Bireyi tanımanın amacı:

1. Bireyin kendisini tanımasına ve gerçekçi bir benlik geliştirmesine yardım etmek

2. Herhangi bir konuda karar vermek için gerekli temel bilgilerin toplanması

3. Yetenek ve ilgileri doğrultusunda bireyleri akademik programlara ve mesleklere yönlendirmek için,

4.Genelde ve okulda düzenlenecek eğitim programları için uygun olacak bireyleri ayırma ve sınıflandırmada,

5.İş verimi artırmak için bireylerin ve işin niteliklerine uygun kişileri seçmek ve yerleştirmek için,

6.Evlilik ve eş seçiminde bireylere yardımcı olmak için,

7.Bir kurumun özel amaçları için en uygun kişileri seçmek için,

8.Bireyin problemlerine uygun yardım ve tedavi hizmetini kararlaştırmak ve teşhis koymak için,

9.Bireylerin belirli konularda gelecekteki başarılarını yordamak, tahminlerde bulunmak için. 

1

2

ÖĞRENCİLERİN TANINMASI GEREKEN YÖNLERİ

1.    Beden gelişimi: Beden ölçüleri, ayak, boy, ağırlık v.s. gibi bireyler ve cinsler arasındaki farklar “doğrudan” ölçülebilmektedir.

2. Öğrencinin  çevresi:

Ana, baba ve kardeşler ve aile çevresine yakın kişilerin meslekleri, sağlıkları, eğitimleri, aile ilişkileri, sosyo-ekonomik durumları v.s.

3. Sağlık durumu:Öğrencilerin bedence, gelişim dönemlerine uygun olarak gelişip gelişmedikleri belli aralıklarla izlenmelidir.

4.    Öğrencinin yetenekleri

5.   Öğrencinin ilgileri:

6. Öğrencinin başarısı

7. Öğrencinin kişilik özellikleri

8. Öğrencinin benlik algısı:

Öğrencinin geliştirdiği benlik algısı onun ruh sağlığı, meslek seçimi ve okul başarısı ile anlamlı olarak ilişkilidir.

9. Sosyal destek sistemi: Aile ve yakın çevreden ne derece destek aldığı

3

4

A. TEST TEKNİKLERİ1.PERFORMANS TESTLERİ (Ölçülen nitelik açık-

seçiktir, testin doğru cevap anahtarı vardır, cevap anahtarı belli ölçütlere göre belirlenmiştir, alınabilecek maksimum bir puan vardır)Başarı testleri

Standart başarı testleri (oks, Öss, les, kpss)Öğretmen yapımı testler (sınıf içi başarı testleri, yazılı ve

sözlü sınavlar) Yetenek testleri

Genel yetenek testleri: Genel zihin yetenekleri Özel yetenek testleri: müzik, resim vb.

Farklı yetenek testleri: dil, soyut kavram, mekanik kavrama yeteneği gibi farklı zihin yetenekleri.

NOT: yetenek ve başarı birlikte değerlendirildiğinde üç grup ortaya çıkmaktadır. 1. Yetenekleri ölçüsünde başarılılar, 2. Yeteneklerinin altında başarılılar, 3. Yeteneklerinin üstünde başarılılar 5

2. DAVRANIŞ TESTLERİ İlgi testleri/Envanterleri: İlgi, bireyin bir

şeyden hoşlanıp hoşlanmama derecesini ifade eder. Kişilik testleri/Envanterleri: (sadece uzman

kişiler uygular, eğitimden çok klinikte kullanılır) Tutum testleri: Tutum, bireyin belirli bir objeyi,

kişiyi, grubu, kurumu ya da düşünceyi kabul ya da reddetme yönündeki duygusal bir hazıroluş hali veya eğilimidir. Tutumlar inançlarla birlikte bulunur. (Tutumların düşünce, duygu ve davranış boyutları vardır).

NOT: Test teknikleri daha çok yönlendirme amacıyla kullanılır. Yönlendirmede en fazla dikkate alınan test tekniği yetenek testidir. Yetenek, ilgi, başarı yönlendirmede devam eder.

6

B. TEST DIŞI TEKNİKLERI. Gözleme dayalı teknikler 1. GözlemGözlem bir kimsenin başka bir kimse hakkında duyu

organları ile bilgi edinme yoludur. Gelişigüzel, sistematik, katılımlı ve katılımsız gözlem vardır.

Not: Gözlem, gözlenen davranışların nedenleri ve dayanakları hakkında bilgi vermez.

