PREDUZEE

Pojam preduzeaPreduzee predstavlja osnovnu ekonomsku jedinicu i definisano je kroz istoriju na razliite naine. Neke od definicija preduzea su:Preduzee je pravno lice koje obavlja djelatnost radi sticanja dobiti.Preduzee je posebna organizacija ljudi u privredi formirana u cilju obavljanja odreene djelatnosti u proizvodnji, razmjeni i potronji.Preduzee je osnovni privredni subjekt kojeg odreuje njegov organizacioni oblik i koji ima za cilj ostvarivanje profita na kome poiva cjelokupan drutveni razvoj.Preduzee predstavlja sloen ekonomski i organizacioni subjekt, koji proizvodi robu ili usluge za trine potrebe, koristei sopstvene resurse, radi ostvarivanja dobiti i drugih drutveno-ekonomskih ciljeva.

PREDUZEE KAO SISTEMPreduzee, kao sistem, ine meusobno povezani elementi nieg reda (podsistemi).

Preduzee se posmatra kao:organizacioni sistemekonomski sistemsistem ciljafunkcionalni sistemdinamiki sistemotvoren sistem indeterminisan sistem

POSLOVNI SISTEM

Npr. u poslovnom sistemu preduzea mogu postojati slijedei podsistemi:IT- Istraivanje trinih potreba za proizvodom,R- razvoj prototipa budueg proizvoda,K- konstruisanje proizvoda,P- planiranje i priprema proizvodnje,N- nabavka sirovina i opreme za izradu proizvoda,TR - spoljni i unutranji transport materijala i opreme,M- magacin za sirovine i opremu,TE - tehnologija obrade dijelova i montae proizvoda,QS - upravljanje i obezbjeenje kvaliteta proizvoda,D- prodaja i distribucija dijelova i proizvoda,U- ugradnja ili montaa proizvoda na mjesto korienja,S- servisiranje ili odravanje proizvoda kod kupca ili korisnika,RU - rukovoenje,PK - pravni i kadrovski poslovi,F- finansije,OI - obezbjeenje ili sigurnost imovine

POSLOVNI SISTEM

IT,R,K,P,N,TR,M,D,U,S

TE

X

U

Y

POS

Z

QS,RU,PK,F,OI

Proces stvaranja vrijednosti*

REZULTATI PROCESAPoluproizvodi (eng. processed materials) su izraeni materijali dobijeni transformacijom u tenom, gasovitom ili rastresitom stanju, koji se obino isporuuju cjevovodima, cisternama, buradima, kantama ili bocama (tenosti, gorivo, mazivo, gasovi), vagonima ili dakovima (sirovina, koks, ugalj, granule), u rolnama (limovi, tkanine, trake, profili, ice, cijevi) ili u gomili (odlivci, otkovci, poluobraeni dijelovi), itd.Proizvodi (eng. hardware) su izraeni oblikovani dijelovi ili gotovi sklopovi za upotrebu: dijelovi, alati, komponente, pribori, instrumenti, aparati, maine, ureaji, vozila, instalacije, itd.Softver (eng. software) je intelektualno ostvarenje sa informacijama u obliku ideja, poslova ili postupaka, na prikladnom nosiocu: skice, postupci, raunarski programi, dokumentacija itd. koja se odnosi na rad sistema za obradu podataka (prema Standardu ISO 2382-1:1993).

Usluge (eng. services) obuhvataju pruene ili isporuene usluge proizvoaa potroau (ugostiteljske, komunikacione, zdravstvene, komunalne, trgovake, finansijske, administrativne, tehnike, naune, itd.).

KVALITET PROIZVODAKvalitet proizvoda nastaje u slijedeim radnim sistemima:1. IT - istraivanje trinih potreba za proizvodima na tritu,2. R- razvoj prototipova istraenog proizvoda,3. K- konstruisanje proizvoda na osnovu razvijenog prototipa,4. P- planiranje i priprema proizvodnje ,5. N- nabavka sirovine i opreme za izradu proizvoda,6. TR- spoljni i unutranji transport sirovina,7. M- skladite za sirovinu, opremu, poluproizvode i proizvode,8. TE - tehnologija izrade dijelova i montaa proizvoda,9. QC- upravljanje kvalitetom proizvoda,10. D- pakovanje, prodaja i distribucija proizvoda,11. U- ugradnja ili montaa proizvoda na mjestu koritenja,12. S - servisiranje ili odravanje proizvoda,13. E - eksploatisanje proizvoda kod kupaca ili korisnika.

KVALITET PROIZVODAKvalitet proizvoda nastaje na slijedeim nivoima:Inalaenje ideja,IIprojektovanje,IIIplaniranje i priprema,IVizrada i kontrolisanje,Visporuivanje.

