េនៃថ្ ទី១១ ែខ វ"ច្ិក ឆ"#ំ ១៩១៨ េន េវល េម#$ង ១១ ្ពឹក ស្#រជួង បន បន្ឺេឡើង េន តម បណ#$ វ"ហរ កតូលិក ទំងអស់ េន ទូទំង ្បេទស បរំង េដើម%&ី អបអរ សទរ បទឈប់ បញ់ ែដល បន ចុះ េដយ ភគ ីជេម$%ះ េន ក្#ង ស"ង$%ម េលក េលើកទី១។ េគ ្ត#វ រង់ចំ រហូត ដល់ ៃថ្ ទី២៨ ែខ មិថុន ឆ"#ំ បន#$ប់ េទើប សន្ិស%&' សន្ិភព មួយ ្ត#វ បន ចុះ ហត្េលខ េន ទី្កុង  Versailles ្បេទស បរំង េដើម%&ី ប"្ប់ ស"ង$%ម ជ ផ្#វករ ក៏ប៉ុែន្ រល់ ករ វយ្បយុទ្គ)* េនេលើ សមរភូមិ ្ត#វ បន ប"្ប់ ចប់ពីៃថ្ ទី១១ ែខ១១ េម#$ង ១១ ឆ"#ំ ១៩១៨។

ករវយ្បយុទ្គ+, អស់រយៈេពល ៤ឆ"#ំ ៤ែខ ក្#ង ស"ង$%ម េលក េលើកទី១ បន បន#$ល់ទុក នូវ ផលវ$បក យ"#ងធ្ន់ធ្រ ដល់ បណ#$ ្បេទស ជប់ជេម'(ះ ទំងផលវ'បក ខង ្បជស%ស្ ភូមិស&ស្ នេយបយ េសដ្កិច្ សង្ម និង វប#$ធម៌។ * *គិតជសរុប ស"ង$%ម េលកេលើកទី១ បន សម#$ប់ ជីវ$ត មនុស%& ្បមណ ១៧លននក់ ក្#ងេនះ មន ទហន ១០លននក់ និង ជនសុីវ'ល ៧លន នក់។ ចំនួន អ្ក របួស វ"ញ មនរហូត ដល់ េទ ្បមណ ជ ២០លននក់។ ្បេទស ែដល ទទួល រង ករ ខូចខត ធ្ន់ធ្រ ជងេគ គឺ អល្ឺម៉ង់ និង បរំង។ * *េ្កពីករ បត់បង់ ជីវ"ត មនុស%& ស"ង$%ម េលក េលើកទី១ ក៏ បន បង្ករខូចខត យ"#ង ធ្ន់ធ្រ ផងែដរ ខង ែផ្ក េសដ្កិច្ ជពិេសស ករខូចខត េហដ$%រចនសម្័ន្ និង ករ បត់បង់ កម#$ំង ពលកម្។ ម"#$"ងេទៀត ្បេទស ជប់ជេម'(ះ នីមួយៗ សុទ្ែត បន នំគ$% ចំណយ លុយ រប់ សិបពន់លន ដុល$%រក្)ងករ េធ្ើ ស"ង$%ម េហើយ ភគេ្ចើន លុយ ទំងេនះ បន មក ពី ករ ខ្ី បំណ$ល ទំង េន ក្#ង និង េ្ក ្បេទស។ * *េ្កយ ពី ស"ង$%ម ប"្ប់ េទ បំណ$ល អស់ ទំងេនះ ក៏ ្ត#វ ដល់ េពល សងេគ វ"ញ េហើយ ក្#ង េពល ជមួយ គ"# ត្ម$វករ ចំណយ ក៏ មន េ្ចើន េដើម%&ី ស"#រ ករ ខូចខត ជពេិសស ខង ែផ្ក េហដ$%រចនសម្័ន្ ែដល ្ត#វ បំផ្ិចបំផ()ញ េដយសរ ស"ង$%ម ចំែណក ឯ េសដ្កិច្ វ"ញ ក៏ មិនមន កំេណើន េដយសរ ែត ខ្ះខត កម#$ំង ពលកម្។ * *្បឈមមុខ នឹង ប"#$ េនះ ្បេទស នីមួយៗ បន នំគ$% េធ្ើករ េបះពុម្លុយ យ"#ង េ្ចើន សន្ឹកសន'(ប់ េដើម%&ី យក មក ប"ង្ប់ ករ ចំណយ ែដល ជ េហតុ េធ្ើ ឲ"# អ្តអតិផរណ ្ត#វ េកើនេឡើង ខ្ស់ កប់ពពក ជពិេសស េន អល្ឺម៉ង់។ េន អំឡ$ង

