22
ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Γιώργος Ζωγραφίδης Η θέση της φιλοσοφίας στη Μέση Εκπαίδευση μοιάζει με τη θέση της εισήγησής μου στο Συνέδριό μας: και οι δύο βρίσκονται στο τέλος. Απλώς, το μάθημα της φιλοσοφίας βρίσκεται επαξίως στο τέλος της δεύτερης βαθμίδας της Εκπαίδευσης εδώ και 165 χρόνια. Τέλος και κορωνίδα, όπως ίσως θα το ήθελε το παραδοσιακά αρχαιοκεντρικό πνεύμα των φιλολογικών μαθημάτων έως σχετικά πρόσφατα, ή αμήχανο συμπλήρωμα, όπως το επιβάλλει το γράμμα του αναλυτικού προγράμματος; 1 * Συντομογραφίες: ΑΠ: Αναλυτικό Πρόγραμμα. ΕΦΕ: Ελληνική φιλοσοφική επιθεώρηση. ΝΠ: Νέα Παιδεία. ΠΙ: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Φιλοσοφία: Φιλοσοφία. Κείμενα, διδακτικές προτάσεις, βιβλιογραφία (Θεσσαλονίκη: Φιλόλογος, 2000). ΦΠ: Φιλοσοφία και παιδεία. 1 Στόχος της ενότητας που ακολουθεί δεν είναι η σύνταξη μιας ιστορίας του μαθήματος της φιλοσοφίας στη νεοελληνική εκπαίδευση, η έλλειψη της οποίας ωστόσο δεν βοηθά στην συνολική αποτίμηση της παρουσίας του. Στοιχεία για μια τέτοια προσπάθεια προσφέρουν (με αναπόφευκτες επικαλύψεις): Γ. Δημητράκος, Η φιλοσοφία στη Μέση Εκπαίδευση (Αθήνα: Gutenberg, 1993) 44-8,53-6,71-3,75-7,81-5,91-5,101-2,200-7. Σ. Μοσχονάς, Τα φιλοσοφικά μαθήματα στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Αθήνα 1993) 13-6 και "Το Σχολικό Βιβλίο Φιλοσοφίας", ΦΠ 22 (1996) 12-4. Φ. Βώρος, "Φιλοσοφία, ως μάθημα στην ελληνική εκπαίδευση", Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό 9 (1993) 5020-1. Για τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα βλ.: Δ. Αντωνίου, Τα προγράμματα της Μέσης Εκπαίδευσης 1833-1929, 3 τόμ. (Αθήνα: Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, 1987-89). Α. Δημαράς, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, 2 τόμ. (Αθήνα: Ερμής, 1973-74). Κ. Κουρνιάς, Προγράμματα Μέσης Εκπαιδεύσεως, τόμ. 2 (Αθήνα 1974). Χ. Νούτσος, Προγράμματα Μέσης Εκπαίδευσης και κοινωνικός έλεγχος, 1931-73 (Αθήνα: Θεμέλιο, 1979). Θ. Παπακωνσταντίνου, Προγράμματα και εγχειρίδια Μέσης Εκπαιδεύσεως (Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2 1983). Αντίθετα, άλλα μαθήματα (των ανθρωπιστικών επιστημών) έχουν την, ή μάλλον μία, ιστορία τους: B. Τόγιας, Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στη Μέση Εκπαίδευση: Ιστορική θεώρηση, 1833-1967, 2 τόμ. (Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ/Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 1988- 1990). Χ. Κουλούρη, Ιστορία και γεωγραφία στα ελληνικά σχολεία, 1834-1914: Ανθολόγιο κειμένων (Αθήνα: Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, 1988). D. Karakatsani, Le citoyen à l'école: Manuels d'éducation civique et citoyenneté dans la Grèce d'après-guerre 1957-1989 (Βέρνη: P. Lang [Publications Universitaires Européennes, XI/789] 1999). Ι. Κογκούλης, Το μάθημα των θρησκευτικών στη μέση εκπαίδευση, 1833-1932 (Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη 2 1993 [1985])· Το μάθημα των θρησκευτικών στη Μέση Εκπαίδευση κατά την πεντηκονταετία 1932- 1

