Áherslur í námsmatií ljósi nýrrar aðalnámskrár 

Ingvar Sigurgeirsson, febrúar 2013

Sæll Ingvar.Við í Nesskóla erum farin að vinna að innleiðingu nýrrar aðalnámskrár eins og allir. Það sem mig langar að athuga er hvort þú gætir komið til okkar með fyrirlestur um námsmat almennt og leiðir í námsmati, og í framhaldinu komið inn á nýjar áherslur í námsmati með nýrri aðalnámskrá.Við ætlum að hefja þessa vinnu nú á vorönninni og erum með starfsdag 3. janúar. Ertu laus þennan dag til að koma til okkar með fyrirlestur?Kær kveðja,Marías Ben. Kristjánsson

Hvað er námsmat?• Hver eru helstu námsmatsverkin?• Hversu stór þáttur í starfi kennara er tengdur

námsmati?• Hversu vel líkar kennurum þessi þáttur

starfsins?Úr rannsóknarviðtali: S: En hérna, námsmatið, hvernig er því fyrir komið?K: Ómægod. Það er, sko, hausverkur ársins.

NámsmatshugtakiðNámsmat er öll öflun upplýsinga um nám

nemenda og miðlun þeirra til annarra

Samofið kennslu. Kennari fylgist með og á samskipti við nemendur í dagsins önn.

Allt skipulegt, formlegt, opinbert námsmat, s.s. próf, kannanir, skipulegar athuganir, skráning á árangri, formlegur vitnisburður.

Óformlegt – formlegt

Mikilvægar spurningar?• Hvernig er námsmati í grunnskólum yfirleitt

háttað? En í Nesskóla?• Eru námsmatsaðferðirnar að skila góðum

árangri?• Eru þetta bestu aðferðir sem völ er á?• Hvað þarf helst að bæta við námsmat? Hvaða

leiðir koma helst til greina við að bæta námsmat?

• Á hverju á að byggja þróun námsmats?

RannsóknirNámskrá Reynsla

Aðalnámskrá grunnskóla 2011• Mat á árangri og framförum … er reglubundinn þáttur í

skólastarfi, órjúfanlegur frá námi og kennslu. • Markmið skólastarfs eru margvísleg og hægt að fara

ýmsar leiðir til að ná þe im. Því verða matsaðferðir að vera fjölbreyttar.

• Meta þarf alla þætti námsins, þekkingu, leikni og hæfni með hliðsjón af viðmiðum í aðalnámskrá.

• Kennarar þurfa að hjálpa börnum og ungmennum til raunhæfs sjálfsmats … Leggja skal áherslu á leiðsagnarmat. (Leturbr. IS)

Lykilhæfni• Hæfni nemenda til að tjá hugsanir sínar, tilfinningar og skoðanir

munnlega, skriflega og á annan hátt. Hæfni til að miðla þekkingu og leikni sinni og flytja mál sitt skýrt og áheyrilega og taka þátt í samræðum og rökræðum.

• Skapandi hugsun og frumkvæði í efnistökum og úrvinnslu. Hæfni nemenda til að nota þekkingu og leikni, draga ályktanir, áræðni til að leita nýrra lausna og beita gagnrýninni hugsun og röksemdafærslu.

• Hæfni nemenda til að vinna sjálfstætt, í samstarfi við aðra og undir leiðsögn.

• Hæfni nemenda til að nýta margvíslega miðla í þekkingarleit, úrvinnslu og miðlun og nýta upplýsingar á ábyrgan, skapandi og gagnrýninn hátt.

• Hæfni nemenda til að bera ábyrgð á eigin námi og leggja mat á eigin vinnubrögð og frammistöðu. (Aðalnámskrá, bls. 53, leturbr. IS)

Lykilhæfni „endurskoðuð“• ... tjá hugsanir sínar, tilfinningar og skoðanir munnlega, skriflega …

miðla þekkingu og leikni sinni og flytja mál sitt skýrt og áheyrilega.• … taka þátt í samræðum og rökræðum.• [… beita s]kapandi hugsun og [sýna] frumkvæði í efnistökum og

úrvinnslu.• … nota þekkingu og leikni, draga ályktanir, áræðni til að leita nýrra lausna

og beita gagnrýninni hugsun og röksemdafærslu.• … vinna sjálfstætt …• … [vinna] í samstarfi við aðra • … [vinna] undir leiðsögn.• … nýta margvíslega miðla í þekkingarleit, úrvinnslu og miðlun • … nýta upplýsingar á ábyrgan, skapandi og gagnrýninn hátt• … bera ábyrgð á eigin námi og leggja mat á eigin vinnubrögð og

frammistöðu. (Aðalnámskrá, bls. 53, leturbr. IS)

Hæfniviðmið• ?

Hæfniviðmið í dansi við lok 10. bekkjar í drögum að nýrri aðalnámskrá

• dansað fyrir framan áhorfendur með tilfinningu fyrir þáttum eins og augnsambandi, rými, og líkamsbeitingu.

