ทฤษฎกระบวนการทางการเมอง (Political Process Theory) 1.ความนา ทฤษฎกระบวนการทางการเมอง (political process theory) เปนการขยายแงมมการวเคราะหเงอนไข-ปจจยทมความเกยวของกบกาเนด การพฒนา การเตบโต รวมถงความสาเรจและความลมเหลวในการบรรลเปาหมายของขบวนการทางสงคม จากฐานการอธบายของทฤษฎการระดมทรพยากรดงเดม (resource mobilization theory) โดยขยายการอธบายจากปจจยภายในองคกร ไดแก ปจจยดานทรพยากร และปจจยดานองคกรการเคลอนไหว มาสปจจยภายนอกองคกรการเคลอนไหว ไดแก โครงสรางโอกาสทางการเมอง (political opportunity structure) ฝายตอตานขบวนการทางสงคม (counter-movement)

ทฤษฎกระบวนการทางการเมอง มฐานคตการวเคราะหความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงทางสงคมกบการเคลอนไหวประทวงทางสงคม (social protest) หรอการลกขนมารวมตวกนในลกษณะการกระทารวมหมทแตกตางจากทงทฤษฎพฤตกรรมรวมหม และทฤษฎการระดมทรพยากรดงเดม กลาวคอ

ขณะททฤษฎพฤตกรรมรวมหมมองวา การเปลยนแปลงทางสงคมมผลโดยตรงตอการรอฟน (reconstruction) การประกอบสรางสมพนธภาพทางอานาจขนมาใหม เพราะนาไปสความคบของใจ ความเขมงตงทางสงคม และการลดรอนเชงเปรยบเทยบ อนเปนสาเหตทาใหเกดพฤตกรรมรวมหมหรอขบวนการทางสงคม แตทฤษฎกระบวนการทางการเมองกลบมองในทางตรงขาม กลาวคอ เหนวา การเปลยนแปลงทางสงคมสงผลโดยออมตอการประกอบสรางสมพนธภาพทางอานาจทดารงอยในสงคมขนมาใหม โดยสงผลกระทบตอขบวนการทางสงคมในลกษณะทเออใหเกดหรอเปนอปสรรคตอการเคลอนไหวประทวงทางสงคม มากกวาจะสงผลกระทบโดยตรง แมวาทฤษฎกระบวนการทางการเมองจะพฒนาและตอยอดการอธบายจากทฤษฎการระดมทรพยากรดงเดมแตมความแตกตางออกไป คอ ภายใตองคประกอบทางทฤษฎทสาคญคอ โครงสรางโอกาสทางการเมอง ทฤษฎกระบวนการทางการเมองไดใหความสาคญกบมตดานการเมอง และมตเชงสถาบน ซงเปนมตการวเคราะหทเกดขนภายนอกอาณาบรเวณขององคกรการเคลอนไหวทางสงคม แทนทจะวเคราะหจากมตดานองคกรและการจดการภายในองคกรเพยงมตเดยว โดยอธบายวา ขบวนการทางสงคมนนถกกาหนดรปแบบโดยชดของขอจากดและโอกาสทางการเมอง อยางไรกตาม โอกาสทางการเมองทเออหรอเปนอปสรรคตอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมน นอกจากจะเกดขนจากการเปลยนแปลงบรบททางการเมอง เศรษฐกจ สงคมแลว ขบวนการทางสงคมยงสามารถสรางโอกาสทางการเมองขนเองไดจากการเคลอนไหวตอส และ

2

สามารถสงตอใหกบขบวนการทางสงคมอนๆ อกดวย ดงเชนกรณการเคลอนไหวประทวงของขบวนการเคลอนไหวดานสทธพลเมองในสหรฐอเมรกาชวงตนทศวรรษ 1960 ทเคลอนไหวภายใตกรอบประเดน “สทธ” ซงนอกจากจะทาใหเกดการสรางกรอบนยามใหมใหกบคาวา “สทธ” แลว ยงทาใหขบวนการทางสงคมอนๆ ทงขบวนการฯทจดตงมากอนและเพงจดตงขน สามารถนาประเดน “สทธ” นไปเปนประเดนสาคญในการเคลอนไหวของตนเองได

2. ฐานคตของการวเคราะห

แมวาฐานคตการวเคราะหของทฤษฎกระบวนการทางการเมองจะปรากฏในงานบกเบกทสาคญของ McAdam (1982) คอ Political Process and the Development of Black Insurgency 1930 – 1970 แตคาวา “กระบวนการทางการเมอง (political process) ” ในการศกษาขบวนการทางสงคมนน ไดถกใชมากอนในบทความของ Rule และ Tilly (1975) เรอง “Political Process in Revolution France,1830 -1832” โดยมวตถประสงคในการนามาใช 2 ประการคอ ประการแรก เพอจะชเหนวาจดเนนของการวเคราะหอยท “การเมอง” เปนการอธบายการลกขนสทางสงคม (social insurgency) โดยใหความสนใจกบปจจยดานกระบวนการทางการเมองเชงสถาบน ซงแตกตางไปจากกรอบทฤษฎพฤตกรรมรวมหมทมฐานอยบน “จตวทยาสงคม” ประการทสอง เพอพจารณาขบวนการทางสงคมในฐานะทเปน “กระบวนการ (process)” กลาวคอ มงวเคราะหขบวนการทางสงคมทงกระบวนการ ตงแตขนตอนการกอกาเนดจนถงความถดถอยของขบวนการ มากกวาทจะพจารณาชวงใดชวงหนงเปนการเฉพาะ (McAdam, 1982:1) เนองจากทฤษฎกระบวนการทางการเมองพฒนาจากฐานการวเคราะหของทฤษฎการระดมทรพยากรดงเดม ฐานคตของตวแบบการวเคราะหนจงเปนการผสานเอาฐานคตการวเคราะหของทฤษฎการระดมทรพยากร อนไดแก ประเดนองคกรการเคลอนไหวทางสงคม เขามาเปนสวนหนงในการวเคราะหดวย โดยมองวา ความมงคงและอานาจซงจะนาไปสการมอทธพลในกระบวนการกาหนดนโยบายหรอการตดสนใจทางการเมองอนมผลกระทบตอคนสวนใหญนน กระจกตวอยในคนกลมเลกๆ เทานน ดงนน “ขบวนการทางสงคม” จงหมายถง กลมของผคนทอยชายขอบของกระบวนการการตดสนใจทางการเมอง และถกกดกนออกไปจากชองทาง กลไกการตดสนใจดงกลาว คนเหลานจงไดมารวมตวกนกระทารวมหมเพอใหบรรลผลประโยชน ความตองการ หรอจดหมายทมรวมกน โดยกระทาการผานชองทาง กลไกภายนอกสถาบนทางการเมอง จากฐานคตนเอง ทาใหตวแบบการวเคราะหของทฤษฎกระบวนการทางการเมองเนนวเคราะหไปทปจจยสาคญทนามาซงการกอกาเนด พฒนาการ ความเขมแขง –ออนแอ, ความกาวหนา – ถดถอย ความสาเรจ - ลมเหลว ตลอดจนการสรางผลสะเทอนของขบวนการทางสงคม 3 ประการไดแก

3

1. ระดบความพรอมขององคกร (the degree of organizational readiness) 2. ระดบความพรอมทางดานจตสานกของการตอส (the level of insurgent consciousness) 3. โครงสรางโอกาสทางการเมอง (political opportunity structure)

2.1 ระดบความพรอมดานองคกร (the degree of organizational readiness) หรอระดบความเขมแขง(the level of organization strength) ขององคกร

McAdam (1982: 44 – 46) เสนอวา ระดบความพรอมดานองคกรหรอระดบความเขมแขงขององคกร มองคประกอบทสาคญดงตอไปน

ผนา/แกนนาในองคกรเคลอนไหวทางสงคม มบทบาทสาคญในการจดตงการเคลอนไหว ในฐานะทเปนผจดตงการเคลอนไหว (organizer) หรอผประกอบการทางการเมอง (political entrepreneurs) ซงทาหนาทในการระดมทรพยากรหรอชกนาผคนประชาชนทไดรบความเดอดรอนเขามารวมเคลอนไหว และเปนผตดสนใจเพอดาเนนงานและการใชยทธวธ

สมาชก องคกรหรอขบวนการทางสงคมการทใหความสาคญกบการคดสรรสมาชกทผานการจดตงและเคลอนไหวมากอน โดยเฉพาะการคดสรรแบบกลม (bloc recruitment)นน สมาชกจะมความพรอม ความยดมนผกพน มแรงกระตนในการเขารวม และมความเปนนาหนงใจเดยวกนและความเปนเอกภาพรวมกน (solidarity) ซงเปนมรดกทสบทอดจากองคกรและขบวนการทางสงคมเดมกอนทจะเขามารวมกบองคกรและการเคลอนไหวใหม

โครงสรางแรงจงใจเพอใหสมาชกมความเปนเอกภาพ เนองจากความเปนเอกภาพของสมาชกมความสาคญในการชวยรกษาความเปนขบวนการทางสงคมไวไดอยางตอเนอง ทงน เพราะความเปนเอกภาพเกดจากการสรางแรงจงใจใหสมาชกอยากเขามามสวนรวมเคลอนไหวกบองคกร ภายใตระบบความสมพนธแบบตอบแทนซงกนและกน (interchange reward) ระหวางสมาชกกบองคกร ดงนน ขบวนการทางสงคมทสามารถสรางแรงจงใจจนเกดความเปนเอกภาพในหมสมาชกได ยอมมประสทธภาพทงในดานการระดมสมาชกใหม และดานการเคลอนไหว ทสาคญแรงจงใจนยงสามารถชวยแกปญหาสมาชกทไดรบผลประโยชนโดยไมตองจาย (free rider) ไดอกดวย

นอกเหนอจากมตความพรอมขององคกรทงสามประการทกลาวมาแลว McAdam (1983) ยงไดพจารณาปจจยในมตองคกรทสาคญอกปจจยหนง นนคอ “นวตกรรมดานยทธวธการเคลอนไหวตอส” ของขบวนการทางสงคม ซงมยทธวธทเปนหวใจสาคญของการเคลอนไหว คอ

4

“ยทธวธการขดขวาง ทาทายระบบปกต (disruptive tactics)” ซงเปนแหลงอางองทางอานาจของผทาทายระบบการเมองปกต กลมนอกวงขอบระบบการเมองปกต หรอในอกความหมายหนงกคอ ขบวนการทางสงคม

เนองจากยทธวธการเคลอนไหวตอสเปนปฏสมพนธระหวางผทาทายระบบการเมองปกต กลมทเผชญหนา รฐและทาทของรฐ ทาใหการเคลอนไหวตอสจงมกนาไปสการตอตาน ปราบปราม ดงนน McAdam จงเสนอวา ผลสะเทอนของยทธวธการขดขวาง ทาทายระบบการเมองปกตจะมากหรอนอยนน ขนอยกบปจจยดานสมรรถนะและความคดสรางสรรคขององคกรการเคลอนไหวทางสงคม ในการทจะประดษฐ คดคนยทธวธการขดขวาง ทาทายใหม ๆ ขนมา และสามารถนาไปใชไดอยางหลากหลายในวงจรการเคลอนไหวตอส (cycle of protest) สงเหลานตองอาศยปจจยดานประสทธภาพขององคกร

2.2 ระดบความพรอมทางดานจตสานกของการตอส (the level of insurgent consciousness) แมเงอนไขดานความพรอม ความเขมแขงขององคกรและโครงสรางโอกาสทางการเมอง จะมความสาคญและสามารถอธบายกระบวนการพฒนาและดารงอยของการเคลอนไหวของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมได แต McAdam (1982: 48) เหนวายงไมเพยงพอทจะอธบายกระบวนการในการพฒนาและดารงอยของขบวนการทางสงคมใหครอบคลม ดงนน จงไดเพม “การตระหนกรรวมกนของสมาชก” (cognitive liberation) อนเปนเงอนไขสาคญทจะนาไปสการพฒนาจตสานก (insurgent consciousness) ในการตอสรวมกนใหเกดขนในตวสมาชกขนมาในการอธบาย 2.3. โครงสรางโอกาสทางการเมอง (political opportunity structure)

โครงสรางโอกาสทางการเมอง หมายถง เหตการณหรอกระบวนการทางสงคมในระดบกวาง ทเขามามผลทาใหโครงสรางหรอสถาบนทางการเมองซงลงรากปกฐานในระบบการเมองปกตขณะนนอยในสภาวะทมการเปลยนแปลงในโอกาสทางการเมองทเออหรอไมเออตอขบวนการเคลอนไหว

ทฤษฎจตวทยาสงคมและทฤษฎพฤตกรรมรวมหมเหนวา บรรดาเหตการณและกระบวนการทางสงคมทนาไปสการสนคลอนสถานภาพเดมของโครงสรางทางการเมองทดารงอย เชน ภาวะสงคราม กระบวนการเปลยนแปลงไปสความเปนอตสาหกรรม (industrialization) กระบวนการเปลยนแปลงไปสความเปนเมอง (urbanization) เปนปจจยทนาไปสการเกดขบวนการ

5

ทางสงคมโดยตรง แตทฤษฎกระบวนการทางการเมองมฐานคตในการอธบายทแตกตางออกไป กลาวคอ เหนวากระบวนการเปลยนแปลงไปสความเปนอตสาหกรรม (industrialization) หรอกระบวนการเปลยนแปลงไปสความเปนเมอง (urbanization) นน เปนเพยงปจจยแวดลอมทเขามาหนนเสรมหรอสงผลในทางออมใหเกดการลกขนสเทานน กอใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางโอกาสทางการเมองในลกษณะทเออตอหรอเปนอปสรรคตอการกระทารวมหมของกลมคนนอกวงขอบระบบการเมองปกต และการเปลยนแปลงของโครงสรางโอกาสทางการเมองทวาน มลกษณะแบบสงสม คอยเปนคอยไป มากกวาทจะเปนการเกดขนในลกษณะฉบพลนทนใดดงมมมองของทฤษฎพฤตกรรมรวมหม

เหตทบรรดาเหตการณและกระบวนการเปลยนแปลงไดกลายเปนโครงสรางโอกาสทางการเมองทเออตอขบวนการทางสงคม เพราะไดกอใหเกดสภาวะไรเสถยรภาพทางการเมอง (political instability) ทนาไปสการสนคลอนสมพนธภาพทางอานาจแบบเดมและกอใหเกดสมพนธภาพทางอานาจแบบใหม ซงเปนการลดชองวางและระยะหางทางอานาจ และกอใหเกดการพฒนาความสามารถในการตอรอง รวมทงเปดชองทางในการทาทายกบฝายทเผชญหนา ขณะเดยวกนกไดเพมตนทนสาหรบการปราบปราม, ควบคม และทาลายขบวนการทางสงคมใหกบฝายทเผชญหนาดวย นอกจากน เมอพจารณาบนฐานของทฤษฎการระดมทรพยากรกจะพบประเดนสาคญคอ ความเปลยนแปลงดงกลาวจะนาไปสการเพมขดความสามารถขององคกรในการระดมทรพยากร กลาวคอ ทาใหกลมคนนอกวงขอบระบบการเมองปกต เกดการตระหนกรรวมกน ถงโอกาสทจะเกดจากการเปลยนแปลงนน และเกดการเปลยนผานทางดานจตสานกและพฤตกรรมจนกลาพอทจะออกมาเคลอนไหวทาทาย ดงนน การปรากฏตว การพฒนาของขบวนการทางสงคมจงไมไดขนอยกบการไรเสถยรภาพทางการเมอง หากแต ความไมมเสถยรภาพดงกลาวทาใหความเขมแขงของกลมคนนอกวงขอบระบบการเมองปกตเพมมากขน

3. โครงสรางโอกาสทางการเมอง: พฒนาการของการศกษา

งานของ Eisenger (1973) ชอ “The Conditions of Protest Behavior in America Cities” ทศกษาความสมพนธระหวางการเกด, การดารงอย และการดาเนนกจกรรมการเคลอนไหวประทวงกบโครงสรางสถาบนทางการเมองทดารงอย เปนงานบกเบกชนแรกๆ ทกลาวถง “โครงสรางโอกาสทางการเมอง” ไดจาแนกประเภทของโครงสรางสถาบนทางการเมองออกเปนโครงสรางทเปดหรอปด เออหรอเปนอปสรรค และพบวา กจกรรมการเคลอนไหวนนสามารถกระทาไดงายในเมองทรฐบาลทองถนเปดโอกาสใหมการวพากษวจารณรฐบาล ขณะท กระทาไดยากในเมองทรฐบาลทองถนมงปราบปรามการเคลอนไหวของขบวนการทางสงคม

6

ตอมา Tilly (1978) ไดนาแนวคดโครงสรางโอกาสทางการเมองมาประยกตใชกบการศกษาขบวนการเคลอนไหวในระดบชาตของฝรงเศส และพบวา รฐบาลในแตละยคสมยนนมความเออหรอเปนอปสรรคตอขบวนการเคลอนไหวแตกตางกน ซงสงผลตอพฒนาการ การพฒนายทธศาสตร - ยทธวธ รวมไปจนถงแนวทางการเคลอนไหวของขบวนการทางสงคมดวย

งานศกษาของ McAdam คอ Political Process and the Development of Black Insurgency 1930 – 1970 (1982) เปนงานชนสาคญทไดนากรอบการวเคราะหโครงสรางโอกาสทางการเมองมาสรางเปนตวแบบกระบวนการทางการเมอง เพอวเคราะหการขยายตวของขบวนการคนผวสในชวงทศวรรษท 1930 -1970 และพบวาบรบทและการเปลยนแปลงทางการเมองของอเมรกาในแตละชวงไดมสวนหนนชวยการขยายอานาจการตอรองของขบวนการเคลอนไหวเพอสทธพลเมอง เชน การขยายสทธการเลอกตงของพลเมองไปสคนผวส ทาใหพรรคเดโมแครตซงเปนพรรคทมนโยบายสนบสนนสทธของคนผวสไดรบชยชนะ และสงผลใหรฐบาลสหรฐอเมรกามนโยบายไปในทศทางทเออตอการเคลอนไหวของคนผวสมากขน นอกจากน การเพมขนของขบวนการเคลอนไหวเพอสทธพลเมอง ในชวงดงกลาว ยงทาใหเกดเงอนไขทเออตอการระดมของขบวนการฯ คอ การลดลงของการปราบปรามอยางรนแรง (repression) จากฝายทเผชญหนา

นอกจากน มงานศกษาจานวนมากไดนาตวแบบกระบวนการทางการเมองทเนนวเคราะหโครงสรางโอกาสทางการเมองไปเปนกรอบในการวเคราะห เชน Kitchell (1986) ไดนาตวแบบกระบวนการทางการเมองไปเปนกรอบในการศกษาเปรยบเทยบขบวนการทางสงคมในประเทศประชาธปไตย 4 ประเทศ ไดแก ฝรงเศส สวเดน เยอรมน และสหรฐอเมรกา โดยชใหเหนวาบรบทโครงสรางโอกาสทางการเมอง, ระบอบการเมองการปกครอง และโครงสรางสถาบนทางการเมองทแตกตางกนในแตละประเทศไดนามาซงผลสะเทอนจากการเคลอนไหว (outcome) ทแตกตางกน เชนเดยวกบงานของ Gale (1986) ทชใหเหนวาการเปนพนธมตรระหวางฝายเสรนยมและฝายซายในชวงทศวรรษ 1960 เปนบรบททางการเมองทเออใหเกดขบวนการทางสงคมของฝายซายอยางหลากหลาย และในงานศกษาขบวนการคดคานนวเคลยรในฝรงเศสและเยอรมนของ Nelkin และ Pollack (1981) กไดขอสรปเกยวกบความสมพนธระหวางโครงสรางโอกาสทางการเมองกบผลการเคลอนไหวของขบวนการทางสงคมทคลายคลงกน

