15
ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ و ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ، ﺳﺎل ﺷﻤﺎره ﻮم، ﻧﻬ، زﻣﺴﺘﺎن1390 ﺻﻔﺤﻪ، 75 - 88 ﻣﻘﺎﻟﻪ درﻳﺎﻓﺖ: 08 / 10 / 1389 ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺬﻳﺮش: 08 / 09 / 1390 * [email protected] ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺶ و زﻳﺴﺘﻲ اﺷﻜﺎل ﻓﻠﻮر، ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻓﻨﺪق ﺷﺪه ﻟﻮ) اردﺑﻴﻞ اﺳﺘﺎن( ﻣﻄﻌﻢ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻓﺮزاﻧﻪ* ، اﻳـﺮان اردﺑﻴـﻞ، اردﺑﻴﻞ، اﺳﺘﺎن ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺸﺎورزي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﻛﺰ ﻃﻼ رﺿــﺎ ﻳــ ﻲ، ﻣﺮﻛــﺰ اردﺑﻴــﻞ، اردﺑﻴــﻞ، اﺳــﺘﺎن ﻃﺒﻴﻌــﻲ ﻣﻨــﺎﺑﻊ و ﻛﺸــﺎورزي ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت اﻳــﺮان آﺳﻴﺎﺑﻲ ﻓﺎﻃﻤﻪ زاده، ﻛﺸـﺎورزي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﻛﺰ و اﻳـﺮان اردﺑﻴـﻞ، اردﺑﻴـﻞ، اﺳـﺘﺎن ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻫﻮﺷـﻴﺎر، ﻣﺤـﺮم اﻳـﺮان اردﺑﻴـﻞ، اردﺑﻴـﻞ، اﺳـﺘﺎن ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و ﻛﺸـﺎورزي ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﻣﺮﻛـﺰ ﭼﻜﻴﺪه ﻓﻨﺪق ﺟﻨﮕﻞ ﺷﻬﺮ ﻏﺮب ﺷﻤﺎل در ﻟﻮ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻣﺤﺪوده در اردﺑﻴﻞ،1500 ﺗﺎ1850 در ﺳﻄﺢ از ﻣﺘﺮ دارد ﻗـﺮار ﻳـﺎ. ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻓﻠﻮر ﺣـﺪود ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣﻮرد ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻛﻪ داد ﻧﺸﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺴﺘﻴﻚ191 از آراﻳـﻪ145 و ﺟـﻨﺲ47 دارد وﺟـﻮد ﺧـﺎﻧﻮاده. ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎيLamiaceae ، Rosaceae ، Asteraceae ، Poaceae وFabaceae ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﮔﻴـﺎﻫﻲ ﻫـﺎي ﻣﺠﻤﻮع در ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻣﻮﺟﻮد6 / 47 آراﻳﻪ ﻛﻞ از درﺻﺪ ﻣـﻲ ﺷـﺎﻣﻞ را ﻫـﺎ ﺷـﻮﻧﺪ. ﻫﻤـﻲ ﻛﺮﻳﭙﺘﻮﻓﻴـﺖ ﻫـﺎ) 6 / 45 درﺻﺪ( ﺗﺮوﻓﻴﺖ، ﻫﺎ) 24 درﺻﺪ( ﻓﺎﻧﺮوﻓﻴﺖ و ﻫﺎ) 8 / 16 درﺻﺪ( ﮔﺮوه ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ از ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ زﻳﺴﺘﻲ ﻃﻴﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻫﺎي راﻧﻜ روش ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺮ. ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺶ آراﻳﻪ ﻛﻪ داد ﻧﺸﺎن اﻳﺮاﻧ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻫﺎي- ﺗﻮراﻧﻲ) 8 / 29 درﺻﺪ( ، اﻳﺮاﻧ- ﺗﻮراﻧﻲ/ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ اي) 2 / 17 درﺻﺪ( اﻳﺮاﻧـ، - ﺗـﻮراﻧﻲ/ اروﭘـ- ﺳـﻴﺒﺮي) 2 / 16 درﺻـﺪ( اﻳﺮاﻧـﻲ و- ﺗـﻮراﻧﻲ/ اروﭘـﺎ- ﺳﻴﺒﺮي/ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ اي) 1 / 15 درﺻﺪ( دارﻧﺪ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮرد ﻣﻨﻄﻘﻪ در. واژ ه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي: اردﺑﻴﻞ- ﻓﻨﺪق زﻳﺴﺘﻲ، ﺷﻜﻞ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﻟﻮ، ﻓﻠﻮر ﻘﺪﻣﻪ اﻳـ ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳـﻲ و ﮔﻴـﺎﻫﻲ ﭘﻮﺷـﺶ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺎس ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﻳﻚ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﻫﺎ ﺑــﻮم ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت و راه اﺳــﺖ، ﻣﻨﻄﻘــﻪ در ﺷــﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛــﺎري از ﻣﻨﻄﻘــﻪ اﻛﻮﻟﻮژﻳــﻚ ﻇﺮﻓﻴــﺖ ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﺑــﺮاي ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺴـﺖ ﻧﻴـﺰ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺎي) ﺣﺴـﻦ و رﺿـﻮي ﻋﺒﺎﺳـﻲ،1388 ( . ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻠـﻲ ﻫـﺮ ﻛﺸـﻮر ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﻲ ﺷﻮ ﻧﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﺣﻔﺎﻇﺖ و اﺳـﺘﻔﺎده درﺳـﺖ از آن ﻫـﺎ، ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺛﺮوت آﻓﺮﻳﻨﻲ، ﺑﻘﺎي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را ﻧﻴﺰ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. وﺟﻮد ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎ در ﻛﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎور اﻳـﺮان، ﻛـﻪ در واﻗـﻊ روي ﻛﻤﺮﺑﻨـﺪ ﺧﺸـﻜﻲ زﻣـﻴﻦ ﻗـﺮار دارد، ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺣﺴﺎﺳﻲ را ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ، ﺗﻮﺳـﻌﻪ و ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣﻲ آورد) ﻧﻘﻲ ﻧﮋاد و ﻫﻤﻜﺎر ان،1389 .( روﻳﺸــﮕﺎه داراي ﻓﻨــﺪق در ﻣﺤــﺪودي ﻃﺒﻴﻌــﻲ ﻫــﺎي

7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

88-75، صفحه 1390 زمستان، منهوم، شماره سسال ،تاكسونومي و بيوسيستماتيك

08/09/1390: پذيرش نهايي 08/10/1389: دريافت مقاله

* [email protected]

هاي گياهي معرفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونه )استان اردبيل(لو شده فندق و حفاظت منطقه جنگلي

مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل، اردبيـل، ايـران ، *فرزانه عظيمي مطعم

ــا طال ــرض ــز ي،ي ــل، مرك ــل، اردبي ــتان اردبي ــي اس ــابع طبيع ــاورزي و من ــات كش ــران تحقيق اي منـابع طبيعـي اسـتان اردبيـل، اردبيـل، ايـران و مركز تحقيقات كشـاورزي زاده، فاطمه آسيابي