• tekið þátt í skapandi vinnuferli í dansi og sett saman einfalt dansverk

• samhæft tónlist og hreyfingu með góðri líkamsmeðvitund og –beitingu og dansað mismunandi dansform sér til ánægju …

• sýnt öryggi og færni til að dansa einn, eða sem hluti af pari eða hóp• valið milli ólíkra dansstíla prófað sig áfram og tekið sjálfstæðar

ákvarðanir í túlkunar- og sköpunarferli út frá eigin þekkingu og leikni í dansi

• tjáð og túlkað hugmyndir sínar og rökrætt dans og efni á sviði á gagnrýninn hátt, beitt við það viðeigandi orðaforða og sett það í menningar- og sögulegt samhengi.

Dæmi um matsviðmiðanir í drögum að nýrri námskrá

• Nemandi getur tekið þátt í samræðu um viðfangsefni og unnið að úrlausnum verkefna, sinnt skráningu og úrvinnslu samkvæmt skipulagi og/eða eftir leiðsögn

• … nefnt dæmi um hvernig skoðanir, gildismat og siðferði einstaklinga og hópa ýta undir eða hindra tæknilega þróun

• … vegið og metið áhrif fyrirmynda og staðalmynda á mótun sjálfsmyndar og hefur nokkuð áræði til að móta eigin ímynd, lífsstíl og lífsskoðun

• … greint stöðu sína sem þátttakandi í samfélaginu, réttindi, skyldur, gildismat og sýnt nokkra ábyrgð í samskiptum, umgengni og lífsháttum

C

Alþjóðleg umræða Bandaríkin: Stöðluð próf eða óhefðbundið námsmat (alternative assessment, sjá grein IS) England: Stöðluð próf eða leiðsagnarmat (formative assessment, sjá grein Black og Wiliam, 1998) Sterkur rannsóknargrunnur!

Hér á landi Aðferðir sem eru að ryðja sér til rúms: Einstaklingsmiðað námsmat, leiðsagnarmat, sjálfsmat, jafningjamat, óhefðbundin próf, námsmöppur (ganga undir ýmsum nöfnum), ýmis námsmatstæki (gátlistar og kvarðar). Dýrmæt reynsla er að verða til!

Bakgrunnur: Gróska, gerjun, deilur

Margir skólar hér á landi eru og hafa verið að vinna skipulega að þróun námsmats:

• Vesturbæjarskóli• Grunnskólinn í Borgarn

esi• Laugalækjarskóli• Ölduselsskóli• Salaskóli• Hrafnagilsskóli• Ingunnarskóli og Norðli

ngaskóli

• Menntaskóli Borgarfjarðar• Fjölbrautaskóli Snæfellinga• Menntaskólinn á Ísafirði• Brekkubæjarskóli• Grundaskóli• Laugarnesskóli

Kjarninn í leiðsagnarmati• Nemandinn fær (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt

ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf, leiðsögn, með hliðsjón af markmiðum)

• Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna (2007, um 4000) sýni þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur

• Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati

• Sjálfsmat og jafningjamat eru mikilvægir þættir í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilji markmiðin)

(Sjá um þessar áherslur: Black og Wiliam 1998: Inside the Black Box)

Tvö áhugaverð álitamál!• Hvaða hlutverki eiga próf að gegna

í námsmati?

• Hvaða þýðingu hafa einkunnir?

