1

ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012-2013

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

• ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ ……………………………………………….. σελ 3

• ΜΟΡΦΕΣ ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ …………………………….. σελ 3-16

• ΑΙΤΙΑ

Α) ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ……………………………………..σελ 16-17 Β) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ……………………………… σελ 17-23

• Η ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΤΟΥ ΧΤΕΣ (στατιστική µελέτη) ………………………σελ 23-27

• ΜΕΙΖΩΝΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ …………………………………………..σελ 27-43

• ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ……………………………………………. σελ 43-50

• ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ……………………………………... σελ 50-59

• ΕΠΙΛΟΓΟΣ……………………………………………………….. σελ 59

3

Εισαγωγή

Κατά την διάρκεια του σχολικού έτους 2012-13 οι µαθητές του τµήµατος Β΄4 , οι οποίοι φοιτούν στο 11ο ΓΕ.Λ Ηρακλείου , µε την καθοδήγηση του καθηγητή κ. Γοργοράπτη, ασχολήθηκαν µε ένα κατά την κρίση τους επίκαιρο θέµα µε πρωταγωνιστές τους µαθητές , το φαινόµενο της νεανικής παραβατικότητας µε εστίαση στη βία.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ανέκαθεν υπήρχε το πρόβληµα της νεανικής παραβατικότητας . Αναλυτικότερα, µε τον ορό αυτό εννοούµε την παράνοµη συµπεριφορά ορισµένων νέων , που χαρακτηρίζεται από παραβιάσεις κοινωνικών ή νοµικών κανόνων. Η νεανική παραβατικότητα έχει κατορθώσει στο πέρασµα των χρόνων να διεισδύσει µέσα στο σχολείο ,αποκτώντας διάφορες µορφές .Συγκεκριµένα ,οι όροι «ενδοσχολική βία», «εκφοβισµός» και «θυµατοποίησης» ορίζουν µια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεµµένη, απρόκλητη, συστηµατική και επαναλαµβανόµενη βία και επιθετική συµπεριφορά µε σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωµατικού και ψυχικού πόνου σε µαθητές από συµµαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

ΜΟΡΦΕΣ ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ.

· Σεξουαλική

Οι µορφές της ενδοσχολικής βίας είναι πολλές. Πρώτα απ’ όλα, µια από τις κυριότερες µορφές είναι η σεξουαλική, που όµως δεν σηµαίνει µόνο διείσδυση, αλλά οποιοδήποτε άλλο “ερωτικό παιχνίδι” που απευθύνεται στο παιδί, ένα πρόσωπο σωµατικά και ψυχολογικά ασθενέστερο. Ένας έφηβος που έχει πέσει θύµα σεξουαλικής βίας κατά την διάρκεια της εφηβείας και αργότερα σαν ενήλικας θα παρουσιάζει δυσκολίες να αναπτύξει υγιείς σχέσεις καθώς και ένα µεγάλο φάσµα ψυχολογικών διαταραχών οι οποίες ποικίλουν κατά περίπτωση. Μερικές από αυτές είναι : συχνοί εφιάλτες, γενικευµένο άγχος, φοβίες, κατάθλιψη, επιθυµία θανάτου, ντροπή, ενοχές, αποστροφή στην ανάµνηση των γεγονότων της κακοποίησης ή απώλεια της µνήµης τους, απροσδιόριστος θυµός, καχυποψία, ζήλια, αδυναµία να

4

αναπτύξει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, δυσκολία να επικοινωνεί, δυσκολία να εκφράζει τα συναισθήµατα και τις σκέψεις του, ασύδοτος ερωτισµός έως και πορνεία, σεξουαλικές διαταραχές, ερωτική αδιαφορία, έλλειψη αυτοεκτίµησης, συναισθηµατική αποµόνωση, κατάχρηση φαγητού, εξάρτηση από ουσίες και πολλές άλλες.

• Σωµατική

Η σωµατική βία θεωρείται µία από τις συχνότερες εκδηλώσεις ενδοσχολικής βίας ανάµεσα στα παιδιά που ανήκουν σε ευρωπαϊκά σχολειά .Περιλαµβάνει το φυσικό τραυµατισµό ή την απειλή τραυµατισµού προς κάποιον και εκδηλώνεται µε χτυπήµατα, σπρωξίµατα, χαστούκια, µπουνιές ,τράβηγµα µαλλιών αλλά και χτυπήµατα µε όπλα και άλλα αντικείµενα.

• Ψυχολογική

Εξίσου σηµαντικό είναι να αναφερθούµε στην ψυχολογική βία ,δηλαδή ένα σύνολο συµπεριφορών από έναν άνθρωπο σε έναν άλλον ή αλλιώς ένα σύνολο επιζήµιων συµπεριφορών ελέγχου. Το αποτέλεσµα τέτοιων συµπεριφορών είναι το να ζει το άτοµο που δέχεται τη ψυχολογική βία µέσα στο φόβο, να διαστρέφονται οι σκέψεις, τα συναισθήµατα και η συµπεριφορά του και να αρνείται τις ανάγκες του ώστε να αποφύγει την κακοποίηση. Αυτό είναι ένα µεγάλο φαινόµενο στις µέρες µας και ειδικά στους νέους είτε επειδή έχουν υπάρξει θύµατα ψυχολογικής βίας είτε επειδή έχουν βιώσει βία από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Συγκεκριµένα η ψυχολογική βία εκδηλώνεται µε υποτιµητικές συµπεριφορές ,συστηµατική κατάκριση, χλευασµό , διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής , της κοινωνικής τάξης , της οικονοµικής κατάστασης , της διαφορετικότητας. Επίσης , κάθε προσπάθεια για κοινωνική αποµόνωση , για άσκηση επιρροής στην οµάδα των συνοµήλικων , ώστε να αισθανθούν αντιπαθείς για κάποιο συγκεκριµένο µαθητή , θεωρείται και αυτό µια µορφή ψυχολογικής βίας. Επιπρόσθετα , µία επιπλέον µορφή άσκησης ψυχολογικής βίας είναι το να λερώνουν , να κρύβουν , να καταστρέφουν τα πράγµατα του στοχοποιηµένου µαθητή , να το εκβιάζουν για χρήµατα και να τον απειλούν.

1) Συµπτώµατα ψυχολογικής βίας. Οι άνθρωποι στην παιδική τους ηλικία που έχουν υποστεί ή βιώνουν τις διάφορες µορφές κακοποίησης µπορεί να παρουσιάσουν τα εξής συµπτώµατα: χαµηλή αυτό-εικόνα, ανικανότητα να εµπιστευτούν ή και να αγαπήσουν κάποιον, επιθετική και µε στοιχεία διάσπασης συµπεριφορά, παράνοµες ενέργειες, θυµό/µανία, αυτοκαταστροφικές/ αυτό τιµωριτικές πράξεις, παθητική ή/και απόµακρη στάση, ανησυχία και φοβίες, προβλήµατα επίδοσης ή σχολική αποτυχία, µελαγχολικές τάσεις, εφιάλτες... Επιπρόσθετα, καθώς η κακοποίηση καταστρέφει τη διαδικασία της

5

προσκόλλησης στους άλλους και τη δηµιουργία αποτελεσµατικών σχέσεων, οι έφηβοι παρουσιάζουν σηµαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο έφηβος που έχει υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωµατική εγγύτητα, το άγγιγµα, η οικειότητα και η εµπιστοσύνη στους άλλους. Τα παιδιά που έχουν βιώσει την απόρριψη έχουν περισσότερες πιθανότητες από εκείνα που ένιωθαν αποδεκτά να εκδηλώσουν εχθρότητα, παθητική ή επιθετική συµπεριφορά, να δηµιουργούν σχέσεις εξάρτησης, να έχουν αρνητική γνώµη για τον εαυτό και τις ικανότητες τους, καθώς και αρνητική αντίληψη για τον περιβάλλοντα κόσµο."

4. ΛΕΚΤΙΚΗ

Η λεκτική βία αποτελεί δυστυχώς µέρος της ενδοσχολικής ή µη ενδοσχολικής βίας. Με την λεκτική βία καταστρέφεται ο ψυχικός κόσµος του αποδέκτη της. Πολλές φορές µπορεί να φθάσει στα άκρα αυτόν ή αυτούς που την δέχονται. Η λεκτική βία, συνήθως ασκείται σε άτοµα τα οποία θεωρούνται χαµηλών τόνων και σαφέστατα δεν προκαλούνε µε την συµπεριφορά τους το κοινό αίσθηµα. Η λεκτική βία και ενίοτε τα λεκτικά ”πυρά”, δεν κάνουν διακρίσεις. Μπορεί να αναφέρονται για παράδειγµα στο πάχος ή µη, ενός ή κάποιων ατόµων, µέχρι και τη προσβολή της ατοµικής αξιοπρέπειας. Τα άτοµα τα οποία ασκούν την λεκτική βία, είναι αυτά τα οποία δεν έχουνε λάβει δυστυχώς από το γονεϊκό περιβάλλον την κατάλληλη ανατροφή από µικρή ηλικία, ώστε να ενταχθούν αξιότιµα στο κοινωνικό σύνολο. Ο εσωτερικός κόσµος των θιγµένων, δεν υπολογίζεται από αυτά τα άτοµα και δυστυχώς οι θιγµένοι αποτελούν πολλές φορές εύκολοι στόχοι για ξεσπάσµατα των ατόµων που τους αρέσει να προκαλούν µε την συµπεριφορά τους. Τα άτοµα που ασκούν την λεκτική βία, δεν µπορούν να σκεφθούν σε βάθος πως η άδικη άσκηση της λεκτικής βίας, µπορεί να οδηγήσει τους αποδέκτες της σε άσχηµα αποτελέσµατα, εξαιτίας της απόγνωσης τους… όπως σε τάσεις αυτοκτονίας, κάποιες φορές ή στην ”καλύτερη” περίπτωση, στις επισκέψεις σε ειδικούς για την προσπάθεια αποκατάστασης του ψυχικού τους κόσµου. Είναι µια µορφή βίας η οποία θα πρέπει να καταπολεµάται από την αρχή της εµφάνισης της. Η ευθύνη, σε αυτές τις περιπτώσεις, φαινοµενικά µπορεί να υφίσταται στα άτοµα τα οποία ασκούν κάθε µορφή βίας, αλλά αν εξετάσουµε καλύτερα το θέµα, οι άµεσα ιθύνοντες είναι οι ίδιοι γονείς αυτών των ατόµων. Με την σηµαντικότερη αιτία ,αυτή της έλλειψης ανατροφής, απέναντι στα παιδιά από το γονεϊκό περιβάλλον πριν και κατά την διάρκεια ένταξης τους στο κοινωνικό σύνολο. Κλείνοντας το συγκεκριµένο άρθρο, αυτό που θα µπορούσε να αποτελέσει άξιο σηµείο αναφοράς, απέναντι στα ζευγάρια που θέλουν να

6

δηµιουργήσουν οικογένεια, είναι πως η δηµιουργία οικογένειας αποτελεί σοβαρή υπόθεση και σε καµία περίπτωση, αν δεν λάβουν υπόψιν τους την ευθύνη που θα έχουν απέναντι στα παιδιά τους όταν τα φέρουν κάποια στιγµή στον κόσµο, τότε καλύτερα να µην προβούν σε αυτή την κίνηση. Ένα µωρό όταν γεννιέται, γεννιέται αθώο και άκακο και γι’ αυτό το λόγο, αξίζει ο καλύτερος τρόπος ένταξης του στην κοινωνία, µεγαλώνοντας σε ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον και λαµβάνοντας σωστούς τρόπους ανατροφής καθώς αξίες και ιδανικά.

Τακτικές Ψυχολογικής Βίας

Ο ακόλουθος κατάλογος αναδεικνύει τις περισσότερες τακτικές που έχουν αναφερθεί από άτοµα που έζησαν ψυχολογική βία κάποια στιγµή στη ζωή τους. Όταν µιλάµε µε ένα άτοµο είναι χρήσιµο να διευκρινίζουµε αν οι πράξεις αυτές έχουν επαναληπτικό χαρακτήρα ή είναι µεµονωµένα περιστατικά.

Αναφέρει ένα άτοµο ότι ο/η σύντροφος του/ης έχει ασκήσει:

Λεκτική εξύβριση:

• Τον/ην κριτικάρει, τον/ην αποκαλεί χαζό/ή χοντρό/ή ή του/ης απευθύνεται µε επιθετικό τρόπο.

• Του/ης λέει ότι κανείς άλλος δε θα τον/ην ήθελε και ότι δε θα µπορούσε να τα καταφέρει µόνος/η του/ης.

• Κάνει ρατσιστικά σχόλια σε σχέση µε το πολιτισµικό του/ης υπόβαθρο.

• Κριτικάρει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του/ης.

• Βγάζει πράγµατα από το µυαλό του/ης, λέει ψέµατα ή ανασκευάζει γεγονότα.

• Αρνείται να του/ης µιλήσει για µακρά περίοδο (χρήση σιωπής).

• Τον/ην ντροπιάζει ή τον/ην ταπεινώνει αν εκείνος/η τον χρειάζεται για να φροντίσει κάποια σωµατική ανάγκη του/ης που σχετίζεται µε κάποια δυσλειτουργία – αναπηρία.

• Αρνείται τις πράξεις του/ης ή τις υποβαθµίζει.

• Τον/ην κατηγορεί ότι φταίει για όλα τα προβλήµατα στη σχέση τους.

7

5)ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΒΙΑΣ

Α)ΕΝ∆ΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ

Οι συνθήκες ζωής του παιδιού µέσα στην οικογένεια, ιδιαίτερα µάλιστα η στάση των γονέων έναντι των παιδιών τους καθώς και η συµπεριφορά των παιδιών προς τα άλλα µέλη της οικογένειας, µπορούν να εκθρέψουν ποικίλες µορφές βίαιης συµπεριφοράς. Εποµένως µιλάµε για βία των παιδιών προς τα αδέλφια τους ή και προς τους γονείς τους αλλά και για βία των γονέων προς τα παιδιά τους. Άρα, υπάρχουν επιθετικοί γονείς και επιθετικά παιδιά.

Καταρχήν, οι µορφές της βίας είναι πολλές. Οι µορφές ,λοιπόν, είναι η σωµατική, η σεξουαλική, η ψυχολογική και η παραµέληση. Η σωµατική αναφέρεται στη βίαιη συµπεριφορά µεταξύ των µελών της οικογένειας, µε αποτέλεσµα την παραβίαση της σωµατικής ακεραιότητας που µπορεί να περιλαµβάνει από τραυµατισµούς µικρής ή µεγάλης έκτασης, ή ακόµα και να καταλήγουν και στο θάνατο του θύµατος (µελανιές, κτυπήµατα, γρατσουνιές, κάψιµο, κούνηµα, τσίµπηµα, χαστούκι).Η σεξουαλική είναι η βίαιη επιβολή σεξουαλικών πράξεων αντίθετα στην στάση ή επιθυµία του θύµατος χωρίς την συνειδητή συγκατάθεση του θύµατος(συνουσία, αιµοµιξία, χάιδεµα, έκθεση σε πορνογραφικό υλικό, έκθεση γεννητικών οργάνων).Η ψυχολογική είναι η απόρριψη, η ανασφάλεια, η έλλειψη αλληλοσεβασµού, ο εξευτελισµός, η παραµέληση, η τροµοκρατία και οι φωνές. Τέλος, η παραµέληση αφορά κυρίως τα παιδιά, τους ηλικιωµένους ή άλλα άτοµα που αδυνατούν για διάφορους λόγους να φροντίσουν τον εαυτό τους όπως είναι τα άτοµα µε χρόνια σοβαρά προβλήµατα υγείας, αναπηρία κλπ. Με τον όρο "παραµέληση" περιγράφεται το φαινόµενο σύµφωνα µε το οποίο ένας ή περισσότεροι ενήλικες που έχουν την ευθύνη της φροντίδας ενός ατόµου, επιτρέπουν να προκληθούν στο άτοµο σωµατικές κακώσεις ή συνθήκες στέρησης σε τέτοιο βαθµό, ώστε συχνά να επιφέρουν σοβαρές διαταραχές σωµατικής, νοητικής, συναισθηµατικής η κοινωνικής µορφής ακόµα και το θάνατο.

Ας αναλύσουµε την πρώτη µορφή βίας, την σωµατική. Με µία αναδροµή στο παρελθόν παρατηρούµε ότι η σωµατική βία ήταν πολύ συχνό φαινόµενο και την χρησιµοποιούσαν για κάθε παραβίαση, όπως τα χαστούκια, το χτύπηµα µε την βέργα, οι ξυλιές και λοιπές µέθοδοι. Αυτοί οι µέθοδοι τώρα έχουν επισήµως αφοριστεί µια και οι ειδικοί λένε ότι η σωµατική βία στα παιδιά, όχι µόνο δεν τα πειθαρχεί, αλλά µακροπρόθεσµα έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της ψυχικής τους υγείας. Σύµφωνα ,λοιπόν, µε όσα υποστηρίζουν οι παιδοψυχολόγοι, οι ενήλικες, που

8

χρησιµοποιούν σωµατική βία, για να συνετίσουν τα παιδιά τους, τα οδηγούν µε µαθηµατική ακρίβεια σε παραβατικές συµπεριφορές, αφού:

1.τα παιδιά µαθαίνουν ότι οι µεγάλοι είθισται να χτυπάνε τους µικρότερους

2. το ξύλο εκλαµβάνεται ως µορφή επιβολής των απόψεων και των επιθυµιών του θύτη προς το θύµα του

3.όταν χτυπάµε, µας φοβούνται και έτσι δηµιουργείται ένα αίσθηµα απόλυτης κυριαρχίας και εξουσίας σε αυτόν που χτυπά.

4.στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν και να κάνουν τελικά αυτό που θέλουν, τα παιδιά µαθαίνουν να δρουν κρυφά και παρασκηνιακά, λέγοντας ψέµατα.

Επίσης, είναι σηµαντικό να σηµειωθεί το Σύνδροµο Μυγχάουζεν ∆ι’ Αντιπροσώπου. Το σύνδροµο περιγράφει περιπτώσεις γονέων – στην πλειοψηφία µητέρων – που κατασκευάζουν ψευδώς ένα ιατρικό πρόβληµα στο παιδί τους προκαλώντας ιατρικά συµπτώµατα όπως καρδιοαναπνευστική ανακοπή, άπνοια, διάρροια, σπασµούς, εµετούς ή /και προκαλούν αλλοίωση των εργαστηριακών ευρηµάτων (πχ αίµατος, ούρων). Με τις ενέργειες τους αυτές, αποµιµούνται ή προκαλούν µια γνωστή διαταραχή ή δηµιουργούν ένα σοβαρό διαγνωστικό πρόβληµα για τους γιατρούς.

Η σεξουαλική βία δεν προκαλεί µόνο σωµατικό πόνο αλλά παράλληλα είναι και ψυχοφθόρα. Σύµφωνα µε έρευνες έχει αποδειχθεί ότι το οικογενειακό περιβάλλον συσχετίζεται απόλυτα µε τη σεξουαλική συµπεριφορά του παιδιού. Σχεδόν όλες οι µελέτες καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι η οικογένεια είναι µια σηµαντική πηγή επιρροής στην ανάπτυξη των εφηβικών σεξουαλικών παραβάσεων. Συγκεκριµένα, όταν οι σχέσεις των δυο συντρόφων είναι προβληµατικές αυτό το µεταβιβάζουν στο παιδί. Αγνοούν το παιδί, το οποίο έτσι στερείται ερεθίσµατα, σωµατική επαφή και ασφάλεια, καθώς και συναισθηµατική θαλπωρή . Παιδιά που βιώνουν επιθέσεις κατά της µητέρας τους στο οικογενειακό τους περιβάλλον, υιοθετούν την επιθετικότητα σαν µοναδικό τρόπο επικοινωνίας και αντιµετωπίζουν διαταραχές κοινωνικής συµπεριφοράς και προσωπικότητας. Αµβλύνονται οι συναισθηµατικές τους αντιδράσεις, γίνονται παθητικά και αδιάφορα. Επίσης δεν αντιδρούν στο κοινωνικό τους περιβάλλον, είναι υπέρ-κινητικά, βίαια και δεν έχουν συναίσθηση ώστε να κατανοούν τους άλλους. Εξαιτίας αυτής της έλλειψης, θεωρούν ότι πάντα φταίνε οι άλλοι για τα προβλήµατά τους, δεν αναλαµβάνουν καµία ευθύνη και εξελίσσονται σε ανώριµους ενήλικες µε χαµηλή αυτοεκτίµηση και κανέναν έλεγχο για τη ζωή τους. Το παιδί αντιγράφει την αρνητική συµπεριφορά του γονιού του, την εσωτερικεύει, την µιµείται και την εκδηλώνει µετέπειτα επίσης επιθετικά.Θεωρεί πως η βία είναι η απάντηση σε όλα και πιστεύει πως µόνο µε την επιθετικότητα θα βρει το δίκιο του . Έπειτα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί στο σπίτι τους φαίνονται πιο επιρρεπή στο να αποδεχθούν τη σωµατική βία, αφού όντας κακοποιηµένα έχουν µάθει να δέχονται

9

τον πόνο και να µην αγαπούν το σώµα τους. Επίσης η κακοποίηση που υφίστανται τα ωθεί να εκτίθενται σε ουσίες που υπόσχονται άµεση ανακούφιση από αισθήµατα αναξιότητας και απόρριψης .

Τρίτον, η ψυχολογική βία είναι η κακοποίηση που δεν αφήνει εµφανή σηµάδια, και δεν µωλωπίζει το θύµα αλλά η ζηµιά που κάνει είναι απίστευτη και τα θύµατα βίας υποφέρουν για πολύ στη ζωή τους και πολύ συχνά µεταφέρουν τα δικά τους βιώµατα σε άλλα άτοµα. Κάτω από την οµπρέλα της ψυχολογικής βίας είναι και η αδιαφορία. Ο αδιάφορος γονιός δεν χτυπά το παιδί, ούτε το κακοποιεί σεξουαλικά αλλά µε την αδιαφορία του πληγώνει και τραυµατίζει το παιδί ανεπανόρθωτα. Η αδιαφορία ως προς το να προσφέρει ο γονιός στο παιδί, διατροφή, ένδυση, στέγη και προστασία είναι µορφή ψυχολογικής βίας. Η αδιαφορία ως προς τη κατάλληλη ιατρική φροντίδα του παιδιού από συναισθηµατικής άποψης είναι επίσης µορφή βίας που περνά όµως απαρατήρητη αλλά ευκολότερα τραυµατίζει το παιδί. Ένα παιδί για να µεγαλώσει δε χρειάζεται µόνο φαγητό, ρουχισµό και στέγη. Σίγουρα χρειάζεται αγάπη, φροντίδα και περιποίηση. Πολύ σηµαντικό για ένα παιδί να νιώθει την αγάπη και τη φροντίδα των γονιών του. Πολύ σηµαντικό από το να υπάρχουν χιλιάδες παιχνίδια ή ακριβά ρούχα στη διάθεση των παιδιών.