9_Το Μάθημα Της ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Στη Μέση Εκπαίδευση

Embed Size (px)

DESCRIPTION

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Citation preview

  • :

    : . ,

    165

    . ,

    , ,

    ;1

    * : : . : . : . : . : . , , (: , 2000). : . 1 , . ( ): . , (: Gutenberg, 1993) 44-8,53-6,71-3,75-7,81-5,91-5,101-2,200-7. . , ( 1993) 13-6 " ", 22 (1996) 12-4. . , ", ", 9 (1993) 5020-1. .: . , 1833-1929, 3 . (: , 1987-89). . , , 2 . (: , 1973-74). . , , . 2 ( 1974). . , , 1931-73 (: , 1979). . , (: , 21983). , ( ) , , : B. , : , 1833-1967, 2 . (: / , 1988-1990). . , , 1834-1914: (: , 1988). D. Karakatsani, Le citoyen l'cole: Manuels d'ducation civique et citoyennet dans la Grce d'aprs-guerre 1957-1989 (: P. Lang [Publications Universitaires Europennes, XI/789] 1999). . , , 1833-1932 (: 21993 [1985]) 1932-

    1

  • -

    , -

    :

    . " ",

    , ,

    ,

    ,

    ,

    ,

    .

    , ,

    ( 1833, . 1)

    "" , (1914)

    , -

    , - ,

    (1929/31)2.

    , , " " "

    ", ' -

    1982 (: , 21993 [1989]). ., , . , (: , 2001) 17/51 (2000) 247-9. 2 . , : 1833 (: , 1992) 105. . , " 1833-1915", (1915), , , . , 112. 4373/29 8.11.31 , , 11. 1964 " ' ": 4379/1964, . , , . 2 (: Gutenberg, 1995) 97.

    2

  • , , , , , .

    ,

    ,

    (. 2). ,

    1999

    3,

    . " "

    - - ,

    " ",

    .

    ,

    , (

    ) ,

    (, )4.

    1836 :

    1964, (

    "" -

    ), ( 1969),

    : ' ,

    "

    3 , , 94. 4 (11 ) : , 18-19 ., , . . " ", , 2 (: , 1980) 127-162, 153-4. : " " (1986-87), , 208-95. . . , , 18-20 " ", 3 (1995) 10-1: (4 ). . , ", ", . (.), (: , 1995) 61-76.

    3

  • "5.

    , ,

    .

    19 .

    140 ,

    . , , -

    - ,

    ,

    .

    "", , 1976

    , ,

    . ""

    ( )

    6. ,

    " ". :

    : 1914, 1929, 1964. "

    "7,

    .

    ,

    5 , , 30-1. 6 "" . , " ", 13/14 (1981) 24-35. . , , , " ": (: , 21974 [1973]) 257. 7 , , 131.

    4

  • - 8-

    , ' " " -

    ( - ).

    . ,

    2000 " /

    / "9, ,

    , .

    , , " "

    10,

    .

    (1984) ,

    ,

    11.

    197612, 1969,

    ( 1981-83)

    .

    8 . , , 33-44,102-7, 216-24. . 9 . , "", , 11. 10 ., , . , " ", (: , 21980) 51-4. 11 . , , 257, 60, 1964. 12 . , " '' ", 76 (23.7.1977) 32-5, . , 21 (1978) 341-7, 22 (1978) 435, 26 (1978) 712. . -, " -", 38/39 (1978) 56.

    5

  • 1981 "

    ", 1982 "

    " (),

    "

    ", 1983

    13. '

    - (1984-85)

    ( )

    , ,

    ,

    .

    (

    , , , ,

    ..). ,

    ( , ,

    ) 14.

    -

    - 1974 2000

    (

    ) .

    1984-1999 12 1984-

    6, -

    . ,

    (17.6.1978), . 23 (1978) 517-8. 13 . , , 55-61,119-20,184-90,228. 27 (1983). 1995 ( ) ( - - ), . 14 (), 100 35 24 , 9 . " " .

    6

  • ,

    , -

    -15.

    ,

    .

    -

    16: ,

    , ( , ,

    ), (

    , ,

    ), 17 (

    -. 3),

    ,

    ,

    18.

    15 1984-85, . : (: , 1984) 106-7. 1998, . ... 1998-99, 413-4. : . (: , .), . (: , 1993). : . , " ", 33 (1985) 130-63, . , , 63-126. 16 . , " ", 48 (1988) 71-90, 49 (1989) 62-84, - - , 1986-87 . 17 , , , , , - . . . - . , : (: , 1995) 193, 13-96 1995 ( 1937-95 ). 18 ., , , , 257. , , 35. . , " ", 3/9 (1986) 290-1. . , "

    7

  • ( )

    .

    .

    ( ''), ,

    , , ,

    .

    (

    ), ""

    .

    . ; : 165

    , ( ).

    '

    " ".

    , ,

    ,

    ,

    :

    ,

    .

    "

    ",

    .

    (2007)

    ", 8/24 (1991) 322-4. . , " ", 8/22 (1991) 47-51. , , . . , " ;", 2 (1995) 10-1.

    8

  • , ,

    ,

    --

    . 1997/9819

    .

    , .

    , - - ,

    :

    ( !)20.

    , -

    - . '

    -

    .

    1976 , ,

    (, , )21. ,

    ,

    19 . . , 1821-1998 (: Gutenberg, 32000) 146-61. . , " ", 96 (2000) 11-26, - . 20 . - . , (: /, 1999, . 223) : . , 17/51 (2000) 231-3, . , 19 (2000) 32-3. . , : (: /, 1999, . 180). . , " ", 16 (1999) 18. 21 ( 2000-01) 7 14 . 225 ( 93 ). ( 1914- .. 11 ) . .

    9

  • 22. , , ,

    , :

    , , ,

    , , ..

    .

    , "

    " 1998. " "

    16 , 23.

    24

    .

    160 -

    ,

    .

    ,

    ( ,

    )25, - 22 : . , " ..", 28 (1982) 111-22 (: , 1985) 127-41. . , " ", 27 (1983) 49-66 , 122-52. . , " ", 2/ (1985) 189-93. : . , " ", 17/18 (2000) 32-3. . , : , . ( 1962-63) , , , 258, "", . , . 23 .. 3100/6.7.1998, 19/4/1999. 24 , 2/10/1998 ( 10/9/2000). 25 , 19/10/1998 . : . , . , . .., , (. ), . - . , . ., , , 19/10/1998 ( 10/9/2000).

    10

  • - ,

    26.

    ,

    .

    :

    27. .

    ,

    28. - -

    . ,

    ,

    29, (

    ) 30.

    , ,

    ( ).

    ,

    26 , . 27 .. - .. , : (: /, 1999, . 207). . - . - . , " ", . 2 (: , 1999-2000, . 107+153). 28 ( - , . . 15). : . - . - . (: , 1999), . (: , 2000), . (: . , 1999), . (: , 1999), . (: , 1999), . (2 ., : , 1999 [. , 19 (2000) 33]), . (: , 2000), . (: , 1999). 29 ., .., 17/49 (2000) 97-8, 17/50 (2000) 175, 17/18 (2000) 43. 30 . , " ( - )", 431-8. . , " ()", , 408-10. . -, " : ' ", 98 (1999) 484-8 , 395-9.

    11

  • , 31.

    :

    ,

    ,

    , ,

    32.

    -

    , 33. '

    .

    "

    "34.

    , ,

    " ", ,

    (. 8).

    "

    . , ...

    110 ..." (. 6-7).

    31 , . . . , " ", 8/24 (1991) 315-321. , ( ), . 32 . .. . , " ;", 20 (2000) 3. . , " ", 21 (2001) 20, . : 21 (2001) 34 ( . -, . ). 33 , , . , " ", 56 (2000) 32-5, " ". 34 , 7. . . , , 21.

    12

  • : "

    " (. 8). , ,

    (. 7),

    .

    " ",

    , ..

    (. 7-25). "" , -

    -

    , .,

    35.

    "

    ,

    ' "36.

    :

    , ..

    .

    - -

    .

    ,

    37.

    , 38 (,

    , , .),

    , ""

    . 1984

    , , 35 . , , 23. 36 , 7. 37 (1986-87), " , ", 87, 45% , , , 47% 81% .