مركــز تحقيقــات كشــاورزي و منــابع طبيعــي اســتان اردبيــل، اردبيــل، ايــران محــرم هوشــيار،

چكيده

مطالعـه . يـا قـرار دارد متر از سطح در 1850تا 1500اردبيل، در محدوده ارتفاعي لو در شمال غرب شهر جنگل فندق. خـانواده وجـود دارد 47جـنس و 145آرايـه از 191ستيك منطقه نشان داد كه در منطقه مورد مطالعـه حـدود يفلور

هـاي گيـاهي به عنوان مهمترين خـانواده Fabaceaeو Lamiaceae ،Rosaceae ،Asteraceae ،Poaceaeهاي خانواده 6/45(هـا كريپتوفيـت همـي . شـوند هـا را شـامل مـي درصد از كل آرايه 6/47موجود در منطقه هستند كه در مجموع

هاي ساختاري طيف زيستي منطقـه بـه از مهمترين گروه) درصد 8/16(ها و فانروفيت) درصد 24(ها ، تروفيت)درصد، )درصد 8/29(توراني -يهاي متعلق به منطقه ايران نشان داد كه آرايه پراكنش جغرافياييبررسي . ير بودنداروش رانك

-اروپـا /تـوراني -و ايرانـي ) درصـد 2/16(سـيبري -ااروپـ /تـوراني -ي، ايرانـ )درصد 2/17(اي مديترانه/توراني-يايران . در منطقه مورد مطالعه غلبه دارند) درصد 1/15(اي مديترانه/سيبري

فلور لو، پراكنش جغرافيايي، شكل زيستي، فندق -اردبيل :كليدي هاي هواژ

قدمهم

ن كـه شناسـايي پوشـش گيـاهي و بررسـي ضمن ايـ ها پراكنش جغرافيايي گياهان يك منطقه، اساس بررسي

ــوم ــات ب ــت، راه و تحقيق ــه اس ــناختي در منطق ــاري ش كــه از ــك منطق ــت اكولوژي ــين ظرفي ــراي تعي ــب ب مناس

عباسـي، رضـوي و حسـن ( هاي مختلف نيـز هسـت جنبه محسـوب كشـور هـر ملـي هاي سرمايه ها جنگل .)1388

هـا، آن از درسـت اسـتفاده و حفاظت بنابراين، ند،شو مي تضمين نيز را زيست محيط بقاي آفريني، ثروت بر عالوه در كـه ايـران، پهناور كشور در ها جنگل وجود .كند مي

موقعيــت دارد، قــرار زمــين خشــكي كمربنــد روي واقــع وجـود بـه پـژوهش و توسـعه حفاظت، براي را حساسي

).1389 ان،همكار و نژاد نقي( آورد ميــگاه ــدق داراي رويش ــدودي در فن ــي مح ــاي طبيع ه

Page 2: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 76

هـاي گـيالن و كشور است، كه عمده آن در مرز جنگلمعـروف لـو فنـدق اين جنگـل كـه بـه . اردبيل قرار دارد

10كيلـومتري شهرسـتان اردبيـل و 25، در فاصـله استعـالوه بـر . كيلومتري جنوب شهر نمين قرار گرفته است

از ،هاي جانوري مختلفي گونهبا، پوشش گياهي بسيار زيقبيل گرگ، روباه، خـوك وحشـي، خرگـوش، خـرس

همچون عقاب طاليـي، بلـدرچين، ،اي و پرندگاني قهوهدر اين ... هدهد، قرقاول، كبك، چكاوك، كالغ ابلق و

.)1380عظيمي مطعم، (شوند منطقه جنگلي مشاهده ميشناخت عناصر گيـاهي موجـود در يـك منطقـه، بـه

شناختي، هاي بوم اي زيربنايي براي پژوهش ان مطالعهعنواجتهـادي (شود مديريت و حفاظت گياهان محسوب مي

هـايي در در چند دهه اخير پژوهش). 1383و همكاران، زمينه مطالعات فلوريستيك مناطق تقريباً مشابه محـدوده مورد مطالعه در اين پژوهش، در كشور صـورت گرفتـه

نيـا و همكـاران اكبـري هـاي هشتوان بـه پـژو است، مي، رضـــوي )1384(زاده و همكـــاران ، اســـماعيل)1383(، اجتهــادي و )1388(، رضـوي و حســن عباســي )1387(

نژاد و ، نقي)1389(، حمزه و همكاران )1383(همكاران و ) 1390(و اســــدي و همكــــاران ) 1389(همكــــاران

Assadi )1987 اشاره كرد) 1988و. مشــخص بــراي متمركــزي و دقيــق مطالعــه تــاكنون

با و است نگرفته انجام منطقه فلوريستيك تركيب نمودن تنـوع و ژنتيكـي نظـر از لـو فندق جنگل كه اين به توجه

محســوب كشــور فــرد بــه منحصــر منــاطق جــزو گيــاهي حـائز آن طبيعـي هاي رويش بررسي و شناخت شود، مي

.است اهميت گياهان شناخت و آوري جمع پژوهش، اين از هدف

و جغرافيـايي پـراكنش از حاصل اطالعات ارائه و منطقه از بخشـي حاضـر، پژوهش .است گياهان زيستي اشكال

بررسـي جوامـع گيـاهي « عنوان با تحقيقاتي طرح نتايج » لـو و ارائـه نقشـه جوامـع گيـاهي منطقـه جنگل فنـدق

. است

ها مواد و روش هاي عمومي منطقه مورد مطالعه ويژگي

كيلـومتر 70العـه بـا مسـاحتي معـادل منطقه مورد مط 53عرض شـمالي و َ 38˚و 25تا َ 38˚و 17در بين َمربع

واقـع در اسـتان اردبيـل طول شـرقي 48˚و 40تا َ 31˚وارتفـاع از سـطح حـداكثر ). 2و 1 هاي شكل(شده است

متر و حداقل ارتفـاع از 1850دريا در محدوده مطالعاتي ه از شـرق و شـمال اين منطق .استمتر 1500سطح دريا هـاي البـرز و از جنـوب و غـرب بـه دشـت به رشته كوه

بـه جنگـل نيز از شرق ،همچنين. شود اردبيل محدود ميمنطقه مورد بررسـي در .گردد راشستان گيالن منتهي مي

گرفته است و اكثر قسمت شمالي ناحيه جنب حاره قراريز و زمسـتان و اوايـل بهـار يهاي آن در فصل پا بارندگيهاي شمال متأثر از جريان بيشترناحيه مزبور . دهد رخ مي

ــه غربــي و غربــي اســت كــه تــوده هــاي متفــاوتي را بنابهـاي به علـت وجـود كـوه . سازد موقعيت وارد ناحيه مي

مرزي كم ارتفـاع بـين ايـران و جمهـوري آذربايجـان و بيشترهاي تابستانه جريان وجود دره حيران در اين ناحيه،

شــرقي اســت و ســبب نفــوذ رطوبــت از شــرقي و شــمالمنطقـه را از نـم شـده، درياي مازندران بـه سـوي منطقـه

رغـم كمبـود لـذا علـي .سـازد نسبي بااليي برخوردار مياين ناحيه از پوشش گياهي نسبتاً خـوبي نسبي بارندگي،