Η τελευταία µορφή βίας είναι η παραµέληση. Με την παραµέληση στο παιδί δεν παρέχεται η φροντίδα για την διατροφή τους, την ένδυση, την ιατροφαρµακευτική του περίθαλψη , την εποπτεία και την ασφάλεια του παιδιού. Αυτή η µορφή βίας είναι εξίσου επικίνδυνη γιατί κάθε παιδί έχει δικαίωµα στην υγεία, στην προστασία, στην ασφάλεια και στην εκπαίδευση. Και τελικά, έτσι, το παιδί δεν µπορεί να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο.

Τα συµπτώµατα που µπορεί να αποκτήσει ένα κακοποιηµένο παιδί είναι πολλά. Αναλυτικότερα, τα παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση µπορεί να παρουσιάσουν τα εξής συµπτώµατα: χαµηλή αυτο-εικόνα, ανικανότητα να εµπιστευτούν ή/και ν'αγαπήσουν κάποιον, επιθετική και µε στοιχεία διάσπασης συµπεριφορά, παράνοµες ενέργειες, θυµό/µανία, αυτοκαταστροφικές/αυτοτιµωριτικές πράξεις, παθητική ή/και απόµακρη στάση, ανησυχία και φοβίες, προβλήµατα επίδοσης ή σχολική αποτυχία, µελαγχολικές τάσεις, εφιάλτες... .Επιπρόσθετα, καθώς η παιδική κακοποίηση καταστρέφει την διαδικασία της προσκόλλησης στους γονείς και τη δηµιουργία αποτελεσµατικών σχέσεων, τα παιδιά παρουσιάζουν σηµαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο ενήλικας που έχει υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωµατική εγκύτητα, το άγγιγµα, η

10

οικοιότητα και η εµπιστοσύνη στους άλλους (AACAP). Τα αποτελέσµατα µιας µελέτης συναισθηµατικά κακοποιηµένων παιδιών που διεξήχθη σε δύο φάσεις, στη νηπιακή και στην προσχολική τους ηλικία, είναι συνεπή στα χαρακτηριστικά του θυµού, της έλλειψης συνεργατικότητας, απουσίας προσκόλλησης στους γονείς, καθώς και στην απουσία δηµιουργικότητας, επιµονής και ενθουσιασµού. Επιπλέον, τα παιδιά που έχουν βιώσει την απόρριψη έχουν περισσότερες πιθανότητες από εκείνα που ένιωθαν αποδεκτά να εκδηλώσουν εχθρότητα, παθητική ή επιθετική συµπεριφορά, να δηµιουργούν εξαρτητικές σχέσεις, να έχουν αρνητική γνώµη για τον εαυτό και τις ικανότητες τους, καθώς και αρνητική αντίληψη για τον περιβάλλοντα κόσµο.

Β)ΒΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΦΥΛΩΝ

Βία υπάρχει µεταξύ των δύο φύλων µέσα από την ψυχολογική βία, την σεξουαλική παρενόχληση που οδηγεί στην ανύπαρκτη ισότητα. Η ψυχολογική βία είναι δύσκολο να γίνει εύκολα αντιληπτή διότι οι άνθρωποι που την «δέχονται» δεν είναι κατάλληλα µορφωµένοι ώστε να µπορούν να την κατανοήσουν. Η σεξουαλική παρενόχληση τώρα είναι η λεκτική, µη λεκτική και σωµατική συµπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους οι οποίοι δεν επιθυµούν αυτήν την επαφή.

Η ψυχολογική βία συχνά δεν γίνεται αντιληπτή σε αυτούς που την βιώνουν και ίσως και στο περιβάλλον τους. Συχνά µάλιστα οι ίδιοι οι αποδέκτες τη δέχονται και τη δικαιολογούν, κατά τη γνώµη µου για δύο λόγους: οι θύτες µε διάφορους τρόπους έχουν παραπλανήσει τους στόχους τους και επιπλέον τους έχουν εµφυσήσει το φόβο. Ο φόβος παραλύει τους στόχους της βίας που συχνά δεν είναι µόνο ψυχολογική αλλά και φυσική.

ΣΗΜΑ∆ΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΙΑΣ 1. Νιώθεις ότι είσαι πολύ προσεκτικός/ή να µην τον κάνεις να θυµώσει και φοβάσαι τη διάθεσή του. 2. Νιώθεις ότι δεν µπορείς να ζήσεις χωρίς αυτόν. 3. Σταµατάς να βλέπεις τους φίλους και την οικογένειά σου ή σταµατάς δραστηριότητες που σου αρέσουν, γιατί δεν αρέσουν σε αυτόν. 4. Φοβάσαι να του πεις τις ανησυχίες και τα συναισθήµατά σου για τη σχέση. 5. Συχνά συµµορφώνεσαι µήπως πληγώσεις τα συναισθήµατά του και βιάζεσαι να τον "διασώσεις" όταν έχει προβλήµατα. 6. Νιώθεις ότι είσαι ο µόνος που µπορεί να τον βοηθήσει και να προσπαθήσει να τον "αναµορφώσει".

11

7. Νιώθεις την ανάγκη να απολογείσαι στον εαυτό σου και τους άλλους όταν σου φέρεται άσχηµα. 8. Σταµατάς να εκφράζεις γνώµες στις οποίες δεν συµφωνεί. Μένεις γιατί νιώθεις ότι θα σκοτώσει τον εαυτό του αν φύγεις. 9. Πιστεύεις πως η ζήλεια του είναι σηµάδι αγάπης. 10. Σε χτυπάει, σε σπρώχνει ή σου πετάει πράγµατα όταν είναι θυµωµένος. 11. Πιστεύεις τα αρνητικά πράγµατα που λέει για να σε κάνει να νιώσεις άσχηµα για τον εαυτό σου. Πιστεύεις ότι κάτι δεν πάει καλά µε σένα όταν δεν απολαµβάνεις αυτά που σε βάζει να κάνεις στη σεξουαλική επαφή.

12. Πιστεύεις στις παραδοσιακές ιδέες ότι ο άντρας παίρνει τις αποφάσεις και η γυναίκα τον ευχαριστεί.

Σεξουαλική Παρενόχληση

Σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε ανεπιθύµητη λεκτική, µη λεκτική ή σωµατική συµπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσµα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως µε τη δηµιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος.

Η σεξουαλική παρενόχληση εξοµοιώνεται µε διάκριση λόγω φύλου, η οποία µπορεί να αφορά στον ίδιο βαθµό άνδρες και γυναίκες. Απαγορεύεται τόσο στον εργασιακό χώρο και κατά την αναζήτηση εργασίας όσο και κατά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών.

Στην Ελλάδα, σύµφωνα µε σχετική έρευνα του Κέντρου Ερευνών για θέµατα Ισότητας, οι γυναίκες µικρότερης ηλικίας (έως 25 ετών) είναι σε µεγαλύτερη συχνότητα θύµατα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασίας, από ότι οι γυναίκες µεγαλύτερης ηλικίας. Τα θύµατα σεξουαλικά παρενοχλητικής συµπεριφοράς αναφέρονται κυρίως σε περιστατικά όπως ανεπιθύµητη επαφή ή άγγιγµα, προκλητικές χειρονοµίες, φορτική πίεση για ραντεβού ή έξοδο, πίεση για σύναψη σχέσης, αστεία µε σεξουαλικό περιεχόµενο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι αυθόρµητες αναφορές των γυναικών ανέδειξαν και περιπτώσεις βιασµού. Η συντριπτική πλειοψηφία των δραστών σεξουαλικής παρενόχλησης είναι άνδρες (97%).

Η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά µια σχεδόν αόρατη µορφή βίας αφενός επειδή ένα µεγάλο ποσοστό των µεταναστριών απασχολείται στον άτυπο οικιακό τοµέα - η οικία θεωρείται οικογενειακό άσυλο και ως εκ τούτου είναι εξαιρετικά δύσκολο να στοιχειοθετηθεί ή να αποδειχθεί το αδίκηµα και πολύ περισσότερο να κινηθεί η προβλεπόµενη από το νόµο διαδικασία εναντίον του εργοδότη - και αφετέρου επειδή µεγάλο ποσοστό των µεταναστριών απασχολείται άτυπα και βρίσκεται σε εξαιρετικά

12

επισφαλή θέση (και εργασιακά και κοινωνικά).

Σύµφωνα µε την Ετήσια Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (2007), η συχνότητα των αναφορών παραµένει µειωµένη ακόµα και όταν η δηµοσιοποίηση της διακριτικής µεταχείρισης δεν επιφέρει κοινωνικό κόστος στους/στις καταγγέλλοντες/ούσες.

Το κρίσιµο ζήτηµα -σύµφωνα µε την έκθεση- είναι ο τρόπος απόδειξης της σεξουαλικής παρενόχλησης και η προσκόµιση επαρκών αποδεικτικών ερεισµάτων προκειµένου να δοθεί η δυνατότητα στο Συνήγορο και την Επιθεώρηση Εργασίας να διαµεσολαβήσουν.

Η ισότητα των φύλων στην πράξη

Για πολλά χρόνια η χώρα µας αρνείται να παραδεχθεί µια πραγµατικότητα. Μια πραγµατικότητα που επέβαλε την ισότιµη αντιµετώπιση των δύο φύλων από την έννοµη τάξη της, λαµβάνοντας υπόψη τον ρόλο που επιτελεί µια γυναίκα στην κοινωνία µας.

Μετά τον ν. 1329/1983 µια σειρά από αναχρονιστικοί θεσµοί όπως το «προικών» σύστηµα, η πατρική επιµέλεια και η εξουσία «κλειδών» του ανδρός τέθηκαν στο περιθώριο.

Ωστόσο, 30 περίπου χρόνια µετά διαπιστώνουµε ότι µια γυναίκα αδυνατεί να καταστεί κοινωνός των δικαιωµάτων που το ίδιο το κράτος θεωρητικά της προσέφερε.

Η γυναίκα όταν αναγκάζεται να καταφύγει στα δικαστήρια προκειµένου να αποκατασταθεί νοµικά ή κοινωνικά έναντι της κοινωνίας, βρίσκεται αντιµέτωπη µε νοοτροπίες αιώνων. Η καχυποψία, η δυσπιστία και η επιφυλακτικότητα απέναντί της υπερισχύουν των συνταγµατικά κατοχυρωµένων δικαιωµάτων της.

Ο Άρειος Πάγος µε πρόσφατες αποφάσεις του διεύρυνε κατά πολύ την έννοια των κλονιστικών γεγονότων που οδηγούν στη διάρρηξη ενός γάµου, εντάσσοντας σε αυτά τις ψυχικές παθήσεις ή την ανικανότητα στις γενετήσιες σχέσεις.

Παρ’ όλα αυτά τις περισσότερες φορές οι οικογενειακές διαφορές καταλήγουν σε «επώδυνους» για το... ασθενές φύλο συµβιβασµούς. Το διαζύγιο συνήθως δεν αποτελεί την κατάληξη ενός αποτυχηµένου γάµου, αλλά την απαρχή νέων δυσκολιών για τη νέα µητέρα η οποία προσπαθεί πλέον να ξαναφτιάξει τη ζωή της, ευρισκόµενη αντιµέτωπη µε σωρεία προκαταλήψεων, αφού το τεκµήριο για τη διάλυση του γάµου

13

είναι πάντα εις βάρος της.

Θεωρητικά ο νοµοθέτης προσφέρει στη γυναίκα ένα πλούσιο οπλοστάσιο, όµως η είσπραξη της επιδικασθείσας διατροφής καθίσταται προβληµατική, η συνεισφορά µιας γυναίκας στην οικογενειακή περιουσία δύσκολα αποτιµάται και ο φόβος θυµατοποίησης πολλές φορές την αποτρέπει από µια καταγγελία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1996 εκκρεµεί η έκδοση των προεδρικών διαταγµάτων που θα ιδρύουν ιδρύµατα και µονάδες ψυχικής υγείας µε εξειδικευµένο προσωπικό για την αντιµετώπιση και τη φροντίδα θυµάτων οικογενειακής βίας. Ο ν. 3500/2006 για την αντιµετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας στην αιτιολογική του έκθεση αναγνωρίζει ότι η ενδοοικογενειακή βία ως κοινωνική παθογένεια παραβιάζει ατοµικές ελευθερίες κυρίως των γυναικών, οι οποίες πλήττονται σε µεγάλο βαθµό από το φαινόµενο.

Ωστόσο, µια σύγχρονη νοµοθεσία θα πρέπει να αναγνωρίζει ότι η βία στην οικογένεια σχετίζεται µε την ίδια την οργάνωση της κοινωνίας και τις σχέσεις ισχύος µεταξύ των δύο φύλων. Εξ αυτού του λόγου ο νοµοθέτης οφείλει να µεριµνά πέραν της αρωγής, στήριξης και προστασίας του θύµατος και για την εξάλειψη των στερεοτύπων και των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών.

Υπό το φως των ανωτέρω επισηµάνσεων αναρωτιέται κανείς, ποια είναι η διαφορά µεταξύ των γυναικών σήµερα από τις γυναίκες του παρελθόντος; Συνταγµατική και µόνο συνταγµατική.

Η γυναίκα του 21ου αιώνα πρέπει να είναι συνάµα σύζυγος, επαγγελµατίας, σύντροφος και µητέρα. Και όταν αυτοί οι ρόλοι συγκρούονται και προσπαθεί να βρει το δίκιο της, βρίσκεται αντιµέτωπη µε έναν κυκεώνα θεωρητικολογίας δίχως ίχνος συµπόνιας, νοµοθετικής ή ανθρώπινης.

Γ)ΒΙΑ ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ

Μέσα σε λιγότερο από 20 χρόνια το διαδίκτυο από ένα µέσο µεταφοράς πληροφοριών µεταξύ επιστηµόνων και µυστικών υπηρεσιών µεταµορφώθηκε σε ένα από τα πιο λαϊκά και πολυχρησιµοποιηµένα µέσα επικοινωνίας. Οι αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής µας πολλές και διάφορες. Κατάφερε να παρεισφρήσει και να αλλάξει τα δεδοµένα στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας µας, την επικοινωνία µε γνωστούς και φίλους, την διασκέδαση και, φυσικά, την ενηµέρωση. Όπως συµβαίνει και µε κάθε άλλη αλλαγή στο ανθρώπινο περιβάλλον και ιδιαίτερα στον τρόπο επικοινωνίας (π.χ. ανακάλυψη τυπογραφίας, τηλέγραφος, τηλέφωνο κτλ), έτσι και

14

εδώ η συµπεριφορά µας δεν έµεινε ανεπηρέαστη. Όπως ήταν φυσικό το διαδίκτυο έγινε µια νέα δίοδος διοχέτευσης των συναισθηµάτων και των σκέψεών µας. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις µεταφοράς µοτίβων ανθρώπινης συµπεριφοράς είναι και η βία. Παρακάτω λοιπόν θα αναλύσουµε µε ποιους τρόπους το ίντερνετ µπορεί να γίνει βίαιο και επικίνδυνο.

Α) CYBERBULLYING

Στην αγγλική βιβλιογραφία µάλιστα το φαινόµενο της διαδικτυακής βίας έχει και όνοµα: cyberbullying. Ένας γενικός ορισµός που θα µπορούσαµε να δώσουµε στο φαινόµενο αυτό, ώστε να το διαχωρίσουµε από τις περιπτώσεις ψυχολογικής, λεκτικής και σωµατικής βίας εκτός διαδικτύου (bullying) είναι πως πρόκειται για µια επιθετική και συνειδητή οµαδική ή ατοµική πράξη µέσω της χρήσης του διαδικτύου και άλλων ηλεκτρονικών µέσων, η οποία στρέφεται εναντίον ενός ατόµου το οποίο είναι δύσκολο να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Παραδείγµατα τέτοιας συµπεριφοράς είναι η αποστολή απειλητικών ή χλευαστικών e-mails, τα flames, η παρενόχληση µέσω IM, η δηµοσίευση προσωπικών στοιχείων και φωτογραφιών χωρίς την συγκατάθεσή µας κ.α.

Αν και οι περισσότερες περιπτώσεις βίαιης παρενόχλησης εκτός διαδικτύου αφορούν κυρίως παιδιά σχολικής και εφηβικής ηλικίας , η διαδικτυακή παρενόχληση είναι ένα φαινόµενο που αγγίζει τόσο τους νεαρούς, όσο και τους ενήλικες, καθώς θύτες και θύµατα µπορούν να βρεθούν και στις δύο ηλικιακές οµάδες (αν και η αλήθεια είναι πως το φαινόµενο αυτό παρουσιάζεται πιο έντονο στις νεαρότερες ηλικίες).Ας πάρουµε το παράδειγµα της 13χρονης Μέγκαν Μέγιερ, η οποία µιλούσε για καιρό µε ένα νεαρό αγόρι στο ίντερνετ, το οποίο είχαν εγκρίνει οι γονείς της. Μετά από λίγο καιρό και κάποιες διαφορές µεταξύ τους η νεαρή µαθήτρια αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή της. Οι εγκληµατολογικές έρευνες έδειξαν ότι δεν υπήρχε κανένας νεαρός, αλλά ήταν η µητέρα της κολλητής της Μέγκαν που της µιλούσε διαδικτυακά προκειµένου να υπερασπιστεί την κόρη της µετά από ένα καβγά που είχαν οι δύο φίλες.

Αν και ακόµη είναι νωρίς να βγάλουµε ασφαλή συµπεράσµατα για τις µακροχρόνιες συνέπειες της διαδικτυακής βίας, υπάρχουν ήδη κάποιες έρευνες για την συσχέτιση µεταξύ cyberbullying και ανάπτυξης ψυχικών διαταραχών. Μόλις πρόσφατα Φιλανδοί επιστήµονες έκαναν έρευνα σε ένα δείγµα 7000 νεαρών Φιλανδών και βρήκαν πως ένα ποσοστό της τάξεως του 4,8% ήταν µόνο θύµατα διαδικτυακής βίας (64% κορίτσια), ένα 7,8% ήταν µόνο θύτες (62% αγόρια), ενώ ένα 5,4% ήταν και θύτες και θύµατα (55% αγόρια)[2] . Ένα στα τέσσερα παιδιά που χαρακτηρίστηκαν ως θύµατα διαδικτυακής βίας, ανέφεραν έντονο άγχος, φόβο και ανασφάλεια, κάτι

15

που τα κάνει ιδιαίτερα ευάλωτα για την ανάπτυξη συναισθηµατικής διαταραχής στο µέλλον.

Από τα πιο ενδιαφέροντα αποτελέσµατα της έρευνας αυτής όµως ήταν οι συσχετίσεις που βρήκαν οι ερευνητές µεταξύ της ιδιότητας του θύτη και του θύµατος και της ανάπτυξης ψυχοσωµατικών, συναισθηµατικών και γνωστικών συµπτωµάτων. Οι θύτες βρέθηκαν να έχουν προβλήµατα µε την οργάνωση και διευθέτηση εργασιών, και παρουσίαζαν συµπτώµατα γενικότερης αντικοινωνικής συµπεριφοράς. Από την άλλη πλευρά, τα θύµατα σχετίστηκαν θετικά µε ανάπτυξη συναισθηµατικών προβληµάτων, ανασφάλεια και έντονα σωµατικά συµπτώµατα (πονοκέφαλος, πόνος στο στοµάχι, προβλήµατα ύπνου).

Είναι σηµαντικό να καταλάβουµε πως µπορεί να επηρεαστεί η ψυχολογική ανάπτυξη ενός ατόµου στο µέλλον εάν πέσει θύµα τέτοιας συµπεριφοράς, αλλά και πως µπορούµε να περιορίσουµε την εξάπλωση της διαδικτυακής βίας. Ο καλύτερος τρόπος είναι η εκπαίδευση σε θέµατα επικοινωνίας και χρήσης του ίντερνετ. Τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν πως µπορούν να προφυλαχθούν από ανεπιθύµητα άτοµα, πως µπορούν να µπλοκάρουν και να διαγράψουν συνοµιλητές οι οποίοι τα ενοχλούν συστηµατικά, αλλά και πως µπορούν να προστατεύσουν τα προσωπικά τους στοιχεία. Η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιµετώπιση και σε αυτή την περίπτωση.

∆)ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΦΤΩΧΕΙΑ

Στις µέρες µας γίνεται λόγος για την οικονοµική κρίση που έστω και λίγο έχει επηρεάσει τους πάντες. Εποµένως, Η χώρα βιώνει µια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση µε δραµατικές κοινωνικές επιπτώσεις. Μια από τις επιπτώσεις αυτές είναι η αύξηση της φτώχειας µε δραµατικούς ρυθµούς. Αυτό συνεπάγεται και στην αύξηση της βίας.

Κρίνω, λοιπόν, σωστό να θέσω κάποια ερωτήµατα:

2) Βία δεν είναι να ζεις κάτω από τα όρια της φτώχειας; 3) Βία δεν είναι να ζουν τα παιδιά σε παγωµένο σπίτι; 4) Βία δεν είναι να σου κόβουν το ρεύµα; 5) Βία δεν είναι η ανεργία και η εξαθλίωση; 6) Ποια βία να καταδικάσεις όταν βλέπεις παιδιά να λιποθυµούν από την πείνα; 7) Ποια βία να καταδικάσεις όταν βλέπεις τις ουρές να µεγαλώνουν στα συσσίτια

των νεόπτωχων;

16

Προκειµένου να αντιµετωπιστεί αποτελεσµατικά η βία στη χώρα µας θα πρέπει -µεταξύ των άλλων- να µειωθεί η ανεργία, να αυξηθεί το βιοτικό και το εκπαιδευτικό επίπεδο των πολιτών, να αναβαθµισθεί το κοινωνικό κράτος, να δοθούν ευκαιρίες στους νέους ανθρώπους και να διασφαλισθούν τα µέσα για την επίτευξή τους, να επαναπροσδιορισθούν οι στόχοι της νέας γενιάς, να µειωθεί το άνοιγµα της ψαλίδας µεταξύ πλουσίων και φτωχών, να ενσωµατωθούν οι µειονοτικές οµάδες του πληθυσµού, να στηριχθούν οι θεσµοί της οικογένειας και του σχολείου. Με λίγα λόγια θα πρέπει να οικοδοµηθεί µια κοινωνία συνοχής και αλληλεγγύης, µε ίσες ευκαιρίες για όλους. Εποµένως, το συµπέρασµα είναι ότι ακόµα και µέσα από τις µορφές καθηµερινής βίας µεταφέρεται στο χώρο του σχολείου αυξάνοντας δραµατικά τα ποσοστά των θυµάτων και των θυτών.

