Finansijski instrumenti: priznavanje i mjerenjeMRS 16 - Nekretnine, postrojenja i oprema,MRS 40 - Investicione nekretnine,

MRS 36- Obezvredjenje imovine,MRS 32 - Finansijski instrumenti: objevljivanje i prezentacija,MSFI 7 - Finansijski instrumenti: objavljivanje

MSFI 5 - Stalna sredstva namjenjena za prodaju i obustavljena prodajaMSFI 2 - Plaćanja na bazi akcija

3.3.Obveznici fnansijskog izvještavanja

Obveznici fnansijskog izvještavanja obuhvaćeni ovim pravilnicima , dakle Pravilnikom o izvještavanju i objavljivanju informacija o poslovanju sa hartijama od vrijednosti i Pravilnikom o izvještavanju investicionih fondova, društva za upravljanje investicionim fondovima i banaka depozitara su:

• Ovlašteni učesnici-pravno ili fzičko lice koje koje za obavljanje poslova15 sa hartijama od vrijednosti ima dozvolu Komisije i to: berzanski posrednici, brokeri,investicioni savjetnici i investicioni menadžeri;

• Berza- pravno lice koje obavlja poslove organizovanja trgovine hartijama od vrijednosti i fnansijskim derivatima;

• Centralni registar hartija od vrijednosti - pravno lice koje vodi bazu podataka u kojoj se upisuju, vode, i čuvaju podaci o hartijama od vrijednosti, vlasnicima , pravima i ograničenjima prava na hartijama od vrijednosti;

• Društvo za upravljanje investicionim fondom - upravlja fondom tako što vodi investi-cionu politiku, donosi investicione odluke, vodi evidenciju o članovim fonda i vrijed-nostima njihovih udjela u fondu, i obavlja odredjene administrativne, računovodstvene i marketinške poslove u fonda i u najboljem interesu vlasnika fonda;

• Banka depozitar - pravno lice koje vodi posebne račune za imovinu fonda, vrši nadzor nad poštovanjem zakona i statuta fonda štiteći pri torn interese ulagača, kontroliše i potrvrdjuje vrijednost neto imovine fonda i kontroliše obračun njihovih prinosa16.

3.4. Finanasijski izvještaji fonda

Finansijsko izvještavanje investicionih fondova je regulisano, pored Pravilnika o izvještavanju investicionih fondova i banaka depozitara, i Pravilnikom o utvrdjivanju vrijednosti imovine investicionog fonda i obračunu neto vrijednosti imovine po udjelu ili po akciji investi-cionog fonda . Ovim pravilnikom se utvrdjuje način i metod vrednovanje imovine investicionog fonda , te učestalost utvrdjivanja neto vrijednosti imovine fonda. Pravilnikom o sadržaju i formi finansijskih izvještaja za investicione fondove17 propisan je i sadržaj i oblik osnovnih fnansi-jskih izvještaja investicionih fondova. Iako otvoreni investicioni fondovi nisu pravna lica, oni imaju obavezu izvještavanja.

Finansijski izvještaji fonda obavetno sadrže:• Izvještaj o neto sredstvima - bilans stanja za investicione fondove,• Račun dobitka i gubitka - bilans uspjeha za investicione fondove,• Izvještaj o promjenama neto imovine investicionog fonda,

Izvještaj o tokovima gotovine invetivionog fonda,• Izvještaj o fnansijskim pokazateljima po udjelu ili akciji fonda,• Izvještaj o strukturi ulaganja investicionog fonda,• Izvještaj o strukturi ulaganja investivionog po vrstama imovine,

• Struktura obaveza fonda po vrstama instrumenata,• Izvještaj o realizovanim dobicima (gubicima) investicionog fonda,• Izvještaj o nerealizovanim dobicima (gubicima) investicionog fonda,• Izvještaj o transakcijma sa ulaganjma fonda,• Izvještaj o transakcijama sa povezanim licima,• Napomene uz fnansijske izvještaje.

Izvjestaji investicionog fonda

Naziv izvještaja Regulisano aktom Rok za dostavuOsnovni izvještaji

Vrijednost neto imovine otvorenog investicionog fonda

Član 23 stav (1) i stav (2) Pravilnika o utvrdjivanju vrijednosti imovine

svakog dana vrednovanja a najkasnije do 12 sati istog dana

Vrijednost neto imovine zatvorenog investicionog fonda

Član 23 stav (3) Pravilnika o utvrdjivanju vrijednosti im-ovine investicionog fonda

15 radnih dana od dana vrednovanja, odnosno od zadnjeg dana u prethodnnom mjesecu

Tromjesečni fnansijski izvještaji

Član 5. stav (2) Pravilnikao sadržaju, rokovima i

ob-liku izvještaja investicionih fondova, duštva za upravljan-je i banke depozitara

u roku od 30 dana po završetku tromjesečja, odnos-no u roku od 30 dana po isteku devetomj esečnog obračunskog periodaPolugodišnji

fnansijski izvještajiČlan 5. stav (1) Pravilnika

o sadržaju, rokovima i ob-liku izvještaja investicionih fondova, duštva za upravljan-je i banke depozitara

dva mjeseca od završetka šestomjesečnog obračunskog perioda

Godišnji fnansijski izvještaji i revidovani finansijski izvještaji

Član 5. stav (1) i član 6. stav (1) Pravilnika o sadržaju, rokovima i obliku izvještaja investicionih fondova, duštva za upravljanje i banke depozi-tara

