คำนำสำนกพมพ (8)คำนำผเขยน (10)

บทนำ โรคไบโพลารคออะไร 1 1 โรคไบโพลาร-วน 2 2 โรคไบโพลาร-ท 8 3 โรคไซโคลไทมก 11 4 แมเนยเฉยบพลนและแมเนยทตยภม 16 5 พนธกรรม 21 6 พนธกรรมทำงานอยางไร 24 7 ปวยแลวจะเปนอยางไรตอไป 27 8 โรคไบโพลารพบบอยเพยงใด 31 9 โรคไบโพลารในเดก 35

สารบญ

10 การฆาตวตาย 40 11 พยายามฆาตวตายและฆาตวตายสำเรจ 43 12 ตวบงชการฆาตวตาย 47 13 ปองกนฆาตวตาย 50 14 เรองจรงทนาสนใจ 1 54 15 เรองจรงทนาสนใจ 2 66 16 บทสงทายและไปตอไป 75 17 อนาคตทดมากบเงอนไขบางประการ 78 18 สามประสาน 81 19 พฒนาการทสญหาย 84 20 เมอผปวยไมยอมไปโรงพยาบาล 88

เกยวกบผเขยน 93

คำนำสำนกพมพ

เราอาจจะเคยเหนคนทอารมณขน ๆ ลง ๆ เดยวเหวยง เดยววน

เดยวซม เดยวเศรา เดยวกคกคก มความสขขนมาแบบสดขด ฯลฯ กมก

จะทกทกวามสาเหตจาก “นสยแย – อกหก – ฮอรโมนตก - เปนวยทอง - เปน

ไบโพลาร” แลวกมกคด (ตอ) ไปวา เดยวกหายไปเอง ไมไดเฉลยวใจวา

“นอาจเปนสญญาณบงบอกอาการปวยทางจตจรง ๆ กได”