ΑΙΤΙΑ

Α) ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

• Φύλο:

Συνήθως αναφερόµασταν στον προ-παρατατικό άρρενα ανήλικο όταν εµπεριέχετε η βία, ενώ η αντικοινωνικότητα των ανήλικων κοριτσιών εντοπιζόταν στο χώρο της ηθικής. Αυτή η διαφοροποίηση στηριζόταν στα πολιτιστικά στερεότυπα της διάκρισης των δύο φύλων. Καθώς εξισώνονται οι ρόλοι, η γυναικεία εγκληµατικότητα διαφοροποιείται ποσοτικά και ποιοτικά.

• Κληρονοµικότητα:

α) Κληρονοµικό στίγµα. Από διάφορες έρευνες σε υιοθετηµένα παιδιά διαφαίνεται ότι η κληρονοµικότητα είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες, που αυξάνει την πιθανότητα της παραβατικής συµπεριφοράς, χωρίς να γνωρίζουµε τον ακριβή µηχανισµό µεταβίβασης. (Σύµφωνα µε επιστηµονικές έρευνες τα παιδιά που είχαν φυσικούς πατέρες µε βεβαρηµένο παρελθόν, χωρίς καν να τους είχαν γνωρίσει, είχαν περισσότερες πιθανότητες να διαπράξουν κάποιο αδίκηµα σε σχέση µε τα παιδιά των οποίων οι θετοί γονείς είχαν ποινικό µητρώο, χωρίς να έχουν οι φυσικοί τους γονείς).

β) Γενετικές ανωµαλίες. Αρκετές εγκληµατολογικές έρευνες έχουν γίνει για να αποδειχθεί η υπόθεση ότι τα άτοµα µε σύνδροµο ΧΥΥ είναι πιθανό να

17

υιοθετήσουν µια παραβατικη συµπεριφορά, συνδέοντάς την µε τη µεγάλη σωµατική διάπλαση και τον µικρό δείκτη ευφυΐας που παρουσιάζουν.

• Ψυχικές διαταραχές:

Είναι γνωστό σε τι βαθµό η νοητική ανεπάρκεια καθεαυτή και οι αναπτυξιακές διαταραχές προδιαθέτουν προς την παραβατικότητα και σε τι βαθµό η σύνδεση αυτών των δύο καταστάσεων οφείλεται στη µεσολάβηση ενός τρίτου παράγοντα. Έχει διατυπωθεί π.χ. η υπόθεση, ότι η χαµηλή σχολική επίδοση και η σχολική αποτυχία µειώνουν την αυτοεκτίµηση και δηµιουργούν πολλές δυσκολίες στις σχέσεις του νεαρού ατόµου µε το περιβάλλον του, ευνοώντας την σύνδεση των νέων µε τον κόσµο της παρανοµίας . Εξ’ άλλου, αρκετά συχνά τα νοητικά υπολειπόµενα άτοµα προέρχονται από οικογένειες µε χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούν την παραβατικότητα των µελών τους. Η βαριά εκτεταµένη διαταραχή της ανάπτυξης ,όπως ο αυτισµός, συνοδεύεται µερικές φορές από αστάθεια της διάθεσης και κρίσεις οργής ή πανικού µε καταστροφικές αντιδράσεις. Συχνά οι αναπτυξιακές διαταραχές συνδυάζονται µε διαταραχές διασπαστικής συµπεριφοράς (δηλαδή, συµπεριφοράς που δηµιουργεί προβλήµατα στις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις) και αργότερα µε διαταραχές της προσωπικότητας.

Β) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

• Οικογένεια

Στο πλαίσιο της οικογένειας οι νέοι -δράστες και ταυτόχρονα θύµατα υπόκεινται ταυτόχρονα πολλαπλές και σε πολλά επίπεδα κακοποιήσεις τόσο από την οικογένεια, όσο και από το κοινωνικό περιβάλλον άµεσο ή ευρύτερο. Οι θεωρίες που ασχολούνται µε την οικογένεια ως παράγοντα εγκληµατογένεσης χωρίζονται σε δύο µεγάλους θεµατικούς τοµείς. Στον πρώτο δίνεται έµφαση στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού µέσα από θέµατα όπως η επίβλεψη, η επιβολή, η διαπαιδαγώγηση και η κοινωνικοποίηση. Στον δεύτερο θεωρούνται σηµαντικοί αντικειµενικοί παράγοντες, όπως το µέγεθος της οικογένειας, η θέση µέσα στην οικογένεια, η οικονοµική κατάσταση και η σχέση µεταξύ των γονέων, χωρίς όµως να παραλείπεται η αναφορά στο ίδιο το παιδί, και κυρίως στο πως δέχεται και εν τέλει µεταφράζει σε συµπεριφορά αυτούς τους αντικειµενικούς όρους.

Η κακή ανατροφή και αγωγή, που συνεπάγονται τα οικονοµικά προβλήµατα, (ειδικά σε οικογένειες µε µεγάλη πυκνότητα) έχουν αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας . Οι κακές συνθήκες, όπως ο αλκοολισµός, η αλητεία, η επαιτεία, αλλά και άλλες αντικοινωνικές πράξεις, όπως µικροκλοπές και πορνεία,

18

χαρακτηρίζουν περισσότερο οικογένειες µε φτωχά και ανύπαρκτα εισοδήµατα. Η συγκατοίκηση πολλών ατόµων στο ίδιο δωµάτιο όχι µόνο διεγείρει τη σεξουαλική ορµή των ανηλίκων, αλλά είναι και υπαίτια για ένα µεγάλο ποσοστό αιµοµιξιών.

Συγκεκριµένα, διαταραγµένες σχέσεις µεταξύ των µελών µιας οικογένειας, που χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα, απόρριψη, έλλειψη συνοχής, συνεχείς διαφωνίες και συχνή χρήση αυστηρής τιµωρίας σχετίζονται µε την εµφάνιση επιθετικότητας και συµπεριφοράς εκφοβισµού από τη πλευρά των παιδιών καθώς και την βίωση σοβαρής θυµατοποίησης . Τα παιδιά που γίνονται µάρτυρες επεισοδίων βίας µέσα στο σπίτι ή που είναι τα ίδια θύµατα βίας µπορεί να µάθουν να θεωρούν την βία ως ένα αποδεκτό τρόπο έκφρασης του θυµού και της έντασής τους. Επιπλέον, για να υπάρξει η πιθανότητα τέλεσης εγκληµατικών πράξεων, πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασµός φτώχειας, εγκληµατικού παρελθόντος της ίδιας της οικογένειας και έλλειψης ελέγχου των γονέων προς το παιδί. Πρέπει, δηλαδή, να συµπιέσουν ταυτόχρονα τρεις παράγοντες προκειµένου να υπάρξει σοβαρή πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος ανήλικος παραβατική συµπεριφορά. Επιπρόσθετα, έχει αποδειχθεί ότι ο χαλαρός έλεγχος στο πλαίσιο της οικογένειας και η έλλειψη επικοινωνίας, ανάµεσα στον γονιό και στο παιδί, ευνοούν την παραβατικότητα. Εάν λείπει αυτό το στοιχείο της επικοινωνίας µε τους γονείς, αντίστοιχα το παιδί αδιαφορεί για το σχολείο και εµπλέκεται σε οµάδες άλλων νεαρών, που µπορεί να εκδηλώσουν παραβατική συµπεριφορά. Η εγκληµατολογική έρευνα, αναφορικά µε τους έφηβους παραβάτες στα σχολεία, έχει αποδείξει ότι πρόκειται κυρίως για αγόρια, µέσης ηλικίας. Η οικονοµική κατάσταση της οικογένειάς τους εµφανίζεται γενικά να είναι αρκετά καλή, καθώς εργάζονται συνήθως και οι µητέρες τους, αλλά περιστασιακά και οι ίδιοι.

• Προβλήµατα στη σχολική φοίτηση

Και το σχολικό περιβάλλον συµβάλλει στην εκδήλωση εκφοβισµού και θυµατοποίησης µε την ύπαρξη παραγόντων όπως είναι η επίβλεψη ή µη από τους δασκάλους και το λοιπό προσωπικό του σχολείου, η επικοινωνία που υπάρχει µε τους µαθητές και ο τρόπος συµπεριφορά προς το φαινόµενο του εκφοβισµού και της θυµατοποίησης. Σε µια πρόσφατη έρευνα φάνηκε ότι το αντιλαµβανόµενο από τα παιδιά σχολικό κλίµα (η αντίληψη δηλ. των παιδιών για την γενικότερη συµπεριφορά των δασκάλων τους, την ύπαρξη ή όχι σαφών κανόνων και δικαιοσύνης στο σχολικό πλαίσιο, την ύπαρξη ενός συνεργατικού κλίµατος στην τάξη, κα) συνδέεται σηµαντικά µε την υιοθέτηση ριψοκίνδυνης συµπεριφοράς στο χώρο του σχολείου, γεγονός που οδηγεί κατ’επέκταση στην εκδήλωση εκφοβιστικών συµπεριφορών προς άλλα παιδιά. ∆υστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις τα περιστατικά βίας και εκφοβισµού στα σχολεία δεν αντιµετωπίζονται κατάλληλα. Σε ορισµένες περιπτώσεις µάλιστα τα

19

περιστατικά ενδοσχολικής βίας αποσιωπούνται διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγµατίζουν τους θύτες, τα θύµατα και το κύρος του σχολείου. Εάν ένα σχολείο δεν είναι ασφαλές, οι συνέπειες για τα παιδιά είναι πολλές. Επιπλέον, εάν οι ίδιοι οι µαθητές δεν αισθάνονται ασφαλείς µέσα στο σχολείο, οι συνέπειες είναι εξίσου σοβαρές για το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς. Όταν τα παιδιά δεν αισθάνονται ασφαλή µέσα στο σχολικό περιβάλλον, αυξάνονται οι βανδαλισµοί στις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισµό του σχολείου, κλιµακώνεται η ανάρµοστη συµπεριφορά απέναντι στους εκπαιδευτικούς, οξύνονται οι συγκρούσεις µεταξύ οµάδων µαθητών και γενικά, οι νέοι αδυνατούν να επικεντρωθούν στη µαθησιακή διαδικασία. Η πιο κοινή αντίδραση των νέων που δεν αισθάνονται ασφαλείς είναι να κλείνουν τα κανάλια επικοινωνίας µε τους άλλους. Αυτού του είδους η αποµόνωση σε επίπεδο σχολικού περιβάλλοντος οδηγεί τους µαθητές στο να µην ανταποκρίνονται στα µαθήµατά τους ή σε οποιαδήποτε άλλα ερεθίσµατα το σχολείο θα προσπαθήσει να τους δώσει. Πώς µπορεί λοιπόν σε ένα τέτοιο περιβάλλον να συντελεστεί αποτελεσµατική µάθηση; Εντάσεις και συγκρούσεις σε τοπικό ή σε διεθνές επίπεδο, η έλλειψη µέσων και υλικών για το σχολείο και ο τρόπος µε τον οποίο το διδακτικό προσωπικό αντιδρά απέναντι στους κίνδυνους τους οποίους αντιµετωπίζουν οι µαθητές είναι παράγοντες οι οποίοι κάνουν τους µαθητές να αισθάνονται ανασφαλείς στο σχολείο. Οµοίως, εάν ένα σχολείο δεν µεταδίδει στους µαθητές την αίσθηση ότι είναι φιλόξενο, εκείνοι θα αντιδράσουν όπως όταν αισθάνονται ανασφαλείς. Θα κλείσουν τα κανάλια επικοινωνίας µε το σχολείο και θα προσπαθήσουν να ορθώσουν γύρω τους ένα προστατευτικό τείχος το οποίο δεν επιτρέπει να τους αγγίξουν οι προσπάθειες των εκπαιδευτικών του σχολείου να τους µορφώσουν. Η δηµιουργία ενός φιλόξενου σχολείου συµβαδίζει µε την ασφάλεια. Εάν το σχολικό περιβάλλον δεν αποπνέει µια ζεστασιά, οι µαθητές θα αισθανθούν ανήσυχοι και δεν θα συµµετέχουν πλήρως στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανεξάρτητα από το πόσο εντατικά το σχολείο προσπαθεί να διασφαλίσει τη συµµετοχή αυτή. Οι συνέπειες για το σχολείο θα είναι οι ίδιες όπως όταν οι µαθητές αισθάνονται ανασφαλείς. Βανδαλισµοί, αρνητική συµπεριφορά απέναντι στους εκπαιδευτικούς και συγκρούσεις µε άλλους µαθητές συµβαίνουν συχνά όταν οι µαθητές δεν αισθάνονται ευπρόσδεκτοι στο σχολικό περιβάλλον.

• ΠΑΡΕΕΣ

Άλλος ένας παράγοντας που διαµορφώνει την συµπεριφορά των νέων και συµβάλει στην κοινωνικοποίηση τους είναι το φιλικό τους περιβάλλον, οι παρέες τους. Οι νέοι τόσο στις µέρες µας όσο και στα παλιότερα χρόνια επηρεάζονταν από τους φίλους τους σε µεγάλο βαθµό, επιδιώκοντας να µοιάσουν σε αυτούς και µε αυτόν τον τρόπο να εξαλείψουν την διαφορετικότητα που υπάρχει µεταξύ τους. Μη έχοντας ακόµα

20

ανεπτυγµένη την κριτική τους ικανότητα δε µπορούν να κρίνουν πότε µια συµπεριφορά είναι αρµόζουσα και σωστή και πότε όχι. Θέλοντας , λοιπόν, να ανήκουν σε µια οµάδα, δε διστάζουν να προβούν σε ανάρµοστες και όχι επιτρεπτές για την ηλικία τους συµπεριφορές. Οι ανήλικοι µε παραβατικό ιστορικό (π.χ. τέλεση κλοπών, πρόκληση επεισοδίων στα γήπεδα και φθοράς ξένης ιδιοκτησίας), παρουσιάζουν προβλήµατα στην οικογένεια και το σχολείο, µε αποτέλεσµα να καταφεύγουν σε παραβατικές οµάδες, προκειµένου να αναπληρώσουν εκεί την ανθρώπινη επικοινωνία και την αναγνώριση που τους λείπει. Οι παραβατικές παρέες των νέων σχολικής ηλικίας είναι σχετικά πολυµελείς και στελεχώνονται κυρίως µε άτοµα του ιδίου φύλου. Τα µέλη της παρέας προέρχονται κυρίως από το σχολείο, αλλά επίσης από τη γειτονιά, το χώρο εργασίας και τους τόπους νυκτερινής διασκέδασης. Στην παρέα µετέχουν συνήθως για να βρουν φίλους, χωρίς να έχουν συνήθως κάποιον αρχηγό ή ιεραρχική δοµή, ώστε να µπορεί να γίνει λόγος για «συµµορίες ανηλίκων».

• Μ.Μ.Ε

Τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης συµµετέχουν στη δηµιουργία των ατοµικών συναισθηµάτων των νέων που δηµιουργούνται από τη δυσαναλογία µεταξύ της εικόνας ενός «εξωπραγµατικού» κόσµου που παρουσιάζουν και της αδυναµίας εξεύρεσης των µέσων για την απόκτηση τους. Τα Μ.Μ.Ε. επίσης έχουν κατηγορηθεί ότι προβάλλουν υπερβολικά µηνύµατα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσµού, συµβάλλοντας στον κυνισµό και στην ανοµική στάση των νέων. Επιπλέον, η ενασχόληση µε βιντεοπαιχνίδια (ή άλλου τύπου ηλεκτρονικών παιχνιδιών) προωθούν το πρότυπο του επιθετικού ήρωα, ο οποίος µέσα από τη χρήση βίας και την επιβολή ‘κερδίζει τους κακούς’ και καταξιώνεται στον κοινωνικό του περίγυρο. Τα ΜΜΕ έχοντας καταλάβει κυρίαρχο ρόλο στην καθηµερινότητα µας είναι σε θέση να επηρεάζουν την άπλαστη προσωπικότητα των νέων τροφοδοτώντας τους συνεχώς µε εικόνες βίαιων συµπεριφορών τις οποίες οι ίδιοι υιοθετούν στην προσωπική τους ζωή, θεωρώντας πως αυτές είναι οι ορθές. Μιµούµενοι τους ήρωες των ηλεκτρονικών παιχνιδιών τα οποία παίζουν ή των βίαιων ταινιών τις οποίες βλέπουν, θεωρούν τους εαυτούς τους «µάγκες».

• ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Σε περίοδο βίαιης ανακατανοµής του πλούτου (καπιταλιστική κρίση) οι εργαζόµενοι

21

που παράγουν τον πλούτο οδηγούνται στην οικονοµική εξαθλίωση για να διασφαλιστούν τα

υπερκέρδη των καπιταλιστών. Η οικονοµική εξόντωση και η κοινωνική εξαθλίωση του λαού αποτελούν συνειδητή επιλογή των εσωτερικών και εξωτερικών τροϊκανών. Τα πλήγµατα στην Υγεία, στην Παιδεία και στον Κοινωνικό Τοµέα δεν είναι συνέπειες µιας λαθεµένης πολιτικής, αλλά αποτέλεσµα µιας συνειδητής πολιτικής επιλογής από το κυρίαρχο οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα. Σε αυτό το πλαίσιο και ο χώρος της Παιδείας και της Μόρφωσης του λαού, για να προσαρµοστεί ολοκληρωτικά, θα πρέπει να ελεγχθεί απόλυτα.

Η κατασκευή µηχανισµών κοινωνικού ελέγχου στην Εκπαίδευση (π.χ. Παρατηρητήρια, Προληπτικά Προγράµµατα) είναι εργαλεία που αποσκοπούν στην συµµόρφωση και υποταγή του πιο ζωντανού και δηµιουργικού µέρους της ελληνικής κοινωνίας, των νέων, στο κυρίαρχο σύστηµα.Η νοµιµοποίησή αυτών των µηχανισµών καταστολής και κοινωνικού ελέγχου επιτυγχάνεται µέσα από την συρρίκνωση των "ασυµµόρφωτων µαθητών" σε προβληµατικούς / µη φυσιολογικούς / µη κανονικούς. Η Ψυχιατρική και η Ψυχολογία καλούνται να νοµιµοποιήσουν επιστηµονικά την τεχνητή παθολογικοποίηση των µαθητών και του σχολείου. Έτσι διεισδύουν ως ειδικοί στο σχολείο µε το πρόσχηµα της πρόληψης.Ο Παιδαγωγός εκτοπίζεται από το φυσικό του χώρο, συρρικνώνεται σε άβουλο όργανο εφαρµογής ενός εκ των άνω επιβαλλόµενου αναλυτικού προγράµµατος, µετατρέπεται σε "ανιχνευτή προβληµατικών συµπεριφορών" και αντικαθίσταται από τον ειδικό στην διαχείριση των "προβληµατικών" µαθητών και εκπαιδευτικών. Ένα πολιτικό- κοινωνικό και κατ' εξοχήν παιδαγωγικό ζήτηµα µετατρέπεται σε ατοµικό ψυχολογικό πρόβληµα. Ο Ψυχίατρος και ο Ψυχολόγος για να νοµιµοποιήσουν την παρουσία τους σε έναν χώρο στον οποίο δεν έχουν καµία απολύτως θέση, κατασκευάζουν τις προϋποθέσεις της εισβολής τους στο σχολικό περιβάλλον, µετατρέποντας µαθητές, εκπαιδευτικούς αλλά και γονείς σε εν δυνάµει προβληµατικούς. ∆ράσεις κατά του φαινοµένου της ενδοσχολικής βίας, που παίρνει µεγάλες διαστάσεις εν µέσω οικονοµικής κρίσης, ξεκινά το υπουργείο Παιδείας, καθιερώνοντας σε αυτό το πλαίσιο την 6η Μαρτίου ως «Ηµέρα κατά της σχολικής βίας».

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙ∆ΙΩΝ ΠΟΥ ΠΕΦΤΟΥΝ ΘΥΜΑΤΑ BULLYING

∆εν υπάρχουν συγκεκριµένοι λόγοι που ορισµένοι µαθητές ενοχοποιούνται . Όµως στις περισσότερες περιπτώσεις µαθητές πέφτουν θύµατα λόγω της διαφορετικότητας τους . Συχνά στοχοποιούνται παιδιά που έχουν αναπτυγµένη κουλτούρα , διαφορετική θρησκεία και εθνικότητα από τα υπόλοιπα και παιδιά που ίσως

22

παρουσιάζουν κάποιας µορφής αναπηρία . Μαθητές που εµπλέκονται σε περιστατικά βίας και εκφοβισµού συνδέονται περισσότερο µε τα χαρακτηριστικά του άγχους και της ανασφάλειας σε σχέση µε τους άλλους µαθήτες.

