601 ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ - MatenadaranՔ Ա Ր Ո Զ Գ Ի Ր Ք ԺԵ — XV ԳՐԻՉ՝ Ղազար։ ԹԵՐԹ՝ 139. չգրուած՝ 1աբ, 3բ—4բ, 26բ, 30բ—1ա, 139բ։ ՊՐԱԿ՝

601Ժ Ո Ղ Ո Վ Ա Ծ Ո Յ

Խորին անապատ ՊԿԷ — 1418ԳՐԻՉ՝ Տաւնական։ ՍՏԱՑՈՂ՝ Սիմէոն։ԹԵՐԹ՝ 204+2 (կրկ. 51, 161)+4 (տե՛ս Պատառիկ—պահպանակ)։ ՊՐԱԿ՝ Ա—ԺԷ×12 (ԺԷ 10)։ ՆԻՒԹ՝ թուղթ։ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17×13։ ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն։ ԳԻՐ՝ բոլորգիր։ ՏՈՂ՝ 21—25։ ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի,

միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կանաչ (Ա), սպիտակ (Բ) կտաւ։

ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Ճ ա կ ա տ ա զ ա ր դ ՝ 4ա։ Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ ՝ բուսական (129բ, 167ա)։ Գ ո յ ն ե ր ՝ կարմիր, շագանակագոյն։ՊԱՏԱՌԻԿ—ՊԱՀՊԱՆԱԿ — Ճառընտիր։ Ժ—ԺԱ դդ.։ 2 (1—2)+2 (203—204), ստացուած 2 առանձին թերթերի եզրահատումից եւ ընդերկայնակի երկտակումից։ Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորագիծ երկաթա-

գիր։ Վկայաբանութիւն Մատթէոսի եւ Անդրէի առաքելոց։ Կարդալ՝ 204ա «Յետ ամբառնալոյ Տեառն յերկինս, եւ Սուրբ Հոգին առաքեալ... Եւ էհաս Մատթեի երթալ յաշխարհն մարդակերաց...»։ 1ա «... փառաւորելով զ-Հայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ զՀոգին այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն» (տե՛ս Անկանոն գիրք առաքելականք, Վենետիկ, 1904, էջ 124—145)։

ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից պակասաւոր, տեղ—տեղ զանազան բծեր, լուսանցամասերը մաշուած։ Կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, դռնակն ընկած, թիկունքի կաշին փոխարինուած սեւ կաշւով։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն1. ա. 3ա [Գանձ հասարակաց կիրակմտից (Ծայրակապ՝ «Գրիգոր») — Գերամբարձ Աստուած,] Գովեալդ ի զաւրաց... /Ի մուտս արեւի,/ Քեզ յանձն եղիցի.../Գանձիս եւ տաղի/

ԶԳրիգորն եղկելի (հմմտ. ձեռ. 426, 102ա—4բ)։բ. 3ա—4ա [Գանձ] Թարգմանչացն ասի — [Քրիստոս] մարմնացեալ, /Քարոզս առաքեալ,/ Քանոն մեզե է եդեալ։ Թադէոս եկեալ, /Զոր գրով յըղեալ/ Թումայ առաքեալ...

Հատուած Մխիթար Այրիվանեցու «Բարձրեալ անքնին» սկզբնատողով գանձից (տե՛ս, ձեռ. 4976, 24բ նաեւ տպ. Գանձեր եւ տաղեր, Եր., 2005, էջ 113 տ. 40 եւ շար.)։

2. 4ա—41ա Խնդիրք եւ հարցմունք տէր Միքայէլի Անտիոքու եպիսկոպոսի ի մեղաւորէս Վարդանա.— 4ա [Ցանկ հարցմանց] — Ա. Եթէ որպիսի աւրինակաւ է մարդս պատկեր Աստուծոյ... Ե. Եթէ որչափ է մահու մեղքն...— 4ա—9ա [Թուղթ առ Միքայէլ Անտիոքու եպիսկոպոս] — Ո՜վ գերապատուեալդ յԱստուծոյ եւ ի մարդկանէ...ա. 9ա—15ա Հարցումն տէր Միքայէլի, թէ որպիսի՞ աւրինակաւ է պատկերակից եւ նման մարդս Աստուծոյ — ԶԱստուած անեղ եւ անպարագրելի եւ անհասանելի ուսուցին մեզ

ամենայն Աստուածաշունչ գիրք...բ. 15ա—22բ Եթէ հոգիք մարդկան այժմ որպէ՞ս կան եւ ու՞ր են կայանք նոցա — Ո՜վ որդի հոգեւոր, տէր Միքայէլ...գ. 22բ—9բ Եթէ զի՞նչ է աղաւթին եւ կամ ո՞րչափ է սահման նորա եւ զի՞նչ շահ առնէ մեզ — Գիտացիր, ո՜վ աստուածարեալ առաջնորդ, զի մեծ բարի է խոկալ յաւրէնս Աստու-

ծոյ...դ. 29բ—33բ Եթէ զիա՞րդ երեւին սուրբքն մարդկան, թէ կարեն գալ առ մեզ ի հանդերձեալ աշխարհէն — Յառաջին հարցն բազում քննութիւն եղեւ այսպիսեացս...ե. 33բ—41ա Եթէ ո՞ր է մահու չափ մեղքն եւ կամ ընդէ՞ր Քրիստոս երկընչէր ի մահուանէ, եւ թէ զի՞նչ է դժոխքն եւ ու՞ր է — Է թէ քանի զարմանալի եւ հրաշափառ է խորհուրդն...3. 41ա—51գ Խրատք յԱստուածաշունչ գըրոց եւ պարզ բանիւ յայտնումն բարոյն եւ չարին, զոր մեղաւոր հողս եւ հին խաբեբայս Վարդան Աստուծով յարմարեալ գրեցի՝ ի

խնդրելոյ եւ յաղաչելոյ Թաթէոսի շնորհազարդ քահանայի — Ո՜վ որդեակք, վերջին է ժամանակս...4. 51բ—61ա Վասն դժոխոցն եւ անքուն որդեանցն... զոր մեղաւորս Վարդան... գրեցի... յաղաչելոյ եւ խնդրելոյ... Սիմէոնոյ կրաւնաւորի — Ո՜վ քահանայք եւ ժողովուրդք Աս-

տուծոյ, գիտացիք եւ միտ առէք զայս...5. 61ա—109բ Սրբոյն Աթանասի արքեպիսկոպոսի Աղէքսանդրու Հարցմունք եւ պատասխանիք Կիւրղի. Յաղագս մակացութեան եւ հանճարոյ... — Հետեւումն համարիմ երիս

բանս ընդ Աստուծոյ...6. 109բ—12ա Տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Յաղագս եթէ չիք ինչ, որ զառաքինութիւնն վնասէ, աւրինակաւ սրբոցն — Բազում պատկերք կան ի գիրս առաքինի ինչ վարուց...7. 112բ—7բ Անանիայի առաքելոյ (Նարեկացւո՞յ) Վասն խոնարհութեան — Արդ, որպէս ասէ առաքեալ, ամենայն խոնարհութեամբ զմիմեանս լաւ համարեալ, քան զանձինս...8. 117բ—22ա Նորին Անանիայի ասացեալ Վասն համբերութեան եւ խաղաղութեան — Արդ, յորժամ մարդն շնորհս առնու յԱստուծոյ իմաստութենէ եւ եղկելի...9. 122ա—7ա Սուրբ հաւրն Թէոփիլիոսի Յաղագս արտասուաց ասացեալ է — Յորժամ միտքդ զբաղեալ լինի եւ կամիս որ ի զղջումն ածես...

10. 127ա—9ա Նորին. Ի նոյն բան — Արդ, պարտ է յիշել վասն այնր արդարութեան, զոր երէկ ասացի...11. 129բ—35ա Տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանոյն ասացեալ է Վասն զգուշութեան ի սուրբ խորհուրդն մերձենալոյ — Սոսկան ոսկերք իմ դողութեամբ եւ սարսափէ անձն իմ...12. 135ա—8բ Սրբոյն Եփրեմի ասացեալ է Յաղագս պահոց — Ազդոյ եւ աւկտակար եւ կարեւոր են պահոց պնդութիւնք...13. 138բ—44ա Նորին Եփրեմի ասացեալ է Վասն ողորմութեան — Տես որչափ զաւրութիւն է ողորմութիւնն...14. 144ա—51ա Յոհանու Ոսկէբերանի Վասն հանդերձեալ դատաստանին — Պարտապան եմք, ով սիրելիք, զմիմեանց բեռն բառնալ...15. 151ա—62բ [«Յովհաննու Ոսկէբերանի Ճառ մեռելոյն» ձեռ. 613, 92 բ] — Արդ, եթէ կամիք խաւսիմ ընդ ձեզ սակաւ մի բան նըմանաւոր...16. 162բ—7ա Այս է հաւատոյ դաւանութիւնն ուղղափառ քրիստոնէից — Հաւատամք ի մի Աստուած, ի Հայրն ամենակալ...17. 167ա—70ա Աղաւթք իւրաքանչիւր անձին հաւատացելոց ի Քրիստոս։ Տեառն Ներսէսի ասացեալ է մաղթանք առ Սուրբ Երրորդութիւնն — Հաւատով խոստովանիմ...18. 170ա—1ա Խոստովանութիւն հաւատոյ ճշմարիտ քրիստոնէից, զոր պարտ է ի ժամ վաղճանին, նախքան զհաղորդելն, խոստովանեսցի եւ ապա հաղորդի — Հաւատով

խոստովանիմ զքեզ, ամենասուրբ Երրորդութիւն...19. 171ա—5ա Աղաւթք Յոհանու Հայոց վարդապետի («Սարկաւագի». ձեռ. 1572, 236ա) — Հայր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ զամենայն գոյացուցեր յանէից...20. 175ա—6ա Խոստովանութիւն զոր պարտ է ուսանել ամենայն քրիստոնէի — Խոստովանիմ առաջի ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ ամենայն սրբոց երկնաւորաց եւ երկրաւո-

րաց...21. 176ա—8ա Աղաւթք առ Հայրն ամենակալ — Արարիչ բոլորից Աստուած, գթա ի վշտացեալս, ողորմեա անկելոյս...22. 178ա—80ա [Յովհաննու] Գառնեցոյն ասացեալ է Առ Որդի — Որդի Աստուծոյ ճշմարիտ, որ վասն փրկութեան մարդկան եղեր որդի մարդոյ...23. 180ա—1բ Պաղատանք առ Հոգին Սուրբ. Սարկաւագին — Անբաւելի եւ բազմազան շնորհաց առատապէս մատակարար...24. 181բ Աղաւթք առ Խաչն աստուածընկալ — Պսակ անհասական գլխոյն Յիսուսի, միջնորդ փրկութեան մերոյ...25. 182ա—3ա Աղաւթք առ Սուրբ Աստուածածինն — Ակն արեւու եւ աթոռ փառաց, ամենասուրբ ծնաւղ Աստուծոյ՝ Մարիամ...26. 183ա—4ա Գրիգորի Նարեկացոյն ասացեալ Աղաւթք վասն ջերման եւ ընդդէմ դիւաց — Արդ, այսքանեաց անբաւից հրաշից հանդերձիչ Հայր ամենաստեղծ...27. 184ա—5ա [Հարցմունք եւ պատասխանիք(= Մեկնութիւն Հայր մեր-ի)] — Զի՞նչ զաւրութիւն է տեառնուսոյց աղաւթիցն։ Հայր մեր որ յերկինսդ ես... Պատասխանի. Աղաւթքն՝ խաւսք ընդ Աստուծոյ թարգմանի...28. 185բ—7ա [Թէ ո՞վ կարգեաց զՍուրբ Աստուածն խաչեցար, ասելն] — Իսկ զՍուրբ Աստուածն խաչեցար ասելն ի մեծէն Ինքնատեա Աստուածազգեցէն եդաւ...29. 187ա—90ա Հարցումն Աշոտոյ՝ որդոյ Սըմբատայ թագաւորին եւ պատասխանի Եզնկայ Հայոց վարդապետի Կողբացոյ — Թագաւորն ասէ. Զի՞նչ է Առաջաւորին խոր-

հուրդն։ Եզնակ ասէ. Բազում խորհուրդ ունի...30.190ա—5բ Նոյն Եզնակա վարդապետի Խրատք — Աստուածասէրն իւր կամացն որպէս թշնամոյ զգուշանայ...31. 195բ—201ա Սուրբ հաւրն Մաշտոցի Խրատ ոգէշահք — Նախ եւ առաջին. մի ինչ պահեր յերկրաւորացս... որք գիտէին եւ ջնջեցին զանուն նորա ի պատարագէն յԵրուսաղէմ։

199ա էջում բաց է թողնուած մի հատուած եւ նշուած գրչից. «Ի յետ Գ թղթի գիտ ու կարդայ»։ Տե՛ս 202ա «Միայնակեց կամեցաւ լինել ընդ կնոջ...»։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ22բ Ով սուրբ ընթերցողք, աղաչեմ ես՝ մոխրաթաւալ ծերուկս, որ զիս ծնողիւք եւ ամենայն զարմիւք յիշէք Տէր ողորմաիւ (նման՝ 29բ, 41ա, 61ա, 109բ եւ այլուր)։51գ (Ձուլուած Վարդան Այգեկցու յիշատակագրութեանը)... եւ մեղսաթաւալ Տաւնականայ...

122ա Որոյ տացէ նմա Տէր Աստուած Հոգի,Որ զայս գիր ընթերցի,Խոկալ միշտ ի բարի,Եւ մեզ ասել. Տէր ողորմի։

138բ Մաքուր մաղթանաւք սըրբոյն Եփրեմի,Տէր, թողութիւն շնորհեա Քոյ ծառայի,Մեղաւոր գծողի եւ մերոցն ամենայնի,Եւ կարդացաւղի եւ լսաւղի եւ զԱմէննասողի։

201ա Փառք... // (201բ)...Գրեցաւ գիրս այս ի Խորին անապատիս,Ի հռչակաւոր եւ ի սուրբ ուխտիս,Ընդ հովանեաւ Սուրբ ԿարապետիսԵւ կենսաբեր Սուրբ Նշանիս,Ձեռամբ յոգնամեղիս՝Տաւնական մեղապարտիս։

Արդ, յերես անգեալ աղաչեմ զամենեսեան, որք ընթեռնուք, յիշեցէք զմեղապարտ ծերուկս ամենայն մերձաւորաւք եւ ամենայն զարմիւք՝ կենդանեաւք եւ ննջեցելաւք, եւ զմեր տէրԿիրակոս եպիսկոպոս, եւ զմիաբանքս ամենայն, ի խնդրոյ դեռաբոյս կրաւնաւորիս՝ զՍիմէոնս ծնողիւք եւ ամենայն զարմիւք։ Եւ որ ըզմեզ յիշէ սրտի մտաւք, յիշեալ լիցի յողորմութիւննԱստուծոյ։ Որում փառք յաւիտեանս. ամէն։ Գրեցաւ ի թվին ՊԿԷ (1418)։

Արդ, աղաչեմ կրկին զամենեսեան,Որ զայս գիրս ընթերցի,Գրոյս մեղադիր ոչ լիցի,Եւ որ յիշէ զմեզ ի բարի,Նոյն եւ ինքն յիշեսցի։Եւ որ զայս գրկունքս ընդ ձեռամբ ունիցի, աղաչեմ, զի հանապազ ընթերցի, զի որչափ ընթերցի, այնչափ տարոյ իւր մեղքն եւ իւր ծնողացն եւ ամէն

զարմիցն թողցի, նոյնպէս եւ լսողն այսմ տառի, եւ Տէրն ամենեցուն մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն, եւ որ զԱմէնն ասէ. ամէն։

602Գ Ր Ի Գ Ո Ր Տ Ա Թ Ե Վ Ա Ց Ի

Ք Ա Ր Ո Զ Գ Ի Ր ՔԺԵ — XV

ԳՐԻՉ՝ Ղազար։ԹԵՐԹ՝ 139. չգրուած՝ 1աբ, 3բ—4բ, 26բ, 30բ—1ա, 139բ։ ՊՐԱԿ՝ 1×4+Ա—ԻԲ×12 (Ա 2, Բ 8, Դ, ԺԴ 5, ԺԳ 4, Ե—ԺԲ չիք)+1×3։ ՆԻՒԹ՝ թուղթ։ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,7×13,5։ ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն, միասիւն՝ 2ա—3ա, 13-

7ա—9ա։ ԳԻՐ՝ բոլորգիր, նօտրգիր՝ 2ա—3ա, 137ա—9ա։ ՏՈՂ՝ 33։ ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ, լուսանցակողերը՝ կարմիր։ ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1, թուղթ վերջից։

ՎԻՃԱԿ՝ վնասուած. միջից պակասաւոր (տե՛ս, պրակահաշիւը), 137ա—9ա, լրացուած ԺԶ դարում, իսկ 2ա—3ա՝ ԺԷ։ Կազմի կաշին՝ քերծուած, եզրերը՝ մաշուած եւ ցեցակեր։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Յ Ի Ւ Ն— 2ա—3ա Ցանգ է ժողովածու Քարոզգրքոյս — Ա. Վասն Ժ—բանեան օրինացն... ԼԶ. Քարոզ Մեծատանն եւ Ղազարու։

Ցանկը լրացուած ԺԷ դ., նօտրգրով։ Նշուած 36 քարոզներից 25-ը Ձմեռան հատորից են, 5-ը՝ Ամառան, իսկ 6-ը՝ այլ (տե՛ս Բ)։

Ա. [Քարոզք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]

Տե՛ս Ձմեռան հատոր, տպ. 1740, Ա—Ե/չիք։ Զ/42բ—4ա (քաղուածոյ, սկ. «Հարց. թէ վասն է՞ր ի Բեդղեէմ ծնաւ...»)։ Է—Ը/չիք։ Թ/43բ—9ա։ Ժ—ԺԲ/չիք։ ԺԳ/49ա—54բ։ ԺԴ/54բ—8բ։ ԺԵ—ԺԶ/չիք։ ԺԷ/58բ—63բ։ ԺԸ-—ԻԱ/չիք։ ԻԲ/63բ—7բ։ ԻԳ/67բ—71բ։ ԻԴ/71բ—7ա։ ԻԵ/չիք։ ԻԶ/77բ—80ա։ ԻԷ/84ա—6բ։ ԻԸ/չիք։ ԻԹ/80ա—4ա։ Լ—ԼԵ/չիք։ ԼԶ/86բ—91բ։ ԼԷ—ԿԳ/չիք։ ԿԴ/91բ—5ա։ ԿԵ/չիք։ ԿԶ/95ա—9ա։ ԿԷ/99ա—103բ։ ԿԸ/չիք։ԿԹ/103բ—7բ։ Հ—ՀԲ/չիք։ ՀԳ/107բ—11բ ՀԴ—ՀԷ/չիք։ ՀԸ/111բ—6ա։ ՀԹ/չիք։ Ձ/116ա—20ա։ ՁԱ/120ա—3բ։ ՁԲ/123բ—6ա։ ՁԳ/126ա—9ա։ ՁԴ—ՁԶ/չիք։ ՁԷ/129ա—32բ։ ՁԸ/132բ—9ա։ (137ա—9ա լրացուած, ԺԶ դ.)։ ՁԹ—ՃԿԱ/չիք։

2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]Տե՛ս, Ամառան հատոր, տպ. 1741. Ա/չիք։ Բ/5ա—9բ։ Գ/9բ—18բ։ Դ—ՀԶ/չիք։ ՀԷ/18բ—21ա։ ՀԸ—Ձ/չիք։ ՁԱ/29բ—30ա։ ՁԱ—ՃԼ/չիք։ ՃԼԱ/21ա—6ա։ ՃԼԲ—ՃՁԸ/չիք։

Բ. [Բանք զանազանք]1. 27աբ [«Ե. Վասն մխիթարութեան ննջեցելոց սակաւ ինչ բան» (ցանկից)] —... խոստովանութեամբ սուրբ մարմնոյ եւ արեանն Քրիստոսի հաղորդութեանն արժանացեալք մե-

ռանին... հանգուսցէ զհոգիս վերոյգրեալ բարեպաշտ իշխանին՝ զպարոն Յովանիսի ընդ հոգոցն անդրանկացն...։2. 27բ—8ա Զ. Վասն յատկութեան գինոյն — Գինին վասն Ե պատճառի հրաման կայ ի կանանց խմելոյ...3. 28ա—9ա Է. Թղթի առաջ — Արհիական գլխոյ եւ երջանիկ պիտի...

29բ—30ա տե՛ս Ա, § 2 (ՁԱ)։

4. 32ա—5բ Թ. [«Մատթէոսի վարդապետի». ձեռ. 2157, 176ա] Վասն ննջեցելոց. Մահ մեղաւորին չար է... — [Ա]րդ, ի բանէս յայսմանէ զընդդիմակն սորա ճանաչեմք...5. 35բ—40ա Ժ. Յաղագս ապաշխարութեան, ի բանն, որ ասէ. Այնպէս ուրախութիւն եղիցի յերկինս... — Ծանուցումն լիցի աստուածասիրութեանդ ձերում... (միջից պակասա-

ւոր)։6. 40ա—2բ [ԺԱ]. Այլուստ բան Ը գլխով (=Հարցմունք եւ պատասխանիք վասն մոգուցն) —Նախ, թէ ուստի՞ էին եւ յորմէ ազգէ...42բ—139ա տե՛ս Ա, և 1։Գ. [Յաւելագրութիւն ԺԵ դ.]31բ [Տլիսմ վասն փրկութեան ամենայն անասնոց] — ձ. ջ. ր. ձ. թ. ն. ջ. ր. ձ. փ։ Զայս տլիսմս գրէ մատբտի հողն եւ Է շուրջ ած եկեղեցոյն...

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ67ա Զեղկելի գծող զՂազարս յիշեայ, եղբայր, ի բարի։ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա (Նօտրգիր) Արեկ, որ մտնուկ ի բաղչենի...


ՌՃԾԸ — 1709ԳՐԻՉ՝ Դաւիթ աբղյ. (1709 թ., 11ա—117ա, 120ա—206ա, 216—30բ, 233ա—45բ), Կիրակոս Թալնցի (1709—ից յետոյ. 247ա—62ա), Անանուն (1709—ից յետոյ՝ 213ա—5բ, 231ա—2ա)։ԹԵՐԹ՝ 266. չգրուած՝ 1ա—10բ, 117բ—9բ, 154բ, 206բ—12բ, 232բ, 246աբ, 262բ—6բ։ ՊՐԱԿ՝ Ա—Ժ×12 (Ա 10) + Ա—Ը×12 (Դ 10) + 6 (3+2+15+14+16+4)։ ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով, տարբեր՝

213—215, 231—232, 247—266)։ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17×11։ ԳԻՐ՝ նօտրգիր (տարբեր ըստ գրչաց)։ ՏՈՂ՝ 19՝ 11ա—117ա, 22՝ 120ա—206ա, 17—21՝ 213ա—62ա։ ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախ-տակ, աստառը՝ ծաղկահիւս արծաթաթել մետաքս։

ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Ճ ա կ ա տ ա զ ա ր դ ՝ 155ա։ Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ ՝ բուսական։ Զ ա ր դ ա գ ի ր ՝ թռչնագիր, հանգուցագիր։ Գ ո յ ն ե ր ՝ կամիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, ոսկեգոյն։ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մի շարք թերթեր խունացած եւ ցեցակեր։ Կազմը՝ քերծուած։ Յետագայում լրացուած եւ վերակազմուած։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն1. ա. 11ա—2ա [Յաղագս տրամադրութեան] — Տրամադրութիւն ասի կարգ մասանց ունողին...բ. 12աբ Վասն բոլորի — Բոլորն է կրկին...գ. 12բ—3ա Յաղագս մասնահատի — Մասնահատ բոլոր ասի...դ. 13աբ Յաղագս սեռի — Սեռ ասի չորս կերպիւ...ե. 13բ Յաղագս պատահման — Պատահման երկու են եղանակք...2. 13բ—53ա Արիստոտէլի Ստագիրացւոյ Ի վեր քան զբնականացնա. 14ա—39բ Սկզբունք եւ պատճառք էակաց խնդրին. եւ յայտ է, թէ ըստ որում էակք են — Ամենայն մակացութիւն խնդրէ զսկզբունս եւ զպատճառ ենթակային իւրոյ...բ. 40ա—53ա Յաղագս գոյացութեան — Առ իմաստասէրն վերաբերի քննել զգոյացութիւն, զի է նախկին եւ պարզաբար էակ...3. 53ա—117ա Տեսութիւն քննութեամբ աղօթից սուրբ աւետարանչին Յոհաննու, ի խնդրոյ Ստեփաննոսի վարդապետի Յակոբեցւոյ, ի տէր Ներսէսէ աշակերտէ իւրմէ եւ հոգե-

ւոր որդեկէ — Գիր քոյոյ պատուականութեանդ մի անգամ եւ երկիցս, հայր սուրբ, եհաս առ իս...// (56բ) [Բան]. Է՞ր ընդ եղբարս երանելին Յոհանէս մեծաւ ուրախութեամբ։ [Մեկնու-

թիւն]. Է՞ր ասէ եւ թէ յորում տեղւոջ կամ ի քաղաքի ոչ նշանակէ զլինելն...4. 120ա—54ա Գրիգորի աշակերտի եռամեծին Յոհաննու Որոտնեցւոյ Տեսութիւն ի բան մարգարէին, որ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ — Տեսանօղն վեհերեւակ տեսութեամբ ի

բնաբար բարձունս գերամբարձեալ բարձրութեամբ, կայծակնամաքուրն շրթամբ...// (142բ) Հոգի Տեառն ի վերայ իմ — Ոմանք զտեսութիւն զմարգարէութեանս յԵզեկիայ վերագրեն եւ կէսք՝ ի Դաւիթ...