2. Gözlem Listeleri/işaret listeleriGözlenen bireyde olan davranışlar ya özellikler bir

çizelgeye bağlanır. Özellikle okul öncesi eğitimde daha çok kullanılır.

Not: Gözlem listeleri, gözlenen davranışın oluşum hızı, sıklığı ve süresi hakkında bilgi vermez.

7

3. Derecelendirme ÖlçekleriDerecelendirme ölçeği, gözlenerek ölçülmek istenilen

davranışların ne derece olduğunun ölçülmesine yarar. Gözlem sonuçlarının sayısal verilere dönüştürülerek öğrencilerin ilgili özellikler açısından karşılaştırılmasına yarar.

Sayısal, grafiksel, ve betimsel olabilir. Derecelendirme ölçeklerine bazı hatalar karışabilir. (Bu hatalar gözlemi yapan kişiden kaynaklanan hatalardır).

a. kişisel yanlılık (Bonkörlük, cimrilik, merkeze yığılma),

b. mantık, c. yetersiz gözlem, d. genelleme, e. anlam hatası

8

ÖrneklerÖrnekler

Davranış Davranış düzeyi

Verilen sorumluluğu hemen yerine getirir.

1 2 3 4 5

9

Davranış Davranış düzeyi

Verilen sorumluluğu hemen yerine getirir.

( )

Sorumluluk almaya isteklidir ( )

4. Anekdot (Vaka kaydı)Olay kaydı, gözleme dayalı tekniklerden en

nesnel olanıdır.5. Özellik Kayıt ÇizelgesiBireyde var olan davranışların gözlem

listesinden belirlenerek kodlarının aktarıldı kayıt çizelgesidir.

10

Özellik kayıt çizelgesi

1 Söyleneni anlar

2 Anladığını çeşitli jest ve mimiklerle ifade eder

3 İsteklerini sözlü olarak belirtir

4 Dili gramer yapısına uygun kullanır

11

Öğrencinin adı-soyadı

Gözlenen özellikler

Toplam Düşünceler

A 1.2 2

B 1,2,4 3

C 1,2,3,4 4

II. KENDİNİ ANLATMA TEKNİKLERİ1. Problem tarama listesiProblem tarama listeleri, bireyin gereksinimleri, kişisel

sorunları, sağlık, bedensel gelişim, benlik algısı, sosyal destek sistemi, okul öğretmenler, aile, gelecek, meslek seçme, insan ilişkileri gibi konularda bireyin yaşamakta olduğu sorunlar hakkında bilgi toplamak amacıyla kullanılırlar. Birey kendisinde hangi problem varsa o ifadenin başına işaret koyar.

Problem Tarama Listesi 7 alt bölümden oluşmaktadır.1. Bölüm: Sağlık ve bedenle ilgili sorulardan,2. Bölüm: Okul ve derslerle ilgili sorulardan,3. Bölüm: Ev ve aile yaşamı ile ilgili sorulardan,4. Bölüm: Arkadaş ilişkileri ve toplumla ilgili sorulardan,5. Bölüm: Karşı cinsle ilgili sorulardan,6. Bölüm: Para, meslek ve gelecekle ilgili sorulardan,7. Bölüm: Kişilikle ilgili sorulardan oluşmaktadır.

12

2. Anket (soru listesi)Kapalı uçlu, açık uçlu, evet-hayırlı,

derecelendirmeli ve diğer seçenekli sorular. 3. Arzu listesiBireyin doyurulmamış ihtiyaçlarını, açığa

vuramadığı duygularını, umut ve beklentilerini ortaya çıkarmak amacıyla düzenlenen sorulardan oluşur. Okul öncesi eğitim ve ilköğretimde kullanılabilir. Yazılı ya da sözlü olabilir.

13

4. OtobiyografiBireyin geçmiş ve şimdiki yaşantısını yazılı olarak

anlatmasıdır. Otobiyografi yazımında iki tür yazım dikkate alınır. Serbest yazım, sınırlı yazım. Yorumlanması zor bir tekniktir. Sosyal kabul hatası görülebilir.

Yazılar yorumlanırken: Yazıdaki genel izlenim, kısalığı ya da uzunluğu, anlatımdaki özen, yer verilmeyen olay ya da kişiler, otobiyografinin genelindeki tutarsızlıklar.

5. Zaman cetveliBireyin verimli ders çalışma v etkili zaman yönetimi

kazanmasını sağlamak amacıyla kullanılan bir tekniktir.

Not: Zaman cetveli eğitsel rehberlikte çok kullanılır.