Námsmatsaðferðir í íslenskuAnnarpróf

Áfangapróf

Bókmennta- og ljóðapróf

Einstaklingspróf

Flutningur

Framsagnarpróf

Gagnapróf

Gátlistar

Heimavinna metin

Hlýtt yfir í tímum

Hópverkefni

Íslenskupróf

Jafningjamat

Jafningjamat

Kannanir, könnunarpróf

Kjörbókarritgerð

Leshraðapróf, hraðapróf,

hraðlestrarpróf

Lesskilningspróf

Lesskimunarpróf

Lestrarhæfnipróf

Lestrarpróf

Lestrarkannanir

Leiðsagnarlistar

Matslistar

Málfræðipróf

Miðsvetrarpróf

Móðurmálspróf

Prófið Aston Index

Raddlestrarpróf

Ritgerð

Ritunarverkefni

Samræmt próf

Samvinnupróf

Símat*

Skrifleg verkefni

Skriftarbækur

Skriftarpróf

Skriftarkönnun

Skyndipróf

Stafsetningarpróf, -

kannanir og –æfingar

Stöðupróf

Svindlpróf

Upplestraræfingar

Upplestrarpróf

Verkefnavinna

Verkefnabækur

Verkefni

Verkmappa, ferilmappa

Vinnubækur

Vorpróf

Yfirlitspróf

Námsmatsaðferðir í íslenskuAnnarpróf

Áfangapróf

Bókmennta- og

ljóðapróf

Einstaklingspróf

Flutningur

Framsagnarpróf

Gagnapróf*

Gátlistar

Heimavinna metin

Hlýtt yfir í tímum

Hópverkefni

Íslenskupróf

Jafningjamat

Jafningjamat

Kannanir,

könnunarpróf

Kjörbókarritgerð

Leshraðapróf,

hraðapróf,

hraðlestrarpróf

Lesskilningspróf

Lesskimunarpróf

Lestrarhæfnipróf

Lestrarpróf

Lestrarkannanir

Leiðsagnarlistar

Matslistar

Málfræðipróf

Miðsvetrarpróf

Móðurmálspróf

Prófið Aston Index

Raddlestrarpróf

Ritgerð

Ritunarverkefni

Samræmt próf

Samvinnupróf*

Símat*

Skrifleg verkefni

Skriftarbækur

Skriftarpróf

Skriftarkönnun

Skyndipróf

Stafsetningarpróf, -

kannanir og –æfingar

Stöðupróf

Svindlpróf*

Upplestraræfingar

Upplestrarpróf

Verkefnavinna

Verkefnabækur

Verkefni

Verkmappa, ferilmappa

Vinnubækur

Vorpróf

Yfirlitspróf

Sjónarmið efasemdarmanna (um próf) Skrifleg kunnáttupróf mæla aðeins lítinn hluta

námsmarkmiða Skrifleg kunnáttupróf er einangrað skólafyrir-

bæri sem á sér fáar hliðstæður annars staðar í samfélaginu

Ef meginhlutverk skólans er að undirbúa nemendur undir líf og starf í lýðræðisþjóð-félagi ætti námsmat að líkjast þeim mats-aðferðum sem almennt eru notaðar í lífi og starfi

Námsmat á að vera samofið öðru skólastarfi falla að því með eðlilegum hætti

Óhefðbundin próf• Próf þar sem nemendur mega nota hjálpargögn

„Svindlpróf“, glósupróf, námsefni ... öll gögn• Heimapróf• Prófverkefni gefin upp með fyrirvara • Munnleg próf, dæmi• Atrennupróf: Nemendur fá að gera endurteknar

tilraunir við sama próf / sömu próf (dæmi prófavikurnar í Salaskóla)

• Einstaklingsmiðuð próf (Salaskóli, Norðlingaskóli)• Samvinnupróf (Salaskóli)

Hvaða hlutverki gegna einkunnir? -

• Rannsóknir Ruth Butler o.fl. frá 1986 og 1988–Endurgjöf í formi einkunna–Endurgjöf í formi umsagna–Endurgjöf í formi einkunna og umsagna–Engin endurgjöf

• Hvaða leið skilaði nemendum bestum árangri?

Ólíkir skalar• 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10• 1–6, 1–8• A, B, C, D, F (hvar er E-ið?)• A, B, C, D (ný Aðalnámskrá)• A, Á, B, D, Ð (Baldur Sigurðsson)• Dönsku kerfin, sjá hér• Ágætt, gott, sæmilegt, ábótavant, ófullnægjandi• Snjallt, gott, hæft, naumt, bágt (Helgi Hálfdanarson)• Mjög gott, í lagi, ófullnægjandi • Lokið – ólokið

• Hvaða aðferð er heppilegust?

Nýi brautskráningarkvarðinn

Hvers vegna vefst einkunnagjöf svona fyrir okkur mörgum?

• Knappt form – takmörkuð upplýsing (hvað þýðir einkunnin 7,0)?

• Álitamál?• Óljósir mælikvarðar? Við hvað á að miða?• Einkunnir geta verið afar afdrifaríkar!

– Til umhugsunar: Matskvarði KHÍ– Matsatriðabanki Baldurs Sigurðssonar

Sóknarkvarði (scoring rubric)• Sem viðmiðun um gæði (tengt markmiðum í

upphafi)• Sjálfsmat• Jafningjamat• Kennaramat• Samskipti við foreldra• Sem vitnisburður

Litróf námsmatsaðferðanna ... Mat á frammistöðu Próf og kannanir Greining og mat á

verkefnum / úrlausnum Sjálfstæð verkefni Námsmöppur /

sýnismöppur („Portfolio“)

Dagbækur, leiðarbækur Sjálfsmat nemenda

Jafningjamat Umræður – viðtöl Viðhorfakannanir Námshátíðir, upp-

skeruhátíðir (Celebration of Learning, Learning Celebrations)

Vandað námsmat – er það þetta sem þarf?

• Matið nær til allra flokka markmiða• Matið er stöðugt allan námstímann og reynt er að

flétta það með eðlilegum hætti inn í námið• Námsmatsverkefnin sjálf hafa kennslufræðilegt gildi• Uppbyggjandi endurgjöf (leiðsögn)• Matið nær jafnt til aðferða og afurða (úrlausna)• Byggt er á margvíslegum gögnum og sjónarhornum• Áhersla á þátttöku nemenda í matinu; sjálfsmat,

jafningjamat• Einstaklingsmiðun

Gagnleg

ir tenglar

• Kennsluaðferðavefurinn• Að vanda til námsmats – Heimasíða námskei

ðs• Peel – námsmat

• Kvikmyndir um námsmat: