- 97 -

Rl i l p sü l i dops i s r o s e a

- 98 -R H I P S A L I D O P S I S R O S E A B R . é s R .

( C i m k é p ű n k h ö z )

H a z a i g yű j t eményekben ritkán található, sz -^rény meg j e l ené sű , d e n a g y -v i r á g u ep i f i t a . V a l a m i t é v e s f o g a l o m a l ao j án e z t a m o n o t i p i k u s fajt ö s s z e t é v e s z t i k a z E p i p h y l l o p s i s g a e r t n e r i B E R G - g e l , v a g y a n n a k v a r i á c i ó i v a l , h ibr idé ive l .

I smerked jünk m e g e g y k i c s i t k ö z e l e b b r ő l i s e z z e l a Braz i l i ábó l a P a r a -n a folyó v ízgyű j tő terűielén elterülő d z s u n g e l e k fáin é lő l a j j a J . A n ö v é n y t e s t e e l ő s z ö r v ö r ö s e s , m<^jd s á p a d t sötétzö ld k b , 3 - 4 c m hoss - í u t a g o k ­bó l áll , a t a g o k 3 v a g y 4 é lüek , rovátko l tak , c s ú c s u k o n p u h a , b a r n a sö r t éve l . A v i r á g átmérője 3 c m , s z i n e r ó z s a p i r o s p o r z ó i r ó z s a p i r o s a k a b i b e fehér . A nektár iumkamra e l té rően a z ö s s z e s e g y é b kak tJ s z í a j é -tól n é g y é l ü , u g y a n c s a k n é g y s z ö g l e t e s a te rmés i s , m e l y b e é r é s k o r s á r -g á s s z i n ü l e s z . Ta r tá smód ja ; t e k i n t v e , h o g y t rópus i ő s e r d ő b ő l s z á r m a z i k m e l e g i j^ényes n ö v é n y , 2 5 C körül i hőmér sék l e t en é r z i magát jól , v i s z o n t 15 C a l a t t már " f áz ik " s z á r t ag j a i e l s z ü r k ü l n e k , k é s ő b b e s e t l e g l e i s e s n e k . U g y a n c s a k ő s e r d e i e r e d e t é b ő l a d ó d ó a n n e m b i r j a a tűző n a p o t , tehát a z é s z a k i , é s z a k n y u g a t i f e k v é s ű a b l a k o k b a n jól é r z i magát* N y á r o n h a ­c s a k l e h e t s é g e s f ü g g e s s z ü k fe l a k e r t b e v a l a m e l y i k l o m b o s fára . T a l a j i g é n y e i s ö s s z e f ü g g s z á r m a z á s á v a l , l ehe tő l eg n e t a r t s u k c s e r é p ­b e n , h a n e m a z o r c h i d e á k t a r t ó k o s á r k á i h o z h a s o n l ó l é c , v a g y m ű a n y a g k o s á r b a n , m e l y b e e l ő s z ö r tőzeget , v a g y mohát t e szünk , ma jd e n n e k a tetejére némi, h u m u s z b a n g a z d a g földet é s e b b e ültetjük n ö v é n y k é n k e t A tőzeget , v a g y mohát jó l ön tözzük b e , e z biztosít ja a z á l l andó n e d ­v e s s é g e t é s a p á r o l g ó v i z " ő s e r d e i " mikroklímát b i z t o s i t . S z a p o r í t á s a l e g e g y s z e r ű b b e n e g y - e g y s z á r t a g l e t ö r é s é b ő l áll , ( m e l y e t e l ő z ő l e g P á r n a p i g b e s z á r í t u n k ) .

A Z E C H I N O C E R E U S O K R Ö L S z í n p o m p á s v i r á g a i v a l , v á l t o z a t o s töv i se i ve l díszített a l a c s o n y o s z l o p formájáva l v a g y c s o p o r t o s a n e l terülő , k ú s z ó f a j a i v a l gyűjteményünket v á l t o z a t o s s á tevő n e m z e t s é g a z E c h í n o c e r e u s . A z e l s ő fa jok f e l f e d e z é s e k o r , l e í r á s a k o r még a C e r e u s n e m z e t s é g b e soro l ták , u g y S a l m - D y c k , mint E n g e l m a n n . K é s ő b b , m i k o r már több s p e ­c i e s V á l t ismertté, f e d e z t e f e l E n g e l m a n n , h o g y e z e k a fa jok jól e lhatá ­rolhatók, ö s s z e t a r t o z ó k , a z o n o s n e m z e t s é g b e soro lhatók . így 1 8 4 8 - b a n e z e k e t a f a j o k a t E c h í n o c e r e u s g e n u s k é n ! ( s ü n - o s z l o p ) írta l e i l l . v á ­l a s z t o t t a e l a C e r e u s nemzetség tő l . E n g e l m a n n után K - ^ r l S c h u m a n n f o g l a l k o z o t t a z E c h i n o c e r e u s o k n e m z e t ­s é g é v e l a z o k r e n d s z e r t a n i h e l y z e t éve l . E g y b e n a n e m z e t s é g e t három c s o p o r t r a ( s e c t i o r a ) o s z t o t t a fe l a j e l l emző , látható tu la jdonságuk a l^ .o -j án .

1. S u b i n e r m e s í c s a k n e m töv i sné lkű l i ek ) 2 . P ros t ra t í ( e l t e rü l ők , e l f ekvők ) 3 . E r e c t i ( o s z l o p s z e r ü e k , f e l á l l óak )

- 99 -E z l a b e s o r o l á s t B u x b a u m f i l o g e n e t i k u s r e n d s z e r e z é s é b e n t e l j e s e g é s z é ­b e n átvette a z z a l a k i e g é s z í t é s s e l , h o g y a z E r e c t i c s o p o r t o t t ovább i h á ­rom s o r o z a t r a ( s e r i e s r e ) bonto t ta : A - L o n g i s e l i ( h o s s z u t ö v i s ü e k )

B , P e c t i n a t i ( f é s ü s t ö v i s ü e k ) C . D e c a l o p h i ( t i z b o r d á j u a k )

A z o n b a n B u x b a u m o c me g e l ö z ö e n B a c k e b e r g a " D i e C a c t a s e a " c , m ü v é ­n e k IV, kótett'íben a t i p u s o k m e g k ü l ö n b ö z t e t é s é r e felállított r e n d s z e r e z é s e l é n y e g e s e n e g y s z e r ű b b , v i l á g o s a b b , áttekinlhetöbb. B a c k e b e r g i s átvette K . S c h u m a n n c sopo r to s í t á sá t , d e a z t e g y uj c s o p o r t t a l egész í t e t te k i , m e l y e i S c h e e r r o l n e v e z e i t e l . így B a c k e b e r g c s o p o r t o s í t á s a a k ö v e t k e z ő :

1. S c h e e r i a n í B A C K B G . 2. S u b i n e r m e s K . S C H . 3 . P r o s t r a ü K . S C H . 4 . E r e c t i K . S C H .

A k é s ő b b i e k s o r . ; n a z e g y e s fa jok i s m j r t e téséné l a s p e c i e s n e v e után z á ró j e l b en kö.^löm a c s o p o r t h o z v a l ó t a r tozásuk s z á m ' t , p l . E . s c h e e r i ( l ) .

Miclő'.t a z o n b a n n é h á n y fajt bemutatnék isme^-kedjünk m e g , h a c s a k v á z ­l a t o s a n i s a z E c l i i n o c e r e u s o k é l ő h e l y é v e l , ta l a j é s hőmér s ék l e t i g é n y é v e l . Hazá juk M e x i k ó v á r o s t ó l ési- .akra a z E g y e s ü l t Á l l a m o k - b e l i T e x a s á l lam k ö z e p é i g , v a l a m i n t O k l a h a m a , K a n s a s , W y o m i n g á l lamig , sőt U t a h i g i s e lhúzód ik . N y u g a t felé e g i v s z e n A l s ó k a l i í o r n i á i g ter jedő területen találunk E c h i n o c o r e u s o k a t , M e x i k ó b a n S a n L u i s P o t o s i , D u r a n g o , C o a h u i l a , T a m a u l i p a s é s N u e v o - L e o n területén i s é lnek e g y e s f a j ok . E z a több e z e r k m - e s k i ter jedés t e r m é s z e t e s e n n e m e g y s é g e s t a l a j , é s éghaj lat i v i s z o n y o k k a l r e n d e l k e z i k . E g y e s terü leteken 1 5 0 0 - 2 0 0 0 m m a g a s h e ­g y e k között é lnek . A h o l a n a g y melegtől a f a g y p o n t a l a t t i hőmérsék l e t i g m i n d e n eJőfo.dulhaU A t a l a j v i s zonyokná l á l t a l á n o s s á g b a n a le irók a z é lőhe ly t a l a j - ö s s z e t é t e l é b ő ; i n d u l n a k k i . F e l e d v e a z t , h o g y a n ö v é n y s z á m á r a e z n e m m i n d e n e s e t b e n a l e gop t imá l i s abb , h a n e m e g y s z e r ű e n a z ado t t h e l y z e t b e n c s a k e z ,',11 a n ö v é n y r e n d e l k e z é s é r e . E z e n túlme­nően a z é lőhe ly i t a l a j sem<: t i k u s u t á n z á s a n e m e g é s z e n s i k e r e s m e g o l ­d á s , h i s z e n e z e n a z e g y ado t t s ágon kivüJ a k l i m a é s c s a p a d é k v i s z o ­n y o k a ' i s "máso ln i " k e l l e n e . T é n y , h o g y a z E c h i n o c e r e u s o k é l őhe l yükön l e g t öbb e s e l b e n fé i s ivatag i kö rü lmények között é lnek , tehát n e m h ú z ó d ­n a k m e g b o k r o k , fűk, s z i k l a ü r e g e k v é d ő á r n y é k á b a n , c s a o a d é k b a n s e m

l e g k e d v e z ő b b a h e l y z e t . V i s z o n t , k ü l ö n ö s e n a m a g a s a b b h e g y e k e n é lő fa jok b ő s é g e s h a r m a ' o t k a p n a k . E n n e k a g y o r s . a n f e l s z í vódó , f e l ­s z á r a d ó n e d v e s s é g n e k a h a s z n o s í t á s a a nö>'ény sr.ámáj 'a c s a l i , , u g y , , l e h e t s é g e s , h o g y a föld f e l s z í néhez k ö z e l s o k méterre kiterjedő g y o -ké rze te t n e v e l . E z a n n y i t j e l e n t s z á m u n k r a , h o g y t a l a j u n k ö s s z e á l l í t á ­s áná l , l a z a , v i z á t e r e s z t ő k ö z e g e t h a s z n . ' l u n k . A mély c s e r é p h e l y e t t p e d i g leh:>tőleg l a p o s a b b c s e r ép t á l a t r é s z e s í t s ü k e l ő n y b e . A ' . E c h i n o c e r e u s o k á l t a l ános j e l l e m z é s e k é n t meg iegyezhe t jük , h o g y a z e g y e s fa jok a l a c s o n y a i t , o s z l o p s z e r ü e k , e s e t l e g e l f ekvők , puhates tűek , r e n d s z e r i n l e r ő s e n s a r j a d z ó k . A b o r d á k s z á m a 6 - 18 között v a n . A Í ; e g y s f a j o k o n belül , a z adott é lőhetyi mikroklíma h a t á s á r a n a g y a z e l ­t é rés , Vírá.gaik m i n d e n e s e t b e n e g y e s é . ' e l , r e n d s z e r i n t a z e l ő z ő é v b e n .'ejlődolt a r e o l á k b ó l törnek e lő . A virá.gok n a g y o k , h o s s z ú t b l c s - r a l a ­kúak , s z inük a z égőpirü,'5tól a s á r g á n át a f ehér ig v á l t o z ó . A b ibék néhány íaj k i vé l e l éve l zö ldek ( p l . s á r g a b i bé j e v a n a z E . scheer íne lc , p a o p i l l o s u s n a k , r a d i a n s n a k s t b . ) , A p o r z ó s z á l a k r e n d s z e r i n t s á r g á k , d e a k i d rózsas-.-.in é s l i l ás á rnya l a tú i s , r e n d s z e r i n t a b i b e fölé haj lók. A v i rá ;^cső . ' ' s a termés h a j a s , töv i spárn i v a l borított, A te rmés é r é s e után a h a j é s a töv isek l e h u U a n . i k . A i.i.i i )k feketék, a maghéj r ű c s -ko.-y..

- 100 -S z a p o r í t á s u k e l s ő s o r b a n magró l történik, d e a fe j lődési i d ő s z a k b a n l e s z e d e t t é s k e l l ő k é p p e n beszár í tot t s a r j ak ró l i s v i s z o n y l a g könnyi j . T a r t á s u k n á l f i g y e l e m b e k e l l v e n n ü n k , t i ogy a z é s z a k i fé lgömb növénye i , fellát a v e g e t á c i ó s idejük a z o n o s a ná lunk h o n o 3 n ö v é n y e k é v e l . O l tása g y a k o r l a t b a n f e l e s l e g e s , h i s z e n s a j á t gyöke rük ön i s s z é p e n fej löd.lak. v i r á g o z n a k . O l tás e s e t é n a r r a külön f igyel jünk, h o g y a h a s z n á l n i kí ­v á n t a l a n y v e g e t i í c i ó s i de i é mo g e g y e z z e n a fe loltandó n ö v é n y ü n k é v e l , m e r t e s " l l e g a z e l térő v e g e t á c i ó s idő r i t m u s - z a v a r t o k o z h a t . U j a b b a n n é h á n y gyii^tő . ^ i k e r i ^ s e n . i l k i l m a z z . i •\y F< h in . í r e r e i i s o k a l a l anyként .

E c h í n o c e r e u s ba í l ey i v a r . r o s e i s p í n u s B A f ' K H G .

B o r o s Józse f fo lvé ln le

E c h í n o c e r e u s ba í l ey i R O S E ( 4 ) M i n t e g y 10 c m m i g a s é s fi c m átmérőjű, sötétzö ld ep i de rm i s zű fnj . 1") e n y h é n s p i r / l i s a l akú b o r d á v a l . P e r e m t ö v i s e ! 1- 1,5 c m h o s s z ú a k k e z d e t b e n fehér , m.jjd k é s ő b b s á r g á s b a r n a r ó z s a s z í n e s v é g g e l , s z á m u k r e n d s z e r i n t 1 6 körül v a n . K ö z é p t ö v i s e rend..;.',erínt h iányz ik , i nkább c s a k a z e g y e s v a r i á c i ó k n á l található. V i r á g a 0 c m átméi-őjii, többnnoig nyíló v U á g o s b í b o r s z ínű . A z ováriuni v ' ' k - i n y , h a j i t ö v i s e s . T e r m é b e o v á l i s a l a k ú k b . 1 c m átmérőjű, zö ld . É l ő h e l y e U S A O k l a h a m a Wíchi la NK>untciinií.

- 101 -Var iác ió i :

- V . a l b i s p i n u ^ ( L A H M . ) B A C K B G . C s u p / t n a töv isek s z í n é v e l é s h o s s z ú s á g á v a l tér e l a z a l a p fajtól. T ö v i s e k Si ' . ine , tnint a n e v é b ő l i s kitűnik fehér . - V . b r u n i s p i n u s B A C K B G . Barnatö\ ' i sü vá l tozat . - V . c a e s p i t i c u s B A C K B G . T e l e p e t k é p e z ő , röv id f ehér töv isű vá l tozat . - V . f l a v i s p i n u s B A C K B G . L á g y testű s á r g á s - f e h é r töv isű v a r i á c i ó . - V . r u . ' s e i s p i n u s B A C K B G .

U g y a n c s a l c l ágytestű , r ó z s a s . z i n e s töv isű vá l toza t .

E c h í n o c e r e u s b l a n c k ü ( P O S . ) P A L M . ( 3 ) Sötétzö ld , s a r j adó , k b . 2,5 c m átmérőjű, 5 - 6 bo rdá jú , a b o r d á k o n e r ő s e n k idudo rodó tövispárn. í ju fa j . A s z é l t ö v i s e k s z á m a r e n d s z e r i n t 8 , m e l y e k v é g ű k n é l k e z d e t b e n r ó z s a s z í n ű e k , p i r o s a k , k é s ő b b f e h é r e s e k , e s e t l e g k e ­r e s z t b e n c s i k ó s a k . K ö z é p t ö v i s e i n e k s z á m a 1 - 2 3 c m h o s s z ú s á g r a i s m e g ­nőnek , b a r n á k , v a g y feketék, A v i r á g a n a g y , 6 - 8 c m átmérőjű, v í o l a p i r o s kárminp i ros p o r z ó k k a l , a s z i n n o k hul lámosai t . H a z á j a : M e x i k ó , T a m a u l i p a s .

E c h í n o c e r e u s b l a n c k ü v a r , p o s e l g e r i a n u s ( L K E . ) B A C K B G ,

B o r o s Józse f fe lvéte le

Var iác ió i : - V . b e r l a n d e r i ( P O S . ) B A C K B G . A z a lapía j fó l c s u p á n a v i r á g s z i n é b e n á s s i m a s z i r m a i v a l tér e l . A v i r á g s z i n ká rminsz inü . K ö z é p t ö v i s e 1 d b s á r g á s b a r n a . - v . l e o n e n s i s ( M A T T H S . ) B A C K B G . A n ö v é n y t e s t e v i l . í g o s z ö l d , a boixlák s z \ma 6 - 7 , s z é l t öv i s e i f ehé rek , m i n d e n e s e t b e n c s a k 1 k ö z é p t ö v i s e v a n k b . 3 c m h o s s z ú . V i r á g a b i b o i - v i o l a s z i n , sö té tebb k ö z ó p c s i k k a l . - v . p o s e l g e r i a n u s ( L K E . ) B A C K B G . 6 - 7 boir lá ju , v i l á g o s z ö l d , k ö z é p t ö v i s e 1 - 3 k e r e s z t b e n c s i k ó s fehér s á r g a l i e g g y e U V i r á g a kárminp i ros .

