Embed Size (px)
Citation preview
SAYI 175
ISSN 1300-2740
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. adına sahibi: Levent Altunbek
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Aslıhan Dinç
Genel Müdür Tülay Güngen
Dergi Editörü Fisun Yalçınkaya
Yayın Danıflmanları Güven Turan Ali Akay Levent Çalıkoğlu Emre Baykal Başak Şenova
Dergi Format Tasarımı Esen Karol
Sayfa Tasarımı İlknur Efe
Düzelti Filiz Özkan
Yapı Kredi Yayınları - 5575
Reklam ve Halkla İlişkiler Derya Soğuk
Renk Ayrımı / Baskı Promat Basım Yayım San. ve Tic. A.Ş.Orhangazi Mahallesi, 1673. Sokak, No: 34 Esenyurt / İstanbulT: (0 212) 622 63 63E: [email protected] No: 12039
Yazışma Adresi Sanat Dünyamız
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. İstiklal Caddesi No: 161 Beyoğlu 34433 İstanbulTelefon: (0 212) 252 47 00 Faks: (0 212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tre-posta: [email protected]/yapikrediyayinlari twitter.com/YKYHabertwitter.com/sanat_dunyamiz instagram.com/yapikrediyayinlariinstagram.com/sanatdunyamize-posta: [email protected]
Sanat Dünyamız, iki ayda bir yayımlanır. Dergide yayımlanan tüm yazıların sorumluluğu yazarına aittir. Gönderilen yazılar iade edilmez. Sanat Dünyamız’da yayımlanan yazılardan alıntı yapmak, kaynak belirtmek koşuluyla serbesttir.
Yayın Türü: Yerel, süreli yayın
Subscription / [email protected]
Yapı Kredi Kültür Sanat YayıncılıkPEN International Publishers Circle üyesidir.
3 Editörden
Fisun Yalçınkaya
4 Ajandada Ne Var?
6 Yabani Bitkilerin
Kalp Çarpıntısı Ece Balcıoğlu
16 Bir Fahri İstanbullu’nun
100 Yıllık Bağı Ali Kayaalp
30 “Karanfil Elden Ele...” Misali Merve Ünsal - Nevhiz Tanyeli
36 Elinin Kanıyla
Pınar Üzeltüzenci
48 İletişim Alanı Olarak Müze
Hatice Utkan Özden
52 Umut Etmek İçin
Yeterince Sebep Var Fırat Arapoğlu
60 Bir Devrin Tanığı
Yasemin Elçi
İ Ç İ N D E K İ L E R M A R T - N İ S A N 2 0 2 0
64 Zamana Karşı Değil,
Zamanla Birlikte Nergis Abıyeva
70 “Hayy, Birbirimizden Öğrenmek
İhtiyacıyla Doğdu” Rana Kelleci
80 Aradalık Açlığı: Sanatta Bugün
Deneyim mi Yorgun Açıklama mı? Süreyyya Evren
84 Prof. Dr. Suraiya Faroqhi:
Osmanlı Yaşamının Peşine Düşen Bir Tarihçi
Nazlı Pektaş
90 Tarih Edebiyat Sanat Kütüphanesi
Yücel Manyas - Eda Akgün
94 Ormanda
Kevser Güler
102 Yer Yer Hareketli Sunum
Bağlamında, Arkadaşlık ve Sanatsal Üretim Üzerine Bir
Diyalog Burcu Bilgiç - Ekin Bozkurt
108 Hisli Coğrafyanın Kaydı
Şükran Çakmak
K A P A K
Işık Güner, Ratibida columnifera, 2017
Kâğıt üzerine suluboya50 x 35 cm
Colorado’nun doğal bitkilerinden olan bu çiçekleri sanatçı Denver Botanic Gardens’ta çalışmalar yaptığı süreçte resmetmiş ve çizimler
Denver Botanic Gardens koleksiyonuna dahil olmuş. Işık Güner, karmaşık bir yapıya sahip olan bitkiyi resmetme sürecinin kendisi için
heyecan verici olduğunu ifade ediyor.