14

6. Anı defteri Öğrencilerin kendilerine tuttukları anıların öğrencinin izni alınarak incelenmesi esasına dayanır. Gizlilik önemlidir. Rehber öğretmenin analiz etmesi gerekir.

7. Kime göre ben neyim?Öğrencilerin olumlu ya da olumsuz davranış

özelliklerini betimleyen cümleler listesidir. Her öğrenci listede yer alan özellikler açısından öğretmenlerinin, ailesinin ve arkadaşlarının kendisini nasıl biri olarak gördüğünü değerlendirir ve ilgili özelliğin karşısına işaretleme yapar. İlköğretim düzeyinde uygulanabilir. Kimdir bu? Tekniğiyle birlikte uygulandığında daha verimli sonuçlar elde edilebilir.

15

Örnek (Kime göre ben neyim?)Öğretmenlerime göre

Aileme göre

Arkadaşlarıma göre

Bana göre

Sıra Özellik/Ne olduğu

x Yaramazım

x Kavgacıyım

x x x x Plansızım

x x x x Neşeliyim

x Mızmızım

x x x Çalışkanım

x x x x Güvenilir biriyim

16

III. BAŞKALARININ KANILARINA DAYALI TEKNİKLER

1. SosyometriBir grubun üyeleri arasındaki etkileşim örüntüsünü

tespit etmek amacıyla kullanılan tekniktir. Sosyometri Sonucunda Şu Cevaplara Ulaşılabilir :

1- Sınıfta bir bütünlük var mı?2- Sınıfta kaç grup var?3- Çok ve az istenenler kimlerdir?4- Hiç istenmeyeler var mı? Varsa kimlerdir?5- Hiç kimseyi istemeyen ve kendi alemlerinde yaşayanlar kimlerdir?6- Kız ve erkek arkadaşlıklar ne durumda ve ne düzeydedir?

17

18

Sosyogramda gözlenen bazı tipler;Sosyogramda gözlenen bazı tipler;Liderler: Diğer üyeler tarafından sıklıkla

tercih edilen kişilerdir.Yalnızlar (izole olmuş): Üyelerin hiçbiri

tarafından tercih edilmemiş kişilerdir.Reddedilenler: Birbirlerini karşılıklı olarak

tercih etmeyen kişilerdir.İkili gruplar: Grup içerisinde sadece

birbirini çeken ikili alt gruplardır.Klikler: Ana gruptan soyutlanmış ama kendi

aralarında karşılıklı tercih yapan küçük alt gruplardır.

19

2. Kimdir bu?Bu teknikle öğrencilerin kendilerini nasıl

gördükleri, diğer öğrencileri nasıl gördükleri ve içinde bulundukları grubun üyeleri tarafından nasıl biri olarak algılandıkları belirlenebilir. Bireyin kendini nasıl gördüğüyle başkanısın nasıl gördüğü arasındaki uyuşmaya “bağdaşım” denir.

20

3. Rol dağıtım tekniğiÖğrencilerin belirgin özelliklerinin dolaylı

yolla ortaya çıkarmaya yarayan bir tekniktir. Belli tiplerin tanınmasına yardımcı olacak bir oyun seçilir ve öğrencilere okunur. Sınıf ya da gruba bu oyunun sahneye konulmasının düşünüldüğü söylenerek oyunda yer verilmiş oyuncuların kişilik özellikleri anlatılır. Daha sonra öğrencilere rol listeleri dağıtılarak bu rollere uygun düşen arkadaşlarının ad ve soyadlarını, ilgili rolün karşısına yazmaları istenir.

21

Rol listesi:1- Kral...

2- Kraliçe....3- İyilik perisi.....4- Arabulucu....... 5- Neşelendirici..6- Yalancı...7- İkiyüzlü...8- Kendini beğenmiş..9- Ara bozucu.....10- Herkesi seven ve yardım etmek isteyen.......11- Dürüst, güvenilir olan.......12- Yalnız, kimseyle ilişkisi olmayan...13- Zorba......14- Oyun bozan, mızıkçı....15- Güzel konuşan.....

22

4. Sosyal uzaklık ölçeğiBireylerin birbirlerine sosyal kabul ya da sosyal

mesafelerini belirlemeye yarayan bir araçtır. Sınıftaki her öğrenci diğer öğrencileri değerlendirir.

23

Adı-soyadı

Yakın Uzak

1 2 3 4 5

Ali

Burak

Cemil

Dilek

1: Çok yakın arkadaş olmayı isterim2: Arkadaş olmak isterim3: Sınıftaki herhangi biridir4: Onunla arkadaş olmaktan kaçınırım5: Onunla aynı sınıfta olmak bile istemem

IV. Etkileşime dayalı teknikler 1. GörüşmeGörüşmeler, bilgi toplamak, bilgi vermek, kişisel yardım

veya davranış değişikliğini gerçekleştirme gibi amaçlara yönelik olabilir.