E c h í n o c e r e u s c o c c i n e u s E N G . ( 4 ) C s o p o r t o k b a n , kolóniáidban élö tojásalmku, 3 - 5 c m átméi-ojü faj . E g y - e g y t e l e p n e m e g y s z e r 1 5 0 - 2 0 0 sa r jbó l .áll é s a k á r e g y m é t e r e s átmérőjű c s o ­porttá i s fej lődhet. A n ö v é n y tes tének s . ' . ine sötétzö ld , boi -dáinak s z á m a Q- 1 2 , d u d o r o k o n ülő t öv i spá rnákka l . S z é l t ö v i s e i t ü s z e r ü e k , h o s s z u k e l ­érheti a 2 c m - t , s.zámuk 8 - 1 2 . A k ö z é p t ö v i s s z i n e a fe.hértől a s á r g á n át a vörö .s ig sőt feketé ig vá l tozhat , e r ő s e b b e k a s z é l t ö v i s e k n é l . V i r á g a 6 - 7 c m h o s s z ú kármin, v a g y ska r l á t s z ínű . É l ő h e l y e : U S A dél i á l l ama iban a C o l o r a d o h e g y s é g b e n E g y e t l e n v a r i á c i ó j a a

v . k u n z e i ( G Ü R K E ) B A C K B G .

A z al.aplajtól v a l ó e l t é r é s e c s u o á n a k ö z é p t ö v i s e k s z á m ' n a k é s s z í n é ­n e k v á l t o . z á s ' b a n merül f e l , t e k i n t v e , h o g y e n n e k a var iác ióna; - : a t öv i s -s z i n e b í b o r v ö r ö s ( 1 - 3 d b ) . A v i r á g s z i n b e n mutatkozó e l t é r é s i s c s a k a n n y i , h o g y e s e t enkén t a ska r l á t a l : n j z i n t e g y sö té tebb k ö z é p c s i k d i -s z i t i . É l ő h e l y e : U S A . , A r i z o n a , P h ö e n i x .

. . . . Tóth bá-i.',!>> ' ° l y ' - ' ^ ° ^ - S z o m b a t h e l y

- 103 -

MAMMILLARIAK D.R. HUNT T Ü K R É B E N

tv . rész

S u u n y d i o c h y l U 5 s e c t i o B A C K B G . ( l a t i n d i a g n ó z i s né lkü l )

A csoíJorüioz tartozó három s o r o z a t n a g y o n t e r m é s z e t e s ö s s z e k a p c s o l ó ­dá s t mutot k ö z é p - d é l - M e x i k ó b a n . A z é l őhe l y ek földrajzi határa in e l m o s ó d ­n a k a morfológiai k ü l ö n b s é g e k . A cso ; : ) o r t m in i e g é s z , h a s o n l ó s á g o c m u ­tat e g y r é s z t a z A n c i s t r a c a n t h a e é s L e p t o c l a d o d a e s o r o z a t t a l , m á s r é s z t p e d i g a m a g a s a b b fe j lődés i s z i n t e n l e v ő L e u c o c e p n a l a e é s M ^ i c r o t h e l a e s o r o z a t t a l . D . R . H u n t B u x b a u m o t k ö v e t v e a M , e r i a c a n t h a - t m e g h a g y t a a P o l y a c e i n t h a e s o r o z a t tagjána'<, mint i l y e n , fö ldra jz i l ag u g y a n e ltérő l e s z a s o r o z a t é n a k többi tagjától. A M. e r i a c a n t h a mint e g y átmenetet k é p e z a követke.ző, S u p e r t e x t a s o r o z a t f a j a i h o z . K ö n n y ű l e n n e áttenni e z utóbbi s o r o z a t h o z , n a g y o n v a l ó s z í n ű , h o g y e z h e l y e s i s v o l n a , d e a.z i s ké t ség te l en , h o g y e z a ' a j mind a két s o . - o z a t h o z hasonl í t , é s e z a k é s ő b b i c sopor t f e j l ődés i v i z s g l a t o k s o r á n e s e t l e g döntő f o n t o s s á g ú t é n y e z ő l e h e t .

V I . H o t e r o c h l o r a e s o r o z a t ( S A J . M - D Y C K ) K , S C H U M . A . M N . T ipuí fa j ; M . d i s c o l o r H A ' V

1 2 5 . M . d e n s i s p i n a ( 2 3 0 ) ide ( ' ' r tve a IV], m i e h e a n a - 1 ( ? )

M . r h o d a n t h a c s o p o r t 1 2 6 . M . n e o p h e a c a t h a 1 2 7 . M . p r i n g l e i ( 2 0 3 )

i deé r tve a M . p a r e n . s i s - t ( 2 ) 7 ) 1 2 8 . M . r h o d a n t h a ( 1 8 9 )

i deé r tve a M, a u r i c e p s - t M . " b o n a v i t i i " - t M . f e r a - r u b r a - t ( 2 5 0 ) M . f u s c a t a - t ( 2 2 5 )

1 2 9 . M . a m o n e a ( 1 9 8 ) 1 3 0 . M . c a l a c a n t h a ( 2 2 2 ) 1 3 1 . M . moUendor í í iana 1 3 2 . M . r u t i l a ( 2 0 4 a ) 1 3 3 . M . w i e s i n g e r i ( l 9 i )

i deé r tve a M , mund t i i - 1 ( 1 9 0 ) 1 3 4 . M, e r e c h t a c a n t h a

A c s o D o r t b i z o n y t a l a n s p e c i e s e i , m e l y e k még i d e t a r t o z h a t ­n a k M . f u l i g i n o s a M . p h a e a c a n t h a

M . l - . evvens is c s o p o r t : 1 3 5 . M . d i r i s p i n a ( 9 7 )

ideé,-tve a V l . k e l l e r i a n a - t ( 1 3 . ) ) M . k e w e n s i s v a r , r r . i i g i a n a - t M , s u b d u r i s p i n a - t ( Í )

- 104 -1 3 6 . M . k e w e n s i s ( 9 6 ) 1 3 7 . M,. o b c o n ^ U a

i d eé r t ve a VI. d o l i c h o c e n t r a - 1 M . h o f f m a n n i a n a - 1 (20r> ) M . P o J y t h e J e - t ( 2 4 ) M . t e t r a c a n t h a - 1 ( 1 8 2 )

1 3 8 . M . h i d a l g e n s i s ( l 8 l ) i deé r tve a M . i n g e n s - t

M.. d i s c o l o r c s o p o r t : 1 3 9 . M., d i s c o l o r ( 2 0 9 )

i d eé r t ve a 1 3 9 a M . p a c h y r h i z a - t 1 3 9 b M . e x p e r a n a e n s i s - 1 ( 2 1 1 )

1 4 0 . M , o cho t e r ena ' í ( 2 0 7 ) 1 4 1 . M , s c h m o U i i ( 2 3 2 )

V I I . P o l y a c a n t h a e s o r o z a t ( S A L M - D I C K ) K . S C H U M A N N . T i p u s f a j :

M , s p i n o s s i s i m a L E M 1 4 2 . M . m a t u d a e 1 4 3 . M . m e y r a n i i 1 4 4 . M.. b a c k e b e r g i a n a ( M . f e r t i l i s ) 1 4 5 . M . s p i n o s i s s i m a 1 4 6 . M , p i t c a y e n s i s 1 4 7 . M . b e U a

i deé r tve a M . d e l i u s i a n a - 1 M . j o o s e n s i a n a - 1 ( ? ) M . wuthenauian í * - t

1 4 8 . M . g u e r r e r o n i s ( 9 1 ) i deé r tve a M , z a p i l o t e n s i s -1 ( 9 3 )

1 4 9 . M . n u n e z i i ( 2 1 4 ) i deé r tve a M . s o l i s i i - t ( m e l y a B u x b a a i n rends.',eré>L>t^rí .'i C i i i l i t a n e m z e t s é g A u . s t r o e b . i e r e l l a aJn.?m;',(^ts- ' 'g t.ipiis n ö ­v é n y e , )

1 5 0 . M , mc^ni í icn 1 5 1 . M . d u o l o r m i s

i d eé r t ve a M , e r y t h r o c a l y x - o t ( 1 5 1 a ) M . " h e o r i a n . a " - 1

1 5 2 . M . r o k o i ( 9 2 ) i deé r tve a M , m i t l e n s i . s - 1

M . p s e u d o r e k o i - t M . p u l l i h a m . a t a - t M . r e k o i a n . i - l ( 9 0 )

1 5 3 . M . e r i a c a n t t i a

B i z o n y t a l a n he l yze tű íajok: M . ham.'-Ata M., n e o c o r o n a r i a M , r o s - i i a n . a M . u m b r i n a

VIIU S u p e r t e x t a s o r o z . a t ( E l e g a ' i t e s ) s e r , n o v . T i p u s f a j ; M . s u p e r t e x t a H a a.z e d d i g i s m e r t e t e t t s o r ' j z a ' o k n . ' i l j e lentkí ' z tek i s u rob lémák , a z o k n e m érintették i l y e n mélyen a z 197 1 - b e n k i a d o t t b o s o r o l . ' , s t . K e z d v e a z o n , h o g y a s o r o z a t névadt'> s p e c i e s e a M, i - U - g a n s D.R«Hunt s z e r i n t e g y s z e r ű e n n e m lé tező , i l l . a z o n o s i t l i i t . i l l a . i l . i j , l e h U <i - ; o r o z a i n evé t e z é r t m e 4 k e l l változíutni . E z i^ddig ' ' r thc l-inc i , , h i L i i k u s ' i . i k l u n l k .

D . R . H u n t v . U a s z t á s a a z 1 9 7 1 - e s ' l istáján még a M . l a n a t a ^ g y i k fo rmá­j aként s z e r e p l ő M , s u p e r t e x t a - r a e s e t t . I n d o k l s u l f e l h o z v a , h o g y a M . s u o e r t e x t a - n a k 1 9 7 ( ) - b a n M ü n c l i e n b e n m e g t a l á l t a a z e r e d e t i l e í r á s á t é s

r a j z á t , v a l a m i n t a P f e i f f e r által begyűjtött növényt , i g y k é z e n f e k v ő n e k t a ­lál ja, h o g y e z a s p e c i e s l e g y e n a s o r o z a t n é v a d ó n ö v é n y e é s e g y b e n a t i p u s f a j a i s . Tehá t e l i s m e r t e a M . s u o e r t e x t a s p e c i e s t " rang já t " . A z o n ­b a n a z 1 9 7 7 - b e n k i a d o t t " R e v i z i ó " - j á b a n , m e l y b e n e z t a tényt köz l i a " b e s o r o l á s i s z á m " n e m s z e r e p e l . U g y a n i t t , m i n t e g y ö n i g a z o l á s k é n t h i v a t ­k o z i k A.. L a u által O a x a c a b a n a T o m e l i n k a n y o n k ö r n y é k é n gyűjtött L .

Or>l, é s a 1 1 6 8 - a s g y ű j t ő s z ' m u n ö v é n y e k r e , mint M . s u p e r t e x t a - r a . A . : o n b a n L a u gy - i j t ő s z 'm j e g y z é k é n mindkét s z á m .M. l a n a t a v a r i á c i ó ­ként s z e r e p e l . M i v e l a p u e b l a i e r ede tű M . e l e g á n s n e m ' e l e i mo g a z e r e d e t i l e í r á s n a k , a z t a z 1 9 7 1 - e s j e g y z é k e n 1 5 8 b. s z á m o n s z e r e p l ő , u g y a n c s a k P u e b l a -ból s z á rm . i zó M . c o U i n a - v a l a ' . o n o s i t j a . V i s z o n t e b b e n a j e g y z é k b e n n e m t e s z említést a z á l ta la a z o n o s i t h a t a t l a i v -n a k tartott M . e l e g á n s for .naváltozatként b e s o r o l t n e v e l i h o v a t a r t o z á s á ­ról, i l l . e z e k faj i s t á tuszá ró l , b,',r e z e k között s a e r e p e l t a m o s t a n i b e s o ­r o l á s b a n önnál ló fajként közö l t M . c o l l i n a é s a M . c o n s p i c u a i s , v i s z o n t a 153 , ' a . s z . M . d o n a t i i ( 2 0 1 )

a M . a c a n t h o p h l e g m a a M . a l b i d u l a a M , d e a l b a t a a M . d y c k i a n a é s a M,. m e i s s n e r i

n e i i o i p n s o r o l h a ' ó k b e a M . c o l l i n a vá l tozata iként . E z e k n e k a nöx ' ények -n e k ( v a g y f a j o k n a k ? ) a z ö s s z e t a r t o z á s á t még tovább i v i z s g á l a t tf^rgyá-v á k e l l l e n n i . H u n t a z 1 9 7 1 - e s " R e v i z i ó " - j á b a n c s a k a z a l ' b b i f a j o k a t o s z t o t t a b e a S u o e r t e x t a s o r o z a t b a ,

1 5 4 . M . a l b i l a n i t a ( 2 0 2 ) i deé r tve a 1 5 4 / a M . f a u x i a n a - 1

1 5 5 . M . l a n a t a ( 9 9 ) i deé r tve a 1 5 5 / a M . m a r t i n e z i i - t

a M . k u n t h i i - t a M . p s e u d o p e r b e U a - t ( 2 2 3 )

1 5 7 . M . h . a a g e a n a ( 1 9 7 ) 158/b M . c o l l i n a ( 2 0 0 ) 1 5 8 / c M , c a n s p i c u a ( 2 1 3 ) 1 5 9 . M . c r u c i g e r a ( 8 8 )

i deé r tve a M , b u c h e n a u i - t ( f a l s i c r u c i g e r a ) 1 6 1 . M . d i x a n ' J i o c e n t r o n

' J i z o n y t a l a n . 'a jok: 1 5 6 . M . v a u p e l i i ( 8 9 ) 1 6 0 / a M . f l a v i c e n t r a 1 6 2 . M . h a l b i n g e r i ? ( 2 1 2 )

M . g r a e s s n e r i a n a ( 2 0 4 ) A 2 6 0 - a s s z á m o n s z e r e p l ő M . c e l s i a n a - t H u n t mint kettős n e v e l v i s s z . i -u t a s i t j a , teriát torölni k e l l . S z e r i n t e e z t a növény t ö s s z e k e v e r i k a M J . t i m i l l a r i a s e c t i o L e u c o c e p h a l a e s o r o z a t b e l i 1 7 3 - a s M . muehlenpíoi-dtii-v a l ( M . n e o p o ; o s . n a ) . D e j i i i i g .1 r ' T - i , leh. ' it a - . E l e g a n t e s s o r o z a t b a tartozó s p e c i e s e k k ö z é b e s o r o l t a a

1(>.1. M . t e p e l b e r g i a n a l i . ' l . M . nicvsüi ( l a a )

- 106 -1 6 5 . M . y u c a t a n e s i s ( 2 2 8 ) 1 6 6 . M . c o l u i n b i a n a ( 2 2 7 )

i deé r tve a M . b o g o t e n s i s - t M . h e n n i s i i - t M . s o e h l e m a n n i i - t M . t a m a y o n i s - t

a d d i g a z 1 9 7 7 - e s " r e v i z i é " - b a n e z e k r ő l a fajokról H u n t n e m t e s z emlí­tést, s e m a s o r o z a t o n be lü l , külön a l c sopor tként , s e m másként n e m e m ­líti. K i z ' r ó l a g c s a k a fent f e l s o r o l t hét fajt é s e z e k vá l tozata i t s o r o l j a b e a S u p e r t e x t a s o r o z a t b a , v a l a m i n t a b i z o n y t a l a n s p e c i e s e k e t jelöl i miTg. T e h á t e z a k é r d é s i s t i s z t á z á s r a V á r . D . R . H u n t e l i s m e r i , h o g y e z z e l a s o r o z a t t a l m é g s o k p r ob l éma v a n é s a s o r o z a t o t a lkotó s p e c i e s e k e t f o ­l y a m a t o s a n t anu lmányozza .

f o l y U k o v . „ . . . B a r t a l i s I m r e

A Z E U P H O R B I Á K R Ó L

Mielőtt rá térnék a n a g y o b b h a z a i g yű j t eményekben i s megta lá lható to ­v á b b i f a j ok i smer t e t é sé r e , f e l k e l l h i v n o m a k e d v e s o l v a s ó s z í v e s f i ­g y e l m e i , h o g y a l e gu tóbb i s z á m u n k b a n a k é p e k s z ' , m á r a v a l ó h i v a t k o ­z á s t é v e s e n j e l e n t mog . H e l y e s e n a z E u o h . p e n t a g o n a a z 1. k ép , a c a p u t m e d u s a e p e d i g a 4 , kép s z e r i n t i n ö v é n y , A t o v á b b i a k b a n ezúttal n é h á n y n a g y t e r m e t ű á g a s - b o g a s , l e v e l e s - l o m ­b o s fajt i g y e k s z e m rövid j e l l e m z é s s e l b e m u t a t n i . L e g y e n e l s ő a z i m o o -u. - jns me g j e l e n é s ü

E u p h o r b i a a b y s s í n i c a . ( 1 0 . k é p ) N e v é t a m a i Etiópia f A e t i o p i a ) k o r á b b i n e v é r ő l . A b e s s z i n i á r ó l k a p t a . U g y a n i s e z a z ő s h a z á j a . P o n t o s a b b a n a z o r s z g V ö r ö s - t e n g e r melléki tartománya: E r i t r e a , Itt több méter m a g a s f ává me gnö é s a h a j t á s v é g e k h a l l á m o s b o r d a é l e i n a r a s z n y i h o s s s z u s á g b a n meg je lenő 5 - 8 c m h o s s z ú é s 2 c m s z é l e s , l á n d z s a a l a k u l e v e l e k v a l ó s á g o s l ombki - ronába borítják. A h o g y a ha j tások nőnek é s uj l e v e l e k e t h o z n a k , a z a l s ók f o l y a m a t o s a i l e s z á r a d n a k , m a j d a p ihenés t idő a l a t t a ha j tások t e l j e s e n f e l k o p a s z o d ­n a k . A tö rzs é s a z á g a k s z i n e e r ő s e n sötétzöld ' ' s a bőrfe lü leten át­ütő, jó l kivel iető, s z ü r k e m á r v á n y s z o r ü r a j z o l a t díszít i . A z á g a k (elfelé növŐK. Jól m e g j e g y z e n d ő , h o g y a b o r d á k s z á m a 5 - 8 , m e r t a h a s o n l ó kü l s e j ű é s a lkatú fajoktól főként e z z e l tud juk megkülönböztetn i . A boi^-d á k e g y é b k é n t k b , 5 cent iméterre e m e l k e d n e k k i é s e r ő s e n ö b l ö s é lü ­e k . A z öb lök közötti k i e m e l k e d é s e k t o m p a c s u c s . i n j e l e n n e k me g a b a r n a - f e k e t e , ma jd s z ü r k é r e fakuló t öv i spá rok . A tövisek 1 c m h o s s z ú ­a k é s a l i g s zé tá l l ók , c s a k n e m j j í r h u z a m o s a k . A z e rő te l j e sen zö ld l e v e ­l e k a t öv i spá rokka l e g y tőből , a z o k fölött h a j t a n a k k i é s a l e v e l e k l e -huUá-'^a után a l e v á l á s he l yén n e m m a r a d h e g . Jól fe j lődő n ö v é n y , d e n e m k e l l m e g i j e d n i , m e r t ná lunk n e m nő töbl)m -t e r e s f ává . N y á r o n kiültetheiő a s ' . a b a d b . i t e l j e s na . j f ényre . T á p d u Í, h o m o k o s , l a z a ta l a j t i g énye l é s m e l e g i dőben bá t ran önt i zhető . T é l e n v i l ágos h e l y e n , 1 0 - 1 2 C h ő m é i s é k l e l e n , g y é r ö n t ö z é s mc^Hett jó l áttelel.

- 107 -S z a p o r í t á s a l e g c é l s z e r ű b b h a j t á s d u g v í n y r ó ) , n y á r e le j én . I g a z i d i s z e a gyűjteménynél^, v a g y m ' s k ö r n y e z e t é n e k . A z a l i y s s in i cá t s o k á i g ö s s z e t é v e s z t e t t é k a z e u o h o r b i a a c r u r e n s i s s e l , ( 1 1 , k é p ) , m'^ly s. ' intén Er i t reábó l s z á r m a z i k é s olt e z i s t öbbméte re s fává nö . A lévedé 'S a l a p j a b i z o n y á r a a h a s o n l ó t ö r z s a hu l l ámos v o n a ­lú, ö b l ö s élű b o r d á k k a l , m^ ' l yek a z a b y s s i n i c á h o z h a s o n l ó a n , sz intén 5 - 6 c m - r e e m e l k e d n e k k i . A m h a a l a p o s a n m ' i ' gnézzűk , megál lapithatjuk, h o g y a z a c r u r e n r , i s n e k c s a k 4 b o r d á j a v a n , a h a j t á s v é g e k p a d i g c s u o a -s ' . o k , l e h U h l n y o z n n ' : a l e v e l e k , só'l a z i s e lő fordul , h o g y a t öv i spá rok i s h i ányoznak . E g y é b k e n t a tövisek s z i n e enné l i s b a r n a - f e k e t e , d e e r ő ­s e n szét/i l lóak. A z a c r u r e n s i s t e s t e v i l á g o s a b b , mint a z . abyss ín ica , v i s z o n t a zö ld bőr fe lü letén itt i s átüt aj. ideghálóz.at b e n y o m á s á t keltő f ihom, sz .ű -ke má i - v ánysze rű r a j z o l a t . E z e g y é b k é n t több o s z l o p - v a g y fa .n laku eu|ihorbiának j e l l emző d i s z e . A n ö v é n y tar tásmódja a z o n o s a z a b y s s i n í c á é v a l , A v á l t o z a t o s s á g k e d v é é r t l á s s u n k m o s t e g y merőben más a l k a t u n ö ­vényt . E z a z

E u p h o r b i a a p i i y l l y ( 1 2 . k é p ) . E z a z idő i e b b k o r á b a n 7 0 - 8 0 c m m a g a s s á g o t é s ha.sonló átmérőt e l ­é r ő növ.'*ny a K a n á r i s z i g e t e k r ő l s z á r m a z i k . S i : á m o s r ö v i d e b b - h o s s z a b b pá i . ' á bó l á l ló , d ú s a n e l á g a z ó b o k o r c s e r j e . A pálc.'.k átmérője tőben e l ­éri a 15 m m - t i s , a f e l s őbb ha j tások 5 - 6 mm v a s t a g o k , s z ü r k é s z ö l d e k . A ha j tások t a g o z o t l a k . V i l l á san v a g y örvi s e n á g a z n a k e l . H a a g e " l e v é l -t e l e n " e u p n o r h i a - n a k n e v e z i a növényt , b á r a f i a t a l ha j t á sokon m e g t a ­lá lhatók a l á n d z s a - a l a k ú a p r ó l e v é l k é k , me lye l e e g y é b k é n t i g e n röv id é letűek. S z o k - a l l a n a lkatánál f o g v a a n ö v é n y h a m a r felhívja m a g á r a a f i ­g y e l m e t . K e r t i e lholyozé?sre i s i g e n a l k a l m a s . N e m k é n y e s . A t a v a s z i n a p h o z s z o k t a t á s után jó l é r z i magát t e l j e s n a p s ü t é s b e n . M e l e g i d ő b e n r e n d s z e r e s , bő ö n t ö z é s i k íván . J e l l e g z e t e s e u p h . , v i r á g a i j ú l i u sban j e ­l e n n e k mr-g a h.tit.'i ^vé-?iekori. I I\ -eukMr iar^n kc l l e r r v e s l.itványt n y u i t a

A r . l \ ' ' i . | .

- 108 -Szapot ' i t á sa c é l s z e r ű b b magró l , mer t a d u g v á n y n a g y o n l a s ; i a n

g y ö k e r e s e d i k mt' g . V i s z o n t , h a m a g n e m áll r e n d e l k e z ^ ^ s U n k r e , a k k o r a d u g v á n y o z á s t feltétlenül v é g e z z ü k e l j ún ius fo lyam- 'm, h o m o k b a , T e l e l t e -t é s e k ü l ö n ö s e b b g o n d o t n e m o k o z . L ehe tő l e g ./ilágos h e l y e t b iztos ítsunk s z á m á r a 1 0 C - n á l n e m a l a c s o n y a b b hőmér sék l e t en é s n é h a öntözzük m e g . H a n e m k a p v i z e t a te l e l és f o l y a m , ' n , a k k o r n é n á n y á g a b e s z á r a d , a többiek mi • g r á n c o s o d n a k . E b b e n a z e s e t b e n t a v a s s z a l a l e s z á r a d t ha j tásokat a z e l e v e n r é s z fölött I w á g j u k , a m i ^ g t c p p e d t e k p e d i g a r e n d s z e r e s ö n t ö z é s fciytán v i s s z a n y e r i k normál a l a k j u k a t . E z t a fajt s zokták ö s s z e t é v e s z t e n i a z E u o h o r b i a t i r u c a l l i i - v a l m e l y e t é p p e n meg j e l enés i formájánál f o g v a . E u p h o r b i a r h i p s a l i o i d o s n i ' .ypn i s s z o k t a k e m l e g e t n i . U g y a n i s e r ő s e n hasonl í t a p á l c a - t a g o k b i i l á l l ó r h i p s a l i S i k a k t u s z f é l é k h e z , b á r e z e k p á l c a - t a g j a - c s a k L ' - 4 mm v a s t a ­

g o k é s többny i re e g y s z á r r ó l á g a z n a k e l . A tirucallí s z á r m a z á s i h e l y e U g a n d á t ó l P o k í ö l d i g t e r j e d .

A l e v é l k o r o n á s o k s z o k a t l a n a lkatú t a g j a a z

E u p h o r b i a b u b a l i n a . ( 1 3 . k é p ) . E z a Pok fö l d - ő l s z á r m a z ó e u p h o - b í a c s a k ritkán á g a z i k e l . L e g t ö b b s z ö r e g y e t l e n , felfelé k i s s é r r c g \ a s t a g o d ó s z , j r , m e l y n e k l e g n a g y o b b m a g a s s á g a l,r> méter, v a s t a g s á g a p e d i g 2 c m . Fe lü le té t p a j z s a l a k u l e m e z e k h e z h a s o n l ó l e v é l p á r n á k bont ják , m.>lyek mindegy ikének c s ú c s á b ó l e g y - e g y 7 - 1 0 c m h o ü s z u é s 2 c m s z é l e s , l á n d z s a - a l a k ú l e v é l fejlődik k i . A fe j lődés fo lyamán a l e v e l e k a lu l ró l fölfelé f o k o z a t o s a n l e s zá r adna l c , tehát m i n d i g c s a k a hajttísvéígen v a n , i a k a n ö v é n y d i s zé t , koroná já t a lkotó s z é p zö ld l e v e l e k . A f e l k o p a s z o d o t t s z á r a t a z e g / e s l e v é l p á r n á k a t é l e s e n e lhatáro ló b a r á z d á k t e s z i s z é p mintázottá. A l e v e l e k h e g y é n i s túlnyúló, v í z s z i n t e s á l l á s ú v i r á g s z ' . r a k végi ' -n 2 - 3 fe l l evé l a l k o t t a t á n y é r b a n j e l e n n e k m^-g j e l l e g z e t e s s á r g a v i ­r ága i , A n ö v é n y s z a p o r í t á s a magró l könnyen történhet, d e v i g y á z n i k e l l , h o g y a m a g v a k a t i dőben l e s z e d j ü k , különl^en a m a g t o k o k f e l r e p e d n e k é s a m a g v a k s z é t s z ó r ó d n a k . E z nálam a s z i k l a k e r t e m b e kiültetett n ö v é n y e ­im e s e t é b e n r e n d s z e r e s e n megtörténik é s igy nyítr e le jén s o k k i s n ö ­v ény t találok a t a l a j o n . A n ö v é n y e g y é b k é n t n e m i g é n y e s . A t a v a s z i f a g y o k elmultával a s z a b a d b a k i h e l y e z v e s z é p e n díszít i körn/ez.?tét. M e l e g b e n b ő s é g e s e n k e l l öntözni , kü ' .önben l e v e l e i l e l a n k a d n a k , ö s s z o -s o d r ó d n a k . E l e g e n d ő ö n t ö z é s me l l e t t v i s z o n t f e s z e s á l l s u a k , s z é ' p k o -r o n U a l k o t n a k . T é l e n h ű v ö s h e l y e n l e g a l á b b 1 0 C hőmérsék l e t en k e l l t a r t a n i . L e v e l e i a p i h e n é s i idő a l a t t l e s z á r a d n a k .

A z " e g y s z á r " u t ' n k i S s u n k m o s t e g y i g a z i á g a s - b o g a s t . E z p e d i g a z

E u p h o r b i a g r a r t d i d e n s ( 1 6 , k é p ) . E z t a fajt a két töv í süek c sopo r t j á ban a " n a g y f o g a z a t " j e l l e m z i . E r rő l I<apta nevé t i s . Haz . ' j . ' . ba iT e z i s I H - 16 mé'teres f ává nö . V i l á g o s z ö l d törz.se k e r e k d e d ' '?s f i n o m a n c s a v a r t . R a j ­ta 4 - 6 b o r d a e m e l k e d i k k i , A t ö r z s o l d a í á bó l kiliajtó, v i s z o n y l a g h o s z -s z u á g a i emeletenként ö r v ö s e n h e l y e z k e d n e k e l , 3 - 4 é lüek , t'-s felfelé í ve lők , k ö v é r e k é s f inom s z a b á l y o s s á g g a l ö b l ö s e k , M n d e n k i e i n e l k e d t ' -s e n e g y - e g y e l h e g y e s e d ő , v é k o n y é s s zé t á l l ó b a r n « a t öv i spá r h e l y e z ­k e d i k e l , A töv i sek h o s s z a 4 - 6 mm é s t övükben e g y - e g y p a r á n y i l e v é l k e i s található, m e l y f i n o m a n diszit í a növényt . E z a z i g a z á n s z é p euphor l í í a dé la f r ika i h a z á j á n a k s i v a t a g o s v i déke in n a g y területeken e r -d ; ) t i s a l k o t más , fává n ö v ő f a j o k k a i , mint p l . a z E u p h . t e t r a g o n a v a g / a t r i a n g u l a r i s . N á l u n k a g r a n d i d e n s s e m nő n a g y r a é s s z é p meg j e l ené ­s i í o r í T l á j á n á l fo.gvo n e r n i s h i . ' i n y o z h a t e g y e t l e n számat tevő g y í ijtein<*nyl>ől a e i n .

Ta r t á smód j a h a s o n l ó a z e l ő b b i e k b e n l e i r t f a j okéhoz . S z a p o r í t á s a p e d i g l e g c é l s z e r ű b b ha j t í í sdugványró l j ún iu sban . T ö b b h o z z á h a s o n l ó fa v a n , me> lyekke l g y a k r a n ö s s z e t é v e s z t i k . E z e k közü l n lünk l eg í smer^ tebb a z E u p h o r b i a r a m i p r e s s a H o g y a kettőt egym.^ stól h e l y e s e n m e g t u i j u k különböztetni , n e z z u K m e g e g y k i s s é k ö z e l e b b r ő l a z t i s .

A z E u p h o r b i a r a m i p r e s s a ( 1 5 . k é p ) M a d a g a s z k á r r ó l , a m a i M a l g a s k ö z ­t á r s a s á g terii letérői s z á r m a z ó , k i s f ához h a s o n l ó a lkatú faj . T ö r z s e 4 - 5 bordá jú , A boi-dák é l ének h u l l á m c s u c s a i b ó l a t öv i spá rok fölött m i n d e n i r ányban á g a k nőnek k i , m e l y e k tövükben h e n g e r e s e k , ma jd há romé lűek , v é g ü l kété lűek , a z a z l a p o s a k l e s z n e k . E z e k a z á g a k t o v á b b ágazno l< e l , u g y l i o g y v é g ű i á g a s - b o g a s s ű r ű á gko ro .ná t a l k o t n a k . A i ö r z sbo rd ' , k , v a l a m ' n l a ha j tások élei s z a b á l y t a l a n u l e l n y u j t o t t a n ö b ­l ö s ek é s a k iem< ' Ikedések c s ú c s á n 2 - 3 mm h o s s z ú , mé r séke l t en s z é t ­á l ló t öv i spá r űl. A tö rz sön itt i s f e l f edezhető a s z ü r k e m á r v á n y s z e r ü r a j z o l a t , d e a z i d ő s e b b p é l d á n y tö r z sé t s z ü r k e k é r e g v o n j a b e , amit k i s s é é r d e s , b a r n a e r e z e l t a r k i t . S z a p o r í t á s a a z . o n o s a g r a n d i d e n s - é v e l . A . ' e i r tak a l ap ján a b i z tos ; m " g k ü l ö n b ö z t e t é s é r d e k é b e n tehát l e g l é n y e ­g e s e b b meg j egyeznünk , h o g y a g r a n d i d e n s á g a i s o h a s e m l a p o s a k , h a n e m e rő te l j e sen 3 - 4 élüelc é s emelete.nité.it ö r v ö s e n h e l y e z k e d n e k e U A . - a m i p r e s s a á g a i p e d i g többny i re l a p o s a k , t o vább e l á g a z ó k é s r e n d s z e r ­t e l e n s ű r ű s é g b e n hajtantxlc k i a t ö r z s o l da l ábó l .

A Jombkoronás eup l io rb íák s o r á b ó l n e m hagyha tó k i a z

E u p h o r b i a n e r i i f o l i a ( 1 4 , k é p ) , v a g y i s a z o l e a n d e r l e v e l ü e u p h o r b i a . E z -a g a z d a g o n e lág .azó, d u s l e vé l z e tű e ^ i p h o r b i a f a I n d i a n y u g a t i te rü ­leteiről s z á rmaz ik . Oct a z i d ő s e b b p é l d á n y a i e lér ik a 7 m m a g a s s á g o t . K i s s é c s a v a r t , v a s k o s t ö r z s é n e k 5 b o r d á j a a l i g k i eme lkedő . I d ő s e b b k o f á b a n p e d i g a t ö r z s t e l j e s e n k i h e n g e r e s e d i k é s k é r e g s z e r ű b e v o n a t v o n j a b e . Fe l f e l é íve lő ha j tása i sz intén c s a v a r t a k , 4 c m átmérőjűek, v i l á g o s z ö l d e k , röv id szét ,Uló b a r n a - f e k e t e t öv i sekke l , J a c o b s e . a s z e r i n t a l e v e l e k 7 - 1 2 c m h o s s z ú a k . E z z e l s z e m b e n a z én t e l j e s n a p o n , n y á ­r o n s z a b a d b a n tartott n ö v é n y e m l e v e l e i 1 5 - 1 9 c m h o s s z ú a k , 5 c m s z é ­l e s e k , t ompahegyüek é s k i s s . ' ^ ö b l ö s a l a k u - a i : , m i v e l o l d a l a i f e l h a j l a t i a k . A l e v e l e k e g y é b k é n t h ú s o s a k é s felületűk b ő r s z e i ü . A ha j tások n ö v e -ke-l- '^sével a l e g a l s ó l e v e l e i t e n n - H a fajn. ' i l i s f o k o z a t o s a n l e s z á r a d n a k , m ig a D i h e n ' ' ' s i idősz.ak n latt a ha j tások t e l j e s e n í e ikop .aszodnak . A ; e -hu l lo t t l e v e l e k he l yén a fehér , k é r e g s z e r ű k e r e k foltok ( h e g e k ) s o k á i g .•nogm.i»-adnak é s m i n t e g y g y ö n g y s o r l á tványát k e l t v e , i g e n dis.-.itő hat.á-s u a k . V i r ága i a fe lső l e v e l e k hóna l j ábó l fe j lődnek k i . A .növény s . ? a p o -r i tása magró l v a g y dugv. ' inyról e g y a r á n t l e h e t s é g e s . T á p d u s , l a z a ta l a j t ígéiayel é s m e l e g i dőben b ő s é g e s e n k e ' l ö n t ö z . n i , kü l önben l e v e l e i l e -száradri.aíc. N y á r o n c é l s z e r ű k i h e l y e z n i a s z a b a d b a . T é l e n l e g a l á b b 10 C - O S hőm''1 s ék l e ten k e l l tai-taní, vi l , ' .go.s h e l y e n .

( F o l y t a t á s a k ö v e t k e z i k )

T a m á s O y u l a

- 110 -

A Notocactus nemzetség rendszerezéséről

I I . R É S Z

N o o n o t o c a c t u s -aJnemzetség B U X B A L T M n o n D A C K E U E R O _ ( ? )

3 . " B " c s o p o r t C a m n a n u l a t i f l o r a l e s ( h a r a n g a l a k ú v i r á g u a k ) s e c t i o n o v a .

E r r e a c s o p o r t r a j e l l emző a k i ő b l ö s ö d ő , h a r a n g a l a k u v i r á g c s ő . A z e l ő ­ző csoport tó l e l té rően a p o r z ó s z á l a k i s e g y s o r b a n h e l y e z k e d n e k e l é s a b i b e a l ap j áná l l é v ő nektá r iumkamrára emlékeztető ü r e g i s h i . j n y z i k . A N e o n o t o c a c t u s a l n e m z e t s é g h e z két s o r o z a t a V I I . M a m m u l o s i F R I C é s a VII I . N . M e l c h e r s i a n a e s e r , n o v a t a r t o z i k . A z a l n e m z e t s é g r e j e l l emző v i r ág f e l ép i t e t t ségen kivül a z e g y e s s p e c i e ­s e k h a b i t u s b e l i e l t é r é se i i s fe ltűnően n a g y o k , A M a m m u l o s i s o r o z a t tovább i m e g f i g y e l é s e k e i , sőt óná l l ó tanulmányo­z á s t i s m e g é r d e m e l n e , m i v e l a s o r o z a t o k k ö z ü l a M a m m u l o s i F R I Ó s o ­r o z a t h o z t a r t o z i k a l e g több íaj . D e s z á m o s , ú jonnan f e l f e d e z e t t faj i s e b b e a s o r o z a t b a t a r t o z i k , p l . N , a l l o s y p h o n , N , p seudóhe r te r i i , d e f e l ­tűnően s o k a köze l i r o k o n o k k ö r e i s . I l y e n e k ; N , rut í lans , a N . e u g e n i a e , ( r é g e b b i n e v é n N . p s e u d o r u t i l a n s ) a N . w i n k l e r i i , ( e l ő z ő nevt^ N . m u e l l e r -m e l c h e r s i i v a r . e l e g á n s ) é s a N , v e e n i a n u s i s . U g y a n c s a k i d e t a r t o z i k a n e m r é g e n l e i r t N . e u v e l e n o v s k y i P L E I S C I í E R é s S C H Ü T Z , v a l a m i n t a z e d d i g még l e i r a t l a n N . y c a r e n s i s n , n . ( S C l l L N o . 1 5 0 ) v a n V l i e t s z e ­r in t a N , a l l o s y p h o n a z általa f e l f e d e z e t t N . o r t h a c a n t h u s s a l a z o n o s , a z o n b a n n e m a z o n o s a N , m a m m u l o s u s - s a l . A L I N K é s O ' i ^ O .'.Ital l e ­i r t N . o r t h a c a n t h u s egyé r te lműen a M . i m m u l o s i c s o p o . - t h o z t a r t o z i k . A . z N . s u b m a m m u l o s u s , v a l a m i n t e n n e k a s p e c i e s n e k a p a m p e a n u s v a r i ­á c i ó j a j e l l e g z e t e s t i p u s e g y m a g á b a n á l ló é s s emmiképpen s o m s o r o l ­ható a N . m a m m u l o s u s - h o z v a r i á c i ó k é n t .

U g y a n e z v o n a t k o z i k a N . ü o r i c o m u s - r a i s , még a k k o r i s , t i a a z e l t é r é ­s e k l é n y e g é b e n c s a l t f o r m a i é r t ékűek . A N . s u b m a m m u l o s u s é s a N . f l o r i c o m u s a f e j l ődés s o r á n u g y e l t ávo lod ­tak a N . m . a m m u l o s u s - t o l , h o g y öná l l ó f a j n a k k e l l t a r t a n u n k őket . A N . e u g e n i a e a N , v e e n i a n u s é s a N . w i n k l e r i komplexu í iban a N. m a m i T i u l o s u s felé i r ányu ló , k i eme lkedő k o n v e r g e n c i a k é ' p z ő d . ' ' s i.'ilható. V a n V l i e l l e löhe ly i megá l l ap í t á s a s z e r i n t u g y a n c s a l ; e g y m . ' s h o z közel í tő k o n v e r g e n c i a állapitliató m o g a N . r a u s c h i i é s .a N . h e r t e r i soro.í.ttok k ö ­zölt i s ,

V I I I . M e l c h ' ^ r s i a n a » s o . - o z a t ( s o r , n o v a . ) A s o r o z a t h o z tartozó fa jok h a b i t u s a é s v i r . ' i g a l k a l a j e l l e g z e t e s , m i v e l a n ö v é n y t e s t h e n g e r a l a k ú a z e g y i k k ö z é p l ö v i s .hasonlít a p e r e m tövi­s e k h e z é s a v i r á g tö lcsér , v a g y h a r a n g a l a i t u , d e m i n d e n c s e l b e n c s a k e g y p o r z ó s o r a v a n . K ö n n y e n összetév(^s.zlhi^tők a M a m m u l o s i s o r o z a t s p e c i e s e i v e l . A s o r o z a t n é v a d ó f a j . n a N . m u e l l e t ^ m e l c h e r s i i - n é s v . ' i l t o z a t a i n k í v ü l i d e t a r t o z i k a N . t n u e l l t ^ r - m o i ^ l l e r i í , m e l y e t F L E I S C H F R é s S C H l ' I V . u j ­r a l e í r á s á b a n " e r i z o " ( S C H L . I . ^ l ) n é v e n i.- f o r g a l o m b a h o z l a k . A . : i d e tartozó fa jok s z ' m . a e l ő r e l á í h a ' ó a n t o v á b b fo,.; e m e l k e d n i a . : u j o n i i . i n f e l l e d e z e t t , d e m j g l e i r a t l a n s p e c i e s e k k e l .

- 111 -S y r i n o t o c a c t u s a lno inze t sóg ( s u b R e n u s n o v a ) .

3 . " C " c s o p o r t .

In te rüora l e s ( v o g y e s v i r á g ' i a ' < ) s e c t i o n o v a .

E n n e k a n e m v é g l e g e s n e v i i c s o o o r t n a k e l b í r á l á s a e l é g s o k n e h é z s é ­g e t r e j t m a g á b a n . A c s o p o r t h o z tar tozó két s o r o z a t b a n a R a u s c h i a n a e s e r , n o v . - b a n é s a W e r d e r m a i i n i a n a e s e r , n o v . - b a n e g y a r á n t találunk u j a b b t i p i k u s l e l e t e k e t . I l y e n e k a R a u s c h i a n a e s o r o z a t b a n .a N . r a u s c h i i , a N . r o s e o l u t e n s , é s a N , s c h l o s s e r i a n u s . A W e r e d e r m n n n i a n a e s o r o ­z a t b a n a N . v a n v l i e t i i é s a N . w e r d e r m c n n i a n u s . A f e l s o r o l t fa jok v a n V l i e t é s R a u s c h a d a t a i s z e r i n t l á t s z ó l a g o s r o k o n ­s á g o t m u t a t n a k S c o p a n a e s o r o z a t n ö v é n y e i v e l ( d o m i n á n s k o n v e r g e n c i a ) . D e találunk o l y a n k o n v e r g e n c i a v i s z o n y o k a t i s m e l y e k a M a m m u l o s i s o ­r o z a t f a j a i v a l m u t a t n a k h a s o n l a t o s s á g o t . I gy tehát a k e v e r t h a s o n l a t o s s á g e g y pé ldá já t láthatjuk, m e l y a N o t o ­c a c t u s a lne.mrets. '>g é s a N e o n o t o c a c t u s a l n e m z e t s é g s o r o z a t a i b a b e s o ­ro l t f a jok között á l lnak f e n n . E b b ő l a d ó d ó a n n e m l e h e l é l e s h a t á r v o n a ­l a t húzni a k lUönbözö a l a k ú v i r á g o k között. É p p e n e z i n d o k o l j a , h ^ g y külön c s o p o r t b a f og l a l j uk e z t a ké l s o r o z a t o t m e l y e k a N o t o c a c t u s é s a N e o n o t o c a c t u s a l n e m z e t s é g fe j lődés i v o n a l a között k e v e r t k o n v e r g e n ­c i a j e l e n s é g e t m u t a t n a k . N a g y o n b o n y o l u l t k é r d é s e b b e n a tejlőd<>í^i . s t ' i i i u i u b a n l - v ö f a j o k n a k k ö -z ö s n e v e z ő t találni, v a g y e z e k - ^ t v a l a i i i v a b e s o r o l n i . A. ' , ' A " t ' s a " B " c s o p o r t h o z már ( v a g y még? ) n e m t a r t o z n a t t , t e i i •t t<w.'ibbi területi, l e l ö ­h e l y i m e g f i g y e l é s e k r e v a n m(''g s z ü k s é g , h o g y tis.Ttázni l e h e c ^ s o n . A."' e g y e t l e n a l k a l m a s me g o l d á s n a k lá tsz ik í?ay uj o lnemzets -ég heve . ze tése e fa jok s z á m á r a , m e l y e k m indk - ' t , e l ő b b t>mlilett a l f a j f i l o g e n e t i k u j e i t r r , -zöit, h a k e v e r t e n i s d e m a g u k o n v i s e l i k , I g y állította f e l H a v l i í e k a S y n n o t o c a c t u s a l nemze t s ége t , m e l y n e k e l n e v e z é s e még n e m v . ' q l e p e ^ . / S y n n o t o c a c t u s a s y n t h e z i s s z ó b ó l ) .

M a l a c o c a r p u s .a lnemzetség B U X B A U M ( ? )

4 . "V" c s o p o r t

M a l a c o c a r p o - f o r r n i a s e c t i o n o v a .

H a fe j lődés történeti s z emoontbó l v i z sgá l j uk e z t a z a l n e m z e t s é g e t ( B u x -b a u m r e n d s z e r e z é s e s z e r i n t ) , u g y m e g k e l l á l l ap i tanunk, h o g y a M a l a -coca rpus _ i a l n e m z e t s é g r é g e b b i mint a N o t o c a c t u s , v a g y a N e o n o t o c a c t u s a In e r n .z et st'* g , A v i r á g b e l s ő fel' '>pitettsége a k é t s o r o s p o r z ó s z á l a i v a l a N o t o c a c t u s a l -n e m z e i s i ' g g e l val .> k ö z e l e b b i k a p c s o l a t r a mutat . V i s z o n t a termés n e m s/'-írad b e , h a n e m l ágy h u s u , b o g y ó s z e r ű . A z a l n e m z e t s é g tovább fe j -li>d.' 'se v i s z o n t a N e o n o t o c a c t u s a lnem>:etség felé keresent l r í . E z t kü l ö ­n ö s e n a N , bu in ing i i -né l , f igyelhetjük m e g . m e l y .nint e g y ö s s z e k ö t ő k a p o c s a M . i m n a l u s i so . - ' ozat s p e c i e s e i v e l , k ü l ö n ö s e n h.a a ter>nései<"'. é s a magok 'S t v i z s g . U j u k . A z alnetnzelsí ' 'g ké l s o r o z a t a a X I - e s M a l a c o c a r p i n a e s e r i e s n o v a , in. N e l s ő s o r b a n a h a g y o m á n y o s m i l a k o l t - a r p u s o k a t é-s a z u j a b b a n leií't, d e i d e tartozó s p e c i e s e k e t f o g l a l j a mi.*gáb<in. T i p u s n ö v é n y e a z 18 ^ 7 - b e n l e i r t N . ( M ) c o r \ n o d e s . A z ú jonnan l e i r t , i l l . f e l f e d e z e t t s p e c i e s e k k ö ­zül A N . p u l v i n a t u - - 1 é s a N . p r o l f e r u s n o m . n u d . - o t k e l l m e g e m l i t e n i . U g y a n c s a k uj a F l o i s c h i ^ r é s Sc l iü l z á ltal l e i r t N . b e z f u c i i é s e n n e k a s p e c i e s n o l c a v a r i á c i ó i . Nét i ány , r< ;gebbc i i s m e r t , d e i d ő k ö z b e n í z i n . e f e l e d é s b e merült, v a g y átsoro l t faj i s " r eha tú l i t á l á s r a " került p l . a N , b e l t r a n i i é s a N. r u b r i c o s t a t u s , u u \ a n c s . a K a ^ ••lőbb emii tett s z e r z ő -p . i r o s é - rvényes l e i r ' . s a a l ap j án .

- 112 -A X I L B u i n i n g i n a e s e r , n o v . j o l e n l o g e g y e t l e n fajból a N . b u i n i n g i i B U X B - bó l álU A z o n b a n a b r a s i l - u r u g u a y i határterület fe l téte lezhető­e n t ovább i uj f a jok l e l ő h e l y e l e h e t . E r r e u t a l H o r s t l egutóbb i g y ű j t é s é ­n e k a n y a g a i s . E r i o = a c t u s a l n e m z e t s é g B U X B A U M ( ? )

5 . " E " c s o p o r t .

M i c r o s e m i n i - f o r m i a ( a p r ó m a f l v u a k J s e c t i o n o v a . X I I I . s o r o z a t L e n i n g h a u s i a n a e , e z a s o r o z a t f o g l a l j a m a g á b a n B a c k e b e r g által kü lön vá lasz tot t E r i o c a c t u s nemze t s ége t . A. ' , i d e tartozó f a j o k n a k k i ­v é t e l né lkü l a p r ó , f inom m a g v a i k v a n n a k . A n ö v é n y e k n e k h a r a n g a l a k u v i r á g a i k v a n n a k , a p o r z ó k k é t s o r b a n h e l y e z k e d n e ' ; e l . A s o r o z a t t i ­p u s n ö v é n y e a N . s c h u m a n n i a n u s N I C . E z e n k í v ü l a s o r o z a t n é v - a d ó s p e c i e s e a N . l en ínghaus í i , t o v á b b á a N . c l a v i c e p s a N . m a g n i l i c u s , v a ­l a m i n t a D o n a l d által 1 9 7 3 - b a n leírt N . magní f icus v a r . w a r e z i i .

B r a s i l i c a c t u s a l n e m z e t s é g B U X B A U M ( ? )

6. " F " c s o p o r t

P r o t o s e i T i i n i f o rm ia ( ő s m a g v u a k ) s e c t i o n o v a

X I V . s o^ ' o za t ; H a s e l b e r g i a n a e s e r i e s n o v a .

E b b e a s o r o z a t b a B a x b a u m r e n d s z e r e a l ap j án H a v l i c e k két fajt a N . h a s e l b e r g i i - 1 , m e l y e t F . H a a g e 1 8 8 5 - b o n írt l e é s a N . g r a e s s n e r i i - 1 s o r o l t b e , v a l a m i n t e két f a j n a k a s z ámta l an l e i r t é s l e i r a t l a n , c s u p á n gyüjtő.sz m m a l ellátott var iác ió ját , f o rmá já t

N o t o b r a s i l í a a l n e m z e t s é g , s u b g e n u s n o v a ,

7 . " G " c s o p o r t A . n s t r o p h i o l a t a e s e c t i o n o v a .

X V . N o t o b r a s i l i a n a e s e r i e s n o v a .

I d e t a r t o z n a ! : a r é ' gebben P a r o d i a k ' ' ' n t i s m e r t , d e o n n a n l e v ' l a s . ^ t o U f a ­j o k ( p l . a l a c r i p o i t a n u s , b u e n e c k e r i i , b r i ^ v i h a m a t u s , a z e d d i g még l e i r a t ­l a n c h r y s o c o . m u s s t b . ) B u x b a u m r e n d s . ' . e r e z é s é b e n e z e k a fa jok m ' i r n e m s z e r e p e l n e k a P a r ó d i á k között, i l l . o n n a n l e v á l a s z t v a , á tsoro l ta a n o t o k a l c t u s o k h o z , d e a z á t s o r o l á s n ' 1 n e m h a t . ' i r o z l a m e g a z a l n e m z e t s é ­g e t A z ' t s o r o l á s indokáu l e l s ő s o r b a n a m a g o k e l t é ré sé t h o z t a fe l . A n e g y v í d é k i p á r o d i , k t ó i e l té rően , me lyekné l p a r a l a s z e r ü k i n ö v é s e k v a n n a k e z v i s z o n t a z , - , tsoroIt fa joknál h i / n y z i k , m r j j a i k s z e r k e z e t i f e l ép í tése m e g e g y e z i k a többi no loka l< túszéva l .

R.adim H ívlirfek több i V e s m u n k . ' . v a l , m. gf i g y e l é s e k k e l u j a b b l e l e t e k b e -«-'^rolá s . i v a l egt 'vs hitette l<i B u x b a u m f i l o g e n e t i k u s r endsze re ; ' . é sé t , f e l h a s z ­ná l va l- 'rií c tém ) V a l k a p c s o l a t o s l ' . 1 3 2 - b e n m e g j e l e n t munká já t V ' ' i ; e - ' ' * l ' ' l l l av l í ée l ; felhívja a f i g y e l m e i a továt^bi neln' ízsé^gekre, b u k t a ­tókra, h.MH ' . i u l y o z z - a , h o g y nié'g n a g y o n s o k t ' lőhelyi m e g f i g y e l é s r e , ö s s z e -h a - íjnlití s r a l e s z sx i ík s f ' g a téma t e l j e s t i s z t ' t z - á s U i o z , A z .áiío.ió munkát, m in i e g y b e f e j e z é s k é p p e n R . i d i m H a v l i í e k r e n d s z e r t a ­n i t h l - z a t á v i l , a z e d d j g i s m e r t f a jok a l n e m z e t s é g e k b e , c s o p o r t o k b a , s o r o - a t o k b . í v a l ó b e s o r o l á s á v a l k é s z í t v e i s m e r t e t e m ,

A No'.o a c t a s nemz.etség f a j a i n a k , e z e k variáci<>ín.il<, f o rm . i i nak a l n e m -ze t s égek . - e , c s o o . j r t o k r a , sorozat.ok.>-a v a l ó f e l o s z f i S t i R . i d i m H a v l i í e k j a v a s o l t r í 'nds .ze í e ' f é s é b e n .

N e m z e t s é " - N O T O C A C T i ' S l K . S C H U , . . A.N <) . - E R á K I - i j . i v . B - J X B A C J M .

A lnemi í í t s ' • N o t o c a r t u , H ü X B A l ' M *' •" cst>p->rt: t n f u i ^ d i b u l i f l o r a l e s ( t ö l c s é r \ M r a g i ; n o v .

- 113 -I. s o r o z a t S c o p a n o p s e r i e s n o v a 1. a l s o r o z a t S c o p a s u b s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N . s c o p a ( S P R E N G . ) B E R G .

- v a r . d a e n i k e r i a n u s K R A I N Z - v a r . t i l a u s e r i a n u s K R A I N Z - v a r . m u r i o l l o n . n . ( m u r i e l l i ) - v a r . r a m o s u s ( k e l e t i terü let rő l ) B A C K B G , - form. a l b u s n . n . - f o rm. a l b i l a n a t u s n .n , - form, b r a s i l i e n s i s n , n . - form. b r u n i s p i n u s n . n . - form. c a n d i d u s n . n . - form. e l a c h i s a n t h u s n . n . - form. m . a r c h e s i i n . n , N . c a b r e n s i s n , n , ( H U . 8 0 )

2 . alsf-»rozat: S o l d t i . i n u s s u b s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N. . ^o ldT ianus v a n V L I E T ( D V . 8 5 )

N . n e o b u e n e c k e r i i n . n , N . s u c i n e u . s R I T T , - v a r . a l b i s p i n u s n . n . ( D V . 11 .3 ) - v a r . s u l p l i u r e u s n . n .

11. s o r o z a t : P a u c i s p i n i F R i t s e r i e s n o v a 1. a l s o r o z a t : O t t o n i s s u b s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N , o t t o n i s ( L K , i ' s O , ) L E H M , / H E R T .

- v a r . b r a s i l i e n s i s H A A G E j u n . / B E R G . - v a r . c a c a p a v a n u s n . n . - v a r . c a m p o e n s i s n .n , - v a r . d e n s i s p i n u s n . n , - v a r . d e n u d a t u s n . n . - v a r . e l e g á n s V O L L . é s B A C B G . - v a r . j a n o u s e n k i a n u s P A P . - v a r . m i n a s e n s i s n . n . ( D V . 7 9 . ) - v a r . m i n u s c u l u s n . n . - v a r . m i s t i e n s i s n . n . - v a r . n i g r i s p i n u s n .n , - v a r . n u g u a l e n s i s n . n . - v a r . p a n t o n e n s i s n . n . - v a r . p a r a g u a y e n s i s ( H E E S E ) B E R G . - v a r . r u b r i s p i n u s n . n . - v a r . r u f i s p i n u s n . n . - v a r . s c t i u l d t i i K W Z G R . - v a r , t e n e b r o s u s n .n , - v a r . t e n u i s p i n u s ( L K . é s O . ) B E R G , - v a r , t o r t u o s u s ( L K . é s O . ) B E R G . - v a r . u r u g u a y u s ( A R E C H A V . ) B E R G . - v a r . v a r g a s e n s i s n . n , - v a r . v e n c l u i a n u s S C H Ü T Z - v a r . v i l l a - v e l h e n s i s B A C K E B G , é s V O L L N. u l a u c i n u s n . n . N . g l o b u l a r i s n . n . N . incomi>tu>í n . n . N . l a e t i v i r e n s R I T T . N . m i l l t a r i s n . n . ( H U . 1 7 6 )

ni i r i c a ' u s ( O P T O ) n i : i ^ í , . \'<i»*. a i b i s p i n u s n . n , ( r逻ebbert oitoni.'^ v a r .

- f l a v i f u s c u s n . n . N , n e o a r e c t i a v a l e a t a i ( S P E G . j B L ÍN.

- 114 -- v a r , a l a c r i p o r t a n u s n . n , - v a r , a u r e u s n , n . - v a r . b u e n e c k e r i n . n . - v a r , h o r r i d i s p i n u s n . n . - v a r . h o r s t i i n . n . - v a r . U m i t i c o l u s R I T T . - v a r . n a n u s R I T T . - v a r . r u b e s c e n s R I T T .

2 . a l s o r o z a t : L i n k i i s u b s e r i e s n o v a T ipus í a j : N . l i n " k i r ( L E H M . ) H E R T .

- v a r . a l t o s e n s i s n . n . ( I t a p u a b ó l s z á r m a z ó s p . ) - v a r . b e r l i n e n s i s n . n . - v a r . b u e n e c k e r i n . n . - v a r . g u a i b a e n s i s n.n. - v a r . m e g a p o t a m i c u s n . n , ( D V . 8 3 ) - v a r . v e r m a e b l e n s i s n . n . N . s u p e r t e x t u s n .n ,

3 . a l s o r o z a t ; C a r a m b e i e n s i s s u b s e r i e s n o v a T ipus í a j : N . c a r a m b e i e n s i s B U I N . é s B R E D ,

N . m e g a p o t a m i c u s B U t N ^ é s B R E D . - v a r . a l a c r i p o r t a n u s R Í T T . - v a r , c r u c i c e n t r u s n , n . - v a r . h o r s t i i R I T T . - v a r . v u l g a t u s R Í T T . N . multiílorus F R i Ó után B U I N . N . s t e n o g o n u s B A C K B G ,

4 . a l s o r o z a t : O x y c o s t a t u s B U I N . é s B R E D . s u b s e r j e s n o v a . T i p u s f a j : N . o x y c o s t a t u s B U I N , é s B R E D .

N . a c u t a n g u l a r i s R Í T T . - v a r . l o i ' e n c o e n s i s n . n .

N . n c u l u í R I T T . N . s e c u r i t u b e r c u l a t u . s R I T T . - v a r , m i n i a t i s p i n u s R i T T .

I I I . s o r o z a t H e r t e r i a n a e s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N , h e r t e r i ( W E R D . ) B A C K r i G .

N. r u b r i f l o r L i s K O L I S C H E R n .n , N, h o r s t i i R ; T T . - v a r . e r^ Un r inus n.n,

v a r , múgo l l i anus n . n . N . i > a r p u r e u s R I T T .

IV. . ^ o r o zaU Fri<Jian>uo s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N . "m in imus F R i C Ó S ' K R E U Z G R . / B U I N .

- f o rm. t a c u a r e m b e n s i s n . n . - for.m. a l b i s p i n u s n.n. N . r e c h e n s i s BÍJIN. N . l e n u i c y l i n d r i c u s R I T T .

V . s o r o z a t : S e t a c e i F R I Ó T i p u s f a j : N . a p r i c u s T A R E C H A V A L . ) B A C K B G .

- v a r . n i g r i s p i n u s n . n , N . b o m m e l j e i v a n V L I E T N , c o n c i n n u s ( M O N V . ) B E R G . - v a r . a p r i c u s v a n V L I E T - v a r . b a l l e n a r e n . s i s v a n V L I E T - v a r . e l e g á n s n . n . - v a r . fUmbr iat i f lo rus i n . n , - v a r . g e r b a l i t e n s i s v a n V L I E T

- 115 -- v a r . j o a d i i ( A R S C H A V b . ) a k e l e t i á g Y T O - v a r . n i g r i s p i n u s n . n . - v a r . p a r v i f l o r u s n . n . - v a r . p i r i a p o l i s e n s i s n . n , - v a r , p o r o c e n s i s n . n , - v a r . q u o r v o c e n s i s n . n . - v a r . w o l t t i u y s i a n u s v a n V L I F T - s p e c . n o v . " T o l ó m b a n " N . t a b u i a r i s ( C E L S . ó s S C H U M . ) B E R G . N . a g n e t a e v a n V L I E T - v a r . a u r e i s p i n u s v a n V L I E T - v a r . m i n o r v a n V L I E T NI. b l a a u w i a n u s v a n V L I E T - v a r . b l a a u w i a n u s v a n V L I E T -- v a r , e n o r ' m i s v a n V L I E T N . m u l t i c o . s t a t u s B U I N . é s B R E D . h a s o n l ó é s köze l i r o k o n ­

s á g o t mutat a N . b l a a w i a n u s v , e n o . - m i s - s a l .

V I . s o r o z a t ; U e b e l m a ín ianae s e r i e s n o v a T i p u . s t a j ; N . u e b e l m t ? n n i a n u s B U I N ,

- v a r , f lav i í lorus B U I N . N . a r a c h n i t e s R I T T . - v a r . m i n o r R Í T T . N . c r a s s i g i b b u s R I T T . - v a r . g r a c i l i o r R I T T .

I I . A l n r i n z e i s é g - N o o n o t o c a c t u s BU?CBAU IV1 n o n B . ^ C K E B E R G " B " c s o p o r t ; C a m o a n u l a t i f l o r a l e s ( h a r a n g - a l a k ú v i r á g ú ak ) s e c t , n o v . V I I . s o : - a z a l ; M a m m u l o s i F I ^ l S T i p u s f a j ; N . ma . i m o j o s u s ( L E M 7 ) ~ B E R G .

- va»-. a l b i s p i n u s n . n . - v a . - . a . - b o l i t o e n s i s n . n . - v a r , c u r t i n < ' n s i s n . n , - v a r . b r a s i l i e n . s i s n . n . - v a r . b r a s i l i e n s i s s t íbvar , meld ia í i s i s n .n , - v a r . b r a s i l i e n s i s s u b v a r . r u b r i s p i n u s n . n . - v a r . g r a c i l i o r n . n . - v a r . l o n g i s p i n u s n . n , - v a r , m a c h a d o e n s i s n . n , - v a i ' . m a r m a i - a e n s i s n .n , - v a r . m a s o l l e r e n s i s n . n . - v a r , n i g r i s p i n u s n . n , ( D V 7 4 1 ) - v a r . mult i f lo ; -us n . n . ( H U 2 2 8 ) - v a r . p a u c i c o s t a t u s n . n . ( H U . 3 3 9 ) N . a l l o s y p n o n M A R C H i C S l N , e r u b e s c e n s ( k e l e ü ) M A R C H E S I N . e u g e n i a e v a n V L I E T ( D V 4 l ) N . e u v e l e n o v s k i F L E I S C H E 1 - ? é s S C H Ü T Z N . f l o r i c o m u s ( A R E C H . ' W ) B e r a . N . o r t h a c a n t l 4 s L I N K .-.^ O T T Ó i < , n i l i l a n s D A N I . é s !< i.! M N / - foÉ"ti. l oo ' j i sp in . i í^ n .n , - íorni. ríii< r<illori<l i ^ i i . i i ,

N . s i b m a m m . i l o s u s ( L E M . ) I IA^ K i ' O . - v a r . p a m p e m u s ( . S I J O ) l i A i K . H G . N . v e e n i a n t K - v in V M l N . w i n k l e r i v m V L I E ' l ( D V 3 r . a . 3 9 ) Ni. y c a r e n s i s n .n . ( S C t l f j 1 5 0 )

- 116 -VI I I . s o r j zat ; M e l c h e r s i a n a e s e r - i o s n o v a T i p u s f a j : N . m u e l l e r - m o l c h e r s i i F R I C u l - , n B U I N

- v a r . g r a c i l i s p i n u s K . R A I N Z - v a r . l o n g i s p i n u s n . n . - v a r . m u l t i c o l o r i s p i n u s n . n . - v a r . t a c u a r e m b e n s t s n . n . N . m i ? l l e r - m o e U e r l i F R I Ó u ' . i n F Í . E I S C H i - s . S C H Ü T Z

( e r i z o S C H L 1 5 1 . )

II I . A l n e m z e t s é g : S y n n o t o c a c t u g - s ' - t b g o n u s n o v a " C " c s o p o r t : I n t e r f l o r a l e s ( k o ' . í o s , k e v e r t v i r á g n a k ) s e c t i o n o v a I X , s o r o z . \ t : R a u s c h i a n a e s o r i e s n o v a

r a u s c h i i v a n V L I E T ( icii<ártve a D V 3 1 . f u s c u s ) N , r o s e o l u t e u s v a n V L I E T N . s c h l o s s e r i v a n V L I E T

so r . j z - a t : W . e r d e r m a n n i a n a e s e r i e s n o v a T i pu . s f a j : N . w e r d e r r n a i i n i a n u s H E R T

- v a r . b r u n i s p i n u s n . n . - f o rm. c a e s p i t o s u s n . n . / S C H L 194./ - form. g r a n c l i f l o r u s n . n . / S C H L 190./ - f o r m . m i n i f l o r u s n . n . / S C H L 191./ N . v a n v l i e l i i R A U S C H - v a r . a n t o . n i a n u s n . n , - v a r . g r a c i l i s R A í . ' 3 C H - v a r . g r a c i l i s s u b v a r . m J n a s d e c o r . a l i s n . n .

IV. A l n e m z e t s é g : M a l a c u c a r ! > u s B U X B A U M " D " c s i ' p o r i : M a l a c o c a r p . o i o r m i a s - ' c t i o n o v a ( l á g y t e r m ' - s ü e k ) X I . s o r o z a l ; M a l a c o c a r p i n a e s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N . c o r y n o d e s ( ÖT e x P F E I F F . ) S . D .

N . b e l t r a n n i P L E I S C H . é s S C H J T Z N . b e z f u c i i F L E I S C H . é s S C H l * r ; í - v a r , c e n l r i s p i n u s F L E I S C H . é s S C H Ü T Z - v a r . c o - n i g e r F L E I S C H . é s S C H Ü T Z N . c e p h a l o p t i o i - u s n . n . ( K Z 1 2 9 ) N . e r i n a r e u s ( H A W . ) K R A I N Z - v a r . m a c r a c a n t h u s n . n . N . e m e s t i i n . n . N . f r i c i i ( A R E C H A V / . ) B E R G . N . g l a d a ' u s n . n . ( K.'-' 1 2 2 ) N . g l o c h i d a t u - n.ri . N . k o v a . - i k i i ( F R l 6 ) B É R C . N . l a n g s d o r f i i ( L E H M . ) D R I T T . é s R O S E N . l e p r o s o r u m R Í T T . N . l e u c o c a r p u ^ ( A R E C H A V . ) B . a . C K B Ű . N . l o n g i s n i n u ' i R I T T . N . m a c r a c a n t h u s ( A R E C H A V . ) H ; ; R T . N , m a c r a g o n u s ( A R E C H . A V . ) H E R T . N , a r e c h . a v a l e t a i ( S C H U M A M N e x S P E C V . ) B E R G . - v a " , m.alri >nad:»n;ii.s n . n . N . n e o a ) r - l i i R I T T . - v a r j u v e n . d i l o r m i s R i T T . N . p o l y a c a n i h u s ( L K . é s O . ) \i\TT. N . p r o I i f e r u E n . n . N . p u l v i n a . u s v a n V L I E T N , n j b r i c o s l a l u s F L E I S C H . é s S C i H ' T / N . s e s s i l i f l o ; - U 3 ( M A C K I F ) I t A Í . K I K . . - v a r , m a r t i n i i ( L A B O U R E T e x R Ü M P L . ) l i - X C l K l H . . . - v a . - , p a u ' - i n r o o l a t u s ( A' - í F f " H A V . ) B A C K M C .

- 117 -N . s l e g m f i n i i B A C K H G . N . t e p h r a c a n t h i s ( L . ó s O,) S C H U M A N N - v a r . c o u r a n t i i ( S . D . ) B A C K B G . - v a r . d p p r e s s u s ( S P E G . ) B A C K B G . N . t u r b i n u t u s ( A R E C H A V . ) H E R T . N . v o r w e r k i a n u 5 ( W E R D E R . ) B A v C K B G . - íorm. h e n n i s i i n . n .

V . A lnemi ' .etsóg; E r i o c a c t u s B U X B A U M " E " c s o p o r t : M i c r o s e m i n i t o r m i g s e c t i o n o v a ( a p r ó m a g v u a k ) 2 s o r porz.'>) X i l l . s o " o z a i : L e n i n g t i a u s i a n v a e s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N. s c t i u i n a n n i a n u s ( N I C . T B A C K i l G .

- v a r . a l b i s p i n u s n . n . - v a r . a m p l i o c o s t a t u s R I T T , - for.n, b u c h h e i m i a n j s n..n. - forfn. r o t h e r i a n u s n . n . N. c l a v i c e p s R I T - T . N. g r o s s e i ( S C H U M A N N ) B A C K B G . N . i e n i n g n a u s i i ( S C H U M A N N ) B A C K H G . - v a r . l o n g i s p i n j s R Í T T . - va-, n i g r i s p i n u s n . n . - form. a p p e l i i K K . A . I N Z N , m. g . i i f i c u s R I T T . - form. w . a r e z i i D O N , N . n i g r i s p i n u s ( H A A G E j u n . ( B E R G . ) B U I N .

VI . A ! n o m z e l S ! - g ; B r a s i l i c a c t u s B U X B A U M "F-"^** c s o p o i ' t : P r o t o s e m x n i - f o i .nig ( ó s m a g v g a k ) s e c t i o n o v a X I V . s o r o z a t : H a s e l b e r g i a n a e s e r i e s n o v a T i p u s f a j : N. h a s e l l i e r g i i ( H A A G E ) B . a w C K B G .

v a r . a l b a t u s n n . - v a r . a l b ' í l ana tus n . n . - v a r , graci l ispinu.ö n . n . - v a r , l u t e o a l b a t u s n . n , - v a r , l u t e u s n . n . - v a . - . r o b u t i s p i n u s n . n . - v a r . s t e l l a t u s n . n . - v a r , v a c a r i e n s i s n . n . N . g r a e s s n e r i i ( S C H U M A N N ) B A C K E B G . - v a r . a l b i s e t u s C U L L M . - v a r . f l a v i f l o r u s B A C K B G . - vof, f o r t a ' e z e n s i s n . n . - v a r . t e n u i s p i n u s n . n . - v a r . y a g u a r i s e n . s i s n .n .