ចុងឆ%&ំ ១៩២៣ លុយ ម"#ក (����) របស់ អល្ឺម៉ង់ បន ធ"#ក់ៃថ្ ដល់ ក្មិត ទប បំផុត េស្ើរែត ែលង មន តៃម ្អ្ី ទំងអស់ េពលគឺ ជង ៤ពន់ពន់លន ម"#ក (៤ ០០០ ០០០ ០០០ ០០០) េទើប ដូរ បន មួយ ដុល$%រ អេមរ%ក។ * *េន ក្#ង េពល ែដល អឺរ$ុប កំពុង ្បឈមមុខ នឹង ភពចលចល ខង ែផ្ក េសដ្កិច្ និង រូបិយវត្) សហរដ ្អេមរ%ក វ"ញ ែដល បន ផ្ល់ ្បក់ កម្ី រប់ពន់លន ដុល$%រ ដល់ បណ#$ ្បេទស អឺរ$ុប េដើម%&ី យក េទ េធ្ើ ស"ង$%ម ក៏បន េលចមុខ េឡើង ជ មហអំណច េសដ្កិច្ ពិភពេលក។ មណ#ល ហិរ$%វត្) ពិភពេលក ែលង ស្ិត េន ក្#ង ទី្កុង ឡ"ងដ៍ ដូចជ ពីេពល មុន េទៀត េហើយ ក៏ប៉ុែន្ េទស្ិតេន ឯ ទី្កុង ញ"វយ៉ក សហរដ ្អេមរ%ក ឯេណះវ&ញ។ * *ស"ង$%ម េលក េលើកទី១ ក៏ បន បង្ ផលវ$បក ខង ែផ្ក ភូមិស&ស្ នេយបយ យ"#ង សេម$%ើម ផងែដរ ដល់ តំបន់ អឺរ$ុប។ របបរជនិយម ្ត#វ ដួលរលំ ជ បន្ បន#$ប់ េដយ នំ យក េទ ជមួយ នូវ ្កុម្គ&សរ រជវង%& ធំៗ ែដល ធ"#ប់ែត ្គប់្គង អឺរ$ុប ជេ្ចើន តំណ កន្ងមកេហើយ។ * *ច្កភព ធំៗ េន អឺរ$ុប រួមមន ច្កភព អល្ឺម៉ង់ អូ្ទីសហុង្គី រសុ"#$ ីនិង អូតូម៉ង់ ្ត#វ ដួលរលំ េដយ ែបក ែខ្ក គ"# េទ ជ ្បេទស តូចៗ ជេ្ចើន ដូចជ ្បេទស អូ្ទីស ហុង្គី េឆកូស្'វ)*គី ្បេទស ក្#ង អតីត យូេហ%&ស(&វ* េកើតេចញ ពី ករដួលរលំ ៃន ច្កភព អូ្ទីសហុង្គី ្បេទស ហ"#ំងឡង់ និង ្បេទស ជុំវ%ញ សមុ្ទ បល់ទិក េកើតេចញ ពី ករ ដួលរលំ ៃន ច្កភព រុស$%& ីចំែណក តួកគី និង បណ#$ ្បេទស ជេ្ចើន េផ#$ងេទៀត េន ក្#ង តំបន់ មជ#$ិមបូព)# សព្ៃថ្ េកើតេចញ ពី ករ ដួលរលំ ៃន ច្កភព អូតូម៉ង់។ *