    13

  • .

    ,

    39, .

    (. 8-9)

    ,

    .

    ( -),

    " " (

    ), .

    -

    . ,

    22 ,

    ,

    . ( . )

    , (

    ) ,

    -

    . , ,

    ,

    40.

    "

    -

    "41.

    38 " ": ( 1998). 39 . , " , ", 65. . -, " ", 6 (1986) 160-78. , . 40 ... 1999-2000, 215-8, .... 2000-1, 332-44. 41 , 7.

    14

  • .

    ,

    , ,

    ., .

    , ,

    .

    ,

    : 286 172,

    . 46

    ( ) "

    ,

    , "42. : "

    .

    " (38 , .

    134-8) , "

    " (43 ., . 149-50).

    : 1999-2000

    30 , ,

    2000-01 28

    , 24,

    . , : 24

    ,

    .

    :

    , , , , , ,

    .

    , ,

    /, .

    ( 42 , 8 ( ).

    15

  • ) 43

    ( ).

    44,

    , ,

    - .

    ,

    ,

    .

    ,

    45.

    .

    .

    58 (. 74-

    131): .

    ,

    43 . . , (: , 1997). 44 (, " , ", 68-72) ( ) . ., , . , " ", 17 (1981) 138-144, " ", 24 (1982) 159-169, " ", 6 (1985) 306-307. . , " ", 29 (1984) 186-92 , 142-152. . , " : ", 9 (1997) 213-233. : . -, " ", 34 (1985) 157-68, 158, , , 18,101. : . , " ", 27 (1983) 67-71. , " " : . , " ", (1956-57) 9-16. 45 , 7. , (. 84-6) " " .

    16

  • .

    (. 77-8).

    "

    " (. 74).

    . .

    (. 36): " ...

    .

    , ...".

    (.93): " ...

    , 529

    .. ...

    . ."

    - ,

    , , -

    .

    : "

    .

    ..." 2 ..

    "" 17. , , (. 138): "

    ".

    20 .

    ,

    . ,

    (. 54), "

    " -

    . : )

    . ,

    ( ,

    ), (. 54) "

    " (. ,

    ). , ,

    17

  • .

    - ,

    ;

    ; ;

    , 46;

    ) , "" ,

    "

    " (. 54), ,

    .

    , ""

    .

    , ,

    - .

    , ()

    ()

    ,

    , .

    ,

    , , ..

    , .

    .

    ' ,

    ,

    , ..47.

    46 , " ", 32, ( 1976 ) ( 1980). 47 .... 2000-1, 332-3, 337.

    18

  • '

    . '

    48.

    ( )

    , .

    .. (

    )

    20

    .

    ,

    .

    , , -

    -

    .

    49 .

    48 . , " ", 17/18 (2000) 32-3, " ... ... , ". , . , , ( ), ' . - . , - . .. . , " ", 6 (1986) 47-68. 49 . . , " ", 3 (1995) 12-4. .. .

    19

  • " "

    50.

    ***

    51 -

    .

    ,

    ( ) . ,

    .

    .

    : ,

    -

    -, -

    .

    , 52.

    50 ... 2000-1, 336. ( ), , ", " ( , ). 51 1991-92 1994-95 . , (: -, 1995) . . , 5 (1996) 25 . , 6 (1996) 21-2. , . (Teaching Philosophy, Zeitschrift fr die Didaktik der Philosophie und Ethik) . ., , . , " ", 27 (1983) 39-48. 52 " " (GREPH) 1974 , . . Qui a peur de la philosophie? (:

    20

  • 1974, ,

    ,

    ,

    /. , ,

    .

    53

    . ""

    ,

    . ,

    " "

    54.

    - -

    ,

    .

    , : "

    Flammarion, 1977). " " 1989 "Bouveresse-Derrida". . J. Derrida, Du droit la philosophie (: Galile, 1990). 53 , , , , " ", 21, " ". 54 . . , " ", 21 (2001) 20, " ". . , " ", 19 (2000) 31-2, " ", . , . (: , 1997), - - 40 . ( ) . , ' .

    21

  • " (. 8),

    .

    - .

    .

    :

    .

    22