5. 155ա—99ա Եռամեծի եւ երիցս երանեալ բազմաերջանիկ եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի Հայոց Մեծաց Յոհաննու Որոտնեցւոյ արարեալ Մեկնու-թիւն բանին, որ ասէ մարգարէն. Ո՞ ստեղծ առանձին զսիրտս նոցա, ի միտ առնուլ զամենայն գործս նոցա — Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ են միտք սակս մշտաշարժգոլոյն...// (156բ) Ո՞ ստեղծ առանձին զսիրտս նոցա... — Իսկ Ո բառդ հիացական է...

6. 199ա—206ա Թուղթ Դիոնիսիոսի առ Տիմոթէոս աշակերտն Պօղոսի առաքելոյն Յաղագս մահուանն Պետրոսի եւ Պողոսի առաքելոցն Քրիստոսի — Ով աշակերտ աստուա-ծային եւ որդի հոգեւոր, սիրտ եւ խորհուրդ, կատարել կամաց նորա...

7. 213ա—5բ Յաղագս բնութեան — Արտաքին իմաստասերքն այսպէս ասացին. Բնութիւն տեսակն է, որ երեւի, մարդոյն բնութիւն է եւ ձիոյն տեսակն՝ ձիոյն բնութիւն... /// (213բ)Իսկ ի վերայ Աստուծոյ զայսպիսի բանս քննել յանդգնութիւն է...

8. 216ա—7բ Կարգաւորութիւն ցուցման օրհնութենաբեր ցուցակիս... [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք Հարցմանց, հատոր Թ, պրակ ծզ] — Երանելւոյն Մովսէսի թարգմանչի, որ էրգրիչ սրբոյն Սահակայ հայրապետի Հայոց...

9. 218ա—40ա Ցանկ Յայսմաւուրիս ըստ այբուբենից. վասն դիւրաւ գտանելոյ զպատմութիւն վկայիցն սրբոց մարտիրոսաց, զոր եւ կամիս — Աբուդիմոսի վկայիցն՝ 0գոստո-սի ԻԵ... Քրիստինեա կուսին՝ Յուլիսի ԻԳ...

10. ա. 240բ Համաձայնութիւն չորից աւետարանչացն — Ի հինգ տեղւոջ չորս աւետարանիչքն համաձայնին միմեանց...բ. 241ա [Նախադրութիւնք Աւետարանաց] — Մատթէոս գրեաց զԱւետարանս իւր... Մարկոս հրամանաւ Պետրոսի... Ղուկաս արուեստիւ բժիշկ գոլով... 241բ Յովհաննէս, որ եւ

Որդի Որոտման...11. ա. 242ա Այս են թագաւորաց անուանքն Պարթեւացոց եւ ի Հայոց [Ա—ԻԸ] — Ա. Հրաչէ... ԻԸ. Արտաշէս։բ. 242աբ Այս են թագաւորք Հայոց վերջինք, որ են Բագրատ[ունիք], որ Անի քաղաք թագաւորեցին [Ա—ԺԲ] — Ա—Բ. Աշոտ որդի Սմբատա... ԺԲ. Դաւիթ։12. 242աբ [Գուշակութիւն] — Բազում քննեալ եւ փորձեալ առաքեցի առ քեզ՝ գիր ունելով զաղուսեակդ շնորհալի...

Սկզբում աղիւսակ. հորիզոնական՝ «ԹԱ—ԹԹ», ուղղահայեաց վարից վեր՝ «ԱԱ—ԹԱ»։

13. 243բ—62ա [Բանք տօմարականք]ա. 243բ Զիջումն գերազանց լուսոյն այսպէս արա — Կալ զվերադիրն Հոռոմոց եւ երթ Գ–Գ...բ. 244աբ Անշարժ եղանակքն — Յունվարի Ա Կաղանդ է, Զ Յայտնութիւն է...գ. 245ա Զկարճ գիր տարոյքս այսպէս արա — աղիւսակ Վերի կարմիր գիր՝ Է (7) — երեակն է...դ. 245բ [Վերադիրք Հոռոմոց աղիւսակ] — Կալ զհնգեակն եւ Զ-եակն միաւորեա... 14. [Յաւելագրութիւնք 1709 թ. յետոյ]ա. 247 աբ [Խրատ Շ-եկի] — Վասն զի Զատկին Մարտի ԻԱ—էն եւ Ապրիլի մինչ ի ԻԵ—էն դուրս չի ելանել... /// (247բ) Եւ դարձեալ այսպէս առնեմք. Կալնումք զՀայոց թուականն

ՌՃԾԵ (1706)...247բ գրչից «Եւ զսակաւ աշխատօղս ի սմայ՝ զԿիրակոս վարդապետս Թալնցի, որ եւ զայս խրատս շինեցի, որ դիւրին եւ հեշտալի է լսողաց եւ գիտողացն։ Եւ յիշողք միով ողորմիւ՝ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ աստ

եւ ի հանդերձեալն. ամէն»։

բ. 247բ—62ա Այս է սկիզբն Շ—եկի։ Վերի կարգն կարմիր պիտեր ամէնն։Խորագրին յաջորդում են աղիւսակները (248ա—62ա)։ Աղիւսակների ներքեւում՝ «ԺԹ—եակ լուսնի»։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ117ա Գրեցաւ ձեռամբ Դաւիթ աբեղայի ՌՃԾԸ (1709) թուին։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ

1. 247բ (1709—ից յետոյ, յաւելագրող Կիրակոս վրդ. Թալնցւոյ. տե՛ս)։2. 117ա (1726 թ., շղագիր) Յիշատակ է գիրք Աստապատեցի Կիրակոս վարդապետին թվ[ին] ՌՃՀԵ (1726)—ին։ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ ՝ 117ա Քրիստոսի ծառայ Կիրակոս վարդապետ, ՌՃՀԷ (1728)։


ԺԸ — XVIIIԳՐԻՉ՝ Անանուն (1712—ից յառաջ), Պետրոս սրկ. (1712—1719 թթ.), Անտօն վրդ. (1719—ից յետոյ)։ Ստացող՝ Պետրոս սրկ., Անտօն վրդ.։ԹԵՐԹ՝ 205+2 (կրկ. 7, 191). չգրուած՝ 37բ—8ա, 58բ, 198ա։ ՊՐԱԿ՝ 1×3+7×8 (բացի առաջինից, միւսները զոյգ համարներով՝ Բ/Գ...ԺԲ/ԺԳ) + 19×8 (Ժ 4)։ ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով։ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,8×10,5։ Գ-

ՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն։ ԳԻՐ՝ նօտրգիր (անանուն գրչի՝ 59ա—197բ, Պետրոս գրչի՝ 6ա—57բ, 198ա—204բ, Անտօն գրչի՝ 1ա—4բ)։ ՏՈՂ՝ 16՝ 59ա—197բ, 18—21՝ 1ա—58ա, 198ա—204բ։ ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակա-գոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սպիտակ կտաւ, դռնակի աստառը՝ ծաղկադրոշմ կարմիր կտաւ, ստորին լուսանցակողին ստացողի անունը «Անտօն»։

ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. խոնաւութիւնից լուսանցային մասերը՝ գունափոխուած, մի քանի տեղ ցեցակեր եւ թանաքի ճապաղում։ Կազմի կաշին՝ թեթեւակի քերծուած, եզրերը՝ մաշուած, կապիչներն՝ ընկած։ԾՆԹ. Մատենիս հիմնական մասը՝ 59ա—197բ գրուած է եղել 1712—ից առաջ։ Այն նոր նիւթերով լրացուել է 1712—ին եւ յետագայ տարիներին։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ ՆԱ. 1. 1ա—4ա Նշանակութիւնք զգեստուց եւ արարողութեանց սրբոյ պատարագին — Քահանայն նշանակէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս...2. 4բ Շիլայի ներկին խրատն այս է — Բ լիտր մանածին՝ Է քոն շիրբախտ...

Ա. § 1—2 Գրուած Անտօն վրդ.—ի ձեռքով 1719—ից յետոյ։

Բ. 1. 5ա—6ա Տաղ ԲԺ առաքելոցն Քրիստոսի («Ի Պետրոս») — Յանսահման ծօվէն մեզ գետք բղխեցան, / Երկոտասան ակունք քաղձր եւ աննման...2. ա. 6ա—27բ Ուրբաթայգիրք վասն բժշկութեան հիւանդաց եւ ախտաժէտաց եւ ամենայն ցաւոց։ Եհարց Սողոմոն մինչեւ գործքն եւ ապա ասէ ԺԲ տէր ողորմի, եւ ապայ ասէ

զաղօթս զայս ի վերայ հիւանդին — Կարդամք առ քեզ...բ. 28ա—30բ Աղօթք սրբոյն Կ[ի]պրիանոսի, զոր ասացեալ է վասն դիւաց եւ կախարդաց եւ աղանդաց — Ես՝ Կ[ի]պրիանոս, ծառայ Յիսուսի Քրիստոսի...գ. 30բ—3բ Պատմութիւն Յուստիանէ կուսին — Յայն ժամանակի կայր ի քաղաքն Անտիոք կոյս մի գեղեցիկ...դ. 33բ—40ա Մաղթանք առ ամենայն սուրբսն Աստուծոյ — Բարեխօսութեամբ սրբոհու յամէնօրհնեալ Աստուածածնին...ե. 40բ—1ա Եւ ասէ. Որդի Աստուծոյ կենդանոյ եւ ի աւարտելն ասի. Պահպանութեան զաղօթս զայս — Եւ ես յամենայն ժամ զայս ասեմ, թէ հանապազ այս գիրքս...զ. 41բ—6ա Աղօթք սրբոյն Փոկասու Ի վերայ հիւանդաց — Աղաչեմ զքեզ, Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս...է. 46ա—50բ Գիր ամենայն ցեղ գանի։ Առ պօղպատ դանակ երեք բեւեռեն եւ տեառնագրէ ի վերայ վերին եւ ասէ զաղօթս — Ծառ մի կայ ի մէջ երկրի, որոշ ճիւղ ունէր...ը. 50բ—2բ Այլ աղօթք Վասն գանի եւ սքանչելագործ սուրբ նշանացն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ — Բարեխօսութեամբ եւ աստուածային նշանացս Քրիստոսի...թ. 52բ—5բ Գիր օձահարի — Ես՝ Պօղոս հալածիչ եկեղեցոյ, զաւուրս բազում...3. 56ա—7բ (Անխորագիր. ծայրակապ՝ «Ի Պետրոս սար») — Ինձ օգնութիւն ի ձէնջ հասցի / Ի փորձութեան ժամանակի...