E D İ T Ö R D E N 3SANAT DÜNYAMIZ 175
BAHARIN GELİŞİYLE
DOĞAYI TAKLİT ETMEK, RESMETMEK, BAKMAK, BENZEMEYE,
BENZETMEYE ÇALIŞMAK VE KAYDA GEÇİRMEK ARASINDA BİR YERDE BİTKİ
RESİMLERİ DURUYOR. GÜNCEL OLANI KORUMANIN EN NAZİK YOLLARINDAN
BİRİ, TANIKLIK ETMENİN SADE BİR HALİ… BU SAYIDA YABANİ BİTKİLERİN
KALBİNİ DAHA HIZLI ATTIRDIĞINI SÖYLEYEN BİTKİ RESSAMI VE EĞİTMEN
IŞIK GÜNER’İN ÇAMLIHEMŞİN VE EDINBURG’DA ÜRETTİĞİ ÇALIŞMALARINA
YER VERİYORUZ. BAHARIN YAVAŞÇA GELİŞİYLE BERABER BİTKİ RESMİNİN
İNCELİKLERİNE VARIYORUZ VE DOĞAYA BİR KEZ DAHA DİKKATLE BAKIYORUZ.
SANAT TARİHİNİ TEKRAR OKUMAYA, YENİDEN BAKMAYA, ÜZERİNE
DÜŞÜNMEYE DAİR DE DİKKATE İHTİYACIMIZ VAR. HEM TARİHİN KENDİSİ
HÂLÂ ANLATILMAMIŞ HİKÂYELERLE DOLU OLDUĞU İÇİN HEM DE YAZILMIŞ
TARİHİN EGEMEN SÖYLEMLERİNİ BOZMANIN ÖĞRETİCİLİĞİNE SAYGIMIZDAN.
PINAR ÜZELTÜZENCİ’NİN YAZISI LONDRA’DA NATIONAL GALLERY’DE AÇILAN
KAPSAMLI SERGİSİ VESİLESİYLE ARTEMISIA’YI KADINLARIN SANAT TARİHİNDEKİ
YERİNİ, YERSİZLİĞİNİ DÜŞÜNDÜRÜYOR. ALİ KAYAALP İSE MEHŞER’DE AÇILAN
ALEXIS GRITCHENKO SERGİSİNİ VE TÜRKİYE SANAT YAZININDA BU BİLİNEN
AMA BİR YANDAN DA GİZLİ KALAN HAYATI ANLATIYOR.
BU SAYIDA AYRICA AJANDA KÖŞEMİZ DE BAŞLIYOR. HER SAYI
FARKLI BİR SANATÇININ OKUDUKLARINA, DİNLEDİKLERİNE, İZLEDİKLERİNE YER
VERİLECEK AJANDANIN İLK KONUĞU ASLI ÇAVUŞOĞLU.
İZ BÖLÜMÜMÜZDE İSE PERFORMANSA YÖNELİK BAKIŞIMIZI
SÜRDÜRÜYORUZ. HİSLER ARŞİVİ: İSTANBUL VE YER YER HAREKETLİ SUNUM’UN
İZLERİ BURADA.
BAHARLA BİRLİKTE, YENİLİKLERLE VE TAZELİKLE...
FİSUN YALÇINKAYA
94 SANAT DÜNYAMIZ 175 İ Z
KEVSER GÜLER
Görseller: Sanatçının izniyle
NALAN YIRTMAÇ’IN DEPO’DA, 15 KASIM-29 ARALIK 2019 ARASINDA “İSİM, ŞEHİR,
BİTKİ, HAYVAN” İSMİYLE GERÇEKLEŞEN SERGİSİ, BİR ARADALIK DÜZLEMİNİN
YENİDEN DÜŞÜNÜLEBİLİR VE İNŞA EDİLEBİLİR OLMASINA DAİR KUVVETLİ BİR
KARŞILAŞMA ÖNERİYORDU.
Ormanda
“İsim, Şehir, Bitki, Hayvan” Nalan Yırtmaç’ın son dönemde, bir kısmını Türkiye’de bir kısmını Meksika’da ürettiği resimlerini bir araya getirdi. Sergilenen çalışmalarda, bitki, hayvan ve insanlara; tekilliklerin birlikte ve ayrı olma biçimlerine bakmaya dair ortak bir ilgi vardı. Bu ilgi, figür ve çevre imgelerini yeniden düşünmeye, hem tek tek resimlerde hem de sergi içinde yeni katmanlarla keşfetmeye dair bir yolculuğa davet ediyordu ser-giye gelenleri.