u roku od 4 mjeseca od završetka obračunske godine

Posebni izvještajiIzvještaj o načinu

vrednovanja imovine fon-da

Član 8. stav (1) tačka a) podtačka 1) Pravilnika o sadržaju, rokovima i obliku izvještaja investicionih fondova, društva za upravljanje i banke

u rokovima utvrdjenim Pravilnikom o utvrdjivanju vrijednosti imovine investicionih fondova i obračunu neto vrijednosti po udjelu ili po akciji investiciomog fondaIzvještaj o obračunu

neto vrijednosti imovine po udjelu/po akciji

Član 8. stav (1) tačka a) podtačka 2) Pravilnika o sadržaju, rokovima i obliku izvještaja investicionih fondova, društva za upravljanje i banke

u rokovima utvrdjenim Pravilnikom o utvrdjivanju vrijednosti imovine investicionih fondova i obračunu neto vrijednosti po udjelu ili po akciji investiciomog fondaIzvještaj o vrijednosti

transakcija fonda obav-ljenimputem pojedinačnogbezanskog posrednika i

iznosu obračunate na-knade

Član 8. stav (1) tačka a) podtačka 4) Pravilnika o sadržaju, rokovima i obliku izvještaja investicionih fondova, društva za upravljanje i banke depozitara

u rokovima vezanim za godišnje, polugodišnje,

odnosno kvartalne fnansi-jske izvještaje

Izvještaji o visini troškova koji se naplaćuju na teret imovine fonda

Član 8. stav (1) tačka a) podtačka 3) Pravilnika o sadržaju, rokovima i obliku izvještaja investicionih fondova, društva za upravljanje i banke

u rokovima vezanim za godišnje, polugodišnje,

odnosno kvartalne fnansi-jske izvještaje

Najniža i najviša cijena Član 8. stav (1) tačka a) podtačka 5) Pravilnika o sadržaju, rokovima i obliku izvještaja investicionih fondova, društva za upravljanje i banke

u rokovima vezanim za godišnje, polugodišnje,

odnosno kvartalne fnansi-jske izvještaje

4. VREDNOVANJE IMOVINE INVESTICIONOG FONDA

Pravilnik o utvrđivanju vrijednosti imovine investicionih fondova i izračunavanju neto vrijednosti po udjelima ili po akciji investicionog fonda stupio je na snagu u oktobru 2007. godine i primjenjivao se na obračun neto vrijednosti imovine za tekuću godinu.

Ovaj pravilnik kod vrednovanja imovine i fondova primjenjuje MRS i MSFI. Pravilnikom se utvrđuje učestalost utvrđivanja neto vrijednosti imovine, osnova za utvrđivanje vrijednosti, metod obračuna vrijednosti terminskih i opcijskih poslova te derivata za koje nije moguće utvrditi tržišnu cijenu.Metod izračunavanja vrijednosti defniše imovinu i obaveze, te način i rokove izračunavanja neto vrijednosti.

4.1. Izračunavanje neto vrijednosti imovine

Neto vrijednost imovine izračunava društvo za upravljanje investicionim fondom. Depozitar kontroliše i potvrđuje obračun pa u torn slučaju odgovara za tačnost obračuna. Depozitar obračun neto vrijednosti dostavlja Komisiji za hartije od vrijednosti u rokovima utvrđenim Pravilnikom. Pravilnikom se tačno utvrđuje način obračuna neto vrijednosti imovine fonda, čime se postiže ujednačenost izračunavanja, pa tako i mogućnost boljeg praćenja i upoređivanja perfor-mansi fondova.

Dan vrednovanja je dan koji prethodi danu na koji se izračunava neto vrijednost imovine po udjelu ili po akciji fonda. Neto vrijednost imovine fonda računa se za prethodni dan. Takođe se precizno utvrđuje način izračunavanja ukupnog broja udjela otvorenog investicionog fonda s obzirom na to da se on mijenja svakodnevno u skaldu sa novim uplatama i povlačenjem udjela.

4.2. Učestalost izračunavanja neto imovine fonda

Neto vrijednost imovine otvorenog investicionog fonda sa javnom ponudom koji je namjenjen cjelokupnoj javnosti se izračunava i objavljuje svaki dan. Osim toga, svaki ulagač ima pravo u bilo kojem trenutku zahtijevati povlačenje svog udjela pri čemu fond ima obavezu otkupiti dio imovine po vrijednosti neto imovine fonda na taj dan. Zbog toga je potrebno svakodnevno utvrđivati cijenu po kojoj će se kupovati i povlačiti udjeli.

Neto vrijednost imovine fonda sa privatnom ponudom se redovno izračunava jednom mjesečno, ali je obaveza izračunavanja i za svaki dan kad dođe do uplate ili isplate udjela, kako bi se transakcija mogla provesti po stavarnoj vrijednosti.

Neto vrijednost imovine zatvorenih investicionih fondova se izračunava jednom mjesečno.

Učestalost izračunavanja i objavljivanja neto vrijednosti imovine otvorenih investicionih fondova rizičnog kapitala, koji mogu biti jedino sa privatnom ponudom, određuje se u Prospektu. Za potrebe nadzora fondovi rizičnog kapitala su obavezni izračunavati neto vrijednosti imovine za poslednji dan u mjesecu.