Yapılandırılmış görüşme: görüşme sürecinde izlenecek yol önceden belirlenir.

Yapılandırılmamış görüşme: Görüşme süreci doğal seyrinde devam eder.

Güdümlü görüşme: Görüşmeci aktif olarak süreci yönlendirir.

Güdümsüz görüşme: Her iki tarafta aktiftir.

24

2. Ev ziyaretleri3. PsikodramaPsikodrama, bireyin kendisi için  kaygı ve

üzüntü kaynağı olan bir psikolojik problemini bir rol olarak alıp bir grup karşısında gerçek yaşamında olduğu gibi oynayarak ortaya koymasıdır. Buna göre psikodrama tekniğinin  uygulanabilmesi için belirli bir ortamda bazı koşulların sağlanması gerekir. Psikodramada bir yönetici danışman veya terapist ile grubu oluşturan danışanlar ya da izleyiciler vardır. Danışanlardan biri kendi isteği ile grup karşısında kendi problemi ile ilgili rolünü oynar.

25

4. SosyodarmaSosyodrama bir grup bireyin bir sosyal

problemle ilgili bazı rolleri paylaşarak izleyiciler karşısında gerçek hayatta olduğu gibi oynamalarıdır. Sosyodrama da her birey kendini değil,seçilen sosyal problemin içinde bir başkasının rolünü oynar.

Psikodrama ile sosyodrama arasındaki önemli farklardan biri, bireyin kendini ya da bir başkasını oynaması noktasında toplanmaktadır.

26

5. Oyun terapisiOyun terapisi çocukların uyumlu ve mutlu

olarak yaşamalarını hedefleyen gelişimsel bir terapi şeklidir. Oyun ve oyuncaklar kullanılarak çocuklar ile iletişim kurmaya, sorunları çözmelerine ve olumsuz davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olunur.

27

6. Rol Oynama Problemi başkasının bakış açısıyla

değerlendirmek için bireyin başkalarının rollerini üstlenmesi ve oynamasıdır. Bu teknik sayesinde bireyler hem empati becerisi geliştirirler hem de problemleri farklı açılardan görebilirler

28

V. DİĞER TEKNİKLER1. Vaka İncelemesiVak’a incelemesi sorunu olan kişiyi bir bütün

halinde derinlemesine inceleme demektir. Vak’a incelemesinde test ve çeşitli test dışı teknikler kullanılarak sorunu olan birey hakkında çok çeşitli bilgiler toplanmalı; amaç bireyin sorunun nedenlerini ve uygun tedavi yöntemlerini saptamak, bireyin sorununu iyileştirici önlemler almaktır.

29

2. Vaka KonferansıKarmaşık durumlar gösteren ve ciddi uyum

güçlükleri olan bireyler için alınacak psikolojik yardım önlemlerini karşılaştırmak amacıyla bir grup psikolojik danışmanın ya da uzman personelin bir araya geldiği toplantıdır.

30

3. BibliyoterapiBibliyoterapi, bireylere sorunlarını çözmede

ya da kendilerini daha iyi tanıyıp anlamalarında çeşitli eserlerden yararlanma olarak tanımlanabilir. Kitapların psikolojik danışma sürecinde kullanılması oldukça eski bir geçmişe dayanır.

31

4. Öğrenci Tanıma FişiÖğrencileri tanıtıcı bilgilerin kısa sürede elde

edilmesi amacıyla kullanılır.Öğrencinin;KimliğiFotoğrafıVeli ve adres bilgileriAile yapısıEkonomik durumToplumsal ilişkiBedensel gelişim ve sağlık durumu vb.

32

TOPLU DOSYATOPLU DOSYABilgilerin gizlilik dereceleri1. derece: Herkes için açık bilgilerdir (ad,

yaş, cinsiyet, boy, vb.)2. derece: Bu bilgiler sadece sorumlu kişilere

verilir. (Anne-babasının eğitim düzeyi, akademik özgeçmiş, merak ve ilgileri vb.)

3. derece: Öğrencinin veya velinin onayı alınarak verilebilen bilgilerdir. Akademik başarı, bazı standart test sonuçları, öğretmenlerin tavsiyeleri vb.

4. derece: bu bilgiler en gizli bilgilerdir. Gerekli durumlarda başka dosyalarda tutulur.

33