Sergiye girer girmez, şekerkamış-larının arasından bir figür yan dön-müş, başını çevirmiş bakar gibi karşı-lıyordu izleyiciyi. Kestiği şekerkamış-larıyla alanı açarken, sergiye gelenler için de sergiyi açıyordu, bir dünyaya davet ediyordu. Adının Che (2019) olduğunu öğrendiğimiz bu resim için, Nalan Yırtmaç, Che Guevera’nın çift-çilerle şekerkamışı kestiği bir fotoğ-rafından yola çıkmış. Ekerek, buda-yarak, toplayarak, yeryüzü, toprak ve canlılara türlü müdahaleler ve karşı-laşmalarla ilerleyen tarım kültürüyle ilişkili bir eylem içinde, bir çiftçinin imgesiyle sergiye giriliyordu. Che ile birlikte Nalan’ın pek çok çalışmasın-da, stencil’ın biçimsel etkilerini gör-mek mümkün. Tekrar kullanılabilir şablonlarla yapılan bu resim tekniği,
sokakta güçlü bir yeri olan bir yönte-mi sergi mekânına taşıyor. Önceleri çoğunlukla kentsel kamusal alanda uygulanan, yazılama ve protesto yön-temi olarak işleyen stenciller, bugün çeşitli alanlarda tanıtım ve pazarlama amacıyla da kullanılan yöntemlerden oldu. Pek çok bakımdan kitleselleşti ve sokağın karmaşıklığını yüklendi. Resimlerinde bu biçimi üstlenme-nin, tekrar fikri ve tekrar edilebilir bir imge üretmek ile ilgili anlamları-nın, sanatçının müellifliğini düşün-meye davet ettiği söylenebilir. Diğer yandan bu ‘tekrar’, damga jestine dair çağrışımlarıyla bir tür ısrar olarak da kavranabilir. Stencil şablonunun ta-şıdığı imajın farklı ellerde, boyalarla, yüzeylerde tekrarına dair bir ısrar. Bir imajın dolaşımına, paylaşımına dair inançlı bir öneri olarak kavranabilir. Aynı zamanda şablon yardımıyla fi-gürlerin tekrar üretilmesine imkân tanıyan bu yöntemde, figürlerin oluş-ma biçimi, figür ve fon ilişkisine dair yapısal bir farkı da beraberinde getiri-yor. Çizerek, sınırları belirginleştire-rek, zeminle müzakere ederek değil, neredeyse birdenbire; zemine, tuvale, kâğıda yerleşiyor, beliriyor bu figür-ler ve zemini, fonu, çevreyi, dünya-mekânı yeniden düşünmeye davet ediyor.
95SANAT DÜNYAMIZ 175İ S İ M , Ş E H İ R , B İ T K İ , H A Y V A N
Nalan’ın “İsim, Şehir, Bitki, Hay-van” da davet ettiği bu dünya-mekân, bir aradalığa, yaşamı olumlamaya ve yaşama sahip çıkmaya dair yolları ye-niden düşünmeye yönelik. Sergide ilerlediğimizde, mekânda yapısal ola-rak mevcut kolonların da şanslı konu-muyla, yapıtların yerleşimi, görüşün ağaçlarla kesildiği bir orman imgesini akla getiriyordu. Kolonların üzerine konumlanmış, kuş ve tilki resimleri-nin de bu fikri güçlendirdiğini söyle-mek mümkün. Sergi bir orman gibi çevreliyordu gelenleri.
Meksika Defterleri (2017) resim-leri, sanatçının Meksika’da bir misa-fir sanatçı programı boyunca ürettiği
çoğunluğu suluboya çalışmalardan oluşuyor. Bu resimler neredeyse bir günlük gibi, bu döneme dair karşı-laşmaların öznel bir kaydını tutuyor. Kentsel mekânda ve arazide gerçek-leşmiş karşılaşmalara odaklanıyorlar. Bu karşılaşmalar insanlarla, bitkilerle, hayvanlarla, bir coğrafyayla karşılaş-malar. Serginin bir başka tarafında, Ormanda (2019) ve Ayçiçeği Tarlası (2019) resimleri bu karşılaşmalarının yoğunluğunun değiştiği anlara davet ediyordu. Dev bir kütle olarak belir-miş, neredeyse resmin tüm yüzeyini, manzaranın her tarafını kaplayan bir ormanla; uçsuz bucaksız bir ayçiçeği tarlasıyla karşılaşmayı gösteriyorlardı; bu karşılaşmaların uyandırdığı hay-
ranlık ve coşkunun sezildiği imge-lerle.