Ακόµα είναι παιδιά ήσυχα ,ευαίσθητα, εσωστρεφή, µοναχικά και συνήθως µε χαµηλή αυτοεκτίµηση . Επιπλέον , παρουσιάζονται φοβισµένα µε παθητική στάση απέναντι στη βία και αδύναµα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Άλλο ένα χαρακτηριστικό τους είναι η υποχωρητικότητα.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑ ΤΟΥ ΘΥΤΗ

Όταν εξετάζουµε το φαινόµενο της ενδοσχολικής βίας , πρέπει να αναφερθούµε στα ποικίλα χαρακτηριστικά που συνθέτουν στο προφίλ των θυτών. Αρχικά, το ρόλο το ρόλο του θύτη διαδραµατίζουν αγόρια, χρησιµοποιώντας περισσότερο την σωµατική τους δύναµη αλλά και τα κορίτσια που χρησιµοποιούν ποιο διακριτικούς τρόπους όπως το να διαδώσουν ανυπόστατες κατηγορίες ή να περιθωριοποιούν άλλα παιδία. ∆ρουν είτε µεµονωµένα είτε σε οµάδες «κλίκες» αλλά και σε µεικτές οµάδες (αγόρια και κορίτσια). Οι δράστες είναι διασπαστικά άτοµα που δεν µπορούν να ελέγξουν τις ενορµήσεις τους και αρέσκονται στο να αρχίζουν καβγάδες. Επιπλέον, διακρίνονται από επιθετικότητα τόσο προς τους οµηλίκους τους όσο και προς τους γονείς και καθηγητές τους (ενήλικους). Ακόµη, έχουν την ανάγκη του ελέγχου και της εξουσίας και επιζητούν να έχουν γύρω τους άτοµα που τους φοβούνται. Επίσης, εµµένουν στην επίθεση µέχρι να επέλθει ο τελικός εξευτελισµός στα θύµατα τους. Συνήθως, αντλούν ικανοποίηση από το να κακοµεταχειρίζονται τους άλλους. Έχει υποστηριχτεί

23

ότι έχουν χαµηλή ενσυναίσθηση και υπερβολικά θετικής αυτοεικόνα. Τις περισσότερες φορές παραµένουν ψυχροί αδιαφορώντας για τα θύµατα τους και έχουν µικρή ή καθόλου εµπάθεια για αυτά (άρα δρουν αδιακρίτως). Συχνά, δικαιολογούν τις πράξεις τους λέγοντας ότι τα θύµατα τούς τους προκάλεσαν και φαίνεται ότι δεν έχουν το θάρρος να παραδεχτούν την προβατική συµπεριφορά τους ερχόµενοι ενοποιών των ευθυνών τους. Πρόκειται για άτοµα που κάνουν φασαρία στην τάξη, δεν παρουσιάζουν υψηλές επιδόσεις και φέρονται άσχηµα στους συµµαθητές τους. Επιπρόσθετα , παραβαίνουν τους σχολικούς κανόνες, έχουν ελάχιστο άγχος και έχουν µάθει να αντεπιτίθενται για να διαχειρίζονται το προβλήµατά τους. Καθώς, όµως, οι νταήδες τις περισσότερες φορές είναι παιδία που δείχνουν σκληρά, δυνατά και δηµοφιλή, υπάρχουν και περιπτώσεις που ένα παιδί, ακριβώς επειδή υστερεί σε κοινωνικές δεξιότητες και νιώθει ανασφαλές, προσπαθεί να καλύψει αυτό το κενό κάνοντας άλλα παιδία να νιώθουν αδύναµα και λιγότερο ενδιαφέροντα. ∆εν αποκλείεται κάποιοι θύτες να είχαν υπάρξει θύµατα του bullying στο παρελθόν ή να αναπαράγουν ένα πρότυπο επιθετικής συµπεριφοράς, φυσικής ή λεκτικής, µέσα από την οικογένεια. Ο θύτης δεν γεννιέται , γίνεται! Ο θύτης µαθαίνει – διδάσκεται να συµπεριφέρεται µε τον τρόπο αυτό. Στη µετέπειτα ζωή του συνήθως καταλήγει σε παραπτωµατικές –εγκληµατικές πράξεις και διδάσκει τη βία και στα παιδία του δηµιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο βίας.

Η ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΤΟΥ ΧΤΕΣ

(στατιστική µελέτη)

Στην Ελλάδα σηµειώνεται ότι τα φαινόµενα βίας στο σχολικό χώρο δεν παρουσιάζονται σε βαθµό ιδιαίτερα ανησυχητικό ή µε ακραίες µορφές (επιθέσεις, ανθρωποκτονίες) όπως π.χ. στις ΗΠΑ ή σε άλλες δυτικές χώρες, ωστόσο πιστεύεται ότι η έγκαιρη πρόληψη µπορεί να συµβάλλει στον περιορισµό τους. Σε µια σύντοµη επισκόπηση των τελευταίων ερευνών στην Ελλάδα σχετικά µε τη σχολική επιθετικότητα αυτή φαίνεται να παρουσιάζει µεγάλη διακύµανση στο βαθµό εκδήλωσής της, εύρηµα το οποίο οφείλεται ενδεχοµένως στις διαφορετικές µεθοδολογικές προσεγγίσεις όπως αναλύεται παρακάτω.

24

1990

Στις αστικές περιοχές της χώρας η άσκηση

1. σωµατικής βίας εµφανίζεται περισσότερο στα αγόρια ηλικίας 12-15 ενώ

2. λεκτικής βίας εµφανίζεται στους µαθητές 16-19

1993-94

σε δείγµα 3.752 µαθητές ηµερήσιων και εσπερινών γυµνασίου και λυκείου διαπίστωσαν ότι:

1. 60% συµµετείχε σε κάποια µορφή σύγκρουσης

• Αγόρια στη σωµατική βία και

• Κορίτσια στη λεκτική βία

2. 35%την προηγούµενη χρονιά είχαν τελέσει αξιόποινες παραβάσεις (κλοπή από καταστήµατα , σχολεία και διάρρηξης κ.λπ.)

3. 65% ρωτήθηκε αν κάποτε είχαν τελέσει αξιόποινες παραβάσεις και παραδέχτηκαν ότι το έκαναν

1996

Παρατηρείτε ότι:

1. 40%των µαθητών δήλωσαν ότι στο σχολείο τους εκδηλώνετε βία

2. 1/4 µαθητές είναι θύµα σωµατικής βίας

3. 35%των µαθητών θεωρούν ότι τα παιδιά που είναι θύµατα ενδοσχολικής βίας πρέπει να προστατεύονται µέσα στο σχολείο µε διάφορα µέσα άµυνας

4. 15%των µαθητών διαθέτουν µέσα άµυνας και

5. 1/10 µαθητές έχει µαζί του µέσα άµυνας µέσα στο σχολείο

1999

Παιδία της ηλικίας 12-19 ετών παρατηρείτε ότι

1. 7% ανήκουν σε συµµορίες

25

2. 17% έκαναν παραβατικές πράξεις

3. 48% είχαν υποστεί επίθεση από συνοµήλικούς τους

2000

∆ιεξήγαγαν έρευνα για το φαινόµενο του εκφοβισµού και κατέγραψαν σχετικά χαµηλά ποσοστά στους µαθητές ∆ηµοτικού ενώ οι ερευνητές υπολογίζουν ότι δεν δηλώνονται όλες οι περιπτώσεις εκφοβισµού από συµµαθητές, από φόβο για εκδικητικές ενέργειες εναντίων τους.

2007

1. 16,1% των µαθητών του δηµοτικού πέφτουν θύµατα εκφοβισµού τουλάχιστον µία φορά την εβδοµάδα

2011-12

Η Ελλάδα κατατάσσεται πλέον στην τέταρτη θέση µε 31,98% µεταξύ 41 ευρωπαϊκών χωρών στη µαθητική βία και τον ενδοσχολικό εκφοβισµό και αυτή τη φορά το κουδούνι δεν σηµαίνει διάλειµµα αλλά συναγερµό.

Σύµφωνα µε τις πληροφορίες , παρατηρείται πως « στην Ελλάδα πριν από µερικά χρόνια η βία στο σχολείο ήταν περίπου στο 12-14%, πέρυσι είχε φθάσει στο 30%».Μεγάλες διαστάσεις λαµβάνει το τελευταίο διάστηµα το φαινόµενο του ενδοσχολικού εκφοβισµού που βιώνουν κυρίως τα πιο ευαίσθητα παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα να αµυνθούν.

Ποιο συγκεκριµένα :

1. 60,6% είναι η χρήση κοροϊδευτικών ψευδώνυµων

2. 45,39% των µαθητών χτυπούν τους συµµαθητές τους

3. 36,30% των µαθητών κάνουν πειράγµατα για την εξωτερική εµφάνιση των συµµαθητών τους.

26

Το φαινόµενο αυτό είναι ανησυχητικό γιατί µπορεί να οδηγήσει τα παιδία και σε αντικοινωνικές συµπεριφορές. Το σχολείο δηλαδή είναι σηµαντικός παράγοντας από την µία µεριά να βοηθήσει την οµαλή ανάπτυξη του παιδιού και από την άλλη έγκαιρα να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα της βίας και της επιθετικότητας γιατί µπορούν να οδηγήσουν σε παραβατικότητα σε χρήση ουσιών σε λήψη αλκοόλ και οτιδήποτε άλλο που δεν βοηθά ώστε να έχουµε ώριµους και παραγωγικούς πολίτες.

Ποιο συγκεκριµένα :

1. 75% των περιστατικών στο προαύλιο

2. 25%των περιστατικών την ώρα της γυµναστικής

3. 33%των θυµάτων λένε ότι τα θύµατα το άξιζαν

4. 20%των µαθητών δηλώνει συναισθηµατικά αµέτοχο στο ζήτηµα

5. 25% δεν το λέει σε κανέναν

6. 40%το λέει στους γονείς του

7. 50% ούτε οι γονείς ούτε και οι καθηγητές του έκαναν ποτέ παρατήρηση.

Αυτό που διαπιστώνουµε είναι ότι τα τελευταία χρόνια λόγο της οικονοµικής κρίσης έχει αυξηθεί το φαινόµενο της ενδοσχολικής βίας. Σε περιόδους κρίσης, καταγράφονται καθηµερινά αλλαγές συµπεριφοράς. Κι αυτό αφορά στη βία µεταξύ των παιδιών στα σχολεία, αφορά στη σωµατική, αλλά και την ψυχολογική βία που στιγµατίζει έναν άνθρωπο για όλη του τη ζωή. ∆ηλαδή η οικονοµική κρίση έχει αφήσει το στίγµα και στον τοµέα της εκπαίδευσης. Η φτώχεια και η ανέχεια γεννούν τη βία, κάτι που το βιώνουν τα παιδιά όλης της χώρας και στο σπίτι τους και το µεταφέρουν στο σχολικό περιβάλλον.

Συµπεραίναµε ότι:

Οι µελέτες που έχουµε στην Ελλάδα για τη σχολική βία αναφέρονται κυρίως στη βία µεταξύ µαθητών και σε αυτήν µεταξύ µαθητών και εξωσχολικών παραγόντων. Συγκεκριµένα τα τελευταία χρόνια έχει πραγµατοποιηθεί µια έρευνα από τη Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς (2000) σε πανελλαδικό δείγµα µαθητών που εξέταζε τη

27

βίωση βίαιων περιστατικών στο χώρο του σχολείου µεταξύ των µαθητών. Επίσης µια άλλη µελέτη που πραγµατοποιήθηκε σε περιορισµένο γεωγραφικά δείγµα, εξέτασε την ύπαρξη βίας στο σχολείο, τις µορφές που λαµβάνει και τον τρόπο που την αντιµετωπίζουν οι ίδιοι οι µαθητές. Έρευνες για περιστατικά βίας µεταξύ εκπαιδευτικών, από εκπαιδευτικούς προς µαθητές και το αντίστροφο και από εξωσχολικούς παράγοντες προς µαθητές και το αντίστροφο δεν έχουν επίσηµα καταγραφεί. Υπάρχει δηλαδή ένας σκοτεινός αριθµός βίαιων περιστατικών που παραµένει ανεξιχνίαστος, δεν ορίζεται ως βία και σιωπηρά αξιολογείται ως πολιτισµική ή ως ιδιόµορφη προσωπική συµπεριφορά, σχολική τιµωρία ή κάπως αλλιώς. Συχνά περιστατικά βίας µένουν ανέγγιχτα, γιατί στιγµατίζουν ιδιαίτερα τους θύτες ή και τα θύµατα και εκθέτουν το κύρος του σχολείου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η σιωπή εγκλωβίζει τη βία στη µνήµη αυτών που την έζησαν, µε άγνωστες συνέπειες. Η σχολική βία στην Ελλάδα, αν και δεν έχει πάρει τις διαστάσεις που παρατηρούνται σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στην Αµερική, όπου έχουν συµβεί και εγκληµατικές ενέργειες, δεν περιγράφει την πραγµατική έκταση του φαινοµένου και συχνά δεν αξιολογεί τα πραγµατικά αίτια. Μεταξύ 1992 και 2000 διεξήχθηκαν αρκετές έρευνες στην Ελλάδα που τα αποτελέσµατά τους έδωσαν περιγραφικά στοιχεία για τη σχολική βία ανάµεσα στους µαθητές και την επιθετική συµπεριφορά των µαθητών στη χώρα. Τα στοιχεία αναφέρονται σε λεκτική κακοποίηση, ξυλοδαρµούς, απειλές και σε βανδαλιστικές ενέργειες. Πολλά από τα αποτελέσµατα των ελληνικών ερευνών παρουσιάζουν παρόµοια ευρήµατα µε µελέτες που έχουν διεξαχθεί σε άλλες χώρες, σχετικά µε τις µορφές βίας άλλων χωρών, τα χαρακτηριστικά των θυµάτων, των θυτών, των σχολικών µονάδων και των περιοχών που παρουσιάζονται τέτοια φαινόµενα.

Μείζωνα Εγκλήµατα

Η νεανική παραβατικότητα είναι ένας ευρύς ορισµός που αποδίδεται στους ανήλικους που παραβαίνουν µε τις πράξεις τους το νόµο. Οι πράξεις αυτές µπορεί να είναι αδικήµατα βίαιης και βαριάς µορφής (σεξουαλικής κακοποίησης, εµπρησµών, διαρρήξεων, κλοπών, βαριάς σωµατικής βλάβης, δολοφονίας, κατοχής, εµπορίας και χρήσης ναρκωτικών ουσιών) αλλά και ελαφριάς ή µεσαίας µορφής παραβάσεις ποινικών διατάξεων νόµων (παράβαση του Κώδικα Κυκλοφορίας, κυβεία, παράνοµη χρήση κυνηγετικού όπλου, διανυκτέρευση εκτός οικίας χωρίς τη έγκριση των γονιών, ανάµιξη σε παραθρησκευτικές οργανώσεις, ενασχόληση µε πορνογραφία, λήψη ή κατανάλωση οινοπνευµατώδους ποτού από άτοµο κάτω των 17 χρόνων (Νόµος για την προστασία παιδιών κεφ.352, 19(3α)).

Σύµφωνα µε τον Ποινικό Κώδικα, ανήλικοι θεωρούνται όσοι βρίσκονται ανάµεσα στο 7ο και 17o χρόνο της ηλικίας τους. Όσοι βρίσκονται µεταξύ 7-12 θεωρούνται

28

παιδιά ανίκανα για καταλογισµό, ενώ οι έφηβοι 13-17 χρονών θεωρούνται ικανοί για καταλογισµό.

Συνοπτικά, οι πράξεις βίας και επιθετικότητας που χαρακτηρίζουν την νεανική παραβατικότητα µπορεί να στρέφονται προς: - τους άλλους (βία εναντίον προσώπων που περιλαµβάνει εκφοβισµό ως και σοβαρό τραυµατισµό ή και θάνατο), - προς τα πράγµατα ή την περιουσία άλλων (βανδαλισµοί: υβριστικό γκράφιτι, πρόκληση φθορών, καταστροφή ιδιοκτησίας ή του σχολείου κ.ά.) - είτε προς τον εαυτό (αυτοκαταστροφικές πράξεις, όπως χρήση/κατάχρηση ουσιών, µη λήψη µέτρων ασφαλείας).

Η νεανική παραβατικότητα διακρίνεται σε εµφανή και αφανή. Η εµφανής παραβατικότητα περιλαµβάνει όλα τα αδικήµατα/εγκλήµατα, για τα οποία υπήρξε παραποµπή των δραστών σε δικαστήρια και καταδίκη (δικαστικά διαπιστούµενη), καθώς και την εγκληµατικότητα που παρουσιάζεται στις στατιστικές της αστυνοµίας, δηλαδή τις περιπτώσεις στις οποίες καταγγέλλεται ή διαπιστώνεται ένα αδίκηµα. Η αφανής παραβατικότητα, που αναφέρεται και ως σκοτεινός αριθµός, περιλαµβάνει όλα τα αδικήµατα/εγκλήµατα που δεν ανακαλύπτονται και δεν καταγγέλλονται, αλλά που ο ίδιος ο δράστης ανώνυµα δηλώνει ότι διέπραξε.

Οι τιµωρίες για τους ανήλικους παραβάτες ποικίλουν σε βαθµό αυστηρότητας, από επίπληξη µέχρι εγκλεισµό στις φυλακές ή άλλους χώρους ασφαλούς κράτησης αλλά και σε σωφρονιστικά ιδρύµατα (στην Κύπρο αναφέρονται ως Ιδρύµατα Παιδικής Συµβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέµηση της Βίας στην Οικογένεια Τηλ.22775888, Φαξ.22775999, www.familyviolence.gov.cy Τ.Θ.24386, 1703 Λευκωσία 9 Προστασίας) και λήψη θεραπευτικών µέτρων (Πιτσελά, 2008, ∆ηµητρόπουλος και Κιτσάκη, 2000). Σε χώρες όπως την Κύπρο τα φαινόµενα αυτά δεν παρουσιάζονται µε την έκταση και την ένταση, που παρατηρείται στις Η.Π.Α. ή σε άλλες δυτικές χώρες. Οι Η.Π.Α. αποτελούν ίσως την πιο ακραία περίπτωση χώρας µε περιστατικά βίας από ανήλικους, όπως φαίνεται από έρευνες για οπλοφορία και για άλλα αδικήµατα που συχνά έχουν στόχο ακόµα και τους εκπαιδευτικούς (Furlong et al., 1997, Orpinas et al., 1995, Weishew & Peng 1993).

Πολλές φορές οι ανήλικοι δεν διστάζουν να διαπράξουν ληστείες, µικρού και

µεγάλου µεγέθους, αρκετές φορές οπλισµένοι µε όπλα.

29

Για παράδειγµα η αστυνοµία του Newcastle δηλώνει σοκαρισµένη από το νεαρό της ηλικίας των παιδιών που φέρονται να είναι υπεύθυνα για µια ένοπλη σε ένα βενζινάδικο του Adamstown.

Στις 2 τα ξηµερώµατα (AEDT) µια οµάδα 4 παιδιών αποτελούµενη από 2 αγόρια και δύο κορίτσια, µε εκτιµώµενη ηλικία µεταξύ 10 - 16 ετών, εισέβαλε στο 7-Eleven service station στην οδό Glebe και ο καταστηµατάρχης απειλήθηκε από ένα από τα κορίτσια, που ήταν οπλισµένο µε ένα µαχαίρι. Στη συνέχεια ο απειλούµενος παρέδωσε ένα ποσό χρηµάτων καθώς και κάποια τσιγάρα στους ανήλικους προτού αυτοί διαφύγουν.

Εν τω µεταξύ, η Αστυνοµία του Newcastle συνέλαβε 4 παιδία τα οποία θεωρήθηκαν εµπλεκόµενοι στην ένοπλη ληστεία.

Τα δύο αγόρια και κορίτσια, ηλικιών 11-15, εντοπίστηκαν από την αστυνοµία σε ένα τοπικό σιδηροδροµικό σταθµό και ανακρίθηκαν για το περιστατικό.

Είναι φανερό πια ότι οι έφηβοι δεν έχουν κανενός είδους ηθικούς φραγµούς στο θέµα διάπραξης ληστειών· επίσης δεν διστάζουν να απειλήσουν απλούς πολίτες µε όπλα και να φερθούν ως ενήλικοι φυγάδες. Το φόβο και τον τρόµο έσπερναν στη δυτική Θεσσαλονίκη συµµορία, που την αποτελούσαν πέντε νεαροί, ηλικίας 15 έως 18 χρόνων.

30

Ένοπλες ληστείες σε περίπτερα, καφέ-µπαρ, ψιλικατζίδικα, σούπερ µάρκετ, αλλά και σε βενζινάδικο, ήταν ανάµεσα στις δραστηριότητες της, που εξαρθρώθηκε από την Αστυνοµία.

Όπως ανακοινώθηκε, από τις αρχές του περασµένου Ιουνίου, η σπείρα διέπραξε συνολικά 10 ένοπλες ληστείες και τρεις απόπειρες ληστειών στις περιοχές της Σταυρούπολης, του Ευόσµου και της Πολίχνης µε συνολική "λεία" 4.130 ευρώ.

Τέσσερις από τους ανήλικους -δύο 15χρονοι και δύο 16χρονοι, ανάµεσά τους κι ένα αλβανόπουλο- συνελήφθησαν το πρωί της Κυριακής στη Σταυρούπολη, µετά από ληστεία που διέπραξαν νωρίτερα σε περίπτερο της περιοχής.

Από την έρευνα που ακολούθησε αποκαλύφθηκε η δράση τους και συνελήφθη ένα ακόµη µέλος τής σπείρας, ηλικίας 18 ετών. Μαζί τους συνελήφθησαν και οι γονείς τους για παραµέληση εποπτείας ανηλίκων.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ µέσω news247.gr 1

Όπως είναι λογικό οι γονείς είναι οι πρώτοι «φταίχτες» για την δραστηριότητα των παιδιών τους, άρα και όταν η ιδία φεύγει από τον έλεγχο οι γονείς καλούνται να απολογηθούν για τα λάθη τους.

Αντιθέσεις, έντονες φωνές, κλάµατα, εγωϊσµοί, αγένεια και εκνευρισµοί είναι τα χαρακτηριστικά όταν τα παιδιά δείχνουν την αρνητική τους πλευρά.

Τα παιδιά αυτά δεν έχουν µόνο κακή συµπεριφορά, κλαίνε συνεχώς, είναι επιθετικά και αλλάζουν πολύ δύσκολα συµπεριφορά.

31

Το µεγάλο λάθος που κάνουν σήµερα οι γονείς είναι ότι δεν προσπαθούν να δουν το πρόβληµα από την πηγή του. Βλέπουν µια αρνητική στάση του παιδιού τους και θεωρούν πως δεν µπορούν να κάνουν τίποτα γιʼ αυτό. Κι όµως, τα πράγµατα ξεκινούν εντελώς διαφορετικά απʼ αυτό που πιστεύουν οι ίδιοι.

Ένα µικρό παιδί δεν είναι σε θέση να διαµορφώσει από µόνο του και από τόσο µικρή ηλικία κάποιο είδος χαρακτήρα, επειδή δεν έχει προσωπικές ευκαιρίες για να αναπτυχθεί από µόνο του.

Η ρίζα του κακού, λοιπόν, βρίσκεται στη λανθασµένη προσέγγιση του γονιού. Λίγο τα προβλήµατα της καθηµερινότητας, λίγο οι υποχρεώσεις που έχει ένας γονιός στον επαγγελµατικό, κοινωνικό και οικογενειακό του κύκλο τον οδηγεί σε µια θλιµµένη στάση ζωής.

Πολλές φορές, τα προβλήµατα που έχουν οι γονείς είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο µειώνεται το ενδιαφέρον τους για το παιδί που µεγαλώνουν, θεωρώντας ότι η κάλυψη και µόνον των διατροφικών του αναγκών αρκεί.

Βλέποντας ένα µικρό παιδί την αδιαφορία και την ένταση στα µάτια των γονιών του οργίζεται, θλίβεται, για το ότι κανείς δεν του δίνει την προσοχή που χρειάζεται για να διπλασιάσει έναν ώριµο και φυσιολογικό χαρακτήρα.

Ο βασικός λόγος που εξηγεί τη συµπεριφορά τόσων µικρών παιδιών στην Ελλάδα να έχουν αρνητική στάση συµπεριφοράς είναι η λανθασµένη ανατροφή που παίρνουν από τους γονείς τους.

Μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά οι απειλές και οι κριτικές µπορούν στην πραγµατικότητα να “επιβραβεύσουν” άρα και να εντείνουν την κακή συµπεριφορά ενός παιδιού. Αντίθετα, όταν τα παιδιά γνωρίζουν ότι µπορούν να έχουν την προσοχή των ενηλίκων όταν συµπεριφέρονται σωστά, δεν παρουσιάζουν προβληµατική συµπεριφορά.

Πολλοί είναι οι ενήλικοι που απέχουν από την πραγµατικότητα και δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο παιδί τους µόνον όταν συµπεριφέρεται άσχηµα.

Όπως έχει διαπιστωθεί, οι ενήλικες συνήθως αγνοούν το 90% των καλών πραγµάτων που κάνει ένα παιδί.

∆υο ανήλικοι τσιγγάνοι οι εγκέφαλοι 57 ληστειών και κλοπών!

∆εν προλαβαίνουν να εξιχνιάζουν κλοπές οι αστυνοµικοί που έβαλαν στο χέρι ένα «βραχίονα» της συµµορίας τσιγγάνων οι οποίοι λυµαίνονταν τον Πύργο, τα Λεχαινά και τη Γαστούνη τους τελευταίους τρεις µήνες! Ως τώρα διαλευκάνθηκαν περισσότερες από 53 διαρρήξεις, µια ληστεία και τρεις ζωοκλοπές µε λεία αξίας άνω των 85.000 ευρώ και έχουν συλληφθεί πέντε δράστες, µεταξύ των οποίων δυο ανήλικα αγόρια µόλις 13 και 15 χρόνων, ενώ άλλοι τρεις αναζητούνται!

Οι λιλιπούτειοι κακοποιοί συνελήφθησαν από άνδρες της Ασφαλείας Πύργου µαζί µε

32

άλλους τρεις τσιγγάνους ηλικίας 34, 27 και 18 χρόνων στη Γαστούνη και αναγνωρίστηκαν όλοι από έναν 80χρονο τον οποίο χτύπησαν στο κεφάλι και το σώµα µέσα στο σπίτι του στα Λεχαινά στις 11 Σεπτεµβρίου και του άρπαξαν 2.500 ευρώ και ένα κυνηγετικό όπλο. Ωστόσο, οι αστυνοµικοί συνεχίζουν τις έρευνες καθώς όλα δείχνουν ότι στη σπείρα συµµετείχαν πολύ περισσότερα άτοµα!

Εκτός από τη ληστεία, η σπείρα είχε διαπράξει διαρρήξεις στο κέντρο του Πύργου, τα Λεχαινά, το Νεοχώρι Κυλλήνης, τα Λασταίικα, τη Γαστούνη και τις περιοχές Λέτρινα , Πράσινο, Χανάκια, Αρετή, Αγία Μαύρα, Κυλλήνη, Άγιοι Θεόδωροι , Κάστρο, Μυρσίνη, Βαρβάσαινα, Αλποχώρι και Σαβάλια! ∆υο από αυτές είχαν γίνει στην Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία Πύργου, πέντε σε αποθήκες και εργοτάξια, οκτώ σε οχήµατα, τρεις σε καταστήµατα και 22 σε σπίτια µε λεία µετρητά, κοσµήµατα, κυνηγετικά όπλα, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, εργαλεία, κινητά, καλώδια χαλκού, τρόφιµα και ζώα! Σε τρεις περιπτώσεις οι δράστες είχαν επιτεθεί σε πεζούς για να τους αρπάξουν χρυσές αλυσίδες, ενώ είχαν κλέψει και δέκα οχήµατα!

Όλα δείχνουν ότι πρόκειται για την εγκληµατική οµάδα που είχε ανεβάσει τους δείκτες της εγκληµατικότητας στην Ηλεία, δρώντας βάσει οργανωµένου σχεδίου ώστε να καταφέρνει ταυτόχρονα πολλές εισβολές σε σπίτια διαφορετικών περιοχών, µε διαφορετική σύνθεση σε κάθε περιοχή! Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στον εισαγγελέα Πληµµελειοδικών Ηλείας και κρατούνται για να απολογηθούν στον ανακριτή, ενώ οι έρευνες συνεχίζονται για να εξιχνιαστεί πλήρως η δράση τους.

Από τα παραπάνω άρθρα φαίνεται ότι δεν είναι δύσκολο για τους ανήλικους να χρησιµοποιήσουν κάθε µέσω για να διαπράξουν το έγκληµα παρά το νεαρό της ηλικίας τους.(πχ στο τελευταίο άρθρο δεν δίστασαν να χτυπήσουν τον 80χρονο στο κεφάλι για να τον ακινητοποιήσουν). Ακόµα τις περισσότερες φορές φαίνεται ότι φταίνε οι γονείς επειδή είτε τα παραµελούν είτε τα σπρώχνουν στο να διαπράξουν το έγκληµα! Θα ήθελα να προσθέσω ότι ο αριθµός των ληστειών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονοµικής κρίσης που µαστίζει ολόκληρο τον πλανήτη τα τελευταία χρόνια. Αυτό δίνει µια επιπλέον ώθηση στο να διαπράξουν ένα τέτοιο έγκληµα.

Tο φαινόµενο της νεανικής παραβατικότητας αρκετές φορές εµφανίζεται και ως αποτέλεσµα κακής ανατροφής του παιδιού από τους γονείς ή και ως άσχηµων παιδικών, συνήθως, εµπειριών· όπως ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του ανήλικου Cristian Fernandez.

33

Η τραγική ιστορία του Κριστιάν Φερνάντεζ διχάζει τη παγκόσµια κοινή γνώµη. Στα 12 του είναι βιαστής και αδερφοκτόνος. Ο ίδιος γεννήθηκε έπειτα από βιασµό της 12χρονης µητέρας του και στα πρώτα του βήµατα τον βίασαν ο πατριός του και ο ξάδερφός του. Η ναρκοµανής µητέρα του και η ναρκοµανής γιαγιά του δεν ασχολούνταν ποτέ µαζί του. Ισόβια;

Την στιγµή που ο δεκατριάχρονος Κριστιάν Φερνάντεζ από τη Φλόριδα των ΗΠΑ έµπαινε στη δικαστική αίθουσα µε τη πορτοκαλί φόρµα, τις χειροπέδες στα χέρια και το χαµένο βλέµµα του ανθρώπου που φοβάται πολύ, πόλεµος αντιδράσεων ξεσπούσε στο διαδίκτυο. Η υπόθεσή του έχει διχάσει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη την τελευταία δεκαετία.

Οι κατηγορίες που αντιµετωπίζει είναι η ανθρωποκτονία από πρόθεση του 2χρονου αδελφού του, τον οποίο χτυπούσε µε µανία µέχρι να ξεψυχήσει, και ο βιασµός του 5χρονου ετεροθαλούς αδελφού του.

Η υπόθεσή του θα εκδικαστεί σαν να επρόκειτο για ενήλικο ενώ προς το παρόν ο Φερνάντεζ είναι ο νεότερος προφυλακισµένος που αναµένει να δικαστεί στην κοµητεία του Duval, αναφέρει το πρακτορείο Associated Press.

Εάν δικαστεί για φόνο πρώτου βαθµού, υπάρχει σοβαρό ενδεχόµενο να καταδικαστεί σε ισόβια και η υπόθεση -εκτός του ότι έχει διχάσει τη κοινή γνώµη- αποτελεί µία από τις δυσκολότερες που πέρασαν ποτέ από τα δικαστήρια της Πολιτείας καθώς η απόφαση και η ποινή θα αποτελέσουν κοµβικό σηµείο για την αντιµετώπιση παρόµοιων υποθέσεων στις οποίες εµπλέκονται ανήλικοι.

34

Τι θα µπορούσε να διχάσει τη κοινή γνώµη όταν τα εγκλήµατα είναι τόσο ειδεχθή; Η προσωπική ιστορία του δράστη.

Γεννηµένος στο Μαϊάµι το 1999 από µια 12χρονη µητέρα, την Μπανιέλα Σουσάζα, η οποία έµεινε έγκυος όταν έπεσε θύµα βιασµού, ο Κριστιάν µεγάλωσε σε ένα σπίτι γεµάτο ναρκωτικά και βία. Ο πατέρας του ήταν 25 ετών και σε περιορισµό για 10 χρόνια λόγω του βιασµού. Το παιδί ήταν µόλις δύο ετών όταν τον βρήκαν στις 4 τα ξηµερώµατα να περιπλανιέται γυµνό και βρώµικο στους δρόµους επειδή η αλκοολική και ναρκοµανής γιαγιά του τον είχε εγκαταλείψει σε µια ξένη γειτονιά.

Σύµφωνα µε τα επίσηµα αρχεία της αστυνοµίας ο Κριστιάν υπέφερε στα χέρια της µητέρας, της γιαγιάς, του πατριού και των συγγενών του.

Το 2007, όταν ο Κριστιάν ήταν οκτώ ετών, η πρόνοια ενηµέρωσε τις αρχές ότι είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από έναν µεγαλύτερο ξάδερφό του. Οι άνθρωποι που ασχολήθηκαν µε την υπόθεση διέγνωσαν σοβαρές ενδείξεις διαταραγµένης συµπεριφοράς (είχε σκοτώσει ένα γατάκι, προσποιούταν ότι έκανε σεξ σε συµµαθητές του, αυνανιζόταν στο σχολείο και δεν εµφάνιζε κανένα συναίσθηµα).

«Πρέπει να καταπίνεις τα συναισθήµατά σου και να ξεπερνάς κάθε κατάσταση σαν να µη συνέβη ποτέ», έλεγε το παιδάκι. Τον Οκτώβριο του 2012 έµενε στο σπίτι µε τη µαµά και τον νέο του πατριό όταν οι δασκάλες του τρόµαξαν τόσο πολύ από ένα σοβαρότατο τραύµα στο µάτι ώστε το έστειλαν εκτάκτως στο νοσοκοµείο. Είπε στους αστυνοµικούς ότι ο πατριός του τον είχε βιάσει και γρονθοκοπήσει. Πριν φτάσουν στο σπίτι για να τον ανακρίνουν, ο πατριός είχε αυτοκτονήσει µε µια καραµπίνα.

35

Η οικογένεια µετακόµισε βόρεια, στο Τζάκσονβιλ και ο Κριστιάν εντυπωσίαζε τους καθηγητές του στο γυµνάσιο µε άριστα σε όλα τα µαθήµατα. Στις 3 Ιουνίου 2011, όµως, η αστυνοµία έλαβε µια κλήση να σπεύσει στο διαµέρισµα της οικογένειας. Ο µικρός αδερφός του, Ντέιβιντ, ήταν νεκρός, µε µελανιές στα µάτια, διαλυµένο κρανίο και εγκεφαλική αιµορραγία.

.

Η 25χρονη πια Σουζάνα είπε στους αστυνοµικούς ότι είχε αφήσει τα παιδιά µόνα στο σπίτι. Αργότερα αποδείχτηκε ότι σέρφαρε τέσσερις συνεχόµενες ώρες στο διαδίκτυο ενώ το παιδί της ξεψυχούσε. Όταν κατάλαβε τι είχε συµβεί άρχισε να ψάχνει οδηγίες για τις πρώτες βοήθειες. Πολλές ώρες αργότερα κάλεσε την αστυνοµία αλλά όχι το ασθενοφόρο. Σύµφωνα µε την εξέταση του ιατροδικαστή το παιδί ίσως ήταν σήµερα ζωντανό εάν είχε µεταφερθεί εγκαίρως στο νοσοκοµείο. Τον Μάρτιο θεωρήθηκε ένοχη για ανθρωποκτονία εξ’ αµελείας και η ποινή της µπορεί να φτάσει έως και τα 30 χρόνια.

Μέχρι να φτάσει η ώρα να δικαστεί ο Φερνάντεζ για την ανθρωποκτονία, ο ψυχίατρος που εξέτασε τον ετεροθαλή αδερφό του ενηµέρωσε τις αρχές ότι ο Φερνάντεζ τον κακοποιούσε συστηµατικά, σεξουαλικά!

36

Το παιδί µίλησε µε πρωτοφανή κυνικότητα σε ψυχιάτρους και αστυνοµικούς για τα εγκλήµατα που έγιναν σε βάρος του και τα εγκλήµατα που έκανε εκείνο σε βάρος των ασθενέστερων αδερφών του.

«Ο Κριστιάν αρνήθηκε πως είχε σκοπό να σκοτώσει τον αδερφό του. Ανέπτυσσε ωστόσο πολλές άµυνες όταν τον ρωτούσα από πού πήγαζε τόσος θυµός που όπλιζε τη γροθιά του», κατέθεσε ένα από τους γιατρούς.

Ποια απόφαση δικαστηρίου θα ήταν άραγε δίκαιη για αυτό τον βιαστή και δολοφόνο;

Καταλαβαίνουµε ότι ένα παιδί αντιλαµβάνεται τα γεγονότα που συµβαίνουν στην παιδική του ηλικία ως «απαλλαγµένα από κάθε είδους ενοχή». Για να το αντιληφθούµε αυτό καλλίτερα θα πρέπει να θεωρήσουµε τον εν λόγο ανήλικο, Cristian Fernandez ως µία καταθετική τράπεζα· και τις εµπειρίες του ως νοµίσµατα. Έτσι αν γίνει κατάθεση νοµίσµατος «µίσους» και «παραµέληση» τότε η τράπεζα (το παιδί) θα τα αποταµιεύσει για να τα χρησιµοποιήσει στο µέλλον. Όπως και έγινε µε τον ανήλικο Cristian Fernandez. Πιο συγκεκριµένα αυτό που δέχτηκε προσέφερε χωρίς κανενός είδους δισταγµό. Οι αναµνήσεις, επίσης, δεν αφήνουν ήσυχο το µυαλό και συνεχίζουν να έρχονται ξανά και ξανά µέχρι που καταλαµβάνουν την θέση της επιθυµίας.

∆ιαβάζοντας στο τέλος το σχόλιο αντιλαµβανόµαστε ότι ο µικρός Cristian όχι µόνο αρνήθηκε ότι είχε σκοπό να σκοτώσει τον µικρό του αδερφό αλλά και αµυνόταν σε κάθε προσπάθεια διαλεύκανσης της κατάστασης

Αν παρακολουθήσει κάποιος την ώρα που τον µεταφέρουν στο κρατητήριο µε τις χειροπέδες περασµένες στο χέρι, θα προσέξει το άγχος και την αγωνία που τον είχε καταβάλει, όπως και την ώρα που του διαβάζει τα δικαιώµατά του ή υπεύθυνη

37

αστυνοµικός.

Τέλος ας µην ξεχνάµε ότι µιλάµε για ένα παιδί σοβαρά διαταραγµένο ψυχολογικά αλλά και στην συµπεριφορά του. Αυτό που µας κάνει όλους να απορούµε είναι η σκέψη ενήλικα που εχει αυτό το παιδί όπως φαίνεται και από τα λόγιας του «Πρέπει να καταπίνεις τα συναισθήµατά σου και να ξεπερνάς κάθε κατάσταση σαν να µη συνέβη ποτέ»

Βιντεοπαιχνίδια και βία Ένα απ’ τα σηµαντικότερα προβλήµατα που προκαλούν τα βιντεοπαιχνίδια, και για το οποίο γίνεται λόγος πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια, είναι η µύηση των παιδιών στη βία. Τα βίαια βιντεοπαιχνίδια µαθαίνουν στα παιδιά να καταφεύγουν σε επιθετικές µεθόδους για να επιλύσουν τις διαφορές τους. Ακόµη, ένα τέτοιο παιχνίδι που προβάλλει βίαιες σκηνές, µπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για ένα παιδί που έχει ήδη επιθετική προδιάθεση. Αποδείχθηκε πως όσο περισσότερες βίαιες πράξεις βλέπει ένα παιδί, τόσο πιο πιθανό είναι να διαπράξει και το ίδιο βιαιότητες. Συµπερασµατικά λοιπόν, οι αρνητικές συνέπειες των βιντεοπαιχνιδιών για τα παιδιά είναι οι εξής: -Προκαλούν επιθετική συµπεριφορά -Προκαλούν επιθετικές σκέψεις -Προκαλούν εχθρικές προθέσεις -Συσχετίζονται µε την επιθετική και εγκληµατική συµπεριφορά -Μειώνουν τη «συµπάθεια» προς τα θύµατα και αυξάνουν την πιθανότητα να γίνει το παιδί ένας βίαιος ενήλικας -∆ηµιουργούν απευαισθητοποίηση απέναντι στη βίαιη συµπεριφορά -Μειώνουν την εµπιστοσύνη και αυξάνουν το φόβο -Μειώνουν τις σχολικές επιδόσεις -Προκαλούν την εκδήλωση εθιστικής συµπεριφοράς που συχνά καταλήγει σε σκασιαρχείο απ’ το σχολείο για να παίξει το παιδί το αγαπηµένο του παιχνίδι -Καταλήγουν σε καθιστικό τρόπο ζωής, κακές διατροφικές συνήθειες και παχυσαρκία -Οδηγούν στη µείωση της καλής φυσικής κατάστασης, γεγονός που συχνά οδηγεί σε καρδιακά νοσήµατα -Επηρεάζουν τη στάση των νέων απέναντι στα στερεότυπα των δυο φύλων - Τονίζουν την αυτόνοµη δράση και δεν ενθαρρύνουν την οµαδική δουλειά ή τη συνεργασία -Παίζονται εις βάρος άλλων δηµιουργικών εξωτερικών δραστηριοτήτων που θα µπορούσαν να γεµίσουν τον ελεύθερο χρόνο του παιδιού.

38

Αίσθηση προκαλεί το επόµενο θέµα το οποίο αναφέρεται σε έναν ανήλικο ο οποίος σκότωσε τον πατέρα του µε τσεκούρι για τα βιντεοπαιχνίδια. (Τα παραπάνω εντόνως τονισµένα µειονεκτήµατα των “video games” βρίσκουν στήριξη στο παρακάτω περιστατικό.)

Οι γονείς τού, του πήραν το πληκτρολόγιο του υπολογιστή, αφού πέρασε µία εβδοµάδα παίζοντας παιχνίδια και αυτός, που συνέλαβαν τον νεαρό πατροκτόνο.

Κάτι που είναι αρκετά συχνό στα εδάφη της νεανικής παραβατικότητας είναι και η

οπλοφορία των ανηλίκων, πόσο µάλλον έξω από σχολικό χώρο. Σοκ έχει προκαλέσει

η είδηση ότι δύο ανήλικοι, ηλικίας 14 και 16 ετών είχαν βάλει στόχο παιδιά της

ηλικίας τους και µε την απειλή µαχαιριού έπαιρναν ότι έβρισκαν στην κατοχή τους.

39

Οι δύο ανήλικοι το βράδυ της ∆ευτέρας συνελήφθησαν στον Κολωνό.

Λίγο πριν από τη σύλληψη οι δύο δράστες αφού απείλησαν µε µαχαίρι τρεις ανηλίκους έξω από σχολείο τους άρπαξαν δύο κινητά τηλέφωνα και το χρηµατικό ποσό των 55 ευρώ.

Από την έρευνα που διενεργήθηκε, προέκυψε ότι οι συλληφθέντες την τελευταία εβδοµάδα διέπραξαν στην περιοχή του Κολωνού άλλες τρεις ληστείες σε βάρος ανηλίκων, από τους οποίους αφαίρεσαν τα κινητά τους τηλέφωνα.

Οι δύο συλληφθέντες οδηγήθηκαν στον αρµόδιο Εισαγγελέα.

∆εν είναι όµως και λίγοι οι ανήλικοι που οδηγήθηκαν σε ακραίες καταστάσεις εξαιτίας της συµπεριφοράς άλλων συνοµηλίκων τους, εξαιτίας αυτού του απάισιου φαινοµένου που είναι γνωστό µε το όνοµα “bullying”.

Το bullying είναι ένας «τεχνικός», ουσιαστικά, όρος ο όποιος περικλείει:

8) Πράξεις παραβατικού χαρακτήρα οι οποίες

9) Τελούνται από ανήλικους εναντίον ανηλίκων και

10) Έχουν επαναλαµβανόµενο χαρακτήρα

Περιφραστικά, λοιπόν, θα µπορούσαµε γενικά να ορίσουµε το bullying ως µορφή

βίας η οποία εκδηλώνεται µεταξύ εφήβων.

Είναι πολύ άσχηµο να βλέπουµε περιστατικά παιδιών όπως το παρακάτω που

40

διαπράττουν αυτοκτονία εξαιτίας αυτού του απαίσιου φαινοµένου.

Αναφέροµαι στην περίπτωση του Seth Walsh (φωτογραφία στο τέλος) ένα 13χρονο παιδί που αυτοκτόνησε επειδή οι συµµαθητές του τον έλεγαν... οµοφυλόφιλο. Πρόκειται για τον Σεθ Γουόλς από την Καλιφόρνια που δέχονταν καθηµερινά πειράγµατα στο σχολείο για τη θηλυπρεπή συµπεριφορά του.