ทง ๆ ทอาการปวยทางจตหรอความผดปกตทางอารมณทเกดขนน คอ

การปวยจรง ๆ ไมใชเลน ๆ และยงสามารถนำไปสการทำรายตวเอง หรอ

ฆาตวตายได หากไมไดรบการรกษาอยางถกตองและทนเวลา

ขอมลจากกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข เผยตวเลขทนาตกใจวา

พ.ศ. 2560 มผปวยโรคไบโพลารเขารบการรกษาในโรงพยาบาลรฐทวประเทศ

ราว 31,521 คน โดยทวโลกมผปวยโรคไบโพลารประมาณ 60 ลานคน และ

เชอวายงมคนอกมากทยงไมรวาตนเองปวย หรอไมกร แตไมกลามาพบแพทย

ขอมลยงเผยวา ผปวยไบโพลารบางรายมอาการซมเศราถงขนฆาตวตาย จาก

สถตพบวา คนไข 1 ใน 5 สามารถฆาตวตายไดสำเรจ

“ไบโพลาร” เปนโรคอารมณแปรปรวน ทเกดขนไดทงเดก วยรน และ

ผใหญ สาเหตเกดจากความผดปกตของสารสอประสาทในสมอง ความเครยด

การใชสารเสพตด การถายทอดทางพนธกรรม อาการเดนคอ อารมณจะ

แปรปรวนอย 2 ขว ไดแก ขวแมเนย (ไฮเปอรทงความคด การพด และ

การกระทำ) และ ขวซมเศรา ซงขวทงสองจะเกดขนสลบไปมาเปนระยะ ๆ

นอกจากนยงมการซอนทบกบอาการแสดงอน ๆ อก ทำใหยากตอการแยกแยะ

อาการของโรคนอกจากจะสงผลตอสขภาพและชวตของผปวยโดยตรง

แลว ยงสงผลกระทบตอคนรอบขางและสงคมอกดวย อยางไรกด ไบโพลาร

เปนโรคทสามารถรกษาใหหายเปนปกตได หากผปวยไดรบการตรวจวนจฉย

รกษาอยางถกตองและทนเวลาจากจตแพทยผเชยวชาญ (สวนใหญจะไดรบ

การวนจฉยลาชาไป 11 ป) แตหากไมไดรบการรกษา อาการจะรนแรงยงขน

หรอหากเขารบการรกษาเพยงครง ๆ กลาง ๆ กจะควบคมอาการไดยากเชนกน

ดวยเหนวา “ไบโพลาร” เปนโรคทางจตทควรคาแกการทำความรจกและ

ทำความเขาใจ เพอเปนแนวทางในการรกษา ดแล และอยรวมกบผปวย

ไบโพลารไดอยางสงบสข สำนกพมพอมรนทรเฮลทจงตดตอ นายแพทย

ประเสรฐ ผลตผลการพมพ จตแพทยผมประสบการณมายาวนานกวา 30 ป

เพอเขยนตนฉบบ โรคไบโพลาร ขน เปนผลงานตอจาก โรคซมเศรา ซงตพมพ

และออกจำหนายเมอพฤศจกายน 2560

เมอพลกสารบญดเนอหาในเลมอาจจะดยากและซบซอน แตขอใหพลก

เขาไปอาน จะเหนความตงใจของผเขยนทพยายามอธบายความซบซอนของ

โรคนใหเขาใจไดงายทสด ทงดวยภาษาและการยกตวอยางตาง ๆ คอย ๆ อาน

พยายามทำความเขาใจไปทละนด เชอวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนใหผสนใจ

ไดไมมากกนอย

เมษายน 2562

คำนำผเขยน

โรคไบโพลารเปนทรจกกนมากขน ซงเปนเรองนายนด

เมอสาธารณชนรจกโรคไบโพลารมากขน ขอดทเหนไดคอ แพทย

สามารถอธบายเรองนใหแกตวผปวยเอง หรอญาตของผปวยไดสะดวกขน

โดยเฉพาะอยางยงประเดนสำคญคอ ไบโพลารเปน “โรค”

ขนชอวาโรคแลว แปลวาผปวยมไดคดไปเอง และเขาไมสามารถบงคบ

ตวเองได คำพดหรอพฤตกรรมบางอยางทเขาแสดงออกเปนสวนหนงของ “โรค”

และสมควรไดรบการรกษา

สำหรบญาต ความรนควรจะชวยใหญาตเขาใจผปวยมากขน และ

กลาวโทษเขานอยลง

จำไดวาในตอนแรกเรามคำศพทเรยกวา โรคอารมณแปรปรวน ซงเปน

คำทสอความหมายด โดยสวนตวผมชอบใชคำนมากกวาเพอน เวลาตอมา

เรมมการใชคำวาโรคสองขว ซงแปลมาตรง ๆ จากคำวา Bipolar Disorder

ผมไมชอบใชคำนเทาไรนก ดวยไมรแปลวาอะไร เวลาผานมาอกจงเรมม

คำเรยกทบศพทวา “โรคไบโพลาร” ซงกนาจะงายในการสอสารวาเรากำลงพดถง

โรคอะไรกนแน ชวยลดความกำกวมลงไปไดมาก

อยางไรกตาม โรคไบโพลารมไดแปลวาเดยวดเดยวราย และมไดแปลวา

อารมณสวงขนสวงลง รวมทงมไดมผปวยมากนกทมลกษณะสองขวแยกกน

ชดเจน คอ ขวแมเนย และ ขวซมเศรา (Mania & Depression) ในความ

เปนจรงแลวมการซอนทบของสองขว และการซอนทบกบอาการแสดงอก

บางอาการทำใหเกดโรคไบโพลารหลากหลายชนดทยากตอการแยกแยะ

ปญหาในเวชปฏบตคอ หากเราแยกแยะผด การใชยาทควรจะไดผล

กลบจะทำใหผปวยมอาการกำเรบมากยงขน การวนจฉยโรคและการวนจฉย

แยกโรคไบโพลารทำไดยาก และควรเปนหนาทของแพทยซงเปนบคคลทสาม

ทเลาเรยนมาไดเปนผสงเกตการณและตรวจสภาพจตผปวยโดยตรง

“ตรวจสภาพจต” หรอ Mental Examination เปนเครองมอทาง

การแพทยทมวธการจำเพาะเชนเดยวกบการตรวจรางกายของแพทยทวไป ดงนน

เราจะไมวนจฉยโรคไบโพลารจากคำบอกเลา โดยเฉพาะอยางยงไมวนจฉยจาก

ขาวในโซเชยลมเดย โทรทศน หรอหนงสอพมพ

สำนกพมพไดขอใหผมเขยนหนงสอเลมนขนมาใหมเพอใหความรท

ถกตองแกสาธารณชน เนองจากความรทถกตองอยในตำรา หนงสอเลมน

จงใชตำราแพทยเปนตวตง เลมทใชมากทสดคอ Kaplan&Sadock’s

Comprehensive Textbook of Psychiatry ฉบบพมพครงท 10 ป ค.ศ.

