Aİİ İ AA Ö ÖİOkmeydanı tarihi sit alanı ve etkileim geçiú koruma amaçlı nazım imar planı alanı sınırları içinde kalan ili İlçesi Mahmut evket Paa Mahallesi içindeki

Emre CENGİZ - 130302029 8/5/2012

IZMIR INSTITUTE OF TECHNOLOGY - 2012

OKMEYDANI TARİHİ SİT ALANI DÖNEM ÖDEVİ CP 488 ŞEHİR MEKANLARININ KORUNMASI

CP 488 Şehir Mekanlarının Korunması

1

Contents Bölgenin Konumu ........................................................................................................................... 2

Tarihsel Değişim Süreci .................................................................................................................. 3

Bölgenin Mevcut Durumu .............................................................................................................. 4

Koruma Kurulu Kararları ve Plan Yapım Gerekçesi ...................................................................... 6

Plan Analiz Çalışmaları .................................................................................................................. 8

Ulaşım Analizi ............................................................................................................................ 8

Planlama Bölgesinin Topoğrafyası ve Jeolojik Eşikleri ............................................................. 9

Mevcut Yapı Durumu ................................................................................................................. 9

Mevcut Arazi Kullanımı ........................................................................................................... 10

Nüfus Yoğunluğu ...................................................................................................................... 10

Mülkiyet Analizi ....................................................................................................................... 11

Genel Değerlendirmeler ............................................................................................................ 12

Sit Alanı İlan Edilen Bölgelerdeki Eserler .................................................................................... 13

Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ve Plan Notları ...................................................................... 16

Sonuç-Özet .................................................................................................................................... 17

Eleştiriler ....................................................................................................................................... 17

Kaynakça ....................................................................................................................................... 18


2

Bölgenin Konumu

Bölgenin İstanbul İçindeki Konumu

Bölge İstanbul‟un merkezi noktalarına çok yakın bir konumda bulunmaktadır.

Bölgenin İlçe İçindeki Konumu

Okmeydanı İstanbul‟un Şişli ve

Beyoğlu Belediyelerine bağlı bir

semttir. Fatih Sultan Mehmet‟in

bu bölgede okçuluk müsabakaları

için kurdurduğu ok meydanı ve

okçuluk tekkesi nedeniyle bu

isimle anılmaktadır.

Komşusundaki

caddelerde uzun

mesafelere atılan

okların düştüğü

yerleri belirlemek

için dikilmiş olan

nişan (menzil)

taşları vardır.

Okçulukta eski bir gelenek

olan bu menzil taşları

müsabaka sırasında okun rekor

bir uzaklığa düşmesi halinde

dikilirdi ve üzerindeki kitabede

okçunun başarısı ve

kahramanlığından bahsedilirdi.


3

Tarihsel Değişim Süreci

2010 Yılı Hava Fotoğrafı

1946 Yılı Hava Fotoğrafı 1968 Yılı Hava Fotoğrafı

Alandaki hızlı yapılaşma göze

çarpmaktadır. Özellikle günümüzde

neredeyse tamamı yapılaşmış olan bu

alan İstanbul 1/100000 ölçekli Çevre

Düzeni Planı‟nda Meskun Alanlar /

Merkezi İş Alanları Lejantına sahiptir.

İstanbul 1/100000 Ölçekli ÇDP


4

Bölgenin Mevcut Durumu

Bölgenin helikopterden çekilmiş bir fotoğrafı

Sol tarafta gördüğümüz kırmızı alanlar

Tarihi Sit Alanlarını, yeşil alanlar ise

Tarihi Mezarlıkları göstermektedir.

Toplam alanı 160 hektar olan bölgede;

14 adet Tarihi Sit Alanı toplam

20,6 hektar

2 adet Tarihi Mezarlığın toplam

13 hektardır.

Bölgede toplamda 33,6

hektarlık Tarihi Sit Alanı

bulunmaktadır.

Bunun yanısıra bölgede bulunan

konut alanı yaklaşık 85 hektar

Yolların kapladığı alan 41,4

hektar,

Donatı alanları 4,3 hektar olup

Bölgenin nüfusu 855 kişi / ha lık bir

yoğunlukla 72.000 kişidir. (2011)


5


6

Koruma Kurulu Kararları ve Plan Yapım Gerekçesi Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun

19.01.2010 tarihinde Ankara‟da yaptığı toplantı ve alınan kararda özetle değinilen bazı hususlar

şunlardır.