Բ. §1—3 Գրուած Պետրոս սրկ—ի ձեռքով 1712—ին։

Գ. 59ա—197բ [Ի Հարցմանց գրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ] — Հարցումն. Զի՞նչ էր պտուղն, որ կերաւ Ադամ։ Պատասխանի. Ոմանք ասեն. Թուզ... Վեցերորդ. Առաքեալքն կանոնե-ցին յամենայն կիրակմուտս պաշտօն կատարել։ Վերջ է։

Խառն քաղուածքներ Դ—Ժ հատորներից, գրուած անանուն գրչի ձեռքով 1712—ից առաջ։

Դ. 1. 198ա—9ա [Գիր մեղայական Ղարամի որդի Պետրոս սարկաւագի] — Ես՝ Ղարամի որդի լոկ անուն կոչեցեալ սարկաւագ Պետրոս, յայտ արարից զյանցանս իմ... (տե՛ս, Յի-շատակարան յետագայի)։

2. 199ա—201ա [Պետրոսի սարկաւագի վասն դիպուածոց Նախիջեւան գաւառի 1710—1719 թթ.] — Էր թվին ՌՃԿԲ (1713), փետրվարի ԺԵ... (տե՛ս, Յիշատակարան յետագայի)։

3. 201ա—4բ Նախերգան. թուխտ ուր առաքեն — Գլխոյ պսակ, բանալի շքեղայշուք...Դ. § 1—3 Գրուած Պետրոս սրկ.—ի ձեռքով 1719—ից յետոյ։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ1. 197բ (1712—ից առաջ) Վա՜յ գծողիս։ Գիր մնայ, մարմին՝ հող եւ փոշի դառնայ։2. 55բ (1712 թ., Պետրոս գրչի) Գծագրեցաւ բժշկութեան գրկտեալս ի թուին ՌՃԿ ու մէկ (1712), օգոստոսի Ի։ Եւ արդ, խնդրեմ ի ձէնջ, ճշմարիտ բժշկապետք Քրիստոսի, որք ա-

ռիք իշխանութիւն ի Հոգոյն Սրբո՝ բժշկել զախտս որդոց մարդկան, յորժամ ընթեռնուք, յիշէք զպասքեալս ի մէջ աղ// (56ա)տից զՊետրոս սարկաւագս, որ եմ լոկ անուամբ, բայց գոր-ծովս եմ ապիրատ եւ ապուստ, եւ դուք, ո՜վ ընդրեալք յԱստուծոյ, ճշմարիտ քահանայք բարձրելոյն, անարատ շրթամք ի միտ ածէք զիս ի յաղօթս ձեր եւ բժշկութիւն հոգոյ եւ մարմնոյիմոյ, որ եմ վիրաւորեալ ի նետից բանսարկուին, խնդրեմ բարերարէն, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի սուրբ շրթանցն, որ ասաց աւազակին. Այսօր ընդ իս իցես ի դրախտին։ Բարեխօսութեամբսրբոյն Ուրբաթայ եւ այլ ամենայն սրբոց։

3. 1բ (1719—ից յետոյ, Անտօն վրդ-ի 1ա—4բ) Ես՝ Անտօն վարդապետ, առի այս գիրքս։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ198բ Ես՝ Ղարամի որդի լոկ անուն կոչեցեալ սարկաւագ Պետրոս, յայտարարից զյանցանս իմ... որ այս գերի մեղաւորս աւագ սարկաւագ էի, Սուրբ Շամունէ եկեղեցուն ծառայու-

թիւն առնէի։ Յորժամ Ը ամն բոլորեց, ամէն պատրաստութիւն հոգացել էի, որ ի կարգ քահանայութեան մտանէի։ Աստուած ոչ կամեցաւ. խոտան էի, ի բաց ընկեցի. ամուսինն իմ առ Աս-տուած փոխեցաւ։ Եղկելի ատելոյս ոչ ունէի ժուժկալութիւն. զանապական զհոգեւոր գանձս զապականացու կենցաղոյս ծախեցի... Ահայ եղկելոյս պատահեցաւ ոչ թէ միայն կրկին ա-մուսնութեան մեղքն, այլ հազարապատիկ մեղանչեցայ, որ մեր տառապեալ գեղի մէջն մտայ, գրագրութիւն արարի, անբարտաւանութիւն արարի, աղքատաց արեան հացն//(199ա)կերի,յերեսպաշտութեան ճանապարօվն գնածի, իմ սարկաւագութեան պաշտօն ուրացայ. վա՜յ ինձ։ Դարձեալ այս բազմապատիկ մեղօքս այլ ոչ շատացայ... կրկին աւագ սարկաւագութեանհրաման առի։ Այսպիսի մեղօք շաղախել սարկաւագութեան գործ եւ պաշտօն մտի, որ չէ հրաման, այլ պատուհաս. վա՜յ ինձ աւուրն հատուցման գործոց իմոց։ Աղաչեմ զձեզ, հարք եւեղբարք, ոտք ձեր՝ գլուխ իմ, աղաչեցէք... զի քաւեսցէ զյանցանս իմ։ Մեղա՜յ, մեղա՜յ ձեզ, քահանայք եւ ժողովուրդք, զգուշացէք չի լինի թէ լինիք իբրեւ զիս օրինազանձ։

Էր թվին ՌՃԿԲ (1713), փետրվարի ԺԵ, որ ամուսինն իմ առ Աստուած փոխեցաւ, օրն՝ Բուն Բարէկենդանի կիրակի։Դարձեալ, այստի առաջ, թվին ՌՃԾԹ (1710)—էն մինչեւ թիվն ՌՃԿԷ (1718)—ին խիստ սօվ սաստիկ ելաւ, որ մինչեւ Ը տարի ցորենն լիտրն մէկ ապասէն մինչեւ Բ ապասի ծախվեց.

փառք բարերարին Աստուծոյ։ //(199բ) ՌՃԾԲ (1713)—ումն խիստ հիւանդութիւն անկաւ, որ մեր գեղումն ՃԾ (150) հոգի մեռած. Տէրն Քրիստոս հոգիք նոցայ ընդ սրբոց դասին դասես-ցէ. ամէն։ Դարձեալ այսմ ամի մեր եկեղեցուն կայծակ տվեց, գմբէթն քանդեց վասն իմ ծօվացեալ մեղացն։ Դարձեալ այսմ ամի Բ միմէզ եկաւ Նախչավան, շատ նեղութիւն տվին այս տառապեալ քրիստոնէից, որ միայն մեր գեղին ԴՃ (400) թուման գնաց։ Դարձեալ Երեւանայ Նախչավան խաներն Բ տարէն միչում Դ անգամ փոխվեցան, գեղօրէից շատ շատ խասա-րաթ տվին, որ գրելու նման չէ։ Դարձեալ ՌՃԿԳ (1714)—ումն Ըստուպեցիք եկին դավի արեցին, թէ Սմբաթի աղբիւրի արտերն մերն է. շատ քաշուշաշ արին, որ Բ տարի խանի բէկլար-բէկու դռներէ տանջի նստեցինք, որ ԳՃ (300) թուման մեր գեղին զարար դիպեց։ Դարձեալ ՌՃԿԶ (1717)—ումն միմէզ եկաւ Նախչավան, մէկ տարի նստեց, մեր գեղին ՃԾ (150) թու-ման գնաց։ Մեր գեղի գլուխ եկածն գրելօվ ճար չի ընիլ, որ յետ սորայ չի կարացինք ոհտէն գալ։ Թվին ՌՃԿԸ (1719) Յունվարի ԺԲ գեղօվ խայրայխայր, շառայշառ մէկմէկու գիր տվինք,մուջալ // (200ա)է արինք, քէնտխտուտէք գնացինք Ղազբին՝ շահի դուռն, մեր հալն շահին արզ արեցինք. Տէր Աստուածն շահի թախտն հաստատ պահէ. Ես՝ Ջուղայեցի սհաթսազ աղայ Սահակն, որդօվք եւ ընդանեօք ծաղկեալ պահեսցէ, մինչ ի կատարած աշխարհի, որ նա, մեզ առաջնորդ ելաւ, որ մեր բողոքն շահի ականջն հասուցեց, մեր գեղն շահին խազինին վրայկտրեց, որ այլ Քէնկէրլուի ձեռն չի կայ մեր գեղի վրայ, մեր ըռաղամն հանեցին, մեր մելիքն՝ Կարապետի որդի Մելքոն էր, որ նայ էր Շատին դռանն. ըռաղամն վեր առին։ Մեր գեղերի դարուղէն սահաթսազ աղայ Սահակի որդի Սէթաղէն ըռաղամօվն եկին Թէրվիզ, պատրաստութիւն էինք տեսել, որ գնամք Երասխափն դէմու [ըն]դ առաջ։ Գազանաբարոյ ազգն Քէն-կէրլուի այն գիշերն ԶՃ (600) աւել ղօշուն եկին եկեղեցուն Դ կողմն պատեցին. Յայտնութեան պահոց կիրակի գիշերն էր, թրաւ թիվանկօվ դառին եկեղեցին, շատ մարդ յարալու արին։Այս վախտիս լաւ քաչութիւն արինք, ղօշունն փախցրինք, յետ//(200բ)ոյ Յարամիշէնց 0վակիմ գուլուլօվ տվին ըսպանեցին։ Բ օրի թողեցինք ոչ գեղն մտնին։ Եզրիտնէրն Ե տուն կրակե-ցին, յետոյ ուրիշ գեղացիք եկին, թէ բարիշութիւն քցեն մէչն. խափվեցանք, ղօշունն բերինք գեղն ղօնաղ արինք։ Այստունց սարքալէն Ասլան—բէկին տղան՝ Մէհրալի—բէկն էր, Թար-խան—բէկն էր։ Յետոյ գեղն բոզղունլղ ընկաւ. ամէն մեր մարդն փախան, շատ օղուլուշաղի ոտնէր ցուրտ տարաւ։ Գնացին մտին Ցղնայ, շատն փախան Ցղնայ, շատն փախան Քար-կապն. գեղումն մարդ չի մնաց։ Քէնկէրլուքն տվին գեղօվն ԽԱ բէլու տուն չափմիշ արեցին, ամեն ապրանքն տարին։ Դեռ ղօշունն գեղումն էր, մեր Սէթաղէն, Մէլիքն ըռաղամօվն այն օ-րին իրիկունն եկին գեղն, ղօշունն փախան։ Գնացինք մինչեւ Բհրուտ, Դ ուղտ բռնեցինք մեր մէկ քիչ զատերօվն բերինք։ Մեր ի մարդ առաջ բռնել էին տարել Նախջիվան, շատ-շատ

գազայ ին տվել։ Արզ արեցինք Երեւանայ բէկլարբէկուն. յիւր ջառչիբաշին ուղարկեց եկաւ Նախչիվան, մեր մարդն հանեց, մեզմէն տարած ապրանքէն կէսն հանեց։ Դեռ ջառչիբաշինՔէնկէրլուից վրէն մհասալ էր ջազայ էր անում, շահին արզ էինք արել, շահին ազաբբաշին Բ րաբաթ մհասալ եկին Ճ (100) մարդօվ Նախչիվան, այլ Քէնկէրլուի բէկլարին ջանին չօքմիշելան, հենց զարպօվ եկին, որ Երեւանայ ջառչիբաշին այլ վախեց փախաւ։

24ա (1719—ից յետոյ) Ես՝ Ֆռա[ն]կուլն, ո[ր]դի Շալաղծ (այսպէս)։205ա (1719—ից յետոյ, այլ ձեռք) Պողոսէնց Բարսեղին կորկոտն, բակլէն, որ տվիմ Արզանունց օղլուշաղն, այս է. Բ լիտրէն Ե քոն պակաս կորկոտ է, Ա լիտր կէս չարէք բակլայ է,

կէս չարէք բակլ[այ] դախտակ է։ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 205աբ (Բառեր եւ տառեր)։


ԺԷ — XVIIԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Կիրակոս աբղյ., անանունք։ԹԵՐԹ՝ 278 + 2 (կրկ. 1, 91)—1 (թռիչք 202). չգրուած՝ 30ա, 44ա—5ա, 214ա, 222ա, 272ա, 277ա։ ՊՐԱԿ՝ Ա—ԻԷ×12 (Ա, ԻԲ—ԻԳ չիք, Բ, 13, Գ, Է, Ի 10, Դ, ԻԱ 11, Ե 14, ԻԷ 8)։ ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով։ ՄԵԾՈՒ-

ԹԻՒՆ՝ 15,5×10,8։ ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն։ ԳԻՐ՝ նօտրգիր (ոչ միօրինակ, 1710 թ. յաւելագրող Մալխաս գրչի՝ 39բ—43բ)։ ՏՈՂ՝ 17—25, խառն։ ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի դռնակով, միջուկը՝ տախտակ,աստառը՝ կանաչ մետաքս, լուսանցակողերը՝ կարմիր։

ՊԱՏԱՌԻԿ—ՊԱՀՊԱՆԱԿ — Breviarium. ԺԴ դ. Գերմանիա՞ (լատիներէն), 2 (Ա—Բ Lectio III, IV, VI, VII: Secundum Matheum Omelium beati Ieronymi presbiteri) + 2 (Գ—Դ Lecti II, C CIII ferII), ստացո-ւած 2 թերթերի ընդլայնակի երկտակումից, եզրահատուած. տե՛ս Л. Киселева, Латинские рукописи Матенадарана, Е., 1980, с. 67—68.