Serginin ismi, yerleşimin öner-diği yakınlaşmalar, birlikte karşılaş-malar ve yakından bakıldığında tek tek yapıtlar, manzara imgesi üzerine düşünmeye de davet ediyordu. Daha isabetli bir tarifle, manzara resminin mesafeli ve korunaklı bakışını im-ha ediyorlardı demek de mümkün. Doğa-kültür, doğa-insan düalizm-lerine dair kuvvetli belirlenimler içeren manzara resimleri, çevrenin içerdiklerini, gözün gördüklerini, bir aradalıkları, yakınlıkları düşünmeye dair yargılar, konumlamalar, öneriler barındırır. Manzaraya kim bakıyor,
nereden bakıyor, bu bakışın kapsamı nedir, bakan kişinin konumu nedir, gibi sorular, ontolojik ya da toplum-sal bir hiyerarşi fikrine ve iktidar iliş-kilerine dair katmanlı okumalara izin verir. “İsim, Şehir, Bitki, Hayvan”da, bu ilişkiler titizlikle yeniden düşü-nülüyordu. Manzara adeta Nalan’ın paylaştığı yaşamın kapsanamaz ço-ğulluğunun kendisi olarak kavranı-yor; resmin yüzeyine sığmaz geniş-liğiyle ve sürekli devinim halindeki canlılığıyla bir yeryüzü mekânı olarak izleyiciyi de içine almayı öneriyor-du. Sergide, Yeni Manzara (2018) resmi bu bakımından da dikkat çeki-ci. Bu resim için, Nalan, 1950’lerde çekilmiş, deniz kıyısından bir İstan-
Nalan Yırtmaç İsim, Şehir, Bitki, Hayvan
96 SANAT DÜNYAMIZ 175 İ Z
Che Guevara, tuval üzerine akrilik ve şablon,
135 x 135 cm, 2017
97SANAT DÜNYAMIZ 175İ S İ M , Ş E H İ R , B İ T K İ , H A Y V A N
Ormanda, tuval üzerine akrilik ve şablon,
150 x 150 cm, 2019
98 SANAT DÜNYAMIZ 175 İ Z
Kuzu Aşkı II, tuval üzerine akrilik, 100 x 100 cm, 2018
99SANAT DÜNYAMIZ 175İ S İ M , Ş E H İ R , B İ T K İ , H A Y V A N
Öğrenciler I, tuval üzerine akrilik ve şablon,
60 x 60 cm, 2019
100 SANAT DÜNYAMIZ 175 İ Z
bul manzarası fotoğrafından hare-ket etmiş. Sanatçısı bilinmeyen bu fotoğraftaki Kız Kulesi’ni, denizin ortasında kalakalmış, içinde alabil-diğinden kat kat fazla sayıda insanın olduğu bir botla değiştirmiş. Durup bakmaya değil eyleme, müdahaleye çağırıyor. Manzarayı güncel politik bir soru ve mücadeleye bağlıyor. Ser-gide, neredeyse figüre dönüşen man-zaralarla, başka manzara ve figürlerle uyuşmaz biçimlerde yakınlaşan, ça-tışan manzaralarla, figürle neredeyse bütünleşik manzaralarla, bir arka plan olmaya direnen kucaklayan manzara-larla, kent manzaralarıyla, hatta grup fotoğraflarının neşeli birer manzara gibi konumlanmasıyla, Nalan tam ortasında olduğu bir yeryüzü mekânı olarak, yaşamın kendisi olarak çevre-yi yeniden açıyor.