VII . A ínemzets - - ' g : N o t o o r g s i l i a ^ u b g e n u s n o v a " G " c s o n o r t : A n s t r o o i l i o l a t a e .sevttio . t o v a X V . s o r o z a t : N o i o ' j r . i s i l i a n a e sf^rir^s n o v a T i p u s ' a ; : N. I i r . v i l i , itn. i l u s i T ' X A G E

\'. a l a ; r i p o t a n . 1 n . \ ' : K B < . . . ' S \ ' . > i l . - \ ' . i r . c a m b a r e n s í s f-un, - V a r . í i r t a l ez^ •n^^ ; s i - v a r . p . i r v i s e i u ^ n .n . N . a u r i s e t u . s n . n . ( H U C>!i) - v a r . l o n g i s p i n u s n . n . ( H U 7 3 1 N. b u e n e c k e r i ( B U I N . ) B U X B . - v a r . c a p . - l c e n s i s n . n . - v a r . p e l o t a s e n s i s n .n , - v a r , s e n e s c e n s n . n .

- I I P -- v a r , s e t o s u 3 n . n . N. chrysocornt. - ' -v n.n. ( H U 4 5 ) - v a r , r u b r i s p i n u s n .n , ( H U 7 4 ) N , h a . - n a t a c a n t h u s n . n , ( H U 6 9 ) - v a r , a l b i s p i n u s n . n , ( H U C 9 ) N , m y r i a c a n t h u s n . n , ( H U 1 8 3 ) - v a r , l o n g i s o i n u s n . n , ( H U 1 8 6 )

R a d i m H a v ü é e k N o t o c a c t u s r e n d s z e r e z é s e B u x b a u m f i logoneí ikus r o n d -s z o r é n a l a p u J v a t ö b b é v e s t a n u l m á n y o z á s ut n került k ö z l é s r e . V i l á go s , egyér te lmű, é s a m i a l e g főbb könnyön áttekinthető, A . T ; e g y e s soro : ía *ok t i p j s f a j a i n a k mo g h a t . ' i r o z . ' i s a s e g í t s é g e t nyújt a kériöbbit^k s o ­rán l e i r . ' s r a ke rü lő fa jok b e s o r o l á s á h o z ,

B a r t a l i s Intro

K Q N Y V I S M H : R T £ T É S

"TH£: I L L U S T R A T E O E N C I K L O P É D I A of S U C C U L E N T S "

G O R D O N R A W L E Y

T a n á c s a d ó : C H A R L E S G L A S S a " C A C T U S a n d S U C C U L ' T . N T J O U R X A . L "

( U S A ) s z e r k e s z t ő j e . S r íukku lensek , a F ö l d f lórá jának e g y i k c s o d l. ' .tos " n a g y c s a l á d j a " , m e ­l y e k so ' < s ; ; o r semmiféle ö s s z e f l i g g é s t s e m m u t a t n a k s z á r a z s á g t ü r é s e n kivül e g y m . ' s s a l . K é p v i s e l ő i t me g l a l r ' l h a * j u k a leg:<i.ilÖníélóbb b o t a n i k a i c s a l á d o k k ö r é b e n - A z idetartozó növényeic meg j e l enés i formája s o k s z o r s z i n t e s z ü r r e a l i s t a á lomnak tünő. E g y b e n a z o n b a n m e g e g y e z n e k " fé le l ­m e t e s " k é p e s s é g ü k v a n a r r a , h o g y o l y a n h e l y e n é s körü lmények között i s me gé l j enek , v i r á g o z z a n a k , s z . ^ p o r o d j a n a k a m e l y b e n más n ö v é n y e k már r é g e n e l p u s z t u l t a k v o l n a , A ű z u k k u l e n s n ö v é n y e k számát mint e g y t i z o z e r r e tehetjük, e n n e k a n a g y s-íámiiak mint e g y e gyö tödé i a k a k t u s z o k tes . ' . ik k i . G o r d o n R a w l e y k ö n y v ó b e n e l ő s z ö r p róbá l j a fe lmé-ni a s z u k k u l o n s o k " n a g y c s a l á d j á t " mint a föld n ö v é n y v i l á g á n a k e g y i k komponensé t , A b e ­v e z e t ő tanulmány a t e r m é s z e t e s k i a l aku l á suk történetével f o g l a l k o z i k , m e g h a t ' r o z v a , h o g y m ' b e n k ü l ö n b ö z n e k m.'is növényok iő l , hogya. - i t e r j e d ­t ek e l , h o g y a n v i r á g o z n a k , miképpen osz tá lyozhat juk é s nevezhet jük Őket, A tovább iak b a . i tartásm<jdjuk mikéntjét tá rgya l j a , a b l a k b a n , s z i k l a k e r t b e n , i j v e g h • z b a n , A g o n d o l a t s o r t o g y s z i n ^ e " s e g é l y k i á l t á s " s z ' m b a menő tény me g f o g a l -m a z ' s á v a l z á r j a l e " A s z u k k u l o n s o k talán m i n d e n m á s n ö v é n y n é l j o b b a n m e g s z e n v e d t é k a ^ t , h o g y l e lőhe lyüket a ter jedő emb e r i "ku l túra" e l p u s z -ütoUa," A gyűjtők f i g y e l m e s munkája, a gyü j teménye i íben folyó h e l y e s t e r m e s z ­tés i mód n a g y b a n hozzá j á ru lha t , h o g y a v e s zé l yoz í e t e t t f a j o k a i m e g m e n t ­sük a k ipusztu lástó l , A k ö n y v a t o v ' b b i r é s z é b e a b o t a n i k a i c s a l . ' d onként a d rövid is:n»^rto-tést a s z u k k u l o . I v e k r ő l , F g y s . í e r ü , könnyen keze lhe fő k é n e s h a t á r o z ó k -k a l s e g i t i a z e g y e s f ő b b c s a l á d o k r ó l , v a l a m i n i ö s s z e í i a s o n l i t ó á b r á z o ­l á s s a l érz'^kelteti a c s a l d ó k o n belül i nemzetsé;*ok ö s s z e f ü g g é s é t . E z t a n a g y s z e r ű közo l 2 6 0 o l d i l a s n a g y m ' ' r e t L i ( A / 4 ) k ö n ^ ' v e l 2 5 0 faj s o k - i - 5 o r kétolcialrrx te r j t^dő sz inos lcép t e s z i t e l j e s sé . M i s e m jel lefnzŐbb a k ö n y v é r t éké re , h o g y a z a n g o l n y e l v ü í i a d á s 1 9 7 8 é v v é g é n j e l e n t m e g a " S a l a m a n d e r " k ö n y v e k s o r o i a l ' . b a n L o n d o n b a n é s e z ó v Őszétő l márkapható német n y e l v e n i s a S l u t g a r t b a i l évő " K o s m o s " k ö n y v k i a d ó g o n d o z á s / b á n mt» g jo lonő sza lckÖn^-A/soroz . i lban " K O S i V I O S - E N C Í K L 0 P A D : E d e r S T f K K U L E N T E N u n d K A K T E E N " c i -i n c n , n . ' j r n ^ m o l c s ó mula t ság s z ' m u n k r a , m' ' ' g is ar . l k e l l j a v a s o l n o m ^ ű< )4/ a.<Í c s a k ! e h - ^ l i p róbá l j a m o g besz r « r ezn i , n e m í o g r-r^al<í;lni.

(okfeen ind andeiB SJJciietlBn

1 9 7 9 . év i 7 . s z á m

W a l t e r R a u s c h : L o b i v i a c a e s p i t o s a ( P U R P U S ) B R I T T O N é s R O S E v a r . v i o l a c e a R A U S C H v a r . n o v a .

E l s ő l e i r á s , l a t i n d i a g n ó z i s s a l : C s o p o r t o t a lkotó, g ö m b a l a k u 4 0 mm m a ­g a s é s s z é l e s , é l é n k z o l d 1 1 - 1 3 e g y e n e s , k b . 1 0 m m - e s k e r e k s z e m ö l ­c s ö k r e tago l t bo rdá jú n ö v é n y . A t öv i spá rnák 2 - 3 mm átmérőjűek, f ehér f i l c e s e k , e gymás tó l v a l ó t á v o l s á g u k 6 - 8 mm. A pe r em löv i s ek s z á m a 9 db , h o s s z u k 2 5 mm, a 2 d b k ö z é p t ö v i s e lá l ­ló, v a g y felfelé i r ';nyuló, h o s s z u k 3 5 mm, m i n d e n töv is b a m a , k i s s é ha j lot t , t ű s ze rű . A v i r á g 4 5 mm h o s s z ú é s 3 5 mm átmérőjű, a m a g h á z s z é l e s gömb a l a k ú . A v i r á g c s ő e g y e n e s , zö ld , h ú s o s b a m á s p i r o s p i k ­k e l y e k k e l fedett , g y e n g é n h a j a s . A Icűlső s z i r m o k l á n d z s a a l a k ú a k , v i o l a - r ó z s a s z í n ű e k v i l á g o s a b b k ö z é p c s i k k a l , a b e l s ő s z i r m o k k e r e k e k , f inom c s ú c c s a l , u g y a n c s a k v i o l a - v ó z s a s z i n ű e k . A v i r á g t o r o k 2 5 mm h o s s z ú é s 3 - 4 mm átmérőjű, c s ő s z e r ű zö l d s z inű , a p o r z ó k é s a b i ­b e i s zö ld . T e r m é s e é s mc.gja m e g e g y e z i k a L , c a e s p i t o s a - é v a l . H a z á j a : Bo l í v i a A y o p a y a 3 4 0 0 m, m a g a s a n , 1 s z í n e s k é p .

U r s E g g l i : A S a x i f r a g a a i z o o n J a c q u i n t i s m e r t e t i 2 f e k e t e - f e h é r kép k í s é r e t ében ,

D a l e B . M o r r i c a l : A z E c h i n o c a c t u s p a r r y E N G E L M . A növé'ny l e l őhe lyé rő l é s s z apo rodús . ' . n ak re j té lyérő l í r a s z e r z ő e g y k i merítő, h o s s z ú c i k k e t , 1, s z í n e s k é p .

H e i m o F r i ed r í ch : A c i n k ( h o r g a n y ) á r t a l m a s s á g á r ó l i s m e r t e t i t a p a s z t a ­l a t a i t , f e l s o i - o l három k ü l ö n b ö z ő pé ldá t i s .

C l a r e n c e K I , H o r i c h : í r á s a C o s t a R i c a endémikus ( h e l y h e z kötött) n ö ­v é n y é r ő l a z E c h e v o r i a au s t r a l í s R O S E - r ö í a d ismertetést ,

J o s e p h T h e u i i e s e n : A D i r k v a n V l i e t ( D V ) gyű j tőszámai t közl i a f e n n ­á l ló z ű r z a v a r tisztíiz. ' is ' ira,

B e a t r i c e P o t o c k i - R o t h : A n ö v é n y v é d = Iemmol f og l a l kozó c i k k s o r o z a t . i n . > l , 8 . b e f e j e ző r é s z é b e n a v é d e k e z é s uj útjait i s m e r t e t i .

Heinéi S c t i r e g e n A z o l tás 10 s z a b l y á l köz l i . 1, mindití tM )Vek i>desben l évő a l a n y t h a s z n , ' , I j u n k .

eí.ííjöl k i i n d u l v a a z oltá.sra l e g a l k a l m a s a b b idői>iDní a nyá r . 3 . a ké's m i n d i g l e g v e n é l e s , m i n d e n V á g á i S ut.'.n fertőUenitsuk. 4 . a v á g á s m i n d i g e g y , f o l y a m a l o s h ú z á s b ó l ál l jon.

5 . a fe loltás előtt a z a l a n y o n e g y f r i s s v á g á s s a l uj m e t s z l a p o t

v . ' . gunk .

- 120 -6. a z a l a n y t é s a z oltványt s z é l ü k n é l k i s s é k o i b o " h e g y e z z ü k 7 . o z o l tandó r é s z t e g y c s a v a r ó , nyomó m o z d u l a t t a l i l l e s szük

ö s s z e é s i g y e rős í t sük l e . A me g o n c o t c s a k ráh.?'.yezzük a z a l a n y r a .

8 . M a ^ s o l t á s s a l bő v i r á g z á s t é rünk e l ( ? ) 9 . a z ö s s z e n ö v é s i g z a v a r t a l a n , m e l e g , d e á rnyéko l t h e l y e n

t a r t j uk a z o l tványokat . 1 0 . a r r a k ü l ö n ö s k é p o e n v i g y á z z u n k , h o g y a z e d é n y n y a l á b o k l e g ­

a l á b b e g y h e l y e n é r i n t k e z z e n e k . P a u l R e i s e n e r : H e l i a n t h o c e r e u s h u a s c a ( W E B E R ) B A C K B O . A g y ű j t ő - s z e r z ő n ö v é n y é n e k rövid l e i r á s a . A n ö v é n y m a i n e v e L o b i v i a h u a s c a ( W E B E R ) 1 V 1 A R S H A L .

1 9 7 9 , 1 . s z á m

F r e d R e i t e r : S u b m a t u c a n a i n t e r t e x t a . A S u b m a t u c a n a - k k özött több o l y a n növény t talá lunk, m e l y e k e t formájuk, tövise ik , d e főként v i r á g u k miatt k ü l ö n l e g e s s é g k é n t emlegetünk. A s z e r z ő i l y e n k ü l ö n l e g e s s é g n e k t a r t j a a tu la jdonában l évő S u b m a t u c a n a i n t e r t e x t a k a t i s . A növényeit t e s t e 7 - 1 8 c m átmérő me l l e t t e lér ik a 3 6 c m m a g a s s á g o t i s , a z 1,5 c m m a g a s rovátkolt b o r d á k sz . íma 8 - 1 2 . A 8 - 1 2 p e r e m t ö v i s e b a r n a , f e k e t e v é g g e l , h o s s z u k k b . 2 c m . Z y g o m o r p h v i r á g a i k 7 ,5 - 1 0 , 5 c m h o s s z ú a k .

K a r i W i l h e i m f o l y t a t j a a Lob i v i ák i smertetését ( 4 7 . fo ly ta tás )

J o s e f R e i t e r : I s m e r t e t i a H e l i a n t h o c e r e u s g r a n d i f l o r u s t é s a T r i c h o c e r e -u s g r a n d i f l o r u s t , k i e m e l v e a két n é v e n l e i r t n ö v é n y l e í r á s á b a n található e l l entmondásokat é s e g y b e n kér i a gyűjtők h o z z á s z ó l á s á t e h h e z a témá­h o z .

J o s e f V o s t r y : A tüske - tövis ö r ö k z ö l d témájáról i r .

1 9 7 9 / 2 . s z á m .

M a n f r é d F i e d l e r : a M a m m i l l a r i a j a l i s c a n a ( B r . é s R . ) B O E D . B á r e z t a növény t még 1 9 0 3 - b a n t l ' . I ta J . N . R o s e , a z a u r ó p a i gyűj temé­n y e k b e n e l é g ritkán találhatók. L e i r á s a B r i t t o n é s R o s e munká jában 1 9 2 3 - b a n j e l e n t m e g , me ly s z e r i n t ; g ömba l aku , s a r j a k a t h o z ó k b . 5 c m átmérőjű v i l á g o s z ö l d növény . A s z e m ö l c s ö k 4 - 5 mm m a g a s a k , r e n d s z e r i n t 1 3 s o r b a n sp i rá l a l a k b a n h e l y e z k e d n e k e l ( s p i r á l a r á n y 1 3 ; 2 l ) . A p e r e m töv i sek s z á m a 3 0 , v a g y anná l több. K ö z é p t ö v i s e i n e k s z á m a 4 - 6 , a c s ú c s felé sötétedő v ö r ö s e s ­b a r n á k , a k ö z é p i ö v i s e k közü l e g y r e n d s z e r i n l k a m p ó s . A v i r á g r ó z s a -v a g y b í b o r s z í n ű , i l l a t o s , t e l j e s e n k inyí lva 1 c m körüli , a kü l ső s z i r o m ­l e v e l e i t h o s s z a n ová l i s ak , c s i pkéze t t s zé l l e l . A b e l s ő s z i r m o k h o s s z ú ­k á s a k t o m p a v é g g e l . A p o r z ó k r ó z s a s z í n ű e k , a b i b e felv'^r. A ' é r m é s f e ­hér , 8 mm h o s s z ú , a m a g f e k e t e . H a z á j a a M e x i k ó J a l i s c o tartomány, i n n e n e r e d a z e l n e v e z é s e i s . 1 s z í n e s k é p .

J o s e f V o s t r y : A N o t o c a c t u s r u t i l a n s leirás/it i s m e r t e t i . D r . V o l k e r D o r n i g : A törpe C r a s s u l á k r ó l i r t e r j e d e l m e s c i k k e t .

L o i e n z K . ' . r o l y

- 121 -T h e N a t i o n a l

C a c t u s a n d S u c c u l e n t J o u r n a l

1 9 7 9 . 2 . s z á m

M . B . B a y e r a Hawo ' - thiákról i r t s o r o z a t á n a k 4 . r é s z ó t köz l i a l a p , a m t ' l y -l i e n a H . e m o l y a e , a H . p i c t a é s a H . c o r r e c t a s z i n o n i m voltát i s m ? r ^ tct i , t o vábbá a H . c o m p t o n i a , H . s p r i n g b o k v l a k e n s i s é s a H.magni í ica v a r . m a j o r kapcso l a t á t tárgya l ja , v a l a m i n t e g y u ; vá l tozatot , a H . e m e l y a e v a n . mn l t i f o l i a -1 i r j a l e . A c i k k a lapját a s z e r z ő é s P . V . B . - u y n 5 , v a l a m i n l k ü l ö n b ö z ő h e l y i g y ű j ­tőit segitsí ' -^.ével a z é l őhe l yen fo lytatott s z é l e s k ö r ű kutatóm-inka e r e d m é ­n y e a d j a . E z t a munkát a s z e r z ő r é s z l e t e s e n i s m e i i e t i , 12 j ó m i n ő s é g ü f eke t e - f ehé r á b r a k i s é r e t é b e n . Végköve tkez te té sként , a H . e m e l y a e . H . c o . n n t o n i a é s a H . s p r i n g b o k -v l a k e n s i s kü löná l ló faj , a H . c o r r e c t a é s H . p i c t a a H . e m e l y a e s z i n o ­n i m ' j a . A z e l t e r j e d . - s i terület d ' - l n y u g a t i r é s z é n található növényt uj v á l -tozailténí a H . e m e l y a e v a r , mul t i fo l i a B a y e r v a r . n o v . - k é n t irjö l e . I s ­me r t e t i a z uj v l t o z a t h a s o n l ó s á g á t é s l é n y e g e s k ü l ö n b s é g é t a H . s e r r a -t a - h o z v i s z o n y í t v a i s .