ՎԻՃԱԿ՝ բավար. տեղ—տեղ խոնաւութեան հետքեր, թանաքի եւ ձէթի բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ։ Պահպանակները խունացած։ Կազմի կաշին քերծուած, եզրերը՝ մաշուած, դռնակը վնասուած, թիկունքը վերից վար ճեղքուած, դռնակի աստառը՝ քայքայուած։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ ՆԱ. 1. 2ա—9բ [Ի Հարցմանց գրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ, հատոր Թ, պրակ ԼԲ] — Հարց. Զի՞նչ է ապաշխարութիւն։ Պատասխանի. Ապաշխարութիւն է ցաւիլ վասն մեղացն...2. 9բ—11բ [Քարոզ ի բանն]. Ճանապարհս իմ ուղիղ արայ ինձ ըստ բանի Քում — Ճանապարհ կոչի աստի կեանքս՝ ի ծնընդենէ մինչեւ ցաւր մահուն...3. 11բ—3ա [Քարոզ վասն վարդապետաց] — Արժան է վարդապետին կամաւ արածել զհաւտն Քրիստոսի...4. 13ա—4բ Վասն հնարից մեղաց — Առաջին հնարք մտածումն տէրունական չարչարանացն...5. 14բ—5բ Վասն ահարկութեանն Աստուծոյ — Նախ ասէ առաքեալն. Ահ մեծ է անկանել ի ձեռս Տեառն...6. 15բ—7ա [0րհնութիւնք յետ քարոզից] — Արդ, աւրհնեսցէ Տէր Աստուած մեր Յիսուս Քրիստոս առհասարակ միաբան զհաւատացեալքդ...7. 17ա Այս են Ժ—բանեան աւրէնքն. Ե յանձնառական, Ե հրաժարական — Ես եմ Տէր Աստուած քո, որ հանի զքեզ ի ծառայութենէ...8. 17բ—8բ [Ծննդաբանութիւն յԱդամայ ցՍողոմոն] — Ադամ, Սէթ, Էնովս... Դաւիթ, Սողոմոն (տոհմածառ)։9. 19ա Այս է Է մահացու մեղքն եւ անիծեալ դստերքն — Հպարտութիւն, Նախանձ, Բարկութիւն...10. 19բ—20ա Այս են ԲԺ—ան վարդապետքն — Առաջին՝ Դիոնիսիոս Արիսպագացին... ԲԺ—աներորդ՝ Կիւրեղ Աղէկսանդրացին...11. 20ա—1բ [Այս է թվական տաճկաց] — Ի թվին Հայոց ՆԿԷ (1018) զարթաւ աստուածասաստ բարկութիւն եւ ելին ազգն թուրքաց... ՌԽԴ (1595) մահ անասնոցն եղեւ սաստիկ։

(Շար. այլ ձեռքով) Թվին ՌԾԲ (1603) Մեծ Շահ—Ապազն զԵրեւան էառ... ՌՃԺԹ(1670)—ին Շահ Սուլէյման թագաւորեաց։ Երեւանայ շարժն էր թուին։12. 22բ [Նախերգան Քարոզի] — Երանելի բնութիւն եւ աննախանձ բարութիւն...13. 23ա—4բ Վասն Է մահու չափ մեղացն... — Նախ ամբարտաւանութիւն... 24բ—5բ Այս է բանք աւրինացն Մովսիսի... — Առաջին այս է. Լուր, Իսրայէլ... 25բ—9բ Վասն Ժ հարո-

ւածոցն եգիպտացւոց — Նախ՝ գեթն արիւն փոխիլ... (եւ այլ մանր քաղուածք ի Հարցմանց գրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ)։14. 34աբ Վասն արտասուաց, ի բանն Դաւթի. Եդից զարտասուս իմ առաջի — Գերամեծար եւ փառաւորեալն ի մէջ սրբոց մարգարէ Դաւիթ հրամայէ... Ով քահանայք եւ ժողո-

վուրդք, լսեցէ[ք] եւ ողբացէք...

15. 34բ Դարձեալ վասն արտասուաց — Զոր աւրինակ, եղբայրք, ծառայ վնասակար փախի յերեսաց թագաւորին եւ երթայ օտար աշխարհ... որդի Աբրահամու/// (շար. թափո-ւած)։

16. 35ա—9ա [Աւրհնութիւնք յետ քարոզից] — Այլ եւ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս տարածէ զիւր ամէնազաւր բազուկն...17. 45բ—7բ [Քարոզ վասն մեղաց] — Զոր աւրինակ, եղբայ[ր]ք, մարդ կամ ծառայ յորժամ վնասակար լինենայ կամ ծանր սուչի տէր...18. 47բ [Անուանք խազից] — Յարեշտ, քաշ, ստորադիր, վերադիր, վանկ... 19. 47բ [Վասն թուականաց] — Նոնոսն Է ամ է... եւ նահանջն մի են (2 տող)։20. 48ա—51ա Յողբ, որ զկընի քարոզոյն ասես — Եւ մեղաւոր հոգին զարհուրեալ դողան եւ ասեն. Վայ, թէ մերձեցաւ աւր դատաստանին...21. 51ա—2ա Յողբ կրկին ասա — Դարձեալ գիտացիք, եղբայրք, զի որպէս յոլովութիւն ձիթոյ զլապտերն պայծառացուցէ...22. 52ա—9բ Աւրհնէք է (= 0րհնութիւնք յետ քարոզից) — Արդ, ի յաւարտ եւ ի կատարումն թարքմանութեան...23. 60ա—4բ Վասն սեղան աւրհնելոյ եւ գինի աւրհնելոյ, ի բանն Մովսէսի աստուծախաւս մարգարէին, որ ասէ. Աւրհնութիւնք Տեառն ի վերայ լերանց մշտնջենաւորաց —

Նախ, մշտընջընաւոր լերինք անուանին դասք հրըշտակացն..24. 64բ—6բ Սեղան եւ գինի աւրհնելոյ, ի բանն Սողոմոնի. Աւրհնեսցի պսակ տարոյ քաղցրութեան քո — Նախ պարտ է գիտել զսկիզբն տարոյն, զի յայտնի լիցի կատարումն...25. 66բ—7ա [Վասն թուականութեանն Հայոց] — Ով եղբայր, գիտացիր, զի Հայոց թվական թիւ մի յաւելի գայ եւ բազում սղալանս գործէ...26. 67բ—8բ [0րհնութիւնք յետ քարոզից] — Այլ եւ Արարիչն Աստուած ազատեսցէ զձեզ, որպէս որ ազատեաց զՆոյ...27. 68բ—71ա Վասն սեղան աւրհնելոյ, ի բան մարգարէին, որ ասէ. Երկիր ետ զպտուղ իւր... — Առաջի[ն]՝ երկիր կոչի հողն եւ ջուրն, որ է երկու իր...28. 71ա—5ա Դարձեալ վասն սեղան եւ գինի աւրհնելոյ, ի բանն Սողոմոնին, որ ասէ. Աստուած մեր աւրհնեսցէ զմեզ — Հրամայեն վարդապետք եկեղեցոյ, թէպէտ աստուա-

ծաին աւրհնութիւն բազում է...29. 75աբ Վասն Դ գետոցն — Փիսոն ի Հնդկաց եւ յԵթոպայ Գանգէս կոչի, իսկ յոյնք Հնդկաց գետ ասեն...30. 75բ—7բ [Անանիայի Շիրակացւոյ] Վասն Խ գետոցն եւ գնացն նոցա — Ա—Բ. Լաբանայ եւ Փարփարայ ի Դամասկոս ելանեն... Խ. Եւ Հեղինայպաւնտոս յանծանաւթ երկրէ

ելանեն...31. 77բ—9ա [Ի Հարցմանց գրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ]ա. 77բ—8ա Այս են ՀԲ լեզուքն — Եբրաեցիք, Ասորիք... (հատոր Զ, պրակ է)։բ. 78բ—9ա Վասն Աստուածաշունչ գրոց։ Ո՞րք[ան] են եւ ո՞րք գիրք սուրբք Հին եւ Նոր կտակարանք — Այս են Հին կտակարանք՝ Արարածքն... (հատոր Է, պրակ լա)։գ. 79ա Վասն թվոց ամաց — Ի յԱդամայ մինչեւ ի ծնունդն Քրիստոսի է ըստ Եպիփանու ՐՇ ամ... (հատոր Է, պրակ լգ)։32. 79բ—81բ [0րհնութիւնք յետ քարոզից, ոտանաւոր չափմամբ] — Աւրհնեալ լինիք դուք միաբան / Այժմ եւ աւուրըն յապագայն...33. 80ա—1ա Գով[ա]սանք ի յԱռաքել վարդապետէ (ծայրակապ՝ «Ի յԱռաքել վարդապետէ») — Ի յայս անուն վարդապետէ / Սիրոյ նամակ առ քեզ հասցէ...34. 81աբ [0րհնութիւն յետ քարոզից] — Եւ տացէ աշխարհի զանխռով խաղաղութիւն...35. 82ա—90ա Ի Մարկոսի Աւետարանի մեկնութենէ, սուրբ վարդապետի ասացեալ — [Բան]. Արթուն կաց[էք], զի ոչ գիտէք յորում ժամու տէր տանն գայցէ... [Մեկնութիւն].

Նախախնամութիւն Աստուծոյ եւ բարերարութիւն Նորա յամենայն ժամ յայտնի է...36. 90ա—100ա Սուրբ վարդապետի [«Յոհանու Ոսկիբերանի», ձեռ. 3279, 178բ] ասացեալ է ի Ղուկասու Աւետարանի մեկնութենէ — [Բան]. Թզենի ոմն տնկեալ յա[յ]գոչ իւ-

րում եւ եկ առ նա խնդրել պտուղ... [Մեկնութիւն]. Սկիզբն իմաստութեան ի Հոգոյն Սրբոյ է...37. 100ա—14ա Յոհանու Ոսկիբերանի ասացեալ ի Ղուկասու Աւետարանի մեկնութենէն — [Բան]. Այր մի իջանէ յԵրուսաղէմէ յԵրիքով... [Մեկնութիւն]. Բարի է Աստուած եւ բա-

րեաց արժանաւորաց տուող...38. 114բ—21ա Տեսութիւն ի խորհուրդ Նաւակատեաց հին աւուրն, յորում եւ վասն Ճրագալուցին, ի խնդրոյ Բարսեղ վարդապետին, որդոյ Սմբատայ Բարէպաշտի (= Ստե-

փաննոսի Սիւնեցւոյ Հակաճառութիւն ընդդէմ երկաբնակաց, եօթներորդ ձեռնարկ. տպ. 1756, էջ 92—112) — Նորոգող տիեզերաց Յիսուս, որ նորոգեցեր զհնացեալ եւ զապականե-ալ բնութիւնս մեր...

