Epidemiologjia e semundjeve periodontale

Nderim Shefkiu

Struktura e periodontit• Periodonciumi: eshte nje organ kompleks qe perbehet nga gingiva,

ligamenti periodontal,cementi, kocka alveolare si dhe tufatneurovaskulare.

• Procesi alveolar: perbehet nga tre struktura: lamina dura, kockatrabekulare, dhe kocka kompakte

• Lamina dura mbulohet nga kocka kompakte dhe sherben per fiksimin e fijeve te ligamentit periodontal

• Vaskularizimi: me gjak sigurohet nga arteria alveolaris superior per nofullen e siperme dhe arteria alveolaris inferior per nofullen e poshtme.

• Nofulla e Siperme: nga deget terminale te arteries dentale, arteriaalveolare posteriore, arteries infraorbitale dhe asaj palatinale major.

• Nofulla e Poshtme: nga deget e arteries faciale, a. mentale, a.bukale, dhesublinguale.

Semundjet periodontale• Ndahen ne dy grupe:

1. Gingivitet2. Periodontitet

• Shkaktohet nga prania e pllakes bakteriale qe lokalizohet vetem ne indin gingivar qedo te thote se eshte nje inflamacion i kthyeshem ( reversibel)

• Perbehet nga mikroorganizmat Gram-pozitive: Actinomycetet, Lactobacillus dheStreptococcus si dhe nga mikroorganizmat Gram-negative: Porphyromans, Prevotella, Aggregatibacter dhe Bacteroidet

• Ne gingivat e inflamuar konstatohet prania e Triponema• Gjakderdhja e gingivave shkaktohet nga Actinomycetet• Simptomat klinike te inflamacionit gingivar:

1. Rubor (ngjyre) 2. Tumor (ejntje)3. Kalor (temperature lokale)4. Dolor (dhimbje)5. Gjakosje spontane

Etiologjia e semundjeve periodontale

• Semundja periodontale perfshin jo vetem inflamacionin e gingivave poredhe te ligamentit periodontal dhe te kockes alveolare

• Kemi dy faktor kryesore: lokale dhe te pergjithshem

Faktoretlokale

Faktoretsistemike

Faktoret e sjelljes

Faktoretekonomike

BakterietMorfologjia/mbushjet

Pergjigja e dhembit

DuhaniUshqimi

MbipeshaStresi

Statusi socio-ekonomik

MoshaGjinia

Deficenca imunitareGjenotipi

Crreg. hormonaleSemundjet

periodontale

• Faktoret Lokale: jane bakeriet qe ndikojne ne ecurin e infalmacionit jovetem sasia e mases mikrobiale por edhe cilesia e tyre.

• Jane identifikuar 3 lloje bakteriesh qe ndikojn ne semundjet e preiodontititdhe quhen ndryshe edhe si “Kompleksi i kuq” te tille si :

1. Porphyromonas gingivalis

2. Bacteriodes Forsythus

3. A.Actinomycetemcomitans ( me pare Agreggati-bacteractinomycetemcomitans)

• Aggregatibacter-actinomycetemcomitans: shkakton periodontitin Juvenil( qe shfaqet ne moshat e adoleshences).

• Grumbullimi i pllakes ne nivelin e sulkusit gingivar favorizon produktetbakteriale qe shkaktojne inflamacionin e gingivave ku lokalisht verehenndryshime ne fluidin gingivar krevikula.

• Ky fluid eshte eksudad seroz qe grumbullohet ne nivelin e sulkusitgingivar-ndikon ne formimin e fluidit krevikular qe mund te prodhojemediatore te inflamacionit.

• Ky mekanizem eshte pergjigje inflamatore me predominimin e neutrofileve makrofageve dhe limfociteve qe migrojne dhe shkaterrojnenzimat dhe mediatoret e inflamacionit.

• Mediatore si : citokina, metaloproteinaza favorizojne shkaterrimin e indeve te periodontit.

• Pergjigja imunitare qe shprehet me prodhimin e proteinave citotoksite do te ndikjon ne ne humbjen e strukturave periodontale.

• Guret e dhembeve: veprojne ne bordin e gingives marginale duke prishurstrukturen e atashmentit lidhor.

• Faktoret Ambiental: perdorimi i duhanit eshte nje faktore risku per semundjet periodontale dhe rrite per 4here prevalencen e semundjesperiodontale.

Perdorimi i duhanit shkakton formimin e xhepave dhe humbjen e atashmentit periodontal.

• Faktoret e pergjithshem:

• Mosha- me rritjen e moshes rritet prevalenca e semundjes periodontale

• Seksi- meshkujt preken me shume se sa femrat

• Gjenetika-ne binjaket monozigote prekshmeria eshte e njejte ndersa ne binjaket heterozigote nuk eshte e njejt prekshmeria ndaj semundjeveperiodontale.

• Gingiviti i shtatzanise:– prek 30-100% te femrave ne muajin e dyte te shtatzanise.