Κάποια στιγµή, το παιδί δεν άντεξε άλλο. Ο Σεθ κρεµάστηκε από ένα δέντρο στις 19 Σεπτεµβρίου. Οι δικοί του τον βρήκαν αναίσθητο κάτω στο έδαφος, χωρίς αναπνοή. Μεταφέρθηκε στο νοσοκοµείο, µπήκε σε µηχανική υποστήριξη, ωστόσο τα ξηµερώµατα εξέπνευσε µετά από 10 µέρες πάλης µε τον θάνατο.

Η οικογένεια του Σεθ µε δήλωσή της, πάντως, δεν καταφέρθηκε κατά των συµµαθητών του αλλά ούτε και κατά των καθηγητών ή του σχολείου. Απλά ζήτησε αγάπη, κατανόηση και αποδοχή στο διαφορετικό.

Αξίζει να σηµειωθεί πάντως ότι αυτή είναι η τρίτη αυτοκτονία ανήλικου µαθητή για παρεµφερή λόγο στις ΗΠΑ. Πριν λίγες ηµέρες ένα ακόµη παιδί, ο Ασερ Μπράουν από το Τέξας αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι, ενώ και ένας 15χρονος από την Ιντιάνα είχε κρεµαστεί γιατί δεν άντεχε άλλο να τον κοροϊδεύουν.

Για την συγκεκριµένη υπόθεση υπάρχουν και σχόλια από χρηστές του διαδικτύου, όπως τα βρήκαµε στο blogthea.gr2. Συγκεκριµένα, ο χρήστης που δηµοσίευσε το γεγονός ως θέµα για συζήτηση πρόσθεσε στο τέλος το εξής σχόλιο: «Το σχόλιο µου... Απλά ζήτησε αγάπη, κατανόηση και αποδοχή στο διαφορετικό. Αλήθεια... πόσο έτοιµοι είµαστε να αποδεχτούµε το διαφορετικό σε οποιαδήποτε µορφή του? ∆εν µιλάω µόνο για οµοφυλοφιλία αν και το νήµα αυτό πραγµατεύεται. Γενικά όµως... το διαφορετικό. Αυτό που οι περισσότεροι βλέπουµε "διαφορετικό", "αλλιώτικο" ίσως και "ανώµαλο". Μπορούµε να κατανοήσουµε τους λόγους που κάποιος/α έχει διαφορετικά "γούστα" από τα συνηθισµένα? Μπορούµε να αγαπήσουµε τον πλησίον µας όπως είναι, "διαφορετικός" όµως ίδιος µε εµάς στην ουσία?» Στο συγκεκριµένο σχόλιο απάντησε ένας χρήστης µε τα εξής λόγια: «Αυτό ακριβώς, αν και θα συµπληρώσω πως όλα ξεκινούν από τους γονείς (και εν µέρει και από τους δασκάλους), που είναι ανίκανοι να δώσουν στοιχειώδη παιδεία

41

στα παιδιά. Περάστε έξω από ένα σχολείο και µετρήστε πόσες βρισιές και κοροϊδίες θα ακούσετε να ανταλλάζουν τα παιδιά... Όταν τα παιδιά σε µια κοινωνία είναι απολίτιστα, αυτό λέει πολλά για τους γονείς! […

Μια παλιά αλλά όχι ξεχασµένη υπόθεση είναι η εξαφάνιση του Αλέξ Μεσχισβίλι. ∆ίχασε, τράβηξε την προσοχή, ανησύχησε πάρα πολύ κόσµο και αναστάτωσε την κοινή γνώµη.

«Την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2006 και περί ώρα 19.15 - 20.00, οι γονείς παρέλειψαν να παρεµποδίσουν τα τέκνα τους από την τέλεση της αξιόποινης πράξης της ανθρωποκτονίας µε πρόθεση από κοινού και δη µε ενδεχόµενο δόλο από κοινού σε βάρος του 11χρονου Αλέξανδρου Μεσχισβίλι» αναφέρει το αρµόδιο ∆ικαστικό Συµβούλιο Θεσσαλονίκης και συνεχίζει: «Οι κατηγορούµενοι ανήλικοι, ενώ κάθονταν σε παγκάκι στην πλατεία (πάρκο) της Ελιάς, της πόλης της Βέροιας, και περνούσε από µπροστά τους πεζός και µόνος ο Αλεξ, ύστερα από φραστικό επεισόδιο που είχαν µαζί του, κατά το οποίο απηύθυναν σε αυτόν ειρωνικά τις φράσεις “τι θες, ρε γιαλαµπούκα”, εκείνος δε τους απάντησε µε τις φράσεις “αφήστε µε, ρε βλάκες”, επιτέθηκαν αρχικά εναντίον του και τον κτύπησαν µε τα χέρια τους σε διάφορα σηµεία του σώµατός του, µε αποτέλεσµα αυτός να πέσει στο έδαφος και να τραυµατιστεί στη µύτη. Ακολούθως, ενώ αυτός σηκώθηκε και τρέχοντας προσπάθησε να διαφύγει διερχόµενος από κεντρικούς δρόµους της Βέροιας, οι κατηγορούµενοι τον κυνήγησαν, µέχρι που καταδιώκοντας αυτόν τον πρόλαβαν στην πλατεία ∆ηµαρχείου της Βέροιας και τον εγκλώβισαν, κλείνοντάς του τον δρόµο στην πλαϊνή πλευρά της, όπου υπάρχει µαρµάρινη σκάλα που οδηγεί στην οδό Ελλης».

Από τις περιγραφές των ίδιων των δραστών ξεδιπλώνονται οι τελευταίες δραµατικές στιγµές του άτυχου αγοριού, που ακόµα και στο κεφαλόσκαλο της µαρµάρινης σκάλας του επιτέθηκαν και πάλι, µολονότι οι πέντε ανήλικοι δράστες (όπως δέχεται το βούλευµα) γνώριζαν ότι στο σηµείο όπου βρισκόταν, σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι αυτοί ως επιτιθέµενοι ήταν περισσότεροι, µπορούσε να χάσει την ισορροπία του και να πέσει στα σκαλοπάτια και να τραυµατιστεί θανάσιµα, εντούτοις κατάφεραν εναντίον του αλλεπάλληλα χτυπήµατα µε γροθιές και κλοτσιές στο κεφάλι, το πρόσωπο, στην κοιλιά και σε άλλα µέρη του σώµατός του.

Ο Αλεξ, ήδη εξαντληµένος από την προηγούµενη συνεχή καταδίωξη και τραυµατισµένος από την πτώση του και τα προηγηθέντα χτυπήµατα, εξαιτίας των συνεχιζόµενων πληγµάτων και των βίαιων απωθήσεών του χάνει την ισορροπία του, πέφτει στα µαρµάρινα σκαλοπάτια κατρακυλώντας από ύψος δύο µέτρων, τραυµατίζεται στο πίσω και κάτω µέρος της κεφαλής του και υφίσταται βαριές

42

κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, από τις οποίες και ως µόνης ενεργού αιτίας επήλθε ο θάνατός του.

Παράλληλα, οι γονείς, κατά το κατηγορητήριο, παρέλειψαν να παρεµποδίσουν τα παιδιά τους και από την τέλεση της αξιόποινης πράξης της περιύβρισης νεκρού από κοινού. Συγκεκριµένα, αφού οι δράστες προκάλεσαν τον θάνατο του ανήλικου Αλεξ, µετέφεραν αρχικά την ίδια ώρα το πτώµα του στην παρακείµενη, παλαιά, ακατοίκητη διώροφη, διατηρητέα µονοκατοικία της οδού Ελλης, όπου τον εγκατέλειψαν επί διήµερο.

Στη συνέχεια, το απόγευµα της 5ης Φεβρουαρίου 2006 τον πήραν από το εγκαταλειµµένο σπίτι της οδού Ελλης και αφού τον τοποθέτησαν σε ένα καρότσι που χρησιµοποιείται για τη µεταφορά οικοδοµικών υλικών, τον σκέπασαν µε µια παλιά κουβέρτα, ώστε να µη φαίνεται, και εκµεταλλευόµενοι τις δυσµενείς καιρικές συνθήκες και την αραιή κυκλοφορία τον µετέφεραν περνώντας από κεντρικούς και µη δρόµους της Βέροιας, κατευθύνθηκαν προς τη γέφυρα Μπαρµπούτα, που οδηγεί στον ποταµό Τριπόταµο της Βέροιας, και αφού πλησίασαν στο ποτάµι, έβγαλαν από το καρότσι το πτώµα και το πέταξαν σε αυτό...

Η σκυτάλη καταλήγει σε ένα πολύ στικτό έγκληµα που διαπράχτηκε από ανήλικους. Ακούγεται και είναι τραγικό το πώς άτοµα τόσο µικρής ηλικίας µπορούν να σκεφτούν και να διαπράξουν τέτοιου είδους πράγµατα. Το µετρό ξεφεύγει από την πρώτη κιόλας στιγµή και στη συνεχεία έρχεται η ώρα που όλα αυτά πρέπει να καλυφτούν και να κρυφτούν. Όπως έγινε και µε την ίδια την ιστορία, η οποία θάφτηκε «για τα καλά» στα έγκατα της γης µε την πάροδο του χρόνου.

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ.

Η Χριστίνα είναι σήµερα 22 ετών και γνώρισε από πολύ µικρή τη σεξουαλική και σωµατική κακοποίηση.

Οι γονείς της βρίσκονται σε διάσταση από τότε που η µικρή ήταν 2,5 ετών. Έκτοτε, η Χριστίνα και ο µεγαλύτερος αδελφός της, έµεναν µε τον παππού και τη γιαγιά σε επαρχιακή πόλη της Ελλάδας. Από τότε που χώρισαν οι γονείς της, η Χριστίνα δεν είχε καµία σχέση και επικοινωνία µε την µητέρα της, παρότι ζούσαν στην ίδια περιοχή. Ο πατέρας της συζούσε µε µία κυρία, µε την οποία µάλιστα απέκτησε µία κόρη. Τον Απρίλιο του 2003 η Χριστίνα επισκέφθηκε την Κοινωνική Υπηρεσία του νοσοκοµείου της περιοχής της και ανέφερε στην κοινωνική λειτουργό ότι ξυλοκοπείται πολύ συχνά από τον πατέρα της, χωρίς αιτία, µε αποτέλεσµα να φέρει µώλωπες σε όλο το σώµα της. Εξετάστηκε από

43

τους γιατρούς του νοσοκοµείου και εισήχθη στην ορθοπεδική κλινική όπου νοσηλεύτηκε, λόγω τραυµατισµού της στον αυχένα και τη µέση. Η Χριστίνα ανέφερε, επίσης, ότι από 3 ετών, εκτός από τους ξυλοδαρµούς, υφίστατο σχεδόν καθηµερινά σεξουαλική κακοποίηση τόσο από τον πατέρα όσο και από τον παππού της. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της στο νοσοκοµείο η επιµελήτρια ανηλίκων που επισκεπτόταν την Χριστίνα, επικοινώνησε µε τον παππού και τον πατέρα της, οι οποίοι ως αιτία των ξυλοδαρµών της Χριστίνας, πρόβαλλαν την τιµωρία και τον συνετισµό της σε κανόνες ηθικής (π.χ. να µη µιλάει σε αγόρια, να µην βγαίνει έξω κ.λπ.).Τελικά αποφασίστηκε, µε τη συναίνεση της Χριστίνας, να µην επιστρέψει στο σπίτι που έµενε έως τότε και τη φροντίδα της ανέλαβε «Το Χαµόγελο του Παιδιού». Σήµερα η Χριστίνα έχει το δικό της σπίτι και εργάζεται ως αισθητικός.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 1

• ΣΕ ΕΧΕΙ ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΕΙ ΠΟΤΕ ΚΑΠΟΙΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝ ¨ΝΑΙ¨ ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ;

− Nαι λοιπόν στο δηµοτικό είχα πετάξει ένα θρανίο στο κεφάλι ενός συµµαθητή µου και µετά χτυπούσα το κεφάλι του στον τοίχο και άνοιξε και στο επόµενο διάλυµα µε κυνηγούσε να µε µαχαιρώσει

• ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΡΑΞΗ;

− Με έβριζε χωρίς λόγο και µε κοροϊδευε και κάπως έτσι άρχισε το γεγονός

• ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΣΟΥ ΕΙΧΕΣ ΚΑΠΟΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Η ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΟΥ ΠΕΡΙΓΥΡΟ;

− Ναι η µητέρα µου είχε ψυχολογικά προβλήµατα και ο πατέρας µου ήταν πάρα πολύ καταπιεστικός και ξεσπούσαν πάνω µου και οι δύο µε αποτέλεσµα να γίνω βίαιος απέναντι στους συµµαθητές µου και να χάνω εύκολα την ψυχραιµία µου

• ΆΡΑ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΟΤΙ Η ΒΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ Ο∆ΗΓΗΣΕΙ ΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΒΙΑ .ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΟΤΙ ΣΕ ΕΠΗΡΕΑΣΕ;

− Ναι η βία κάνει ένα κύκλο.Όταν δέχεσαι βία θέλεις να δώσεις βία παράδειγµα εγώ όταν µε έδερνε ο πατέρας µου ή η µάνα µου πήγαινα µετά και πλάκωνα

44

στο ξύλο τα ποιο µικρά παιδιά στην γειτονία µου ή κλοτσούσα τις γάτες µόνο και µόνο από αντίδραση και πίστευα ότι είναι κάτι το φυσιολογικό και σιγά σιγά φούντωνε ένα µίσος µέσα µου προς όλους και µου πήρε πολύ καιρό να το ξεπεράσω και να πάω παρακάτω

• ΕΙΧΕΣ ΚΑΠΟΙΟΝ ΝΑ ΣΕ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ;

− Όχι κανένα δεν είχα κανένα δίπλα µου σε όλα αυτά που περνούσα µόνος µου αλλά έτσι κι αλλιώς ντρεπόµουν να πω σε κάποιον ότι ο πατέρας µου και η µάνα µου µε έδερναν ενώ έβλεπα όλα τα παιδία να έχουν µία φυσιολογική οικογένεια .Μετά από πολύ καιρό άρχιζα και έκανα παρέες µε παιδιά τα οποία µε βοήθησαν να τα ξεχάσω και να πάω παρακάτω.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 2

• ΕΧΕΙΣ ∆ΕΧΤΕΙ ΠΟΤΕ ΒΙΑ Ή ΕΧΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙ;

- Ναι ,όταν ήµουνα 17 χρονών µου είχαν επιτεθεί κάτι συνοµήλικοι µε τους οποίους είχα τσακωθεί αλλά και τους επιτέθηκα εκείνη την στιγµή.

• ΠΩΣ ΑΡΧΙΣΕ ΤΟ ΣΥΜΒΑΝ;

- Ένα απόγευµα καθώς είχα πάει βόλτα µε τον αδερφό µου µας επιτέθηκαν κάποιοι µε σκοπό να χτυπήσουν εµένα αφού τους είχα πειράξει µία φορά .Ο αδερφός µου είχε βγεί από το νοσοκοµείο αφού είχε αντιµετωπίσει ένα σοβαρό πρόβληµα µε την καρδία του .Εκείνο το απόγευµα του είπα να πάµε µία βόλτα 1-2 τετράγωνα πιο κάτω αφού έπρεπε να περπατάει λόγο της ασθένειας του. Ξαφνικά τρία άτοµα µε κουκούλες ερχόντουσαν προ το µέρος µας .Εγώ αµέσως αντιλήφθηκα ότι ήταν αυτά τα παιδιά αφού γνώρισα τον έναν από την µπλούζα του αλλά και από το παπούτσι του το οποίο ήταν σκισµένο .Τότε µε πολύ µίσος έριξαν τον αδερφό µου κάτω και µε κλωτσούσαν στα µούτρα και στην κοιλία µου. Ένας από αυτούς αφού µε έφτυσε πήγε προς το µέρος του αδερφού µου .Εγώ αµέσως σηκώθηκα και άρχισα να τον βαράω. ∆εν µπορώ να καταλάβω πώς έγινε και δάγκωσα το αυτί αυτού που ήταν κάτω µε αποτέλεσµα να του κόψω ένα µεγάλο κοµµάτι. Μόλις είδαν τα αίµατα αυτοί έτρεξαν και έφυγαν αλλά ο αδερφός µου ήταν σε έξαλη κατάσταση µε όλα αυτά που είχε ζήσει.

• ΠΟΙΟ ΠΡΑΓΜΑ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΕ ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ;

45

- Ο τρόπος µε τον οποίο µε βαρούσαν σαν να είµαι ένα σκουπίδι της κοινωνίας αλλά και η κατάσταση του αδερφού µου µίας και ακόµα δεν είχε αναρρώσει.

• ΘΕΩΡΕΙΣ ΟΤΙ ΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΘΥΤΗΣ Ή ΘΥΜΑ ΕΠΗΡΡΕΑΖΕΙ

ΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΖΩΗ ΤΟΥ; - Φυσικά και αυτό το πράγµα είναι που µε ταλαιπωρεί πολλές φορές αφού έχει

τύχει να χτυπήσω µε βίαιο τρόπο τα παιδιά µου. Φυσικά το µετάνιωσα αλλά συνέχεια αναρωτιέµαι γιατί να τύχει αυτό σε εµένα και γιατί εγώ να τους πειράξω. Πιστεύω ότι αν δεν είχε γίνει αυτό το γεγονός θα ήµουν καλύτερος στην ζωή µου και πολλές φορές δεν θα συµπεριφερόµουν µε κακό τρόπο προς την γυναίκα µου.

• ΠΩΣ ΑΝΤΕ∆ΡΑΣΕ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΥΜΒΑΝ ΚΑΙ ΠΩΣ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ;

- Στην αρχή µόλις πήγα στο σπίτι µου δεν είπα τίποτα στην οικογένεια µου παρά µόνο κλείστηκα στο δωµάτιο µου. Οι γονείς µου ανησύχησαν στην κατάσταση που βρισκόµουνα εγώ και ο αδερφός µου .Μετά από λίγη ώρα , βγήκα από το δωµάτιο να τους πω τι έγινε γιατί δεν µπορούσα να το κρατάω άλλο µέσα µου. Αφού τους εξήγησα το γεγονός, την µητέρα µου την έπιασε υστερία µε αποτέλεσµα να µε βαραίνει περισσότερο η κατάσταση. Ο πατέρας µου που ήταν πιο οµιλιτικός συζήτησε µαζί µου τα πράγµατα και κατάληξε να βρούµε τα παιδιά ώστε να λυθεί το πρόβληµα. Οι οικογένειες τους δεν ξέρω πως αντέδρασαν εκείνη την στιγµή αλλά η οικογένεια αυτού που του έκοψα το αυτί πήγε στην αστυνοµία.

• ΠΩΣ ΑΝΤΕ∆ΡΑΣΕ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ; - Εγώ καθόµουν σπίτι µου και µία στιγµή χτύπησε το κουδούνι. Ήταν από την

αστυνοµία και ζήτησαν τον πατέρα µου αλλά και εµένα. Πήγα στο αστυνοµικό τµήµα για να δώσω κατάθεση . Εκείνη την στιγµή ένιωσα πιο πολύ καταπίεση αφού αναγκαστικά θυµόµουν ξανά τα γεγονότα. Τελικά ο αξιωµατικός ζήτησε από τον πατέρα µου να µε παρακολουθεί µία κοινωνική λειτουργός ώστε να µπορέσει να αλλάξει η µέχρι τότε συµπεριφορά µου.

• ΠΩΣ ΑΝΤΕ∆ΡΑΣΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ;

- Από την πλευρά των µαθητών δεν υπήρχαν αρκετές αντιδράσεις µε αποτέλεσµα να µην νιώθω άσχηµα. Όµως µερικές φορές µε φώναζαν αυτιά µε αποτέλεσµα να µου θυµίζουν το συµβάν και να αισθάνοµαι άσχηµα για την πράξη µου. Από την πλευρά των καθηγητών όσο µπορούσα και όχι όλοι µε βοηθούσαν ψυχολογικά. Μερικοί βέβαια µε αντιµετώπιζαν σαν άλυτη και κωλόπαιδο. Πολλές φορές µε φώναζαν έτσι. Με τον καιρό όµως οι καθηγητές κατάλαβαν το λάθος τους και αυτό οδήγησε στο να αλλάξει η συµπεριφορά τους προς εµένα.

46

• ΘΕΩΡΕΙΣ ΤΟ ΟΤΙ ΕΧΕΙΣ ∆ΕΧΤΕΙ ΒΙΑ,ΣΕ ΕΚΑΝΕ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΕΣΑΙ ΜΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ;

- Στο µεγαλύτερο ποσοστό µε έκανε να ασκήσω βία αυτό το πράγµα. Από µικρός πολλές φορές δεχόµουν βία από το οικογενειακό µου περιβάλλον µε αποτέλεσµα όταν έδερνα κάποιον θεωρούσα ότι είχα άλλο ένα θύµα µαζί µε εµένα. Αυτό ήταν το κριτήριο που ασκούσα βία. Ακόµα πιστεύω ότι είχα επηρεαστεί αρκετά από τις παρέες που έκανα και για αυτό άρχισα να ξεκόβω δηµιουργώντας νέες παρέες . Βέβαια στην αρχή δεν γινόµουν εύκολα αποδεκτός γιατί δεν πίστευαν ότι έχω αλλάξει και µε θεωρούσαν κακή παρέα για αυτούς . Με τον χρόνο όµως τους κέρδισα και έτσι έκανα µία νέα αρχή στην ζωή µου.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 3η

• ΈΧΕΙΣ ΠΕΣΕΙ ΠΟΤΕ ΘΥΜΑ BULLYING; − Ναι έχω πέσει θύµα, κυρίως στο ∆ηµοτικό εξαιτίας του βάρους µου. Όλα τα

παιδιά έµεναν σε αυτό, παιδιά κυρίως από το άλλο τµήµα καθώς στο δικό µου ήµασταν όλα δεµένα µεταξύ µας. Άτοµα κυρίως που δεν µε γνώριζαν. Χωρίς να γνωρίζουµε κάποιον δεν µπορούµε να τον κρίνουµε, αυτοί έµεναν µόνο στην εξωτερική εµφάνιση.