4.3. Metodologija utvrđivanja i vrijednosti imovine i obaveza investi

cionog fonda

Pravilnikom je utvrđeno početno priznavanje kao i naknadno vrednovanje i prestanak priz-navanja svake pojedinačne vrste fnansijske imovine i obaveza fonda čime se omogućava jed-nakost pristupa prema svim ulagačima u fondove nezavisno od vrste fonda. Tako se postiže i ujednačenost u vrednovanju imovine i obaveza fonda što povećava transparentnost , odnosno na najmanju moguću mjeru svodi mogućnost za eventualne manipulacije pri vrednovanju fonda.

Početno priznavanje je defnisano MRS 39 , kao što je ranije navedeno.

Iako MRS daje mogućnost priznavanja imovine ili na datum transakcije ili na datum namirenja, Pravilnik propisuje da se kupovina ili prodaja fnansijskih instrumenata uključuje u vrednovanje imovine na dan zaključenja transakcije.

Ako su cijene instrumenata stabilne, razlika nije bitna, ali ako dolazi do bitnih promjena cijena onda te razlike mogu bitno uticati na vrijednost imovine. To načelo vrijedi i za harije od vrijednosti i za kupovinu instrumenata iz primarnih emisija koja se vrednuje na datum trgov-anja, te za potraživanja i obaveze po osnovu kamata, dividendi i drugih fnansijskih obaveza koje se odnose na druge fnansijske instrumente, a koja se evidentiraju po donošenju odluke i utvrđivanju prava na islatu odnosno obaveze.

Imovina koja je stečena u stranoj valuti preračunava se u konvertibilnim markama po sred-njem kursu Centralne banke BiH na dan imovine vrednovanja fonda. Ako valuta u kojoj je imovine stečena nije uvrštena na kursnu listu Centralne Banke za evro, a vrijednost izražena u evrima preračunava se protivvrijednost KM.

4.4. Priznavanje i prestanak priznavanja imovine

4.4.1. Početno priznavanje ulaganja

Prema MRS 39, kod početnog priznavanja, fnansijska imovina i obaveze se početno mjere po fer vrijednosti , uvećanoj za transakcione troškove koji su direktno povezani sa sticanjem finansijske imovine ili nastanka obaveze. Od ovog principa je izuzeta fnansijska imovina koja se vodi po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha i kod čijeg se priznavanja transakcioni troškovi direktno priznaju kroz bilans uspjeha.

U dijelu koji se odnosi na početno priznavanje imovine i obaveza , Pravilnik o utvrđivanju vrijednosti imovine fonda i obračuno neto vrijednosti imovine po udjelu ili po akciji investi-cionog fonda je u potpunosti usaglašen sa zahtjevima MRS i ne predstavlja prepreku njihovoj dosljednoj primjeni.

4.4.1.1. Kupovina akcija (početno priznavanje)

Primjer 1: Trećeg marta 2008. godine Društvo za upravljanje investicionim fondom „M“ dalo je u ime fonda kojim upravlja nalog brokerske kuće „A“ za kupovinu 10000 akcija Teleko-ma RS po kupovnoj cijeni od 2,00 KM. Nalog vrijedi 30 dana. Brokerska provizija je 0,5%, a u nju su uključeni naknad da berzi i centralnom registru. Nalog je realizovan u dvije kupovne transakcije i to: 06.03.2008. količina od 6000 akcija po cijeni 1,95 KM i 10.03.2008. količina od 4000 akcija po cijeni od 1,80 KM. Obračun o obavljenim berzanskim transakcijama je dostav-ljen Društvu na dan transakcije.

Prema podacima iz navedenog primjera , elementi obračuna kupovine HOV su:

4.4.1.2. Kupovina ulaganja

Polazeći od cilja koji Društvo namjerava da ostvari kupovinom novog ulaganja, i koji je jasno navelo u svojoj odluci o kupovini , kupljene akcije se, kao instrument kapitala , klasifkuju ili kao fnansijska sredstva po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha ili u kategoriju fnansijskih sredstava namjenjenih za prodaju.

S obzirom na to da troškovi transakcije kod ove dvije kategorije fnansijskih sredstava imaju drugačiji tretman kod uključivanja u nabavnu vrijednost, onda će se i njihova nabavna vrijednost razlikovati upravo za vrijednost ovih troškova.

1. Kupovina- ako je ulaganje klasifkovano u kategoriju fnansijske imovine koja se vodi po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha

-Ulaganje se prilikom kupovine priznaje po fer vrijednosti ( fer vrijednost=vrijednost transakcije)

- Transakcioni troškovi se tretiraju kao rashod perioda.Kupovina se evidentira u glavnoj knjizi na sledeći način:

Redni broj

Konto Naziv konta Duguje Potražuje

1. 200 400

HOV domaćih emitenata kroz BU Obaveze po osnovu ulaganja u HOV Kupovina akcija po obračunu od 06.03

11.700 11.700

2. 601 401

Troškovi kupovine i prodaje HOVOstale obaveze po osnovu ulaganja

HOVZa brokersku proviziju- po

obračunu od 06.03.

58,50 58,50

2. Kupovina- ulaganje klasifkovano u kategoriju fnansijske imovine raspoložive za prodaju

- Ulaganje se početno priznaje po fer vrijednosti ( nabavna vrijednost)- Koja se uvećava za troškove transakcije

Evidentiranje u glavnoj knjizi fonda je sljedeće:

Re

Konto Naziv konta Duguje Potražujeb

210 HOV domaćih emitenata raspoložive za prodaju

11.758.50

Obaveze po osnovu ulaganja u HOV Kupovina akcija- po obračunu 06.03

11.758.50

3.Kupovina- ulaganja koja se drže do dospijeća

Dužničke hartije od vrijednosti emitenata iz Republike Srpske, kao i depoziti i ulaganja koji se drže do dospijeća, vrednuju se po amortizacionom trošku primjenom metode efektivne kamatne stope ostvarene pri početnom pojedinačnom ulaganju u skaldu sa ugovorenim uslovima.