Bu imgesel alanın içinde sergi-yi keşfederken, “İsim, Şehir, Bitki, Hayvan”ın göçe, sürgüne, kentsel ka-musal mekânla doğal çevrenin tala-nına ve yerel direnişlere bakışı, sık sık Latife Tekin’in Berci Kristin Çöp Masalları romanını aklıma getirdi. 1984 yılında ilk baskısı yapılmış bu roman, kırdan kente göç ve bu göç sonrasında yaşanan yerleşme süre-ciyle, Çiçektepe’de, kentte mekân ya-ratma pratikleriyle ilgili. Çiçektepe halkının hayatta kalma mücadelele-rine dair. Her an yıkımın, yokluğun ağzında, yaşama bakmaya ve inşa etmeye dair mecburi bir ortaklığın, sorunsuz olmayan toplumsallığını irdeliyor. Zihnimde sergi ve roma-nın böyle yakınlaşması, gecekondu bölgelerinin tarihsel yaşam deneyim-lerinin, bugün kentin büyük kısmı-na nasıl da yayıldığını yeniden dü-şündürdü. “Fabrikaların makineleri durdu. Işıkları söndü. Tepe kopkoyu bir karanlığa gömüldü. Rüzgâr gece yarısından sonra konduların çatılarına yanaştı. Çatıları söküp kanatlandı”1 cümleleri, sergideki Uçan Ev I (2019) ve Uçan Ev II (2019) resimlerinin ça-tılarında yankılandı. Bugün, bir çatı
Pazar Arabası, tuval üzerine akrilik ve şablon,
140 x 93 cm, 2018
101SANAT DÜNYAMIZ 175İ S İ M , Ş E H İ R , B İ T K İ , H A Y V A N
altında olmak uzun süreli bir barınma mekânına sahip olmak anlamına ço-ğunlukla gelmiyor.
Bir yerden bir yere taşınan bitkile-rin resmedildiği, Yeşillenmiş I (2018), Yeşillenmiş II (2018) ve Pazar Ara-bası (2018) resimleri de yer değiştir-menin sürekli geriliminde bitkilere ihtimam göstermeye dair anları işaret ediyor. Yaşama ve birbirine ihtimam göstermenin, yaşamı olumlamanın yeni imajlarını, figürlerini, biçimle-rini düşünmeyi teşvik ediyor. “İsim, Şehir, Bitki, Hayvan”da Nalan, bir ara-dalık düzleminin bugün yeniden dü-şünülebilir ve inşa edilebilir olmasına dair katmanlı imgeler ve karşılaşmalar öneriyordu. Bunlar, birini kucaklama, birilerinin içinde kaybolma, birinin kıyısında durma, geriye çekilip bekle-me, bir işaretle varlığını ve desteğini belli etme, yitip gitmiş olanın izinde ısrar etme gibi başka biçimlerde, yan yana olmaya dair imgelerdi. Bu imge-ler beraber olmanın, birbirini duyma-nın, birbirine sahip çıkmanın, ilgilen-menin, ihtimam göstermenin olanak-larını keşfe davet ediyordu. Nalan’ın üretiminde bunu hem pek çok yapıtın yüzeyindeki örgütlenme biçimlerinde hem de serginin mekânsal ilişkile-rinde sezmek mümkün. Öğrenciler I (2019) ve Öğrenciler II (2019) resim-leri, bu pratiklere dair muzip topluluk portreler, dostluk manzaraları olarak da görülebilir.
İçeriye girenleri karşılayan, kay-nağını onlarla paylaştığı sokaktan, kentten, doğadan, dostluktan alan ve onlara dönen, bir bakıma mekâna sızan ve mekândan taşan bir sergiydi bu. İçeri girerken şekerkamışlarının aralandığı bir ormana davet eden, dışarı çıkarken 2015-2017 arasında Meksika’da katledilmiş gazetecilerle yüz yüze, göz göze getiren, sokağa ve birbirine bağlanan, sokakta ve birbi-riyle yankılanan, yapıtları kapsıyor-du. Tekil varlıkları, tek tek onların ve onlarla karşılaşmanın indirgene-mezliğini düşünüyordu ve aynı anda
Yeni Manzara, tuval üzerine akrilik ve şablon,
50 x 70 cm, 2018
1
Latife Tekin, Berci Kristin Çöp Masalları, Adam Yayınları, 5. Basım, Eylül 1986, Sayfa 10.
onların parçası olduğu karmaşık bir-liği, çevreyi, manzarayı, bir içkinlik düzlemi olarak var oluşu düşünmeye davet ediyordu.
NOTLAR
