รายงานการวจย

เรอง

ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ

แบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา

ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

The Study of Fundamental Human Resources Effecting

Participatory Ecotourism Management :

a case study of Wat Khao community, Kokkloi sub-district,

Takuatung district, Phang-nga province

โดย

บญพา คาวเศษณ

การวจยครงนไดรบเงนทนการวจยจากวทยาลยราชพฤกษ

ปการศกษา 2554

ขอมลพ น

ฐานท

สงผลตอการบ

รหารจดการแห

ลงทองเท

ยวเชงนเวศ แบ

บมสวน

รวม : กรณศกษ

าชมชนห

ม บาน

วดเขา ตาบลโคกกลอย

รายงานการวจย

เรอง

ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ

แบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา

ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

The Study of Fundamental Human Resources Effecting

Participatory Ecotourism Management :

a case study of Wat Khao community, Kokkloi sub-district,

Takuatung district, Phang-nga province

โดย

บญพา คาวเศษณ

การวจยครงนไดรบเงนทนการวจยจากวทยาลยราชพฤกษ

ปการศกษา 2554

ปททาการวจยแลวเสรจ 2557

รายงานการวจย

เรอง

ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ

แบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา

ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

The Study of Fundamental Human Resources Effecting

Participatory Ecotourism Management :

a case study of Wat Khao community, Kokkloi sub-district,

Takuatung district, Phang-nga province

โดย

บญพา คาวเศษณ

การวจยครงนไดรบเงนทนการวจยจากวทยาลยราชพฤกษ

ปการศกษา 2554

ปททาการวจยแลวเสรจ 2557

ชอโครงการวจย ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชง

นเวศ แบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา

ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา ชอผวจย บญพา คาวเศษณ ปททาการวจย 2554

บทคดยอ

การศกษาวจยในครงนเปนการวจยเชงปรมาณ มวตถประสงค เพอรวบรวมขอมลพนฐาน

ดานแหลงทองเทยวของหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา และเพอ

พฒนาการบรหารจดการองคประกอบการทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวมของชมชน ในชมชน

หมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

ประชากร ไดแก ชาวบานหมบานวดเขา ทอาศยในหมท 10 ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง

จงหวดพงงา จานวน 226 ครวเรอน (ราย) กาหนดเปนขนาดของกลมตวอยาง จานวน 187 ครวเรอน

(ราย) เพอใหไดความเชอมน ผวจยใชกลมตวอยางทงสน 200 ครวเรอน โดยใชการสมแบบเปนระบบ

(Systematic random sampling) ดวยวธสมแบบบานเวนบานจากผทอยอาศยในชมชน จดเกบขอมล

แบบปฐมภ ม และทตยภม ผ วจ ยพฒนาเครองมอทใชในการเกบขอมล ไดแก แบบสารวจ

แบบสอบถาม และแบบสมภาษณเชงลก

ผลการวจยพบวา

1. ขอมลพนฐานแหลงทองเทยวของหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง

จงหวดพงงา พบวา ประชากรเพศหญงมากกวาเพศชาย มอายระหวาง 30-40 ป มากทสด การ

ประกอบอาชพมอาชพรบจางและทาธรกจสวนตว มากทสด คดเปนรอยละ 17.5 ขอมลพนฐานของ

แหลงทองเทยว ชมชนหมบานวดเขาตงอยในเขตพนทองคการบรหารสวนตาบลโคกกลอย มสง

อานวยความสะดวกทสามารถรองรบนกทองเทยว ไดแก รานอาหาร ทางเดนศกษาธรรมชาต

หองนาสาธารณะ ศาลานงพก ระบบรกษาความปลอดภย มแหลงนาดมนาใชสะดวก ประปาทองถน

ประปาภมภาค บอนาดม และนาจากธรรมชาต

2. แนวทางการบรหารจดการการทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชน พบวา ความ

คดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวของชมชนหมบานวดเขาในภาพรวมอยในระดบมาก

ข

( = 4.43, S.D =.266 ) ซงพบวา ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) อยในระดบมาก

ทสด ( = 4.51, S.D =.361 ) รองลงมาไดแก ดานสถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบ

นกทองเทยว (Attractions and Accommodation) ดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน

ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity) และดานกจกรรมบรการเบดเตลด (Amenity)อยในระดบมาก