Metodom efektivne kamatne stope vrednuju se zajmovi i potraživanja.Primjer 2: Dana 24.03.2008. kupljeno je 10000 obveznica stare devizne štednje,

pri čemu je:Rok dospijeća 28.02.2013.godine; nominalna vrijednost obveznica 10.000 KM;

tržišna ci-jena 0,90 KM ( nabavna vrijednost 9.000 KM, diskont pri kupovini iznosi 1.000 KM); Kupon 2,5%; efektivna kamatna stopa 2,515625%; bankarska provizija 0,01%; naplata je 25.03.

Knjiženje u fnansijskom knjigovodstvu:

Redni Konto Naziv konta Duguje Potražujebroj

221 Dugoročne HOV koje se drže do dospijeća

10.010

2219 IV-diskont pri kupovini1. 400

401Obaveze po osnovu ulaganja u HOV Ostale obaveze po osnovu ulaganja -Za kupovinu obveznica stare devizne štednje

9.000 10

4. Udjeli u druge fondovePostoji situacija kad investicioni fondovi sa kojima upravlja isto društvo

međusobno trguju sa hartijama od vrijednosti. U takvim slučajevima bi se mogla desiti manipulacija cijenama kod trgovanja dužničkim HOV , koje se provode kao institucionalne transakcije. Udjeli u drugim investicionim fondovima svode se po vrijednosti neto imovine po udjelu ili akciji tog fonda koja je obavljena odnosna važeća na dan vrednovanja. Ako cijena nije poznata, koristi se cijena od prethodnog dana trgovanjakoja se službeno objavljuje.

4.4.2. Naknadna procjena ulaganja

Prema zahtjevima MRS-a naknadno vrednovanje se vrši za svaki izvještajni period. promjene vrijednosti imovine nastale između dvije procjene imaju za rezultatpojavu nereali-zovanih dobitaka i gubitaka fonda, zavisno od toga da li je vrijednost imovine fonda na dan obračunaprocjenjena na više ili niže u odnosu na prethodno evidentirano stanje.

Usklađivanje knjigovodstvenog stanja imovine sa procijenjenom fer vrijednošću vrši se korekcijom vrijednosti imovine i priznavanjem nerealizovanih dobitaka, u periodu u kojem je došlo do rasta vrijednosti imovine , odnosno, priznavanjem nerealizovanih gubitaka i smanjenjem knjigovodstvene vrijednosti imovine u periodima pada vrijednosti imovine fonda.Promjene vrijednosti imovine evidentiraju se na računima ispravke vrijednosti ulaganja koji se , prema kontnom okviru za investicione fondove, otvaraju kao analitički računi za svaki oblik ulaganja. Slično ostalim računima ispravke vrijednosti imaju korektivnu funkciju nabavne i fer vrijednosti.

Sa druge strane , nerealizovani dobici i gubici nastali promjenama fer vrijednosti , iskazuju se na računima uspjeha (nerealizovani dobici i gubici) za fnansijska srdstva klasifkovana u kategorijupo fer vrijednosti kroz bilans uspjeha. Kod sredstava raspoloživih za prodaju , ove se promjene iskazuju direktno u kapitalu, preko izvještaja o promjenama u kapitalu.

4.4.3.Evidentiranje promjena fer vrijednosti u računovodstvu

Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha: Promjene fer vrijednosti ulaganja se u glavnoj knjizi fonda evidentiraju tako što se zadužuje račun ispravka vrijednosti, a odobrava račun nerealizovanih dobitaka za izos promjene fer vrijednosti naviše, odnosno, zadužuje račun nerealizovanih gubitaka uz odobravanje računa ispravka vrijednosti za promjene fer vrijednosti naniže.

Finansijska sredstava raspoloživa za prodaju: Kod ove grupe sredstava povećanje fer vrijednosti se evidentira zaduživanjem računa ispravke vrijednosti ulaganja i odobravanjem računa revalorizacijaa fnansijskih sredstava raspoloživih za prodaju, i obrnuto, u slučaju promjene fer vrijednosti nanaiže.

4.4.4.Naknadno mjerenje obveznica koje se vode u kategoriji do dospijeća

Primjer 3: Efektivna kamatna stopa je 5,83265625%; efektivana kamata za jedan dan je 159,798 KM; kamatni faktor za jedan dan 0,0157534%; kamata za jedan dan iznosi 157, 534 KM; ispravka vrijednosti diskonta za jedan dan 2,264 KM (159,798 KM-157, 534).

Knjiženje u fnansijskom knjigovodstvu:

Redni broj

Konto Naziv konta Duguje Potražuje

1. 302 701

Potraživanja po osnovu kamataPrihodi od kamata po osnovu dužničkih HOVZa naknadno vrednovanje obveznica

157,534 157,534

2. 2219 702

IV-diskont pri kupoviniAmortizacija premije /diskonta/po osno-vu HOV sa rokom dospijećaZa amortizaciju diskonta za jedan dan

2,264 2,264

4.4.5 Prodaja ulaganja, dobici i gubici od prodaje ulaganja

Prodajom ulaganja iz svog portfelja fond može da ostvari dobit ili gubitak, koji imaju karakter realizovanog rezultata, što znači da utiču na osnovicu za oporezivanje i uključuje se u raspodjelu dobiti.