• ∆ΗΛΑ∆Η ΤΙ ΕΙ∆ΟΥΣ ΣΧΟΛΙΑ ΛΑΜΒΑΝΕΣ; − Είσαι βαρέλο, είσαι τόφαλος, δεν χωράς να µπεις από τις πόρτες. Για το λόγο

αυτό µε χτυπούσανε κιόλας. Για παράδειγµα πιάνανε ξύλα, κυρίως αγόρια το έκαναν αυτό, και χτυπούσαν οπού βρίσκανε. Μια φορά µε πέταξαν µέσα στις βρύσες του σχολείου όπου µου ρίξανε µια µπουνιά στο πρόσωπο µε αποτέλεσµα να ανοίξει η µύτη µου, µετά άνοιξαν τις βρύσες και µε άφησαν εκεί µέσα. Μέχρι που ήρθε και µε βρήκε ένας καθηγητής και µε έβγαλε.Στην 5η ∆ηµοτικού γνώρισα µια κοπέλα που είχε και αυτή επίσης παραπάνω κιλά αλλά αυτή δεν την πειράζανε. Λογικά γιατί αυτή είχε παραπάνω αυτοπεποίθηση σε αντίθεση µε εµένα που εµένα ό,τι και αν µου λέγανε το µασούσα-το µασούσα και δεν έλεγα τίποτα σε κανέναν. Ούτε στους γονείς µου δεν τους έλεγα για το συγκεκριµένο θέµα διότι και να τους το έλεγα δεν θα µε πιστεύανε και θα µε έλεγαν υπερβολική. Αυτά δεν τα έχω πει σε κανένα παρά µόνο σε κοντινούς µου ανθρώπους, ε και φυσικά τώρα εδώ για λογούς, για το σχολείο σας.Με αυτήν την κοπέλα στην αρχή κάναµε παρέα αλλά στη συνέχεια έγινε ο κύριος παράγοντας για να µην εµπιστεύοµαι φίλους µου, κοντινά άτοµα. ∆ηλαδή αυτοί που µε πλησιάζουνε να µην τους εµπιστεύοµαι.

47

Αυτό το λέω ως αρνητικό γιατί στο τέλος είχε συνωµοτήσει µε τους υπόλοιπους και ό,τι της έλεγα πήγαινε και τους το ‘λεγε και µετά όλα µου το µυστικά είχαν γίνει γνωστά στο σχολείο, κάτι που δεν ήθελα, και µετά συνδύαζαν, τα σχόλια µε το βάρος ώστε τα έλεγαν όλα µαζί.

• ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ ΣΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ ΜΕ ΤΙΣ ΒΡΥΣΕΣ;

− Κοιτά δεν µίλησα µε τους γονείς µου. Τους έλεγα συνέχεια δικαιολογίες όταν µε ρωτούσαν γιατί έχεις µελανιά εκεί και αλλά τέτοια. Τους έλεγα ότι χτύπησα µονή µου γενικά ότι έβρισκα εκείνη την στιγµή γιατί δεν ήθελα να τους ανησυχήσω. Ήµουνα και καλό παιδί στο σχολείο και δεν ήθελα να ανησυχήσω τους δασκάλους στο σχολείο. Αυτό ήταν δικό µου θέµα και δεν ήθελα να ανακατευτεί κανένας. Κυρίως κλεινόµουν στον εαυτό µου και καθόµουν και έκλαιγα, κάτι που κάνω και τώρα. Στο σχολείο δεν έκανα τίποτα.

• ΌΤΑΝ ΣΕ ΕΡΙΧΝΑΝ ΣΤΙΣ ΒΡΥΣΕΣ ΚΑΙ ΣΟΥ ΕΚΑΝΑΝ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΕΣΥ ∆ΕΝ ΑΝΤΙΣΤΑΘΗΚΕΣ ΚΑΘΟΛΟΥ; ∆ΕΝ ΕΚΑΝΕΣ ΚΑΤΙ;

− Όχι δεν έκαναν τίποτα.

• ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΣΕ ΒΡΗΚΕ Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΙ ΕΓΙΝΕ, ΤΙ ΕΙΠΕΣ; − Τότε του είπα ότι παίζαµε µε κάποια παιδιά και ότι αυτό ήταν µέρος του

παιχνιδιού.

• Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΑΙΝΟΤΑΝ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΙ ΤΙ ΕΙΧΕ ΣΥΜΒΕΙ; − Κοιτά, στη 6η, όταν δηλαδή είχα ωριµάσει, άρχισα και έβλεπα ότι οι δάσκαλοι

είχαν καταλάβει το πρόβληµα. Το ήξερα… και από συµπεριφορά τους διότι συνέχεια ήταν κοντά µου… υπερπροστατευτικοί. Όλο «σουξου-µουξου» µε τους γονείς µου.

• ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ; − Ναι ήταν και εκτός. Όταν περπατάς στο δρόµο και σε βλέπουν κάποιοι που δεν

σε ξέρουν και σε βλέπουν διαφορετική από αυτούς… Βέβαια έξω δεν µπορούσαν να κάνουν και τίποτα άλλο (εννοώντας ξύλο κ.α.). Εγώ απλώς συνέχιζα στο δρόµο µου. Αυτό όµως ήταν προς τα εµένα κακό αφού κλείστηκα στον εαυτό µου.

• ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΥΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΤΗΚΕ; − Κοιτά…στο γυµνάσιο µετά χωρίσαµε µε αυτά τα παιδιά, το κάθε παιδί πήγε σε

άλλο σχολείο και για εµένα αυτό ήταν πολύ καλό, δεν µπορείς να φανταστείς…η χαρά µου ήτανε…κοιτά αν είσαι έξι χρόνια µε τους ίδιους στο δηµοτικό και σου κάνουν αυτά τα πράγµατα µετά δεν θα χαρείς που θα

48

φύγεις; Και να έχεις καινούργιους ανθρώπους να µιλάς τουλάχιστον και να µην σου κάνουν αυτά τα πράγµατα. Χάρηκα τόσο πολύ και εκεί γνώρισα και την παρέα µου που περνάµε πολύ ωραία.Εντάξει γενικώς δεν συνέβη κάτι σπουδαίο απλώς στην ∆ευτέρα Γυµνασίου είχαµε ένα συµµαθητή έναν ηλίθιο πραγµατικά, ο οποίος µου πήγαινε συνέχεια κόντρα. Ενώ στην αρχή φαινόντουσαν όλα τόσο ήρεµα, τόσο καλά στο Γυµνάσιο ότι δεν θα υπάρχουν προβλήµατα και ότι εντάξει αυτή είµαι και σε όποιον αρέσω…αυτός ήρθε και µου διάλυσε την αυτοπεποίθηση. ∆ηλαδή συνέχως µπροστά στη τάξη, σε όλους µε κοροίδευε. Αλλά µετά άρχισα και εγώ και αντιδρούσα, δηλαδή του το έιχα ανταποδώσει και εγώ κάποιες φορές, όχι πάντα δηλαδή.Αυτός δεν είχε πρόβληµα µόνο µε εµένα, πήγαινε κόντρα και σε άλλα παιδιά στη τάξη. Προσπαθούσε να βρει, από ότι έχω καταλάβει, τους αδύναµους κρίκους και εκεί χτυπούσε.

• ΆΡΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΟΥ ΤΟ ΛΕΣ ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΚΑΙ ΕΣΥ ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΟΤΙ ∆ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΘΕΣΑΙ ΝΑ ΤΑ ∆ΕΧΕΣΑΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΛΕΣ ΤΙΠΟΤΑ.

− Ε ναι, ναι. Τώρα πια εντάξει.Και αυτός στην ∆ευτέρα Γυµνασίου δεν είχε κάνει κάτι τραβηγµένο απλώς µιλούσε. Με τα λόγια δηλαδή.Στην Τρίτη Γυµνασίου το πράγµα χειροτέρεψε (από τον ίδιο, εντάξει δεν ξέρω αν άλλοι έλεγαν τίποτα πίσω από την πλάτη µου) και έγινε πιο τακτικό…κάθε µέρα όλο και πιο πολύ. Ξεκάθαρα θυµάµαι µια φορά που είχαµε Γυµναστική, είχαµε χωριστεί (προφανώς αγόρια-κορίστια) και παίζαµε βόλεϊ και κάθε φορά που θα έφευγε η µπάλα θα πήγαινε ένα κορίτσι (διαφορετικό κάθε φορά) να την πιάσει, το είχαµε χωρίσει έτσι, και ήταν η σειρά µου να πάω να πιάσω την µπάλα και τότε ήρθε και αυτός…την είχε πάρει και… του έλεγα να µου την δώσει, ΕΥΓΕΝΙΚΑ όσο µπορούσα γιατί και εµένα µου είχε σπάσει τα νεύρα κάθε µέρα, και εκείνος δεν µου την έδινε, ήµασταν σε σκάλες και µε έσπρωξε και έπεσα. Τότε άρχισε και έλεγε «που έπεσες και κάνει σεισµό», «χοντρή» και τέτοια…µετά γελούσανε και τα υπόλοιπα παιδιά που είχαν µαζευτεί εκεί. Τα µόνα άτοµα που δεν γελούσαν ήταν η παρέα µου όλοι οι υπόλοιποι γελούσανε. Μετά δεν µπήκα καθόλου στα υπόλοιπα µαθήµατα της ηµέρας διότι δεν ήθελα να τους κοιτάξω (τους συµµαθητές) στα µάτια, οι οποίοι ήταν µπροστά και αυτοί στο περιστατικό και γελούσανε. Εντάξει δεν ήτανε όλοι αλλα κάποιοι από αυτούς.

• ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΟΥ; ∆ΗΛΑ∆Η ΕΣΥ ΗΣΟΥΝ ΚΑΤΩ ΠΕΣΜΕΝΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΣΟΥ ΝΑ ΣΟΥ

49

ΛΕΕΙ ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ. − Ναι ήθελα απλώς να µη υπάρχω.

• ∆ΕΝ ΣΚΕΦΤΗΚΕΣ ΚΑΘΟΛΟΥ ΝΑ ΣΗΚΩΘΕΙΣ ΝΑ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΕΙΣ; − Ήθελα να το κάνω πάρα πολύ αλλά… δεν µπόρεσα, διότι ποτέ µέχρι εκείνη

την στιγµή δεν είχα αντιδράσει, να φωνάξω, να βγάλω γλώσσα, να τα χώσω όπως µου τα χώνουνε ήταν κάπως δύσκολο για εµένα. ∆εν το είχα ξανακάνει και δεν ήξερα πως το κάνουνε. Ήθελα απλώς να εξαφανιστώ και αυτό έκανα… πήγα και κλείστηκα στις τουαλέτες µόνη µου. Είχαν έρθει βέβαια δύο φίλες µου.

• ΚΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ; − Αυτός είχε πετύχει το στόχο του και γελούσε µε τους υπόλοιπους και καλά ότι

ήτανε πολύ καλό αστείο…συγχαρητήρια. ∆εν τον ένοιαζε, τι να τον νοιάξει για εµένα; Και την ψυχολογία να µου κάνει χάλια…το στόχο του ήθελε αυτός να πετύχει και να είναι αυτός χαρούµενος.Κανένας δεν τον ήθελε…ούτε καλός µαθητής ήτανε ούτε οι καθηγητές του συµπεριφερόντουσαν σωστά. Σίγουρα θα υπήρχαν οικογενειακά προβλήµατα.Πείραζε κυρίως κορίτσια (ανέφερε: µπορεί και ο πατέρας του να χτυπούσε την µητέρα του).Μια φορά µια κοπέλα ήταν στο κυλικείο και την ώρα που ήθελε να ψωνίσει, ήταν και αυτή λίγο παχουλή - συµµαθήτριά µου, τις κατέβασε το παντελόνι µπροστά σε όλο τον κόσµο («ήταν και αυτός από πίσω της»). Και ήµασταν και οι δύο µας εκεί και µας είχαν βάλει στη µέση και άρχισαν και µας κοροίδευαν…

• /Α ΣΕ ΠΕΙΡΕ ΚΑΙ ΕΣΕΝΑ Η ΜΠΑΛΑ;/ − Ναι γιατί µε αυτή την κοπέλα έκανα παρέα.Μετά από τότε άρχισα και

κρατούσα ηµερολόγιο και διάβαζε όλα αυτά που είχα περάσει…τα ωραία χρόνια…!Από τότε δεν τον ξανάφησα να µε ξαναενοχλήσει. Τον πείραζα εκεί που τον πλήγωνε πιο πολύ. Στα κακά του, στο ότι δεν είναι καλός µαθητής, ότι βρωµάει….µε έβριζε και του το ανταπέδιδα. Μάλιστα πρέπει να ήταν από φτωχή οικογένεια… αλλά αυτό δεν του το χτυπούσα γιατί όσο και να µε έβριζε αυτός εγώ είµαι καλός άνθρωπος.Στο Γυµνάσιο ήταν και τότε που άρχισα να µιλάω στους γονείς µου και επειδή τους µιλούσα και τα έλεγα σε κάποιον…άρχισα και να εµπιστεύοµαι ξανά τους ανθρώπους, γιατί έχουν αποδειχθεί µέχρι τώρα µε αυτούς που µιλάω ότι πραγµατικά δεν λένε τίποτα. Τίποτα πάνω στα µυστικά, στα προσωπικά µου, στα οικογενειακά µου (και δεν τα αποκαλύπτουν όπως έκανε η κοπέλα).

• ΚΑΙ ΤΩΡΑ;

50

− Και φτάνουµε στο τώρα, που ήµαστε µε τα µισά παιδία στην τάξη. Με τα παιδιά της τάξης µου πέρσι και φέτος είµαστε πραγµατικά δεµένοι και περνάµε τόσο καλά µαζί. Κανονίζουµε και πάµε βόλτες. Από ότι βλέπω δεν τους ενδιαφέρει το ότι µπορεί να έχω κάποια παραπάνω κιλά. Απλώς και µόνο το ότι καταλαβαίνουν ότι είµαι καλό παιδί, δεν το λέω εγώ αυτό…όλοι µου το λένε. Τώρα είµαστε τόσο δεµένοι που δεν υπάρχει κανένα πρόβληµα, δηλαδή αυτά ήτανε µόνο στο Γυµνάσιο και στο ∆ηµοτικό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από τις παραπάνω συνεντεύξεις καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι οι θύτες και τα θύµατα είναι άτοµα που θα ακολουθήσουν ακούσια µια κοινή πορεία στη ζωή ,µε τους πρώτους ίσως να συνεχίσουν να ζουν ως άτοµα άσκησης βίας και τους δευτέρους να µετατρέπονται σε θύτες ,ως απόρροια της βίας που έχουν ήδη δεχτεί. Εν τούτοις από ότι φαίνεται τα θύµατα που γίνονται θύτες εµφανίζουν διάθεση αλλαγής συµπεριφοράς που ενστερνίζονται λόγω της βίας που έχουν εισπράξει στο παρελθόν. Είναι αξιοσηµείωτο ότι όσο και αν τους επηρεάζει ο κοινωνικός περίγυρος τι άτοµο που µετατρέπεται σε θύτη η θύµα ,εκείνο είναι εν τέλει που θα καθορίσει τη ζωή και το µέλλον του.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:

• Πως Αντιδρώ Όταν Ένα Άτοµο κακοποιείται Ψυχολογικά;

Τα άτοµα που βιώνουν ψυχολογική κακοποίηση συνεχώς αναφέρουν ότι το µεγαλύτερο πρόβληµα που συναντούν ζητώντας βοήθεια είναι ότι κανείς δεν παίρνει την συναισθηµατική κακοποίηση σοβαρά. Βελτιώνοντας την αντίδρασή σας σε ένα άτοµο που έχει υποστεί συναισθηµατική βία µπορείτε όντως να κάνετε την διαφορά.

Θετικές αντιδράσεις για την συναισθηµατική βία:

• Ακούστε προσεκτικά και πάρτε σοβαρά το άτοµο που έχει υποστεί κακοποίηση.

• Ρωτήστε το τι χρειάζεται.

51

• ∆ιαβεβαιώστε ότι όλα αυτά που θα πει είναι εµπιστευτικά και υπάρχει πλήρης εχεµύθεια.

• Ρωτήστε το για την κακοποίηση µε ερωτήσεις «ανοιχτού τύπου» (π.χ. Πώς ένιωσες όταν έγινε αυτό ή είπε αυτό;) και ζητήστε να σας αναφέρει παραδείγµατα συναισθηµατικής κακοποίησης.

• Πιστέψτε την ιστορία του ατόµου.

• Αφήστε το άτοµο να σας πει τι θεωρεί ότι έχει περισσότερη επίδραση επάνω του.

• Βοηθήστε το άτοµο να αναγνωρίσει τις δυνατότητες του και τις ικανότητες επιβίωσης.

• Βοηθήστε το κακοποιηµένο άτοµο να καταλάβει µε ποιο τρόπο έχασε την εµπιστοσύνη στον εαυτό του.

• Υποστηρίξτε το άτοµο, ώστε να σχεδιάσει ένα πλάνο αλλαγής.

• Βοηθήστε το άτοµο ώστε να καταλάβει την επίδραση που έχει κάτι τέτοιο στα παιδιά (αν υπάρχουν).

• Κατευθύνετε το άτοµο σε κάποιον/αν που µπορεί να το βοηθήσει.

• Προτείνετε του ατόµου να πάρει νοµικές συµβουλές ώστε να γνωρίζει τα δικαιώµατά του.

• Πρόληψη από την Αστυνοµία και την κοινωνία:

Από την πλευρά της η Αστυνοµία στον τοµέα της πρόληψης, λειτουργεί εξειδικευµένες Υπηρεσίες ανηλίκων, ενεργεί τακτικούς ελέγχους σε χώρους όπου συχνάζουν ανήλικοι και ιδιαίτερα σε χώρους όπου η παραµονή τους είναι απαγορευµένη από το νόµο, όπως είναι αίθουσες ηλεκτρονικών παιγνίων, κέντρα όπου απαγορεύεται από το νόµο η χορήγηση οινοπνευµατωδών ποτών σε ανηλίκους. Από τους χώρους αυτούς γίνονται προσαγωγές ανηλίκων, όπου καλούνται και οι γονείς τους, οι οποίοι ενηµερώνονται σχετικά, στους δε ανηλίκους απευθύνονται συστάσεις. Αντίθετα στους ιδιοκτήτες και υπεύθυνους των προαναφεροµένων καταστηµάτων, όταν διαπιστώνεται απ΄ αυτούς διάπραξη αξιόποινης πράξης,

52

συλλαµβάνονται και εφαρµόζονται σε βάρος τους διοικητικά µέτρα. Παράλληλα έχουν θέσει σε προγράµµατα εφαρµογής και άλλες δραστηριότητες, όπως είναι η συνεργασία µε σχολεία, συλλόγους γονέων και κηδεµόνων κ.λ.π. για την ενηµέρωση σε θέµατα όχι µόνο παραβατικότητας, αλλά και ναρκωτικών, αλκοολισµού, κακοποίησης κ.λ.π.Οι προσπάθειες της Αστυνοµίας επικεντρώνονται κυρίως στην εξάρθρωση σπειρών εκµεταλλευτών ανηλίκων, συχνότερα αλλοδαπών, οι οποίες φέρνουν τους ανηλίκους για τους σκοπούς αυτούς.

Όσον αναφορά τη πρόληψη απο την κοινωνία το ελληνικό νοµοθετικό πλαίσιο προέβλεπε µέχρι σήµερα για τους ανήλικους που αναπτύσσουν ανεπιθύµητη/αντικοινωνική συµπεριφορά τα ακόλουθα: µέτρα διοικητικά για τους ανηλίκους ηλικίας 7 έως 17 ετών, µέτρα ασφαλείας (αναµορφωτικά και θεραπευτικά) καθώς και µέτρα ποινικού σωφρονισµού για τους εφήβους 12 έως 17 ετών.Παρότι η ελληνική νοµοθεσία δίνει τη διακριτική ευχέρεια στους δικαστές να επιβάλλουν αναµορφωτικά ή και θεραπευτικά µέτρα, η εφαρµογή αυτών προσκρούει σε ελλείψεις υλικο-τεχνικής υποδοµής, εκπαιδευµένου προσωπικού και ελλιπούς χρηµατοδότησης. Αφενός µεν οι υπηρεσίες που καλούνται να σηκώσουν το βάρος της επιµέλειας των ανηλίκων και της εφαρµογής των αναµορφωτικών µέτρων δεν έχουν τις δυνατότητες να προσφέρουν ουσιαστικό και θεραπευτικό έργο, αφετέρου δε οι συνθήκες διαβίωσης των ανηλίκων µέσα στα "αναµορφωτικά" ιδρύµατα και ο τρόπος οργάνωσης αυτών δεν έχουν γίνει αντικείµενο επιστηµονικής έρευνας, παραµένοντας στην ουσία "κλειστά" ιδρύµατα. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως η προσπάθεια για το µη εγκλεισµό παραβατικών νέων σε ιδρύµατα αγωγής ή σωφρονιστικά καταστήµατα δεν είναι αρκετή για τη δηµιουργία επαρκών συνθηκών που θα οδηγούσαν τους νέους προς τις υπηρεσίες που έχουν ανάγκη. Ιδιαίτερα περιορισµένες είναι οι δηµόσιες δαπάνες για τις υποδοµές για εκπαίδευση, αθλητισµό, αναψυχή για τους νέους, για την ανάπτυξη των κοινωνικών υπηρεσιών για την υποστήριξη οικογενειών, για την ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων και γενικά για τις παροχές που ενδυναµώνουν την κοινοτική συνοχή.

Οι υπηρεσίες που υπάγονται στην αρµοδιότητα του Υπουργείου ∆ικαιοσύνης και ασχολούνται µε την πρόληψη της παραβατικότητας των ανηλίκων είναι οι Υπηρεσίες Επιµελητών Ανηλίκων των ∆ικαστηρίων Ανηλίκων και οι Εταιρείες Προστασίας Ανηλίκων Υπηρεσίες Επιµελητών Ανηλίκων είναι περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου ∆ικαιοσύνης. Λειτουργούν στην έδρα κάθε Πρωτοδικείου, όπου υπάρχει και ∆ικαστήριο Ανηλίκων και εποπτεύονται από το ∆ικαστή Ανηλίκων. Αποτελούν δε τον κυριότερο φορέα έξω-ιδρυµατικής µεταχείρισης ανήλικων παραβατών που τους έχει επιβληθεί το αναµορφωτικό µέτρο της επιµέλειας. Επίσης, έχουν ως στόχο την πολύπλευρη στήριξη των ανηλίκων και των οικογενειών τους, κυρίως όταν ο νέος βρίσκεται σε κίνδυνο εκδήλωσης παραβατικής συµπεριφοράς λόγω "ακατάλληλου ή

53

ανύπαρκτου οικογενειακού περιβάλλοντος" ή δυσµενών κοινωνικών συνθηκών.