อยางไรกตาม งานศกษาขบวนการผหญงของ Costain (1992) กไดชใหเหนวา ไมไดมเพยงการเปลยนแปลงระบอบหรอสถาบนทางการเมองเทานน ทมผลตอโอกาสทางการเมองของตอขบวนการทางสงคม แตเครอขายเชอมโยงระหวางขบวนการผหญงกบโครงสรางสถาบนทางการเมอง, พรรคการเมอง, นกการเมอง และนโยบายสาธารณะ ในบางชวงเวลานนสามารถเอออานวยใหขบวนการฯ ประสบความสาเรจมากกวาชวงเวลาอนๆ ขณะทการศกษาขบวนการ

7

แรงงานภาคการเกษตรในไรนาขนาดใหญในสหรฐอเมรกาของ Jenkins (1985) กไดชใหเหนวา ขบวนการฯ ประสบความสาเรจเพราะสามารถเชอมโยงเปนเครอขายพนธมตรทางการเมองกบพรรคการเมองและนกการเมอง จนสงผลใหมนโยบายเฉพาะทสนบสนนเปาหมายและการเคลอนไหวของขบวนการฯ

นอกจากน ยงมงานศกษาโครงสรางโอกาสทางการเมองในลกษณะมหภาค เชน การศกษาขบวนการคนจนในชนบทของ Paige (1975), การศกษาประวตศาสตรการบกยดทดนในทราบสงในเปรของ Hobsbawm (1974) และการศกษาสงแวดลอมทางการเมองของขบวนการแรงงานในไรนาขนาดใหญของสหรฐอเมรกา ชวงทศวรรษ 1940 และ 1960 ของ Jenkins และ Perrow (1977) งานเหลานตางกชใหเหนวา การเปลยนแปลงบรบทในเชงมหภาค เชน โลกาภวตนของการเกษตรเชงพาณชยไดเปนสาเหตหลกททาใหเกดขบวนการชาวนา รวมทงการเคลอนไหวของขบวนการคนจนในหลายๆพนท

ตวชวดโครงสรางโอกาสทางการเมอง

Tarrow (1991) เสนอวา แนวคดวเคราะหโครงสรางโอกาสทางการเมองเปนแนวคดทพฒนามาจากงานศกษาของ Lipsky (1968) และไดพฒนามาจนเปนตวแบบในการวเคราะหทแจมชดมากยงขนในชวงทศวรรษ 1970 ซงเปนชวงทมขบวนการทางสงคมปรากฏตวขนอยางกวางขวาง โดยมการใหนยามตวชวดโครงสรางโอกาสทางการเมองในเชงปฏบตการในลกษณะกวางๆ ไว 4 ประการคอ

1. ระดบการเปดหรอปดของระบบการเมอง (the degree of openness or closure of polity)

2. เสถยรภาพหรอความไรเสถยรภาพของระเบยบทางการเมอง (the stability or instability of political alignments)

3. การมหรอไมมพนธมตรและกลมสนบสนน (the present or absence of allies and support groups)

4. การแตกแยกในหมชนชนนาหรอความอดกลนผอนปรนหรอไมของชนชนนาตอการเคลอนไหวประทวง (divisions within the elite or its tolerance or intolerance of protest)

ตอมา Tarrow (1999) ไดพฒนาและเพมการอธบายตวชวดโครงสรางโอกาสทางการเมองทมอทธพลตอขบวนการทางสงคมโดยแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1) โอกาสทเปนพนฐานของระบบ (fundamental opportunity) ซงคอนขางแขงตว เปลยนแปลงไดยาก อาท ธรรมชาตและโครงสรางของระบบการเมอง (nature and structure of

8

the political system) ความเขมแขงและความออนแอของรฐ (strength and weakness of the state) ความสามารถของรฐ (state’s capacity) รปแบบการปราบปราม (model of repression)

2) โอกาสทเกดขนอยางฉบพลน (immediate opportunity) และเปลยนแปลงไดงาย อาท การเพมขนของระดบการเขาถง (increasing access) ระบบและพนทการตดสนใจทางการเมอง การจดระเบยบทางการเมอง (political alignments), ความขดแยงหรอการแตกแยกในหมชนชนนาทางการเมอง (divided elites), พนธมตรทมอทธพล (influential allies) การปราบปรามและการสงเสรมขบวนการ (repression and facilitation) เปนตน งานของ Kriesi (1995) ซงศกษาเปรยบเทยบขบวนการเคลอนไหวดานสนตภาพภายใตโครงสรางโอกาสทางการเมองทแตกตางกน 4 ประเทศ เยอรมน เนเธอรแลนด ฝรงเศส และองกฤษ ถอเปนการพฒนากรอบการศกษาโครงสรางโอกาสทางการเมองทเชอมโยงการวเคราะหกบทฤษฎการระดมทรพยากรอยางเปนระบบ โดย Kriesi ไดใหนยามโครงสรางโอกาสทางการเมองวา คอ ขอบงชหรอตวชวดถงความกลาของตวกระทาการ (actors) ทางสงคมและการเมองในการทจะใชทรพยากรภายในองคกรเพอกอรปขบวนการทางสงคมวามเพมมากขนหรอลดลง การใหนยามในลกษณะนจงเนนไปทการสรางตวชวดความสมพนธระหวางโครงสรางโอกาสทางการเมองกบสมรรถนะในการระดมทรพยากรของขบวนการทางสงคม ไดแก 1. โครงสรางรอยปรแยกระดบชาต (national cleavage structures) หมายถง ความขดแยงและแตกแยกในหมชนชนนาทางการเมอง กลม องคกร และสถาบนทางการเมองตางๆ ซงตามทศนะของทฤษฎการระดมทรพยากร รอยปรรอยแยกน เปดโอกาสใหกลมหรอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมสามารถใชเปนชองทางในการเคลอนไหวและระดมทรพยากร เพราะจะสามารถชกนาใหฝายหนงฝายใดในความขดแยงนนเขามาเปนพนธมตรทางการเมองไดงาย อกทงชองวางทางอานาจทเกดขนนยงเปดโอกาสใหกลมหรอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมนาเสนอเปาหมายของตนขนมาเปนทางเลอกใหมใหกบการเมองและสงคมได

ตวอยางของความขดแยงในหมชนชนนาทางการเมอง ทถอเปนการเปดโอกาสใหกบการรวมกลมเคลอนไหว ไดแก การปฏวตฝรงเศสในชวงครสตศตวรรษท 18 ( ค.ศ. 1789) กลาวคอ หลงจากทชนชนกระฎมพไดเรมเรยกรองใหเปดชองทางเขาถงอานาจทางการเมอง รากเหงาแหงความแตกตางและความขดแยงทางสงคมกไดถกเปดเผยสสาธารณะมากขน ทาใหคนจนในฝรงเศสเรมปรากฏตวในเวททางการเมองสาธารณะ และเขารวมเปนพนธมตรทางการเมองกบชนชนกระฎมพ เพอเคลอนไหวใหมการเปลยนแปลงในสงคมฝรงเศส (Tarrow,1991:35) สอดคลองกบการศกษาขบวนการแรงงานภาคเกษตรในสหรฐอเมรกาของ Jenkins และ Perrow (1977) ทไดชใหเหนวา พนธมตรทางการเมองของขบวนการ มทมาจากความแตกแยกและขดแยงของหมชนชนนาทางการเมอง

9

นอกจากจะสงผลตอการระดมพนธมตรของขบวนการทางสงคมแลว Tarrow (1991:35-36) เสนอวา ความแตกแยกและความขดแยงในหมชนชนนาทางการเมองยงทาใหคนจนซงเปนกลมคนทไมเคยกลาออกมาเคลอนไหวทางการเมอง กลาทจะปรากฏตวในเวทการเมองสาธารณะ เพราะเปนโอกาสทางการเมองทลดตนทนในการรวมกลม เพมทรพยากรและประสทธภาพในการเคลอนไหวประทวง โดยเฉพาะอยางยงเมอไมมการปราบปราม

การศกษาของ Kriesi และ คณะ (1995) ไดพฒนาประเดนรอยปรแยกเชงโครงสรางทางสงคมและวฒนธรรม และนามาเปนกรอบในการศกษาเปรยบเทยบขบวนการทางสงคมแบบใหม ไดชใหเหนวา ขบวนการทางสงคมแบบใหมมแนวโนมทจะเคลอนไหวเพอแสดงใหเหนถงรากเหงาของความขดแยงทางสงคมและวฒนธรรมใหมๆทเกดขนในสงคม ดวยเหตนเอง การเมองของขบวนการทางสงคมแบบใหมจงมรากเหงามาจากรอยปรแยกทางสงคมและวฒนธรรม โดยมการเปลยนผานทางสงคมและวฒนธรรมในระดบกวางเปนจดกาเนด ซงเปนการเปลยนผานทนาไปสการเผชญหนาระหวางกลมทางสงคมตางๆบนเหตผลเชงโครงสรางทางสงคมและทางวฒนธรรม

อยางไรกตาม รอยปรแยกทางสงคมและวฒนธรรมนไมไดสงผลตอการเคลอนไหวทางการเมองโดยตรง และจะกลายเปนรอยปรแยกทางการเมอง (political cleavage) หรอเปนโอกาสทางการเมองทเออตอการเคลอนไหว กตอเมอมการจดตงหรอทาใหเปนการเมองผานการระดมมวลชนและกระบวนการสรางประชาธปไตยเทานน (ตวอยางเชน ประเดนเรองสทธสตร และการเคลอนไหวเรองการใชนามสกลตวเองของผหญงไทย ฯลฯ) สาหรบขบวนการทางสงคมแบบใหม ซงมหวใจของการตอสอยทกระบวนการสรางและปกปองอตลกษณของกลมหรอขบวนการทางสงคม รอยปรแยกเชงโครงสรางสงคมและวฒนธรรมนเปนเงอนไขเชงโครงสรางทเออตอกระบวนการสรางอตลกษณใหม เพราะการสรางอตลกษณใหมจะเกดขนไดกตอเมออตลกษณเกาในโครงสรางเดมเรมจางหายไป และเปดโอกาสใหผคนสามารถนยามความหมายเกยวกบโลกและชวตของตนเองในชมชนใหมรวมกนได

2. โครงสรางเชงสถาบน (institutional structure) หมายถง สถาบนทเปนทางการของ

ระบบการเมอง ซงเปนเงอนไขทางการเมอง ทบางชวงอาจเปดโอกาสใหการเคลอนไหวของขบวนการทางสงคมประสบความสาเรจได และบางชวงเวลากอาจทาใหการเคลอนไหวประสบความลมเหลวและลมสลายลง

งานของ Kitschelt (1986) ถอเปนงานบกเบกและมความสาคญตอการศกษาโครงสรางโอกาสทางการเมองในลกษณะโครงสรางเชงสถาบน ไดศกษาเปรยบเทยบขบวนการตอตานนวเคลยรใน 4 ประเทศฝรงเศส, สวเดน, เยอรมน และสหรฐอเมรกา ซงแตละประเทศมความแตกตางกนในดานรปแบบและลกษณะของรฐ (เชน รฐเดยว รฐแบบสหพนธรฐ) ระบบการเมอง

10

(เชน ระบบรฐสภา, ระบบประธานาธบด, ระบบกงประธานาธบด) ซงทาใหมความแตกตางในดานสถาบนทางการเมอง กระบวนการทางการเมอง ความสมพนธหรอการคานอานาจระหวางสถาบนทางการเมอง กลไก ชองทางและระดบของการมสวนรวม รวมทงระบบกฎหมาย (เชน ระบบกฎหมายแบบแองโกล-แซกซอน และระบบกฎหมายแบบโรมน)

Kitschelt ไดจาแนกเงอนไขโครงสรางเชงสถาบนออกเปน 2 สวน คอ สวนแรก เงอนไขโครงสรางเชงสถาบนในระบบการเมองทมอทธพลตอปจจยนาเขา

(input) ไดแก พรรคการเมองในแบบพรรคมวลชน สมรรถนะของฝายนตบญญตในการพฒนา และควบคมนโยบายอยางเปนอสระจากฝายบรหาร ลกษณะความเปนพหของตวเชอมหรอสอกลางระหวางกลมผลประโยชนกบกลไกการบรหาร (executive branch) และความเปนไปไดของการสรางพนธมตรทางนโยบาย (เชน กลไกสาหรบการรวบรวมความตองการหรอขอเรยกรอง) ซงเงอนไขโครงสรางเชงสถาบนเหลาน เปนตวชวดทสาคญของการเปนความเปนระบบเปด (openness) หรอโอกาสทางการเมองทเปดสาหรบขบวนการทางสงคม

สวนทสอง เงอนไขโครงสรางสถาบนทมอทธพลตอผลลพธหรอปจจยออก (output) คอ สมรรถนะของระบบการเมองในการนานโยบายไปปฏบต ซงตวชวดของความเปนระบบเปด คอ ลกษณะกลไกของรฐทมกระจายอานาจหรอมลกษณะการรวมศนยตา ระบบราชการทไมเขมแขงหรอกลาวอกนยหนงคอ ไมมลกษณะแบบรฐราชการ รวมทงการควบคมของรฐเหนอระบบตลาดการแขงขนทอยในระดบตา นอกจากน ในหลายกรณศกษาไดใหความสาคญกบปจจยทางโครงสรางเชงสถาบนในแงมมของโครงสรางอานาจรฐ โดยมสมมตฐานทสาคญคอ 1) ยงระบบการเมองเปดมากเทาใด กยงทาใหอานาจการตดสนใจทางการเมองมลกษณะกระจาย และมการถวงดลอานาจระหวางสถาบนทางการเมองกบกลมตางๆในสงคม 2) ยงมชนชนนาและ/หรอตวกระทาการทางการเมองทมลกษณะหลากหลาย และมสวนแบงทางอานาจรวมกนมากเทาใด กยงเปนการเปดโอกาสใหขบวนการทางสงคมสามารถเขาถงระบบการเมองปกตมากยงขน ขณะทงานศกษาของ Della Porta และ Diani (1999) ไดจาแนกชดตวแปรดานโครงสรางอานาจรฐออกเปน 3 ชด ชดทหนง คอ ตวแปรดานขอบเขตและระดบการกระจายอานาจของรฐ กลาวคอ ยงรฐสวนกลางมการกระจายอานาจใหแกรฐบาลทองถนมากเทาใด กยงเปนการเปดโอกาสใหขบวนการทางสงคมไดเขาถงและมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจมากขนเทานน ดงเชนงานของ Kitschelt (1986) และของ Kriesi (1995) ทพบวา รฐในระบบสหพนธรฐเปดโอกาสใหขบวนการทางสงคมเขาถงและมสวนรวมในอานาจรฐไดมากกวารฐในระบบรฐเดยว

11

ชดทสอง คอ ความหลากหลายในการครอบครองอานาจ ซงเปนการพจารณาถงการแบงแยกหนาทและการคานอานาจระหวางฝายบรหาร, ฝายนตบญญต และฝายตลาการ พบวา ในระบบประธานาธบดมแนวโนมทจะเปดใหกบขบวนการทางสงคมมากกวาระบบรฐสภา เพราะผตดสนใจเชงนโยบายมความหลายหลายมากกวาในระบบรฐสภา ขณะทในรฐบาลผสมหากมการแบงเปนฝกฝายหรอเปนกลมยอยมากเทาใด กยงทาใหขบวนการทางสงคมสามารถหาพนธมตรทางการเมองไดงายขน นอกจากนงานของ Kriesi (1995) ยงพบวา รฐทมระบบราชการออนแอ มความแตกแยก แบงฝกแบงฝาย ขาดการประสานงานภายใน จะเปดและเออใหขบวนการทางสงคมสามารถเขาไปสกระบวนการเชงนโยบายไดมากกวารฐทมระบบราชการเขมแขง, มงบประมาณมาก และมความเหนยวแนนภายในสง

ชดทสาม คอ การบรหารรฐกจ ซงมรากฐานจากระบบกฎหมายทแตกตางกน กลาวคอ รฐทมระบบกฎหมายแบบโรมนมกมลกษณะปฏเสธการตดตอกบขางนอกและมแนวโนมทจะตอตานการกดดนจากภายนอกหรอตวกระทาการนอกสถาบนทางการเมอง ขณะทรฐทมระบบกฎหมายแบบแองโก-แซกซอน มรากฐานทางความคดทเปดโอกาสใหตวกระทาการนอกสถาบนทางการเมองเขามามสวนรวมมากกวา ดงนน จงมกจะมกลไกการมสวนรวม เชน การลงประชามต ประชาพจารณ ระบบการถอดถอนผบรหาร เปนตน

Tarrow (1991) เหนวา โครงสรางเชงสถาบนทางการของระบบการเมองอนเปนเงอนไขทางการเมอง ณ ชวงเวลาหนง ซงอาจจะเปนการปดหรอเปดโอกาสใหกบการเคลอนไหวกลมนอกวงขอบของระบบการเมองปกตใหสามารถเขาไปมสวนรวมทางการเมองไดนน ยงถกกาหนดโดยเงอนไขในดานการปราบปรามซงอาจจะมอยหรอไมมอย ณ ชวงเวลาดงกลาวหรอไมกได

อยางไรกตาม Eisinger (1973) ไดเสนอวา การเคลอนไหวประทวงของกลมทางสงคมอาจอยภายใตระบบการเมองทมปจจยผสม กลาวคอ มทงดานทเปดและปด และโครงสรางโอกาสทางการเมองไมวาจะมลกษณะทเปดหรอปดสามารถผนแปรไปตามเวลาในแตละชวงดวย ดงงานของ Rule และ Tilly (1975) ทพบวา คลนแหงการเคลอนไหวประทวงไดเพมขนสงในชวงทมระบบการเมองทมการเลอกตงในระดบชาต เชนเดยวกบการศกษาของ Regini (1980) พบวา ระบบการเมองทเปดโอกาสใหมการรวมตวกนของคนงานในชวงทศวรรษ 1970 ทาใหการเคลอนไหวประทวงมความถเพมมากขน

นอกจากน Piven และ Cloward (1977) ไดเสนอเพมเตมวา การผนแปรของโครงสรางโอกาสทางการเมองยงเกยวของกบเสถยรภาพและความไรเสถยรภาพของการจดระเบยบทางการเมอง ตวอยางเชน การเปลยนแปลงทางการเมองชวงการเลอกตงของสหรฐอเมรกาในชวงทศวรรษ 1930 - 1960 ซงเกดจากความตกตาของพรรคการเมองทครองอานาจมายาวนาน และการเลอกยทธศาสตรและการรณรงคเลอกตงโดยใชนโยบายสนบสนนสทธความเปนพลเมอง (pro-

12

Civil Rights ) ของประธานาธบดเคเนด (1961-1965) ทแมวาจะทาใหพรรคเดโมแครตตองสญเสยคะแนนเสยงจากผลงคะแนนเสยงผวขาวทสนบสนนลทธแบงแยกสผวในรฐทางตอนใตของอเมรกา แตสามารถแสวงหาฐานเสยงสนบสนนใหมผานการระดมอยางกวางขวางในหมผลงคะแนนเสยงผวส (black vote) รวมทงผลงคะแนนเสยงชาวผวขาวทางตอนใตของอเมรกาทตอตานลทธแบงแยงสผว โอกาสทางการเมองเชนจงเออตอการเคลอนไหวตอสของขบวนการเคลอนไหวเพอสทธพลเมองในขณะนน

3. ยทธศาสตรเชงโครงสรางทดารงอย (prevailing structure strategies) หมายถง ยทธศาสตร ยทธวธ และทาทของชนชนนาหรอผมอานาจหนาททางการเมองทมผลตอปฏบตการของขบวนการทางสงคม ซงเปนทงปฏบตการโดยผานกลไก กฎหมายและนโยบายทเปนทางการ และปฏบตการทเปนการดาเนนการทไมเปนทางการหรอไมผานชองทางในระบบการเมองปกต

ทฤษฎกระบวนการทางการเมอง เชอวา ขบวนการทางสงคมเคลอนตวอยางชาๆ ภายใตบรบททางวฒนธรรมทางการเมองและระบบการเมอง ยทธศาสตรหรอแนวทางการเคลอนไหวของขบวนการทางสงคมจงไดรบอทธพลและปรบเปลยนไปตามคณลกษณะของวฒนธรรมทางการเมองระดบชาต โดย Kriesi (1995) ไดแบงวฒนธรรมของรฐในการเผชญหนากบขบวนการทางสงคมออกเปนสองลกษณะคอ ลกษณะแรก วฒนธรรมแบบกดกน ขดขวางและปราบปราม (exclusive) เปนลกษณะปฏสมพนธและการเผชญหนาแบบแยกขว แบงเปนฝกฝาย โดยรฐมองขบวนการทางสงคมทมความขดแยงกบรฐ ในฐานะทเปนฝายตรงกนขาม ขบวนการทางสงคมจงถกขดเสนใหอยนอกระบบทางการเมองปกต ดงนน รฐจงมปฏสมพนธกบขบวนการในลกษณะของการปราบปราม และเผชญหนาดวยความรนแรง

ลกษณะทสอง วฒนธรรมแบบยอมรบปรบรวม (inclusive) รฐมองการเคลอนไหวทางสงคมวาเปนเรองปกตในการแสดงออกทางการเมอง และไมไดมองขบวนการทางสงคมทขดแยงกบรฐ ในฐานะฝายตรงกนขาม ดงนนรฐจงมปฏสมพนธกบขบวนการทางสงคมในรปแบบของการยอมรบเขาสระบบการเมองปกต โดยการเปดชองทางในระดบตางๆใหกบการเคลอนไหว

อยางไรกตาม มขอถกเถยงเกยวกบวฒนธรรมของรฐในการเผชญหนากบขบวนการทางสงคมวา วฒนธรรมแบบยอมรบปรบรวมอาจจะนาไปสการครอบงา และในทางตรงกนขาม วฒนธรรมแบบกดกน ขดขวาง ปราบปราม กอาจนาไปสการลกขนสของกลมคนชายขอบมากยงขน ตวอยางเชน การปราบปรามทางการเมองในยโรปในชวงศตวรรษท 19 แมการลกขนสในหลายประเทศจะถกปราบปรามอยางรนแรง แตปรากฏวาไดทาใหเกดขบวนการประชาชนขนอยางกวางขวาง และทาใหขบวนการประชาชนเหลานนมเปาหมายแบบถอนรากถอนโคนยงขน เชน

13

ขบวนการแรงงานแบบถอนรากถอนโคน (radicalism) ขณะทบรรยากาศทางการเมองแบบผอนคลายการปราบปรามกลบนาไปสขบวนการแรงงานแบบปฏรปนยม (reformism)

ทงน รฐจะมวฒนธรรมการเผชญหนากบขบวนการทางสงคมแบบใดนน สมพนธกบประวตศาสตรและพฒนาการดานประชาธปไตยของแตละรฐ กลาวคอ รฐในระบอบอานาจนยม รฐทมประวตศาสตรและพฒนาการทางดานประชาธปไตยทลาหลง หรอรฐประชาธปไตยทเพงเปลยนผานมาจากรฐแบบอานาจนยมนน มแนวโนมทวฒนธรรมการเผชญหนาแบบปรามปรามดวยความรนแรงจะถกผลตซาและนากลบมาใชเมอเกด “ความวนวายทางการเมอง” หรอเมอมการเคลอนไหวประทวง ทงนเพราะการใชกลไกความรนแรงในการปราบปราม เชนการใชกองกาลงตารวจและทหารเพอปราบจลาจลนน เปนมรดกทางดานวฒนธรรม มรดกดานกฎหมาย และวธคดทสบทอดมาจากระบอบอานาจนยม ซงตรงขามกบรฐทมประวตศาสตรและผานพฒนาการการตอสเพอประชาธปไตยอยางเขมขน มระบบประชาธปไตยทลงรากปกฐานในสงคมและระบบการเมอง เพราะรฐเหลานจะมวฒนธรรมในการเผชญหนากบขบวนการทางสงคมในลกษณะของการยอมรบปรบรวมมากกวาการปรามปราม

4. โครงสรางพนธมตร (alliance structures) หมายถง การเปลยนแปลงองคประกอบ ดานบรบททางการเมอง ณ ชวงเวลาใดเวลาหนง ทเปดกวางจนทาใหขบวนการทางสงคมสามารถเขาถงชองทางการมสวนรวมในระบบการเมองปกตได และการเปลยนแปลงบรบททางการเมองรวมไปถงการเปลยนแปลงวงขายทางการเมองของชนชนนา อนเปนภาวการณทกอใหเกดชองวางทางอานาจในหมชนชนนาขน ขณะเดยวกนกเปนโอกาสในการเพมพนธมตรทมศกยภาพหรอททรงอทธพลของขบวนการทางสงคม

จากการคาอธบายดงกลาว จะเหนไดวา โครงสรางพนธมตรน เกยวของกบฝายทสาม (third parties) เนองจากมสมมตฐานทวา ความสาเรจ ลมเหลวของขบวนการทางสงคมนนขนอยกบการสนบสนนจากฝายทสาม ดงทงานของ Lipsky (1970) พบวา การประทวงจะประสบความสาเรจหรอบรรลเปาหมายไดนน กลมทประทวงจาเปนตองไดรบการสนบสนนจากฝายทสาม หรองานของ Schumaker (1975) ทพบวา การไดรบการสนบสนนจากสงคม คอ การไดรบความสนบสนนจากหนวยงานราชการ องคกรทองถนทมาจากการเลอกตง สอมวลชน และกลมคนในชมชนโดยทวไป มผลในทางบวกตอความสาเรจในการเคลอนไหวของกลมประทวง เชนเดยวกบงานศกษาของ Jenkins และ Perrow (1977:253) ทชใหเหนวาความสาเรจของแรงงานในไรนาขนาดใหญ ในฐานะของคนไรอานาจ (powerless) ขนอยกบการสนบสนนจากภายนอก คอ การไดรบการสนบสนนจากชนชนนาทางการเมองระดบชาต

4. ฝายตอตานขบวนการทางสงคม (counter-movement)

14

ในชวงตน การศกษาขบวนการทางสงคมภายใตกรอบทฤษฎกระบวนการทางการเมอง มกเนนไปทการศกษาปฏสมพนธระหวางรฐกบขบวนการทางสงคม แตปรากฏวา มขบวนการทางสงคมบางลกษณะทมคขดแยงหรอจดหลกของความขดแยงทไมใชรฐ และการเคลอนไหวกไมใชการปะทะกบอานาจรฐโดยตรง แตเปนความขดแยงระหวางขบวนการทางสงคมดวยกนเอง ดงกรณความขดแยงระหวางขบวนการสทธสตรทสนบสนนการทาแทงเสร (หรอทเรยกวา “pro-choice”) ทพยายามผลกดนใหมการออกกฎหมายรบรองการทาแทงเสรในสหรฐอเมรกา และประสบผลสาเรจในป 1973 กบขบวนการคดคานการทาแทงเสร (หรอทเรยกวา “pro-life”) ทยงคงเคลอนไหวตอตานมาจนถงปจจบน โดยตวอยางของความขดแยงระหวางขบวนการทางสงคมในลกษณะนมอกจานวนมาก เชน ขบวนการสทธของชาวเกย ขบวนการควบคมอาวธปน การสบบหร ขบวนการแบงแยกเชอชาต (racism) ขบวนการตอตานการใชกญชาของนกศกษา (marijuana use) เปนตน

การเคลอนไหวทรฐกลายเปนสวนชายขอบของความขดแยง ในอเมรกากลาง ไดแก ความขดแยงระหวางขบวนการฝายซาย-ขวา ในยโรปตะวนตก ไดแก ขบวนการฟาสซสต-ชาตนยมใหม (neo-fascist nationalist movement) ซงลกขนมาตอตานขบวนการเคลอนไหวรณรงคเพอคดคานการเหยยดผว (anti-racism movement) สวนในยโรปตะวนออกและสหภาพโซเวยตเดม ในชวงปลายทศวรรษ 1980 ขบวนการรณรงคดานสทธมนษยชนถกทาทายและคดคานจากขบวนการชาตนยมและศาสนา

ปรากฏการณของคความขดแยงระหวางขบวนการทางสงคมเหลาน ไดทาใหการวเคราะหขบวนการทางสงคมเฉพาะขบวนการใดขบวนการหนงและการเนนวเคราะหเฉพาะปฏสมพนธระหวางขบวนการทางสงคมกบรฐนนไมเพยงพอ นกทฤษฎกระบวนการทางการเมองและ โครงสรางโอกาสทางการเมอง จงขยายมาสการศกษาวเคราะหฝายตอตานขบวนการทางสงคม

โดยไดนยามวา “ฝายตอตานขบวนการทางสงคม (counter-movement) ” หมายถง ขบวนการทางสงคมทมความตองการ ขอเรยกรองทตรงขามกนกบของขบวนการทางสงคม โดยขอเรยกรองของฝายตอตานมกจะถกกระตนจากขอเรยกรองของขบวนการทางสงคมทเกดขนกอน ดงนน ฝายตอตานในอกความหมายหนงจงมลกษณะเปนขบวนการโตกลบ (reactive movement) ซงมจดหมายตรงกนขามกบขบวนการทางสงคมบกเบก (initiative movement) ทงน อาจมลกษณะตอตานการเปลยนแปลงในเชงโครงสรางของสงคม (social change) หรอเพอรกษาสถานะทางสงคมเดม (status quo) กได

อยางไรกตาม การนยามขางตนไดละเลยฝายตอตานอกลกษณะหนง คอ ฝายตอตานอนรกษนยม ซงเปนฝายตอตานทไมไดมงตอตานการเปลยนแปลงเชงโครงสรางทางสงคมหรอไมไดตอตานเพอรกษาสถานภาพเดม ขณะเดยวกนกไมใชขบวนการทตองเผชญหนากบรฐโดยตรง

15

แตเปนฝายตอตานทมงตอตานและเผชญหนาโดยตรงกบขบวนการทางสงคมทเกดขนกอนและเปนขบวนการทมจดหมายทแตกตางกนและตรงขามกนอยางชดเจน ฝายตอตานในแบบนจงมลกษณะเปน “ขบวนการปรปกษ” (opposing movement) กบขบวนการทางสงคมบกเบกทเกดขนมากอนหนา โดยขบวนการปรปกษนกมงทจะมปฎสมพนธกบหรอใชประโยชนจากโครงสรางโอกาสทางการเมองเชนเดยวกบขบวนการทางสงคมบกเบก การเกดขนของฝายตอตาน การเกดขนของขบวนการทางสงคมและการเคลอนไหวเพอใหบรรลเปาหมาย ยอมตองเผชญหนากบกลมทเสยผลประโยชนหรอฝายทตอตาน เพราะการไดประโยชนของกลมหนงยอมหมายถงการสญเสยผลประโยชนของอกกลมหนงเสมอ (Oberscall, 1994) นอกจากนฝายตอตานอาจเกดมาจากความขดแยงดานอดมการณ ความเชอทแตละกลมเหนแตกตางกน ดงนน การเคลอนไหวททาทายตอสถานภาพและความมนคงทางสงคม (status quo) ยอมกระตนใหกลม/องคกร หรอสถาบนทลงรากปกฐานในสงคม (established group) ออกมาเคลอนไหวเพอตอตานหรอปกปองสถานะเดม และกลายเปนฝายตอตาน นอกจากน การเกดขนของฝายตอตานยงเกยวของกบวธการเคลอนไหวเพอมงบรรลจดหมายของขบวนการทางสงคม กลาวคอ ขบวนการทางสงคมบกเบกทใชวธการผลกดนใหประเดนหรอจดหมายของขบวนการ กลายเปนประเดนสาธารณะ โดยมวตถประสงคเพอสรางโอกาสทางการเมอง เปดชองทาง ประตทางการเมอง เปดประตทางนโยบายสาธารณะ และดงความสนใจของผกาหนดนโยบาย เพอทจะทาใหสามารถนาประเดนและเปาหมายของขบวนการเขาถง-เขาสการเปลยนแปลงในเชงนโยบายสาธารณะได แมวาวธการดงกลาวน จะทาใหขบวนการจะประสบผลสาเรจในการผลกดนประเดนของตนไดอยางมประสทธภาพกตาม แตในอกดานหนงของความสาเรจ คอ เปนการสรางฝายตอตานขบวนการขน เชนกรณขบวนการเคลอนไหวเพอสทธสตว ในชวงตนประสบความสาเรจในการผลกดนใหเปนประเดนสาธารณะ ทาใหเกดการ การใหความสาคญกบสทธของสตว แตในระยะตอมา กไดทาใหเกดการลกขนมาตอตานของกลมนกวจยและนกวทยาศาสตรทตองใชสตวในการวจยทดลองอยางกวางขวาง ความสาเรจและระดบความสาเรจในการบรรลเปาหมายของขบวนการทางสงคมจงเปนอกปจจยหนงทกระตนใหเกดฝายตอตาน เพราะฝายตรงขามมกจะมองวาความสาเรจของขบวนการเปนการคกคามตอกลมตน เชน กรณทศาลสงสหรฐอเมรกายอมรบวาการทาแทงเปนเรองถกกฎหมาย ในป ค.ศ.1973 กไดทาใหเกดฝายตอตานขน คอ ขบวนการตอตานการทาแทงเสร กรณขบวนการเคลอนไหวเพอสทธพลเมอง (civil rights movement) หลงจากทประสบความสาเรจในการยบยงการแบงแยกสผวในโรงเรยนในมลรฐทางตอนใตของอเมรกาได กทาใหเกดกลมตอตานในมลรฐทางตอนเหนอทลกขนมาคดคานการยตการแบงแยกสผวอยางกวางขวาง

16

ในชวงตอมา กรณความสาเรจในการผลกดนนโยบายอนรกษและรกษาสงแวดลอมของขบวนการดานสงแวดลอม กทาใหเกดกลมตอตานทมการเสนอนโยบายแขงขนกบขบวนการสงแวดลอมเดม เชน การเสนอแนวคดการใชสงแวดลอมอยางชาญฉลาด (หรอ “use wise”) และแนวคดสทธดานสงแวดลอมทเหมาะสม เปนตน กรณตวอยางทกลาวมา ชใหเหนวาความสาเรจของขบวนการทางสงคมบกเบก โดยเฉพาะความสาเรจทางดานนโยบายนน มแนวโนมทจะนาไปสการชะงกงนดานกระบวนการระดม และกลายเปนสงคกคาม สรางความโกรธ ความคบของใจแกกลมตรงขาม จนกอใหเกดการระดมของฝายตอตานขบวนการทางสงคมขนมา และยงขบวนการทางสงคมประสบความสาเรจมากเทาใดกยงสรางสงคกคาม และนามาซงการสนบสนนใหแกฝายทขบวนการทางสงคมตองเผชญหนาดวยมากยงขน (Mayer, 1996)

กลาวโดยสรป การเกดฝายตอตาน นอกจากจะเกยวของกบเปาหมายของขบวนการทางสงคมทกอใหเกดการสญเสยประโยชน และความขดแยงดานอดมการณ ความเชอ และการตองการปกปองสถานภาพและความมนคงทางสงคมของกลมตรงขามขบวนการทางสงคมแลว ยงเกยวของกบความสาเรจและระดบของความสาเรจในการบรรลเปาหมายของขบวนการทางสงคมดวย เพราะยงขบวนการสามารถบรรลผลสาเรจไดในระดบทสงเทาใด กจะยงเปนการคกคามและ การกระตนใหเกดการระดมเพอจดตงฝายตอตานมากยงขนดวยเชนกน ดงนน ความสาเรจในการกาเนดหรอการบรรลเปาหมายของขบวนการทางสงคมจงขนอยกบเงอนไขทสาคญอกประการ คอ ความสามารถในการเอาชนะฝายตอตาน

สาหรบการศกษาขบวนการตอตานในประเทศโลกทสาม ลาตนอเมรกา และประเทศไทยนน พบวาฝายตอตานในประเทศเหลานมกจะสมพนธกบรฐและอานาจรฐ เพราะรฐมกจะเปนผจดตงฝายตอตานขนมาเผชญหนากบขบวนการทางสงคม โดยงานศกษาขบวนการทางสงคมและฝายตอตานทสมพนธและจดตงโดยรฐในสงคมไทยทสาคญไดแก งานศกษาเกยวกบขบวนการชาวนาของ กนกศกด แกวเทพ (2530), Saifon Choopracha (1977), Ratana Boonmathaya (1986) และ Jarin Boonmathaya (1995) พบวา การตอตานและปราบปรามจากรฐเปนเงอนไขสาคญททาใหองคกรการเคลอนไหวทางสงคมของชาวนามขอจากดหรอลมสลายไป ดงกรณของสหพนธชาวนาชาวไรแหงประเทศไทยในยคเผชญหนาทางอดมการณซาย -ขวา งานศกษาขบวนการสงแวดลอมของ Hirsch (1994) ชใหเหนวา ขบวนการสงแวดลอมตองเผชญหนากบกลมหรอองคกรของรฐซงมฐานคดเรองการอนรกษทแตกตางกน เชน ความขดแยงทางแนวคดเรองคนอยกบปาไดหรอไมระหวาง NGOs อนรกษ “สเขยวเขม” และหนวยงานของรฐ เชน กรมปาไม กบ NGOs อนรกษอกกระแสหนงทเสนอแนวคดเรองปาชมชน หรอความขดแยงทางแนวคดเรอง

17

การจดการนา วาควรจดการโดยกลไกตลาดหรอองคกรชมชนตามท NGOs และชาวบานเสนอ เปนตน ซงเมอมกจกรรมการเคลอนไหวของอกฝายหนงกจะมฝายตอตานออกมาตอบโตเสมอ

อยางไรกตาม แมวาขบวนการทางสงคมมกจะตองเผชญหนากบฝายตอตานอยเสมอ แตการเผชญหนานนจะรนแรง กวางขวางเพยงใดยอมขนอยกบ ลกษณะและขอบเขตของประเดนเคลอนไหว กลาวคอ ขบวนการทางสงคมทมขอบเขตประเดนความขดแยงทแคบ เชน กรณขบวนการคดคานการตดไมทาลายปาในทองถนใดทองถนหนง พนทความขดแยงและขนาดของการตอตานกจะจากดอยในพนทนนๆ ในทางตรงกนขามขบวนการทางสงคมทมพนทความขดแยงทางสงคมในระดบกวาง ดงเชนกรณขบวนการสนบสนนการทาแทงเสร (pro-choice) มพนทความขดแยงทกวาง เนองจากเกยวของกบพนฐานความคดทางศาสนา และคานยมทางสงคม โดยเฉพาะคานยมพนฐานของครอบครว กทาใหเกดขบวนการสนบสนนการทาแทงถกตอตานอยางกวางขวางมาก

5. ขอจากดของทฤษฎกระบวนการทางการเมอง และการกลบมาของมตวฒนธรรม

การอธบายการกระทารวมหมโดยใชตวแบบผประกอบการของทฤษฎระดมทรพยากร และตวแบบทางการเมองของทฤษฎกระบวนการทางการเมอง ไดถกวพากษวจารณวาเปนการอธบายทยดตดอยกบมตองคการเคลอนไหวทางสงคมและมตการเมองมากเกนไป ดงนน การอธบายการเกดขนและการเมองของขบวนการทางสงคมในระยะตอมาจงไดนาเอามตทางวฒนธรรมเขามาเสรม โดยเชอมโยงมมมองการระดมทรพยากรกบมมมองจตวทยาสงคมเขาดวยกน โดยเรยกแนวคดใหมนวา “การสรางกรอบโครง” (framing ) และมตวแบบการจดระเบยบกรอบโครง (frame alignment model) เปนกรอบในการอธบายวเคราะหทสาคญ แมจะเปนการนาเอามมมองจตวทยาสงคมกลบมาอธบายอกครงหลงจากททฤษฎพฤตกรรมรวมหมเสอมความนยมลงไป แตกรอบการวเคราะหใหมนมองวา ความเขมงตงทางสงคม ไมไดเปนผลโดยตรงจากโครงสรางทางสงคมทตายตว แตขบวนการทางสงคมตางหากทเปนผประกอบสรางและพฒนาประเดนความขดแยงทางสงคม เชน ขบวนการสงแวดลอม ขบวนการสทธสตร ขบวนการในมตของเพศสภาพ เปนตน ซงแนวคดการสรางกรอบโครงขยายการวเคราะหรวมไปถงกระบวนการสราง พฒนา ปกปองอตลกษณ อนเปนการใหความสาคญในมตดานวฒนธรรมในการวเคราะหการกอเกดขบวนการทางสงคม และเปนการพฒนาประเดนการวเคราะหทขยายมาจากทฤษฎการระดมทรพยากรเดม ทใหความสาคญกบประเดนทรพยากรเพอการเคลอนไหว

David Snow และคณะ (David A. Snow, E. Burke Rochford, Jr., Steven K. Worden and Robert D. Benford,1986) ผบกเบกทางทฤษฎไดนาทฤษฎการวเคราะหกรอบโครง (frame analysis) ของ Erving Goffman ซงนยาม “กรอบโครง” (frame) วา หมายถง “แผนผงหรอแบบ

18

แผนในการตความ” (schemata of interpretation) ซงทาใหปจเจกชนสามารถ “กาหนดทตง (locate), รบร (perceive), ระบ (identify) และจดประเภท (label)” เหตการณตางๆ (occurrences) ทเกดขนในพนทชวต (life space) ของพวกเขา รวมทงในโลกอนกวางใหญได (Erving Goffman,, 1974:.21. cited in David A. Snow, E. Burke Rochford, Jr., Steven K. Worden and Robert D. Benford, 1988: 464 ) มาเปนฐานในการวเคราะห โดยในการนามาวเคราะหขบวนการทางสงคม กรอบโครงหลก (master frame) หมายถง ปฏสมพนธของการกระทารวมหม ซงขบวนการทางสงคมในฐานะทเปนตวกระทาการ ไดสรางและผลตซาความหมาย (meanings) ผานกจกรรมการเคลอนไหว เพอตอกยาใหเกดการเหนดวยกบจดหมายของขบวนการฯ และเพอแสวงหาการสนบสนนจากปจเจกบคคล, กลม, องคกรตางๆ (Snow & Benford, 1988: 14)

หวใจสาคญของแนวคดการสรางกรอบโครง คอการมองวา ปญหาความเดอดรอน (grievance) รวมถงการประกอบสรางทางสงคม (social construction) หรอการตความสงคมใหม นน เปนสงทไมแนนอนตายตว และมลกษณะเปนกระบวนการทผนแปร ลนไหล ไปตามปฏสมพนธทางสงคม ซงแตกตางจากทงทฤษฎพฤตกรรมรวมหมและทฤษฎการระดมทรพยากรดงเดม กรอบการวเคราะหดงกลาวนจงเปนการนาเอามตทางวฒนธรรมกลบเขามาวเคราะหอกครง หากแตไมไดนามาอธบายในฐานะปจจยเชงโครงสรางเหมอนสานกคลาสสก แตเปนการขยายมตของกระบวนการระดมทรพยากร ทไมใชเงน แรงงาน และเวลา แตเปนการระดมการสนบสนนผานการเชอมโยงในมตวฒนธรรม ความคด ความเชอและทศนคต

นอกจากน งานบกเบกของ Snow และ Benford (1988) ยงไดนากระบวนการจดระเบยบและการสรางวงขอบ (frame alignment process) มาใชเปนกรอบการอธบายความพยายามของนกเคลอนไหวในการแสวงหาหรอระดมเพอสรางความโนมเอยงทางดานการรบร (cognitive orientation) ของปจเจกบคคลเพอใหเขามาสองคกรการเคลอนไหวทางสงคม โดยความสาเรจสามารถวดและพจารณาไดจาก เสยงสะทอนทางวฒนธรรม (cultural resonance) ไดแก ชดนยามความหมาย, ชดความคด - ความเชอทางศาสนาและวฒนธรรม ทถกนามาขยายโดยนกเคลอนไหว เพอทาหนาทสาคญ คอการนาเสนอทศนะเกยวกบโลกและชวตทเปนอย ทงในมตการสรางความชอบธรรม และในมตทางอารมณความรสก ดงกรณขบวนการเคลอนไหวเพอสทธความเปนพลเมองในสหรฐอเมรกา มารตน ลเธอร คงส จเนยร ไดนาเอาเสยงสะทอนทางวฒนธรรมมาใชไดอยางเหมาะสมและดงดดจตใจผคนอยางมพลง โดยหยบเอามรดกทางวฒนธรรมคลาสสกเกยวกบความหมายของเสรภาพซงเปนความเขาใจรวมกนของผคนในสงคมและวางอยบนระเบยบทางสงคมทยตธรรม และการใหความยอมรบหรอรบรองแกผคนทมความแตกตางหลากหลายในสงคม การหยบเอาวฒนธรรมดงกลาวนมา

19

สรางวงขอบทางความคด เปนการสะทอนใหเหนถงดานมดของวฒนธรรมการรกรานสทธเสรภาพของผคน รวมทงดานมดของผทรกรานสทธดวย ประสบความสาเรจในการระดมทงคนผวดาทางใตและคนผวขาวดวย (McAdams,1983)

นอกจากน Snow และ Benford ไดเสนอวา บทบาทของขบวนการทางสงคมและภารกจของนกเคลอนไหว (activists) ทตองกระทา คอ การสรางหรอจดระเบยบกรอบโครงหลก 3 ประการ คอ

ประการแรก การสรางกรอบในการวนจฉยปญหา (diagnostic framing) หมายถงการนยามและระบปญหา ซงรวมถงการระบความผดพลาด (blame) สาเหต ตนตอ หรอความเปนเหตเปนผล (causality) ของปญหาและความเดอดรอน (grievances) ทเกดขน เพอใหขบวนการทางสงคมมเปาหมายทชดเจนในการกระทารวมหม เชน การเคลอนไหวของขบวนการตอตานนวเคลยร ไดระบใหเหนถงปญหาของฐานคดทนนยมทเชอวา มนษยสามารถพชตและควบคมธรรมชาตไดผานการพฒนาเทคโนโลย และชใหเหนปญหาและความผดพลาดวา การขาดความรทถกตอง ทาใหเทคโนโลยนาพาสงคมไปสความโหดราย จนผสรางและใชเทคโนโลยไมสามารถควบคมได โดยไดยกกรณปญหาตางๆ มายนยน

ประการทสอง การสรางกรอบโครงแนวทางออก (prognostic framing) หมายถง การเสนอทางเลอกหรอทางออกเพอเปนการเยยวยาหรอแกปญหา และรวมไปถงการเสนอแนวทาง ยทธศาสตร (strategies) และยทธวธ (tactics) ทสอดคลองกบปญหาทขบวนการทางสงคมไดระบหรอนยามเอาไว เชน เสนอวาทางออกของปญหานวเคลยร คอ การเปลยนฐานคดเดมทมองวา มนษยสามารถควบคมธรรมชาตไดมาสฐานคดใหมทมองวา วถชวตของมนษยมความสมพนธกบธรรมชาต ผานการใชยทธศาสตร ยทธวธและกจกรรมรณรงคตอตานนวเคลยร

สาหรบขบวนการทางสงคมแลว ขนตอนของการสรางกรอบโครงทง 2 ประการนตองอาศยกระบวนและกลไกของการระดม เพราะทรพยากรและปญหาความเดอดรอนเปนสงทตองสรางหรอระบขนมามากกวาจะมอยแลวในเชงโครงสราง ดงนน การการระดมเพอสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนของผคนในขบวนการ และเพอระดมผสนบสนน ผเหนอกเหนใจ ฯลฯ มาเปนพลงสนบสนน ทงตอปญหาทขบวนการนยามและทางเลอกทขบวนการไดเสนอขนเพอแกไขปญหานน จงจาเปนตองอาศยการสรางกรอบในการจงใจ(motivational framing)

ประการทสาม การสรางกรอบในการจงใจ (motivational framing) หมายถง การสรางเครองมอตอส (arms) และคาชแจงเหตผล (rationale) เพอใชในปฏบตการของขบวนการทาง

20

สงคม โดยเครองมอตอสดงกลาวสามารถจดเตรยมขนมาจากการใชถอยคาทกระตนจตใจเพอโนมนาวใหประชาชนออกมากระทาการตามวธแกปญหาทขบวนการเสนอเอาไว1

กระบวนการสรางกรอบโครงจะชวยทาใหกรอบวาทกรรมทขบวนการตางๆ สรางขนสามารถเขาไปสพนทสาธารณะทางความคดได โดยจะเขาไปมอทธพลตอการสรางจตสานกและการตระหนกรถงปญหาของสาธารณชน เพอระดมผคนเขามามสวนรวมในขบวนการ ทงน วธการสรางกรอบโครงหลกทง 3 ประการดงกลาว อาจเกดจากการปฏสมพนธแบบตวตอตว (face-to-face interaction) หรอผานทางสอ (media) ตางๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ หนงสอ บทความ หรอวรรณกรรมตางๆ กได

อยางไรกตาม การเขาไปยดกมพนทสาธารณะทางความคดของขบวนการทางสงคมนน ตองเผชญกบอปสรรคตางๆ ทเกดจากกระบวนการแยงชง แขงขน (competitive process) ซงเปน การตอสในการสรางกรอบโครง หรอในอกความหมายหนงคอ การตอสระหวางกรอบวาทกรรมทขบวนการทางสรางขนมากบกรอบวาทกรรมของฝายตอตานหรอโตกลบ เพอแยงชงการสนบสนน (support) และดงทรพยากร(resources) ทมอยในสงคม เขามาสขบวนการของตน

กลาวโดยสรป แนวคดกระบวนการสรางกรอบโครง เปนการอธบายกระบวนการทขบวนการทางสงคมใหความหมายทางสญญะ พนทการวเคราะหจงอยทปฏสมพนธของการใหความหมายทฝายตางๆ เขามาแขงขนในการระบและนยาม อยในมตทางวฒนธรรม มตดานจตวทยาและการสรางแรงจงใจ มากกวามตการเมองดงทปรากฎในการวเคราะหของทฤษฎกระบวนการทางการเมอง หวใจของการวเคราะหการเมองของขบวนการทางสงคมดวยแนวคดกระบวนการสรางกรอบโครง จงอยทความสามารถของขบวนการทางสงคมในการเปลยนรปความรสกคบแคนใหกลายมาเปนพลง ผานการสราง ระบ หรอนยามปญหาและความเดอดรอนทมอยในสงคมขนมาใหม และใชเปนเครองมอในการชกจง เรยกรองความสนใจ แสวงหาการสนบสนนจากปจเจกบคคล กลมองคกร เพอใหผคนเขามารวมในขบวนการและกระทาการรวมกนเพอบรรลจดหมายของขบวนการ รวมไปถงการใชเปนเครองมอในการตอส ควบคมและจากดทางเลอกในการระบและสรางนยามความหมายขนมาแขงขนของฝายตรงขามหรอฝายตอตาน

1 David Snow และคณะ ไดขยายการอธบายกระบวนการสรางกรอบโครง (framing process)

ออกเปน 4 ขนตอนคอ 1. การเชอมโยงกรอบโครง (frame bridging) 2. การสรางความชดเจนใหกบกรอบโครง (frame amplification) 3. การขยายกรอบโครง (frame extension) และ 4. การปรบเปลยนกรอบโครง (frame transformation) ดรายละเอยดใน David A. Snow, E. Burke Rochford, Jr., Steven K. Worden and Robert D. Benford, 1997 ; เอกพล เสยงดง, 2550 ฯลฯ)

21

3. บทสรป

ขณะททฤษฎพฤตกรรมรวมหมมองวา ความเปลยนแปลงทางสงคมหรอการเปลยนแปลงเชงโครงสรางนามาไปสความคบของใจ ความเขมงตงทางสงคม และการลดรอนเชงเปรยบเทยบ อนเปนสาเหตทาใหเกดการกระทารวมหม ซงเปนการอธบายอยางรวบรดจาก “โครงสราง” ไปส “การกระทาการ” สวนทฤษฎการระดมทรพยากรเดมไดพฒนาการอธบายโดยชใหเหนวา เงอนไขเชงโครงสรางเปนเงอนไขจาเปน แตไมเพยงพอทจะใชอธบายการกาเนด ความเตบโต ความสาเรจ ลมเหลว หรอผลสะเทอนของขบวนการทางสงคม จงไดขยายการอธบายโดยเพมเงอนไขเพยงดานองคกรการเคลอนไหวทางสงคม หรอ เงอนไขภายในของขบวนการทางสงคม

ทฤษฎกระบวนการทางการเมอง ไดขยายแงมมการวเคราะหทงจากทฤษฎพฤตกรรมรวมหม และทฤษฎการระดมทรพยากรเดม กลาวคอ ไดขยายการอธบายเงอนไขเพยงพอออกมาสการวเคราะหทใหความสาคญกบเงอนไขภายนอกองคกรการเคลอนไหวทางสงคม ไดแก โครงสรางโอกาสทางการเมองและฝายตอตานขบวนการทางสงคม อนเปนการใหความสาคญกบมตดานการเมอง (political) และมตเชงสถาบน(institutional) ซงเปนมตการวเคราะหปจจยหรอเงอนไขทเกดขนนอกอาณาบรเวณขององคกรการเคลอนไหวทางสงคม

อยางไรกตาม ทฤษฎกระบวนการทางการเมองกถกวพากษวจารณวา ใหความสาคญตอการวเคราะหโครงสรางโอกาสทางการเมองซงการใหนยาม ความหมาย ยงคลมเครอ หรอระบไมไดวามขอบเขตแคไหน อยางไร เพราะดเหมอนทกสงทกอยางจะสามารถถกหยบขนมาวเคราะหวาเปนโอกาสหรอขอจากดของขบวนการทางสงคม และยงถกตงขอสงเกตวา สนใจปจจยดาน “การเมอง” มากจนเกนไป ดงนน การศกษาขบวนการทางสงคมในชวงหลงจงไดนาเอามตทางวฒนธรรมเขาในการวเคราะห โดยเชอมโยงมมมองจตวทยาสงคมกบมมมองการระดมทรพยากรเขาดวยกนเพอใหการอธบายการเกดขนและการเมองของขบวนการทางสงคมมงไปยงตวปจเจกบคคลผเขารวมขบวนการ ใหความสาคญการวเคราะหบนพนทความหมายทางสญญะ ปฏสมพนธของการใหความหมาย มอง “การเมอง” ผานการทแตละฝายเขามาแขงขนในการระบและนยามปญหา เสนอทางเลอกทางออก รวมทงแนวทาง ยทธศาตรในการบรรลเปาหมาย ดงนน จงเปนการใหความสาคญตอ “มตทางวฒนธรรม” มากกวา “มตการเมอง”

รายการอางอง

ภาษาไทย กนกศกด แกวเทพ. 2530. บทวเคราะหสหพนธชาวนาชาวไรแหงประเทศไทย: เศรษฐศาสตร

22

การเมองวาดวยชาวนายคใหม. กรงเทพฯ: โครงการหนงสอเลม สถาบนวจย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาษาองกฤษ Costain, Anne N. 1992. Inviting Women’s Rebellion: A Political Process Interpretation of

The Woman’s Movement. Johns Hopkins University Press. Della Potra , Donatella., and Diani Mario. 1999. Social Movement An Introduction. Blackwell

:Massasusat. Eisenger, Peter K. 1973. The condition of protest behavior in American cities. American

Political Science Review 67: 11-68. Gale, Richard P. 1986. Social Movements and State: The Environmental Movement, Counter

Movement, and Government Agencies. Sociological Perspectives 29: 202-240. Goffman, Erving. 1974. Frame Analysis. Cambridge: Harvard University Press. cited in David

A. Snow, E. Burke Rochford, Jr., Steven K. Worden and Robert D. Benford. Frame Alignment Processes, Micromobilization, and Movement Participation. American Sociological Review 51: 464-81.

Hirsch, Philip. 1994. Political Economy Environment in Thailand. Manila: Journal of contemporary Asia Publishers.

Hobsbawm, E. J. 1974. Primitive rebel: Studies in archaic form of social movement in 19th and 20th centuries. Manchester: Manchester University Press.

Jarin, Boonmathaya. 1995. Peasant Movement and Organization: A Case of Esarn Small Farmers’ Assembly (ESFA) in Northestern Thailand. Master’s thesis, Institute of Social Studies, The Hague.

Jenkins, J. Craig. 1985. The Politics of Insurgency: The Farm Worker Movement in the 1960s. New York: Columbia University Press.

Jenkins J. Craig and Charles Perrow. 1977. Insurgency of the powerless: Farm Worker movements (1946-1972). American Sociological Review 42: 249-246.

Kitschelt, Herbert P. 1986. Political Opportunity Structure and Political Protest: Anti-Nuclear in Four Democracies. British Journal of Political Science 16: 57-58.

Kriesi, Hanspeter. 1995. The Political Opportunity Structure of New Social Movements: Its

23

Impact on Their Mobilization. in J. Craig Jenkins and Bett Klandermans (eds). The Politic of Social Protest. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Kriesi, Hanspeter, Ruud Kiipmans, Jan Willem Duyvendak and Marco G. Giugni. 1995. New Social Movement in Western Europe. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Lipsky, Michael. 1968. Protest as a Political Resource. American Political Science Review 62: 1144-58.

Lipsky, Michael. 1970. Protest in City Politic. Chicago: Rand McNally. McAdam, Doug. 1983. Tactical Innovation and the Pace of Insurgency. American Sociological

Review 48: 735-54. McAdam, Doug. 1982. Political Process and the Development of Black Insurgency 1930 –

1970. IL: University of Chicago Press. Nelkin. Dorothy and Pollack, Michael. 1981. The Atom Besieged: Extraparliamentary

Dissent in France and West Germany. Cambridge: The MIP Press. Oberschall, Anthony R. 1994. Rational Choice in Collective Protest. Rationalization and

Society 6: 79-100. Paige, Jeffery M. 1975. Agrarian Revolutions: Social Movements and Export Agriculture in

the Underdeveloped World. New York: Free Press. Priven, Frances Fox and Cloward, Richard A., 1977. Poor’s Movement: Why They Succedd ,

How They Fail. New York: Pantheon Book. Ratana Boonmathaya. 1986. Peasant Resistance and Ideology: A Case Study Thai

Peasantry During 1950s-1980s. M.A. Thesis Institute of Social Studies, The Hague. Regini , M. 1980. Labor Unions, Industrial Action and Politics. In P. Large and S. Tarrow (eds). Italy in Transition: Conflict and Consensus. London: F cass. Ryan, Charlotte and Gamson, William W. The Art of Reframing Political Debates.

Contexts. 2006; 5(1):13-18. Rule, James and Charles Tilly. 1975. Political Process in Revolutionary France, 1830-1832. In

Jonathan M. Merriman (ed.) 1830 in France. New York: New Viewpoints. Saifon Choopracha. 1977. Peasant Movement in Thailand. Collected by CCA-URM Rural

Concerns (unpublished paper). Snow, David E. and Robert Benford. 1988. Ideology, Frame Resonance, and Participant

Mobilization. in Bert Klandermans, Hanspeter Kriesi, and Sidney Tarrow (eds). From Structure to Action: Comparing Social Movement Research across Cultures.

24

International Social Movement Research, vol 1. 1988 Greenwich, Conn: JAI Press, pp. 197-217.

Snow, David A., E. Burke Rochford, Jr., Steven K. Worden and Robert D. Benford. 1988. Frame Alignment Processes, Micromobilization, and Movement Participation. American Sociological Review 51: 464-81.

Snow , David A., and Robert D Benford. 1992. “Master Frames and Cycles of Protest.” Pp. 133- 35. in Frontiers of Social Movement Theory. edited by Aldon D. Morris and Carol McClurg Mueller. New Haven, Conn: Yale University Press.

Schumaker, Paul D. 1975. Policy Responsiveness to Protest-Group Demands. Journal of Politics 37: 488-521.

Tarrow, Sidney. 1991. Struggle, Politics and Reform: Collective Action, Social Movements and Cycles of Protest. Inthaca, New York: Western Societies Occasional Paper no. 21.

Tilly, Charles. 1978. From Mobilization to Revolution. New York: Random House. Zald, Mayer N. 1996. Culture Ideology and Strategic Framing. in Doug McAdam,

John D. McCarthy and Myer N Zald (eds). 1996. Comparative Perspectives on Social Movements: Political Opportunity Mobilizing Structure and Culture Framings. pp. 261-274. New York: Cambridge University Press.