Okmeydanının korunmasına yönelik ilk kararın alındığı Gayrimenkul Eski Eserler ve

Anıtlar Yüksek Kurulunun 06.05.1961 tarih ve 1576 sayılı kararıyla alandaki düzensiz

yapılanma kaygısıyla alanın sınırlarının tanımlandığı ve yapılanma yasağı getirildiği,

Bu karardan sonra çeşitli zamanlarda alandaki yapılanmalar ve menzil taşlarının

korunmasının kurullarca değerlendirilerek, değişik içerikte, farklı kararlar alındığı,

Alanın bütünüyle korunamacağının kurullarca tespitinden sonra, alandaki sınırların

menzil taşlarının yoğun bulunduğu veya yerinde korunmasının zorunlu olduğu yerlerde

bölgesel sınırlar belirlenerek koruma kararları alındığı, zaman zaman da taşınacak

menzik taşlarının belli bir alana taşınması ve açık hava müzesi oluşturulmasına ilişkin

kararlar alındığı,

Bu arada, alanın milkiyet sorunu ile ilgili olarak yapılan çalışmalar neticesinde

mülkiyetin Vakıflardan Hazineye geçmiş olduğu

anlaşılmıştır.

Sonuç olarak nüfus yoğunluğunun hızla artması, bu alanın özel mülkiyet ve hazine mülkiyeti

dışında Vakıf arazisi olması ve Vakıfların da alanın kontrolünde yetersiz kalması sonucu

gecekondulaşma ve yapılaşmayla alandaki menzil taşlarının tahrip ve yok olmasına sebep

olunduğu, 49 yıllık süreçte alanın Belediyelerce planlamasının gerçekleştirilememiş olduğu, bu

süreç içinde yapılaşmaya doyduğu, alandaki tescilli yapıların dışında fiziki olarak Okmeydanını

simgeleyen unsurların (menzil taşlarının) tamamının özgün konumlarında yer almadıkları

belirlenmiştir.

Bu hususlar dahilinde alanın mevcut durumu analiz edilerek yapılacak planla sit alanı yeniden

irdelenmesine ve Okmeydanına ilişkin anıtsal yapıların ve menzil taşlarının tespit edilerek alanın

uygun bir yerinde sergilenmesi hususunun İstanbul II numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Bölge kuruluna önerilmesine karar verilmiştir.


7

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun aldığı bu

karara yönelik olarak İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge

Kurulu‟nca alınan en güncel karar 15.09.2010 tarih ve 3770 sayılı Kurul Kararı‟dır.

Kurul Kararı‟nda Okmeydanı‟na yönelik kurul karar ekinde sunulan paftada yerleri işaretli olan

14 adet koruma bölgesi ile tarihi mezarlıkların “Okmeydanı Tarihi Sit Alanı” olarak

belirlenmesine ve bu bölgede yer alan ok-menzil taşları ile anıt eserlerin korunması gerekli eski

eser olarak tescil edilmesine karar verilmiştir.

Tarihi Sit Alanı dışında kalan bölge ise “Etkileşim Geçiş Bölgesi” olarak ilan edilmiş ve bu

bölgeye yönelik olarak yürütülecek plan ve proje çalışmalarının Tarihi Sit Alanı ile birlikte

irdelenecek biçimde hazırlanarak Koruma Kuruluna değerlendirilmesi amacıyla iletilmesi

istenmiştir.

Ayrıca bu kararda sağlıksız yapılaşmanın görüldüğü deprem riski taşıyan alanın sağlıklı bir

bölgeye dönüştürülmesi gerektiği belirtilmektedir.

15.09.2010 tarih ve 3770 sayılı

Kültür ve Turizm Bakanlığı

İstanbul II numaralı Kültür ve

Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge

Kurulunun Kararı eki onaylı pafta


8

Plan Analiz Çalışmaları

Ulaşım Analizi Planlama alanı ve çevresine bakıldığında en önemli ulaşım aksı kuzeyden geçen İstanbul‟un

şehirlerarası ulaşım aksı olan D-100 karayoludur. Diğer önemli akslar doğuda Piyalepaşa Bulvarı

ile güneyde Kasımpaşa Hasköy Caddeleridir. Kasımpaşa Hasköy Caddesi, İstanbulun Batı

yakasında İstanbul Boğazı boyunca devam eden bir karayolunun parçasıdır. Bu cadde aynı

zamanda Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ile Boğaziçi Köprüsünü birbirine bağlamaktadır.