2017 สำนกพมพ Wolters Kluwer บรรณาธการโดย Benjamin James

Sadock, Virginia Alcott Sadock และ Pedro Ruiz เพมเตมดวยหนงสอ

บางเลมทตนเองใชเรยนและอางองเสมอมา

ควรกลาวถงหนงสอเลมนสกเลกนอย สมยทเปนแพทยประจำบานสาขา

จตเวชศาสตรทโรงพยาบาลสมเดจเจาพระยาเมอ พ.ศ. 2529 ตำราเลมนเปน

ฉบบพมพครงท 4 ขนาดสองเลมจบ มความหนารวม 3,000 กวาหนา ฉบบ

ลาสดทใชวนนมความหนาเกน 4,000 หนาไปแลว (ตวเลขทถกตองคอ 4,622

หนา และดชนคนคำอก 127 หนา) วางซอนกนหนามากกวา 6 นว และหนก

มากกวา 10 กโลกรม เฉพาะบททวาดวยโรคไบโพลารและพฤตกรรมฆาตวตาย

มความยาวมากกวาสมยกอนมาก แสดงใหเหนถงความกาวหนาดานงานวจย

ทรดหนาอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงในรอบทศวรรษทผานมา

ดวยความทโรคไบโพลารเปนหนงในโรคทางจตเวชทมความเปน “ชวเคม”