ពិធ ីចុះ ហត្េលខ េលើ សន្ិស%&' សន្ិភព ្កុង ���������� ៃថ្ ទ២ី៨ មិថុន ឆ"# ំ១៩១៩

េន អល្ឺម៉ង់ របបរជនិយម របស់ ្ពះបទ Wilhem  II  ្ត#វ ដួលរលំ េហើយ បេង្ើត េទជ របបសធរណរដ្ ែដល េគ ឲ"#េឈ&"ះ ថ សធរណរដ ្ៃវ#ម%& (Weimar)។ តំបន់ អល់សស់-ឡ"ែរ%ន (Alsace-­‐Lorraine) ែដល អល្ឺម៉ង់ ដេណ$ើម យក ពី បរំង កល ពី អំឡ$ង ស"ង$%ម អល្ឺម៉ង់-បរំង ឆ"#ំ ១៨៧១ ្ត#វ បន កត ់្បគល់ េទ ឲ"# ្បេទស បរំង វ"ញ។ េលើសពីេនះ េទេទៀត អល្ឺម៉ង់ ែដល ជ ្បេទស ចញ់ ស"ង$%ម ្ត#វេគ បង្ំ ឲ"# សង ករ ខូចខត រហូត ដល់ េទ ជង រប់ពន់លន ដុល$%រ ដល់ ្បេទស ែដល ជ អ្ក ឈ្ះ ស"ង$%ម។ សន្ិស%&' សន្ិភព ្កុង ���������� ក៏ បន ត្ម$វ ផងែដរ ឲ"# អល្ឺម៉ង់ កត់បន្យ ចំនួន កងទ័ព ឲ"# េន យ"#ង េ្ចើន បំផុត ្តឹម ១០មុឺននក់ េហើយ ករ ផលិត េ្គឿង សព#$វុធ ធុនធ្ន់ ដូចជ រថេ្កះ យន្េហះ ចម#$ំង និង នវច ម"#ំង ធំៗ ក៏ ្ត#វ បន ហមឃត់។ * *ករ ដក ់ក្មិត ែបបេនះ ្ត#វ បន េធ្ើេឡើង ក្#ងេគលេដ បេ#្%ស កុំ ឲ"# មហិច្ត ឈ"#នពន ព្ងីក ទឹកដី របស់ អល្ឺម៉ង់ ្ត#វ ផ្#ះេឡើងវ*ញ េហើយ បង្ េទ ជ ស"ង$%ម សជថ្ី េទៀត។ ក្#ងេពល ជមួយ គ"# ស"#ប័ន អន្រជតិ ដ៏ថ្ី ្សឡង មួយ ក៏ ្ត#វ បន បេង្ើត េឡើង ែដរ គឺ “សង្ម្បជជតិ” (League  of  Nations/Société  des  nations) ក្#ង េបសកកម្ ធន ឲ"# បន នូវ សុខសន្ិភព េនទូទំង ពិភពេលក ។* *ក៏ប៉ុែន្ ទំង ករ បេង្ើត

សង្ម្បជជតិ និង ទំង ករ ដក ់ក្មិត ែផ្ក េយធ ដល់ អល្ឺម៉ង់ មិន បន ទទួល េជគជ័យ ក្#ង ករ បេ#្%ស ពិភពេលក ពី ស"ង$%ម សជថ្ី េទៀត េនះេទ។ * *្បជជន អល្ឺម៉ង់ ជេ្ចើន យល់ថ សន្ិស%&' ្កុង Versailles មន ភព អយុត្ិធម៌ េ្ចើន ចំេពះ អល្ឺម៉ង់ េហើយ មិនយូរ ប៉ុន%&ន រដ#$ភិបល អល្ឺម៉ង់ ក៏ ចប់េផ្ើម ឈប់ េគរព េទតម ប្មម ែដល មន ែចង េន ក្#ង សន្ិស%&' សន្ិភព េហើយ បន លួច ផលិត េ្គឿងសព$%វុធ ទំេនើបៗ និង បេង្ើត កម#$ំង ទ័ព របស់ ខ្#ន េឡើងវ&ញ។ * *ចំែណក ឯ សង្ម្បជជតិវ+ញ គឺ ជ ស"#ប័ន ែដល មិនមន អំណច េដយសរ ែត បណ#$ ្បេទសធំៗ មួយ ចំនួន ជពិេសស សហរដ ្អេមរ%ក បន បដិេសធ មិន្ពម ចូល ជ សមជិក។ * *្បមណ ជ ២០ឆ"#ំ េ្កយ ករ ប"្ប់ ស"ង$%ម េលក េលើកទី១ ស"ង$%ម េលក មួយថ្ី េទៀត ក៏ ្ត#វ ផ្#ះេឡើង េន ឆ"#ំ ១៩៣៩ េហើយ ស"ង$%ម ថ្ី េនះ បង្ ឲ"# មន ករ ខូចខត កន់ែត ធ្ន់ធ្រ ជង ស"ង$%ម េលក េលើកទី១ េទេទៀត៕