6.2. Beklenen Etkiler, Etkilenebilirlik ve Uyum Tedbirleri6.2.3. Doğal Afetler

Prof.Dr. Mikdat Kadıoğlu

29 Haziran 2011Ambassadore Hotel, ANKARA

İklim Değişikliğinin Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum Çalıştayları

Kapsam

• Genel Bilgiler

• Ülkemizde etki ve etkilenebilirlikkonusunda yapılan calışmalar

• Ülkemizde uyum konusunda yapılan calışmalar

• Sonuçlar

1. Genel Bilgi:

• İklim değişikliğinin afetler üzerine etkileri konusunda genel bilgiler

• Bu konuda ülkemizi de iceren IPCC ve EEA raporlara atıflar vb.

IPCC Değerlendirmesi

90-99%

Daha azsoğuk günler

Daha çokSıcak günler

IPCC (2001a, 2001b)

66-90%

90-99%

Tropikal Siklonlar

Kuraklık

Şiddetli Yağmur

Seller, heyelanlar, çamur akıntıları, etkiler- insan, mal, para,

içme suyu, tarımsal üretim, hidro elektrik, orman yangınları

etkiler- insan, mal, para ve ekolojik

IPCC Değerlendirmesi

2007, IPCC Fourth Assessment Report

1980-2010 yılları arasında Dünya’da görülen büyük afetlerin türleri ve sayısı. Kırmızı renk deprem ve volkan patlaması gibi jeofiziksel olayları; yeşil renk tropikal fırtına, kış fırtınaları, şiddetli hava, dolu, hortum ve yerel fırtınaları, mavi renk ani sel, nehir selleri, fırtına kabarması ve heyelanları; kavuniçi renk sıcak hava dalgası, don, orman yangını ve kuraklığı temsil etmektedir (MunichRe, 2011).

“Guha-Sapir D, Vos F, Below R, with Ponserre S. Annual Disaster Statistical Review 2010: TheNumbers and Trends. Brussels: CRED; 2011.”

Climate Change;

• Drought

• Heat Waves

• Thunderstorms

• Lightning

• Sea Level Rise

• Storms

• Floods

• Fire

• Health

• Crime

•…

• Lives

• Health

• Pensions and

Welfare

• Property

• Environment

• Heritage

• Business

• Services

• Development

• …

• Population growth and

urbanization

• Technology

• Land use practices

• Environment degradation

• Water use trends

• Government policies

• Environmental awareness

• …

Climate Risk

+

-

“Guha-Sapir D, Vos F, Below R, with Ponserre S. Annual Disaster Statistical Review 2010: TheNumbers and Trends. Brussels: CRED; 2011.”

Raporda olan/olmayan afetler1. Çığ2. Dolu3. Don4. Fırtınalar5. Heyelan6. Hortum7. Kaya Düşmesi8. Kuraklık9. Orman Yangını10.Seller11.Sıcak Hava Dalgası12.Yıldırım

1. Çölleşme

2. Erozyon

3. Deniz Su Seviyesi Yükselmesi

4. Kar Fırtınaları

5. Soğuk Hava Dalgaları

6. Damdan Düşmeler

2. Ülkemizde etki ve etkilenebilirlikkonusunda yapılan çalışmalar:

• Raporda yer verilen calışmaların sunulması

• Calışmalar teker teker anlatıldıktan sonra bir slight ile genel bir yorum (şu kadar calışma vardır ama “nation wide değildir”, vb. şu alanlarda ilave çalışmalara ihtiyaç vardır, vb. gibi)

Veri Tabanlarına Göre Etki Analizi

1. DMİ Fevk Rasatları

2. AİGM Afet Bilgi Envanteri

3. EM-DAT

4. AFAD Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA)

5. Diğerleri

DMİ fevk gözlemlerine göre 1940-2010 yılları arasında Türkiye’de oluşan meteorolojik afetlerin sayılarına ait yüzdeler.

1. DMİ Fevk Rasatları

DMİ fevk gözlemlerine göre 1940-2010 yılları arasında Türkiye’de oluşan meteorolojik afetlerin 10 yıllık sayıları.

DOLU FIRT/K.RZG

SEL/ġ.YĞġ/

TġK K.KAR DON/KRĞ. YLD/ġMġ HEYELAN SĠS HORTUM

1878 2965 2553 578 777 182 27 55 35

ZAMANSAL DAĞILIM

Zamansal dağılımda afet sayılarında bir artış gözleniyor olmasının çok farklı nedenleri vardır.Bunlar; hızlı nüfus artışı, insanoğlunun her geçen gün daha fazla değer üretiyor olması,gelişmeyle birlikte, ne yazık ki, doğanın tahribatının da hızlanması ve afetlere karşı dayanıksızyapılaşmanın sürmesidir.

ALANSAL DAĞILIM

Ülkemizin coğrafi konumu, demografik ve iklimsel yapısına bağlıolarak farklı bölgelerde belirli afetler daha yaygın gözlenmektedir.

SEL AFETİ ALANSAL DAĞILIMI

Ülkemizde her yıl ortalama 200 civarında sel-taşkın felaketiyaşanmakta ve bu felaketler sonucu yılda ortalama 100 milyon dolarmaddi kayıp meydana gelmektedir.

FIRTINA ve KUVVETLİ RÜZGAR

Fırtına ve Kuvvetli rüzgarlara bağlı olarak yılda ortalama 35 afet yaşanmakta olup, özellikle kuzey Ege bölgesi ile batı ve orta Akdeniz’de gözlenmektedir. Bu

dağılımda cephe sistemlerinin etkisi önemli rol oynamaktadır.

DON AFETİ DAĞILIMI

Özellikle tarımsal faaliyetler açısından İlkbahar geç donları ve sonbahar erkendonları ülkemizde ekonomik yönden önemli zararlara yol açmaktadır. Karasaliç bölgelerimiz ve seracılığın yaygın olduğu Akdeniz bölgesi risk alanlarıarasındadır.

KUVVETLİ KAR AFETİ DAĞILIMI

Ülkemizde, özellikle, İç Anadolu bölgesi ve Doğu Anadolu’nun yüksekkesimlerinde gözlenen kuvvetli kar afetleri gerek ulaşımdaki olumsuz etkilerive gerekse yol açtığı çığ olayları açısından önemli can ve mal kayıplarınaneden olmaktadır.

ADAPAZARI

ADIYAMAN

AFYON

AĞRI

AKSARAY

AMASYA

ANTAKYA

ANTALYA

ARDAHANARTVİN

AYDIN

BALIKESİR

BARTIN

BATMAN

BAYBURTBİLECİK

BİNGÖL

BİTLİS

BOLU

BURDUR

BURSA

ÇANKIRI

DENİZLİDİYARBAKIR

ELAZIĞ

ERZİNCAN

ERZURUMESKİŞEHİR

GAZİANTEP

GİRESUN

GÜMÜŞHANE

HAKKARİ

KAHRAMANMARAŞ

KARAMAN

KARS

KASTAMONU

KAYSERİ

KİLİS

KIRIKKALE

KIRKLARELİ

KIRŞEHİR

KONYA

KÜTAHYA

MALATYA

MANİSA

MARDİN

MERSİN

MUĞLA

MUŞNEVŞEHİR

NİĞDE

ORDURİZE

SAMSUN

ŞANLIURFA

SİİRT

SİNOP

SİVAS

TEKİRDAĞ

TOKAT

TRABZON

TUNCELİ

UŞAKVAN

YOZGAT

ZONGULDAK

ŞIRNAK

ÇORUM

OSMANİYE

KARABÜK

DÜZCE

İZMİR

IĞDIR

28° 32° 36° 40° 44°

40°

36°32°28°

0 50

10

0

15

0

20

0

25

0

km

36°

40°

MARMARA DENİZİ

İSTANBUL

ANKARA

ISPARTA

EDİRNE

YALOVA

İZMİT

ÇANAKKALE

ADANA

İZMİR

0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 1.20

YILLIKORTALAMA DOLU AFETİ HARITASI

DOLU AFETİ DAĞILIMI

Dolu hadisesine bağlı afetlerin bölgesel dağılımlarında İç Anadolu Bölgesi ( %26 ) ve Doğu Anadolu Bölgesi ( %17 ), başta gelmektedir. Ülkemizde meydana gelen dolu afetlerinin ekonomik değeri 8 milyon dolarcivarındadır. Ancak, sigorta kapsamı dışındaki kayıplar göz önüne alındığında bu rakamlar çok daha fazladır.

• Ceylan, Abdullah., 2003. “Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerin Zamansal ve Bölgesel Dağılımı”, III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, 19-21 Mart, s:455-465, İstanbul.

• Ceylan,A., Kömüşçü, A.Ü., 2007, Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerin Uzun Yıllar ve Mevsimsel Dağılımları, I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi-TİKDEK 2007, 11-13 Nisan 2007, İ.T.Ü., İstanbul.

• Ceylan A, Alan,İ., Uğurlu, A., 2007, Causes and Effects of Flood Hazards in Turkey, International Congress on River Basin Management, 415-423, Antalya.

• Ceylan,A., Türkiye’de Dolu Yağışları ve Zararları, A.Ü.D.T.C.F, Doktora Tezi, Ankara, 2007.

1951-2010 3 aylık 81 ile ait kurak dönelerin sayısı

2. AİGM Afet Bilgi Envanteri

Dünyadakidoğal

afetlerve

önem sıraları...

(Bryant, 1993)

Türkiye

•Deprem

•Yangın

•Su baskını

•Yer kayması

•Kaya düşmesi

•Çığ

•ve benzeri

afetler...

(1959, 7269/1)

61%15%

14%

5% 4% 1%

Earthquake%61

Rock Fall%5

Flood%14

Landslide%15

Avalanche and other disasters

%1

Fire%4

Türkiye’de son 65 yılda görülen Doğal Afetler!

3

1950-2007 yılları arasında Türkiye’de kullanılmaz hale gelmiş ya da gelmesi muhtemel hanelerin nakiline neden olan afetlerin yüzdesi (Özden, vd., 2008).

45,01

25,6

8,52 8,69

1,713,07

7,38

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Deprem Heyelan Kaya Düşmesi Su Baskını Çığ Diğer afetler Çoklu afetler

%

Türkiye

•Deprem

•Yangın

•Su baskını

•Yer kayması

•Kaya düşmesi

•Çığ

•ve benzeri afetler...

(1959, 7269/1)

Ö.M.YAVAŞ, ÇIĞ AFETİ ZARARLARINI AZALTMA ÇALIŞMALARI, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 27-28 Mart, 2008 Erzurum.

Çığ afeti ile ilgili 1890-2008 arası istatistiki bilgiler (AFET-ÇAGEM, 2008)

"EM-DAT: 2011."http://www.preventionweb.net/english/countries/statistics/?cid=177

1980 -2010,Rapor edilen doğal afetler

3. EM-DAT (1990-2010)

"EM-DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database, www.emdat.be - Université catholique de Louvain - Brussels – Belgium, 2011."

Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığınca yürütülen Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA) Verilerinden hazırlanmıştır.

1950-2010 YILLARI ARASINDA TUAA’DAKİ TOPLAM AFET VERİSİ

:5748

4. Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA

Şekil 5. AFAD verilerine göre yıllık toplam dolu yağışlı gün sayılarının değişimi.

2002-2010 arasında Türk Kızılay’ı tarafından yapılan yardımlar.

4. Diğerleri

0

20

40

60

80

100

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

%

Sel-su baskını

cumulative %

0

20

40

60

80

100

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

%

Heyelan

Cumulative %

TEİAŞ verilerine göre bazı illerin 2010 yılı mevsimsel elektrik tüketim miktarları.

TEAŞ verilerine göre Antalya ilinin 2010 yılı mevsimsel

elektrik tüketimi yüzdeleri.

Tablo 3. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’ndan yapılan afet yardımlarının 2000-2011 (Mayıs ayına kadarki) miktarları, (SYDGM, 2011).

Ödenen Hasarların Hasar Nedeni (Bitkisel

Üretim Bazında).

TARSİM tarafından yapılan sel sigortaları ödemeleri.

?

Türkiye’de doğal afetler nedeniyle her yıl: ortalama:•950 can kaybı olmakta•1.8 milyar TL ekonomik kayıp olmakta ?

51

Doğal

Tehlikelere Bağlı

Riskli Alanlar

Sel

Tehlikesi Heyelan

Tehlikesi

Sıvılaşma

Tehlikesi

Tehlike Analizi-1

52

Yüksek

Gerilim

Hatları

Düzensiz

GeliĢme

Patlayıcı

Maddeler

BütünleĢik

Tehllike

Haritası

Tehlike Analizi-2

BütünleĢik Tehllike Haritası

54

Nufüs

Yoğunluğu Kamu BinalarıEğitim ve

Kültür

Tesisleri

Rsik Analizi-1

55

Rekrasyon Alanları Sağlık Tesisleri Ambülans Noktaları

Risk Analizi-2

3. Ulkemizde uyum konusunda yapılan çalışmalar

• Raporda yer verilen çalışmalar

• in sunulmasi Calismalar teker teker anlatildiktan sonra bir slight ile genel bir yorum (su kadar calisma vardir ama nation wide degildir vb. su alanlarda ilave calismalara ihtiyac vardir, gibi)

• Otomatik Meteoroloji Gözlem Sistemleri alımı, 2009-2013.

• WMO RTC Ulusal-Uluslararası Meteorolojik Eğitim ve Etkinlikleri, 2009-2013.

• Meteorolojik Gözlem Sis. Modernizasyonu ve Erken Uyarı Sistemleri (METSİS), 2006-2013.

• Meteorolojik Radar Ağının Kurulması (6+1 adet radar alımı), 2006-2013.

• Deniz Meteoroloji Sistemlerinin Kurulması, 2006-2013.

• Havaalanları için AWOS alımları, 2007-2015.

• Meteorolojik ve Hidrolojik Karekterli Afet Uyarı Sisteminin Geliştirilmesi, 2010-2015.

T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı’nın “2010 Yılı Taşkın Koruma Seferberliği” kapsamında DMİ’nin küresel

iklim değişikliğ içalışmaları:

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Ala

n (

Ha)

Taşkından korunan alan

0

50

100

150

200

250

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

İnşa edilen Taşkından Korunma Tesisi sayıları

• 5. Dünya Su Forumu, 16-22 Mart 2009

• 2. İstanbul Uluslararası Su Forumu, 3-5 Mayıs 2011

T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar:•Orman Ekosistemlerinin İzlenmesi•Hava Kirliliğinin Etkilerinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi Uluslararası İşbirliği Programı•Orman Ekosistemlerinin izlenmesi Projesi•Orman Yangın Yönetim Sistemi•YARDOP•MENA Bölgesinde Ormancılık Politikalarının İklim Değişikliğine Adaptasyonu Projesi

TSRŞB Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi, Mart 2010

Avrupa Sigorta ve Reasürans

Federasyonu (CEA)

Türkiye Sigorta ve Reasürans

Şirketleri Birliği (TSRŞB)

BM Ortak Programı - MDG-F 1680 Türkiye'nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi,Haziran 2008 – Haziran 2011.

4. Sonuçlar:

• Sonuç olarak iklim değişikliğinin ülkemizde afetler konusuna beklenen etkileri

• Alınan uyum tedbirleri

İklim ile ilişkili Ekstremlerin Sosyo-Ekonomik Etkileri

Hızla Artıyor!

Şiddet

Sıklık

Sıcak Hava Dalgası

Şiddetli Yağış/Sel

Kuvvetli Rüzgar

Su Kaynakları

Toplum Tarım

Enerji

Kentler

Çok-sektörlü risk yönetimine ihtiyaç var

Kuraklık

UlaşımAfetler biçok sektörü etkiler!

Tehlike, savunmazsızlık, maruziyet ve risk artıyor

IPCC 4AR

Maryam Golnaraghi, Ph.D.Chief of Disaster Risk Reduction Programme, WMO Istanbul,

11-12 October 2010

Alınan Önemli Uyum Önlemleri2007 yılından bu yana etki, etkilenebilirlik ve uyum konusunda gerçekleştirilen en önemli ilerlemelerden bazıları aşağıdaki gibidir:

1.T.C. Çevre ve Orman Bakanlığının “2010 Yılı Taşkın Koruma Seferberliği" kapsamında, DMİ ve DSİ Genel Müdürlüğü'nce gözlem ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü ile OGM tarafından yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları.

2.TARSİM ve T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve önlemleri belirlemek için başlattığı “Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı”, 2008-20012.

3.Türkiye’nin iklim değişikliğine adaptasyonu ve afetlerle mücadele kapasitesini geliştirmek için BM Ortak Programı - MDG-F 1680 Türkiye'nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi, Haziran 2008 – Haziran 2011.

4.Türkiye’de hidro-meteorolojik afet zararlarını azaltmak ve bölgesel işbirliğini geliştirmek için WMO ve UNDP tarafından yürütülen “Güneydoğu Avrupa Afet Risk Azaltımı Bölgesel İşbirliği Projesi”, 2008-2013.

Kaynaklar

AÇA, 2004. Avrupa’nın değişen ikliminin etkileri: Gösterge temelli bir değerlendirme, Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar Dairesi, Kopenhag, Rapor No 2/2004.

BMMYK, 2008. Sanayileşmiş Ülkelerdeki İltica Başvurusu Düzeyi ve Eğilimler, 24 Mart 2008, www.unhcr.org.

Strasbourg, 1 Ekim 2009 CommDH(2009)31. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri.

Rapor Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammarberg’in 28 Haziran-3 Temmuz 2009 tarihleri arasında Türkiye’yi ziyaretini müteakiben hazırladığı İncelenen konu: Siyasi sığınmacıların ve mültecilerin insan hakları

Kadıoğlu, M, and A. Durmayaz, 2001. Impact of climate change on the residential heating energy requirement and fuel consumption in Istanbul, ECOS’1 First International Conference on Applied Thermodynamics, Istanbul, July 4-6, 2001.

Durmayaz, A. and Kadıoğlu, M., 2001. Assessment of the impact of global warming on the residential cooling energy requirement in Adana. ITEC2001 4th International Thermal Energy Congress, İzmir-Turkey, July 8-12, 2001, pp. 51-56.

Munich Re, 2011. Topics Geo natural catastrophes 2010: Analyses, assessments, positions. Munich Reinsurance Company Rep., p. 58, Germany.

DMİ, 2011. Faaliyet Raporu 2010. TC Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.

GHF, 2009. Human Impact Report: Climate Change - The Anatomy of a Silent Crisis. Global Humanitarian Forum, Geneva.

Erkan, E. A., 2010. Afet Yönetiminde Risk Azaltma ve Türkiye’de Yaşanan Sorunlar. DPT- Uzmanlık Tezleri, Yayın No: 2812, Ankara.

MR, 2010. Millî Reasürans Faaliyet Raporu 2010, İstanbul.

Özden, Ş., O. Gökçe, A. Demi, R , A. Çiftçi, 2008. Afet Bilgi Envanter Projesi. T.C Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü DSİ VIII. Bölge Müdürlüğü 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci DSİ Yurtiçi Bölgesel Su Toplantıları Kar Hidrolojisi Konferansı Bildiri Kitabı 27–28 Mart 2008, Erzurum, s. 161-172.

Afet ve Aicl Durum Yönetimi Başkanlığı. Türkiye Ulusal Afet Arşivi-TUAA. http://www.afet.gov.tr/tuaa/PortalPage/

EM-DAT, The OFDA/CRED International Disaster database-www.em-dat.net. Univeriste Catholique de Louvain-Brussels-Belgium.

SYDGM, 2011. T.C Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü 2010 Yili Faaliyet Raporu. Strateji Geliştirme Müdürlüğü Nisan 2011, Ankara.

Teşekkürler!