มากทสด งานวจยจงทำไดสะดวก ชดเจน และไมคอยผดพลาด เรารเรอง

โรคนมากกวาโรคจตเภท (Schizophrenia) และอาจจะมากกวาโรคซมเศรา

(Major Depression) ดวย แตกเปนไปตามทคาดการณไดคอ ยงรมาก

ยงดเหมอนจะหางไกลออกไปทกท นนคอสวนทไมรดเหมอนกลบจะมมาก

ยงกวา กลาวเฉพาะความหลากหลายของโรคเพยงประการเดยวกยากตอการ

ทำความเขาใจและจำแนกแลว

หนงสอททานถออยนเขยนขนโดยไมเกรงใจผอาน กลาวคอ ตงใจเขยน

ใหสาธารณชนอานโดยไมคำนงวาจะเปนหรอไมเปนบคลากรทางสาธารณสข

ใชภาษาไทยสามญแทนคำศพทแพทยและภาษาองกฤษมากทสดเทาทจะมากได

และแนบคำศพทเดมตามความจำเปน ขยายความดวยความรทไดจากการ

ทำงานและประสบการณการดแลผปวยซงกเปนไปตามทตำราเขยนเอาไว

ทกประการ สวนทเปนตวอยางผปวยไดจากการผสมผสานผปวยหลายคนและ

หลายเพศ เปลยนแปลงขอมลสวนบคคล รวมทงเขยนเพมเตมถงผลลพธ

ของการรกษาตามทเปนจรง

ขอบพระคณบรรณาธการหนงสอทชวยอานรางแรก เสนอแนะ ซกถาม

แกไข แลวทำงานรวมกนกบผเขยนเปนอยางด เพอใหไดหนงสอวชาการทอาน

ไดโดยสะดวกและเปนประโยชนตอสาธารณชนทจะไดเรยนร รจก เขาใจ

และชวยเหลอผปวยโรคไบโพลารตามกำลงความสามารถ

5 มกราคม 2562

บทนำโรคไบโพลารคออะไร

โรคไบโพลาร (Bipolar Disorder) คอ โรคทางจตเวช

ประกอบดวยความเจบปวย 2 ลกษณะสลบกนไป

ลกษณะท 1 เรยกวา ระยะซมเศรา ผปวยเปนโรคซมเศรา

เตมรปแบบ

ลกษณะท 2 เรยกวา ระยะแมเนย ผปวยมกลมอาการแมเนย

ตามแบบฉบบ

คำอธบายนเปนคำอธบายอยางงายเพอใหเหนภาพ แตในชวต

จรงแลวแทบไมมผปวยคนใดเลยทจะปรากฏอาการชดเจนและแบง

ระยะไดงาย ๆ ดงทเขยน ผปวยโรคไบโพลารมหลายชนด แตละชนด

แสดงออกหลายรปแบบดงทจะคอย ๆ อธบายตอไป

จะเหนวา เมออาการหลายชนดคณดวยการแสดงออกหลาย

รปแบบ เราจะไดผปวยหลากหลายลกษณะอยางทนกไมถง ผปวย

มไดมหรอถกแบงออกเปน 2 ขวสลบกนไปมาไดงาย ๆ คำศพทอกคำ

ทใชเรยกผปวยกลมใหญนคอ โรคอารมณแปรปรวน

1

โรคไบโพลาร-วน

3นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

โรคไบโพลาร-วน (Bipolar I) คอ กลมผปวยทรจกกนมากทสด

ในบรรดากลมโรคไบโพลาร แตจะพบมากทสดหรอเปลานน มขอคำถาม

ไบโพลาร-วน จะประกอบดวย 2 ระยะทกลาวขางตน สลบกนไปมา

รปแบบการสลบกนอาจจะเปนหนงตอหนง หนงตอสอง หรอไรรปแบบ เชน

ผปวยปวยดวยโรคซมเศราหลายรอบกอนทจะมกลมอาการแมเนยหนงรอบ

จากนนอาจจะคนดวยโรคซมเศราไดอกกอนทจะมกลมอาการแมเนยอก หรอ

อาจจะมกลมอาการแมเนยมากกวาหนงรอบกอนทจะเปลยนกลบมาเปนโรค

ซมเศรา เปนตน

ในตอนเรมตนของโรคไบโพลาร-วน ผปวยมอาการนำแตกตางกน

ยากแกการจำแนก แตโดยรวม ๆ แลวทพบบอยม 3 แบบ

โรคไบโพลาร-วนแบบท 1 ผปวยมอาการซมเศราเลกนอย ตามดวย

อาการงวงนอนและนอนหลบมากเกอบทงวนทงคน อาการนอาจจะกนเวลานาน

เปนสปดาห หรอเปนเดอน กอนทจะเกดกลมอาการแมเนยเตมรปแบบ แลว

กลายเปนไบโพลาร-วน

โรคไบโพลาร-วนแบบท 2 ผปวยเรมตนดวยกลมอาการแมเนยเตม

รปแบบทนทและรนแรง หลายคนมอาการเกอบจะเหมอนผปวยโรคจตเภทคอ

มประสาทหลอน อาจจะมทงภาพและเสยงทคนอนไมเหน หรอไมไดยน ตาม

ดวยอาการหวาดระแวงและกาวราว

ในการระเบดของอาการทางจตทรนแรงเชนนยากทจตแพทยจะวนจฉยวา

เปนโรคจตเภทหรอโรคไบโพลาร-วนกนแน ตองตรวจสภาพจตโดยละเอยดและ