39. 121բ—33բ Քարոզ Յաղագս երկնային շարժմա[ն]ցն, Յովանէս վարդապետի Եզնկացո, որ մականուն Պլուզ կոչի, շարադրեալ իմաստնոց բանից, ի խնդրոյ բարէպաշտեւ երկիւղազարդ պատանոյն պարոն Վախթ[անգ]ի

Տե՛ս, ձեռ. 529, 149ա—66բ. Նխ./121բ—2ա։ ա/122ա—3ա։ բ/123ա—4ա։ գ/124աբ։ դ/124բ—5ա։ ե/125աբ։ զ/126ա։ է/126բ—7ա։ ը/127բ (սկ. «Արդ, ի շրջել երկնիցն...»)։ թ/127բ—8բ (միահիւսուած § ը-ին)։ժ/132ա—3բ (§ իգ-ից յետոյ)։ ժա/128բ—9ա։ ժբ/129ա։ ժգ/129աբ (միահիւսուած § ժբ-ին)։ ժդ/129բ։ ժե/129բ—30ա։ ժզ/130ա։ ժէ/130աբ (միահիւսուած §ժզ-ին)։ ժը/130բ։ ժթ/130բ—1ա։ ի/131ա։ իա/131աբ։

իբ/131բ—2ա։ իգ/132ա (այստեղ՝ §ժ)։

40. 134ա—8ա Քարոզ ձեռնադրութեան, ի բանն. Քահանայք քո զգեցին զարդարութիւն — Նախ եւ առաջին տեսցուք, թէ զինչ զգեստ եպիսկոպոսին...41. 138ա—46բ Քարոզ վասն հպարտութեան, ի բանն, որ ասէ. Երդուաւ Տէր յանձն իւր եւ ասէ. Տէր Աստուած զօրութեանց... — Երիս իրս այժմ տեսանելի է մեզ. նախ, թէ որ ու-

նին հպարտքն զինքեանս առ Աստուած...42. 147ա—52ա Քարոզ վասն փառասիրութեան, ի բանն, որ ասէ. Մի պարծեսցի իմաստունն իմաստութիւնն իւր... — Ըստ վարդապետաց նախկին առաքինութիւն քրիստոնէին

է խոտել զգովութիւնս մարդկան...43. 152ա—5բ Քարոզ վասն նախանձու, ի բանն յԱռակաց ԺԴ, որ ասէ. Փտութիւն ոսկերաց է նախանձն — Ըստ բժշկացն, սաստիկ ցաւ լինի [մար]մնոյն ի փտութենէ ոսկե-

րացն...44. 155բ—63բ Քարոզ վասն բարկութեան, ի բանն Սաղմոսին, որ աս[է. Մի] բարկանայք եւ մի´ մեղանչէք — Նախ, ասասցուք վասն բաժանման բարկութեան...45. 163բ—7ա Քարոզ վասն ծու[լ]ութեան, ի բանն, որ ասէ. Զծոյլն կորուսանէ երկիւղ. յԱռակաց ԺԸ — Որպէս ասէ Սենեկայ. Մեծ աւաղ է, որ ինչ հեղգութեամբ կորընչի...46. 167ա—72ա Քարոզ վասն ագահութեան, ի բանն, որ ասէ. Տեսէք եւ զգոյշ լերուք... Ղու[կաս] ԺԶ — Ըստ վարդապետաց. Ոչինչ աշխատութիւն եւ անաւրինագոյն ի կեանս

այս...47. 172ա—8ա Քարոզ վասն արբեցութեան, ի բան Պողոսի... Մի արբշռութեամբ եւ արբեցութեամբ — Ըստ բժշկաց. Կերակուրն առ Բ իրս առաւել լինի...48. 178ա—82ա Վասն բղջախոհութեան, ի բանն Յակոբայ Ա, որ ասէ. Իւրաքանչիւր ոք իւրոց ցանկութեանց ձգեալ... — Ըստ վարդապետաց. Մեղքն համեմատի թիւնից...49. 182ա—6ա Դարձեալ վասն բղջախոհութեան, յԱռակաց Զ ասէ. Որ շնացողն է վասն պակասութեան սրտին... — Զոր աւրինակ ի մէջ կենդանեաց այնք, որ կարաւտանան

քաջասրտութեան՝ լինին որս այլոց...50. 186ա—90ա Դարձեալ վասն բղջախոհութեան, ԺԶ Եզեկիէլի, որ այս է. Անօրինութիւն Սոդոմայ՝ յագեցութիւն հացի... — Զոր աւրինակ, առ ի բժշկել զհիւանդութիւնս, հարկ է

ճանաչել զպատճառս...51. 190բ—6ա Քարոզ վասն պաշտաման (՞) եւ պատուհասի, ի Յովէլիա մարգարէէ. (Փ)ող հարէք ի Սիոն... (= Գրիգորի Տաթեւացւոյ, Ամառան ՀԴ) — Փոփոխական է մարդոյ

բնութիւնս...52. 196ա—201ա Քարոզ վասն սգաւորաց, ի բանն Աւետարանին, որ ասէ. Երանի սգաւորաց — Վարդապետք ասեն, թէ. Սուքն յերկուս բաժանի՝ ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորն...53. 201ա—4բ Վասն աղօթից — Գիտելի է, զի ոմն աղաւթէ պտղաւէտ եւ ոմն անպտուղ...54. 205ա—9բ [Մովսիսի Երզնկացւոյ] Վասն թագաւորաց Հայոց, զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացին — Մովսէս Խորենացի զշարս թագաւորացն Հայոց այսպէս կարգէ. Յաբէթ՝

որդի Նոյի... եւ է թիւս Հայոց ՊԸ (1359)։55. 209բ—10ա [Անանիայի Շիրակունւոյ] Անուանք ականց եւ գունաւորութիւնք նոցին — Զմրուխտն կանաչ է եւ լուսաւոր... Անանիայի Շիրակունւոյ է բանս։56. 210ա—3ա Անանիայի Շիրակունւոյ համարողի Յաղագս կշռոց եւ կշռորդաց։ Յաղագս ասարիոնի, լեբտոնի եւ դանկի — Կշեռ Բ գարէհատաց կոչի ասարիոնն...57. 213ա Ի բանից [Եզնկայ] Կողբացւոյ վարդապետին — Բերանք մեր հոտեալ են ի պահոց... (4 տող)։58. 213աբ Յայլմէ. Բանք խրատականք — Չորս ցեղ մեղք կայ ի յաշխարհս՝ ա փոշէտեսակ, բ. ներելին, գ. մահու չափ, դ. անթողլին... (57—58՝ այլ ձեռք)։59. 214բ—5ա [Վասն մահմեդականաց] — Մահմէտի հաւր անունն՝ Աբդըլա, մաւրն՝ Սադրիջհան, մեծ կնոջն՝ Աշաիզահրա... հիմն տաճկութեան եւ Մահմատայ պղծոյն այս է.

Ղալուբալայ, ղալուբալէ։60. 215ա—6ա [Խրատք]ա. 215ա Որ լսէ եւ ոչ առնէ՝ Ա աչքն կոյրանայ... բ. թէ ասեն, թէ. Աստուծոյ երեսն ընդ որ է... գ. Աստուածապաշտ մարդոյն՝ աշխարհս դժոխք է... դ. Ալի-բու-Սինայն տղա մի փայ-

տէ շինեց կախարդութեամբ... ե. 215բ Գիտելի է, զի Զ պատերազմ եւ պատուհաս կայ աբեղայիցն... զ. Ասեն յԳ տեղիս փորձել պիտի զմարդն... է. Մարիամ Յովսեայ եւ Յակոբայ զԱս-տուածածինն ասէ... ը. 216ա Ծերն, որ զարմաւենի կու տնկէր... թ. Վարդապետ մի գովեցին մօտ պ[ա]ր[ո]ն Բուրթէլն, թէ յոյժ համբերէ։

61. 216 աբ Անուանք ա[զ]գաց — Վրաց ազգի անունն՝ Դըւալ... Անուանք Հռոմ ազգի՝ Հոռոմ... Ֆռանգ ազգի անուն՝ Ռէտ...62. 217ա—9ա Ծնունդ յԱդամայ եւ թիւք նոցին — Ադամ եկաց ՄԼ ամ եւ ծնաւ զՍէթ... Կոստանդին Բ։ Լինին յԱդամայ մինչեւ ցայս վայր ամք ՑՃՀԳ (16173)։63. 219ա—20ա Թագաւորք Հայոց ի Նոյէ նախնոյն մերոյ, որ է Ժ-երորդ յԱդամայ. ի նմանէ սերեալ ազգք բազմացան եւ եղեն առաջինքն Հայոց — Յաբեթ, Գամեր, Թիրաս...

Արտաշիր Սկաորդի։64. 220ա—1բ Հոռոմոց թագաւորք — Գայիոս, Յուլիոս... Փոկաս՝ Ը, մինչեւ ի գալն Խոսրովու յՈրմըզդան արքայից արքայի։

65. 222բ—3բ Յորժամ որ Բահաբերդու յանապատն շինւաւ թվին ՌՃԽ (1691)-ին ձեռամբ Յովհանէս վարդապետին Բէրդիկցու, որք որ յիշատակ ետուն, այսոքիկ են՝ (այլ ձեռք)— Աստուած շէն պահէ զՎիժանիս գեղն, նախ նոքա շինեցին զժամատունն...։

66. 224ա—34ա Այս գիրքն ճոհարներուն, որ կան ի վերայ աշխարհի, թէ որտեղեաց հասըլ կու լինին։ Նախ եւ առաջին ալմաստն — Ալմաստն ԺԲ ազգ է... (ապա՝ «Եաղութն»,«Լալն», «Զըմրուտնս», «Մարգարիտն», «Փրուզայն», «Փայզահարն», «Մարճանն»)։

67. 235ա—75բ [Ի Մոլութեանց գրոց Պետրոսի Արագոնացւոյ]ա. 235ա—43բ Յաղագս գարշութեան մեղացն։ Թշուառական առնէ մեղքն զժողովուրդս. յԱռակաց ԺԴ — Հարցեալ եղեւ Բիաս, որ է մի ի Է-անց փիլիսոփայիցն. Զի՞նչ է բարէ-

գոյն ի կեանս...բ. 244ա—7ա Յաղագս շարժողացն ի մեղս։ Իջին անձրեւք, յարեան գետք, հնչիցեն հողմք, հարին զտունն. Մաթէոս Է — Որպէս ասէ մեկնիչն։ Տուն հոգեւոր է շինուած բարի գոր-

ծոցն ի վերայ վիմին...գ. 247ա—51բ Վասն հպարտութեան. Ապրեցոյ զիս ի կաւոյ, զի մի ընկալայց. Սաղմոս — Ըստ փիլիսոփային. Ջուրն քարշէ ի յինքն զհամն եւ զգոյն յերակաց երկրին...դ. 252ա—7բ Ե—երորդ հրամանի. Մի սպանանէր — Վասն զի ոչ է բաւական առնել բարի, եթէ ոչ ընդ նմին խոտորեսցի ի չարէն...Բ. [Յաւելագրութիւնք՝ ԺԸ դ.]1. 30բ Իւղն, որ ի հնումն օծանէին քահանայք եւ թագաւորք, ի ծաղկանոցս էր եփեալ — Հէրիկն, եղէգն, կինամոն...2. 31ա Եւ գիտելի է, զի Ժ-ն են, որ խռովեցուցնեն զքաղաքս — Դատաւոր սուտ՝ յատենի, քահանայ ագահ՝ ի տաճարի...3. 31ա [Ի հարանց վարուց] — Սատանայ կամեցաւ ագահութեամբ զհայրն Անդոն ըմբռնել...4. 31բ—3բ Զկանոնական հրամանս ծայրաքաղ արարեալ ի մի հաւաքեցաք իբրեւ զծաղիկս բուրաստանաց — Գեղ ցաւալից կենաց...5. 39բ—43բ [Մեղայդէտր (1710 թ. Մալխաս գրչի)] — Բայց զի՞նչ հնար է ինձ, զի մոլորեալ եմ ուղիղ ճանապարհէն...6. 234բ [Մղոնաչափ] — Եւ է սահման բան կարճառօտ՝ յայտնիչ բնութեան... եւ չափէ զմասն։ Եւ Է մասն հինգհարիւր ասպարէզ, եւ ասպարէզն է հեռագնացութեամբ է վտաւան

մի....7. 257բ [Վասն ժամանակաց] — Յոբելեանն՝ յիսուն ամ է...

Նոնոսոն՝ Է ամ է... (հմմտ. § 19)։

8. 258ա—9բ [Տաղ Խաչատուր Կեչառեցի վարդապետի, ձեռ. 33, 6բ] — Ես եմ կորուսեալ ոչխար՝ մոլորեալ ի սուրբ քո հօտէն...9. 260ա Հանելուկք — [Վասն գիր գտանելոյ, որ սորայ մէջը լինի, ձեռ. 4285, 166բ] — Թէ շատ կաֆա չափես ի ձախ, / Գտցես ի յաջ գայ խիստ յաճախ...10. 260բ—71ա, 272բ—4բ [Վարդանայ վարդապետի] Յաղագս աշխարհագրութեան համառօտ

Տե՛ս, ձեռ. 20, 251ա—7ա. ա/260բ—1ա։ բ/261բ—2ա։ գ/262ա—8բ։ դ/268բ—71ա, 272բ—4բ (271բ տե՛ս, § 11, 272ա, չգրուած)։

