Respublikann kütlvi v ixtisasla- drlm kitabxanalar, Mrkzldi- rilmi Kitabxana Sistemlri üçün me- todik vsait BAKI – 2021
2
Redaktor: L.hmdova
8 Noyabr - Zfr Günü: metodik vsait / trt. ed. A.Mmmdova; ixtisas red. K.M.Tahirov; red. L.hm- dova.- Bak, 2021.- 55 s.
© Azrbaycan Milli Kitabxanas, 2021
Azrbaycan Respublikas Prezidentinin Srncam
XX srin 80-ci illrinin sonlar-90-c illrinin vvl- lrind Ermnistan Azrbaycann tarixi torpaqlarna açq formada razi iddialar il çx etmi v ölkmiz qar hrbi tcavüz balamdr. Hmin dövrd Azrbaycanda hökm sürn hrc-mrclikdn istifad edn Ermnistan torpaqlarmzn 20%-ni ial etmi, Ermnistann hyata keçirdiyi etnik tmizlm siyasti nticsind 1 milyondan artq azrbaycanl öz doma yurd-yuvasndan didrgin dümüdür.
Azrbaycana qar hrbi tcavüzün nticlrinin aradan qaldrlmas v BMT Thlüksizlik urasnn 822, 853, 874 v 884 sayl qtnamlrinin hyata keçirilmsi üzr 30 il yaxn davam edn danqlar prosesi Ermnistann destruktiv mövqeyin gör ntic vermmidir.
2019-cu ildn etibarn is Ermnistan hrbi-siyasi rhbrliyinin bir-birinin ardnca verdiyi txribatç byanatlar v atd addmlar danqlar prosesini mqsdyönlü kild tamamil pozmudur. Bununla Ermnistan bir daha özünün sl mqsdinin mövcud status-kvonu möhkmlndirmkdn v Azrbaycan razilrini ilhaq etmkdn ibart olduunu nümayi etdirmidir.
Ermnistann qbul etdiyi tcavüzkar v hücum xarakterli milli thlüksizlik strategiyas v hrbi doktrina, ial edilmi razilrd qeyri-qanuni mskunladrma siya- stini genilndirmsi, “yeni razilr urunda yeni müha- rib” çar, mülki xslrdn ibart “könüllü dstlri” yaratmaq qrar, 2020-ci il iyulun 12-d Ermnistan- Azrbaycan dövlt srhdinin Tovuz istiqamtind txribat törtmsi, eyni zamanda, bütövlükd qounlarn tmas xttind grginliyi artrmas, cbh xttin yaxn razilrd
4
Azrbaycan dflrl byan etmidi ki, Ermnistan qounlarnn ial olunmu razilrd qanunsuz mövcudluu regionda sülh v thlüksizlik üçün sas thdiddir v hr zaman vziyytin grginlmsin sbb ola bilr.
Ermnistann txribatna v növbti hrbi tcavüzün cavab olaraq, Azrbaycan xalq torpaqlarmzn ialdan qurtarlmas, Ermnistann sülh mcbur edilmsi, BMT Thlüksizlik urasnn mlum qtnamlrinin tlblrinin yerin yetirilmsi, mcburi köçkünlrin öz doma torpaqlarna qaytmas v daltin brpas üçün Vtn müharibsin balad. Bu müqdds amal urunda bütün Azrbaycan xalq sfrbr v hmry oldu.
44 gün sürn hrbi mliyyatlar nticsind müzffr Azrbaycan Ordusu Cbrayl, Füzuli, Zngilan, Qubadl hrlrini, Azrbaycan xalqnn tarixind, mdniyytind v qlbind xüsusi yeri olan, Qaraban tac saylan ua hrini, Zngilan rayonunun Mincivan, Abnd, Bartaz qsblrini, Xocavnd rayonunun Hadrut qsbsini v bir çox kndlrini, Trtr rayonunun Suqovuan kndi, Xocal v Laçn rayonlarnn bir neç kndlri daxil olmaqla, ümumilikd, 300-dn çox yaay mntqsini, hmçinin Adr, Murovda v Zngilan istiqamtlrind mühüm strateji yükskliklri ialdan azad etdi.
Radtli Azrbaycan sgr v zabitlri addm-addm irlilyrk, Ermnistann uzun illr rzind qurduu mühndis-istehkam sistemlrini yarb keçdilr, torpaq- larmz qhrman sgr v zabitlrimizin, hidlrimizin qan v can bahasna azad edildi.
Azrbaycann hrbi sahd qazand qlblr, xüsusil uann dümn sartindn qurtarlmas müharibnin taleyind hlledici rol oynad, Ermnistann öz
5
mlubiyytini etiraf etmsi v kapitulyasiyas il nticlndi, Ermnistan Klbcr, Adam v Laçn rayonlarn Azrbaycana qaytarmaa mcbur etdi.
Azrbaycan xalqnn zmi v iradsi, iqtisadi gücü, müasir ordu quruculuu v xalq-iqtidar birliyi ölkmizin qlbsini tmin edn mühüm amillr oldu. Ulu cdadlarmzn zngin dövltçilik v hrb tarixindn ilhamlanan Azrbaycan xalq daha bir anl qhrmanlq salnamsi yazaraq, özünün qalib xalq olduunu bütün dünyaya sübut etdi v dümn üzrind tarixi zfr çald.
Azrbaycan Respublikas Konstitusiyasnn 109-cu maddsinin 32-ci bndini rhbr tutaraq, xalqmzn qüdrtinin v milli qürurumuzun tntnsin çevriln, dövltimizin nüfuzu v glck inkiaf baxmndan müstsna hmiyyt ksb edn bu misilsiz qlbnin bdildirilmsi mqsdil qrara alram:
1. Hr il noyabrn 8-i Azrbaycan Respublikasnda Zfr Günü kimi tntnli kild qeyd edilsin.
2. Azrbaycan Respublikasnn Nazirlr Kabineti bu Srncamdan irli gln msllri hll etsin.
lham liyev,
6
can Dalq Qaraba münaqisi haqqnda qsa mlumat, “Azrbaycan Respublikasnda Zfr Gününün tsis edil- msi haqqnda” v “Bak hrind Vtn müharibsi me- morial kompleksinin v Zfr muzeyinin yaradlmas haq- qnda” Azrbaycan Respublikas Prezidentinin Srncam- lar, hmçinin, kitabxanalarda 8 Noyabr - Zfr Günü il bal tdbirlrin keçirilmsi haqqnda metodik tövsiylr verilmidir.
Vsaitd hmçinin “10 noyabr 2020-ci il tarixind Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti cnab lham liyevin xalqa müraciti”, ialdan azad olunmu hr, qsb v kndlrimizin siyahs v digr mlumatlar öz ksini tapmdr.
Nrl bal ry v tkliflrini Milli Kitabxanaya ün- vanlayan mütxssis v oxuculara vvlcdn öz minnt- darlmz bildiririk. Ünvan: AZ-1000 Bak h., Xaqani küç. 57 E-mail: anl.metodikixidmet@yandex.ru
http://www.millikitabxana.az/onlineservices/methodic al-services
URL: www.millikitabxana.az
Ermnistan-Azrbaycan münaqisinin hazrk mrh- lsi 1987-ci ilin sonunda Xankndi (Sovet dövründ Stepa- nakert) v Ermnistanda yaayan azrbaycanllara qar hücumlarla balad. Bu hücumlar soydalarmzn öz ata- baba yurdlarndan didrgin dümlri il nticlndi. 1988- ci il fevral aynn 20-d keçmi Dalq Qaraba Muxtar Vilaytinin (DQMV) Xalq Deputatlar Sovetinin iclasnda vilaytin ermni icmasnn nümayndlri DQMV-nin Azr- baycan SSR-nin trkibindn çxarlaraq Ermnistan SSR-in trkibin daxil edilmsi il bal Azrbaycan v Ermnistan SSR Ali Sovetlrin müracit etmk haqqnda qrar qbul etdilr. 1988-ci ild Xankndi-Adam ossesind yerln sgran qsbsi yaxnlnda ermnilr keçmi DQMV-nin Xalq Deputatlar Sovetinin yuxarda qeyd olunan qrarna qar etiraz edn dinc azrbaycanl nümayiçilr at açd- lar. Nticd hlak olan iki azrbaycanl gnc münaqinin ilk qurbanlar oldular.
1991-ci ilin sonu 1992-ci ilin vvlind münaqinin hrbi mrhlsi baland. Keçmi Sovet ttifaqnn parçalan- mas v Azrbaycanda daxili çkimlr nticsind yaran- m siyasi qeyri-sabitlikdn istifad edrk, Ermnistan xa- rici hrbi yardmla Dalq Qarabada hrbi mliyyatlara balad. 1992-ci ilin fevral aynda ermni vandallar trfin- dn Xocal hrind azrbaycanllara qar misli görünm- mi qanl soyqrm facisi tördildi. 1992-ci ilin may aynda ua hri v Laçn rayonu, 1993-cü ild is Klbcr, Adam, Füzuli, Cbrayl, Qubadl v Zngilan rayonlar ial edildi.
1993-cü ild BMT Thlüksizlik uras Azrbaycann ial olunmu razilrindn bütün ialç qüvvlrin drhal çxarlmasn tlb edn 4 qtnam qbul etdi. Lakin Erm- nistan hökümti bu qtnamlr mhl qoymurdu. 1994-cü
8
2003-cü ilin yayndan etibarn ermni trfinin atksi pozma hallar kskin kild artmdr. Onlar Azrbaycan sgrlri il yana, traf razilrd yaayan dinc haliy d at açr, onlar qtl yetirirdi.
2016-c ilin vvlind münaqinin hlli il laqdar konkret planlar müzakir olunduu bir vaxtda danqlar prosesind Ermnistan hrbi txribatlar yolu il danqlar pozmaa balamdr. 2016-c il 2-5 aprel tarixlrind Go- ranboy, Trtr, Adam, Füzuli rayonlarnn yaay mnt- qlrind v hmin rayonlarn razisind yerln Azrbay- can Respublikas Müdafi Nazirliyinin hrbi hisslrinin mövqelrin ermni separatçlar qfil hücum tkil etmi- dir. Döyülr Azrbaycan Silahl Qüvvlrinin qlbsi il nticlnmi, Trtr rayonunun Tal kndi trafndak yük- sliklr v Seysulan kndi, Cbrayl rayonunun Lltp yükskliyi v Cocuq Mrcanl kndi, Goranboy rayonunun Gülüstan kndi, Trtr rayonunun Qazaxlar kndi v Trtr rayonunun Suqovuan kndi istiqamtind yollar dümn- dn azad olunmudur. Aprel aynn 5-d hr iki trfin raz- l v beynlxalq qurumlarn itirak il yenidn atks müqavilsi imzalanmdr. Buna baxmayaraq, Ermnistan trfindn dstklnn separatç qüvvlr atks imzala- nandan bir neç saat sonra onu dflrl pozmudur.