การตดตามดอาการอยางนอย 1 - 2 เดอน คอ เมออาการรนแรงในชวงแรกน

4 โรคไบโพลาร

ผานพนไปกอนจงจะเหนรปแบบของกลมอาการแมเนยทชดเจนกอนทจะกลาย

เปนไบโพลาร-วน

โรคไบโพลาร-วนแบบท 3 ผปวยเรมตนดวยโรคซมเศราเตมรปแบบอย

สก 2 - 4 รอบ และอาจจะใชเวลาหลายปกวาจะเรมมกลมอาการแมเนยรอบท 1

แลวจงกลายเปนไบโพลาร-วน

อาการของโรคไบโพลาร-วน

5นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

จากทบรรยายมาทง 3 กลมน ขอใหทำความเขาใจคำศพทภาษาไทย

แตละคำดงน

คำท 1 “อาการซมเศรา” หมายถง Depression เปนอารมณเศรา

ระดบออน ๆ หรอรนแรงทพบไดในคนทวไป แตมไดพฒนาไปจนถงกบจะเรยก

วา โรคซมเศราได

คำท 2 “โรคซมเศรา” หมายถง Major Depression คอ โรคซมเศรา

เตมรปแบบ มอารมณเศราตอเนองเปนเวลานาน เบอหนายตนเอง เบอหนาย

ชวต เบอหนายคนรอบตว ไมมความหวงกบอนาคต ไมสนกกบเรองทเคย

สนก และไมมแรงจงใจจะทำอะไรอก มอาการนอนไมหลบอยางรนแรง สมาธ

ลดลงอยางมากถงระดบเรยนหนงสอและทำงานไดลำบาก ตามดวยความรสก

อยากตายและคดฆาตวตายไปจนถงลงมอฆาตวตาย รวมทงอาการอน ๆ เชน

เบออาหาร เบอเซกซ และรสกออนเพลยทงวนโดยไมทราบสาเหต

โรคซมเศราสวนใหญเปนเชนน แตขอใหทราบวา ยงมโรคซมเศราอก

บางชนดทแตกตางจากน

คำท 3 “โรคจตเภท” หมายถง Schizophrenia คอ โรคจตชนดรนแรง

มหลายชนด ทพบบอยคอ ชนดหวาดระแวงซงมกมอาการประสาทหลอน

ทงภาพและเสยง รวมกบอาการหวาดระแวงวามคนคดรายไปจนถงคดทำราย

คำท 4 “กลมอาการแมเนย” หมายถง Mania คอ กลมอาการท

ผปวยคดเรว พดเรว และทำเรว ไปจนถงคดสารพดเรอง พดมาก และทำ

มาก บางใชคำวามอาการไฮเปอรทงการคด การพด และการกระทำ กลาวคอ

คดเรว คดสารพด เชน มโครงการจะทำนนนมากมายหลายสง

หลายอยาง หรอมแผนจะทำการสงหนงซงดจะมากมายเกนขนบปกตของผคน

หรอเกนกวาอปนสยของเจาตวทเคยเปนมากอน

พดเรว พดมาก เชน พดเรองหนงไมทนจะจบความกโยงไปทอก

เรองหนงซงอาจจะเกยวกนหรอไมเกยวกน แลวพนไปทเรองทสาม ส หา

และหก หรอกลบไปกลบมาไดอก หากนงฟงนานพอจะพบวาเขาพดรเรอง

แตเรองเยอะไปจนถงเยอะมาก ดมใชคนเดมทเคยรจก

6 โรคไบโพลาร

ทำเรว ทำเยอะ เชน พดปบทำปบ อยากเปดรานใหมกเปด อยาก

กเงนอยากออกรถใหมกออก สรางงานหลายชนขนมาพรอม ๆ กน งานแตละชน

ดมเหตผลอยบาง แตมนเยอะไปจนถงเยอะมาก ในผหญงอาจจะพบอาการ

แตงหนาสวยกวาทกครงมากเกนไป แตงกายงามฟรงฟรงมากกวาทเคยรจก

ไปจนถงใชเงนเปลองผดปกต เชน เดนชอปปงในหางสรรพสนคาทกวน หรอ

นงชอปปงออนไลนไปเรอย ๆ จนถงขนแจกเงนพนองหรอคนไมรจก

ลกษณะพดเรว ทำเรวน บางทกมากมายเสยจนเขาใกลเสยสต เชน

แตงหนาทาปาก หรอแตงกายดวยเสอผาและเครองประดบทไมเหมาะสมกบ

กาลเทศะอยางมาก หรอดผดปกตมนษยมนาไปเลย ไปจนถงมกรยาทดเวอร

เสยจนไมเหมาะสม เชน เดนทกทายคนไปทวทง ๆ ทไมรจกกนโดยทแตเดม

มใชคนเชนนน การไหวสงศกดสทธทกครงทผานไปเจอจนถงกมกราบแพทย

โรคไบโพลาร หรอโรคอารมณแปรปรวน มหลายชนด ชนดทรจกกนมากคอ ไบโพลาร- วน ผปวยไบโพลาร-วนจะมอาการของโรค ซมเศราและกลมอาการแมเนยสลบกนเปนระยะ ๆ

กว าท จ ต แพทยคนหน งจ ะม น ใจ ได ว า ใครกำลงปวยดวยโรคไบโพลาร ตองตรวจ สภาพจตและตดตามดการเปลยนแปลงของ ผปวยชวระยะเวลาหนงเสมอ

7นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

เปนตน อาการเหลานชวนใหเขาใจผดวาผปวยปวยดวยโรคจตแท ๆ

วงรอบของการเกดสลบกนระหวางระยะซมเศรากบระยะแมเนยไมแนนอน

อาจจะเปนรอบป หรอสนกวานน

ระยะเวลาของแตละระยะกนเวลายาวนานไมแนนอน บางครงสน บางครง

ยาว และบางครงไมเตมรปแบบ แตโดยภาพรวมแลวมกจะมอาการเตมรปแบบ

ใหเหนเปนระยะ ๆ

นคอทมาของคำวา โรคไบโพลาร หรอโรคอารมณแปรปรวน

เรองควรสนใจ

โรคไบโพลาร-ท

2

ในขณะทไบโพลาร-วนเปนกลมทรจกกนด แตรายงานผปวย

ในระยะ 30 ปทผานมา พบวาผปวยสวนมากเปนไบโพลาร-ท (Bipolar

II) ซงมรายงานตวเลขจากทวโลกวา พบรอยละ 50 - 65

ไบโพลาร-ท คอ ผปวยทมการดำเนนโรค 2 ระยะ คอระยะ

ซมเศราและระยะไฮโปแมเนย (Hypomania)

ระยะซมเศราจะมโรคซมเศราเตมรปแบบ ในขณะทระยะไฮโป-

แมเนยมอาการคลาย ๆจะเปนแมเนย แตไมมากเทาและไมชดเจน อาการ

สวนใหญ ไดแก สดชนรนเรงแบบไมมปมขลย แอคทฟ และขยน

ออกสงคม พดเกงมากขน มนอกมนใจ มองโลกแงดเสมอ ไมคอย

จะยบยงชงใจ นอนนอยลง มเซกซมากขน อาการเหลานเกดขนเอง

โดยมไดใชแอลกอฮอลหรอยาเสพตดชวย และมกไมมสาเหต สามารถ

กนเวลาเปนวน หรอเปนสปดาหได แตเปนอยไมนานนกกเหอดหาย

ไปเอง

9นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

ไบโพลาร-ทถายทอดทางพนธกรรมเชนเดยวกบไบโพลาร-วน เกดขน

เปนโรคเดยว หรอซอนทบกนและกน แตมรายงานทพบวา บางครงไบโพลาร-

ทกเกดขนซอนทบกบผปวยไซโคลไทมก

ผปวยไซโคลไทมก (Cyclothymic Disorder) คอ ผปวยทมการ

ดำเนนโรค 2 ระยะ คอ ระยะซมเศราไมมากนกสลบกบระยะแมเนยไมมากนก

ประเดนสำคญคอ นมใชผปวยไซโคลไทมกพฒนาเปนไบโพลาร-ท แต

เปนไบโพลาร-ททซอนทบลงไปบนไซโคลไทมก สงทเกดขนคอ เราจะไดผปวย

โรคอารมณแปรปรวนทแปรปรวนไรรปแบบมากทสด กลาวคอ มทงโรคซมเศรา

เตมรปแบบ อารมณเศราธรรมดา และไฮโปแมเนยทมาจากสองโรคซงซอนทบกน

และเหลอมกน

ความอลหมานของระยะตาง ๆ นสามารถทำใหกระจางได

ดวย “แผนภมการดำเนนโรค” ซงแมจะยาก แตพอจะแยกแยะ

ได อยางไรกตาม สงทเกดขนตามมาคอเราไดผปวยททนทกข

ทรมานกบความแปรปรวนอยางไมเปนระบบและไมตอบสนอง

ตอยารกษาโดยงาย ทำใหคณภาพชวตของผปวย

เสอมลงอยางตอเนอง

10 โรคไบโพลาร

อกรปแบบหนงของไบโพลาร-ททรกษาไดยากคอ โรคอารมณแปรปรวน

แบบวงจรกระชน (Rapid Cycling Bipolar Disorder) ผปวยจะมอาการของ

ระยะซมเศราประเภทเฉอยชาสลบกบระยะไฮโปแมเนย หรอแมเนยเตมรปแบบ