11. 271բ [Բառք Հայոց եւ Վրաց] — Աստուած՝ ղումէրթի, հրեշտակ՝ անգելօզի... դարիվայր՝ տաղմարդի (28 բառ)։12. 275ա—6ա [Աղօթք] — Աստուած յաւիտենական, բարերար, ամենակալ, ստեղծիչ լուսոյ եւ յօրինիչ գիշերոյ...13. 276բ [Վասն չափ կշռոց] — Դանկ՝ Բ գարւոյ կշիռ... լիտրն՝ ԺԲ ունկի է, ԶՌՋԺԲ գարւոյ։14. 277բ [Ցանկ անուանց, սղագրուած] — Խնզ—1, Մրն—2, Դլնիկ—3... Եղիսն—31, Ընկեր—32, Քյս—33, Բ շա—2։ Ծտն—1, Առջ—2... Հմղզն—11, Աւե—12։15. 278ա [Նախատինք անձին Վարդանայ, ձեռ. 2127, 138ա] — Անթիւ չարեա[ւ]ք [յ]անցայ ես, / Մեղօք աղտեղացայ ես... (միայն Ա—Զ)։16. 278բ Գիր Հէրքիման — Քացախն, սխտորն, մոխիրն դիր քարին վրայ, դէմն ասա զայս աղօթս. Հէրքիմն երկիր վարեց... բժշկի Աստուծով։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ71ա Ո՜հ, եւ զԿիրակոսս, Տէր, ընդ նոսա։75ա Որ եւ արժանի արասցէ զստացող սուրբ գրոցս՝ զԿիրակոս աբեղայս եւ զծնաւղս իմ եւ զ[յ]իշաւղսդ։90ա Ո՜հ, եւ զիս հասուսցէ Տէր, զեղկելի զԿիրակոս աբեղայս. ամէն (նման՝ 100ա, 114ա, 155բ, 190ա)։133բ Եւ յիշեայ զեղկելի Կիրակոս բանայսէրս, որ ծարաւիմ որպէս զմիեղջեւրն։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ

1. 1ա (1685—89 թթ.) Էնկիճումն Մկրտիչն մնաց, Ովանէսն, Կոստանդն, տէր Ծատուրն... // (1բ) Սարգսի կինն՝ Եղիսէն եւ երեխնին, Փիրու աղջիկն, Յակոբա աղջիկն՝ Պու-պունն/// (զանազան հաշիւներ, մասամբ լուացուած)։

1գ (Նոյն ձեռքով) Ես՝ Ներսէս։ Թիւն ՌՃԼԴ (1685) էր, մեք եկաք ժողովելոցս ի զատ Ղըֆճաղն, մայիս ԺԲ։ՌՃԼԶ (1687)—ին մեռաւ Սիմէօն վարդապետն, փետրւարի ամսոյն։ ՌՃԼԷ(1688) թվին յունիսի ամսոյն ելի Հայր Ուհան վանքէն։ Դարձեալ ՌՃԼԷ (1688)—ին եղէ եպիսկոպոս ի վերայ Հայր Ուհաննու վանքին։ Մայիսի ամսոյն վերջն ՌՃԼԷ (1688)—ին Եղիազարկաթողիկոսութեան հուքմ, բայց ինքն [ՌՃ]ԼԱ (1682)թւէն էր կաթողիկոս յԷջմիածինն, իսկ Տանն Յունաց [ՌՃ] ԻԵ (1676) թուէն էր սկսեալ ապստամբութեամբ։ Յորժամ թիւն ՌՃԻԷ(1678)-ին Երեւան շարջեցաւ տապալմամբ։ ՌՃԻ (1671) թիւն սարտարն Հաջի Ալի-խան անուն ԺԱ ամ եբեր շրջի։

2. 43բ (1710 թ., յաւելագրողի՝ 39բ—43բ) Գրեցաւ Մեղայդէտրս ձեռամբ անգէտ եւ հիմար, տխմայր եւ անօգուտ, մեղաւոր եւ անարժան, սուտանուն Մալխասիս։ Որ ով զՀայր մե-ղիւ յիշէք, Աստուած զձեր հոգին յիշէ. ամէն։ Թվին ՌՃԾԹ (1710)-ին, մարդի ամսոյ ԻԹ—ին։ Հայր մեր... ամէն։

ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա, 1բ, 1գ, 1դ, 278բ, պառառիկ—պահպանակ Ա—Բ, Գ—Դ (հայերէն, վրացերէն, արաբերէն զանազան տառեր, բառեր, հաշիւներ)։


Էջմիածին ՌՃԺԷ — 1668

ԳՐԻՉ՝ Ներսէս՝ աշակերտ Ստեփաննոսի Լեհացւոյ։ԹԵՐԹ՝ 252. չգրուած՝ 194բ—202բ, 234ա—8բ, 250ա—2բ։ ՊՐԱԿ՝ Ա—ԻԱ×12 (Ա 10)+1×2։ ՆԻՒԹ՝ թուղթ։ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,5×12։ ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն։ ԳԻՐ՝ նօտրգիր։ ՏՈՂ՝ 27։ ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն

կաշի դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սրճագոյն գործուածք, դռնակինը՝ վանդակաւոր կապոյտ բանուածք։

ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Ճ ա կ ա տ ա զ ա ր դ ՝ 6ա, 203ա։ Զ ա ր դ ա գ ի ր ՝ թռչնագիր (սակաւ)։ Գ ո յ ն ե ր ՝ սեւ։ՊԱՏԱՌԻԿ—ՊԱՀՊԱՆԱԿ — Աւետարան Յովհաննու։ Ժ—ԺԱ դդ.։ 1(Ա)+1(Բ)։ Ստացուած 2 կից թերթերի անջատումից։ Մագաղաթ, միասիւն, բոլորագիծ երկաթագիր, ունի բազմագունի լուսանցազարդ եւ ոսկե-

գիր գլխագրեր։ Կարդալ՝ Բա, Բբ, Աա, Աբ «խոնարհեցաւ ի գերեզմանն... խնդացին///» (Ի, 12—20)։ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. տեղ-տեղ թանաքի ճապաղում եւ ցեցակեր։ Կազմի եզրերը՝ մաշուած, դռնակը՝ վնասուած, կապիչներն՝ ընկած։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ ՆԱ. 1ա—194ա Համառօտ հաւաքումն Յաղագս

Հոգւոյ բանականին (թրգմ. Ստեփաննոսի Լեհացւոյ)Տե՛ս, ձեռ. 199, 103ա—234բ. Յռջբ. /1ա։ Ցանկ/1ա—5բ։ § ա/6ա—17ա։ բ/17ա—39ա։ գ/39ա—53բ։ դ/53բ—64ա։ ե/64ա—85բ։ զ/85բ—8ա։ է/88ա—93ա։ ը/93ա—101ա։ թ/101ա—7ա։ ժ/107ա—24ա։ ժա/124ա—40բ։

ժբ/140բ—6ա։ ժգ/146բ—52բ։ ժդ/152բ—8բ։ ժե/158բ—70ա։ ժզ/170ա—5ա։ ժէ/175ա—93բ։ Առ բարեմիտ ընթերցօղն/193բ—4ա։

Բ. 203ա—33բ [Հաւաքումն համառօտ... ի Դիալէտիկէն որ է Տրամաբանութիւն։ Կարգեալ եւ թարգմանեալ ձեռամբ Բարդօլիմէոսի ֆռանկ եպիսկոպոսի]։ Յաղագս Պատրա-նաց գրոցն

Տե՛ս, ձեռ. 69, 266ա—337բ. § ա—բ/չիք։ գ/203ա—33բ։ դ/չիք։

Գ. 239ա—49բ [Ջիլբերթոսի Պօռէտացոյ ճեմականի] Գիրք վեց սկզբանց (թրգմ. Ոսկանի)։ Սկիզբն գրոց. Յաղագս տեսակի, ներգործութեան կամ առնելոյ, կրելոյ, երբի, ուրի,դրութեան, ունակութեան, եւ յաղագս այնոցիկ, թէ զի՞նչ է ընդունել զառաւելն եւ զնուազն — Տեսակ է ներընդունական բաղադրութեան պարզ եւ անփոփոխելի էութեամբ բաղկացե-ալ...

Տե՛ս ձեռ. 873, 255ա—7ա. § ա—ը/239ա—49բ։

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ46բ Գրեցաւ ձեռամբ յոքնամեղ Ներսիսէ ի բանի սպասաւորէ եւ ի սորին տառիս թարգմանչի (= Ստեփաննոսի Լեհացւոյ) աշակերտէ, ի Սուրբ Էջմիածնոջն, ՌՃԺԷ (1668) թուոջն

թարգմանչիս ձեռամբ ծրեալ գաղափարաւ գաղափարեցաւ։ Յաղագս որոյ յիշել վասն իմ յանցանաց, մաղթեմ ի ձէնջ ի Տէր. ամէն։ Նաեւ ձեզ. ամէն։194ա Եւ ընդ նմին յիշել մաղթեմ աշակերտ սորին՝ Ներսէս բանի սպասաւոր գրիչս ի Տէր մեր։


ԺԸ—XVIIIԹԵՐԹ՝ 265. չգրուած՝ 7ա։ ՊՐԱԿ՝ 1×14+2×2+Ա—Զ×12 (Դ, Զ10)+1×13+1×15+1×12+1×11+2×8+1×10+Ա—Դ×12+3×4+ 1×10+Ա—Գ×12 (Գ 4)+1×4։ ՆՅՈՒԹ՝ թուղթ (տարբեր)։ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,2×11։ ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝

միասյուն։ ԳԻՐ՝ նօտրգիր՝ 1ա—20բ, 87ա—233բ, 260բ—5բ, բոլորգիր՝ 21ա—86բ, 234ա—60ա։ ՏՈՂ՝ 13—32, խառն։ Կազմ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ։ՊԱՏԱՌԻԿ—ՊԱՀՊԱՆԱԿ — Աղօթք։ ԺԸ դ.։ 2 (Ա—Բ), սկզբից։ Ստացուած 1 ամբողջական թերթի ընդլայնակի երկտակումից։ Թուղթ, միասյուն, շղագիր։ Կարդալ՝ Աբ (Աա-ն սոսնձուած կազմաստառին), Բա—Բբ.

«///Զանարժան ծառայս, որ ժամանեալ գիշերոյս...»։ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, թանաքից գրադաշտը գունափոխուած։ Կազմի կաշին՝ քերծուած եւ ցեցակեր, դռնակն ու կապիչներն՝ ընկած։ԾՆԹ. Բաղկացած է 8—10 տարբեր ձեռքերով գրուած պրակներից եւ առանձին թերթերից։ Հիմնական մասը, որին հետագայում կցուել են միւսները, պէտք է համարել 19—86 թերթերը։

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն1. ա. 1ա—12ա Մեկնութիւն Սաղմոսացն Դաւթի (Զանազանութիւն սաղմոսաց) — Ա. Երանեալ է... Վասն ծառի տնկելոյ ասայ...բ. 12ա—5բ [Զանազանութիւն Բժշկութեան աւետարանաց]։ Մաթէոս գլուխն ՃՀԶ. —Գլխացաւի գրէ վերայ պահէ. Եւ մինչդեռ շրջէին նոքա...գ. 16աբ Նարեկացի — Նարեկ կարդալու բժշկութեան դիւական ախտից եւ գլխացաւի այս են գլուխք՝ ԺԱ, ԺԸ, ԻԸ...2. ա. 17ա [Հարցմունք եւ պատասխանիք] — Հարցումն. Քանի՞ են աստիճանք խոնարհութեան։ Պատասխանի. ԲԺ—ան ասէ սուրբ Բենեդիքտոս...բ. 17բ Հարցումն սրբոյն Աթանասի եւ պատասխանին սրբոյն Կիւրղի հայրապետին — Եւ արդ, որպէս բամբասելն չար է, այնպէս եւ որ լսէ զբամբասելն։ Պատասխանի. Այո, եւ

որ լսելն յօժարի, հաջորդ է բամբասանաց ախտին...3. 18աբ [Դեղագիր] խոցի — Փութ չմն առ զբարձունեկն...4. 19ա—86բ Յոհաննու Որոտնեցոյ ասացեալ [Ի բան մարգարէին որ ասէ. Ի սկզբանէ, Տէր, զերկիր հաստատեցեր, ձեռ. 101, 403ա] — Ո՜վ, Տէր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս,

Բան Հօր եւ Որդի Կուսի... Մովսէս կանգնեաց զքերովբէսն ի վերայ քաւութեանն եւ զհսկաձեւ պարքն ի վերայ աշտա/// (շար. թափուած)։5. 87ա Գիր, որ գրեն ի վերայ ելունդի. այս է — Գիրս այն գիրն է, զոր Քրիստոս առաքեաց Աբգարու թագաւորին...6. 87բ—8ա Աղօթք գեղեցիկ եւ խնդրուածք ուղիղ սրտիւ. յամենայն ժամ խնդրէ յԱստուծոյ եւ կատարէ — Տէր Աստուած մարդասիրի Հօր Որդի, Դու ես պահապան...7. 88ա—9բ [Բանք խրատականք]ա. 88աբ Չորս են կարգ գիտութեանց գիտնականացն... բ. 88բ—9ա Էշ թեւաւոր, հաւ սմբակաւոր... Հաւն թեւնով է հաւ եւ թեւն հաւովն է թեւ։ Այսքան։ գ. 89աբ Ասէ Պղատոն ի-