Fond će iskazati realizovani dobitak od prodaje ulaganja, ukoliko prodaju izvrši po cijenama koje su više u odnosu na nabavnu vrijednost ulaganja. U obrnutom slučaju, biće iskazan gubitak.

Kako se najveći dio imovine iskazuje po fer vrijednosti koja se tokom izvještajnih perioda miijenja , često su prisutni nerealizovani dobici i gubici kojima se nabavna vrijrdnost koriguje na nivo fer vrijednosti imovine. Iz tog razloga je neophodno da se prilikom evidentiranja prodaje ulaganja u računovodstvu isknjiže i svi nerealizovani dobici i gubici koji se na njega odnose, bilo da su iskazani na računima uspjeha ili u revalorizacionim rezervama fonda. Istovremeno, oni prodajom postaju realizovani i uključuju se u obračun ukupnog dobitka ili gubitka ostvarenog prodajom ulaganja iz portfolija.

4.5 Obaveza revizijeInvesticioni fondovi imaju obavezu revizije godišnjih fnansjskih izvještaja od

strane nezavisne revizije, a ista je propisana Zakonom o računovodstvu i reviziji član 13 stav 1. Takodje Zakonom o investicionim fondovima je propisana obaveza revizije fnansijskih izvještaja kao i dostavljanje istih Komisiji za hartije od vrijednosti. Nezavisni revizor vrši pregled poslovanja svakog fonda i društva nakon zaključivanja poslovne godine i na osnovu tog pregleda sačinjava izvještaj koji društvo dostvalja Komisiji za hartije od vrijednostiu roku od četiri mjeseca od završetka obračunske godine.Vrijednost indeksa investicionih fondova Republike Srpske (FIRS) je od 1. avgusta 2004. godine (datum početka računanja) do 31. oktobra 2009. godine imala rast od 95,02 % i na dan 31. oktobar 2009. godine vrijednost FIRS-a iznosi 1.950,23 poena

14.000 Iideks iivestciDnii fondova RS

12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

T" h^a^■^if*

4. RAČUNOVODSTVENE POLITIKE INVESTICIONIH FONDOVA

Računovodstvene politike obuhvataju načela, osnove, konvencije, pravila i postupke koje usvaja uprava. Veoma je važno se utvrdi računovodstvena politika investicionog fonda, a u nas-tavku će biti obrađen Pravilnik o računovodstvu i računovodstvenim politikama za Akcijski fond republike Srpske.

Pravilnikom o računovodstvu i računovodstvenim politikama (u daljem tekstu Pravilnik) u Akcijskom fondu Republike Srpske a.d. utvrđuju se organizacija, način vođenja poslovnih knjiga, sadržina poslovnih isprava, rokovi za dostavljanje i knjiženje računovodstvenih isprava, čuvanje poslovnih knjiga i knjigovodstvenih isprava, obavljanje popisa imovine i obaveza, blagajničko poslovanje, računovodstvene politike, kao i druga pitanja, kojima se uređuje sprovođenje računovodstvene regulative koje će se primjenjivati prilikom sastavljanja fnansijskih izvještaja, a u skladu sa odredbama Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske, Kodeksa računovodstvenih načela (u daljem tekstu: Kodeks) Međunarodnih računovodstvenih standarda (u daljem tekstu: standardi) i Međunarodnih standarda fnansijskog izvještavanja (u daljem tekstu: MSFI).

Računovodstvo u investicionom fondu podrazumjeva: kontinuirano, pravovremeno i ispravno obavljanje propisanih aktivnosti i procesa u poslovanju, evidentiranju, sistematizovanju, istraživanju, analizi, kontroli, arhiviranju i čuvanju, te korištenju podataka, iskaza i ostalih os-tvarenih resursa kao krajnjeg rezultata odvojenih procesa računovodstvene prirode neophod-nih prvenstveno u poslovanju Fonda, te obaveza prema nadležnim državnim organima. Istovremeno, računovodstvena funkcija vrši primjenu odredaba zakona, računovodstvenih načela i Međunarodnih standarda fnansijskog izvještavanja.

4.1 Poslovne knjige i način vođenja knjigovodstva

Poslovne knjige -Pod poslovnim knjigama u knjigovodstvu podrazumjevaju se instrument evidencije pomoću kojih se hronološki i na sistematski način obuhvataju poslovni događaji na osnovu knjigovodstvenih dokumenata18.

Izlazni podaci na kraju perioda za koji se sastavljaju zakonom propisani iskazi moraju biti izlistani u obliku bruto bilansa.Po načelima dvojnog knjigovodstva, vode se sljedeće poslovne knjige: glavna knjiga, dnevnik i konto kartice.Dnevnik je knjiga u kojoj se hronološkim redom knjiže sve poslovne promjene.Glavna knjiga se sastoji od računa na kojima se hronološki knjiže stanja i promjene imovine i obaveza fonda, rashodi i prihodi, rezultati poslovanja i vanbilansne evidencije.

Pored knjiga iz prethodnih stavova, vodi se i analitička evidencija o strukturi ulaganja fonda po emitentima, kao i druge analitičke evidencije po potrebi.Sve analitičke evidencije se obavezno usklađuju sa računima glavne knjige. Knjigovodstveni dokumenti- Knjigovodstvenim dokumentom smatra se u pismenom obliku formulisano utvrđenje kojim se dokazuje nastanak poslovnog događaja.