2020-ci il iyul aynn 12-d Ermnistan silahl qüvv- lrinin bölmlri Ermnistan-Azrbaycan dövlt srhdinin Tovuz rayonu istiqamtind atks rejimini kobud kild pozaraq mövqelrimizi l keçirmk mqsdil hücuma keçmy chd göstrmidir. Dövlt srhdind dümnin törtdiyi txribatn qarsnn alnmas il bal görüln txi- rsalnmaz tdbirlr nticsind hücumun qars alnmdr. Ermnistan silahl qüvvlrinin ön xttindki at nöqtlri,
27 sentyabr 2020-ci il shr saatlarnda Ermnistan Silahl Qüvvlri genimiqyasl txribat tördrk cbhbo- yu zonada yerln Azrbaycan ordusunun mövqelrini v yaay mntqlrini iriçapl silahlar, minaatanlar v müx- tlif çapl artilleriya qurularndan intensiv at tutmular. Ermnistan ordusunun döyü aktivliyinin qarsn almaq, mülki halinin thlüksizliyini tmin etmk mqsdil Azr- baycan ordusunun komandanl trfindn qounlarn bü- tün cbhboyu sürtli ks-hücum mliyyat balamas ba- rd qrar verildi. Azrbaycan Respublikasna qar silahl hücumlar etmsi v mütmadi hrbi txribatlar törtmsi il laqdar olaraq, Prezident lham liyevin frman il 28 sentyabr saat 00:00-dan Azrbaycan Respublikasnn bütün razisind hrbi vziyyt elan edildi. 28 sentyabrda imza- lanm srncama gör is respublikada qismn sfrbrlik elan edildi.
kinci Qaraba müharibsi zaman Azrbaycan xeyli az itki il böyük zfr imza atd. Balancda bir sra kndlri v strateji körpülri ialdan azad etdikdn sonra Azr- baycan Silahl Qüvvlri oktyabrn 22-d Qaraban ranla cnub srhdini tamamil azad etdi v 23 oktyabrda Laçn Dhlizin doru irlilmy balad. Laçn Dhlizi Qaraba- dak qondarma qurumla Ermnistan birldirn yegan bö- yük (digrlri il müqayisd) magistral yol idi. Azrbaycan nnvi olaraq gün rzind hrbi karvanlarn qarsn almaq üçün artilleriya, minaatan v htta birbaa at v ya idar olunan raketlrl Ermnistan ordusuna zrblr endirirdi. Davam edn müharib rzind 4 oktyabrda Cbrayl, 17 oktyabrda Füzuli, 20 oktyabrda Zngilan, 25 oktyabrda Qu- badl v 8 noyabrda ua hri ialdan azad edilmidir.
10
Müzffr Ali Ba Komandan lham liyev noyabr ay- nn 8-d xalqmza uann azad edilmsi müjdsini verdi. “Bu tarixi bir günd Azrbaycan xalqna bu müjdni vermk mnim hyatmda blk d n xobxt günlrim- dn biridir” söylyn cnab lham liyev minlikl bildir- midir: “ziz ua, sn azadsan! ziz ua, biz qaytmq! ziz ua, biz sni dirçldcyik! ua bizimdir! Qaraba bizimdir! Qaraba Azrbaycandr!”
ua zfri, slind, müharibnin taleyini hll etdi. Ertsi gün daha 70-dn çox kndin azad olunmas xbri gldi v bundan bir gün sonra N.Painyan Azrbaycan Prezidentinin rtlrini qbul edrk “kapitulyasiya akt”na imza atmaa mcbur oldu.
Noyabr aynn 10-da Azrbaycan Respublikasnn Pre- zidenti lham liyev, Ermnistan Respublikasnn Ba naziri Nikol Painyan v Rusiya Federasiyasnn Prezidenti Vladi- mir Putin münaqi zonasnda atin v bütün hrbi mliy- yatlarn tam dayandrlmas bard byanat imzaladlar. Byanata sasn noyabrn 20-d Adam, 25-d Klbcr, dekabrn 1-d is Laçn rayonlar bir güll atlmadan, heç bir hid verilmdn azad edildi. Byanatda hmçinin Naxçvan Muxtar Respublikas il Azrbaycann qrb rayonlarn bir- ldirn yeni nqliyyat kommunikasiyalarnn inasnn tmin edilmsi elan edilmidir. Bellikl, Azrbaycann hrbi qlbsi Ermnistan kapitulasiyaya mcbur etdi.
44 gün davam edn hrbi mliyyatlar nticsind Azrbaycan xalq tarixi qlb qazanm, ölkmizin razi bütövlüyü brpa olunmudur. Azrbaycan Respublikas Pre- zidentinin “Azrbaycan Respublikasnda Zfr Gününün tsis edilmsi haqqnda” 2020-ci il 3 dekabr tarixli Srn- camna sasn Vtn müharibsind misilsiz qlbnin b- dildirilmsi mqsdil hr il 8 noyabr tarixinin Azrbay- canda “Zfr Günü” kimi qeyd edilmsi qrara alnmdr.
11
Ölk baçs 2020-ci il dekabr aynn 3-d Azrbaycan xalqnn Vtn müharibsind göstrdiyi misilsiz qhrman- ln v qazand möhtm tarixi zfrin nümayi etdiril- msi, hidlrimizin ziz xatirsinin bdildirilmsi mq- sdil Bak hrind “Vtn müharibsi memorial komp- leksi” v “Zfr muzeyi”nin yaradlmas haqqnda srncam imzalamdr. Hmçinin, “Vtn Müharibsi Qhrman” fxri ad, “Zfr” v “Qaraba” ordenlri, “Csur döyü- çü”, “Döyüd frqlnmy gör”, “Suqovuann azad olunmasna gör”, “Xocavndin azad olunmasna gör”, “Füzulinin azad olunmasna gör”, “Zngilann azad olunmasna gör”, “Qubadlnn azad olunmasna gör”, “uann azad olunmasna gör”, “Klbcrin azad olun- masna gör”, “Adamn azad olunmasna gör”, “Laç- nn azad olunmasna gör” v digr medallar tsis edilmidir.
Dekabrn 10-da keçiriln möhtm Zfr parad is Azrbaycann hrbi gücünü v tarixi Qlbmizi bütün dünyaya bir daha nümayi etdirdi. Zfr parad müzffr Ali Ba Komandan cnab lham liyevin rhbrliyi il radtli Ordumuzun 44 gün davam edn “Dmir yumruq” hrbi mliyyatnda qazand tarixi Qlbnin tcssümü oldu. Paradda nümayi etdiriln texnikalar dövltimizin baçs lham liyev trfindn hrbi sahy göstriln diqqt v qayn nümayi etdirdi. Hrbi paradda 3000 nfrdn artq xsi heyt, 150-dk hrbi texnika, o cümldn silahlanma- ya yeni qbul edilmi müasir hrbi texnika, raket v artil- leriya qurular, hava hücumundan müdafi sistemlri, elc d hrbi gmi v katerlr nümayi etdirilmidir. Paradda, hmçinin Vtn müharibsi zaman Azrbaycan Ordusunun darmadan etdiyi, dümndn l keçirdiyi hrbi qnimt- lrin bir qismi d nümayi olunmudur.
Aprelin 12-d Azrbaycan Respublikas Prezidenti lham liyevin xüsusi tbbüsü il Bakda salnan Hrbi
12
Qnimtlr Parknn açl olmudur. Hrbi Qnimtlr Park qazanlan tarixi Zfrin nümayii baxmndan xüsusi hmiyyt ksb edir. Buraya gln hr bir ziyartçiy Vtn müharibsinin gediat bard tqdim ediln eksponatlar Azrbaycana Zfr qazandran döyülri bir daha göz önün- d canlandrmaa geni imkan yaradr.
Bak Metropoliteninin 29 may 2021-ci ild istifady veriln stansiyasna ölk baçs lham liyevin xüsusi tbbüsü il Zfr Günü münasibtil “8 Noyabr” ad ve- rilmidir. Bu stansiya dövltimizin keçdiyi kemkeli yolun xobxt sonluuna, “Dmir yumruun” gtirdiyi Qlb müjdsin ahidlik edcckdir.
Bellikl, 44 günlük müharib Azrbaycan xalqnn n qdr vtnprvr, böyük xalq olduunu, milli birliyini, hmryliyini bütün dünyaya sübut etdi. Azrbaycan tarixi torpaqlarna - Qarabaa qovudu, tarixi zfr imza atd, hidlrimizin, Xocal qurbanlarnn, Gnc, Brd, digr hr v rayonlarmzda tördiln soyqrmlar zaman hlak olan günahsz insanlarn qisasn döyü meydannda ald, ialç Ermnistana layiq olduu yeri göstrdi. Bu qlbni, zfri bizlr yaadan is Ulu Öndr Heydr liyev siyasi kursunun layiqli davamçs, ölk Prezidentimiz, Ali Ba Komandanmz lham liyevin qtiyyti, siyasi iradsi, Güclü Ordumuz, radtli sgr v zabitlrimizdir.
Müzffr Azrbaycan ordusunun 44 gün davam edn
zfr yürüü anl qlb il baa çatd. Ordumuz sgr v zabitlrin can-qan bahasna Ermnistann 30 il qurduu nhng istehkamlar yarb keçrk dümnin silahl qüvv- lrini darmadan etdi.
Bu gün azad olunmu bütün torpaqlarmzda üçrngli bayramz bdi dalalanr. Bu hünr savanda irin can- larndan keçn hidlrimizin, öz salamlqlarn torpaqla- rmzn razi bütövlüyü urunda itirn qazilrimizin, Vtn müharibsi itirakçlarnn uaq v gnclrimiz tandlmas istiqamtind kitabxanalarda bir sra tdbirlr hyata keçiril- mlidir.
Tarix dün unudulmaz “8 Noyabr - Zfr Günü” il bal kitabxanalarda qazilr, müharib itirakçlar v hid aillri il görülrin, xatir günlrinin keçirilmsi, nnvi v virtual kitab srgilrinin hazrlanmas, yeni kitablarn tqdimatnn keçirilmsi, elektron resurslarn hazrlanmas, Vtn müharibsi il bal mqallrin dövri nrlrd drc edilmsi v internet saytlarnda yerldirilmsi, mlumatlan- drma v tbliat xarakterli çap mhsullarnn (buklet, vr- q, flayer, tqvim v s.) nri v digr tdbirlrin hyata keçirilmsi tövsiy olunur.
“8 Noyabr - Zfr Günü” il laqdar kitabxanalarda hyata keçiriln tdbirlrdn n vacibi Azrbaycann razi bütövlüyü urunda canlarndan keçn hidlrimizin ziz xatirsin hsr olunmu anm (xatir) günlrinin keçiril- msidir. Çünki torpaqlarmzn azadl urunda canlarn fda edn qhrman oullarmzn misilsiz ücati saysind xalqmz tarixi qlby qovuub. Anm (xatir) günü il laqdar vvlcdn hazrlq ilri görülmli, Vtn mühari- bsi il bal fotostendlr, srgilr, videoçarxlar, slayd-ou-
14
Azrbaycann dövlt himni sslndikdn sonra kitab- xanaç tdbiri açq elan etmli, sonra hidlrimizin xatirsi bir dqiqlik sükutla yad edilmlidir. hidlrimizin keçdiyi rfli döyü yolundan bhs etdikdn sonra kitabxanaç sözü kinci Qaraba müharibsi itirakçlarna vermlidir. Unu- dulmaz zfr yolumuzu onlarn dilindn dinlmk tdbir itirakçlar üçün daha da tsirli olacaqdr.
“8 Noyabr - Zfr Günü” il bal hyata keçiriln tdbirlrdn biri d hid aillri v Vtn müharibsind yaralanm qazilrin ziyartidir. Rayon (hr) ictimaiyyti, Qeyri Hökümt Tkilatlar (QHT) v ziyallarla birg hyata keçiriln bu görülrd kitabxanaçlar gnclrin d itirakn tmin etmlidirlr. Bel ki, ölkmizin razi bütöv- lüyü urunda hrbi mliyyatlarda ücat göstrn sgr v zabitlrimizi ziyart etmk xüsusil gnclrimizd iftixar hissi douracaqdr.