Planlama alanı içindeki ulaşım akslarına bakacak olursak, bunlardan en önemlileri Fatih Sultan

Mehmet Caddesi alanı dikeyde, Müverrih ve Baruthane Caddeleri de alanıyatayda ikiye ayıran

ve alan içinde birinci derecede öneme sahip olan akslardır.


9

Planlama Bölgesinin Topoğrafyası ve Jeolojik Eşikleri

Mevcut Yapı Durumu

Soldaki haritada planlama alanının

jeolojik eşikleri görülmektedir.

Kırmızı alanlar Yerleşime önlem

alınarak açılacak alanlar,

Mavi alan Ayrıntılı Jeolojik Etüd

Gerektiren Alan ve

Geri kalan alan ise Yerleşime Uygun

Alanlar

olarak belirlenmiştir.

Böylece alanın 79% yerleşime uygun, 20%

si yerleşime önlemli uygun ve 1%‟i ayrıntılı

jeolojik etüd gerektiren alandır.

Yanda gözüken haritada yapıların mevcut

durumları verilmiştir (2006)

Sarı yapılar iyi durumda,

Mavi yapılar orta ve

Kırmızı yapılar kötü durumda olan

yapılardır.

Aralarındaki dağılıma baktığımızda orta

durumdaki yapılar 61% lik kısmını

oluştururken kötü durumdaki yapıların oranı

26% „dır.


10

Mevcut Arazi Kullanımı

Nüfus Yoğunluğu

Alanda 1 Ortaöğretim, 2

İlköğretim, 2 Belediye

Hizmet Alanı, 2 Mezarlık

Alanı, 2 Spor Alanı, 7 Dini

Tesis Alanı ve Okçular

Tekkesi olmak üzere

toplam 17 adet donate alanı

bulunmaktadır.

Yandaki haritada nüfus

yoğunluğunun dağılımı verilmiştir.

Bu plan ile tarihi sit alanlarının

korunması ve burada yaşayan

nüfusun yine bu alanda daha

sağlıklı ve yaşanabilir bir çevrede

barındırılması amaçlanmaktadır.


11

Mülkiyet Analizi


12

Genel Değerlendirmeler

Okmeydanı tarihi sit alanı ve etkileşim geçiş koruma amaçlı nazım imar planı alanı

sınırları içinde kalan Şişli İlçesi Mahmut Şevket Paşa Mahallesi içindeki alan 15 ha‟dır.

Alanda yaklaşık 600 adet bina bulunmaktadır ve 14000 kişi yaşamaktadır.

Alanın mülkiyet yapısına bakıldığında ise 70% „inin Fatih Sultan Mehmet Vakfı arazisi

ve 17% „inin de özel mülkiyet olduğu görülmektedir.

Alanın bütünü için;

160 hektar olan bu alanda 86000 kişi yaşamaktadır.

Mutlak koruma şartı getirilen alan toplamı 33.6 hektardır.

Alanda toplam 6192 adet bina bulunmaktadır.

Sit alanları içinde kalan bina sayısı 814 ve nüfus 11000 kişidir.


13

Sit Alanı İlan Edilen Bölgelerdeki Eserler

Okçular Tekkesi, Minare ve Minber (Bilinmeyen Tarih)

Okçular Tekkesi, Minare ve Minber (2010)


14


15

Bir Menzil Taşının 2010 ve Bilinmeyen Tarih Fotoğrafları


16

Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ve Plan Notları

Plan hazırlanırken 16 adet kamu kuruluşundan ve 5 adet meslek odasından kurum

görüşleri istenmiş, bunlardan 14 tanesinin kurum görüşü alınabilmiştir.

Ayrıca Büyükşehir Belediyesi‟ne bağlı 18 adet müdürlükten kurum görüşü istenmiştir.

Okmeydanı Sit Alanı Etkileşim Geçiş Bölgesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının en

temel amacı Tarihi Sit Alanlarını koruyarak bu alanda yaşayan insanların daha sağlıklı bir

şekilde bu alanda yaşayabilmelerini sağlamaktır.

Planlama alanındaki yapılaşma şartları yakın çevresindeki mevcut Kültür ve Tabiat

Varlıkları‟na dikkat edilerek (envanterine bakılarak) ve 1. Derece Arkeolojik, Kentsel ve


17

Arkeolojik, Kentsel Sit Alanı, Beyoğlu Kentsel sit Alanı ile Okmeydanı Tarihi Sit Alanı

ve Etkileşim Geçiş Bölgesi silüetini etkilemeyecek şekilde belirlenecektir.