• Πρόληψη στο διαδίκτυο και από τα ΜΜΕ.

Πρωτ’ απ’ όλα η ανάγκη θέσπισης ενός οργάνου που θα είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο του δικτύου και το περιεχόµενο των παρόντων και των νέων ιστοσελίδων που δηµιουργούνται είναι πολύ σηµαντικό. Ακόµα πιο αποτελεσµατικό θα ήταν αν οι εταιρίες από τις οποίες ελέγχεται ήδη το διαδίκτυο µπορούσαν να απαγορεύσουν την ύπαρξη διαφόρων ιστοσελίδων αλλά και να ελέγχουν µε καλύτερο τρόπο τον κυβερνοχώρο. Επίσης ,η συµβολή του σχολείου σε αυτό το πρόβληµα θεωρείται αναγκαία. Η οργάνωση ενηµερώσεων και η πραγµατοποίηση εκδηλώσεων µε στόχο την ανάδειξη της παραβατικότητας και των µορφών που έχει είναι σηµαντική. Εκτός από αυτό ,η πληροφόρηση των γονέων σχετικά µε την παραβατικότητα στο διαδίκτυο θα βοηθούσε ακόµα περισσότερο. Είναι αναγκαίο στις µέρες µας οι γονείς να διαθέτουν γνώσεις σχετικά µε τον υπολογιστή έτσι ώστε να ελέγχουν τα παιδιά τους και να τα βοηθούν. Επιπλέον, σηµαντικό ρόλο θα είχε η δηµιουργία προγραµµάτων αντιµετώπισης ή ακόµα και πρόληψης της παραβατικότητας στο διαδίκτυο καθώς και η έκδοση και εφαρµογή αυστηρότερης νοµοθεσίας που αφορούν τη παραβατικότητα σε αυτό.

Εκτός από τον τοµέα του δικτύου , σηµαντικό ρόλο στην νεανική παραβατικότητα έχουν και τα ΜΜΕ. Όπως , λοιπόν , ανέφερε η επίτροπος Λήδα Κουρσουµπά ,τα ΜΜΕ «οφείλουν να εφαρµόζουν αυστηρά επαγγελµατικά και δεοντολογικά κριτήρια στην παρουσίαση τέτοιων θεµάτων, όπως καθορίζονται από διεθνή σώµατα και κώδικες δεοντολογίας σε σχέση µε τον τρόπο παρουσίασης ειδήσεων που αφορούν παιδιά. Ειδικότερα, στην παρουσίαση τέτοιων θεµάτων που αφορούν ανήλικους, οι επαγγελµατίες του χώρου των ΜΜΕ πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση αισθησιακής, περιγραφικής και γενικευµένης γλώσσας καθώς και την προβολή υποκειµενικών απόψεων και συναισθηµάτων του δηµοσιογράφου, τα οποία υποβαθµίζουν την αντικειµενική παρουσίαση της είδησης ή οδηγούν σε δηµιουργία στερεότυπων ή/και στιγµατισµού». Τέλος, προσθέτει ότι «τα ρεπορτάζ που αφορούν ανήλικους πρέπει να είναι σύντοµα και πειθαρχηµένα και ο σχολιασµός επιβάλλεται να είναι επιστηµονικός, αναλυτικός και να περιλαµβάνει εισηγήσεις ή/και θέσεις όσον αφορά τα προληπτικά µέτρα που ενδείκνυται να λαµβάνονται διαχρονικά από µέρους της οικογένειας, καθώς και τις πολιτικές πρόληψης και/ή νοµοθεσίες που επιβάλλεται να

54

προωθηθούν από πλευράς των αρµόδιων Αρχών και Υπηρεσιών για αντιµετώπιση του συγκεκριµένου προβλήµατος και, κατ’ επέκταση, για διασφάλιση των δικαιωµάτων των παιδιών». Όσον αφορά την τηλεόραση, η προβολή ενηµερωτικών εκποµπών ,οι διαφηµίσεις µε στόχο την προώθηση οργανισµών υποστήριξης και δράσης κατά της νεανικής παραβατικότητας και η κατάργηση προγραµµάτων µε περιεχόµενο ρατσιστικό που ωθούν τους νέους στο να διαπράττουν παραβάσεις θα ήταν ένα µεγάλο βήµα στη αλλαγή της τωρινής πραγµατικότητας . Από την άλλη πλευρά, οι εφηµερίδες και τα περιοδικά πρέπει να περιέχουν έρευνες ψυχολόγων και συµβουλές προς το ευρύ κοινό της νεολαίας. Παράλληλα ,η ενηµέρωση µέσα σε εφηµερίδες για σεµινάρια που διοργανώνει η πόλη και διάφορες άλλες δραστηριότητες που µπορούν να βοηθήσουν τους νέους να ξεφύγουν από την τρύπα της παραβατικότητας θα ήταν αναγκαίο.

• Πρόληψη των ναρκωτικών µέσω των κέντρων απεξάρτησης

Στην ουσία τα κέντρα απεξάρτησης είναι αυτά τα όποια είναι υπεύθυνα για την θεραπευτική αποκατάσταση και την κοινωνική επανένταξη του νέου στην κοινωνία. Τα πρώτα βήµατα σε όλα τα κέντρα ,ανεξαρτήτως ειδικότητας(απεξάρτηση από αλκοόλ. Ναρκωτικά κ. α), είναι µια απλή αξιολόγηση της ψυχολογικής κατάστασης του νέου/ατόµου δηλαδή πόσο εξαρτηµένος είναι ο οργανισµός του και κατά πόσο είναι πρόθυµος να απεξαρτηθεί. ∆ύο από τα πιο γνωστά θεραπευτικά προγράµµατα είναι τα λεγόµενα «στεγνά» και οι θεραπείες µε υποκατάστατα:

i. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ Η θεραπεία υποκατάστασης είναι µια µορφή θεραπείας που απευθύνεται σε άτοµα εξαρτηµένα από οπιούχα (ηρωίνη) και εφαρµόζεται µε τη χορήγηση φαρµακευτικών ουσιών όπως η µεθαδόνη και η βουπρενορφίνη. Οι φαρµακολογικές ιδιότητες των ουσιών που χρησιµοποιούνται στη θεραπεία υποκατάστασης διαφέρουν από εκείνες της ηρωίνης. Οι ουσίες αυτές απαιτούν, σε σύγκριση µε την ηρωίνη, µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα για να αρχίσει τόσο η δράση όσο και η αποδροµή τους. Αντίθετα, η ηρωίνη προκαλεί, σχεδόν αµέσως µετά τη λήψη της, µια κατάσταση ευφορίας («ανέβασµα») που ακολουθείται, σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, από «πτώση». Έτσι, µε τα υποκατάστατα αποφεύγονται οι γρήγορες µεταπτώσεις του θυµικού που προκαλεί η λήψη της ηρωίνης, οι οποίες οδηγούν µε τη σειρά τους στην ανάγκη συχνής επανάληψης της χρήσης της. Επιπλέον, τα υποκατάστατα δεν έχουν την ευφορική δράση της ηρωίνης, µάλιστα έχουν και την ιδιότητα να εµποδίζουν την έξαρση της ψυχικής διάθεσης που αυτή προκαλεί, ενώ µειώνουν σηµαντικά και την επιθυµία για χρήση. Στις Θεραπευτικές Μονάδες Υποκατάστασης παρέχεται φαρµακευτική θεραπεία, σε

55

συνδυασµό µε ψυχοκοινωνική υποστήριξη και θεραπεία της ψυχιατρικής και σωµατικής συνοσηρότητας. Μέληµα του προγράµµατος υποκατάστασης είναι η µείωση της χρήσης ναρκωτικών καθώς και των συναφών µε τη χρήση προβληµάτων - κοινωνικών και υγείας - καθώς και η διασφάλιση της δηµόσιας υγείας από τη µετάδοση µολυσµατικών ασθενειών. Παράλληλα, στόχος παραµένει να βοηθηθούν τα άτοµα -που το επιθυµούν και µπορούν- να πετύχουν επιπρόσθετα της µείωσης της βλάβης, την απεξάρτηση. Κύρια επιδίωξη αποτελεί η σταθεροποίηση σε ένα κανονικό τρόπο ζωής που θα συνοδεύεται από βελτίωση των οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων, καθώς και από ενδιαφέρον για εκπαίδευση/κατάρτιση, για εργασία και για επαγγελµατική αποκατάσταση.

ii. ΤΑ «ΣΤΕΓΝΑ» ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Τα λεγόµενα «στεγνά» θεραπευτικά προγράµµατα στηρίζονται στην ψυχοκοινωνική θεραπεία και στόχο έχουν την απεξάρτηση από όλες τις ουσίες και την κοινωνική επανένταξη. ∆εν χρησιµοποιούν φάρµακα υποκατάστασης για την αντιµετώπιση της εξάρτησης. Τα πρώτα «στεγνά» θεραπευτικά προγράµµατα αναπτύχθηκαν στη χώρα µας στις αρχές της δεκαετίας του '80, από το Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Αττικής (18 ΑΝΩ) και το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων (ΚΕΘΕΑ), και είχαν τη µορφή θεραπευτικών κοινοτήτων µε εσωτερική παραµονή για διάστηµα τουλάχιστον ενός έτους. Ακολούθησε η ανάπτυξη «στεγνών» προγραµµάτων και από άλλους φορείς, όπως το Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο της Θεσσαλονίκης. Η διαπίστωση της ανάγκης πλουραλισµού στη θεραπεία των εξαρτηµένων, προκειµένου αυτή να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ποικίλες ανάγκες των χρηστών, έδωσε ώθηση στη σταδιακή λειτουργία -από τους προαναφερθέντες και άλλους φορείς- διάφορων τύπων «στεγνών» θεραπευτικών προγραµµάτων, όπως της ηµερήσιας παραµονής ή του τύπου των εξωτερικών ιατρείων, της νυχτερινής διαµονής για τους εργαζόµενους, των ειδικών προγραµµάτων για εφήβους, γυναίκες και άτοµα µε ψυχιατρική νοσηρότητα, ή των προγραµµάτων υπό µορφή αυτοβοήθειας. Ο ΟΚΑΝΑ, δηµιούργησε «στεγνά» θεραπευτικά προγράµµατα για ενήλικες και εφήβους και συνεργάζεται µε άλλους φορείς για την ανάπτυξη ανάλογων προγραµµάτων.

• Τρόποι πρόληψης και αντιµετώπισης της ενδοσχολικής βίας και εκφοβισµού

Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρµοστεί κάποια προγράµµατα κατά του εκφοβισµού και της ενδοσχολικής βίας. Η αποτελεσµατικότητα των προγραµµάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της κοινωνικής προσέγγισης, µιας ολιστικής

56

προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή του κλίµατος του σχολείου, ώστε να µην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής προσέγγισης οι παρεµβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους µαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία. Κάποιες αποτελεσµατικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρµογή µιας στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:

σε επίπεδο σχολείου:

• διαµόρφωση καλού σχολικού κλίµατος και επικοινωνίας, διαλόγου και εµπιστοσύνης ανάµεσα σε εκπαιδευτικούς και µαθητές

• δηµιουργία ξεκάθαρων κανόνων, που θα συνοψίζονται στο Σχολικό Κανονισµό. Ο Κανονισµός θα είναι προϊόν της συνεργασίας εκπαιδευτικών, µαθητών και γονέων. Μέσω του Σχολικού Κανονισµού θα προβλέπονται µεταξύ άλλων και οι βασικοί τρόποι διαχείρισης βίαιων συµπεριφορών στην καθηµερινή σχολική ζωή.

• αξιοποίηση του θεσµού των µαθητικών συµβουλίων έτσι ώστε να επιτευχθεί η κατανόηση, η διαµόρφωση και η τήρηση των σχολικών κανόνων.

• δηµιουργία σε κάθε σχολική µονάδα «οµάδας εκπαιδευτικών συµβούλων», που µε κατάλληλη εκπαίδευση, ειδικές γνώσεις και δεξιότητες θα παρεµβαίνουν ύστερα από την εκδήλωση βίαιων ενεργειών, µε σκοπό τη συµφιλίωση των µαθητών.

• δηµιουργία «οµάδας µαθητών φιλίας» που αντιµετωπίζει περιστατικά ενδοσχολικής βίας

• αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου

• ευαισθητοποίηση και συνεργασία µε τους γονείς, προκειµένου να σταµατήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας

• συµµετοχή υποστηρικτικών µηχανισµών (ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών κλπ), για την επίλυση σοβαρών ζητηµάτων που σχετίζονται και µε παράγοντες εξωτερικούς των σχολείων, όπως προσωπικά ή οικογενειακά προβλήµατα.

σε επίπεδο τάξης:

• συζήτηση στην τάξη για τον ορισµό, τις µορφές και τις επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισµού

• τρόποι και προτάσεις για πρόληψη και αντιµετώπιση από τους µαθητές: σύνταξη των κανόνων της τάξης ενάντια στη βία

• παροχή βοήθειας από µαθητές σε άλλους, για την επίλυση συγκρούσεων που θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε βία

• διεξαγωγή προγραµµάτων και βιωµατικών εργαστηρίων που στόχο θα έχουν τη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων και των σχέσεων συνύπαρξης - συνεργασίας.

• παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. µέσω των αθληµάτων)

57

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς

Εάν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας είναι θύµα εκφοβισµού και βίας από συµµαθητές του στο σχολείο πρέπει να αποφύγετε παρορµητικές αντιδράσεις και να αντιµετωπίσετε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιµα την κατάσταση:

• Συνεργαστείτε στενά µε το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιµετώπισής του

• Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια

• Να του πείτε ότι τα πράγµατα µπορούν να αλλάξουν µόνο αν «σπάσει η σιωπή»

• Να του εξηγήσετε ότι το να µιλήσει στους ενήλικες για περιστατικά βίας και εκφοβισµού δεν αποτελεί «κάρφωµα»

• Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήµατά του και για τις ανάγκες του

• Παρακολουθείστε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας

• Αν το παιδί σας παραπονιέται για µεγάλο χρονικό διάστηµα ότι έχει σωµατικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίµονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.

Εάν είστε γονείς παιδιού που ασκεί βία και εκφοβίζει συµµαθητές του στο σχολείο:

• Συνεργαστείτε µε το σχολείο, για την αντιµετώπιση του προβλήµατος του παιδιού σας σχετικά µε τη βία

• Συνεργαστείτε µε τον ∆ιευθυντή και τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό του τµήµατος του παιδιού σας για την εφαρµογή των κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συµπεριφορών

• Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά µε το σχολείο. Παρατηρήστε αν το παιδί σας εµπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική συµπεριφορά και µε τα παιδιά της γειτονιάς ή και µε εσάς στο σπίτι. Μιλήστε γι' αυτά στο ∆ιευθυντή και τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό του τµήµατος και συνεργαστείτε µαζί τους για να πάρετε βοήθεια

• Τρόποι αντιµετώπισης σε ευρωπαϊκές χώρες

Στο Βέλγιο έχουµε το Solidacride του οποίου στόχος είναι το βίαιο έγκληµα καθώς και άλλες παραβάσεις. Μέσω αυτού του προγράµµατος διδάσκονται κοινωνικές και επαγγελµατικές δεξιότητες σε νέους οι οποίοι είναι δυνάµει παραβάτες, όπως επίσης αναπτύσσονται δεσµοί µε την τοπική κοινότητα. Υπεύθυνοι για την υλοποίηση είναι οι δήµοι και οι µη κυβερνητικές οργανώσεις.

Στην ∆ηµοκρατία της Τσεχίας εφαρµόζεται ένα πρόγραµµα πρόληψης το

58

οποίο στόχο έχει την αποφυγή παραβατικων συµπεριφορών µέσω της στήριξης ανήλικων παραβατών καθώς και της οικογένειάς τους µε στόχο την κοινωνική τους ένταξη.

Στην Γαλλία η εφαρµογή του Educational Watch που ασχολείται µε τους µαθητές και τους άνεργους νέους ως στόχο του έχει την εξασφάλιση της παιδείας των ανήλικων καθώς και την εκµάθηση τέχνης µε σκοπό την πλήρη ενσωµάτωση στην κοινωνία. Η παραµονή στο σχολείο και η απόκτηση απολυτήριου επιτυγχάνεται µέσω καλής επικοινωνίας των γονέων, καθηγητών, κοινωνικών λειτουργών, γιατρών και τοπικών φορέων.

Στην Γερµανία το πρόγραµµα «Γίνοµαι Αυτόνοµος» έχει στόχο τα ναρκωτικά και το βίαιο έγκληµα. Μέσω αυτού οι µαθητές µαθαίνουν να αυξάνουν τις κοινωνικές και ανθρώπινες δεξιότητες τους, την αυτονοµία τους, και την ικανότητα να επιλύουν τις διαφορές τους µε το διάλογο. Επίσης έµφαση δίδεται στην υποστήριξη και ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηµατικών λογικών συµπεριφορών.

Στην Ιταλία το πρόγραµµα «Σχολική ∆ιαµεσολάβηση» έχει ως στόχο τη βία στο σχολείο. Ο σκοπός του είναι η ανακάλυψη των µηχανισµών που πυροδοτούν τις διαπροσωπικές διαµάχες και η εκµάθηση της µεταµόρφωσης τους µε σκοπό την βελτίωση των σχέσεων των ατόµων που εµπλέκονται. Οι νέοι µαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα αισθήµατα τους, να τα ονοµάζουν και να τους δίνουν οντότητα. Με αυτό τον τρόπο µαθαίνουν καινούργιους τρόπους που τους δίνουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν χωρίς τη χρήση βίας.

Στην Λιθουανία το πρόγραµµα Springboard έχει στόχο την ανήλικη παραβατικότητα και την αντικοινωνική συµπεριφορά. Μέσω αυτού του προγράµµατος οι νέοι, οι γονείς, οι δάσκαλοι, κοινωνικοί λειτουργεί και ο φορέας που ασχολείται µε την παραβατικοτητα των ανήλικων, σχεδιάζουν και υλοποιούν προγράµµατα τα οποία στοχεύουν στην ανάπτυξη του αισθήµατος εµπιστοσύνης µεταξύ αυτών. Είναι αξιοσηµείωτο δε ότι εφαρµόζεται ξεχωριστό πρόγραµµα για κάθε ανήλικο µε βάση της ανάγκες και τις αδυναµίες του.

Στην Ολλανδία το πρόγραµµα «Κοινότητες που Νοιάζονται» έχει στόχο τη µείωση των συντελεστών κίνδυνου για την εµφάνιση παραβατικων συµπεριφορών και η ενδυνάµωση του µε παράγοντες οι οποίοι προστατεύουν την καλή συµπεριφορά. Όπως επίσης η θετική επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος, καθώς και η ανεύρεση καλών πρακτικών ως προς το µεγάλωµα των παιδιών.

Στην Πορτογαλία οι «Επόπτες της Γειτονιάς» είναι ένα πρόγραµµα που στοχεύει στο έγκληµα του δρόµου και υλοποιείται 1) µέσω συµβουλευτικής από άτοµα που ανήκουν στην οµάδα, 2) µε εκµάθηση δεξιοτήτων και 3) µε καλυτέρευση

59

του περιβάλλοντος στο οποίο αυτοί και οι οικογένειες τους διαµένουν. Αξίζει να σηµειωθεί ότι επόπτες είναι άτοµα µέσα από την συγκεκριµένη κοινότητα τα οποία είναι δυνάµει παραβάτες!

Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άµεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιµετώπισης του προβλήµατος του εκφοβισµού και της βίας στο σχολείο. Χρειάζεται όµως ένα ολοκληρωµένο πρόγραµµα παρέµβασης, στο οποίο να συµµετέχει το σύνολο της σχολικής κοινότητας αλλά και οι ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειµένου να υπάρξει αποτελεσµατική πρόληψη και αντιµετώπιση του φαινοµένου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το φαινόµενο της βίας και επιθετικότητας περιλαµβάνει ένα σύνολο δραστηριοτήτων και ενεργειών που έχουν ως συνέπεια το φυσικό - ψυχικό πόνο ή τον τραυµατισµό των ανθρώπων που δρουν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον ή την πρόκληση ζηµιών σε αντικείµενα του εκάστοτε χώρου. Οι αιτίες εµφάνισης της επιθετικής συµπεριφοράς µεταξύ άλλων επισηµαίνονται: στην οικογένεια (υποβιβασµός, υπερπροστασία, εµπειρία βίας µέσα στην οικογένεια, ελλιπής χρόνος, παθητική συµπεριφορά γονέων, συχνή αλλαγή στα πρόσωπα αναφοράς, αλλαγή κατοικίας σε σύντοµο χρονικό διάστηµα), στο λανθασµένο σύστηµα αξιών και κανόνων, που ισχύει στο γενικότερο πλαίσιο των φίλων της οµάδας που ανήκει κάποιος (η ένταξη σε µια οµάδα οδηγεί µέσω της πίεσης που ασκεί στην απώθηση οποιωνδήποτε ενοχών, λειτουργία του άλλοθι σε περιπτώσεις δικαιολόγησης µιας πράξης, επειδή η ατοµική ευθύνη µειώνεται στο πλαίσιο της οµάδας), στις δυσµενείς συνθήκες που επικρατούν στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο (άγχος αποδοκιµασίας, τραυµατισµός αυτό-αξιολόγησης, αντικείµενο χλευασµού από τους άλλους). Επειδή η βία είναι ένα κοινωνικό φαινόµενο, η πρόληψή της θα πρέπει να ξεκινήσει από τη βελτίωση των συνθηκών ζωής. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής σε σχέση µε την υγεία, την εκπαίδευση και τη δικαιοσύνη µπορεί να µειώσει τις κοινωνικές ανισότητες, τον κοινωνικό αποκλεισµό, προσφέροντας έτσι ίσες ευκαιρίες για όλους τους ανθρώπους αλλά και µειώνοντας τις πιθανότητες θυµατοποίησης από άλλους ανθρώπους.

60

61