Kitabxanalar hmçinin “Böyük Zfr gedn yol” adl aksiya tkil ed bilrlr. Aksiyan keçirmk üçün kitab- xanaç öncdn hazrlq ilri görmli, tdbird itirak ed- ck qonaqlar müyynldirmlidir. Tkil olunacaq aksi- yaya Vtn müharibsi hidlrinin ail üzvlri, qazilr v müharib itirakçlar il yana, media nümayndlri, uaq v gnclrdn ibart kitabxanann fal oxucular, Qeyri Hö- kümt Tkilatlar v s. dvt olunmaldr. tirakçlar hidlrimizin, qazilrimizin, hmçinin, Vtn müharibsi itirakçlarnn rsmi hkk olunmu geyimlrd aksiyaya qatlara bilrlr.
15
Aksiya zaman hidlrimizin mzarlarn ziyart et- mk, itirakçlara Vtn müharibsi il bal hazrlanan buk- let v vrqlri tqdim etmk tövsiy olunur. Aksiya çrçi- vsind hmçinin, kitabxanaçlar “Evlr mlumat yayaq” devizi altnda xidmti razid olan evlr Zfr Günü il bal kitabxanada olan nrlrin siyahsndan ibart mlumat bülleteni, bukletlr d paylaya bilrlr. Aksiyann sonunda itirakçlar simvolik olaraq smaya a göyrçinlr uçurda bilrlr. Onlar bununla dünyaya “Müharib olmasn! Uaq- lar atasz qalmasn!” mesajn göndrmi olacaqlar.
Kitabxanalar anl Zfr Günü il bal Hrbi Qni- mtlr Parkna virtual syaht (ekskursiya) tkil ed bilrlr.
Hrbi Qnimtlr Park Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti cnab lham liyevin xüsusi tbbüsü il sa- lnmdr. Dnizknar Milli Parkda yerln bu park Azr- baycan Silahl Qüvvlrinin kinci Qaraba müharibsind qazand anl qlby hsr olunub. Parkda Ermnistan Silahl Qüvvlrin mxsus olduu bildiriln, Rusiya isteh- sall tank, “Qrad” qurular, top v digr müharib texnikas nümayi etdirilir. Prezident lham liyevin “Qlb” tvit- lri, aparc media qurumlar il müsahiblri v xalqa etdiyi müracitlrdn ibart hisslr Parkn razisindki videozal- da nümayi etdirilir. Ermnilrin döyü meydannda qoyub qaçd atc silahlar, ar texnikalar, raket komplekslri, hrbi nqliyyatlar v digr sursatlar da qnimtlr srasn- dadr. Zfr paradnn n yaddaqalan v rmzi kompozi- siyalardan biri Azrbaycan Silahl Qüvvlrinin ialdan azad olunan torpaqlarda dümndn qnimt götürdüyü 2000-dn çox avtomobilin nömr nianndan hazrlanan lövh d parkn razisinddir.
Nümun:
Hrbi Qnimtlr Park haqqnda ümumi mlumat
Parkn açl haqqnda mlumat Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti, Ali
Ba Komandan lham liyevin çxlar Vtn müharibsi:
- “Dmir yumruq” mliyyat - Fotoarxiv
Pavilyonlar: - Dümnin müdafi sddi - Videozal - Suvenir sat
Parkn interaktiv xritsi Bellikl, video fayllar, çarxlar, slayd tqdimatlar vasi-
tsil keçiriln virtual syaht Hrbi Qnimtlr Parkna getmk imkan olmayan istifadçilr üçün xüsusil hmiy- ytli olacaqdr.
Elektron mlumat bazas. Zfr Günü il bal ki- tabxanalara öz fondlarnda olan sndlr sasn “8 noyabr - Zfr Günü” adl elektron mlumat bazas hazrlayb kitabxanann saytnda v sosial bklrd yerldirmlri tövsiy olunur. Kitabxanalar elektron mlumat bazasn ha- zrlayarkn öz mövcud kitabxana fondlar il yana, Milli Kitabxanann fondunda v elektron kitabxanasnda olan resurslardan da yararlana bilrlr.
17
Trtib olunmu elektron mlumat bazas gnclr, yeniyetmlr elc d geni istifadçi kütlsin Vtn müharibsi il bal sndlrl tan olmaqda, mkandan asl olmayaraq onlardan rahat istifad etmkd yaxndan kömklik edckdir. Hmçinin kitabxanann tkil etdiyi bir sra tdbirlrd d mlumat bazasndan istifad edil bilr.
Nümun:
• Azrbaycan Respublikasnda Zfr Gününün t-
sis edilmsi haqqnda Azrbaycan Respublikas Preziden- tinin Srncam
• Azrbaycan Respublikas Prezidenti lham liye- vin “Qlb” tvitlri
• Azrbaycan Respublikas Prezidenti lham liye- vin müsahiblri
• aldan azad olunmu hr, qsb v kndl- rimizin siyahs
• Vtn müharibsin hsr olunmu (Azrbaycan v digr dillrd) kitablar
• Qzet v jurnal mqallri (Azrbaycan v digr dillrd)
• Fotoqalereya • Videoqalereya “8 Noyabr - Zfr Günü” il bal kitabxanann fon-
dunda mövcud olan sndlr v elektron resurslar sasnda virtual kitab srgilrinin hazrlanmas n tsirli vasitl- rdn hesab olunur. Slaydlar klind hazrlanan srgid Zfr Günü il bal mlumatlar, kitablar, qzet v jurnal mqallri (Azrbaycan, rus v digr dillrd), izahl mtn-
18
lr, audiovizual sndlr v s. öz ksini tapa bilr. Srgini hazrlayan zaman kitabn üz qabn, biblioqrafik tsvirini, annotasiyasn v gr mümküns kitabn onlayn versiyasn v ya linkini d virtual srgid yerldirmk olar.
Nümun: Salyd 1: Srginin bal
“Xalqmzn Zfr Tarixi”
Slayd 2: Azrbaycan Respublikasnda Zfr Gününün tsis edilmsi haqqnda: Azrbaycan Respublikas Pre- zidentinin Srncam, 2 dekabr 2020-ci il // Azrbay- can.-2020.-3 dekabr.- S.1.
http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2020/de kabr/729823.htm
müsahiblr, mktublar, mruzlr, müracitlr / lham liyev; buraxl. msul R. Mehdiyev.- Kitab106 Sentyabr 2020-Oktyabr 2020.- Bak: Azrnr, 2021.-391, [1] s.
nkiaf-mqsdimizdir: çxlar, nitqlr, byanatlar, müsahiblr, mktublar, mruzlr, müracitlr / lham liyev; buraxl. ms. R.Mehdiyev.- Kitab 107 Oktyabr 2020 - Noyabr 2020.- Bak: Azrnr, 2021.-391 s.
nkiaf-mqsdimizdir: çxlar, nitqlr, byanatlar, müsahiblr, mktublar, mruzlr, müracitlr / lham liyev; buraxl. msul R.Mehdiyev.- Kitab 108 Noyabr 2020 - Dekabr 2020.- Bak: Azrnr, 2021.- 391 s.
ahibolu, E. Dmir yumruq: ial altndak torpaq- larmzn azadl urunda hid olanlarn ziz xa- tirsin / Elxan ahinolu; red. H. faqt ; üz qab- nn trtibat R. Qasm.- Bak: Qanun, 2021.- 279, [16] s.
Zfr salnamsinin 44 günü.- Bak: Maarif, 2021.- 318, [2] s.
Slayd 4: Qzet v jurnallarda drc ediln mqallr Azrbaycan dilind lsgrov, A. Tarixi dalt zfr çald / Aydn ls-
grov // Respublika.-2021.- 15 aprel.- S.6. http://www.anl.az/down/meqale/respublika/2021/apr el/741413.htm
Qocayev, . 44 günlük sava / smayl Qocayev // rq.-2020.- 11 noyabr.- S.11. http://www.anl.az/down/meqale/sherq/2020/noyabr/ 728155(meqale).pdf
Sadqova, G. 44 günlük zfr v ya...: Dalq Qara- ba münaqisin tarixi yanama / Gülnar Sad- qova // rq.-2021.- 16 fevral.- S.14. http://www.anl.az/down/meqale/sherq/2021/fevral/7 34597(meqale).pdf
Rus dilind , . / //
.-2021.- 23 .- .3-4. http://www.anl.az/down/meqale/bakrabochiy/2021/a prel/742104(meqale).pdf
100 . , - ! // - .-2021.-18 .- .1. http://www.anl.az/down/meqale/bakrabochiy/2021/fe vral/735067.htm
- , - : ; - // .-2021.- 12 .- .2. http://www.anl.az/down/meqale/bakrabochiy/2021/y anvar/731987.htm
Slayd 5: zahl mtn Sentyabrn 27-dn balayan, 44 gün davam edn v
Dalq Qaraba da daxil olmaqla ial altndak razi- lrimizin azad olunmas il nticlnn Vtn Müharibsi tariximizin n parlaq shifsin, Azrbaycan xalqnn iftixar v qürur mnbyin çevrildi. Azrbaycan xalq öz liderinin - müzffr Ali Ba Komandan lham liyevin trafnda sx birlrk bütün dünyaya öz gücünü, mtinliyini, müba- rizliyini nümayi etdirdi. Prezident lham liyev 17 ild h- yata keçirdiyi siyastin nticsind Azrbaycan 30 il yaxn davam edn münaqid qalib trf çevirdi. razi bütöv- lüyümüz birmnal olaraq tsdiq edildi.
Slayd 6: Sitat “Bu gün Azrbaycan Ordusu öz torpanda Azrbay-
cann razi bütövlüyünü qoruyur. Ermnistan sgrinin bizim torpaqda n ii var?! Bu iala son qoyulmaldr v qoyulacaq! Biz haqq yolundayq. Bizim iimiz haqq iidir. Biz zfr çalacaq. Qaraba bizimdir, Qaraba Azrbay- candr!”
*** “uann ialdan azad edilmsi bizim gücümüzü gös-
trdi. Ordumuzun pekarln, hrbçilrimizin csartini, qhrmanln göstrdi. uann götürülmsi çox böyük pekarlq, csart tlb edn mliyyat idi. minm ki, bu
mliyyat dünya hrb tarixind xüsusi yer tutacaq. Çünki bu mliyyat bizim qhrman hrbçilrimiz dalardan, me- lrdn, crlardan keçrk yalnz yüngül silahlarla silah- lanm kild azad ediblr. uann ialdan azad edilmsi bizim anl qlbmizdir”.
*** “Bu gün Azrbaycan Ordusu güclü ordudur. Bütün
beynlxalq reytinqlr gör o, dünyann n güclü 50 ordu- sunun siyahsna daxildir. Azrbaycan 44 gün rzind parlaq qlb qazanaraq Ermnistan mlub etdi, iala son qoydu. Hr gün Azrbaycan Ordusu irli gedirdi, hr gün yeni hrlr, kndlr, qsblr, yükskliklr azad edilirdi. Azrbaycan sgri, Azrbaycan zabiti bir amalla vuruurdu ki, bu iala son qoyulsun, bu haqszla son qoyulsun, dalt zfr çalsn, tarixi dalt zfr çalsn v buna nail olduq. Bizim anl Ordumuzun 44 günlük mü- haribsi XXI srin müharibsidir”
lham liyev,
telefonlar, sayt v e-mail ünvan. Zfr Günü il laqdar kitabxanalarda tkil olunacaq
növbti tdbirlrdn biri d virtual dyirmi masadr. Maariflndirici xarakter dayan bu tdbiri tkil edn za- man müzakir olunacaq msllr öncdn müyyn- ldirilmli, itirakçlar vvlcdn tyin edilmli, mütxs- sislrin konkret mövzularda çxlar nzrd tutulmal v mövzu il bal suallar hazrlanmaldr. Kitabxanaç tdbirl bal sosial bklrd, kitabxanann saytnda elan yerl- dirmli v itirakçlarn onlayn qeydiyyatdan keçmsin nzart etmlidir. Bu cür tdbirlrin video çkiliini d hm-
22
“Zfr salnamsinin anl 44 günü”, “Qaraba Azr- baycandr!”, “Vtn müharibsi qhrmanlarn ehtiramla anrq”, “anl ordunun mtin sgri” v s.