( = 4.43, S.D =.391, = 4.43, S.D =.353, = 4.41, S.D =.491 และ = 4.37, S.D =.477)

ตามลาดบ

คาสาคญ การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงอนรกษ การจดการทองเทยวแบบมสวนรวม การทองเทยวชมชน

ค

Research Title : The Study of Fundamental Human Resources Effecting Participatory

Ecotourism Management : a case study of Wat Khao community,

Kokkloi sub-district, Takuatung district, Phang-nga province

Researcher: Bunpa Kamwiset

Year: 2011

Abstract

The study is a quantitative research with the objective of gathering basic data related to

tourist information in Wat Khao community, Kokkloi sub-district, Takuatung district, Pang-nga

province. The data is to serve the second objective of developing participatory involvement in

managing eco-tourism within the community.

The sampled population are villages residing in Wat Khao village (village number 10) of

Kokkloi sub-district, Takuatung district, Phang-nga province. There are total of 226 household with

187 household selected for sampled data. For ensuring the reliability of the result, 200 household

were selected for the research using systematic random sampling. Primary and secondary data were

applied for this study. The researcher collected data using survey and in depth interview.

The result has shown that

1. The findings have shown that there are higher number of female population than male.

The village has the highest number of population with the aged between 30-40 years old. The

majority of population are occupied in business sector (17.5 percent). In terms of basic information,

Wat Khao village is located in Kok Kloi sub-district with restaurants, natural walking trail, public

restroom, rest area, security area, and clean water from both the local water system and natural

resources.

2. The study has shown that the community at Wat Khao village agree with the eco-

tourism management at a very high level ( = 4.43, S.D =.266 ). The factors with the highest level of

rating is accessibility ( = 4.51, S.D =.361) and attractions and accommodation ( = 4.43, S.D

=.391). The factors with the high level of level is the readiness of the community in tourism activities

( = 4.43, S.D =.353) and amenity ( = 4.41, S.D =.491).

Key works: Eco-tourism management, participatory approach in eco-tourism management,

eco-tourism

ข

จ

กตตกรรมประกาศ

งานวจย เรองขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวม

: กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงาฉบบนสาเรจสมบรณไดดวย

ความอนเคราะหอยางดยงจากผใหการสนบสนนหลายทาน

ผวจยกราบขอบพระคณ ดร.อณาวฒ ชทรพย อธการบด อาจารยสนธยา ดารารตน รอง

อธการบดฝายบรหาร คณะกรรมการการวจยวทยาลยราชพฤกษ ทไดใหโอกาสและทนสนบสนนในการทา

วจยปการศกษา 2554

ขอกราบขอบพระคณ ดร.บรสกร โตรตน และอาจารยมนส ชนการณ ทกรณาใหคาแนะนา

ตรวจแกไขเครองมอดวยเมตตายง และปรบปรงแกไข ซงชวยใหงานวจยครงนบรรลจดประสงคทวางไว จง

ขอกราบขอบพระคณในความกรณาของอาจารยทง 2 ทานเปนอยางสง

การจดทารายงานครงนจะสาเรจลงไมได หากไมไดรบความรวมมอและความอนเคราะหจาก

ผตอบแบบสอบถามทกทาน ทกรณาเสยสละเวลาอนมคาในการตอบแบบสอบถาม ทาใหไดรบขอมลท

สมบรณ และครบถวน

นางบญพา คาวเศษณ

พฤษภาคม 56

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ

กตตกรรมประกาศ

สารบญตาราง

สารบญภาพ

บทท

ค

ง

จ

ฉ

1 บทนา 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

คาถามการวจย

วตถประสงคการวจย

สมมตฐานการวจย

ประโยชนการวจย

1

4

4

4

5

2

ขอบเขตของการวจย

ขอตกลงเบองตน

นยามศพทเฉพาะ

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ขอมลพนฐานชมชน

การทองเทยว

การทองเทยวเชงนเวศ

แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว

องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน

บรบทของตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

งานวจยทเกยวของ

ประเดนปญหาการวจย

กรอบแนวคดวจย

5

6

6

8

8

10

16

58

62

64

67

69

69

บทท

3

4

5

สารบญ (ตอ )

วธการดาเนนการวจย

ประชากรและกลมตวอยาง

เครองมอในการวจย

การเกบรวบรวมขอมล

สถตในการวเคราะหขอมล

ผลการวเคราะหขอมล

ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลทวไป

ตอนท 2 ผลการสารวจขอมลพนฐานของแหลงทองเทยว

ตอนท 3 ผลการวเคราะหระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการ

จดการทองเทยว

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

การอภปรายผลการวจย

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเชงบรหาร

ขอเสนอเชงวชาการ

บรรณานกรม

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสารวจขอมลพนฐานแหลงทองเทยวหมบานวดเขา

ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

ประวตผวจย

หนา

70

70

71

72

73

74

74

76

76

81

81

83

85

85

86

ช

ซ

ฉ

สารบญตาราง

หนา

ตารางท

1.

2.

3.

4.

มตและดชนชวดคณภาพแหลงทองเทยว

จานวนประชากรและครวเรอนในตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว

49

65

75

76

จ

จ

สารบญภาพ

หนา

ภาพท

1.

องคประกอบหลกของการทองเทยวเชงนเวศ

25

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ในปจจบนการทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) เปนการทองเทยวทไดรบความนยมมากขน

และไดมการจดกจกรรมการทองเทยวในแหลงชมชน โดยมรปแบบกจกรรมทเรยกวา โฮมสเตย

(Home Stay) ซงการทองเทยวน จะเปนมากกวา การทองเทยวธรรมดาทวไป กลาวคอ นอกจากจะเปน

การทองเทยวทชวยผอนคลายความเหนดเหนอยแลว ยงเปนการทองเทยวทเปดโอกาสใหเกดการ

เรยนรประสบการณความแปลกใหมตลอดเวลาการเดนทาง อกทงการทองเทยวเชงนเวศยงเปนกลไก

ธรรมชาตทกอใหเกดการปฏสมพนธระหวางนกทองเทยวกบชมชนทองถน รวมถงยงชวยในการ

ปลกฝงใหนกทองเทยวมความผกพนธกบธรรมชาต และเกดเปนการทองเทยวเชงอนรกษทย งยนสบ

ตอไป (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2554)

โดยการพฒนาชมชนดานการทองเทยวในเชงอนรกษนนเปนนโยบายของชาต การสราง

ชมชนกบการทองเทยวเชงอนรกษมประโยชนทางสงคมชมชน ทาใหเกดการวางแผน การทางาน

รวมกนเปนทม รปญหา รวมกนแกปญหาและการเสรมสรางเศรษฐกจพอเพยงเขาสชมชนไมตอง

อพยพออกจากทองถน สามารถสรางงานสรางรายไดใหกบชมชน ดงทคณะกรรมการนโยบายการ

ทองเทยวแหงชาตไดกาหนด แผนพฒนาการทองเทยวแหงชาต พ.ศ. 2555 -2559 ไดกาหนด

ยทธศาสตรไว 5 ยทธศาสตร ในยทธศาสตรท 5 วาดวย การสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของ

ภาครฐ ภาคประชาชนและองคกรปกครองสวนทองถน ในการบรหารจดการทรพยากรการทองเทยว

การพฒนาการทองเทยวชมชน ใหชาวบานเขามามสวนรวมในการจดการทรพยากร เพอ

นาไปสการทองเทยวทใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตสงคมและวฒนธรรมอยางสมดลมากขน

นอกจากนยงสงเสรมใหชาวบานไดเรยนรดานการจดการทองเทยว การจดการรายได และการกระจาย

รายไดจากการทองเทยวสคนทกกลมในชมชนอยางเปนธรรม ดวยหลกการ วธการและกระบวนการ

รวมทงการบรหารจดการทรพยากรการทองเทยวและการกระจายผลประโยชนใหชมชนทองถน การ

ทองเทยวโดยชมชนในบรบทการมสวนรวมของชมชนเพอการจดการตวเอง เปนการคานงถง

ความสาคญในการมสวนรวมของชมชนและประชาชนตงแตเรมตนจนสนสดกระบวนการ ทงนเพอ

กอใหเกดประโยชนตอทองถน และหมายความรวมถงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต

และการไดรบผลตอบแทนโดยมจดหมายปลายทางในการกลบมาบารงดแลรกษาและจดการแหลง

ทองเทยวดวย อยางไรกด ในทางปฏบตชมชนทองถนเองกสามารถทจะมสวนรวมในการควบคมการ

2

พฒนามาตรฐานและคณภาพของการทองเทยวของตนเองได โดยเรมตนจากชมชนระดบรากหญา

จนถงองคกรการปกครองทองถน และอาจรวมถงการมสวนรวมของผมสวนไดเสยอกดวย การ

ทองเทยวโดยชมชนในฐานะของการเสรมสรางความเขมแขงใหกบองคกรปกครองสวนทองถน

สภาพความเปนจรงของการจดการธรกจการทองเทยวกคอการทภาคเอกชนบางแหงบางจงหวดไดม

บทบาทเขามาผกขาดธรกจทองเทยว ซงเนนการสรางรายไดและความเจรญเตบโตของธรกจทองเทยว

แตเพยงอยางเดยว และบางครงดวยความไมเขาใจในเอกลกษณเฉพาะถน รวมถงแหลงวฒนธรรม

ประเพณ ขนบธรรมเนยมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศในพนท การจดการธรกจการ

ทองเทยวดงกลาวไดสรางผลกระทบตอการทาลายวฒนธรรมทองถน รวมทงกอใหเกดความเสอม

โทรมของสภาพแวดลอมทางธรรมชาต อนเนองจากชมชนทองถนขาดอานาจในการจดการทองเทยว

ของตน ดงนนจงมความจาเปนทการทองเทยวโดยชมชนจะเขามากาหนดบทบาทขององคกรปกครอง

สวนทองถน เชน องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ใหเขามามสวนสาคญรวมกบภาคประชาชน ใน

การจดการและหารปแบบของการทองเทยวในบรบทของชมชนทองถน อนจะมผลตอการ

เปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ในระดบลาง รวมทงระบบการจดการทรพยากร

และสงแวดลอมธรรมชาตใหกบชมชนทองถนอยางมากขน

การจดการการทองเทยวเชงนเวศในชมชน จะตองมความรวมมอกบองคกรหลายฝาย เปน

ตนวา องคกรปกครองสวนทองถน ควรอยางยงทจะตองมแผนสนบสนนการทองเทยวชมชน

งบประมาณในการพฒนาโครงสรางพนฐานแหลงทองเทยวทเหมาะสมกบพนท สนบสนนสงเสรม

องคกรชมชน การรวมกลมและการจดกระบวนการเรยนร จดการทองเทยว การศกษาดงานในพนท

หรอชมชนทประสบความสาเรจ และปรบปรงแหลงทองเทยว สภาพแวดลอมและสงอานวยความ

สะดวก รวมถงการสงเสรมการอนรกษ ฟนฟวฒนธรรม ภมปญญาทองถน สถาบนการศกษา จะตอง

สนบสนนองคความร ขอมลเชงวชาการ สถานการณการทองเทยวชมชน สงเสรมกระบวนการเรยนร

การจดการความรและการพฒนาองคความรของชมชนดานการทองเทยว สนบสนนการวจยทองถน

การจดการทองเทยวชมชน ตลอดจนสนบสนนทปรกษาดานวชาการ ใหความรเรองขอกฎหมาย

ขอจากดในการทางานรวมกบภาครฐเพอปองกนความขดแยงทจะเกดขน ปราชญชาวบานหรอ

ปราชญชมชน คอ ผทมความรความสามารถและความเขาใจเฉพาะทางในศาสตรตางๆ ซงไดรบการ

ถายทอดมาจากบรรพบรษ ซงศาสตรนนสามารถนามาประยกตใชในชวตประจาวนและสามารถนา

เทคโนโลยสมยใหมมาปรบใช ทปราชญชาวบานใหความสาคญเปนอยางยง เพราะเปรยบเสมอนเปน

เงาสะทอนวถชวตของชมชน ซงเหมาะแกการถายทอดใหแกคนรนหลง มปราชญชาวบานหลายรอย

คนในสงคมไทย ทเสนอหลกคด วธการทางาน เพอแกไขปญหาใหกบชมชนและสงคม ผาน

กระบวนการการปฏบตตลอดชวต ลองผดลองถก เรยนรทามกลางการเผชญปญหา ถอดสรปบทเรยน

ตกผนกจนกลายเปนภมปญญา สามารถนาไปปฏบตใชในทอนๆ ได แกนของหลกคด และวธการท

3

ปราชญชาวบานเสนอ ไมวาจะเปนบคคล หรอ ระดบชมชนเบองตนสด เรมจาก การรจกตวเองใหได

ใชปญญาทางานแทนเงนตรา สรางการมสวนรวมแทนอานาจสงการ ชมชนตองมบทบาทหลก ไมใช

หนวยงานราชการ ทาตวเปนแบบอยาง คนยอมรบนบถอ หลกคดและวถชวตของปราชญ นาไปเปน

แบบอยางในการดารงชวต ภมปญญา วธการในการทางาน สามารถนาไปใชปฏบตในระดบบคคลและ

ชมชนไดเปนอยางด หลกการของการทองเทยวโดยชมชน จะตองมชมชนเปนเจาของ ชาวบานเขามา

มสวนรวมในการกาหนดทศทางและตดสนใจ สงเสรมความภาคภมใจในตนเอง ยกระดบคณภาพชวต

มความย งยนทางดานสงแวดลอม คงเอกลกษณและวฒนธรรมทองถน กอใหเกดการเรยนรระหวางคน

ตางวฒนธรรม เคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรความเปนมนษย เกดผลตอบแทนทเปนธรรม

แกคนและทองถน และมการกระจายรายไดสสาธารณประโยชนของชมชน

ภาคใตของประเทศไทย นอกจากจะมภมประเทศเปนทะเลและเกาะแกงเปนสวนใหญแลว

ยงมบางพนททเปนปาเขาและนาตก ชาวบานดารงชวตอยตามแบบแผนและวฒนธรรมดงเดม ซงสวน

ใหญเปนเกษตรกร เหมาะอยางยงในการจดการทองเทยวเชงนเวศ ซงจงหวดพงงาเปนพนทหนงทยง

อดมสมบรณดวยปาเขา น าตก และทะเล โดยเฉพาะอยางยงตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง ซงม

อาณาเขตตดตอกบจงหวดภเกต แหลงทองเทยวระดบโลก ความแตกตางของทรพยากรการทองเทยว

ระหวางตาบลโคกกลอยกบจงหวดภเกตจงเปนเสนหอยางหนงของนกทองเทยว ทประสงคจะเปลยน

บรรยากาศในการทองเทยวเพอสมผสกบธรรมชาต และหนงในสถานททจะตอบสนองความตองการ

ของนกทองเทยวทชนชอบธรรมชาตและประสงคจะเรยนรแบบแผนการดารงชวตของวถชมชนแบบ

ดงเดม ตลอดจนภมปญญาทองถนตางๆ ไดกคอ “หมบานวดเขา”

หมบานวดเขา เปนหมบานเลกๆ ตงอยทหม 10 ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวด

พงงา มแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทสวยงามมาก ชอวา “ควนชางตาย” ซงชาวบานสวนใหญ