در متـر ميلـي 4/290ميـانگين بارنـدگي .استبرخوردار ر شــهريور و درجــه د 37و دمــاي حــداكثر مطلــق ســال

درجـه سـانتيگراد در بهمـن -37دماي حداقل مطلق آن ). 1380عظيمي مطعم، ( ماه است

Page 3: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

77 )استان اردبيل(لو شده فندقهاي گياهي منطقه جنگلي و حفاظترفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونهمع

شناســي مشــخص كــرد كــه عمــده مطالعــات زمــينهــاي دوران ســنوزوئيك تشــكيالت محــدوده از ســازند

بوده كه با يك دگرشيب روي تشكيالت كرتاسـه قـرار

خاك منطقه از نوع كم عمق تـا متوسـط و . گرفته استعظيمـي ( اسـت اسـيدي اي جنگلي با اسيديته نسـبتاً قهوه

).1380مطعم،

لو موقعيت جغرافيايي منطقه فندق -1شكل

Page 4: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 78

نمايي از بخش شمال غربي منطقه )ب؛ )گردنه حيران( آستارا -نمايي از بخش غربي منطقه در محل جاده اصلي اردبيل )الف -2شكل

ريب شده در آنو اراضي تخ وش كارر

هاي رويشي اصليتعيين واحدهاي گيـاهي بـه صـورت زيرتقسـيماتي از يـك تيپ

هنگامي كـه ايـن . شوند پوشش گياهي در نظر گرفته ميپوشش تغييرات فضايي كـم و بـيش مشخصـي را نشـان

ايـن . پذير اسـت دهد، تشخيص يك تيپ مختلف امكانتغييــرات ممكــن اســت از تغييــرات فضــايي در تركيــب

، تغييرات در موقعيت و ارتفاع گياهان، تغييـر در ها آرايههـاي شكل رويشي يا شكل حياتي گياهان و يـا واكـنش

فصلي گياهان از ساير خصوصـيات رويشـي ناشـي شـده بـا اسـتفاده از نقشـه توپـوگرافي ). 1374عصـري، (باشد

و بازديد صحرايي، واحـدهاي رويشـي اصـلي 1:50000 .رديدفيزيونوميك تعيين گاساس روش بر

هاي گياهي آوري و شناسايي نمونه جمع شناسـايي هـاي گيـاهي بـه منظـور نمونه آوري جمع

ــق ر ــتنيدقي ــان س ــه، در زم ــاي منطق ــف و ه ــاي مختل هاي از رشــد گياهــان، كــه قابــل شناســايي هســتند مرحلــه

بـا توجـه بـه آب و . ، انجـام گرفـت )داشتن گل و ميوه(ن تـا اواخـر آوري از اواسـط فـروردي هواي استان، جمع

هـاي نمونـه . ادامـه يافـت )79تـا 74هـاي بين سـال (مهر آوري، به هرباريوم مركـز تحقيقـات گياهي پس از جمع

استان اردبيل منتقل گرديـد و بـا اسـتفاده از منـابع معتبـر ــد ــود، مانن ــا موج ــورا ايرانيك -Rechinger, 1963)فل

درختـان و ، (Davis,1965- 1988)فلور تركيـه ،(2001، مجموعه فلـور ايـران )1355ثابتي، (هاي ايران چهدرخت

فلـور رنگـي ايـران ،)1378-1369اسدي و همكـاران، (، 1 جلدهاي( هاي ايران ستنيو ر) 1377-1358قهرمان، ( .شناسايي شدند) 1375-1359مبين، () 3 و 2

پراكنش جغرافياييو تعيين اشكال زيستي روش از همنطق گياهان زيستي اشكال تعيين منظور به اسـتفاده (Braun-Blanquet, 1972) يرارانكـ به موسوم

هـر در رشـد هـاي جوانـه ظهـور محل اساس بر وي .شد از مســاعد، فصــل در گياهــان رشــد معمــوالً كــه( آرايــه را بيولوژيـك طيـف يـك )شـود مـي شروع محل همين كـه اسـت فـرض ايـن بـر يرارانكـ بنـدي طبقـه .داد ارائه

مرتبط كامالً هوايي و آب عوامل با ها آرايه مورفولوژيدر اين پژوهش، تعيـين عناصـر ). 1380مصداقي، (است

,Rechinger)فلورا ايرانيكا از ها با استفاده رويشي آرايه

براي ترسيم نمودارهاي مـورد .انجام شد، (1963-2001اســتفاده شــده Word 2003و Excelافــزار نيــاز از نــرم

.است

Page 5: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

79 )استان اردبيل(لو شده فندقهاي گياهي منطقه جنگلي و حفاظترفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونهمع

نتايجخص شد كه منطقه مورد مطالعـه در اين پژوهش مش

:داراي چهار واحد رويشي اصلي به شرح ذيل استCorylus avellana - Carpinus betulus Quercus macranthera - Carpinus betulus Fagus orientalis - Carpinus betulus Trifolium repens - Poa bulbosa

در دهد كه ها نشان مي نتايج حاصل از برداشت نمونه جـنس و 145 آرايه متعلق بـه 191لو، تعداد منطقه فندق

) 1جـدول (خانواده از گياهان آوندي حضور دارنـد 47خـانواده 38آرايـه و 158ها بـا اي ها دولپه كه از ميان آن

6آرايـه و 28هـا بـا اي تـك لپـه . ترين گروه هستند غنياز خـانواده 3آرايـه و 5زادان آونـدي بـا نهان وخانواده

نظر فراواني به ترتيب در رديف دوم و سوم قـرار دارنـد 21بـا (Lamiaceae)هـاي نعناعيـان خانواده). 2جدول (

آرايـه، كاسـني 20بـا (Rosaceae)سـرخيان آرايه، گل(Asteraceae) آرايه، گنـدميان 18با(Poaceae) 17بـا

ــه و نخــود ــا (Fabaceae)آراي ــه عنــوان 15ب آرايــه بهـاي هـاي گيـاهي از نظـر سـهم آرايـه وادهترين خان مهم

ــوع ــه در مجم ــتند ك ــاهي هس ــل 6/47گي درصــد از ك ).3جدول (شوند ها را شامل مي آرايه

ــكال ــتي اشـــ ــان زيســـ ــه گياهـــ ــامل منطقـــ شـــ

ها ، تروفيت)درصد 6/45(آرايه 87ها با كريپتوفيت همي 8/16(آرايـه 32ها با ، فانروفيت)درصد 24(آرايه 46با

هـا ، كامفيت)درصد 11(آرايه 21ها با فيتژئو ،)درصدــا ــا و پارازيــت) درصــد 6/1(آرايــه 3ب 1(آرايــه 2هــا ب

).3شكل (هستند ) درصد 57 بـا ورانيتـ -ايرانـي منطقـه رويشـي عناصر نظر از 34 بـا اي مديترانـه /تـوراني -ايراني ،)درصد 8/29( آرايه 31سـيبري بـا -اروپـا /توراني-ايراني درصد 2/17( آرايه

-اروپـــا/تـــوراني-ايرانـــيو ) درصـــد 2/16(رايـــه آدر منطقـه ) درصـد 1/15(آرايه 29با اي مديترانه/سيبري

ســاير عناصــر رويشــي ماننــد . مــورد مطالعــه غلبــه دارنــد-، اروپـــا)درصـــد 4/9(گونـــه 18ســـيبري بـــا -اروپـــا 9، جهاني با )درصد 2/5(گونه 10اي با مديترانه/سيبري) درصد 5/1(آرايه 3اي با ه، مديتران)درصد 7/4( آرايه ) درصـد 5/0(آرايه 1سندي با -صحرا/توراني-يو ايران

191از مجمـوع ). 4شـكل (در مراتب بعدي قرار دارنـد 6بوده كـه زاد بومآرايه 9آوري شده، تعداد آرايه جمعزاد بـوم آرايـه 2تـوراني ، -يناحيه ايرانزاد بومآرايه آن

زاد بـوم آرايـه نيـز يـك و سـيبري -اروپا/توراني-يايران .اي است مديترانه/توراني-يايران

كامفيـت، =Ch: (life form)اشكال زيستي . لو هاي گياهي، شكل زيستي و پراكنش جغرافيايي در منطقه فندق فهرست آرايه -1جدول

Ge= ،ــت ــي =Heژئوفي ــت، هم ــت، =Phكريپتوفي ــت و =Thفانروفي ــت =Paتروفي ــراكنش .پارازي ــاي جغر پ ــاييه (Chorotype): افيIT= توراني، -يايرانM = اي، مديترانهEs= سيبري، -اروپاCosm= ،جهانيSS=سندي-راصح، En= انحصاري.

آرايه پراكنش جغرافيايي شكل زيستي شماره هرباريومي

Cryptogams Aspidiaceae

1701 GeIT Dryopteris borreri Newn. Aspleniaceae

1689 Ge IT, ES Asplenium trichomanes L. 1703 Ge IT, ES Matteuccia strutiopteris L. 1700 He IT, ES Phyllitis scolopendrium L.

Equisetaceae 166 ThCosm Equisetum arvense L.

Monocotyledons Araceae

1005 GeIT, M Arum conophalloides Kotschy. ex Schott.

Page 6: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 80

آرايه پراكنش جغرافيايي شكل زيستي شماره هرباريومي

Cyperaceae 172 GeIT, ES Carex strigosa (L.) Willd. ex Kunth.

Iridaceae 681 GeIT Gladiolus imbricatus L. 687 GeIT Iris acutiloba C. A. Mey. 680 ThIT, ES, M Iris spuria L.

Liliaceae 659 GeIT, M Allium laceratum Boiss. & Noë. 662 GeIT, Es Allium rubellum M. Bieb. 675 GeIT, M Muscari neglectum Guss. ex Ten.

1343 PhES Ruscus hyrcanus Woronow. 1299 PhES Smilax aspera L.

Orchidaceae 456 GeIT, ES Orchis mascula L. subsp. mascula

Poaceae 179 HeIT, ES, M Agropyron elongatum Host. ex P. Beauv. 182 ThIT, ES Bromus briziformis Fisch. & C. A. Mey. 185 ThIT, ES, M Bromus tectorum L. 188 HeIT Bromus tomentellus Boiss. 190 GeCosm Cynodon dactylon (L.) Pers. 713 HeIT, ES, M Dactylis glomerata L. 743 HeIT Elymus baldschuanicus Roshev. 750 ThIT Eremopyrum distans (C. Koch.) Nevski. 752 HeIT Festuca heterophylla Lam. 761 GeIT, M Hordeum bulbosum L. 763 ThIT, M Hordeum glaucum Steud. 764 HeIT Hordeum violaceum Boiss. & Hohen. 769 ThIT Hordeum vulgare L. 770 HeCosm Lolium perenne L. 771 ThIT Phalaris minor Retz. 186 ThIT Poa annua L.

1048 GeIT, M Poa bulbosa L. Dicotyledons Aceraceae 3 Ph IT, ES, M Acer cappadocicum Gled. Apiaceae

1158 He ITChaerophyllum aureum L. 212 He ITHeracleum persicum Desf. 218 He IT Malabaila dasyantha Fisch. & C.A.Mey. ex C. Koch.

1152 Th IT Malabaila porphyrodiscus Stapf. & Wettst. ex Stapf. Asteraceae

102 He IT Achillea biebersteinii Afanasiev. 1045 He IT Achillea millefolium L. subsp. millefolium

94 He IT, ES, M Achillea setacea Waldst. and Kit. 994 He IT (En) Anthemis triumfettii (L.) All. Subsp. triumfettii 160 He IT, ES Arctium lappa L.

1715 He IT, ES Artemisia absinthium L. 934 He IT, ES, M Bellis perennis L. 935 He IT, ES Carduus seminudus M. Bieb. 79 He Es (En) Centaurea hyrcanica Bornm. 995 He IT, ES Cichorium intybus L.

1614 He IT Cirsium echinus (M. Bieb.) Sch. Bip. 124 He IT Cirsium hygrophilum Boiss. 143 He IT (En) Senecio elbursensis Boiss. 933 He IT, M Senecio othonnae M. Bieb. 959 He IT, ES, M Tanacetum parthenium Sch. Bip

Page 7: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

81 )استان اردبيل(لو شده فندقهاي گياهي منطقه جنگلي و حفاظترفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونهمع

آرايه پراكنش جغرافيايي شكل زيستي شماره هرباريومي1728 He IT, M Taraxacum syriacum Boiss. 958 He IT, ES Tragopogon caricifolius Boiss. 952 ThITTripleurospermum decipiens (Fisch. & Mey.) Brnum.

Boraginaceae 1701 HeESEchium amoenum Fisch. & C. A. Mey. 11 Th Cosm Myosotis stricta Link. ex Roem. & Schult.

Brassicaceae 922 Th ITAlyssum dasycarpum Stephan. ex willd. 50 Th ITArabidopsis pumila Buch. 48 He ITBarbarea minor C. Koch. 929 He IT, MBarbarea plantaginea DC. 908 Th CosmCapsella bursa-pastoris (L.) Medik. 910 He IT, MCardaria draba (L.) Desv.

1729 Th ITLepidium perfoliatum L. 1698 Th IT Thlaspi perfoliatum L.

Campanulaceae 23 HeIT, ES, MCampanula latifolia L.901 HeIT, ES, MCampanula rapunculoides L.

Caprifoliaceae 240 PhITLonicera nummulariifolia Jaub. & Spach.

1306 HeES, MSambucus ebulus L. 42 PhES, MViburnum lantana L.

1095 Ph ES, M Viburnum opulus L. Caryophyllaceae

965 He IT, ES, M Cerastium cerastioides (L.) Britton. 1030 He IT Dianthus orientalis Donn. 1653 Th IT, ES Holosteum umbellatum L.

Ge IT, ES Stellaria holostea L. 967 Th IT, ES Stellaria holostea L.

Celasteraeae 249 Ph IT, M Evonymus latifolia (L.) Mill.