“8 Noyabr - Zfr Günü” il laqdar regionlararas, region daxilind, eyni zamanda MKS daxilind telekonfranslarn keçirilmsi tövsiy olunur. Telekonfrans sasn (telefon vasitsil, audiokonfrans, çat, poçt vasitsil konfrans, videokonfrans v s.) Windows mliyyat sistemind Microsoft Net Meeting proqram vasitsil hyata keçirilir. Bu proqram uzaq msafd ss v video laqlrinin tkili, elc d internet vasitsil onlayn görü v konfranslarn keçirilmsi üçün nzrd tutulmudur. Telekonfransa hazrlaarkn kitabxanaç mövzunun müyyn edilmsi, ünsiyyt dilinin seçilmsi, itirakçlarn dvt olunmas, müzakirlrin idar olunmas v onlara yekun vurulmas kimi tkilati ilri hyata keçirir. Telekonfransn sas üstünlüklrindn biri d itirakç trkibin, sayna, hmçinin, telekonfransn müddtin heç bir mhdudiyytin qoyulmamasdr.
Tdbir hazrlq müddtind kitabxanaç konfransda çx edck xslri müyyn etmli, onlarla sx laq sax- lamal, proqram trtib etmli v itirakçlarn onlayn qeydiy- yatdan keç bilmlri üçün veb ünvan müyyn etmlidir. n sonda sosial bklrd, kitabxanann saytnda, yerli qzetlrd konfransla bal elan v ya anons yerldiril- mlidir.
Telekonfrans aadak mövzularda keçirmk olar: “kinci Qaraba müharibsi - tarixi zfrimiz”, “anl zfr tariximiz”, “uaya gedn zfr yolu”, “44 günlük Vtn müharibsi: ham bir nfr kimi” v s.
23
“8 Noyabr - Zfr Günü” il bal kitabxanaya daxil olan sndlrl istifadçilri tan etmk mqsdil kitabxa- nann veb-saytnda v sosial bklrd onlayn informa- siya günü keçirmk olar. nformasiya gününd “Unutma- yaq!” “Qaraba Azrbaycandr!” “Qhrman oullar- mz” v digr diqqtçkn balqlar altnda 44 günlük Vtn müharibsi, anl ordumuzun qalib sgrlrinin keçdiyi - rfli döyü yolu haqqnda kitab, qzet v jurnal mqalrinin (Azrbaycan v digr dillrd) elektron versiyalarn, bu mövzuda olan sndlrin biblioqrafik siyahsn, qsa anno- tasiyasn yerldirmk olar. Maariflndirici v tövsiy xa- rakterli bel resurslarn kitabxanann saytnda yerldiril- msi kitabxanaya glm imkan olmayan fiziki qüsurlu istifadçilr üçün d olduqca hmiyytli olacaqdr.
Kitabxanann foyesind elc d “Zfrl bitn 44 günlük müharib” adl gu tkil oluna bilr. anl Zfr Günün hsr olunmu gu nisbtn geni v hatli olmaldr. Gunin tkilind mqsd istifadçilr mövzu haqqnda daha dolun mlumat vermkdn ibartdir. Gud lav olaraq kartotekadan, tövsiy dbiyyat siyah- larndan, sndlr v killrdn, ss yazlarndan ibart disklrdn istifad etmk olar. Bundan baqa kitabxanalar öz saytlarnda v yaxud sosial bklrd elektron gulr d yarada bilrlr.
Daycest. anl qlbmizl bal kitabxanalarda tkil olunacaq tdbirlrdn biri d daycest kimi informasiya xa- rakterli nrlrin hazrlanmasdr. Daycest - (“digest”- ingi- lis dilindn trcümd “xülas”, “toplu” mnasn verir) hr hans bir aktual msl il bal daha drin v trafl tdqiqat aparmaa, müxtlif mnblrd çap olunmu materiallarn (sasn dövri nrlr) qsa xülassini ks etdir- mkl onu geni ictimaiyytin diqqtin çatdrmaa xidmt edir. Daycestin hazrlanmas hm kitabxana istifadçilri, hm d tdqiqatç-alimlr üçün olduqca hmiyytlidir.
24
“8 Noyabr - Zfr Günü” il bal dövri nrlrd drc edilmi mqallri seçrk qsa xülaslrini vermkl daycest hazrlamaq olar. Daycesti hazrlayan zaman Milli Kitabxanann elektron kataloqunda axtar aparmaq (http://ek.anl.az/search/query?theme=e-kataloq) v elektron resurslarndan bhrlnmk olar.
Daycestlri “Tarixi qlb - Zfr günü”, “8 noyabr - Zfr tarixi”, “Müqdds bir hqiqt - Vtn sevgisi” v s. mövzularda trtib etmk olar. Hazrlanm daycesti elektron formada kitabxanann saytnda, sosial bklrd yerldir- mkl d istifadçilrin diqqtini bu mövzuya yönld bilrsiniz.
10 noyabr 2020-ci il
- ziz hmvtnlr. Bu gün ölkmiz üçün tarixi bir gündür. Bu gün
Ermnistan-Azrbaycan Dalq Qaraba münaqisin son qoyulur. Hesab edirm ki, indic imzalanm üçtrfli byanat mslnin hlli istiqamtind son nöqt olacaqdr. Bu byanat Azrbaycan Prezidenti, Rusiya Prezidenti v Ermnistan ba naziri imzalamlar. strdim ki, byanatn mtni il sizi tan edim:
Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti,
Biz Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti lham li-
yev, Ermnistan Respublikasnn ba naziri Nikol Painyan v Rusiya Federasiyasnn Prezidenti Vladimir Putin aadaklar byan edirik:
1. 10 noyabr 2020-ci il tarixind Moskva vaxt il saat 00.00-dan etibarn Dalq Qaraba münaqisi zonasnda atin v bütün hrbi mliyyatlarn tam dayandrlmas elan olunur. Bundan sonra Trflr adlandrlacaq Azrbaycan Respublikas v Ermnistan Respublikas hazrda tutduqlar mövqelrd qalacaqlar.
2. 20 noyabr 2020-ci il tarixindk Adam rayonu Azrbaycan Respublikasna qaytarlr.
3. Dalq Qarabada tmas xtti v Laçn dhlizi boyu Rusiya Federasiyasnn 1960 sayda odlu silahl hrbi
26
qulluqçusundan, 90 hrbi zirehli texnika, 380 dd avto- mobil v xüsusi texnikadan ibart sülhmraml kontingenti yerldirilir.
4. Rusiya Federasiyasnn sülhmraml kontingenti ermni silahl qüvvlrinin çxarlmas il paralel kild yerldirilir. Rusiya Federasiyasnn sülhmraml kontin- gentinin qalma müddti 5 ildir v müddtin bitmsin 6 ay qalm hazrk müddann ttbiqin xitam verilmsi niyyti il bal Trflrdn hr hans biri çx etmzs, müddt avtomatik olaraq növbti 5 il uzadlr.
5. Münaqi trflrinin razlamalara ml etmsin nzartin smrliliyinin artrlmas mqsdil atks n- zart üzr sülhmraml mrkz yaradlr.
6. Ermnistan Respublikas 15 noyabr 2020-ci il ta- rixindk Azrbaycan Respublikasna Klbcr rayonunu, 1 dekabr 2020-ci il tarixindk is Laçn rayonunu qaytarr. Dalq Qarabala Ermnistan arasnda laqni tmin edck v bununla bel ua hrin toxunmayacaq Laçn dhlizi (5 kilometr enliyind) Rusiya sülhmraml kontingentinin nzarti altnda qalr. Trflrin razl sasnda növbti üç il rzind Dalq Qarabala Ermnistan arasnda laqni t- min edn Laçn dhlizi üzr yeni hrkt marrutunun inas plan müyyn edilck v bununla da hmin marrutun mühafizsi üçün Rusiya sülhmraml kontingentinin glck yerdyimsi nzrd tutulur. Azrbaycan Respublikas La- çn dhlizi üzr hr iki istiqamtd vtndalarn, nqliyyat vasitlrinin v yüklrin hrktin thlüksizlik zmanti verir.
7. Daxili mcburi köçkünlr v qaçqnlar Dalq Qaraban razisin v traf rayonlara BMT-nin Qaçqnlar üzr Ali Komissarlnn Ofisinin nzarti altnda geri qaydr.
8. Hrbi sirlr, girovlar v digr saxlanlan xslrin, habel csdlrin mübadilsi hyata keçirilir.
27
9. Bölgdki bütün iqtisadi v nqliyyat laqlri brpa edilir. Ermnistan Respublikas vtndalarn, nqliyyat va- sitlrinin v yüklrin hr iki istiqamtd manesiz hr- ktinin tkili mqsdil Azrbaycan Respublikasnn qrb rayonlar v Naxçvan Muxtar Respublikas arasnda nqliy- yat laqsinin thlüksizliyin zmant verir. Nqliyyat la- qsi üzr nzarti Rusiyann Federal Thlüksizlik Xidm- tinin srhd xidmtinin orqanlar hyata keçirir. Trflrin razl sasnda Naxçvan Muxtar Respublikas il Azr- baycann qrb rayonlarn birldirn yeni nqliyyat kom- munikasiyalarnn inas tmin edilck.
Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti, Ermnistan Respublikasnn ba naziri,
Rusiya Federasiyasnn Prezidenti.
*** ziz hmvtnlr, ziz baclar v qardalar. Bu byanatn tarixi hmiyyti var. Bildirmliym ki,
bu byanat videokonfrans klind imzalanmdr v ilk mrhld 3 ölknin baçs bu videokonfrans vasitsil b- yanat imzalamal idilr. Ancaq son anda Ermnistan ba na- ziri bundan imtina edib. Bu, müyyn drcd baadü- ülndir. Çünki faktiki olaraq bu byanat Ermnistann hrbi kapitulyasiyas demkdir. Ona gör bu byanat video- konfrans formatnda Rusiya Prezidenti v mn imzalamq v bu byanat rus dilind trtib edilibdir. Mnim burada imzam var, bu snd bu imzalamadan sonra Rusiya sfirin tqdim edilib v Rusiya v Ermnistan dövlt, hökumt baçlar bu sndi imzalayacaqlar.
Bir daha demk istyirm ki, Ermnistan ba naziri Painyann bu hrkti baadüülndir. Halbuki hesab edi- rm ki, hr bir insan öz mllrin gör cavab vermlidir. Hr bir insan htta onun üçün, ölksi üçün n ar, n kritik
28
vziyytd özün hörmt saxlamaldr. Onsuz da Painyan bunu imzalayacaq. Biz onu mcbur etdik. Ancaq onu hanssa bal bir yerd, qapal bir yerd, kameralardan uzaq bir yerd qorxaqcasna, namrdcsin imzalayacaq. Öz xou il bunu imzalamr. Bunun - dmir yumruun hesabna imzalayr!
Bu byanat bizim anl qlbmizdir. adam ki, bu gün bu müjdni Azrbaycan xalqna verirm. Hesab edirm ki, bu byanatn imzalanmasnn sbblrindn biri d dünn qeyd etdiyimiz parlaq qlbmizdir, tarixi qlbmizdir, u- ann ialdan azad edilmsidir, ua Qaraban tacdr! uann azad edilmsi hm böyük siyasi, hm böyük strateji, eyni zamanda, çox böyük mnvi mna dayr. Biz uaya qaytdq, biz uan qaytardq, biz uada yaayacaq v ialdan azad edilmi digr bütün torpaqlarda hyat qaynayacaq. nsanlar o torpaqlara qaydacaq, orada yaa- yacaq, insanlarmzn 30 illik hsrtin son qoyulur.