เรยกวา “ควนยายชม” เปนตนน าของน าตกวดเขา ซงเปนแหลงทองเทยวชมชน ตงอยไมไกลจากตว

เมอง หางจากสแยกตาบลโคกกลอย ไปทางอาเภอทายเหมอง จงหวดพงงา ประมาณ 700 เมตร เปน

ปาธรรมชาตทคนพบใหม มพนธไมใหศกษาธรรมชาตวทยาและเสนทางการเดนปาททาทายและ

เหมาะทจะจดกจกรรมในขณะเดนปา เพอการทองเทยวเชงนเวศ (Eco - tourism) เพราะไดสมผสกบ

ธรรมชาตอยางแทจรง โดยเฉพาะนกนยมไพร หรอนกอนรกษนยมธรรมชาต ซงเปนแหลงทองเทยวท

มคณคาทางธรรมชาต และเปนแหลงการเรยนรทมคณภาพ แตเปนแหลงทองเทยวทยงขาดการ

ประชาสมพนธ สวนใหญมเพยงผคนในชมชนหรอชาวบานใกลเคยงใชเปนทพกผอนหยอนใจ

จดเดนทนาสนใจของควนชางตาย สามารถเปนสอการเรยนการสอนทแปลกใหม จงใจผเรยนใหเกด

ความสนกสนานในการเรยน ประหนงวาเปนหองเรยนทางธรรมชาต ทมบรรยากาศทนาเรยน เปน

การศกษาตามสภาพจรงไดรบความรและประสบการณ สามารถสรางสรรคความคดใหกบเยาวชน อก

4

ทงสอดคลองกบโครงการทองเทยวอยางรคารกษาสงแวดลอม โดยสามารถจดนาเทยวไปยงพนท

แหลงทองเทยวทางธรรมชาตและวฒนธรรมทไดรบการพฒนาแลวไดเปนอยางด

วทยาลยราชพฤกษ มพนธะกจในการผลตบณฑตใหสามารถนาความรทไดรบไป

ประยกตใชเพอการพฒนาสงคม ชมชน มสวนรวมในการพฒนาทองถน โดยในรายวชาการพฒนา

ทองเทยวย งยน สาขาการจดการการโรงแรมและการทองเทยว ไดจดใหมกจกรรมเสรมหลกสตรการ

เรยนการสอน ดวยโครงการเดนปาเพอการอนรกษ เพอผลตบณฑตใหมจตสานกในการรก หวงแหน

ทองถนตนเอง สามารถนาความรไปประยกตใชและพฒนาทองถนได วทยาลยจงสนใจทจะศกษา

ขอมลพนฐานทจะสงผลตอการบรหารจดการการทองเทยวชมชน ในรปแบบการทองเทยวเชงนเวศ

ของชมชนบานวดเขาโดยใหชมชนมสวนรวม เพอนาขอมลไปใชในการพฒนาแหลงทองเทยวชมชน

ใหเปนทรจกและเปนการสรางรายไดแกชมชน ทงยงไดศกษาแนวทางการเปดแหลงทองเทยวให

ชมชน โดยรวมกบองคกรสวนทองถน ชมชน และชมรมเยาวชนโคกกลอยคลบ เพอประโยชนในการ

จดการทองเทยวในอนาคต

คาถามการวจย

1. ขอมลพนฐานของแหลงทองเทยวหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวด

พงงามลกษณะเปนอยางไร

2. ระดบความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวของชมชนหมบานวดเขาเปน

อยางไร

วตถประสงคของการวจย

1. เพอรวบรวมขอมลพนฐานดานแหลงทองเทยวของหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอ

ตะกวทง จงหวดพงงา

2. เพอพฒนาการบรหารจดการองคประกอบการทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวมของ

ชมชน ในชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

สมมตฐานการวจย

1. ขอมลพนฐานดานการทองเทยวของชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกว

ทง จงหวดพงงา มความพรอมเพยงพอทจะพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศได

5

2. ระดบความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวของชมชนหมบานวดเขาอยใน

ระดบมากขนไป

ประโยชนของงานวจย

1. ทราบขอมลพนฐานดานการทองเทยวของหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง

จงหวดพงงา

2. ทราบแนวทางการพฒนาการบรหารจดการองคประกอบการทองเทยวเชงนเวศแบบม

สวนรวมของชมชน ในชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

ขอบเขตการวจย

1. การศกษาครงนมการกาหนดแนวทางการศกษา เปน 2 แนวทางดงน

1.1 การศกษาเบองตน (Primary Research) ไดแกการศกษา คนควาจากตารา เอกสาร

วารสาร บทความ รายงาน ทฤษฎ แนวคด งานวจยทเกยวของกบการทองเทยวเชงนเวศ การบรหาร

จดการการทองเทยว การประชาสมพนธ การรกษาสงแวดลอม การมสวนรวมของชมชน วถชวต

ความเปนอย ภมปญญาชาวบาน ซงเปนขอมลทตยภม (Secondary Data) เพอใชเปนแนวทางใน

การศกษา

1.2 การศกษาภาคสนาม (Field Research) คณะผศกษาไดมงศกษาบรบทของชมชน

ความเหมาะสมในการเปนสถานททองเทยวเชงนเวศโดยการมสวนรวมของชมชน ดงนนคณะผศกษา

จงใหความสาคญตอกลมผบรหารจดการของแตละชมชนเปนผใหขอมลหลก นอกจากนยงมผให

บรการเกยวกบการทองเทยว ผประกอบการดานการจาหนายอาหารและผลตภณฑ โดยเฉพาะสนคา

หนงตาบลหนงผลตภณฑ (OTOP) รวมทงนกทองเทยวและประชาชนในพนท

2. ขอบเขตดานพนททาการศกษาครงน กาหนดขอบเขตการศกษาไวเฉพาะพนทชมชน

หมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

3. ขอบเขตดานประชากรทศกษา คอ ชาวบานหมบานวดเขา ทอาศยในหมท 10 ตาบลโคก

กลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา จานวน 226 ครวเรอน (ราย) (สานกงานทะเบยนราษฎรอาเภอ