– Shoqerohet me skuqje dhe gjakderdhje te gingivave

– Prania e tumoreve granulare ( enjtje te gingivave)

– Verehet rritje flores mikrobiale ne pllaken dhembore subgingivare

– Problemet e gingivave normalizohen mbas lindjes

• Gingiviti Gravidar: lokalizohet ne nivelin subgingivar dhe perbehet ngamikoorganizma aerob, anaerob, si dhe Bacteroides melaninogenicus(Prevotella melaninogica) dhe Prevotella intermedia.

• Stresi- ndikon ne c’rregullimin hormonal qe normalisht con ne rritje riskun per semundje periodontale.

• Divorci- problemet financiare dhe depresioni ndikojn ne semundjetperiodontale.

• Dieta dhe menyra e ushqyerjes- ndikojne ne zhvillimin e pllakes dhembore. Disa vitamina kane veprim antiimflamator dhe ndikojne pozitivisht ne gjendjene periodontit.

• Njerezit mbipeshe- jane faktore risku per semundje periodontale

• Semundjet imunodeficitare: AIDS – eshte faktore risku per semundjetperiodontale dhe kane nje prevalenc te lart.

• Tek paciente me HIV seropozitiv verehet shpesh prania e periodontitit ulcero-nekrotik.

• Ndikimi i semundjeve sistemike: Diabeti Melitus tipi 1 dhe 2 jane faktore riskuper semundjet periodontale.

• Faktoret social-ekonomik: eshte nje faktore risk per semundjet periodontalemirpo kombinohet me shume me faktoret e tjere.

Vleresimi i rrezikut per semundje periodontale

• Bazohet ne rezultatet mikrobiologjike te pllakes subgingivare.

• Analiza e Pllakes Subgingivare:

– Ka te beje me ekzaminimin e llojit dhe sasis se pllakes bakteriale

– Prania e patogjeneve periodontal hidrolizojne enzimen BANA ( qe ndikon ne lindjen e periodontopative)

– Mikroorganizmat qe jane te afte te kolonizojne pllaken subgingivare jane: Treptonema denticola, Bacteroides forsythus dhe Porphyromonas gingivalis.

• Temperatura e regjionit subgingivare:

– Eshte tregues per gjendjen e inflamacionit te gingivave

– Rritja e temperatures eshte pergjigje inflamatore per periodontitet

– Temperatura matet ne 6 vende per cdo dhemb.

• Analiza gjenetike per riskun e semundjes periodontale:

– Perdoret testi PST, Boston,MA-qe percakton pranin e dy geneve interleukin 1 qesipas te dhenave eshte nje faktore risku per semundjet periodontale kronike.

– Per te percaktuar polimorfizmin e genit perdoret analiza e gjakut e marre ne gisht.

• Fluidi Gingivar Crevikular (G.C.F):– Eshte djerse e lengshme, qe me nje mekanizem aktiv ndikon ne ruajtjen e homeostazes ne

regjionin e gingivave.

– Gjate inflamacionit gingivare shendrohet ne leng duke cliruar qeliza imune dhe citokin.

– Ekzaminimi i fluidit gingivar eshte nje element shume i rendesishem per diagnostifikimin e hereshem te semundjeve periodontale.

• Kanceri i gojes:– Diagnostifikimi i peshtymes eshte metoda kryesore ne zbulimin e hershem te kancerit te

gojes.

– Ne kancerin e gojes kemi nje numer te madh proteinash si dhe acik nukleik.

• Semundjet e pergjithshme :– Shume semundje kronike manifestimet e pare i shfaqin ne zgavren e gojes.

– Mendohet se flora mikrobiale e pllakes dhembore mund te hyje ne gjake e te paraqes rrezikper semundjet kardiovaskulare, diabeitit mellitus.

– Diabeti Mellitus: rrit riskun per semundje periodontale, eshte theksuar se hemaglobina e glikolizuar konsiderohet si faktor risku per semundjet periodontale.

– Si dhe mjekimi medikamentoz i zgjatur ne vite per keto semundje si diabeti, hipertensioni,semundjet e zemres,renale,pulmonare ndikojne ne menyre direkte oseindirekte ne zgavren e gojes.

Sistemet matese te semundjes periodontale• Gingiviti diagnostifikohet nga gjakrrejdhja, skuqja, edema, ulceracioni ose

rritja e trashesise se indit gingival.

• Indeksi per matjen e prevalences se gingivitit eshte gjakrrjedhja dhe gingivat

• -Indeksi Gingival (GI)-– Vleresohet nga 0-3,

– 0 eshte gjendja normale

– 3 inflamacion i rende i karakterizuar me edeme,skuqje,zbutje dhe gjakrrjedhje spontane

– Bazohet gjate nje sondimi te lehte

• Indeksi i gjakosjes Interdentale Eastman (EIB)-– Gjithashtu perdore gjakosjen gingivare per matjen e inflamacionit te tyre.