Cornaceae 1747 Ph IT, M Cornus australis C. A. Mey.

Corylaceae 1741 Ph IT, ES Carpinus betulus L. 1122 Ph IT, ES, M Corylus avellana L.

Crassulacae 1109 Th IT, SS Crassula alata A. Berger. 905 He IT Rosularia paniculata Berger.

1332 He M Sedum stoloniferum S. G. Gmel. Dipsacaceae

877 Th IT, MScabiosa calocephala Boiss. Euphorbiaceous

1732 He IT Euphorbia seguieriana Neck. Fabaceae

1658 Ph IT Colutea arborescens L. 1631 He IT, ES Coronilla varia L. 1059 He IT- M Lathyrus pratensis L. 333 He IT Lotus corniculatus L. 299 He IT, ES Medicago lupulina L. 367 Th IT Melilotus officinalis (L.) Lam. 366 Th IT, ES Trifolium angustifolium L. 294 Th IT, M Trifolium arvense L.

1704 Th IT, ES, M Trifolium campestre Schreb. 354 He IT, ES Trifolium canescens Willd.

1311 Th IT Trifolium lappaceum L.

Page 8: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 82

آرايه پراكنش جغرافيايي شكل زيستي شماره هرباريومي327 He IT Trifolium pratense L. 331 Th IT Trifolium repens L. 377 Th IT, M Vicia sativa L. 374 Th ES, M Vicia villosa Roth.

Fagaceae 1740 Ph IT, ES Fagus orientalis Lipsky.1749 Ph IT, ESQuercus castaneifolia C. A. Mey. 1100 Ph IT, ESQuercus macranthera Fisch. & C. A. Mey.

Geraniaceae 702 Th IT, ES, M Erodium cicutarium (L.) L′Her. ex Aiton. 698 He IT, ESGeranium albanum M. Bieb.

Grossulariaceae 1762 Ph M Ribes biebersteinii Berland.

Hypericaceae 1096 He Cosm Hypericum perforatum L. 1322 He ITHypericum scabrum L.

Lamiaceae 607 Ch IT, M Ajuga comata Stapf. 569 He IT Clinopodium vulgare L. 530 Th IT, ES, M Lamium album L. subsp. album 554 He IT, M Marrubium astracanicum Jacq. 604 He IT, M Marrubium parviflorum Fisch. & C. A. Mey.

1104 Th IT Nepeta daenensis Boiss. 630 Th IT Nepeta fissa C. A. Mey. 186 He IT, M Origanum vulgare L.

1647 He IT Phlomis herba-venti L. 506 Ch IT(En) Phlomis orientalis Mill.

1126 He IT, M Prunella vulgaris L. 479 He IT, ES, M Salvia aethiopis L. 602 He IT Salvia limbata C. A. Mey.

1043 He IT, M Salvia nemorosa L. 609 He IT Salvia verticillata L.

1060 He IT(En) Scutellaria pinnatifida A. Ham. 414 He IT, M Stachys byzantina K. Koch.

1221 He IT, M Stachys germanica L. 619 He IT(En) Stachys persica S. G. Gmel. ex C. A. Mey.

1097 He ES Teucrium hyrcanicum Steud. 605 Ch IT, M Teucrium polium L.

Malvaceae 452 He IT, ES (En) Alcea lineariloba I. Riedl.

1110 He IT, ES Althaea officinalis L. 1103 He IT Lavatera thuringiaca L. 443 Th IT, ES, M Malva negleacta Wallr.

Oleaceae 202 Ph ES Ligustrum vulgare L.

Onagraceae 1750 Ge ES Epilobium montanum L.

Orobanchaceae 1754 Pa IT, M Lathraea squamaria L. 1752 Pa IT, M Orobanche coelestis Boiss. & Reut. ex Reut.

Paeoniaceae 1756 Ge ES Paeonia wittmanniana Hartwiss. ex Lindl.

Papaveraceae 1441 Th ES Papaver dubium L. 1105 Th IT Papaver arenarium M. Bieb.

Plantaginaceae

Page 9: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

83 )استان اردبيل(لو شده فندقهاي گياهي منطقه جنگلي و حفاظترفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونهمع

آرايه پراكنش جغرافيايي شكل زيستي شماره هرباريومي422 He IT, M Plantago lanceolata L. 424 He IT, M Plantago major L.

Polygalaceae 1757 He IT(En) Polygala platyptera Bornm. & Gauba.

Primulaceae 1518 Th IT, Es, M Anagalis arvensis L. subsp. arvensis 407 He ES, M Primula heterochroma Stapf. 410 He ES, M Primula macrocalyx Bunge.

Ranunculaceae 402 Th IT, MAdonis aestivalis L.

1610 Ge ITAnemone biflora Dc. 391 Th IT, M Consolida orientalis (J. Gay.) R. Schrödinger. 392 Th IT Consolida regalis Gray. 404 He IT, ES, M Ranunculus brutius Ten. 263 Th IT, M Ranunculus bulbosus L. 389 He IT, ES Ranunculus orientalis L. 292 He IT Thalictrum elatum Jacq.

Rhamnaceae 1141 Ph IT, Es Paliurus spina-christi Mill. 1759 Ph Es Rhamnus elbursensis Gauba & Rech. f.

Rosaceae 254 Ge IT, ES, M Agrimonia eupatoria L.

1710 Th ES Alchemilla sericata Rchb. 231 Ph IT, ES, M Cotoneaster nummularia Fish. & C. A. Mey. 268 Ph ES, M Crataegus microphylla C. Koch.

1035 Ph ES,M Crataegus pentagyna Waldst. & Kit. ex Willd.Kit.260 Ph ES,M Crataegus pontica C. Koch. 262 Ph IT, Es Cydonia oblonga Mill. 252 He IT, ES, M Filipendula vulgaris Moench. 261 Ge Cosm Fragaria vesca L. 243 Ph Es Malus orientalis Uglitzk. ex Juz. 241 Ph Es Mespilus germanica L. 255 He Es Potentilla bungei Boiss.

1718 He Es Potentilla reptans L. 1717 Ph IT, Es Prunus divaricata Ledeb. 237 Ph IT Pyrus salicifolia Pall. 235 Ph IT Rosa boissieri Crép.

1714 Ph IT Rosa canina L. 253 Ph Es Rubus raddeanus Focke. 258 He IT, ES, M Sanguisorba minor Scope. 245 Ph IT, ES, M Sorbus graeca (Spach.) Lodd. ex S. Schauer.

Rubiaceae 1760 He ES, M Galium odoratum (L.). Scop.

Salicaceae 1071 Ph IT, Es, M Salix aegyptiaca L.

Scrophulariaceae 1093 He IT Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth. 1550 Th IT, ES, M Linaria simplex DC. 1049 He IT, ES, M Pedicularis sibthorpii Boiss. 1046 He IT, M(En) Rhynchocorys elephas Griseb. 1703 He Es Scrophularia vernalis L. 203 He Es Verbascum punalense Boiss. & Buhse.

1042 He IT, ES(En) Verbascum stachydiforme Boiss. & Buhse. 1570 Th IT, ES, M Veronica gentianoides Vahl.

Solanaceae 1123 Th Cosm Datura stramonium L.

Page 10: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 84

آرايه پراكنش جغرافيايي شكل زيستي شماره هرباريومي1348 Th IT, Es, M Hyoscyamus niger L. 1763 He M Physalis alkekengi L.

Urticaceae 210 He Cosm Urtica dioica L.

Violaceae 222 Ge IT, Es Viola odorata L.

لو هاي گياهي در منطقه فندق ها در گروه تعداد خانواده، جنس و آرايه -2جدول

آرايه جنس خانواده گروه گياهي 5 5 3 زادان آوندي نهان 28 20 6 لپه دانگان تك نهان 158 120 38 دانگان دولپه نهان

191 145 47 مجموع

لو گياهي در منطقه فندق هاي هاي موجود در خانواده ها و جنس تعداد آرايه-3جدول خانواده آرايه جنس خانواده آرايه جنس خانواده آرايه جنس

1 2 Plantaginaceae 8 15 Fabaceae3 4 Apiaceae 11 17 Poaceae2 3 Fagaceae3 3 Aspleniaceae 2 3 Primulaceae 2 2 Geraniaceae14 18 Asteraceae 5 8 Ranunculaceae 1 2 Hypericaceae2 2 Boraginaceae 2 2 Rhamnaceae 2 3 Iridaceae7 8 Brassicaceae

16 20 Rosaceae12 21 Lamiaceae 1 2 Campanulaceae 7 8 Scrophulariaceae 4 5 Liliaceae3 4 Caprifoliaceae 3 3 Solanaceae 4 4 Malvaceae4 4 Caryophyllaceae 1 1 Others 2 2 Orobanchaceae2 2 Corylaceae 1 2 Papaveraceae3 3 Crassulaceae

.لــو درصــد فراوانــي اشــكال زيســتي گياهــان منطقــه فنــدق -3شــكل

Ch: ــكامف ــژئوف :Ge ت،ي ــ :He ت،ي ــپتوفيكر يهم ــفانروف :Ph ت،ي ت،يTh: و تيتروفPa: تيپاراز.

.لـو درصد فراواني پراكنش جغرافيايي گياهـان منطقـه فنـدق -4شكل IT: توراني، -يايرانM :اي، مديترانهES : سـيبري، -اروپـاSS : ارصـح-

.زاد بوم: Enجهاني و : Cosmسندي،

Page 11: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

85 )استان اردبيل(لو شده فندقهاي گياهي منطقه جنگلي و حفاظترفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونهمع

گيري بحث و نتيجهلو، مطالعه شده در پژوهش حاضر، فلور جنگل فندق

آرايـه 191براساس نتايج به دسـت آمـده، تعـداد . استــق بــه ــانواده شناســايي شــد 47جــنس و 145متعل .خــانواده ــاي خ ،Lamiaceae ،Rosaceae ،Asteraceae هPoaceae وFabaceae هـا سـهم نسبت به ساير خـانواده

در هـاي مـذكور خـانواده .بيشتري در فلور منطقه دارنـد در اجتماعـات ) 1383(نيـا و همكـاران مطالعات اكبـري

در ) 1389(و حمزه و همكاران ،توس در سنگده ساريكره ارسـباران نيـز بـه عنـوان مهمتـرين گاه زيست ذخيره .هـا معرفـي شـدند هاي گياهي از نظر سهم آرايه خانواده

هـاي هاي گياهي منطقـه پـژوهش بـا آرايـه مقايسه آرايهــل ــايرين جنگ ــط س ــده توس ــه ش ــاني مطالع ــاي هيرك ه

؛ 1386محمـــودي، ؛1386روانـــبخش و همكـــاران، (و اسـدي و 1389نـژاد و همكـاران، ؛ نقي1387رضوي،

هـاي نشان داد كه، درصد تشابه آرايـه ) 1390همكاران، . درصد متغيـر اسـت 35تا 17، بين گياهي اين دو منطقه

هـاي گيــاهي موجــود در منطقــه همچنـين مقايســه آرايــه هاي شناسـايي شـده از ارسـباران توسـط لو با آرايه فندق

Assadi )1987 ــاران ) 1988و ــزه و همك ) 1389(و حمتشابه نسبتاً متوسطي را بين پوشش گياهي اين دو منطقـه

.نشان داداجتماع گياهي متفاوت شكل زيستي هر گونه در هر

اســت كــه همــين اخــتالف، مبنــاي ســاختار اجتماعــات طبـــق ). 1360مبـــين، (رود شـــمار مـــي گيـــاهي بـــه

ير، ااسـاس سيسـتم رانكـ هاي انجام شـده بـر بندي تقسيمسهم، از تعـداد درصد 6/45ها با داشتن كريپتوفيت همي

هــا، شــكل زيســتي غالــب منطقــه را تشــكيل كــل آرايــهدر اقليم سـرد و كوهسـتاني معمـول بـوده، دهند، كه مي

ــدة ســازگاري آن نشــان ــا شــرايط اكولوژيــك دهن ــا ب ه

ها تروفيت). 1388نژاد و عاقلي، قهرماني(اي است منطقهدرصد از نظر فراواني در منطقه، در رديـف بعـدي 24با

ها در منطقه به عواملي مانند، فراواني تروفيت. قرار دارنداسـت، كـه باعـث كـاهش انبـوهي مداخله انسان مربوط

سـاله گياهان و افزايش فرصت براي توسعه گياهان يـك هـا بـا فانروفيـت ).1388نژاد و عـاقلي، قهرماني(شود مي

در مجمـوع، . گيرنـد درصد در مرتبه سوم قرار مي 8/16ــي ــت هم ــت كريپتوفي ــا و فانروفي ــا ه ــد از 4/62ه درصيـن امـر ا. شـوند هـاي گيـاهي منطقـه را شـامل مـي آرايهدهنــده وجــود شــرايط اقليمــي مناســب بــراي نشــان

زاده و اســماعيل(هــاي منــاطق معتدلــه اســت رويــشاين نوع از اشكال زيستي نقش بسـيار ). 1384همكاران،

). 1382بتـولي، (اي در تثبيـت خـاك دارنـد كننده تعيينشناسي در منطقـه، دست آمده از مطالعات خاك نتايج به

ييـد أخيـز را ت ار غنـي و حاصـل اي بسي وجود خاك قهوهبـا افـزايش ارتفـاع در ). 1380، مطعـم عظيمـي (كند مي

در كـل، . شـود هاي بيشتري مشـاهده مـي منطقه، ژئوفيت 11سهم اين نوع شكل زيسـتي از فلـور گيـاهي منطقـه،

هاي گيـاهي منطقـه، كمترين سهم از آرايه. درصد استرصـد و د 6/1هـا بـا متعلق به دو شكل زيسـتي كامفيـت

دسـت آمـده از نتايج بـه . درصد است يكها با پارازيتبا نتايج لو، تشابه زيادي مطالعه شكل زيستي منطقه فندق

هـاي منطقـه به دست آمده از مطالعه شكل زيستي آرايـه . دارد) 1389(جنگلي ارسباران توسط حمزه و همكاران

ــه ــر دو منطق ــكلدر ه ــي ش ــتي هم ــ زيس ت و كريپتوفي .زيستي غالب استتروفيت، شكل

آوري شــده، فلــور منطقــه اســاس اطالعــات جمــع بــررافيـاي رويشـي لو متعلق به يك، دو و سه ناحيـه جغ فندقدرصــد در رتبــه 8/29تــوراني بــا - عناصــر ايرانــي. اســت

توراني بـه - يهاي ايران درصد زياد گونه. نخست قرار دارد

Page 12: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 86

تيـره نجفـي (سبب افزايش دامنه ارتفاعي در منطقـه اسـت دسـت بـر اسـاس نتـايج بـه ). 1384انكاره و همكـاران، شب

2/54(هـاي شناسـايي شـده آمده، بيش از نيمـي از آرايـه اين امر از يك .اي دارند پراكنش دو يا چند ناحيه) درصد

دهنده همپوشاني چند ناحيه جغرافيايي گيـاهي طرف نشان، و از طرفي )1389حمزه و همكاران، (در اين منطقه بوده

هاي مرطوب مناسب براي ايـن اشي از وجود مكانديگر نهـاي انسـاني كـه باعـث ورود و اسـتقرار عناصر و فعاليتهـاي هـرز در برخـي هاي مشابه با علـف گياهان با ويژگي

سرچشــمه (Naqinezhad et al., 2006)منــاطق شــده اي، از نظر وجود پراكنش دو يـا چنـد ناحيـه . گرفته است

گـاه تقريباً مشابهي با ذخيـره منطقه مورد پژوهش وضعيت . دارد) 1389حمــزه و همكــاران، (كــره ارســباران زيســت هاي آرايه. آرايه است 9هاي انحصاري منطقه شامل آرايه

Centaurea hyrcanica ،Stachys persica وVerbascum stachydiforme عالوه بر ايـران، در تـالش

.(Rechinger, 1963-2001) آذربايجان نيز وجود دارند

عامل پستي و بلندي با تغييرات شرايط آب و هوايي و ـ با به وجود آوردن اقليم هـاي رد اقلـيم هـاي موضـعي و خُ

هـاي توزيع آرايه. كند متعدد در انتشار گياهان دخالت ميدر . حسب جهت جغرافيايي بسيار متفاوت است گياهي بر

هـا و ارتفاعـات، هاي رو به شمال و غرب كوهسـتان شيببش خورشيد و اشـعه آن مايـل اسـت و از شـيب رو بـه تا

تابـد، جنوب كه اشـعه آفتـاب بـه طـور عمـود بـه آن مـي اين وضع متفاوت تـابش خورشـيد، موجـب . سردتر است

ميـزان . شود هاي بسيار مهمي در پوشش گياهي مي تفاوتثير بـر عمـق خـاك و رطوبـت أشيب زمين نيز از طريق تـ

كه Corylus avellana. دخاك در توزيع گياهان اثر دارشـود، در شـيب هاي شاخص منطقه محسوب مـي از آرايه

، جهت جنوب و جنـوب غربـي و ارتفـاع از 20تا 10بين

ــين ــا 1400ســطح دريــاي ب ــه وفــور يافــت 1500ت متــر بهـاي فنـدق در اشـكوب پـايين در زيـر درختچـه . شود مي

ــه ــد آراي ــايي، مانن Fragaria vesca، Euphorbia :ه

seguieriana، Galium odoratum، Rosularia

paniculata هــاي از آرايــه. شــوند بــه فراوانــي يافــت مــي Quercus macrantheraشـاخص و مهـم ديگـر منطقـه

ــيب ــه در ش ــت ك ــرقي، در اس ــمال ش ــمالي و ش ــاي ش ه 1450درصد و ارتفاع از سطح درياي 30تا 20هاي شيب

هايي ماننـد يهآرا. متر بيشترين فراواني را داراست 1600تا Carpinus betulus و Crataegus spp. كه در منطقـه از

ــد، در شــيب ــادي برخوردارن ــي زي ــاي فراوان ــا 10ه 20 تتـا 1400درصد، جهت غربي و در ارتفاع از سطح درياي

غالـب هـاي علفـي آرايـه . شـوند بيشتر مشاهده مـي 1500ــد ــه، مانن ،Trifolium spp.، Cynodon dactylon منطق

Poa bulbosa و Plantago major 5هـاي بـين در شيب هاي رو بـه جنـوب غـرب، جنـوب و جنـوب ، دامنه20تا

متـر بـه 1550تـا 1400شرق و در ارتفاع از سطح دريـاي .شوند فراواني مشاهده مي

تعـدادي از عوامـل وجـود لـو بـه علـت منطقه فنـدق رويـه انسـان، از قبيـل قطـع هاي بي مخرب، نظير دخالت

براي سوخت، تبديل اراضي جنگلي به زراعـي، درختان هاي مرغوب، حضور گردشگران، وجـود برداشت گونه

اراضــي زراعــي در حاشــيه جنگــل و در نهايــت چــراي هـاي خرابـه برخـي از گونـه . مفرط، تخريب شده اسـت

:روي در منطقه عبارت است از

Mespilus germanica، Crataegus spp.، Cirsium arvense ،Cichorium intybus،

Achillea millefolium ،Melilotus officinalis، Stachys byzantina ،Urtica dioica، Bromus tectorum ،Capsella bursa – pastoris،

Page 13: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

87 )استان اردبيل(لو شده فندقهاي گياهي منطقه جنگلي و حفاظترفي فلور، اشكال زيستي و پراكنش جغرافيايي گونهمع

Plantago major ،Marrubium vulgare، Cynodon dactylon وSambacus ebulus.

حفاظت كل منطقه، بـه منظـور ممانعـت از گسـترش راعي حاشيه و داخل جنگـل، كـاهش فشـار هاي ز زمين

چراي دام و به حداقل رسـاندن عوامـل تخريـب در ايـن

در ضـمن، بـا توجـه . منطقه، بسيار ضروري و الزم استرسد كه كاشت به ارزش اقتصادي ميوه فندق، به نظر مي

آن در منــاطق مناســب از لحــاظ اقليمــي و اكولوژيــك، .تواند بسيار سودآور باشد مي

منابع

رود، مطالعه و ترسيم پروفيل پوشـش جنگلـي در طـول دره رودخانـه شـيرين ) 1383. (و اميني اشكوري، ط. ، زارع، ح.اجتهادي، ح .356-346): 4(17شناسي ايران دودانگه ساري، استان مازندران، مجله زيست

شمشـاد هاي رويشگاه كورولوژي و زيستي كلش بررسي فلور،). 1390. (و احمدي، ع. زاده، ا ، اسماعيل.م. ، س.، حسيني.اسدي، ح .40-27):8(3شناسي گياهي مازندران، مجله زيست خيبوس شده حفاظت در جنگل

24، 27، 14، 13، 8، 6، 5هـاي فلور ايران، شـماره ). 1378 -1369. (م ساز، خاتمو . ز زاد، جم، .م جانى قربان،، .، آزادي، ر.اسدي، م .كشور، تهران ها و مراتع ت جنگلاقسسه تحقيؤمانتشارات . 25و

شـده در منطقه حفاظـت (.Taxus baccata L)شناسي سرخدار مطالعه جامعه) 1384. (و اوالدي، ج. م. ، حسيني، س.زاده، ا اسماعيل .77-66 :68افراتخته، مجله پژوهش و سازندگي

ر، ســاختار رويشــي و كورولــوژي عناصــر گيــاهي بررســي فلــو) 1383. (و اجتهــادي، ح. م. ، حســيني، س.، زارع، ح.نيــا، م اكبــري .96 -84: 64) منابع طبيعي(اجتماعات توس در سنگده ساري، مجله پژوهش و سازندگي

مجلـه پـژوهش و سـازندگي . شده كازان در كاشـان هاي گياهي و عناصر گياهي منطقه حفاظت تنوع زيستي گونه) 1382. (بتولي، ح61 :85- 103. .تهران، انتشارات سازمان تحقيقات وزارت كشاورزى. هاى ايران ختان و درختچهدر )1355(. ح ثابتى،

تجزيـه و تحليـل فلوريسـتيكي و توصـيف مقـدماتي پوشـش گيـاهي ) 1389. (و جليلـي، ع . ، عصري، ي.ر. ، صفوي، س.حمزه، ب .16-1): 38(11ها كره ارسباران، شمال غرب ايران، مجله ُرستني گاه زيست ذخيرهمجله علوم كشـاورزي و ). گلستان-آزاد شهر(بررسي شكل زيستي و پراكنش جغرافيايي فلور منطقه كوهميان ) 1387( .رضوي، س

.108 -98): 3(15منابع طبيعي -آبـاد فاضـل (اي سـوركش بررسي فلورستيك و كورولوژي گياهان رويشـگاه سـرو خمـره ) 1388. (عباسي، ن و حسن. رضوي، س .100-83): 2(16لوم و فناوري چوب و جنگل هاي ع ، مجله پژوهش)گلستانگـاه جنگلـي گيسـوم هاي گياهي ذخيره بررسي تنوع گونه) 1386. (الحسيني، ج و قريشي. ، پوربابايي، ح.، اجتهادي، ح.روانبخش، م

.229-218): 3(20شناسي ايران مجله زيست. تالش در استان گيالن . كشور، تهران ها و مراتع جنگلمؤسسه تحقيقات ). ولوژيفيتوسوسي(شناسي گياهي جامعه) 1374. (عصري، ي

Page 14: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

1390نهم، زمستان وم، شماره سسال تاكسونومي و بيوسيستماتيك، 88

. لو و ارائـه نقشـه جوامـع گيـاهي منطقـه گزارش نهايي طرح تحقيقاتي مطالعه جوامع گياهي منطقه فندق) 1380. (ف مطعم، عظيمي . مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل، اردبيل

.ها و مراتع كشور، تهران تحقيقات جنگلمؤسسه انتشارات . 15-1جلدهاي . يرانفلور رنگي ا) 1358-1377. (قهرمان، ا . 62-47): 1(1بيوسيستماتيك و تاكسونومي مجله. كياسر ملي پارك فلوريستيك بررسي )1388. (و عاقلي، س. نژاد، ف قهرماني .، تهرانانتشارات دانشگاه تهران. 4-1هاي جلد، هاى ايران رستنىُ )1375-1359(. ص مبين،

. دانشگاه تهران، تهران. هاي ايران شناسي و رستني بيوژئوگرافي گياهان، پوشش گياهي جهان، اكولوژي، جامعه) 1360. (مبين، ص مجلـه زيسـت .اكولوژيـك گروهـاي سـطح در كالرآبـاد شـده حفاظـت جنگل گياهان اي گونه تنوع بررسي )1386( .ج محمودي، .362-353): 4(20 ايران شناسي .جهاد دانشگاهي مشهد، مشهد. توصيف و تحليل پوشش گياهي) 1380. (مصداقي، م

هـاي هـاي زيسـتي و كوروتيـپ فلـور شـكل ) 1384. (و عصـري، ي . زاد، ز ، جـم .، خراساني، ن.، جليلي، ع.تيره شبانكاره، ك نجفي . 62-50: 69) منابع طبيعي(شده گنو، مجله پژوهش و سازندگي گياهان منطقه حفاظت

شـده حفاظـت هـاي جنگـل فلوريسـتيك بررسـي ) 1389. (و سـعيدي مهـرورز، ش . ، م.رجامنـد، ع . ، سـميه .حسيني. ، ر.، ع.نژاد قين .114-93): 2(5مجله تاكسونومي و بيوسيستماتيك ). متري 2300تا 300( ارتفاعي شيب طول رامسر در بن سي و بن مازي

Assadi, M. (1987) Plants of Arasbaran Protected Area, NW. Iran (Part I). Iranian Journal of Botany 3(2): 129–175.

Assadi, M. (1988) Plants of Arasbaran Protected Area, NW Iran (part II Iranian Journal of Botany 4(1): 1–59.

Braun-Blanquet, J. (1972) Plant sociology. Hafner Publishing Company, New York. Davis, D, S. (1965-1988) Flora of Turkey, Vols. 1-10. University of Edinburgh, Edinburgh. Naqinezhad, A., Saeidi Mehrvarz, S. H., Norozi, M. and Faridi, M. (2006) Contribution to the vascular

and bryophyte flora as well as habitat diversity of the Boujagh National Park, N. Iran. Rostaniha 7: 83-105.

Rechinger, K, H. (1963-2001) Flora Iranica, Vols. 1-171. Akademische Druck-u, Verlagsanstalt, Graz.

Page 15: 7 154 For Publishtbj.ui.ac.ir/article_17427_6665066ac882d6396af2c2d2105...Allium laceratum Boiss. & Noë. IT, M Ge 659 Allium rubellum M. Bieb. IT, Es Ge 662 Muscari neglectum Guss

Taxonomy and Biosystematics, 3rd Year, No. 9, Winter 2011 7

 

A survey on flora, life forms and geographical distribution of plant species in the protected forests of Fandoghlu (Ardabil province)

Farzaneh Azimi Motem *, Reza Talai, Fatemeh Asiabizadeh and Moharram Houshyar

Research Center of Agriculture and Natural Resources, Ardabil province, Ardabil, Iran

Abstract Fandoghlu forest is located in the north west of Ardabil city. The highest and lowest altitudes of the area are 1500 and 1850 m a.s.l. respectively. The studied flora included 191 species which belonged to 145 genera and 47 families. The families of Lamiaceae, Rosaceae, Asteraceae, Poaceae and Fabaceae were the richest families which constituted 47.6% of the total species. Hemicryptophytes (45.6%), Therophytes (24%) and Phanerophytes (16.8%) were the most important life forms according to Raunkiaer classification. The chorotype studies showed that the plants of the area belonged to Irano-Turanian region (29.8%), Irano-Turanian/ Mediterranean (17.2%), and Irano-Turanian/ Euro-Siberian (16.2%), Irano-Turanian/ Euro-Siberian/ Mediterranean (15.1%). Key words: Ardabil, Chorotype, Fandoghlu, Flora, Life form * [email protected]