KVALITET PROIZVODAShema poslovnog sistema u stvaranju kvaliteta proizvoda

IT

R

P

N

TR

M

TE

QC

D

U

S

K

3

1

4

5

6

7

8

9

10

11

12

I

II

III

IV

V

E

1

1

2

13

Preduzee ima:Vlasnika (upravu, menadment)ImovinuCilj poslovanjaOrganizacijuPrihode i rashode (tok gotovine ili cash flow)Obavlja poslovnu i finansijku djelatnost

VlasnikVlasnici preduzea mogu biti fizika i pravna lica, drava ili lokalna samouprava. Vlasnici ulau kapital u preduzee sa ciljem ostvarivanja profita i obavljanja odreene djelatnosti. Vlasnici mogu ali ne moraju i da upravljaju poslovanjem preduzea (akcionarska drutva). Zavisno od toga kakva je odgovornost vlasnika za rezultate odnosno obaveze preduzea razlikujemo:drutva lica vlasnici sopstvene imovine neogranieno garantuju za obaveze preduzea:drutvo kapitala vlasnici garantuju za obaveze preduzea samo do visine svojih uloga.

ImovinaDa bi preduzee uopte moglo da posluje potrebno je da posjeduje imovinu pomou koje e obavljati odreenu djelatnost. Tu imovinu u preduzee unose vlasnici osnivai, ali i pravna i fizika lica koja kasnije u toku postojanja preduzea ulau u njega. Imovina preduzea je, meutim, odvojena od imovine vlasnika preduzea. Imovinu preduzea ine:materijalna sredstva zemljite, objekti, maine, zalihe i slino,nematerijalna sredstva prava,hartije od vrijednosti,novana sredstva itd.

CiljeviCiljevi preduzea zavise od svrhe njegovog poslovanja. Osnovni cilj preduzea koja su u privatnom vlasnitvu je ostvariti profit. S druge strane, osnovni cilj javnih preduzea jeste efikasno obavljanje djelatnosti koje su od drutvenog znaaja (vodoprivreda, snabdjevanje elektrinom energijom i slino). Preduzea koja su u privatnom vlasnitvu sem osnovnog cilja (profita) treba da ostvaruju i ciljeve:vlasnika,menadera izaposlenih.Takoe, preduzea treba i da potuje osnovne etike principe i da u tom smislu ostvaruju i ire drutvene ciljeve ciljeve razvoja, napretka i prosperiteta.

Ciljevi

Glavni cilj: maksimalizirati profit

Dodatni ciljevi: dugorona stabilnost, obezbjeenje, solventnosti, dobri meuljudski odnosi i kvalitet radnika, inovacije, smanjenje trokova, zatita ivotne sredine i dr.

Ciljevi moraju biti:

JasniMjerljiviOstvariviStabilniVremenski i prostorno usklaeni Vremenski ogranieni

Cilj je konkretizovan nizom zadataka koji e nam pomoi u ostvarenju namjere.

Zadaci su razrada postupaka ka ostvarenju cilja.

Ostvarenje mora biti mjerljivo nekim od oblika, postupaka i instrumenata vrednovanja.

KARAKTERISTIKE PREDUZEA:

samostalan ekonomski subjekt,organizovana cjelina u kojoj se uspostavljaju brojni odnosi izmeu ekonomskih resursa (organizacija),preduzee stvara vrijednost putem transformisanja uloenih resursa u rezulate, u cilju ostvarenja profita. *

KARAKTERISTIKE PREDUZEA:SAMOSTALNOST znai da preduzee, odnosno vlasnici preduzea ili menaderi koji u ime vlasnika upravljaju preduzeem samostalno donose sve bitne odluke (ta e proizvoditi, koliko, po kojoj cijeni, kako e rasporeivati rezultate i sl)

Meutim preduzee nije sasvim nezavisno, jer mora uvaavati niz ogranienja iz okruenja. Ta ogranienja su, prije svega, pravne i ekonomske prirode (preduzee mora potovati zakonske propise i trine zakone)*

KARAKTERISTIKE PREDUZEA:PREDUZEE JE ORGANIZOVANA CELINA U toku funkcionisanja preduzea izmeu ekonomskih resursa uspostavljaju se brojni odnosi.

To su odnosi izmeu ljudskih resursa meusobno, odnosi izmeu ljudskih i materijalnih resursa i odnosi izmeu samih materijalnih resursa.

Da bi preduzee efikasno funkcionisalo svi ti mnogobrojni odnosi moraju se adekvatno organizovati.*

KARAKTERISTIKE PREDUZEA:Funkcionisanje preduzea predstavlja proces transformacije odreenih ulaganja u rezultateFunkcioniui preduzee stvara vrijednostProces svaranja vrijednosti u preduzeu moe se podijeliti u tri faze:u prvoj fazi ulau se resursi u preduzee, koji se, u drugoj fazi, u odreenim procesima, kao to su proces proizvodnje ili proces pruanja usluga, transformiu u rezultate, i u treoj fazi ostvaruju se rezultati funkcionisanja preduzea. *

Razlozi postojanja preduzea:Razlozi postojanja preduzea mogu se nai u odreenim prednostima zajednikog rada ljudi u preduzeu u odnosu na rad pojedinaca. Najznaajnije prednosti zajednikog rada u preduzeu su:podjela rada i specijalizacija, vee korienje tehnike i tehnologije, upravljanje spoljnim okruenjem, smanjenje transakcionih trokova,podsticanje i kontrola.*

Podjela rada i specijalizacijaRad u kolektivu omoguava podjelu rada izmeu vie lanova kolektiva i njihovu specijalizaciju za pojedine segmente procesa rada. Zahvaljujui podjeli rada pojedinani radnici se usresreuju na ue dijelove procesa rada, to omoguava razvoj njihovih radnih sposobnosti, a time i poveanje efikasnosti rada. *

Vee korienje tehnike i tehnologijeVee korienje moderne tehnike i tehnologije doprinosi poveanju obima proizvodnje i proirenju asortimana proizvoda, ime dolaze do izraaja efekti ekonomije obima i ekonomije irine.Ekonomija obima je smanjenje prosjenih trokova (trokova po jedinici proizvoda) uslijed poveanja obima proizvodnje. Sa poveanjem obima proizvodnje smanjuju se proseni trokovi jer se ukupni trokovi rasporedjuje na vei broj jedinica proizvoda. Ekonomija irine je smanjenje trokova uslijed irenja asortimana proizvoda. Ispoljava se u niim ukupnim trokovima proizvodnje kada se dvije ili vie vrsta proizvoda proizvode u jednom preduzeu, od zbira trokova proizvodnje tih proizvoda kada bi se svaki od njih proizvodio u posebnom preduzeu. Do efekata ekonomije irine dolazi zato to preduzee poveava efikasnost korienja nedovoljno iskorienih resursa tako to ih koristi u proizvodnji vie razliitih proizvoda (zajednika struja, grijanje, kirija i sl). *

Upravljanje spoljnim okruenjemOkruenje u kome posluje preduzee izvor je neizvesnosti i brojnih drugih uticaja na preduzee. Da bi smanjilo rizik i neizvesnost preduzea prate promene u okruenju, a takoe i sa svoje strane nastoje da utiu na okruenje i da ga prilagode sebi (npr. marketinki utiu na tranju okruenja, kreiraju nove potrebe i slino) *

Smanjenje transakcionih trokovaSvaki proces proizvodnje podrazumeva povezivanje brojnih faktora proizvodnje na nain koji e obezbijediti proizvodnju eljenih proizvoda. Tokom tog procesa moraju se rijeavati brojni problemi, kao to su npr.: ko e obavljati koje aktivnosti i sa kim e u tom procesu saraivati kao bi se zadatak obavio na nejefikasniji nain, ko e i koliko biti plaen za usluge koji prua u procesu proizvodnje,kako kontrolisati da li faktori proizvodnje pruaju one usluge koje se od njih oekuju i sl. Trokovi koji nastaju u vezi pregovaranja, nadgledanja i voenja procesa pregovaranja ljudi nazivaju se transakcioni trokovi. Preduzee umesto da za svaki pojedinani posao angauje druge ljudi (to podrazumeva visoke transakcijske trokove), ono za dui vremenski period angauje strunjake, ime smanjuje transakcione trokove.*

Podsticanje i kontrolaPreduzee kao organizovani oblik privreivanja moe razliitim organizacionim i ekonomskim mjerama da utie da rad zaposlenih u preduzeu bude efikasniji od samostalnog rada pojedinaca. Strukturom autoriteta i sistemom kontrole i podsticaja preduzee moe da utie na zaposlene kako bi poveali efikasnost svog rada.Rad u kolektivu, takoe doprinosi i ostvarivanju sinergetskih efekata *

4. DIFERENCIRANJE PREDUZEAKriterijumi podele preduzea su:I. osobine transformacionog procesaII.veliina preduzeaIII.pravni oblik preduzea

I. Prema osobinama transformacionog procesa razlikuju se:proizvodna preduzeausluna preduzea

Proizvodno preduzee obavlja svoju djelatnost transformiui ulaganja u rezultate kroz proces proizvodnje, ime se upotrebni kvaliteti uloenih resursa transformiu u upotrebne kvalitete gotovih proizvoda.

Usluna preduzea obavljaju svoju djelatnost pruajui usluge kroz proces transformacije ulaganja u rezultate.

SLINOSTI I RAZLIKE IZMEU PROIZVODNIH I USLUNIH PREDUZEA

PROIZVODNA PREDUZEAUSLUNA PREDUZEAodvojenost procesa proizvodnje i procesa potronjeneodvojivost procesa proizvodnje i procesa potronjestandardizacija proizvodnog programaprilagoenost specifinim potrebamavisoka specijalizacija zaposlenihveliina nije uslov efikasnostiopipljiv fiziki proizvodneopipljiv rezultatkapitalno intenzivnaradno intenzivnaveliki znaaj tehnologijeveliki znaaj kompetencija

II. Prema kriteriju veliine preduzea, postoje:mikro i mala preduzeasrednja preduzeavelika preduzea

Definicija malih i srednjih preduzea u EU:KriterijMikro MaloSrednjeBroj zaposlenih

MSP u EU:

MSP sektor zahvata 99.8% ukupnog broja preduzea a mikro preduzea, sa manje od 10 zaposlenih ak 92%. U okviru kategorije mikro preduzea procjenjuje se da oko polovine preduzea, tj. oko 9 miliona preduzea nema zaposlene, tj. ne zapoljava radnu snagu van svoje porodice. To su porodina ili preduzea u kome je vlasnik i jedini radnik. Taj segment zapoljava 20% ukupno zaposlenih dok MSP sektor zahvata udio od gotovo 70% zaposlenih.

Definicija malih i srednjih preduzea u Republici Srpskoj:KriterijMikro MaloSrednjeBroj zaposlenih

MSP u RS:

U RS je 2008. godine bilo registrovano 13,433 preduzea od ega na MSP otpada 99,56% i samo 60 velikih preduzea i 29.426 zanatsko -preduzetnikih radnji.

Znaaj malih preduzea se ogleda kroz:

poveanje zaposlenostidiversifikaciju privredne struktureinovativnosttehnoloki progresrealizaciju irih drutvenih ciljeva ...

Osobine malih preduzea su:

neposredan kontakt sa potroaimaprilagoenost specifinim zahtjevima i visoka specijalizacija zadovoljenje tranje ueg segmentaPojedinana / maloserijska proizvodnjavisoka fleksibilnostneposredan odnos sa zaposlenimavisoka motivisanost vlasnika ...

Nedostaci malih preduzea su:

manja efikasnost u odnosu na velika preduzeazavisnost od znanja i linih osobina vlasnikanema podjele rada i specijalizacijevisok trini rizikproblem pribavljanja finasijskih sredstava ...

SREDNJE PREDUZEEu odnosu na mala preduzea:

formalizovana organizaciona strukturasloeniji problemiprofesionalno upravljanjeravnotea strategijskog i operativnog upravljanja (delegiranje autoriteta)vei iznos kapitala i vei prihodlake pribavljanje kapitala

u odnosu na velika preduzea:

zadovoljavaju specijalizovanu tranjufleksibilnijaostvaruju efekte ekonomije obima kroz snabdevanje velikih preduzea poluproizvodimaveza izmeu malih i velikih preduzea

VELIKO PREDUZEEPrednosti velikih preduzea su:ekonomija veliineefekat koristi od uenjaekonomija skladitenjaekonomija upravljanjakomercijalna ekonomija finansijska ekonomijaefekat istraivako razvojnih aktivnosti

Nedostaci velikih preduzea su:disekonomija veliine (problemi koordinacije i kontrole)nefleksibilnostvisoki trokovi izlaska iz djelatnosti ili privredne graneposredan kontakt sa kupcima

Optimalna veliina preduzea je veliina koja ima minimalne prosjene trokove, a zavisi od tipa tehnologije i od veliine trita.

Velika preduzea nastaju kroz : interni rast razvoj sopstvenih kapacitetaexterni rast spajanje/pripajanje

- Eksterni rast preduzea -Spajanje preduzea znai stvaranje novog preduzea, gdje ukljuena preduzea gube pravni subjektivitet, a sva prava i obaveze prenose se na novonastalo preduzee.

Pripajanje preduzea znai da pripojeno preduzee gubi pravni subjektivitet u korist veeg preduzea i ako je to dobrovoljno u pitanju je merder, a ako nije zove se preuzimanje (take-over).

Rast moe biti: horizontalni u okviru postojee delatnostivertikalni kroz spajanje razliitih faza proizvodno-prometnog procesa konglomeratski kroz ukljuenje potpuno razliitih delatnosti

Takoe postoji i finansijsko povezivanje preduzea kroz: holding i koncern

Holding karakterie kontrola zavisnih preduzeakroz posjedovanje hartija od vrijednosti i razlikuju se:

ist holding kada je kontrolna funkcija jedina delatnost matinih preduzea (preduzea majki)

mjeoviti holding kada se pored kontrolne funkcije obavlja i neka sopstvena delatnost, to je isto to i koncern

Prednosti holdinga su:jeftiniji i jednostavniji od fuzije ili kupovinezadrava se ime i reputacija zavisnih preduzea

Nedostaci su: sloeni odnosi koji smanjuju efikasnostvei porez

Koncern nastaje povezivanjem preduzea kroz jedinstvenu upravu i to:

ueem u kapitalu drugih drutava - faktiki koncern pored toga obavlja i neku svoju delatnostinkorporiranjem jednog u drugo drutvo - ist koncern, kada ukljueno drutvo zadrava svoj pravni subjektivitet, a vladajue drutvo ima neogranieno pravo upravljanjapreko ugovora - ugovorni koncern

KOMPARACIJA PREDUZEA PO VELIINI - PREDNOSTIMALO PREDUZEEneposredan kontaktprilagoenost specif. zahtevima zadovoljenje ueg segmentapojedinana/maloserijska pr.visoka fleksibilnostvisoka motivisanost

VELIKO PREDUZEEekonomija veliineefekat koristi od uenjaekonomija skladitenjaekonomija upravljanjakomercijalna ekonomija finansijska ekonomijaefekat IR aktivnostiSREDNJE PREDUZEEformalizovana org. strukturasloeniji problemiprofesionalno upravljanjedelegiranje autoritetavei iznos kapitala i vei prihodlake pribavljanje kapitalazadovoljenje specijalizovane tranjefleksibilnija od VPefekti ekonomije obima kroz snabdijevanje VP poluproizvodimaveza izmeu MP i VP

KOMPARACIJA PREDUZEA PO VELIINI - NEDOSTACI MALO PREDUZEEmanja efikasnost od VPzavisnost od osobina vlasnikanema specijalizacijevisok trini rizikproblem pribavljanja fin.sredstava

VELIKO PREDUZEEniska fleksibilnostdisekonomija veliineotuenost zaposlenihproblemi u koordinacijiSREDNJE PREDUZEEnedostatak kapitalazavisnost od VPproblemi u upravljanjusloeniji problemi

III. Prema pravnom obliku razlikuju se (drutva lica i drutva kapitala):ortako drutvokomanditno drutvodrutvo sa ogranienom odgovornouakcionarsko drutvo

Pored navedena etiri oblika privrednih drutava, u naem privrednom sistemu postoje jo i:

Javna preduzea i Preduzetnici (sopstveno preduzee)

Sopstveno preduzeenajjednostavniji oblik preduzea jedan jedini vlasnik donosi sve poslovne odluke prisvaja celokupan profit svom svojom imovinom odgovara za dugove preduzea odsustvo kontinuiteta nastaju u odreenim djelatnostima

ORTAKO DRUTVO

Ortako drutvo predstavlja vrstu preduzea u formi privrednog drutva u kome lanovi drutva (ortaci, partneri, drugari) odgovaraju za obaveze druva neogranieno i solidarno cjelokupnom svojom imovinom.

ORTAKO DRUTVONastaje sporazumom dva ili vie fizikih ili pravnih lica.Sporazum se odnosi na:Iznos uloenog kapitalaUee u upravljanju drutvomNain raspodijele dobiti i snoenja gubitka itd.

ORTAKO DRUTVO

Drutvo lica.Neophodna saglasnost za ustupanje udijela treim licima.Prenos udijela izmeu ortaka je slobodan.

ORTAKO DRUTVOIznos uloenog kapitalaUlozi lanova mogu biti u: novcu, stvarima i pravima izraenim u novcu, kao i u radu i uslugama.Ortaci neogranieno solidarno odgovaraju za dugove preduzeaortaci su ogranieni u raspolaganju i upravljanu svojim stvarima ulog se moe povui samo u sluaju prestanka ortakluka ili lanskog statusa ortaka

ORTAKO DRUTVO

Najee nastaju kod profesionalnih djelatnosti kod kojih je kvalifikacija i strunost ortaka vanija od raspoloive koliine kapitala (advokati, ljekari i konsultanti)Upravljanje drutvom (1 ovjek 1 glas, jednoglasno za strateke odluke, veinsko za tekue poslovanje)Neophodan visok stepen uzajamnog povjerenjaSvaki ortak ortakog drutva ima pravo i obavezu da vode poslove drutva

ORTAKO DRUTVO - PrednostiPrednosti u odnosu na preduzetnika:vei kapital, podjela rada i odgovornosti, mogunosti specijalizacije

Prednosti u odnosu na akcionarsko preduzee:jednostavniji i bri postupak osnivanjamanji stepen drutvene kontrole.

ORTAKO DRUTVO Nedostaci:

neograniena odgovornost, ograniene mogunosti za poveanje imovine preduzea (rast i razvoj), efikasnost upravljanja sa rastom broja lanova,nestabilnost.

KOMANDITNO DRUTVO

Vrsta preduzea u formi privrednog drutva koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili pravnih lica, u svojstvu ortaka za obavljanje odreene privredne djelatnosti, pod zajednikim poslovnim imenom (firmom), od kojih najmanje jedno lice odgovara neogranieno za obaveze drutva cjelokupnom svojom imovinom (komplementar) i imaju pravo upravljanja, a najmanje jedno lice odgovara ogranieno do visine svog uloga u drutvu (komanditor).

KOMANDITNO DRUTVOKomplementari odgovaraju neogranieno svojom cjelokupnom imovinom i imaju pravo upravljanja. Komanditori odgovaraju ogranieno, do visine uloga unijetog u preduzee. Komanditno drutvo je prelazna forma izmeu drutva lica i drutva kapitala kombinuje ogranienu odgovornost jednih vlasnika preduzea i neogranienu odgovornost drugih.

KOMANDITNO DRUTVO

Dvije vrste lanovaOdgovornost lanova za obaveze drutvaUpravljanje drutvomFormiranje imovine drutva ulozi mogu biti u novcu, stvarima, pravima, ali i u radu i uslugama.Raspodela dobitka i snoenje gubitkaPrenos udijela na lanove i trea lica

KOMANDITNO DRUTVO

Prednosti i nedostaciVeoma rijedak tip privrednog drutva u praksi

DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU (D.O.O.)

Vrsta preduzea u formi privrednog drutva, koje osniva jedno ili vie pravnih i/ili fizikih lica radi obavljanja odreene privredne djelatnosti i koje za obaveze odgovara cjelokupnom svojom imovinom.

Glavne karakteristike d.o.o.

Drutvo kapitalaOgraniena odgovornost lanova i potpuna odgovornost drutvaNajvie 50 lanova

Upravljanje d.o.o.:

Skuptina drutva, direktor ili upravni odbor

Formiranje imovine drutva i udjeli lanova:

Ulozi lanova mogu biti u novcu, stvarima, pravima, ali i radu i uslugamaMinimalni novani iznos osnovnog kapitala (2.000 KM)Slobodna prenosivost udjela izmeu lanova

AKCIONARSKO DRUTVO A.D.

Vrsta preduzea u formi privrednog drutva, koje osniva jedno ili vie pravnih i/ili fizikih lica u svojstvu akcionara radi obavljanja odreene privredne djelatnosti, iji je osnovni kapital fiksiran i podijeljen na akcije.

Karakteristike A.D.:

Drutvo kapitalaPotpuna odgovornost drutva i ograniena odgovornost akcionara.Prenosivost akcija Kapital drutva fiksiran i podijeljen na akcije, odreene nominalne vrednostiMinimalni kapital propisan Zakonom itav niz pravila i procedura u cilju ouvanja vrednosti osnovnog kapitala.Pribavljanje kapitalaUlozi akcionara u novcu, stvarima i pravima.

Prema nainu osnivanja razlikujemo:otvoreni i zatvoreni tip drutva.

Otvoreno akcionarsko drutvo nastaje sukcesivnim osnivanjem.Zatvoreno akcionarsko drutvo nastaje simultanim osnivanjem.

Zatvoreno (privatno) akcionarsko drutvoSimultano osnivanje prvu emisiju akcija otkupljuju iskljuivo osnivai bez javnog poziva za upis i uplatu akcija osnivai potpisuju ugovor o osnivanju drutva osnivai donose njegov statut minimalni kapital - iznos kapitala potreban za osnivanje ogranienje broja akcionara koji mogu biti osnivai (maksimalno 100 akcionara)

Otvoreno (javno) akcionarsko drutvoSukcesivno osnivanje osnivai upisuju jedan dio akcija, a za ostatak se upuuje javni poziv za otkup minimalni kapital - visina vea nego kod simultanog osnivanja nema ogranienja u pogledu broja akcionara

Osnivanje akcionarskog preduzea

Vrste akcija predviene Zakonom: obine i preferencijalne.

Prava koje nose akcije:pravo na odluivanje,pravo na dividendu,pravo na likvidacioni ostatak,pravo preeg sticanja akcija pri novim emisijama i pravo raspolaganja akcijama kao hartijama od vrednosti.

Preferencijalne akcije ne nose pravo glasa u skuptini akcionara.Preferencijalne akcije mogu nositi pravo pretvaranja u obine akcije.

AKCIONARSKO DRUTVO

Organi upravljanja A.D.:

Skuptina akcionara, kao organ vlasnikaUpravni odbor, kao organ upravljanja Direktor, kao organ poslovoenjaInterna revizija i odbor za reviziju, kao organi nadzora

Skuptina akcionara odluuje o: izmjenama osnivakog akta, poveavaju ili smanjuju odobreni broj akcija ili promjene prava ili povlastica bilo koje vrste ili klase akcija, poveavaju ili smanjuju osnovni kapital, ali ne ukljuujui promjene koje moe izvriti upravni odbor u skladu sa ovim zakonom,statusnim promjenama, promjeni pravne forme u drugu formu privrednog drutva i sticanje i raspolaganje imovinom velike vrijednosti, u skladu sa ovim zakonom,raspodjeli dobiti i pokriu gubitaka, ako osnivakim aktom ili statutom nije drukije odreeno,usvajanju finansijskih izvjetaja, kao i izvjetaja upravnog odbora i nezavisnog revizora u vezi sa finansijskim izvjetajima,politici naknada i nagradama lanovima upravnog odbora,

Skuptina akcionara odluuje o (nastavak):izboru i razrjeenju lanova upravnog odbora drutva,prestanku drutva,izboru i razrjeenju internog revizora, nezavisnog revizora i odbora za reviziju,pitanjima podnesenim skuptini akcionara na odluivanje od upravnog odbora drutva, u skladu sa ovim zakonom, izdacima po osnovu nagraivanja direktora drutva ili lanova upravnog odbora putem izdavanja akcija, varanata i drugih finansijskih i nefinansijskih davanja i drugim pitanjima navedenim u ovom zakonu ili osnivakom aktu drutva.

NADLENOST UPRAVNOG ODBORAupravljanje razvojem drutva i strategijom i nadziranjem izvrnih direktora i administracije drutva,utvrivanje ili odobravanje poslovnog plana drutva,sazivanje sjednice skuptine akcionara i utvrivanje prijedloga dnevnog reda,davanje i opozivanje prokure,utvrivanje prijedloga odluka skuptine akcionara i kontrolu njihovog sprovoenja, izdavanje akcija u okviru limita utvrenog osnivakim aktom i ovim zakonom, izdavanje zamjenljivih obveznica, obveznica, varanata ili drugih hartija od vrijednosti, u okviru limita predvienog osnivakim aktom i ovim zakonom, izbor i razrjeenje izvrnih direktora, odobravanje uslova ugovora koje drutvo zakljuuje sa njima i utvrivanje njihove naknade, utvrivanje iznosa i dana dividende, dana plaanja i postupka plaanja dividendi, kad mu osnivaki akt drutva da takvo ovlaenje i donoenje odluka o drugim pitanjima u skladu sa zakonom, osnivakim aktom ili statutom drutva.

Upravni odbor akcionarskog drutva izvjetava skuptinu akcionara o:a) namjeravanoj poslovnoj politici i o drugim naelnim pitanjima koja se odnose na voenje poslova, ukljuujui i odstupanje od ranije utvrenih razloga za to, najmanje jednom godinje,b) ekonominosti, rentabilnosti i solventnosti drutva, na godinjoj skuptini,c) poslovanju drutva i njegovom finansijskom stanju estomjeseno id) znaajnim poslovnim dogaajima, odnosno poslovima koji bi mogli biti od velikog znaaja za rentabilnost poslovanja i za solventnost drutva, da bi skuptina prema njima mogla blagovremeno da zauzme stav.

Direktor je nadleen da:Organizuje i vodi poslovanje preduzeaZastupa preduzeeStara se o zakonitosti rada i odgovara za zakonitost rada preduzeaObavlja i druge poslove utvrene zakonom, osnivakim aktom i statutom

Odbor za reviziju akcionarskog drutva: donosi plan rada interne revizije,razmatra izvjetaje interne revizije i daje preporuke po izvjetajima o reviziji,izvjetava upravni odbor o realizaciji preporuka po izvjetajima o reviziji, izvjetava skuptinu akcionara drutva o raunovodstvu, izvjetajima i finansijskom poslovanju drutva i njegovih povezanih drutava,izjanjava se o prijedlogu odluke o raspodjeli dobiti koju usvaja skuptina, izvjetava o usklaenosti poslovanja drutva sa zakonskim i drugim regulatornim zahtjevima Ipredlae skuptini izbor nezavisnog revizora, ako drutvo ima obavezu revizije finansijskih izvjetaja.

(2) U izvrenju svojih dunosti interni revizor akcionarskog drutva: kontrolie i izvjetava odbor za reviziju o vjerodostojnosti i kompletnostnosti finansijskih izvjetaja drutva,kontrolie i izvjetava odbor za reviziju o vjerodostojnosti i kompletnosti izvjetavanja akcionara drutva o finansijskim i drugim informacijama,kontrolie i izvjetava odbor za reviziju o ugovorima sklopljenim izmeu drutva i lanova upravnog odbora drutva, kao i sa povezanim licima u smislu ovog zakona,kontrolie usklaenost organizacije i djelovanja drutva sa kodeksom ponaanja i kontrolie postupak rjeavanja prigovora akcionara drutva, lanova organa drutva ili drugih lica u vezi sa t. a) do d) ovog stava.

JAVNO PREDUZEE

Pojam i vrsteDjelatnost javnih preduzeaZnaaj i neophodnost osnivanja javnih preduzeaRegulisanje javnih preduzeaEfikasnost javnih preduzea

JAVNO PREDUZEE - Pojam i vrste

Javno preduzee je ono ije se osnivanje i funkcionisanje moe dovesti u vezu sa javnim (optim) interesom i u kome javna vlast (drava) u potpunosti ili djelimino obavlja ulogu preduzetnika.

JAVNO PREDUZEE Kljune karakteristike:

Dravno (javno) vlasnitvo,Cilj preduzea je obezbjeenje proizvoda ili usluga od vitalnog znaaja za drutvenu zajednicu,Nalaze se u monopolskom ili nekom drugom privilegovanom poloaju na tritu,Predmet su javnog regulisanja.

JAVNO PREDUZEE Pravni oblici

Obino u formi privrednih drutava.Javne korporacije.Vladine agencije (agencije nadlenih ministarstava)Po naem zakonu javna preduzea posluju kao drutva sa ogranienom odgovornou ili akcionarska drutva.

JAVNO PREDUZEE DjelatnostKod nas sva preduzea koja obavljaju svoju djelatnost u oblasti koju je drava proglasila za oblast od javnog interesa (saobraajnice, eljeznica,energetika, upravljanje umama) drava esto utie na poslovne odluke preduzea (kontrolie politiku cijena, ograniava izbor uprave preduzea).

Zato su cijene usluga javnih preduzea nie od ravnotenih trinih cena?

JAVNO PREDUZEE Znaaj i neophodnost osnivanja javnih preduzea

Oblasti u kojima se ispoljavaju nedostaci trinog mehanizma:Javna dobraPrirodni monopoliDjelatnosti sa eksternim efektima

JAVNO PREDUZEE Regulisanje javnih preduzea

Ciljevi regulacijeInstitucije i organizacije koje sprovode regulacijuInstrumenti regulacije.

JAVNO PREDUZEE Regulisanje javnih preduzea

Osnovni cilj regulacije je objezbeenje funkcionisanja javnih preduzea u javnom (optem) interesu.

Ciljevi regulacije:objezbeenje kvalitetnih proizvoda i usluga,umjerena cijena,zadovoljenje potreba svih graana,ne postojanje diskriminacije potroaa

JAVNO PREDUZEE Regulisanje javnih preduzea

Instrumenti regulacije:kontrola cijena i tarifa,kontrola ulaska u granupropisivanje standarda kvaliteta proizvoda i pruanja usluga.

JAVNO PREDUZEE Efikasnost javnih preduzeaJavna preduzea su manje efikasna u poreenju sa privatnim preduzeima.Osnovni razlozi:Nedostaci javne svojine.Asimetrina informisanost.Povezivanje menadera sa dravnim slubenicima.Manji rizik poslovanja.

Organi preduzea su:Skuptina,Nadzorni odbor,Uprava ( menadment)

Skuptina je nadlena da:donosi statut,donosi poslovnik o svom radu i druge poslovne akte u skladu sa zakonom,donosi etiki kodeks,donosi plan poslovanja i revidirani plan poslovanja,donosi program investicija za planski period,imenuje i razrjeava nadzorni odbor,imenuje i razrjeava odbor za reviziju,odluuje o trajnoj poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim preduzeima,odluuje o raspodjeli godinje dobiti i pokriu gubitaka,odluuje o poveanju i smanjenju osnovnog kapitala,odluuje o osnivanju novih preduzea,odluuje o drugim pitanjima u skladu sa zakonom i statutom preduzea.

Nadzorni odbor je nadlean da:nadzire rad uprave,donosi poslovnik o svom radu,predlae statut, etiki kodeks i druge akte skuptini,predlae imenovanje i razrjeenje lanova odbora za reviziju,imenuje i razrjeava lanove uprave u skladu sa postupcima utvrenim statutom i zakonom) donosi smjernice o nabavci i vri nadzor nad njihovim provoenjem, odobrava preporuke odbora za reviziju o raspodjeli dobiti, te drugim pitanjima,daje ovlatenje za ograniene aktivnosti u skladu sa ovim zakonom,daje upute direktoru za provoenje istrage u vezi sa uinjenim nepravilnostima,daje prijedlog skuptini o poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim preduzeima,donosi odluke o investiranju u skladu sa zakonom i statutom,daje prijedlog skuptini o osnivanju novih preduzea,obavlja i druge poslove utvrene zakonom, statutom i aktima preduzea.

1) Upravu preduzea ine direktor i izvrni direktori.(2) Nadlenost uprave je:izvjetavanje nadzornog odbora na zahtjev nadzornog odbora,provoenje etikog kodeksa,izrada i nadgledanje realizacije planova poslovanja,predlaganje i provoenje smjernica o nabavci te provoenje vaeih propisa,utvrivanje prijedloga o raspodjeli dobiti i pokriu gubitka,zapoljavanje i otputanje zaposlenih u skladu sa postupcima utvrenim aktima preduzea i vaeim zakonima,davanje prijedloga nadzornom odboru o poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim preduzeima,davanje prijedloga nadzornom odboru o investicionim odlukama u skladu sa vaeim zakonima o investicijama,davanje prijedloga nadzornom odboru o osnivanju novih preduzea,i) obavlja i druge poslove utvrene zakonom, statutom i aktima preduzea.

*