อยางนอย 4 ครงตอป

พบวา ผปวยมไดมโรคซมเศราตามแบบฉบบทเพยงแคเฉอยชา แต

มแมเนยหรอไฮโปแมเนยหมนเวยนกนเขามาหาหลายครงตอป ทำใหชวต

อลหมานขน ๆ ลง ๆ เหมอนเลนรถไฟเหาะ และถาไดยาตานอารมณเศราเขาไป

ตวยาตานอารมณเศรานนเองทจะไปกระชากผปวยออกจากภาวะเฉอยชา แลว

โยนใสรถไฟเหาะทพงสงขนไปยงกวาเดม กอนทจะถงจดสงสดแลวดำดงลง

กนเหวแหงความเฉอยชาหนกขอกวาเดม

กลายเปนอกหนงชนดของโรคอารมณแปรปรวนทยากตอการรกษา

เรองควรสนใจ

ตงแตแรกจนถงตรงนคงเหนแลววา โรคไบโพลารมได มสองขวบวกลบงาย ๆ ดงทมกเขาใจ อกทงมไดหมายถงคน ทเดยวดเดยวรายชวงสน ๆ ตามทรสก เดยวดเดยวรายนน เปนบคลกภาพ

ทบรรยายยดยาวนเพอใหคนทวไปไดเหนวานคอ “โรค” เปนโรคภยไขเจบชนดหนง เปน “Disease” ทางการแพทย ถายทอดทางพนธกรรม ผปวยไมไดอยากเปน มใชเรอง นสยไมด และผปวยไรความสามารถจะตานทานเมอตวโรค กำลงกอตวแลวพงขนมา หรอดำดงลงไป

เหมอนคลนสนามทไมมใครตานทานได แมวาอยากจะ ตานทานกตาม

-

โรคไซโคลไทมก

3

โรคไซโคลไทมก (Cyclothymic Disorder) คออะไร

กอนหนาทจะเกดไบโพลาร-วน วยรนจำนวนมากปวยดวยโรค

ไซโคลไทมกมากอน

ผปวยไซโคลไทมกมอาการ 2 แบบสลบกนเปนระยะ ๆ เหมอน

ผปวยไบโพลาร-วน แตทไมเหมอนกนคอ ทงสองระยะคอระยะซมเศรา

และระยะแมเนยไมมอะไรทเตมรปแบบเลย

ระยะซมเศรา ผปวยมตวบงชโรคซมเศราบางตว แตไมมาก

พอทจะวนจฉย

ระยะแมเนย ผปวยมกลมอาการแมเนยไมเตมรปแบบ

หมายความวา มอาการแตไมครบ เปนแตไมมาก

13นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

พบวาครงหนงของวยรนทปวยดวยโรคไซโคลไทมกจะใชสารเสพตด

เพอบำบดตวเอง และจำนวนหนงตดสนใจฆาตวตาย วยรนสวนนอยกวาน

มอาการคอเรยนหนงสอไมไดเพราะสมาธลดลงอยางมาก ฟงเลกเชอรไมรเรอง

จดงานไมทน ทำการบานไมได อานหนงสอสอบไมได และหากโรคดำเนน

ตอไปจนกระทงเปนผใหญกไมสามารถทำงานเปนชนเปนอนได อารมณท

กลบไปกลบมาเรอย ๆ โดยจบสงเกตไดยากนทำใหเกดปญหากบคนรก และ

กอปญหากบชวตสมรส โดยทคนรกหรอคสมรสไมอาจจะเขาใจได

หลายครงทผปวยไซโคลไทมกจะพฒนาเปนไบโพลาร-วนเตมรปแบบ

แตหลายครงกไม รวมทงหลายครงทมอาการโดดเดนบางประการเขามากอกวน

ระยะซมเศรา หรอระยะแมเนยใหแปรรปไปมากเสยจนแพทยเองกตองทำงาน

หนกเพอแยกโรคใหได

อาการโดดเดนทเปนตวกวนเหลานพบมากอย 3 รปแบบ ดงน

แบบท 1 คอ ความเฉอยชาอยางหนก (Psychomotor Retardation)