Sve nastale promjene , knjiže se samo na temelju materijalno i formalno ispravnih i uredno likvidiranih knjigovodstvenih dokumenata.

Dokumenti koji ne odražavaju nastale promjene u sredstvima i izvorima sredstava ne mogu biti osnov za knjiženje u knjigovodstvu.

Svi knjigovodstveni dokumenti koji služe kao osnov za knjiženje, dostavljaju se knjigovodstvu na način i u rokovima kojima se osigurava urednost i ažurnost knjiženja.

Knjigovodstveni dokumenti se dostavljaju putem knjige o predaji dokumentacije šefu računovodstva ili lieu koje on ovlasti od strane odgovornih lica zaduženih za te poslove.

Kontrola (likvidacija) knjigovodstvenih dokumenata- Kontrolu knjigovodstvene dokumentacije vrši zaduženo lice - likvidator.Kod prijema dokumenata koja će biti predmet knjiženja, likvidator obavezno vrši kontrolu ispravnosti istih.

Obavljanje knjigovodstvenih poslova- Knjiženje dokumentacije obavlja se primjenom jedinstvenog kontnog plana koji predstavlja dio obavezne osnovne baze podataka programa „Glavne knjige“.

Kontiranje poslovnih promjena obavlja se na izvornom dokumentu, specifkaciji, sačinjenoj i izvedenoj rekapitulaciji ili putem naloga za knjiženje primjenom jedinstvenog kontnog plana.

U toku kretanja knjigovodestvenih naloga i drugih dokumenata, na osnovu kojih se sprovode knjiženja u analitičkim i sintetičkim knjigovodstvima, svaki radnik knjiženja koja obavlja ovjerava svojim potpisom i proslijeđuje nalog na dalju obradu - knjiženje.

Knjigovodstvena dokumenta, prije knjiženja se prethodno sortiraju prema vrstama dokumentacije koje se nalaze u osnovnoj bazi podataka.

4.2. Periodični i godišnji obračuni i poslovni izvještaji

Fond utvrđuje stanje sredstava i obaveza prema izvorima, kao i rezultat poslovanja na dan 30. juna (polugodišnji obračun) i 31. decembra (godišnji obračun) tekuće godine19.

Polugodišnji i godišnji obračuni se iskazuju na obrascima u skladu sa Pravilnikom o obras-cima i sadržini pozicija u obrascima fnansijskih izvještaja za privatizacione investicione fon-dove , MRS i važećim zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske.

4.3. Otvaranje i zaključivanje poslovnih knjiga i njihovo čuvanjeOtvaranje i zaključivanje poslovnih knjiga u Fondovima se provodi za

svaku poslovnu godinu. Otvaranje poslovnih knjiga se vrši automatskom programskom aplikacijom.

Poslovni događaji koji nastanu poslije orvaranja početnog stanja, knjiže se u momentu njihovog nastajanja na osnovu vjerodostojne knjigovodstvene dokumenatcije.

Po završetku poslovne godine i poslije provedenih svih poslovnih promjena poslovne knjige se usklađuju sa glavnom knjigom i zaključuju automatskom programskom aplikacijom.

Na kraju godine obavezno je izlistati bruto bilanse i glavnu knjigu (ili čuvati u elektronskom obliku). Svi poslovni događaji čuvaju se u elektronskom, a mogu

i u pisanom obliku za svaku poslovnu godinu.Čuvanje poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata za tekuću godinu,

povjerava se Odjeljenju za računovodstvo, i čuvaju se u prostorijama organizacionog dijela računovodstva, ili na drugom, za to predviđenom mjestu.

Godišnji obračun i knjigovodstveni dokumenti moraju se uredno odlagati i uvezivati u čvrste sveske ili registratore, sa oznakom vrste dokumenta i poslovne godine na koju se odnose.

Pod čuvanjem poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata podrazumjevaju se mjere obezbjeđenja protiv oštećenja (požar, poplava, vlaga, temperatura i si.), krađa, zloupotrebe, gu-bljenja i propadanja dokumentacije.

Za čuvanje poslovne dokumentacije koja se nalazi u tekućoj obradi odgovara lice kod koga se ista nalazi na obradi, odnosno lice koje odredi rukovodilac odjeljenja računovodstva .

Za čuvanje odloženih poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata u arhivu odgovorno je lice kome je ovaj zadatak povjeren aktom o sistematizaciji poslova i radnih zadataka.

Primopredaja poslovnih knjiga i knjigovodstvenih dokumenata na čuvanje u arhivu obavlja se pismenim putem.

Zastarjele poslovne knjige i dokumenti uništavaju se putem komisije koju određuje Up-rava Banke, uz prethodno obavještenje, odnosno poziv organizaciji koja je zakonom određena za čuvanje arhive, da izvrši prethodan uvid i odabir dokumentacije za svoje potrebe.

Knjigovodstveni dokumenti čuvaju se u sljedećim rokovima:• Trajno se čuvaju računovodstveni godišnji iskazi, konačni obračun plate zaposlenog.• Trajno se čuvaju izvještaji revizora i sve odluke od uticaja na fnansijsko poslovanje.• Deset (10) godina se čuvaju: glavna knjiga, sve pomoćne knjige i svi dokumenti

koji su vezani za nabavku materijalne i nematerijalne imovine .• Pet (5) godina se čuvaju polugodišnji izvještaji.• Pet (5) godina se čuvaju dokumenti platnog prometa, ulazne i izlazne fakture,

poreske prijave .• Dvije (2) godine se čuvaju pomoćni obračuni i slični dokumenti.Podaci u elektronskom obliku čuvaju se na propisan način koji ih štiti od brisanja unesenih podataka ili drugih oštećenja, a u okviru Poslovnog informacionog sistema i to sveobuhvatno.