– Vleresohet me ane te nje kunji interdentar te drejte qe futet ne hapsiren interproksimaleparalele me planin e okluzionit: 1-2mm nen gingive.

• Indeksi Gingival i Modifikuar (MGI):– Vleresimi bazohet ne ngjyren, edemen dhe gjakosjen spontane te gingivave ne 4 shkalle(nga

0-4)

• Indeksi i pllakes (Pll):– Vleresohet pllaka subgingivare ne trashesine e saj gjate buzes se gingives

– Perdoren sonda periodontale

– Vleresohet nga 0-3 shkalle

• Indeksi peridontal (PI):– Percakton shtrirjen dhe shkallen e avancimit te semundjes periodontale

– Realizohet me ane te nje sonde periodontale ne dhembe te vecante te tille si:

1. Incizivi Central maxilar majtas ICSM

2. Incizivi Central maxilar djathtas ICSD

3. Molar I maxilar djathtas M1SD

4. Molari I mandibular majtas M1PM

5. Premolari I maxilar majtas P1MS

6. Premolari I mandibular djathtas P1DP

• Niveli Klinik i Fiksimit (CAL-Clinical Atachment Level):– Vleresohet duke matur thellesin e xhepit dhe terheqjen gingivare ne nivelin

smalt-cement me sonde periodontale.

– Thellesia e sondimit behet per cdo dhemb ne 6pika : Mezio-bukal, disto-bukal, mezio-lingual, disto-lingual, lingual dhe buko-facial

Strategjite parandaluese per semundjet periodontale

• Pllaka dhembore: eshte faktori kryesor etiologjik i semundjeve periodontaleqe perbehet nga flora bakeriale komplekse e vendosur ne siperfaqen e dhembeve.

– Fillimisht formohet pelikula e cila mundeson adezionin e bakterieve te kavitetitte gojes ku me von pllaka maturohet gradualisht , shtohen baktieriet formohenkolonit bakteriale, vendosen mikrobet Gram-negative dhe aerobet te cilat janepergjegjes per fillimin e periodontopative.

– Per te menaxhuar periodontitet eshte e domosdoshme eleminimi i pllakessubgingivare, qe eshte objekti primar per parandalimin e semundjesperiodontale.

– Si dhe lajra e dhembeve,shplaresat e gojes si dhe perdorimi i flloseve dentarekane nje rendesi te madhe ne parandalimin e semundjeve periodontale.

– Nje rendesi te vecant ka edhe koha e larjes se dhembeve e cila nuk duhet te jeteme pak se 1minute per cdo cerek nofulle.

• ADA ( Shoqata e Dentistrise Amerikane) ka aprovuar dy antiseptike per shpelarjen e gojes: chlorexsidine (CHX) dhe vajrat esencial (EO)– Chlorexidina:

• Vepron kunder fungeve dhe viruseve

• Ndikon ne uljen e pllakes dhemborene mase 50-60% per 12-14ore, duke ndikuar ne uljen e inflamacionit te gingivave ne mase 45%

• Perdoret ne perqendrim 0.12% dy here ne dite para gjumit per 30sec per 14dite rrjesht

• Duhet te perdoret 30min para dhe mbas “larjes se dhembeve” sepseinaktivizohet nga perberesite e pastes se dhembeve.

• Ul nivelin e Streptococcut Mutans ne peshtymen e njeriut.

• Chlorexidina(CHX) 0.05% me fluorur natriumin(NaF) 0.05% ndikon ne permisimin e gjakderdhjes se gingivave dhe inflamacionit te tyre.

• Efektet anesore:

1. Irritim i mukozes dhe gojes

2. Deskuamimi siperfaqesore i ketyre indeve

3. Hipersensibilitet i dhembeve

4. Formim i njollave ne siperfaqen e dhembeve

– Vajrat esencial (EO):• Ndikon ne eleminimin e flores mikrobike te pllakes subgingivare dhe

ne inflamacionin e gingivave.

• Listerina:– Parandalon formimin e pllakes dhembore supra dhe subgingivare qe ndikojne ne

inflamacionin e gingivave

– Perdoret dy here ne dite me nje sasi 20ml per 30sec.

– Permban fluoride qe parandalojne prishjen e dhembeve.

• Pastat e dhembeve duhet te permbajne:– Triklosan

– Fluorur Staniumi

• Triklosani:– Konsiderohet si agjent antipllake

– Pastat e dhembeve qe permbajne 0.3% triklosan dhe 2% kopolimer konsiderohen pastat me veprim te lart antibakterial qe ndikojn ne inflamacionin e gingivave.

• Fluorur Staniumi:– Ka veprim te lart antibakterial

– Pasta qe permbajne pirofosfate frenojne formimin e gureve te dhembeve

• Vlene te theksohet fakti qe strategjite parandaluese duhen te bazohen edhene faktoret riskant te semundjeve periodontale te tille si :faktoretgjenik,menyra e te ushqyerit,diabeti dhe perdorimi i duhanit.