մաստասէրն, թէ. եօթն կարք են աշխարհի եւ եօթն գործք են արութեան...8. 90ա [Դեղագիրք] — Առ հաւկիթ, որ այն օրն ածած լինի...9. 90բ—9բ [Աղօթք]ա. 90բ—1բ Աղօթք երից ժամուցն, արարեալ վարդապետացն սրբոց ընդդէմ դիւաց — Հոգի Սուրբ Աստուծոյ, Հոգի Քրիստոսի Տեառն մերոյ...բ. 91բ—3ա Աղօթք Վեցերորդ ժամու աւուրն — Թագաւոր հզօր, ապաւէն վհատելոց...գ. 93ա—6ա Աղօթք Իններորդ ժամու աւուրն — Բարերար եւ բազմագութ Տէր, որ մարդասիրութեամբդ քով...դ. 96ա—7բ Աղօթք Երեկոյի ժամու արարեալ — Աստուած անեղ եւ յաւիտեանական՝ լոյս...ե. 98ա—9բ Աղօթք առ Սուրբ Աստուածածինն — Գերապատւեալ ես ամենապայծառ եւ հրաշատեսիլ օրհնեալդ ի կանայս... ի տուն Հօր յան /// (շար. թափուած)։10. 100ա—3ա [Բժշկարան]ա. 100աբ [Յաղագս բնութեան ժամուց եղանակաց եւ օդից—...] զի նա տաք է եւ չոր։ Եւ Զ ժամէն յօր հասարակէն մինչեւ Թ ժամն հով է եւ չոր...բ. 100բ—3ա Յաղագս տարրց բաղկացելոց յԱրարչէն (Հարց եւ պատասխանի) — Արդ, չորք են տարերքս առ Դ վայրս գնդապէս կալով պարունակեալ լինի...11. 103բ Բառք Գալիանոսի բժշկի — Ախթար՝ վաղամեռուկ... Ասլտմամբ՝ գերըմաստոյ պտուղ/// (շար. 4 թերթ կտրուած հանուած)։12. 104ա—5ա Պատճէն Հռօմայ մեծ տօմարի, / Պարզեալ հարանցըն մեր նախկի, / Բայց արդ Ղուկասըս Կեղեցի, / Ոտանաւոր շարադրեցի — Շրջանն որքան որ յաւելնու, /

Երթ հինգհարիւր երեսուն ‘ւ երկու...13. 105բ—7բ Անուանք քաղաքաց [Գրիգորի Կեսարացւոյ] — Աւետեաց երկիրն՝ Երուսաղէմ է... Քեբրոն Երուսաղէմայ այն դեհն է։14. ա. 107բ—8ա Կուռնելիոս ասէ Ոսկէբ[ե]ր[ա]նէն — Առեալ, ասէ, յերեսն այն...բ. 108ա [Ծառ իմաստութեան] — Էակ, գոյացութիւն, պատահումն...գ. 108բ Այս Պորփիւրի իմաստութեան ծառն է — Գոյացութիւն՝ մարմին, անմարմին...դ. 109ա Ուխտ, կարգ, սահման — Սէր, ցանկութիւն, ուրախութիւն...ե. 109բ [Կազմութիւն եկեղեցւոյ գծագիր] — Ողորմութիւն, հաւատ, յոյս, սէր...15. 110աբ [Բանք Աւետիք 0գոստինի] — Ուսումնատենչ համակ անձին, /Աշխոյժ մտաց բանասիրին... /Սա Աւետիքն է 0գոստին, /Քարոզողացն եղբայր կարգին, /Զպակասութիւն

իրումն անձին,/ Խոստովանէ գրէ ինքնին, /Յամի ծննդեանն մերոյ Փրկչին՝ /Ռա, Յի եւ Ձա (1380) թվականին, /Փետրվարի օրն վերջին, /Էր քսան եւ ինն ըստ նահանջին, /Յորում աւուր բանքս յարգին, /Ի Վընէժոյ եկեղեցին/։ /Զձեզ աղաչեմ զամենեսին, /Ինձ շնորհեցէք զՈղորմեսցին։

16. ա. 110բ—1բ Անանիայ Շիրակացւոյն համարօղ[ի] Յաղագս կշռոց եւ կշռորդաց։ Ա. Յաղագս ասարիոնի, լեբտոնի եւ դանկի — Կշիռ Բ գարեհատաց կոչի՝ ասարիոն...բ. 111բ—2ա [Նորին] Յաղագս չափոյ եւ չափուց։ Յաղագս քսեստի — Չափ առաջն[եր]որդ չափոց՝ քսեստ...17. 112ա—4բ Վասն ոպոպի, որ է բուբու — Առ զոպոպն ոսկով մորթէ եւ հան զսիրտն եւ տաք տաք կուլ տուր եւ իմանաս զերկնային շրջանի...18. ա. 115ա—6ա Մես[ր]ոպայ վարդապետի ասացեալ Յաղագս զղջման եւ արտասուաց — Ո՜վ, որ անեղդ ես եւ անստեղծ...բ. 116ա—7ա Նորին աղօթիւք Գառնեցոյն, միջնորդութեամբ երկնաւոր զօրացն — Սուրբ եւ սիրելիք յամենայն Սուրբ Երրորդութենեն, հոգիք հարկաւորք, Գաբրիէլ, Միքայէլ, Ու-

բիէլ...գ. 117ա—8բ [Ախթարականք] — Եւ գօտիք են այսոքիկ՝ հրատն, արեգակն...դ. 119ա [Արհեստ երկրաչափին] — Այսպէս եւ երկրաչափն... Մին ոտն ԼԶ գարեհատ է, Զ ոտն մին քայլ է...ե. 119բ—20ա [«Պատմութիւն Համասփիւռ ծաղկին» ձեռ. 36, 67բ] — Խնդրեա զնա յորժամ Ցուլն լինի տանուտէր...19. 120բ—2ա [Մեկնութիւն Սաղմոսաց] — Գտի զԴաւիթ ծառա իմ... Ծառա անուանէ զորդին...20. 122ա—6բ Յոհաննու Որոտնեցոյ ասացեալ — Ո՜վ Տէր, Աստուած իմ... (հատուած, տե՛ս, աստ՝ 19ա—86բ)։21. 127ա—37բ Սիմէօնի վարդապետի Ջուղայեցւոյ արարեալ Տրամաբանութիւն

Տե՛ս, ձեռ. 664, 101ա—58բ. Նխ. /127աբ։ § ա/128ա—37բ (վրջ. «...ապա երկրորդ է զգայականին»)։ բ—գ/չիք։ «...յառաջ է մարդոյ»)։

22. 138ա—45բ Առակք առասպելական[ք] եւ բարոյականք, որ կերպարն է զճշմարտութիւն, ասացեալ սուրբ վարդապետին Մխիթարայ, որ մականուն Գոշիկ կոչի — Ա. Աստո-ւած յառնել զարարածս... Բ. Փափաքեաց երկինք խոնարհել... Գ. Կարծեաց երբեմն զանձնէ արեգակն... Դ. Ի լրման լուսին կարծեաց յանձնէ, թէ արեգակ իցէ... Ե. Ժողովեալ երբեմնաստեղացն... 138բ Զ. Երկիր հայեցեալ ի բարձրութիւն լերանց... Է. Ի մէջ տնկոց խորհուրդ եղեւ... 139ա Ը. Ի լինել որթոյն որդէկոտոր... 139բ Թ. Պատահելով ընդ որթոյ մարենին... Ժ.Նռնենին ու թզենին առ միմեանս սէր կամեցան... ԺԱ. Նախանձ առ միմեանս կալան... ԺԲ. Հարցաւ ընդ թզենին... 140ա ԺԳ. Խնամութիւն կամեցան առնուլ ձիթենին եւ թզենին... ԺԴ.Յանփորձից ոք ի տնկոց... 140բ ԺԵ. Ի միասին սալոր եւ դամոն... ԺԶ. Ի յայտնի երբեմն յանդիմանել... 141ա ԺԷ. Բանբասանք սկսան միանգամայն տունկք... ԺԸ. Յանմտից ոք եհատ զյունապի... 141բ. ԺԹ. Մերձ առ սոսի առոգանէին երկրագործք... 142ա Ի. Տրտունչ եղեւ տնկոց... 142բ ԻԱ. Երթեալ ոմն կարօտ ի ձմերայնի ի դրախտ... 147ա ԻԲ. Խոհեմօք եհարց զ-ծառ... ԻԳ. Նշեն քաղցր եւ դառն եղբայր գոլով... 143բ ԻԴ. Մեծաբանեալսն կամէր փառք ասել... 144ա ԻԵ. Բողոք առ միմեանս կալան ցաղասի... 144բ ԻԶ. Տեսեալ ապա այնուհետեւ բուսոց...145ա ԻԷ. [Ո]ւսանել ոման ի բուսոցն կամեցան...

Գրչից՝ 144ա (10 տող մանր նօտրգրով) «Կենդանի է Տէր, որ այդ կարմիր բեն-իծ մինչեւ ի կարմիր օ-ն Ա գրիչ թաթախելով գրեցի» ։

23. ա. 145բ [Քաղուածք] — Որպէս ասէր Բեռնարդոս. Հայեաց ի վեր խաչեցելոյն...բ. 146ա Այս են անուանք որդոց Յակոբայ — Ռուբէն, Շմաւոն...գ. 146բ—8ա [Վասն առաքինութեանց]։ Վասն Խոհեմութեան — Խոհեմութիւն իմաստութիւն է...դ. 148բ Հարց — [Զ՞ինչ է] ծառ կենաց եւ գիտութիւն։ Պատասխանի. Բուն մի եւ ի վերայ Բ ոստ...24. 149աբ [Մարտիրոսի Ղրիմեցւոյ] 0րհնութիւն անդրադարձօրէն, որ սկսի քէ տառէն դէպի այբն — Քաղցրն Աստուած ի ձեզ քաղցրասցի... /Անանց մեծութիւն ձեզ պարգեւես-

ցի։

25. 150ա—4ա [Ամսացոյց] — Ա. Յունվար հռոմայեցոյց եւ փոխանակ այսր ամսոյ ասորիք քի անունիս ասին։ Յամսեանս այս պլղամն առաւելու...26. 154բ ԶԵրրորդութիւն — Եւ այսպէս իմացեալ հաւատամք զԵրրորդական անձնաւորութիւնն ի մի բնութիւն...27. 155ա—63բ [Գրառաջք եւ օրհնութիւնք յետ քարոզից] — Շնորհօք բարերար կամօք մեծին Աստուծոյ...28. 164ա—211բ [Մեկնութիւն ինն երանութեանցն]ա. 164ա—7բ Հոգի Սուրբ Աստուած, հաս ի թիկունս տկարութեան, եւ տես զժողովուրդն ել ի լեառն — Ընդէ՞ր ել ի լեառն...բ. 167բ—70ա Աղքատաց հոգով — Զ՞ինչ է աղքատ հոգով։ Չորս կերպիւ մեկնէ...գ. 170ա—3ա Սգաւորաց։ Երանի սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցին — Գիտելի է, այլազգ է կարգն ի մեր թարգմանս եւ յունաց՝ այլ...դ. 173ա—5ա Հեզոց։ Երանի հելոց, զի նոքա ժառանգեսցեն զերկի[ր]ն — Հեզն հոմանուն է եւ ի վերայ բազմաց ասի...ե. 175ա—9ա Քաղցելոց։ Երանի որ քաղցեալք եւ ծարաւեալք, նոքա յագեսցեն — Բազմազան է մեկնութիւն...զ. 179ա—87բ Ողորմածաց։ Երանի ողորմածաց, զի նոքա ողորմութիւն գտցեն — Նախ, թէ ի էիցս ով է ողորմած...է. 187բ—90բ Սուրբ սրտիւք։ Երանի այնոցիկ որ սուրբ են սրտիւք, զի նոքա զԱստուած տեսցեն — Աստ գո Գ տարակոյս...ը. 191ա—5բ Խաղաղարարաց։ Երանի խաղաղարարաց, զի նոքա որդիք Աստուծոյ կոչեսցեն — Քաղցր եւ հեշտ է խաղաղութեանն եւ գործն հոգոյ եւ մարմնոյ...թ. 195բ

Documents

601 ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ - MatenadaranՔ Ա Ր Ո Զ Գ Ի Ր Ք ԺԵ — XV ԳՐԻՉ՝ Ղազար։ ԹԵՐԹ՝ 139. չգրուած՝ 1աբ, 3բ—4բ, 26բ, 30բ—1ա, 139բ։ ՊՐԱԿ՝