Magnetni mediji na kojima su registrovane sve poslovne promjene odlažu se i čuvaju kod šefa računovodstva u Banci.

Izvršenje arhiviranja podataka na prenosive medije rade administratori baza podataka ili osobe koje su ovlaštene od strane administratora baze ili administratora sistema. Arhiviranje se izvodi svakodnevno i po završetku poslovne godine. Svaki primjerak arhivskog medija mora biti označen brojem, vrstom, datumom arhiviranja te imenom osobe koja je uradila arhiviranje. Kvalitet arhiviranja i medija se mora periodično provjeravati zbog mogućnosti evntualnog ot-kaza medija ili neupotrebljivosti arhive za restauriranje podataka. Mediji se moraju zamjeniti nakon isteka pola zagarantovanog vremena trajnosti medija.

Administratori i osobe posebno zadužene za arhiviranje vode evidenciju o svim primjerci-ma medija na kojima su smještene arhive. Zabranjeno je bez nadzora i odobrenja administratora ili rukovodioca računovodstva na bilo koji način umnožavati

medije sa podacima.

4.4. Utvrđivanje vrijednosti imovine fondova

Utvrđivanje vrijednosti imovine i obaveza Fonda, kao i izračunavanje neto vrijednosti imovine Fonda vrši Centralni registar hartija od vrijednosti Republike Srpske, koji i obavlja poslove depozitara Fonda20.

Depozitar je obavezan da uz svaki oblik imovine navede način vrednovanja i da to obrazloži.Neto vrijednost imovine Fonda izračunava se mjesečno tako da se vrijednost ukupne imovine umanji za iznos obaveza i rezervisanja Fonda.

4.5. Računovodstvene politike

Utvrđivanje računovodstvenih politika izvršeno je na temelju Međunarodnih računovodstvenih standarda i Međunarodnih standarda fnansijskog izvještavanja iz člana 3. Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske.

4.5.1. Ulaganja u akcije

Na osnovu Uredbe o metodologiji za utvrđivanje neto vrijednosti imovine Akcijskog fonda Republike Srpske , koju je u skladu sa članom 4.Zakona o Akcijskom fondu RS (“Sl.glasnik RS” broj 56/06) donijela Vlada RS, Centralni registar hartija od vrijednosti Republike Srpske (u daljem tekstu Depozitar) utvrđuje fer vrijednost i strukturu ulaganja fonda u obične akcije, i ona predstavlja iznos osnovnog kapitala fonda.

Nabavna vrijednost običnih akcija predstavlja iznos plaćen prodavcu, bez troškova koji su uslovljeni kupovinom ( oni se tretiraju kao rashodi perioda).

Prodajom ulaganja mogu nastati kapitalni dobici, ako se prodaja vrši po cijenama višim od njihove knjigovodstvene vrijednosti, odnosno nabavne vrijednosti ili kapitalni gubici ako se pri prodaji postigne niža vrijednost od nabavne, odnosno knjigovodstvene vrijednosti.

Vrednovanje ulaganja se vrši na bazi ukupnog portfelja i predmet knjigovodstvenog obuhvatanja je razlika između nerealizovanih dobitaka i gubitaka. Ukoliko su nerealizovani dobici niži od nerealizovanih gubitaka, to predstavlja smanjenje vrijednosti ulaganja, a ako su nerealizovani dobitci viši od nerealizovanih gubitaka, razlika se evidentira kao nerealizovana dobit.

Prioritetne akcije sa fksnom dividendom tretiraju se kao obveznice.

4.5.2. Vrednovanje obveznica

Obveznice se vrednuju po neotplaćenoj nominalnoj vrijednosti, pomnoženoj berzanskim kursom ili kursom drugih uređenih javnih tržišta na dan obračuna, uz pripisivanje pripadajuće kamate, u skladu sa odlukom o emisiji obveznica.

Obveznice kojima se ne trguje na berzi ili drugim uređenim javnim tržištima vrednuju se po neotplaćenoj nominalnoj ili nabavnoj vrijednosti, tako da se uzima niža vrijednost, uz pripisivanje pripadajuće kamate, u skladu sa odlukom o emisiji obveznica.

4.6. Izvještaji depozitaraVrednovanje portfelja ulaganja usaglašava se sa Izvještajima Depozitara, a

na dan bilansa po tržišnim, odnosno manjim od knjigovodstvene, nabavne ili procijenjene vrijednosti. Kao rezultat se javljaju ili nerealizovani dobici (kada je na dan bilansa tržišna vrijednost veća od njihove knjigovodstvene vrijednosti), ili nerealizovani gubici ( kada je na dan bilansa tržišna vrijednost akcija niža od njihove knjigovodstvene vrijednosti).

Izvještaji koje sačinjava Depozitar su: Izvještaj o strukturi ulaganja fonda, Izvještaj o utvrđivanju fer vrijednosti ulaganja u akcije, Izvještaj o utvrđivanju fer vrijednosti ostalih ulaganja, Izvještaj o nerealizovanim dobicima/gubicima fonda, Izvještaj o neto sredstvima-bilans stanja, i Prilozi kojima se dokumentuje utvrđivanje prikazanih pozicija.