Okmeydanı Tarihi Sit Alanı olarak devamına karar verilen koruma alanları hiçbir

yapılaşmaya konu edilemeyecek ve bu alanlar yeşil alan olarak değerlendirilecektir.

Sit Alanlarında yapılacak olan 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planları aşamasında Sit

Alanı içinde yaşayan bina sahipleri bulunduğu alandan başka bir alana taşınırken

öncelikle yakın bölgede yer verilecektir.

Çevre düzeni ve sağlığı ile korunması gerekli kültür varlıklarının korunması için;

olumsuz etki yapacak gürültü ve titreşim kaynağı işletmeler, çevre kirletici, yanıcı,

yakıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddeler içeren gayrısıhhi müesseseler ile zararlı imalat ve

depolama faaliyetlerine izin verilemez.

Sonuç-Özet

Planlama Müdürlüğü, Koruma Kurulu'na gönderdiği yazıyla bölgede korunması gerekli

alanlara açıklık getirilerek belirlenmesi talebinde bulundu.Ardından, 2 Numaralı Kültür

ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu da 175 hektar alanı içeren Piyalepaşa, Kaptanpaşa,

Fethipaşa ve Keçecipiri mahalleleri sınırları içerisinde 14 bölge ve mezarlığın etrafı

çevrili kontrollü girişi olan açık hava müzesi kurulmasına karar vermiştir.

Bu 14 bölge dışında kalan nişan taşlarının da bu alanlar içine taşınmasına, taşınan taşların

yerine replikalarının yerleştirilmesine, yerinde kalacak taşların etraflarının ise birlikte

düzenlenip parmaklıklar ile çevrilerek muhafaza edilmesine karar verilmiştir.

Eleştiriler

Alan konum olarak İstanbul'un merkezi sayılabilcek bir bölgededir. İstanbul ise hızla

nüfusuna nüfus katan ülkemizin belkide en hızlı nüfus artışına sahip olan şehri sayılabilir.

Böylesi hızlı bir nüfus artışının konut ihtiyacını da beraberinde götüreceği kesindir.

Bölgenin tarihsel sürecine baktığımızda özellikle 1960'lardan sonra yapılaşmanın arttığını

görmekteyiz. Bu tür tahminler üst ölçekli planlarda yapılıyorken tarihimizi yansıtan bu


18

tür öğelerin hala koruma amaçlı planının (2 sene öncesine kadar) olmaması acı bir

gerçektir.

İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi Ocak Ayı 4. Birleşimi'nde gündeme alınan raporda

verilen bilgiye göre, 1961 yılında Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu

tarafından inşaata müsaade edilmeyecek alan ilan edilen bölge, 1976 yılında tamamı sit

alanı ilan edilmiştir. Bir alanın sit alanı ilan edilmesinden sonra orada yapılaşma, inşaat,

sondaj, kazı ve benzeri müdahelelere izin verilmemelidir.(Kültür ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Kanunu / Madde-9)

Kaynakça

www.beyoglu.bel.tr

www.kulturvarliklari.gov.tr

www.mevzuat.gov.tr

tr.wikipedia.org

Türkiye‟de Kentsel Sit Alanlarının Planlanması İçin Bir Sistem Önerisi - Ceyhan

YÜCEL, Nuran ZEREN GÜLERSOY

Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi - Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı XI.

Vakıf Haftası Kitabı:

Vakıf Kültür Varlıǧının Korunması, Yaşatılması ve Bu Amaçla Mâli Kaynak Saǧlanması

Semineri : 6-8 Aralık 1993, Ankara

Türkiye Vakıflar Genel Müdürlüğü - Vakıflar dergisi, 23-24. Ciltler, Türk Tarih Kurumu

Basimevi, 1994

http://www.google.com.tr/search?hl=tr&tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22T%C3%BCrkiye+Ekonomik+ve+Toplumsal+Tarih+Vakf%C4%B1%22


19

Documents

Aİİ İ AA Ö ÖİOkmeydanı tarihi sit alanı ve etkileim geçiú koruma amaçlı nazım imar planı alanı sınırları içinde kalan ili İlçesi Mahmut evket Paa Mahallesi içindeki