Hesab edirm ki, bu byanatn imzalanmasnn sbbi noyabrn 9-da - Dövlt Bayra Gününd bizim növbti anl hrbi qlbmiz olub. Çünki noyabrn 9-da 72 yaay mntqsini Azrbaycan Ordusu ialçlardan azad edib. uann azad edilmsi, noyabrn 9-da 72 yaay mnt- qsinin azad edilmsi v sentyabrn 27-dn bu gün qdr 300- yaxn yaay mntqsinin azad edilmsi il Erm- nistan ordusunun belini qrmq. Painyan mcbur olub bu byanata öz imzasn atr. Amma çox miskin, çox acnacaql durumda. Mn is böyük fxart v sevinc hissi il bu byanata öz imzam atmam. Çünki bu byanat uzun illr davam edn iala son qoyur. Bu byanat imkan verir ki, hl d ial altnda olan digr rayonlarmz - Adam, Laçn, Klbcr rayonlarn qan tökülmdn qaytaraq. Qsa bir müddt qoyulur, bu ayn sonuna qdr bu rayonlar biz qaytarlr. Bu, böyük xobxtlikdir. Mn fürstdn istifad edrk, Adam, Laçn, Klbcr rayonlarnn sakinlrini,
29
bütün Azrbaycan xalqn bu münasibtl tbrik edirm. Hr df ial altnda olan hanssa rayon, hr ialdan azad edilnd mn o hr v rayonlarn sakinlrini tbrik edirdim, tsvvür edirm ki, onlarn hyatnda bu n demkdir. Onlarn bzilri, blk d bir çoxlar görnd ki, uzun illr rzind msl öz hllini tapmr artq ümidlrini itirmidilr. Mn son 17 il rzind köçkünlrl çoxsayl görülrimd, onlar üçün yeni evlrin tqdimat mrasim- lrind görürdüm ki, ildn-il onlarn ümidlri azalr. Görürdüm, ürk ars il bunu görürdüm. Görürdüm ki, artq onlarn bzilri ümidlrini itirib. Bli, tkkürünü bildirirdilr, tbii ki, onlara yax rait yaradlrd, onlarn problemlri hll olunurdu. Bilirsiniz ki, mcburi köçkünlr üçün Azrbaycanda görüln ilr heç bir baqa ölkd görülmür. Dünyann bir çox ölklrind köçkünlr var, amma bizim köçkünlrimizin vziyyti o biri ölklrd yaayan köçkünlrl müqayisedilmz drcd müsbtdir. Amma onlarn sas arzusu doma torpaqlara qaytmaqdr v mndn xahi edirdilr, cnab Prezident, qaytar bizi. Mn d hr df onlarla göründ hm onlarda güclü irad görürdüm, yenilmzlik görürdüm, dövlt sdaqt görür- düm, eyni zamanda, onlarn gözlrind nisgil, hsrt görür- düm. Buna son qoyulub, ziz soydalarm, gözünüz aydn olsun, siz qaydrsnz, biz qaydrq, Azrbaycan qaydr! Azrbaycan öz razi bütövlüyünü brpa edir. Bundan da böyük xobxtlik ola bilrmi!
Mcburi köçkünlr yax bilirlr ki, onlarn öz dd- baba torpaqlarna qaytmas üçün biz limizdn glni edcyik, ialdan azad edilmi bu torpaqlar yenidn quracaq. ndi bütün dünya görür ki, mnfur dümn bu torpaqlar hans vziyyt salb. Bizim bütün binalarmz dadlb, tarixi abidlrimiz dadlb, muzeylrimiz talan edilib, tbitimiz böyük ziyan vurulub, mscidlrimiz dadlb, thqir edilib. Azad edilmi torpaqlarda yar-
30
dalm mscidlrd vhi dümn bizi thqir etmk üçün, bizim qürurumuza toxunmaq üçün donuz saxlayrd. Amma biz onlarn qisasn artqlamas il aldq. Xocal qurbanlarnn da qisasn aldq, hidlrimizin d qisasn aldq.
Mn noyabrn 8-d uann azad edilmsi il laqdar xalqma müjd verrkn bildirmidim ki, hidlrin ruhu qarsnda ba yirm. Birinci Qaraba v kinci Qaraba mühariblrinin hidlri bizim qlbimizd bdi yaayacaq. Allah bütün hidlrimiz rhmt elsin. Onlarn qhr- manl, fdakarl nticsind biz torplaqlarmza qay- drq. Allah bütün yaral hrbçilrimiz fa versin, onlar tezlikl saalb normal hyata dönsünlr, onlarn saalmas üçün d limizdn glni edirik v edcyik. Htta n ar vziyytd olan yaral sgrimiz, zabitimiz bilmlidir, limizdn glni edcyik ki, onu normal hyata qaytaraq. Biz bu Qlby gör onlara borcluyuq. Onlar torpamz ialçlardan qar-qar azad edib, onlar bizim bayramz ial edilmi v ialdan azad edilmi torpaqlarda qaldrb, bayramz orada dalalandrb. Bu, bizim hammzn qlbsidir, bütün Azrbaycan xalqnn. Azrbaycan xalq bir daha göstrdi ki, n qdr böyük xalqdr, n qdr vtnprvr xalqdr, n qdr dmir irady malik olan xalqdr. 30 ilin ziyyti, 30 ilin ümidsizliyi, 30 ilin zablar xalqmz sndrmad, iradmiz heç bir mnfi tsir göstrmdi. ksin, biz daha da bütövldik, daha da mtinldik, daha da güclndik, özümüzü toparladq, dedik ki, artq yetr, biz bu iala dözmycyik. Dedik ki, dümni torpaqlarmzdan qovacaq! Heç bir danqlar bizi maraqlandrmr. Siz d yax bilirsiniz ki, son bir il rzind mn danqlar haqqnda, ümumiyytl, söhbt aparmram. Xalqm aldatmaq istmirdim, heç vaxt aldatmamam v aldatmayacaam. Azrbaycan xalq bunu bilir. Mn müharibdn vvl deynd ki, mn bilirm nyi n vaxt
31
etmk lazmdr, minm ki, xalqmzn mütlq ksriyyti baa düürdü mn nyi nzrd tuturam v sbirl bu günü gözlyirdi, mn inanrd, Prezident kimi, Ali Ba Komandan kimi inanrd, gözlyirdi v bu gün gldi. Dedik yetr artq, bu sart yetr! Bizim hrlrimiz sart altnda n qdr qalacaq?! Mnfur dümn bizim tbitimizi n qdr murdarlayacaq, bizim torpamzda gzck, yeyck, içck, rqs edck, bizi thqir edck. Dedik ki, dümn yerini göstrcyik, dümni torpaqlarmzdan qovacaq v qovduq da!
Sentyabrn 27-d n ba verib, onu tarixçilr deyck. Nec balayb, onu hesab edirm ki, bir çoxlar bilir. Artq Azrbaycan xalqnn sbri tüknmidi v mn Ermnistan ba nazirin son görülrd demidim ki, siz odla oynamayn, Azrbaycan xalqnn sbri il oynamayn. Siz Azrbaycan xalqn tanmrsnz, siz tanyacaqsnz bizi, amma gec olacaq. Düz yola glin, çxn bu torpaqlardan, bu torpaqlar siz mnsub deyil. Amma n etdilr? Orada qanunsuz mskunlama aparmaq üçün beynlxalq hüququ, beynlxalq konvensiyalar, o cümldn Cenevr konven- siyalarn kobudcasna pozaraq nümayikaran kild xaricdn ermnilri gtirib özü d mhz uaya ki, bizi incitsin. Mhz uada o dst baçs hans ki, indi deik axtarr gizlnmy, xunta baçs özün andiçm mrasimi keçirmidir v Ermnistan ba naziri gedib orada itirak edib. Bu, biz satamaq deyildimi? Bunun hesabn sizdn soruan olmayacaqdm?! Hesabn soruduq, diz çökdürdük, diz üst qoyduq! Onun-bunun tyindn yapb bu 40 gündn çox bir müddtd adam qalmayb ki, zhlsini tökmsin, yardm istmsin, özünü alçaltmasn. Biz alçaltmq onu, cb d etmiik. Bizim üçün müqdds olan ua hrinin Cdr düzünd srxo vziyytd rqs ednd fikirlydi ki, bu gün glck, czasn alacaq, siçan kimi gizlnib bax bu sndi götürüb alaya-alaya imzalayacaq.
32
Yerini göstrdik, drsini verdik. Qovmuuq onlar torpaqlarmzdan, iti qovan kimi qovmuuq. Demidim ki, qovacaq, iti qovan kimi qovacaq v qovmuuq, iti qovan kimi qovmuuq. Qorxularndan indi bu snd imza atr, bilir ki, biz Adama da, Klbcr d, Laçna da glcyik. Heç kim bizi saxlaya bilmz. Hr ks bizim gücümüzü gördü, hr ks bizim dmir yumruumuz ndir, anlad. Ona gör qovmuuq onlar, cb d etmiik.
Onlarn demk olar ki, bütün texnikasn mhv etmiik, darmadan etmiik. Bu 30 il rzind qurulmu istehkamlar keçmiik, sgrlrimiz aslan kimi keçiblr, ziblr dümni keçiblr, cb d ediblr, öz torpanda. Biz beynlxalq hüquqa ml edirik, biz beynlxalq hüquqa hörmt göst- ririk. Biz mülki vtndalardan intiqam almamq, heç vaxt almayacaq v mhz buna gör mülki vtndalar arasnda dümn trfd itkilr çox azdr. Onlar n etdilr? Onlar döyü meydannda duru gtir bilmdilr, qaçdlar, ondan sonra ballistik raketlrl mülki vtndalara at açdlar. Bu, hrbi cinaytdir. Onlar bu hrbi cinayt gör cavab vercklr. Gnc hrini Ermnistandan ballistik raket- lrl vurmaq alçaqlqdr, alçaq hrktdir, cinaytdir. Brdni kasetli bombalarla at tutmaq hrbi cinaytdir. Mn demim Trtr hri, kinci Dünya müharibsi dövründ dalm Stalinqrad hrin bnzyir. Günd, - özü d böyük hr deyil, - yüzlrl mrmi düürdü, amma bir nfr d trpnmdi. Amma ermnilr qaçb getdilr. Onlarn “yenilmz” ordusu mhv oldu, frarilik balad, xunta baçs Dalq Qarabada mr verdi ki, kim oradan qaçacaq, o, msuliyyt clb olunacaq. Bizd BR nfr frari oldumu? Olmad! Bir nfr d olmad! Budur Azrbaycan xalq! Mülki vtndalar, evi dalb, mal batb, yaxn insann itirib, yen d deyir ki, "Vtn sa olsun". Ancaq irli, irli! Mn yazlan mktublarda deyilir,
33
Ali Ba Komandan, irli! Dstklyirik sni, get irli, dayanma v getmim, dayanmamam.
Bu müharib dövründ 30-a yaxn müsahib vermim. Ömrümd blk d bu qdr müsahib vermmim v bzilri deyirlr ki, lham liyev n üçün müsahib vermir. Hesab edirdim ki, mn öz mövqeyimi ifad etmk üçün kifayt qdr imkanlara malikm, tez-tez bütün msllrl bal öz fikirlrimi bildirirm. Mnim bütün faliyytim ffafdr, keçirdiyim bütün iclaslar ictimaiyyt tqdim edilir. Lüzum bilmirdim onda. Amma lazm olan vaxtda 30- a yaxn müsahib vermim v o müsahiblrd demim ki, biz beynlxalq hüquqa hörmtl yanarq, biz beynlxalq hüququ müdafi edirik, biz dalti müdafi edirik, biz BMT Thlüksizlik urasnn qtnamlrini icra edirik. Demidim ki, bizim bütün addmlarmz beynlxalq hüququn norma v prinsiplri sasnda, xlaq sasnda görülüb v bütün addmlarmz bu istiqamtd atlb. ntiqammz dümndn aldq, ialçdan aldq. Mülki vtndalarla bizim iimiz olmayb v olmayacaq. Dümnin mskunlad, gizlndiyi hrlrd böyük dantlar yoxdur. Çünki biz mülki obyektlr at açmamq. Bax, bizim frqimiz bundan ibartdir.
Mn bu müharib balayandan sonra demidim ki, bir çoxlar, demk olar, bu msl il mul olan siyastçilrin hams deyirdi ki, bu münaqinin hrbi hlli yoxdur. Mn n deyirdim? Deyirdim ki, var! Mni tnqid edirdilr ki, lham liyev n danr? Yoxdur hrbi hlli. Dedim yax yoxdursa, onda bunu sülh yolu il hll edin. Sizin linizd bu imkanlar var. Siz böyük dövltlrsiniz, böyük nüfuzunuz var, böyük imkanlarnz var. Ndir ki, sizin qabanzda Ermnistan, ndir ki, ona tsir ed bilmirsiniz? Blk tsir etmk istmirsiniz? Yox, deyirdilr ki, olmaz müharib aparmaq, sülh yolu il. Sülh yolu il 1 il, 2 il, daha 30 il sülh yolu il? Bizim bamz n qdr aldatmaq olar? Amma biz
34
sübut etdik ki hrbi hlli var. V mn demidim ki, mn istyirm v Painyan, deyirm sn, byanat ver, öhdlik götür, qrafik ver, cdvl ver. Müharibnin ilk günündn mn bunu deyirdim. Hr ks d bunu gör bilr. Müsahiblrimd, xalqa müracitlrimd açq demim, qrafik ver, cdvl ver, rdd ol, çx get, mn dayanram. Yoxsa oradan deyirlr dayann, buradan deyirlr dayann. Yax, bizim torpaqlarmz ial ednd niy bunlara “dayann!” deyn olmad? Bizim torpamz 30 il sart altnda saxlayan Ermnistana n üçün “buradan çx get!" deyn olmad! Bu, ndir? Yax, biz indi öz gücümüz güvnrk bu torpaqlar hid ver-ver, qan tök-tök azad edirik, biz “dayann” deyirsn, ona de ki, çx. Demir. Biz deyir dayan. Dedim dayanmayacaam mn. Heç kim mni dayandra bilmz v dedim tlb edirm sndn Painyan, xsn özün, snin xarici ilr nazirin, n bilim o biri, bu biri yox, xsn özün öhdlik götürmlisn, tarix vermlisn n vaxt rdd olursan bizim torpaqlarmzdan. Bax bu byanatda o öhdlik var. Mcbur edirik onu, mcbur etdik, zorla mcbur etdik, bana vura-vura mcbur etdik, bütün bd mllrin gör, o donuzlar bizim mscidlrimizd saxladna gör. Bizim mscidlrimizd donuz saxlayan özü donuzdur. ndi bu sndd öhdlik var. Dekabrn 1-n qdr rdd olacaq qalan ial edilmi torpaqlardan. Ona gör mslnin hrbi yolu var. Amma mn deyirdim, istyirm ki, bu hrbi mrhl d dayansn, keçk siyasi mrhly. N oldu? Mn deyn oldu. Bax, bu gün mn deyn oldu. Hrbi mrhl baa çatr, keçirik siyasi msly. Demk olar ki, biz maksimum srf edn snd imzaland. Painyan onu imzalad. Baqa yolu yox idi. slind, bu, mlubiyytin etirafdr. Bu, hrbi kapitulyasiyadr. Prinsip etibaril mn tlb ed bilrdim ki, glsin otursun orada, aada, bax orada imzalasn onu. Amma mn bel adam deyilm. Mn n üçün kimis
35
alçaldm. O onsuz da özünü alçaldb. Bu rzil duruma özü- özünü salb. Grk orada qarnn qabaa verib, srxo vziyytd Cdr düzünd rqs ednd bu günü fikirlrdi ki, gün glck hesabn vercksn, verirsn. Bax bel. Heç kim biziml zarafat ed bilmz. Heç kim Azrbaycan xalqnn sbri il oynaya bilmz. Heç kim bizi thqir ed bilmz. Edrsn, drsini alarsan. Nec ki, drsini vermiik.
Ona gör mslnin hlli artq tmin edilib. lbtt, gr Ermnistan atks ml ets, - mn artq bütün mrlrimi vermim, - komandanlqlara mrimi vermim, biz dayanrq. Biz imzamza hörmtl yanarq. Qar trf d dayanmaldr. Çünki dayanmasa, biz d dayanmayacaq.
ndi beynlxalq müahidçilr yax bilirlr ki, kim atksi pozub. Birinci df kim pozub Gncni ballistik raketl bombalayanda, ikinci df kim pozub be dqiq atks vaxtndan keçmmi v üçüncü df Brdni kasetli raketlrl vurmaqla. ndi bu df d pozsa, artq mn hesab edirm ki, özü lap peman olacaq. Ona gör biz istdiyimiz nail ola bilmiik. Biz dümni mcbur ed bilmiik. Mn faktiki olaraq onlara ultimatum vermim. Demim ki, çxmalsan, çxmasan sona qdr gedcym. Sona qdr! Ayn 8-d hidlr xiyabannda demim ki, sona qdr gedcym v heç bir qüvv mni dayandra bilmz.
Biz bu qlbni döyü meydannda qazandq. 300- yaxn yaay mntqsi, o cümldn Füzuli hri, Cbrayl hri, Zngilan hri, Qubadl hri, ua hri, Hadrud qsbsi, Suqovuan qsbsi, digr qsblr döyü meydannda azad edildi.
Bu qlblr dümni mcbur etdi ki, Adam, Laçn, Klbcr rayonlar biz siyasi yollarla qaydr. Amma bu- rada Ermnistan trfinin xo niyytini axtarmaq yersizdir. Onlarda xo niyyt deyiln anlay bütövlükd yoxdur. Sadc olaraq, mcbur olub. Çünki bilirdi ki, bu snd imza atmasa, özümüz alacaq bu torpaqlar. Hr ks bunu
36
bilirdi. Mn demidim ki, qan tökmk istmirm, müharibni dayandrmalyq, rdd olsun bizim torpaqla- rmzdan! Bel d oldu.
Mn bir mslni d qeyd etmk istrdim. Mn ziz xalqm sndin mtni il tan etdim. Burada yeni nzart mexanizmi ttbiq edilir. Byanatn beinci bndind yazlb: “Münaqi trflrinin razlamalara ml etmsin nza- rtin smrliliyinin artrlmas mqsdil atks nzart üzr sülhmraml mrkz yaradlr”. Mn dey bilrm ki, bu mrkzd Rusiya v Türkiy hrbçilri faliyyt göst- rck. Bellikl Türkiy rsmi qaydada bu münaqinin glck hlli v atks nzart etmk iind rol oynayacaqdr.
Mn videokonfrans formatnda imzalama mrasi- mindki çxmda hm Türkiy Prezidenti, ziz qardam Rcb Tayyib rdoann, hm Rusiya Prezidenti Vladimir Putinn sylrini yüksk qiymtlndirdim. Çünki onlar dorudan da bu 44-45 gün rzind böyük sylr göstrmilr ki, msl sülh yolu il hll olunsun. Eyni zamanda, mn çox adam ki, artq münaqinin dayandrlmasnda bu iki lider öz müsbt rolunu oynayb. Hesab edirm ki, bu, eyni zamanda, bölgd glck mkdalq formatn da böyük drcd müyyn edir. Çünki Türkiy il Rusiya arasndak laqlr bu gün tarix baxsaq, hesab edirm ki, n yüksk sviyyddir. Hr iki ölk bizim üçün dost, qonu ölkdir. Bellikl, hesab edirm ki, glckd bu mkdalq format daha da çoxaxli ola bilr.
Digr önmli msl, xüsusil qeyd etmk istyirm ki, Naxçvan Muxtar Respublikasnn Azrbaycann sas his- ssi il laqsi bu sndd tsbit edilir. Hm bütün kommu- nikasiyalarn, yollarn açlmas, eyni zamanda, burada göstrilir ki, yeni nqliyyat kommunikasiya infrastrukturu yaradla bilr v yaradlmaldr. Biz bunu lbtt ki, çox dstklmiik. Dey bilrm ki, mnim tkidiml bu bnd
37
bu byanata salnd. Çünki birbaa Ermnistan-Azrbaycan Dalq Qaraba münaqisi il bu bndin laqsi yoxdur. Ancaq mnim tkidli tlblrim adam ki, qbul olundu. Bellikl Naxçvan Muxtar Respublikasn Azrbaycanla, Azrbaycann sas hisssi il quru yollarla birldirm istiqamtind tarixi addm atld. Çünki mnfur dümn 1990-c illrin vvllrind v ondan da bir qdr vvl Naxçvan faktiki olaraq mühasiry almd. Bütün kommunikasiya xtlri ksildi, - çünki o vaxt Azrbaycann sas hisssindn oraya enerji resurslar ötürülürdü, - faktiki olaraq Naxçvan Muxtar Respublikas çox ar vziyytd qalmd. Eyni zamanda, Ermnistan razisindn oraya hücumlar da edilirdi. Dflrl demim, mhz ulu öndr Heydr liyevin csarti v faliyyti nticsind Naxçvan ial altna dümdi. Ermni vandallarnn bel planlar da var idi.
Ona gör bu bndi xüsusil qeyd etmk istrdim v ziz naxçvanllar da bu hadis münasibtil tbrik etmk istrdim. Bildirmliym ki, naxçvanllar da ikinci Qaraba müharibsind digr bütün bölglrdn olan vtndalar kimi fal itirak ediblr. ndi müharib baa çatr, bu gün qdr açqlanmayan bzi msllr d üz çxacaq v hr ks bilck ki, baqa bütün bölglrdn olan hrbçilrl brabr naxçvanllar da böyük qhrmanlq göstriblr v torpaqlarmzn azad edilmsi iind fdakarlq göstriblr, hidlr veriblr.
Mn bir msly d toxunmaq istyirm. Bu günlrd biz Azrbaycan xalqnn birliyini gördük. Bütün bölglrdn ordumuza dstk gldi. Bütün bölglrd hr bir vtnda böyük hycan hissi il bu günlri yaayb, hr gün televiziya önünd, radio qarsnda, internetd cbhdn gln xbrlri izlyib, uurlarmza sevinib. Bütün bölglrd biz bunu gördük. Bir daha gördük ki, ölkmiz v xalqmz n qdr gözl ölkdir v gözl xalqdr. Ölkmizd
38
yaayan bütün milltlrin nümayndlri, bütün dini konfessiyalarn nümayndlri csart göstrrk, dümnl vuruaraq Azrbaycann razi bütövlüyünü brpa etdilr. Bu, bizim böyük srvtimizdir, böyük dyrimizdir. Mn bunu dflrl demim. Ermnistan bu xobxtlikdn mh- rumdur. Çünki monodövltdir, orada ermnilrdn baqa heç kim yaamr. Avrasiyada, bizim bölgd baqa bel ölk tapmaq mümkün deyil. Çünki heç kim orada yaaya bilmir. Ya onlar qovurlar, azrbaycanllar kimi etnik tmizlmy mruz qoyurlar, ya da ki, baqa milltin nümayndsi orada yaaya bilmir, sxdrrlar, sxdrrlar, sxdrrlar. Amma bizim üstünlüyümüz bax, bundadr, çoxmilltli, çoxkon- fessiyal Azrbaycan bu müharibd d özünü göstrdi, bütün xalqlarn nümayndlri birlik göstrdilr, qhrmanlq göstrdilr. Bir daha demk istyirm ki, bu müharib bir çox msllr bir daha aydnlq gtirmidir.
Mn bir mslni d bildirmk, ziz xalqma çatdrmaq istyirm. Yqin siz fikir vermisiniz ki, bu byanatda Dalq Qaraban statusu haqqnda bir klm d yoxdur, yoxdur! Bs han Ermnistan trfinin tlblri ki, Dalq Qarabaa müstqillik verilmlidir? Mn onlara muxtariyyt tklif ednd buna raz olmadlar, dedilr ki, yox, bu, “müstqil dövltdir”. Bunlar uzun illrdir “müstqil dövlt” kimi yaayr v onlar Azrbaycandan müstqillik almaldrlar. Bir klm d yoxdur, Painyan. N oldu bs? Bu n oldu, Painyan? Deysn, bir çox illr rzind dillrd qalacaq. N oldu Painyan, yol çkirdin Cbrayla. Rqs edirdin, n oldu bs status? Chnnm getdi status, gora getdi status, gorbagor oldu status, yoxdur status v olmayacaq. N qdr ki, mn Prezidentm, olmayacaq. Ona gör, bu sndin çox böyük mnas var. minm ki, Azrbaycan xalq bu snd böyük diqqt göstrrk onu dqiq, böyük diqqtl oxuyacaq v görck ki, biz n qdr böyük siyasi qlb qazanmq. Bu siyasi qlbnin qazanlmasnda hrbi
39
qlbmiz müstsna rol oynayr. lbtt ki, son illr rzind ölkmizd aparlan ilr, mövcud olan gözl ab-hava, xalq- iqtidar birliyi, siyasi münasibtlrin müsbt sviyyy qalxmas, beynlxalq nüfuzumuz, beynlxalq arenadak faliyytimiz - bütün bunlar, ordu quruculuu tbii ki, bu qlbmizi rtlndirdi. Mn bu günlrd bir ey d fikir verdim. Htta frqli siyasi baxlara malik olan insanlar, bizim iimiz tnqidi yanaan insanlar, htta bir çox hallarda sassz tnqidlr ifad edn insanlar bu dövrd hesab edirm ki, yüksk üur nümunsi göstrdilr. Mn hmi deyirdim ki, siyasi müstvid frqli baxlar var, olmaldr, bu, normaldr. Müxalift olmaldr, bu, normaldr. Hr bir demokratik ölkd olduu kimi, bizd d lbtt ki, bütün bu azadlqlar var. Amma bir ey olmamaldr – dövlt müxaliftd olmaq olmaz, dövltçiliy müxaliftd olmaq olmaz. “qtidara, dövlt n qdr pisdir, mnim üçün bir o qdr yaxdr” fikri il yaamaq olmaz. Mn dey bilrm, bu günlr rzind mn gördüm ki, milli msllrd biz hammz birl bilirik. Bu da bizim glcyimiz üçün çox önmlidir. Çünki biz hammz istyirik ki, Azrbaycan inkiaf etsin, hammz istyirik ki, daha güclü ölk olsun. Gücümüzü göstrmiik, döyü meydannda, siyasi müstvid, istniln formatda. Müstqilliyimizi göstrmiik. ndi gün glck müharib dövründ ictimaiyyt açqlana bilinmyn bzi mqamlar yqin ki, açqlayacaqlar. Ola bilsin ki, mn d hanssa mslnin üstündn o prdni götür bilrm. Onda hr ks görck ki, biz n qdr böyük snaqlardan çxdq, n qdr böyük tzyiqlr mruz qaldq. Demk olar ki, gündlik rejimd deyirdilr, dayann, dayann, dayann, dayann. Amma biz qabaa getdik. Çünki mn xalqn dstyini hiss edirdim, xalqn inamn görürdüm. Mni heç n dayandra bilmzdi. Çünki mn bilirdim ki, biz haqlyq. Biz öz razi bütövlüyümüzü brpa edirik, öz torpaqlarmz qaytarrq. Bu müharib bütün dünyaya
40
Azrbaycan xalqnn n qdr böyük xalq olduunu göstrdi - yenilmz xalq, dmir iradli xalq, müzffr xalq, müzffr ordumuz! Fxr edirik xalqmzla, ordumuzla! minm, hr bir Azrbaycan vtnda hesab edir ki, onun hyatnda bu günlr, bu dqiqlr n xobxt günlr, dqiqlrdir. Mn d xobxtm ki, bu xo xbrlri, bu müjdni Azrbaycan xalqna verirm. Xobxtm ki, bu tarixi snd imza atmam. Xobxtm ki, biz öz Vtnimiz, doma Qarabamza qaydrq, Qarabamzn tac olan uaya qaydrq v bu torpaqlarda bdi yaayacaq! Bundan sonra heç kim bizi o torpaqlardan trpd bilmz!
“Qaraba Azrbaycandr v nida” ifadsi artq bizim qlbmizin rmzi idi, rmzin çevrildi. Bir il bundan vvl mn bunu demim. Mn fxr edirm ki, mnim dediyim ifad artq bir milli üara çevrildi. Bu gün böyük qürur hissi il dey bilrik ki, Füzuli bizimdir, Cbrayl bizimdir, Zngilan bizimdir, Qubadl bizimdir, Adam bizimdir, Laçn bizimdir, Klbcr bizimdir, ua bizimdir, Qaraba bizimdir, Qaraba Azrbaycandr! Eq olsun Azrbaycan xalqna! Yaasn Azrbaycan!
41
haqqnda Azrbaycan Respublikas Prezidentinin Srncam
Azrbaycan xalqnn Vtn müharibsind göstrdiyi
misilsiz qhrmanln v qazand möhtm tarixi zfrin nümayi etdirilmsi, hidlrimizin ziz xatirsinin bdil- dirilmsi mqsdil Azrbaycan Respublikas Konstitusi- yasnn 109-cu maddsinin 32-ci bndini rhbr tutaraq qrara alram:
1. Azrbaycan Respublikasnn Bak hrind Vtn müharibsi memorial kompleksi v Zfr muzeyi yaradlsn.
2. Azrbaycan Respublikasnn Mdniyyt Nazirliyi Bak hr cra Hakimiyyti il birlikd Vtn müharibsi memorial kompleksi v Zfr muzeyinin yeri v layihln- dirilmsi il bal tkliflrini hazrlayb iki ay müddtind Azrbaycan Respublikasnn Nazirlr Kabinetin tqdim etsin.
3. Azrbaycan Respublikasnn Nazirlr Kabineti üç ay müddtind:
3.1. Vtn müharibsi memorial kompleksi v Zfr muzeyinin layihlndirilmsi v tikintisinin maliyyldi- rilmsi il bal tkliflrini Azrbaycan Respublikasnn Prezidentin tqdim etsin;
3.2. bu Srncamdan irli gln digr msllri hll etsin.
lham liyev,
42
kndlrimizin siyahs
Azrbaycan Ordusunun sentyabrn 27-d Qarabada balad uurlu ks-hücum mliyyat nticsind noyabrn 9-dk 5 hr, 4 qsb v 286 knd ialdan azad edilib. ndiydk Cbrayl hri v rayonun 90 kndi, Füzuli hri v rayonun 53 kndi, Zngilan hri, rayonun Mincivan, Abnd, Bartaz qsblri v 52 kndi, Xocavnd rayonunun Hadrut qsbsi v 35 kndi, Trtr rayonunun 3 kndi, Qubadl hri v rayonun 41 kndi, Xocal rayonu- nun 9 kndi, ua hri, Laçn rayonunun 3 kndi, hmçi- nin Adr v Murovda istiqamtlrind bir neç strateji yükskliyi, Zngilanda is Bartaz, Srt, ükürataz yüksk- lri v daha 5 adsz yüksklik azad olunub.
Noyabrn 10-da Azrbaycan Prezidenti, Ermnistann ba naziri v Rusiya Prezidenti münaqi zonasnda atin v bütün hrbi mliyyatlarn tam dayandrlmas bard byanat imzalayblar. Byanata sasn 2020-ci il dekabrn 1-dk Klbcr, Adam v Laçn rayonlar Azrbaycana qaytarlmaldr. Byanata uyun olaraq, noyabrn 20-d Adam rayonu Azrbaycana thvil verilib. Bununla da rayonun ial edilmi 73 faiz razisi, o cümldn Adam hri azad olunub. Üçtrfli byanata sasn, noyabrn 25- d Klbcr rayonu Azrbaycana thvil verilib. Klbcr hri d daxil olmaqla, 147 yaay mntqsi ialdan azad edilib. Dekabrn 1-d Laçn rayonu Azrbaycana thvil verilib. Bununla da üçtrfli byanata uyun olaraq, A- dam, Klbcr v Laçn rayonlarnn sülh yolu il qayta- rlmas prosesi yekunlab.
Dümn ialndan azad olunmu hr, qsb v kndlrimizin siyahs:
43
Horadiz, Yuxar bdürrhmanl kndlri - Cbrayl rayonunun Böyük Mrcanl, Nüzgar
kndlri - Adr v Murovda istiqamtlrind yüksk-
liklr 3 oktyabr
4 oktyabr - Cbrayl hri v rayonun Karxulu, ükürby-
li, Yuxar Maralyan, Çrkn, Daksn, Ho- rovlu, Decal, Mahmudlu, Cfrabad kndlri
5 oktyabr - Cbrayl rayonunun xli Aal, Sarcal,
Mzr kndlri 9 oktyabr
- Cbrayl rayonunun Qaracall, Süleymanl, fndilr v Qlaq kndlri
- Füzuli rayonunun Yuxar Güzlk, Görzilli kndlri
- Trtr rayonunun Çayl kndi 14 oktyabr
- Füzuli rayonunun Qaradal, Xatunbulaq, Qa- rakollu kndlri
- Xocavnd rayonunun Bulutan, Mlikcanl, K- mrtük, Tk, Taaser kndlri
44
Çiraquz kndlri - Füzuli rayonunun Ar kndi - Cbrayl rayonunun Doulu kndi
16 oktyabr - Xocavnd rayonunun Xrmancq, Abulaq,
Axullu kndlri 17 oktyabr
18 oktyabr - Xudafrin körpüsü üzrind Azrbaycan bay-
ra qaldrld 19 oktyabr
20 oktyabr - Zngilan rayonunun Haval, Zrnli, Mmmd-
byli, Hkri, rifan, Muanl kndlri v Zngilan hri
- Füzuli rayonunun Dördçinar, Kürdlr, Yuxar bdürrhmanl, Qarabazar, Aa Veyslli, Yuxar Aybasanl kndlri
- Cbrayl rayonunun Safara, Hsnqayd, Fu- anl, mamba, Da Veyslli, Atp, Yarh- mdli kndlri
- Xocavnd rayonunun Acaknd, Mülküdr, Daba, Günli (Noraen), Çinarl (Vng) kndlri
45
rama, Xumarl, Sarl, Babayl, Üçüncü Aal, Hacall, Qrax Mülan, Üdgün, Turabad, çri Mülan, Mlikli, Cahangirbyli, Baharl knd- lri
- Cbrayl rayonunun Balyand, Pap, Tulus, Hacl, Tinli kndlri
- Füzuli rayonunun Gecgözlü, Aa Seyidh- mdli, Zrgr kndlri
22 oktyabr - Zngilan rayonunun Kolluqlaq, Malatkein,
Knd Zngilan, Genlik, Vliqulubyli, Qara- dr, Çöpdr, Tatar, Tiri, mirxanl, Qar- qulu, Bartaz, Dllkli kndlri v Abnd qs- bsi
- Cbrayl rayonunun Sirik, xlar, Mstalbyli, Drzili kndlri
- Füzuli rayonunun Mollavli, Yuxar Rfdinli, Aa Rfdinli kndlri
23 oktyabr - Xocavnd rayonunun Dolanlar v Bünyadl
kndlri - Cbrayl rayonunun Da Tumas, Nüsüs, Xlfli,
Minbal v Veyslli kndlri - Zngilan rayonunun Vndli v Mirzhsnli
kndlri - Qubadl rayonunun Zilanl, Kürd Mahrzl, Mu-
anl v Alaquraq kndlri 25-26 oktyabr
- Zngilan rayonunun Birinci Albyli, kinci Albyli, Rbnd, Yeniknd kndlri
- Cbrayl rayonunun Qovudlu, Sofulu, Da Maanl, Kürdlr, Hovuslu, Çlbilr kndlri
46
28 oktyabr - Zngilan rayonunun Birinci Aal, kinci Aal,
Üçüncü Aal, Zrnli kndlri - Füzuli rayonunun Mandl kndi - Cbrayl rayonunun Qazanzmi, Xanaabulaq,
Çullu, Quçular, Qaraaac kndlri - Qubadl rayonunun Qiyasl, bilc, Qlcan
kndlri. 30 oktyabr
- Zngilan rayonunun Aladin, Vejnli kndlri - Qubadl rayonunun Kavdadq, Mmr, Mollal
kndlri. 2 noyabr
- Qubadl rayonunun ql, Muradxanl, Milanl kndlri.
4 noyabr - Cbrayl rayonunun Mirk, Kavdar kndlri - Zngilan rayonunun Mdiismayll, fibyli
kndlri - Qubadl rayonunun Baarat, Qarakiilr,
Qaracall kndlri. 7 noyabr
47
- Qubadl rayonunun Qzyan, Balasoltanl, Mr- danl kndlri
- Zngilan rayonunun Bedli kndi - Xocavnd rayonunun Ataqut, Tsakuri kndlri - Xocalnn Qarabulaq, Moxmaat kndlri
8 noyabr - UA hri
mdli, Yuxar Yalvnd, Dilaarda, Seyid Mah- mudlu, lsgrli, Aa Güzdk, Qovatl, Mir- zcamall, krcik, Mrdinli, xl, Qara- mmmdli, Dövltyarl, Hacl, Hüseynbyli, Saracq kndlri
- Xocal rayonunun Dmirçilr, Çanaqç, M- dtknd, Snaq, uaknd, Muxtar, Daalt kndlri
- Xocavnd rayonunun Susanlq, Domi, Tu, Akaku, Azx, Mets Talar, Salaktin, Zoal- bulaq, Aragül, Taavard, Böyük Taavard, Zrdanaen, hr kndlri
- Cbrayl rayonunun Hüseynallar, Söyüdlü, Aa Sirik, Qalacq, Mollahsnli, sgrxanl, Yuxar Nüsüs, Aq Mlikli, Niftallar, Qrr, Çlbilr kndlri
- Qubadl rayonunun Yuxar Mollu, Aa Mollu, Xocik, Qaramanl, Xndk, Hmzli, Mahrzl, Hal, Ballqaya, Ulal, Tinli, Xocahan, Boyun- kr, Qaraqoyunlu, Çrli kndlri
- Zngilan rayonunun Keçikli, Ördkli, Sobu, Qaragöz, sgndrbyli kndlri, Bartaz qs- bsi
48
nistan Respublikasnn ba naziri v Rusiya Federasiyasnn Prezidentinin byanatna sa- sn Dalq Qaraba münaqisi zonasnda at- in v bütün hrbi mliyyatlarn tam dayan- drlmas elan olunub. Byanata sasn 2020-ci il noyabrn 15-dk Klbcr rayonu, noyabrn 20-dk Adam rayonu, dekabrn 1-dk is Laçn rayonu Azrbaycana qaytarlacaq.
20 noyabr - Noyabrn 10-da imzalanm üçtrfli byanata
uyun olaraq, Adam rayonu Azrbaycana thvil verilib. Bununla da rayonun ial edilmi 73 faiz razisi azad olunub. Xatrladaq ki, Adam ial edilmi rayonlarmzn arasnda halinin sayna gör n böyük rayondur. Rayonda 138 yaay mntqsi var.
25 noyabr - Üçtrfli byanata sasn, Klbcr rayonu da
Azrbaycana thvil verilib. 2020-ci il yanvarn 1-n olan mlumata gör, halisi 77 min nfrdn çoxdur. aldan vvl rayonda 147 yaay mntqsi olub.
1 dekabr - Üçtrfli byanata uyun olaraq, Ermnistan
silahl birlmlri Laçn rayonundan çxblar. Rayon Azrbaycan Silahl Qüvvlrin thvil verilib. Qeyd edk ki, razisi 1800 kvadratkilometr olan Laçn rayonunda bir hr, bir qsb v 125
49
v kndlrimizin siyahs il Azrbaycan Respublikas Müdafi Nazirliyinin rsmi saytna daxil olaraq tan olmaq mümkündür: https://mod.gov.az/az/news/isgaldan-azad-olunan-seher- qesebe-ve-kendlerimiz-28583.html
vlrin Ali Ba Komandan lham liyevin tbbüsün sasn, Bak Metropoliteninin yeni stansiyas Zfr Günü münasibtil “8 Noyabr” adlandrlb. Azrbaycan Res- publikasnn Nazirlr Kabinetinin bununla bal Qrarnda deyilir: “Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti, Silahl Qüvvlrin Ali Ba Komandan lham liyevin tb- büsün sasn Bak Metropoliteninin Nsimi rayonu, Ceyhun Slimov küçsi, 1065-ci mhll ünvannda yer- ln yeni stansiyas “8 Noyabr” adlandrlsn”.
Qeyd edk ki, Bak Metropoliteninin “8 Noyabr” stan- siyasnn 2021-ci il may aynn 29-da ölk baçs cnab lham liyevin itirak il tntnli açl olmudur.
2. nkiaf-mqsdimizdir: çxlar, nitqlr, byanat- lar, müsahiblr, mktublar, mruzlr, müracitlr / lham liyev; buraxl. msul R.Mehdiyev.- Kitab 106.- Sentyabr 2020-Oktyabr 2020.- Bak: Azrnr, 2021.-392 s.
3. nkiaf-mqsdimizdir: çxlar, nitqlr, byanat- lar, müsahiblr, mktublar, mruzlr, müracitlr / lham liyev; buraxl. ms. R.Mehdiyev.- Kitab 107 Okt- yabr 2020 - Noyabr 2020.- Bak: Azrnr, 2021.-391 s.
4. nkiaf-mqsdimizdir: çxlar, nitqlr, byanat- lar, müsahiblr, mktublar, mruzlr, müracitlr / lham liyev; buraxl. msul R.Mehdiyev.- Kitab 108 No- yabr 2020 - Dekabr 2020.- Bak: Azrnr, 2021.- 391 s.
5. Qaraba Azrbaycandr! / Azrb. Resp. ba Proku- rorluu ; hazrl. K.liyev; ba red. H.Mmmdov ; red. hey. üzv.: E.Abbasov [v b.].- Bak: Azrbaycan Respublikasnn Ba Prokurorluu, 2021.- 591 s.
6. ahinolu, E. Dmir yumruq: [ial altndak tor- paqlarmzn azadl urunda hid olanlarn ziz xatir- sin] / Elxan ahinolu; red. H.faqt ; üz qabnn trti- bat R.Qasm.- Bak: Qanun, 2021.- 279, [16] s.
7. Zfr salnamsi / YAP; ba red. N.Cabbarl; red.: G.Cfrova, A.Quliyeva; buraxla ms. R.Kazmov; di- zayn. N.Nhmtov.- Bak: rq-Qrb, 2021.- 535 s.
***
9. Bayramov, V. Azrbaycan Ordusu 44 günlük müha- ribd tarixi Qlb ld etdi / Vaqif Bayramov // Xalq q- zeti.- 2020.- 12 noyabr.- S.4. http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2020/noyabr/728 070(meqale).pdf
10. Bayramov, V. “Biz xobxt xalqq, biz öz razi bütövlüyümüzü brpa etmiik” / Vaqif Bayramov // Xalq qzeti.- 2021.- 19 yanvar.- S.3. http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2021/yanvar/731 132(meqale).pdf
11. Bayramov, V. 2020-ci il - Azrbaycan tarixinin Z- fr ili / Vaqif Bayramov // Xalq qzeti.-2021.- 8 yanvar.- S.6. http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2021/yanvar/730 551(meqale).pdf
12. Bayramov, V. “kinci Qaraba müharibsi bizim anl tariximizdir”/ Vaqif Bayramov // Xalq qzeti.-2021.- 29 iyul.- S.1. http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2021/iyul/75176 1(meqale).pdf
13. Cfrli, R. Azrbaycana böyük zfr yaadan Qalib Srkrd: 44 günlük sava 2 srlik münaqiy v 32 illik mühariby son qoydu / Rad Cfrli // Azrbaycan.- 2021.- 21 fevral.- S.1;8. http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2021/fevral/735 435.htm
14. Hüseynli, . Vtn Sava Azrbaycann - lham liyevin zfri il baa çatd!: 44 günlük müharib 2 srlik münaqini bitirdi! / xtiyar Hüseynli // Azrbaycan.-2020.- 11 noyabr.- S.1; 10. http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2020/noyabr/72 8922.htm
15. manquliyev, B. 10 noyabr Byanat ermni xalqnn xilas yoludur / Bahadur manquliyev // Azrbay- can.- 2021.- 9 yanvar.- S.1;6. http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2021/yanvar/73 7595.htm
16. Qocayev, . 44 günlük sava / smayl Qocayev// rq.-2020.- 11 noyabr.- S.11. http://www.anl.az/down/meqale/sherq/2020/noyabr/728155( meqale).pdf
17. Rüstmova, T. 44 günlük müharibd ermni faizmi v vandalizmi üzrind tarixi qlb / Tamara Rüs- tmova // Kredo.-2021.- 4 avqust.- S.3.
http://www.anl.az/down/meqale/kredo/2021/avqust/752 954(meqale).pdf
18. Sadqova, G. 44 günlük zfr v ya...: Dalq Qaraba münaqisin tarixi yanama / Gülnar Sadqova // rq.-2021.- 16 fevral.- S.14. http://www.anl.az/down/meqale/sherq/2021/fevral/734597( meqale).pdf
19. Smdzad, Z. nformasiya savann srkrdsi: II hiss / Ziyad Smdzad // Azrbaycan.-2021.- 1 aprel.- S.5. http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2021/aprel/739 714(meqale).pdf
20. Süleymanov,M. Tarixi Qurtuludan balanan bö- yük Zfr yolu / Mehman Süleymanov // Xalq qzeti.-2021.- 2 iyul.- S.5.
http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2021/iyul/7 49715(meqale).pdf
***
23. 100 . , - ! // .- 2021.-18 .- .1. http://www.anl.az/down/meqale/bakrabochiy/2021/fevral/73 5067.htm
24. - , - : - ; // .- 2021.- 12 .- .2. http://www.anl.az/down/meqale/bakrabochiy/2021/yanvar/7 31987.htm
*** https://www.president.az/ https://www.virtualkarabakh.az/