4.7. Vrednovanje i iskazivanje potraživanja fondaPotraživanja po osnovu prodaje ulaganja iskazuju se na dan zaključenja transakcije, a zatvaraju se danom naplate, i ista moraju biti usaglašena sa izvještajima Depozitara.

Potraživanja za koja u skladu sa pravilima prodaje izvještaj o prodaji nije dostavljen depozitaru do dana sastavljanja izvještaja o utvrđivanju neto vrijednosti imovine Fonda evidentiraju se preko računa vremenskih razgraničenja, i vode na istima do ispunjenja uslova za slanje izvještaja Depozitaru.

Potraživanja po osnovu dividendi, a samim tim i prihodi od dividendi priznaju se kada se utvrdi pravo akcionara da primi dividendu ( datum presjeka).

4.8. Utvrđivanje vrijednosti obaveza fondaUtvrđivanje vrijednosti obaveza Fonda vrši se za svaku vrstu obaveze

pojedinačno. Obaveze po osnovu kupovine ulaganja se knjiže danom zaključenja transakcije, a zatvaraju danom uplate, uz obavezno usaglašavanje sa izvještajima depozitara.

4.9. Neto vrijednost imovine fondaMjesečna neto vrijednost imovine Fonda izračunava se prvog radnog dana

narednog mjeseca, za prethodni mjesec. Izračunavanje neto vrijednosti imovine Fonda vrši Depozitar.

Neto vrijednost imovine Fonda po akciji dobija se kada se iznos neto vrijednosti imovine, podijeli sa ukupnim brojem akcija Fonda na dan izračunavanja neto vrijednosti imovine.

4.10. Utvrđivanje vrijednosti osnovnog kapitala fondaOsnovi kapital Akcijskog fonda je procijenjena vrijednost akcija i udjela

preduzeća, banaka i osiguravajućih društava, koje na dan stupanja na snagu Zakona o Akcijskom fondu RS čine državni kapital u Republici Srpskoj.

Akcije i udjeli preduzeća koja se registruju poslije 22.6.2006.godine, a koja čine državni kapital u Republici Srpskoj, kao i akcije i udjeli koje stiče Republika Srpska u postupcima re-strukturisanja ili stečaja u registrovanim preduzećima, čine imovinu fonda, te se po osnovu njihove procijenjene vrijednosti uvećava osnovni kapital Akcijskog fonda. Osnovni kapital fonda se umanjuje za fer vrijednost akcija emitenta koji je nakon provedenog stečajnog postupka brisan iz sudskog registra.

4.11. Politika vrednovanja i iskazivanja prihoda i rashoda

Prihodi se mjere po fer vrijednosti primljene naknade ili potraživanja. Prihod se priznaje ako istodobno porastu sredstva ili se smanje obaveze.

Kod priznavanja prihoda proizašlih iz pojedinih poslovnih aktivnosti primjenjuju se kriteriji zahtjevani MRS-om 18.

Najvažniji prihodi koje Fond može da ostvare su poslovni prihodi, odnosno prihodi od dividendi, kamata i kapitalni dobici.

Dividende se knjigovodstveno evidentiraju kada se utvrdi pravo akcionara da primi dividendu ( datum presjeka), i po tom osnovu podnese zahtjev za isplatu.

Realizovani dobici od transakcija sa ulaganjima evidentiraju se u poslovnim knjigama na dan trgovanja.

Neralizovani dobici se evidentiraju poslednjeg dana u mjesecu na osnovu izvještaja Depozitara.

Prihod od kamate se priznaje po vremenski proporcionalnoj osnovi primjenom metode efektivne kamatne stope.

Svi troškovi i rashodi koji se odnose na obračunski period moraju biti obuhvaćeni u fnan-sijskim izvještajima (načelo nastanka događaja)Rashodi po osnovu realizovanih gubitaka od transakcija se evidentiraju u poslovnim knjigama na dan trgovanja.

Rashodi po osnovu nerealizovanih gubitaka se evidentiraju poslednjeg dana u mjesecu po dostavljenom izvještaju Depozitara.

Događaji nakon datuma bilana stanja su događaji koji nastaju između datuma na koji se sastavljaju fnansijski izvještaji (datum bilansiranja) i datuma na koji su fnansijski izvještaji dostavljeni nadležnom organu, odnosno APIF-u. Prema našem zakonodavstvu, to su događaji koji su nastali od 31.12. izvještajne godine do datuma usvajanja fnasijskih izvještaja od strane lica koje vrši nadležnosti Skupštine.

4.12. Ispravka grešakaGreške koje su nastale u jednom, a uočene su u drugom periodu, mogu imati karakter:• materijalno značajne greške ili• materijalno beznačajne greške.Prag materijalnosti se utvrđuje za svaki konkretni slučaj u trenutku

identifkacije greške, a utvrđuje ga odgovorno lice za računovodstvo. U notama/ zabilješkama uz fnansijske izvještsaje obrazlaže se kriterijum materijalne značajnosti.

• Korekcije materijalno značajnih grešaka iz ranijeg perioda vrši se preko početnog rezultata iz prethodnog perioda.

• Korekcije materijalno beznačajnih grešaka iz ranijeg perioda vrši se preko prihoda, odnosno rashoda tekućeg perioda, odnosno perioda u kojem je greška uočena.

Promjena računovodstvenih politika vrši se pod uslovima utvrđenim MRS 8 -Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, promjene profesion-alne regulative ili ako bi ta promjena uticala na realnije prikazivawe događaja ili transakcija u finansijskim izvještajima.