ความเฉอยชาอยางหนกนมกถกญาตเรยกวา “ความขเกยจ” และถา

ผปวยเคยไดรบยาจากจตแพทยไปกอนแลวกจะไดรบคำอธบายจากญาต

หรอตวผปวยเองวาเพราะกนยาของคณหมอแลวงวง แทจรงแลวความเฉอยชา

อยางหนกนมไดเกดจากความขเกยจ ดงนนผปวยไมผดและมไดนสยไมด

แลวกมไดเกดจากยาทคณหมอให แตเกดจากสารเคมในระบบประสาทสวนกลาง

บางตวขาดหายไปอยางรวดเรวแลวไมกลบมาโดยงายอกเลย

ความเฉอยชาอยางหนกนมกเกดในระยะซมเศราทำใหบดบงอาการอน ๆ

ของโรคซมเศราไปเกอบหมดสน เมอการแพทยวนจฉยดวยการใชเกณฑ

14 โรคไบโพลาร

มาตรฐานทนบจำนวนอาการเดนชดใหครบจำนวน ทำใหเราไมสามารถนบครบ

จำนวนเสยท เพราะอาการหลายอยางไดถกความเฉอยชาอยางหนกนกวาด

หายไปหลายครงอาการเฉอยชานกเปนมากเสยจนเขาใกลโรคจตเภทบางประเภท

ทำใหผปวยไดรบยารกษาโรคจตเภทแทนทจะไดรบยารกษาโรคอารมณแปรปรวน

แบบท 2 คอ แมเนยผสม (Mixed Mania)

พบวาระหวางทผปวยไบโพลาร-วนอยในระยะแมเนยนนเอง มบาง

บางวนทเขาหรอเธอจะรองไหอยางไรเหตผล หรอมเหตผล บางครงกรองไห

เพยงชวงสน ๆ แตบางครงกรองไหซำ ๆ ไดนาน 2 - 3 วน ไปจนถง 2 - 3 สปดาห

ทงทยงคดเรว พดมาก แตงตวเกง และใชเงนไมยงมอ

สภาวะแมเนยผสมนกอปญหาการรกษามาก ดวยมกทำใหแพทยบางทาน

เรมตนใหยาตานอารมณเศราโดยเผชญความเสยงวา ยาตานอารมณเศรา

จะไปทำใหกลมอาการแมเนยทวความรนแรงมากยงขนและกอความเสยหาย

มากยงขน ในขณะทแพทยบางทานใหยารกษาโรคจตดวยเขาใจผดวา ผปวย

มอารมณแปรปรวนดวยความถสง ผลทไดคอ ทำใหอารมณเศราเปนมากขน

สภาวะแมเนยผสมเปนสภาพทยากตอการรกษามากทสดเรองหนง

แบบท 3 คอ แมเนยเรอรง (Chronic Mania)

หลงจากทรกษาไบโพลาร-วนไปแลวสกระยะหนง พบวาผปวยรอยละ 5

จะแปรสภาพเปนผปวยแมเนยเรอรง ไมมระยะซมเศราทมโรคซมเศรา

เตมรปแบบใหเหนอก แตมกลมอาการแมเนยในระดบไมมากนกคงอยอยาง

ตอเนองโดยไมมวนใดเลยทจะหายไป ภาวะแมเนยเรอรงนจะบนทอนคณภาพ

ชวตผปวยลงทกเดอน กลายเปนคนทไมมใครวางใจ นำไปสการเสอมถอย

ทงรางกาย จตใจ และสงคม

สภาพแมเนยเรอรงกอปญหาการรกษาดวย เพราะเมอไรทหยดยา เขา

หรอเธอจะเกดกลมอาการแมเนยเตมรปแบบ สรางความเสยหายตอชวตตนเอง

และครอบครวขนมาอก แตครนถาไมหยดยา เขาหรอเธอกจะอยในสภาพทมได

ปวยเตมท แตขาดพลงและความกระตอรอรนในการทำงาน เปนชวตทไมสดใส

ไมมชวตชวา หรอไมรงโรจนเทากบครงทไฟคโชน คดเรว พดเรว ทำเรว

เรองควรสนใจ

โรคไบโพลารทรจกกนมากและพบพอสมควร คอไบโพลาร-วน แตไบโพลาร-วนมไดเดนออกมา จากตำราแพทยโดยมสลากตดหนาผากมาดวย การแสดงของโรคมหลากหลายดวยตวแปรมากมาย และทามกลางความมากมายนนมตวกวนมากมาย ทงจากพนธกรรม สงแวดลอม และยาตานอารมณ เศรา หรอยาตานโรคจตทแพทยให

ดงนนการชนวไปทคนใดคนหนงวาเขาเปนโรค ไบโพลารจงมใชเรองงาย

15นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