H e l m u t h t^ roogh é's B i l i P u t n a m . Ké_rdés a töv i sekrő l , A c i k k b e n a töv i s í e j l ődés ké i - désé rő l Í rnak, láthatóan vitaindító s z á n ­dékka l . A z a l a p g o n d o l a t a B o r z i c a c t u s ( S u b m a t u c a n a ) m a d i s o n i o r u m Icözistnérten *öviste len formájánál o l tás hatá«-;.ára fe l l épő i n l e n z i v t öv i s -fe j lődés okainá l ; t a l á l ga tása , A j e l e n s é g o k a a n ö v é n y b e n m e g l é v ő ö rök l e t e s töv i s f e j l e sz íő k é p e s s é g , amo-íy a z o l tás h a t á s á r a aU'iviz. ' i lódik, v a g y l e h e t s é g e s , h o g y a n ö v é n y o l y a n e v o l u c i ó s s z a k a s z b a n v a n , a m e l y a töv i sek e l v e s z t é s e felé tar t , v a g y e g y s z e r ű e n •% n ö v é n y é lete s o r á n e l v e s z t e t t e a töviseit?

A kérd '^seket f e l v e l i a c ik l< , d e v ' . l a s z t n e m a d . P é l d a k é n t etnliti még a S t r o m b o c a c t u s d i s c i f o r m i s t i s , a m e l y ku l túrában f e l o l t v a e g é s z e n más h a b i t u s s a l r e n d e l k e z i k mint a z impor t pé ld ' n y o k . A k é r d é s j o g o s s á g á t n é g y é r d e k e s tolóval i l lusztrál j , 'k . ( S z a b a d j o n a s zemle i róna ! : emlékeztet i i s o k u n k t apa sz t a l a t á r a , é s a saját k ísér let i e r e d m é n y e i r e , h o g y i l y e n j e l e n s é g n e m c s a k o l t , s ha tá ­s á r a lép i e l más p l . c h i l e i növ ( ' 'nyéknél i s , d e i g e n e r ő s e n befolyáso.t -j a e z t a n ö v e k e d é s i t u l a j d o n s ' g o l i s a t a l a j é s a f é n y e r ő - f é n y ö s s z e ' é t e ' i s . T o b b e z e r m a g o n c o n végz. ítt , d e m é g n e m e l e g e n d ő mértéki^i, f ényk i -s é r l e t a z i muta t j a , h o g y a fény intenzitása meüett a spek t r á l i s e l o s z l á s av; a l a k - é s töv i s i cépződést i g e n e r ő s e n be fo l yá so l j a , d e függ e z a t u ­l a j d o n s á g a g ' -nusztó l , a ' , . j n belül n e m e g y s z e r a fajtól, é s aitól i s , l i o ^ y a növá'.ny sa ját gyi^íkf^rv'n v a n - c ^ , v a g y oltott ! )

E . W . P u t n a m . C a c t u s _ A J b u m _ N o . 3 i . _ G _ Y m i - i o c a l y c i u m _ r a g q n e s e i . A K r e u t z i n g e t ^ S c h ü t z - B u x b a u m m a g a l a k o n a l apu l ó g e n u s z f o l o s z t á s á -b..in a T r i c h o m o s e m i n e u m s z u b g é n u s z b a t a r t o z i k a n ö v é n y . M.'..- f i a t a l k o r b a n jó l v i r á g z ó , l a s s a n n ö v e k e d ő faj , é v e n t e két a l k a -lo i , iT ia l i s v i r á g o z h a t . M a g r ó l tij.-ténő n . - v e l é s e könnyű, d e a K e r e s k e d e ­l e m b e n i g e n g y a k r a n a G . Q u e h l i a a u m mag j/a ad ják e l h e l y e t t e , A C l . p n e u d o r a g o n e s e i , a m ' r l y i k 16 b o r d á s l e h e t , s z e m b e n a G , r a g o n e s e i 9 j o r d á j á v a l , n e m el fogadr j tt név . É p p e n a h a s o n l ó s ,g a l ap j án a szer ' . ;ő c é l s z e r ű n e k látja a G . Q u e h l i a n u m n e v e a l a t t ö . ssze fog la ln i a T r i c h o m i > -s e m i n e m u m s z u b g e n u s z t , e g y fajként, k é t - h á r o m m e g k ü l ö n b ö z t e t h e t ő t axon t , mint vá l tozatot u j r a e l n e v e z n i , e g y s z e r ű s í t é s k é n t .

- 122 A . J . H a z o l f i r o v e . A ; : _ E ^ l i i n o c a c t u s _ D n a j o j i i i _ F ^ z j a W u ^ o k o z j a s z á r a z r o l h a d á s a . H a l v á n y b a n a , n é h a n a r a n c s s á r g a b e s ü l l y e d ő l éz iók f i rmájában j e l e n i k m e g a n ö v é n y a l s ó fe lén, A c i k k a k ó r o k o z ó g o m b a k imulatásá l i s m e r ' .eti, a S u s s e x k e r t é s z e t n ö v é n y e i n , tudományos igc'--n y e s s é g g e l , A tém.ához b ő s é g e s i r oda lomjegyzéket közö l ,

J o h n M a r t i n . E g ^ . különU?ges_ T e g h r o c a c t u s E g y k é p k i s é r e t é b e n i s m e r t e t e g y s z é p T e p h r o c a c t u s t , ami^ ly ik v a l ó ­s z í n ű l e g a T . í l o c c o s u s v , c a r d s n a s i i , v a g y T , m a l a y a n u s h o z áll köze l , a m e l y e k v i s z o n t v a l ó s z í n ű l e g a z o n o s a k . P o n t o s tényként közl i , h o g y g y ö ­ké r né lkül jutott két p é l d á n y h o z , a z e g y i k e i megk í s é r e l t e ma g g y ö k e r e z -te tn i , d e do i i ld rác ió miatt v é g ü l kényte l en v o l t a z t i s f e l o l t a n i . O l t v a n a ­g y o n s z é p e n fej lődő l á t v á n y o s n ö v é n y e k e t kapo t t ,

C v r i l H a r p . Ké _ r t eyök_é s b_etegsé_gek - iP»^.4biz^i.i lóbb_mj_>gkö_ze^ités. F o l y t a t j a a z e l ő ző s z á m b a n indito l t c i k k s o i ' o z a t o l , i s m e r - t e í i a.', e g y e s k ó r o k o z ó k r ó l a l k o t o t t sa ját v é l e riény.';t é s f e l t e s z i a ké rdés t , miért v a n a z , h o g y a k ó r o k o z ó k e g y e s fajtái c s a k adott gyűjtemt'^nyeltben ( h e l y e ­k e n ) f o r d u l n a k e lő , másho l n e m . P e l e l e t e t v á r . ( E z t a c i k k s o r a z a t o l c-r -d e m e s n y o m o n k i s é m i é s a l e vonha tó t í U T u l s á g < i k a t ö s s z e f o g l a l n i . )

Tom J e n k i n s . J J e J > e l m ^ n n i s _ D e c l i n i f e r a . I s m e r t e t i a g é n u s z í e l í edezé s i körű lmét iyet t , l e lőhe lyét , n é h á n y faj m e g ­eml í téséve l ( b u i n i n g i i : ~ m e n e n s í s ; - - v . r u b r a : - f lav ispína; a g u m i -f e r a s t b . ) . Né laány t a n . ' c s o t a d g o n t l o z . ' i s u l c l i o z , S a v n y u k o m p o s z t t a l a j t k í vánnak , télen 16 C h ő m é r s : ' í k l e t e n e l e g e n L l ' j n e d v e s s é g e t a gyöké t^ z e t k i s z á r a d á s á n a k m e g a k a d á l y o z á s á b a . N y á r o n k i s s é á rnyé l c a » h e l y e n f o l y t o n o s p á r á t i g énye l . N e h e z e b b h e l y e s e > i t a r t a n i , mint a O i s c o c a c t u -s o k a U

J o h n M i i r t i n . K : l e . - j 5 v ^ n _ éyve l _eze iöc t . 1 8 8 9 - b e n j e l e n ' , m e g W . W a t s o n " C a c t u s C u l i u r e for A i n . ' e u r s " c . k ö n y v e ( K a l t t u s z 'Kul fura a m a t ő r ö k n e k ) . Tör téne lmi é r d e k e s s é g l c é n l i s m e r t e t i a kön^'vet - mint e l sőt a m a g a n e m é b e n - a m e l y tárgya l ja a k a k t u s z o k tartási k é rdé se i t , i s m e iet i a z e g y e s g é n u s z o k elnovez ' '>sét, é s s ' . ámos i l lusztrációt közö l , am i l y ekbö l három r e p r j d u k c i ó t a c i k k i s be inutaU

A l e v e l e z é s i r o v a t b a n e g y i g e n é r d e k e s l evé l é rdeme l külön f i g ye lme t a Szovje lu .a ióból , B . I . M r i n s z k i j a " S u m i P e o p l e ' s U n i v e r s i t y for N a t u r a l S c i e n c e " e g y e t e m S z u k k u l e n s fa ltuUás. ínak dékán j a i r j a : A S zov j e tun ióban a z utóbbi éve l<ben növe i rvő é r d e k l ő d é s nyi lvánul m e g a k a l c i u 5 z n e v e l é s iránt, u g y , h o g y mo n a p s á g mínde.i n . a g y v á r o s b a n v a n -na'< kaktas - .gyű j tők . A kű lön íé le I t a k ' u s z o s s z e r v e z e t e k a T e r m é s z e t v é d e l m i T á r s a s á g l i o z t a r t o z n a ' : , J e l e . n l e g már több m'.nt l. ' iO i l y e n s . z e r v e z e t e t ta-tan.alc n y i l ­v á n , d e s r ' , m ' . i l : é v r ő l - é v r e nö\ 'eksz ik . T e v é k e n y s é g i!:et a K . L S K - K i k tus . -kedve lők KözponM Koo. -d in . ic iós B i zo t t s ága - s e g i t i é s i r j n y i t j a . A z . t j o . a n a n a l a k u l ó s z e r v e z e t e k - ^ t a K I - S K i r o d a l o m m a l , növénye lcke l , m i g o k k a l , s t b . i s segíti . A z e g y e s s z e r v e z e t e k sa ját p rog . - amm i l , k ö l t s é g v e t é s s e l , könyvtá r ra l , s l b . r e n -d e l k e z n e k , a 'éii h ó n a p o K b a n e l ő a d ' i s o k a t , t an i . i l y . t m e k a t t a . - t a n a k é s e l s ő d l e g e s f e l a d a t u k a ' t a k ' u ^ . h o b b y elterjes-'.'.é.se, kitlönö^ieii a f i a ­t a lok között, 3 9 7 D " b e n tart j , -k e l s ő kü ldöttközgyű lésük- * ! A l m a - A l ' i o . i i i , . ^ a m i b . i n , K i e v b e n é s B a k u b . a n , F z i köve tően a központ i küld. .Ug^i i lés M o . i z k v á -b a n l e s z még 1 9 7 9 - b e n .

- 123 -M n d e z o l ; e l l ené r e még n i n c s e g y o r s z l g o s k a l c i i s . - . o s folyóirat, c i k ­k e i k t i a v o n l a a " F l o r i k u l t u r a " é s a " P i a t a J T e r m é s z e t b a r á t " c . f o l y ó ­i r a t o k b a n j e l e n n e k m e g . A z elmúlt öt é v b e n h a t k a k t u s z o k k a l f o g l a l ­k o z ó könyv j e l e n t me g a S z o v j e t u n i ó b a n . 1 9 7 4 óta a S u m i " C A C T U S " K l u b "Poto in ío rma l ion" n é v e n h a v i k i a d ­v ány t j eh? i i t e t m e g , a m e l y b e n .a kü l i jnbözö s z e r v e z e t e k által tartott r e n ­d e z v é n y e k e t i s m e r t e l i k , é s k a k t u s z o s c i k k e k e t k ö z ö l n e k , 1 9 7 7 - b e n a K S L K s z u b s z e k c i ó t alakított a z e g y é b s z u k k u l e n s e k k e d ­v e l ő i r é s z é r e . VanníXr: kaktusztermelö f a r m o k , a n a g y k ö z ö n s é g n ö v é n n y e l é s m a g g a l v a l ó e l l á t á s i r a . Hét é v v e l ezelőtt a S u m J E g y e t e m S z u k k u l e n s T a n s z é ­k e t h o z o t t létre , a h o l a tanulmányi idő két év . A végze t t ha l lgatók a z állami k a k t u s z f a r m o k o n n y e r n e k a lka lma. :ást , A Szov je tun ió k a k t u s z k e d v e l ő i n e k e r ő s ö d ő k a p c s o l a t a v a n a z N D K , Cse>is - . iDVákia é s L e n g y e l o r s z á g k a k t u s z o s a i v a l , a s z o v j e t k l u b o k r e n d ­s z e r e s e n kap ják a c s e h " K a l c t u s y " c , folyóiratot. S z e r e t n é n e k k ö z e l e b b i k a p c s o l a t o t kialakítani N a g y b r i t a n n i a , U S A , N S Z K , A u s z t r i a , S v á j c é s más n e m z e t e k k a l t ' u s z o s a i v a l ,

K u b i n a I s tván

C a c t u s a n d S u c c u l e n t J o u r n a l ( U S )

1 9 7 9 . l . s z á m

A l l a n C . B e v e r l y : A l o e p o l y p n y l l a ku ta tása . A s z e r z ő L e s o t h o b a n fo lytatott u t a z á s a i é s a z A l o e p o l y p h y l l a f e l k u t a ­tását írja l e é r d e k e s e n s o k s z í n e s é s f eketeó fehér f é n y k é p p e l é s t é r k é p ­p e l .

G a r y L y o n s : A z A m e r i k a i K a k t u s z é s S z u k k u l e n s T á r s a s á g é s a k ö r ­n y e z e t v é d e l e m .

A z A m e r i k a i K a l c t u s z é s S z u k k u l e n s T á r s a s á g s z e r e p é t írja l e a k ö r ­nyeze tvéde lmi tö rvények é s r e n d e l k e z é s e k lé t rehoz , ' i S , ' , ban , k ü l ö n ö s t e ­k i n t e t t e l a z E g y e s ü l t Á l l a m o k n ö v é n y v i l á g a é s e z e n be lü l a v a d o n é lő ka l í tu szokra . A t á r s a s á g e r ő f e s z í t é s e k e t t e s z a n e m z e t i p a r k o k l é t e s í ­t é s é r e , véde t t területek é s n ö v é n y e k t ö r v é n y b e iktatása , a n ö v é n y b e g y ü j -tés é s e x p o r t k o r l á t o z á s á r a , A tö rvény a l ko t á s terén s i k e r e k e t értek e l , m e r t jele.ntősen m e g n ö v e k e d e t t a n e m z e t i p a r k o k területe é s e g y e s n ö v é ­n y e k ( p U a z ó r i á s i C a r n e g i a g i g a n t e á k ) védet té ny i l ván í tása .

P i e r r e B r a u n : A D í s c o c a c t u s g e n u s áttekintése V. r é s z . Fo l y t a t , - , d i k a D . g e n u s t a g j a i n a k l e í r á s a p o n t o s a d a t o k k a l é s v a l a m e n n y i fajról m a c r o f é n y k é p e k k e l ,

A l f r é d B . L a u : Dé l amer i ka í k a k t u s z n a p l ó V . r é s z . A fo lytató lagos út le í rás f o l y t a t á s a - s z í n e s térképeitke l - l ' a i u l i e g /coú -c s a í között.

C . G l a s s é s R . P o s t e r : U j h i r e k . A sze i -kosztők a M a m i U a r i a h a u d e a n a L a u é s W a g n e r l e í r á s á t vitatják. W a g n e r a l e í r á sná l n e m ta r to l t a b e a z e l ő i r á s o k a t é s uj n é v e n i r t a l e a k o r á b b a n E c h í n o c e r e u s l a u i n é v e n l e i r t növényt , t o v á b b á L a u t , m e g ­k é r d e z é s e né lkül t á r s s z e r z ő k é n t tüntette feU A . l övény E u r ó p á b a n L a u 7 7 7 s z á m o n került f o r g a l o m b a .

- 124 -K e n n o t h D . Heü : HA r o m uj faj dé lke le t U t a h á l lambóU A s z e r z ő é s le i ró s z a b á l y o s l a t i n é s a n g o l n y o l v ü le i rást kö z o l f ény ­k é p e k k e l három uj fajról, a S c l e r o c a c t u s c o n t a r t u s H e i l s p . n - r ó l S l e r o -c a c t u s t e r r a e - c a n y o n a e H e i l s p . n . - ról é s n a g y o n é r d e k e s é s s z é p P e d i o c a c t u s w i n k l e r i H e i l s p . n . - ról.

H e r n a n d ó S a n c h e z - M e j o r a d o R . : A mex ikó i - amer ika i h á b o r ú ha t á s a a k a k t u s z o k f e l f e d e z é s é r e .

A z é r d e k e s c ikkbő l k iderü l , h o g y a h á b o r ú b a n i l l e t v e a z e k ö z b e n folyó t á r g y a l á s o k o n r é s z t v e v ő m e l l é k e s e n bo í en i z á l ó J e a n L u i s B e r l a n d i e r , G e o r g e E u g e l m a n n , D r . A . W i s l i z e n u s n e v é h e z fűződik több k a k t u s z f e l ­f e d e z é s e é s l e i r á s a .

C a c t u s a n d S u c c u l e n t J o u r n a l ( U S )

1 9 7 9 . 2 . s zám

J . D . D o n a l d : U j f a j ok a M a r a n o n fo lyó mel lékérő l . A s z e r z ő s z i n e s é s f e k e t e - f e h é r k é p e k k e l leír ja a n o r z i c a c t u s k r a h n i i D o n a l d s p . n . é s a B o r z i c a c t u s t u b e r c u l a t u s D o n a l d s p . n . uj f a j oka t .

L , C . L e a c h : E u p h o r b i a p r o b a l l y a n a L e a c h é s E u p h o r b i a w a t e r b e r g e n s i s R . A . D y e r . S z e r z ő a két faj l e í r á s á t é s a d a t a i t köz l i f ekete - fe t ié r l ényképekke l .

P i e r r e B r a u n : A D i s c o c a c t u s g e n u s áttekintése V I . r é s z . A D . g e n u s tag ja ínak fo lytató lagos l e i r á s a f e k e t e - f e h é r f ényképekke l .

E ü e e n M a k u c h a n : O p u n t i a a r e o l ó k . A c i k k é r d e k e s e l e m z é s t közö l a z O . a r e o l á k r ó l ma.<ró, d e k ü l ö n ö s e n é r d e k e s a g l o ch idáka t á b r á z o l ó mik ró - f e l vé te l ekke l .

I n g e H o f f m a n n : A r g e n t í n a .

UtleiráiS a t rópus i A r g e n t í n a ő s e r d ő i n e k n ö v é n y v i l á g á n a k i smerte téséve l .

C l i v e I n n e s : O r c h i d e a k a k t u s z o k . A c i k k n a g y o n s z é p s z i n e s f e l vé te lekke l i s m e r t e t i a Epíphyl lum é s N o p a l x o c h i a k e r e s z t e z é s e k k e l előállított v á l t o z a t o s s z í nű h y b r i d e k e t . L . B r e m e r : C o r y p h a n t h a d e l i c a t a B r e n n e r s p . n .

A s z e r z ő leírja a z uj fajt, a m e l y e t T o m a u l i p a s , M e x i c o b a n tal I t a k .

E d D o a k : M i v a n a n e v é b e n ? A s z e r z ő közli a C r a s s u l a g e n u s n é v á t s o r o l á s , ' i V a l k a p c s o l a t o s uj n e ­v e k e t , f e l s o r o l v a a rég i é s a z uj n e v e t .

N a g y K á r o l y

S z e r e t e t t e l köszönt jük W A l T í I E R H A A O E - t S z a k k ö r ü n k t i s z t e l e t b e l i tagját

8 0 . .s ' i ilf^tésnapju <tlkahn 'ib(>l.

W a i t h e r H . i ( k , . ' . : i . r i ) | ' I , , . M „ . , , I <, K|, ^ I . n . - 1 . K I i M , , O y u l á v a l ( b a l r ó l ) ^/•m^ L : i j i i - - ^ . i l bi •• l ü ' l .

A H a a g e név ö s s z e t ö r t a z e g é s z v i l á g kak 'uszgyü j tó ' történelmével , o s s z e l o r t E r f u r t v á r o s á n a k a " V i r á g v á r o s n a k " n e v é v e l - tcrténp|m''-vol. Há rom é v s z á z a d a , t i ogy a z e l s ö H a a g e ö s , H a n s P é t e r H a a g e k e r t é s z m e g t e l e p e d e t t E r f u r t b a n , é s a z ó t a m e g s z a k í t á s né lkül , n e m z e d é k r ő l n e m ­z e d é k r e d o l g o z t a k é s do l gozná l : a n ö v é n y - kultúra t e r j e s z t é sén . E u r ó p a e l s ö k a k t u s z - k e r t é s z e t é n e k moQaJapitása i s a H a a g e név r i ez fűződik. 1 8 2 2 - b e n alapította F r i e d r i c n A d >lph H a a g e , W a i t h e r H a a g e d é d a p j a . N a g y a o j a , F e r d i n á n d H a a g e i de j ében a ke r t é s ze t •világhírűvé vált, a k o r a b e l i tudós é s m ü ^ ' ' s z v i l á g s z m o s kiv'ítéj.^.'. ' i t , többe!< közoJt .Toli.'tn VVol fgang Goethét , A l e x a n d e r H i i i n " o l t l o t , L i s z ^ l e i m m e l s o r o l h a t t a l a r ' . -t a : k ö z é . W a i t h e r H a a g e 1 8 9 9 . n o v e m b e r J T - é n született, f V i m n á z i u m í l.anu'mány.i ít Eríurib.an v é g e z t e , bo.'a.iíkttsnal-; ké-s.íűlt. B á ' y j a t i a t ' ' l a után karjcs^.>-lódott b e a c s a l á d : k e r t t j s z e l munk ' í j ába . E l ő z ő l e g - o i t ba r i Sl - ! Íga"tb i n , H e l g í u m b a i , S v ' d o r s . ' . ' , g l . i a n d o l g o z o t t k e r l é s z s e g é d k ' ' ' n t . A z e l s . i v i l á g -h •ború u ' - n K ö z é p - é s Dé ' iamer ika l ian, ma jd A f r i k á b a n jár l ^\ i i i t ö u l o n .

- 126 -A p j a ha l á l a után 1 9 3 0 - b a n v e t t e át a l<ertészet v e z e t é s é t . I r o d a l m i m u n k á s s á g á t s z ' m o S i ná lunk i s jól i s m e r t k ö n y v ( P r a k l i s c h e K u k t e e n b u c h , S c h ö n e K a k t e e n r i c h t i g p f l e g e n , F r e u d é mit K a k t e e n s t b . ) fémjelzi. Életmiinek számit a z 1 9 7 8 - b a n nyomdába adolt j s o k év m u n ­káját felölelő' " K a ; : t e e n v o n A - Z " , a m e l y félmilliós p é l d á n y s z á m b a n a j ö v ő é v r e kerü l f o . - ga lomba . W a i t h e r H a a g e m e g b e c s ü l é s e k é n t száino. -k a k t u s z t é s p o z s g á s t n e v e z t e k e l Ró l a a l e i r ó - b o t a n i k u s o k , p l . H a a g e o c e r e u s n e r n - e t s é g M a m m i l l a r i a h a a g e a n a , P i l o c e r e u s h a a g e i , M e d i o l o b i v i a h a a g e i , M a n v i l l e a h a a g e a n a , P a r ó d i a . l a a g e a n a , b o b i v i a h a a g e a n a , E c h e v e r i a h a a g e a n a . W a i t h e r H a a g e több e s e t b e n járt h a z á n k b a n , s z o r o s barát i k a p c s o l a t fűzte S z a k k ö r ü n k v o l t e l n ö k é h e z K o n d é r Istvániaoz, S z a k k ö r ü n k h ö z . N a g y o n s z e r e t t e B u d a p e s t e t . E z t k i f e j e z é s r e ju t ta t ta a z e g / i k P h y l l o -c a c t u s h y b r i d a " P h y l l o c a c t u s h y b r i d u s c v , " H u n g ; i r i a " l e í r á s á b a n .

" P h y l l o c a c t u ^ h y b r i d jt^ c v . " H u n g a - i a " . E l n e v e z v e Kondí ' -r I s tván mérnök u r , B u d a p e s t t i szte letére . E z a n a g y v i r á g u ú j d o n s á g f é n y e s c i n ó b e r p i r o s , be lü l kárminvö. -ös , ha jtásai h á r o m s z ö g l e t e s e k , e g é s z s é g e s , é l é n k - z ö l d e k , t öv i s e s ek . E z z e l a z a j á n l á s s a l s z e r e tném egyúttal s z í v é l y e s köszöne temet t o l ­mácso ln i m i n d e n m a g y a r kalctuszgyüjtőnek a z é r t a n a g y o n b a r á t s á g o s é s v e n d é g s z e r e t ő f o g a d fa lásért , m e l y e t a z Önöic s z é p o r s z á g á b a n lett k ü l ö n b ö z ő l á toga tása imon é s e l ő a d á s a i m o n k i p i a m .

W a i t h e r H a a g e .

S z a k k ö r ü n k t a g s á g a é s v e z e t ő s é g e n e v é b e n k ivánuak t o v . ' b b i h o s s z ú , b o l d o g é s ö r ö m ö k b e n , s i k e r e l i b e n g a z d a g életet. Ké r jük Wa l t t i e r H a a g e barátunkat , h o g y tov ; b b r a i s t a r t s a m e g e m l é k e z e t é b e n a m a g y a r k a k -tuszgyü j töke t - Sza i tkörünket ,

1 9 7 9 . s z e p t e m b e r 2 4 - é n vet í te í tképes b e s z mólót t a r t o l t unk a C s e h s z l o v á k - MD K gyijjtők k ö r é b e n tett májusi utunkról .

1 9 7 9 . ok tóbe r 8 - á n k l u b n a p k e r e t é b e n be szé l tük m e g a j ö v ő évi kiá l l í tásunk rendo; ' . ' ' ' sével k a p c s o l a t o s tenniva lókat . E g y b e n m e g k e z J -tük a r e n d e z ő B i zo t t s ág s z e r v e z é s é t a r é s z f e l ada tok e l o s z t á s á t . M e g j U a p o d t u n k a b b a n , h o g y k iá l l í tásunkat , m e l y e t e lő re lá thatóan tölib külföldi látog.a'ó é s kiállító i s m. g t i s z t e l 1 9 8 0 május 1 1 - 1 8 között r e n d e z z ü k m e g a K E R T É S Z E T I E G Y E T E M E : > I . A k iáUitás helyül D r j i i m é a y Imve r e k t o r <>lvtárs í r á s b a n kj iztositotta , e z é r t e l ő r e i s k ö ­szönete t m o n d u n k S z a k k ö r ü n k t a g s á g a n e v é b e n .

1 9 7 9 . ok tóbe r 2 2 - é n S z a b ó Zo l tán ép i tész .nérnök M e x i k ó r ó l s z ó l ó e l ő a d á s so roza iána l< e l s ő r é s z é b e n M e x i k ó v á r o s t é s T e n o c h t i t l a n t mutat ta b e e r e d e t i mex ikó i z e n e i fe lvéte lek k i s é r e t é b e n .

E z e n ö s s z e j ö v e l o l ü n k ö n n a g y sZ' '*r(>totleI köszöntöttük V o s t r y Józ-^ef ba rá tunkat a S t e i e r i e l i f • K t ' I x l e e n f r e u n d elnöké-t, a k i I j u d a p e s t i tart<'>zko-d á s a a l a t t íelki.*rest<* szaklvoi'ü-tk-•) s t^gyl jen lobi ) m a i y a r gyűjteményt i s meglátogatott.

1 9 7 9 . n o v e m b e r 5 - é n T a m . ' i s O y u l a a p o z s g , s n ö v é n y - v í l , , g e g y i k l e g ­s z e b b n e m - e i s é g ' i - ő i a z E r i i e v e r i a k r ó l tartott n a g y s z e . - i i vet i tettképes e l ő a d á s t .

- 127 -A L P R E D L A U G i - Ü J T Ö S Z Á iMA l

L a ' i 3 1 1 L o b , c a i n o a n a C a l a h u a t a 3 1 2 L o b , l a r a t o n s i s T a r a t a 3 1 3 S u l c o r o b . b r p v i f l o r a v a r . R i o C a i n e 3 1 4 S u l c o r . b r o v i f l o r a v a r .

v i o l e t t e Blüten R i o C a i n e 3 1 5 S u J c o r . b r e v i f l o r a R i o C a i n e 3 1 6 P s e u d o l o b . o b r e p a n d a v a r . R i o C a i n e 3 1 7 P s e u d o l o b . o b r e p a n d a v a r . R i o C a i n e 3 1 8 P s o u d o l o b . t o r a l a p e n s i s T o r a l a o a 3 1 9 L o b . o l i g a t r i c h a C u c h u P u n a t a 3 2 0 P s o u d o l o o . o b r e p a n d a v a r . C u c h u P u n a t a 3 2 1 P a r ó d i a h a u s t e i n i a n a R i o I V l l z qae 3 2 2 P a r . l a u i i C r u c e - A t ; i e n l o s 3 2 3 A y l o s t e r a ( i e b r i g i i A s i e n t o s 3 2 4 W e i n g a r t i a s p .

r o t e B l i i t e S t r a s s e A r i a n i - M i z q u e 3 2 5 P s e u d o l o b . o b r e p a n d a v a r . M i z q u e 3 2 6 C l e i s t o c . a y o p a y a n u s A y o p a y a 3 2 7 W e i n g a r t i a t o r o t o r e n s i s A s i e n t o s 3 2 8 P a r . p u n a e A s i e n t o s 3 2 9 R e b u t i a n a r v a e z e n s e A s i e n t o s 3 3 0 P a r . p u n a e v a r . A s i e n t o s 3 3 1 S u l c o r o b . s p . A s i e n t o s 3 3 1 a ' j o b i v i a s p . A s i e n t o s 3 3 2 W e i n g . a r t , p u r p u r e a A s i e n t o s - M i z q u e 3 3 3 S u l c o . - o b . m . - i rkus i i V U a - V U a 3 3 4 P a r , o c a - n p o i v a r . A s i e n t o s 3 3 5 S u l c o r e b . c y l i n d r i c a P u c c h a 3 3 6 We inga i - t , p u r p u r e a A s i e n t o s - I V l i z q u e 3 3 7 W i t l c o r e b . s p , C r u c e 3 3 8 S u l c o r e b , f l a v i s 3 Í m a O r k h o A b u e l o 3 3 9 E c h i n o p s i s po joo .n .s i s P u e n t e P o j o 3 4 0 S u l c o r e b . k r a h n i i T u k i p ha l l á 3 4 1 W e i n g , p u l q u i n e n s i s v a r . c o r r o a n a P u l q u i n a 3 4 2 W o i n g a r U e r i n a c e a v a r . C o m a r a p a 3 4 3 G y m n o c a l . r i o g r a n d e n s i s R i o G r a n d é 3 4 4 E c h i n o p s i s s p . L a H i g u e r a - R i o G r a n d é 3 4 5 L o b . d r a x l e r i a n a P u c á r a 3 4 6 A y l o s t e r a í iobrigii P u c á r a 3 4 6 a R e b u t i a s p i n o s i s s i m a P u c á r a 3 4 7 L o b . d r y l e r i a n a v a r . P u c á r a 3 4 8 R e b u t i a d o n a l d i a n a P u c á r a 3 4 9 P s e u d o l o b s p . C o m a r a p a 3 5 0 A y l o s t e r a i t h y a c a n t h a P u c á r a - V a l l e i i , i i i de 3 5 1 R e b . v a l l e g r a n d e n s i s V a l l e g r a n d e 3- .2 I / o b . r i r a x l e r i a n a v a r . P u c á r a - V . a l l e g r a n d e 3 ' . 3 1.;. • b . v . i l l e g r a n d e n . - i i s v a i . P u r a r a - V a l l e g r a n d e j r . 4 E< í í i nop . s i s v a l l e a r . u i d f M i s i s V a l l e g r a n d e 3 . - r . E c l i i n o p s i s c í ) 'n i r a p . a r t a C o m a r a p a 3 5 6 U l s c o c a c l u - i h i ' p t a c a n t l i a C e r r o M u t u n J 5 7 D i s C O C í l C . b o l i v i O ' l U S P u e r t o S u i r e z 3 5 8 E c h i n o p s i s h a m m a r . s i hmidt i i S a n t i a g o 3 5 9 P r a i l e a . - h i q u i t a n a S a n t i a g o 3vl0 I-^rai l (*a (^t i iquita^ia v . \ r . D r v i M i s e r a t o 3 6 1 Ci-^ m.datii i i v . t u r a v i .<en.se . A g . i a s S ! i c i a . s

- 128 -3 6 2 Echinops.klin£'l<>riana 3 6 3 G y m . d a n i s i i v . r o l u n d i lum 3Ó4 G y m n o c a l . s p .

3 6 5 G y m n o c a l . p s e u d o - m a l a c o c a r p u s 3 6 6 G y m n o c a l . h a m - i e r s c m i d i i 3 6 7 F r a U e a u h l i g i a n a 3 6 8 G y m n o c a l , g r i s < ? o - p 3 ! l i d u m 3 6 9 G y m n o c a l . d a m s i i v . t o r u l o B u m 3 7 0 E c h i n o p s i s r o j a s i i

A g u a s S u c i a s R o b o r e A g u a s S u c i a s

L e u r d e s S a n Jó sé S a n J o s e S a l i n a s S a n J o s e S a m a i p a t a

T A R T A . b O i V l J E G Y Z É K - D - J H A I ^ T S V E R Z E I C H N I S

9 8 . o l d . B a r t a l i s I m r e :

9 8 . o l d . Tóth L á s z l ó :

1 0 3 . o l d . B a r t a l i s I m r e :

1 0 6 . o l d . T a m ó s G y u l a :

1 1 0 . o l d , B a r t a l i s I m r e :

1 1 9 , o l d . L o r e n z K á r o l y : K u b i n a István: N a g y K á r o l y :

1 2 5 . o l d . + + +

R h i p s a l i d o p s i s r o s e a

A z E c h i n o c e r e u s o k r ó l Ü b e r d e n E c h i n o c e r e n

Mammil lár iák D . R . H u n t tükrében D i e M a m m i l l a r i e n in S i n e D . R . H u n t

A z Eupho rb i ák ró l Ü b e r d i e E u p h o r b i e n

A N o t o c a c t u s n e m z e t s é g r e n d s z e r e z é s e E i n t e i l u n g d e r G a t t u n g N o t o c a c t u s

S a j t ó s zemle

L i t e r a t u r b e s p r e c h u n g e n

S z a k k ö r i h i r e k N a c h r i c h t e n u n s e r e m P a c h k r e i s

S z e r k e s z t e t t e : B a r t a l i s I m r e

K i a d j a : A X X . k e r . M ü v e l ö d i í s i O i t h o n o k I g a z g a t ó s á g a

F e l e l ő s k iadó : P á b i á n Zo l tán i g a z g a t ó

Épitök R o t a 1 9 7 9 -

F e l e l ő s v e z e t ő ; Z s o l n a i L á s z l ó