ตะกวทง จ.พงงา) กาหนดขนาดของกลมตวอยาง โดยใชสตรของทาโร ยามาเน (Taro

Yamane,1973:125) โดยกาหนดคาความคลาดเคลอนทยอมรบได เทากบ 0.03 ไดขนาดของกลม

6

ตวอยางจานวน 187 ครวเรอน (ราย) เพอใหไดความเชอมน ผวจยใชกลมตวอยางทงสน 200 ครวเรอน

(ราย) โดยใชการสมแบบเปนระบบ (Systematic random sampling) ดวยวธสมแบบบานเวนบานจากผ

ทอยอาศยในชมชน

4. ระยะเวลาในการศกษา

ระยะเวลาทใชในการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนกรกฎาคม 2555 – มถนายน 2556 เปน

เวลา 12 เดอน

ขอตกลงเบองตน (ถาม)

การศกษาและการรวบรวมขอมลของชมชน จะใชบทสมภาษณเฉพาะชาวบานผสงวย ทไม

สามารถอาน หรอกรอกแบบสอบถามได

นยามศพทเฉพาะ (ถาม)

1. ขอมลพนฐานของแหลงทองเทยวเชงนเวศ หมายถง ขอมลพนฐานของแหลงทองเทยว

ทมรปแบบหนงทเกยวของกบการเดนทางไปยงแหลงทองเทยวทมลกษณะทางธรรมชาต ทเปน

เอกลกษณเฉพาะทองถน มวถตประสงคอยางมงมนเพอชนชม ศกษา เรยนร และเพลดเพลนไปกบ

ทศนยภาพ พชพรรณ และสตวปา ตลอดจนลกษณะทางวฒนธรรมทปรากฏในแหลงธรรมชาตนน อก

ทงชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจทสงผลใหการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเกด

ประโยชนตอชมชน

2. ชมชนหมบานวดเขา หมายถง กลมชาวบานหมบานวดเขา เปนหมบานเลกๆ ตงอยทหม

10 หมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

3. องคประกอบของแหลงทองเทยว 5 A’s หมายถง แหลงหรอสถานททสามารถจะ

สงเสรมหรอพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวอยางสมบรณ ประกอบดวย ดานการเขาถงแหลงทองเทยว

(Accessibility) ดานสถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว (Attractions and

Accommodation) ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity) ดานกจกรรมบรการเบดเตลด (Amenity)

และดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน (Available)

7

4. การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว หมายถง การสรางโอกาสให

สมาชกทกคนของชมชน ไดเขามามสวนรวมชวยเหลอและเขามามอทธพลตอกระบวนการดาเนน

กจกรรมในการพฒนา รวมถงไดรบผลประโยชนจากการพฒนานนอยางเสมอภาค

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงน ไดศกษาแนวคด ทฤษฏ เอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอใชเปน

แนวทางในการกาหนดและประเดนการศกษา ทงนเพอใหสอดคลองกบวตถประสงค โดยมรายละเอยด

ดงน

1. ขอมลพนฐานชมชน

2. การทองเทยว

3. การทองเทยวเชงนเวศ

4. แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว

5. องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน

6. บรบทของตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

1. ขอมลพนฐานชมชน

1. ชมชน หมายถง ถนฐานทอย ของกลมคน ถนฐานนมพนทอางองได และกลมคน นมการ

อยอาศยรวมกน มการทากจกรรม เรยนร ตดตอสอสาร รวมมอและพงพา อาศยกน มวฒนธรรมและภม

ปญญาประจาถน มจตวญญาณและ ความผกพนอยกบ พนทแหงนนอยภายใตการปกครองเดยวกน

2. ชมชนชนบท หมายถง ถนฐานทอยอาศยของประชากรจานวนนอย ความหนาแนนของ

ประชากรตอพนทตา ประชากรมความคลายคลงกนในดานลกษณะ อาชพงาน และประกอบอาชพ

เกษตรกรรมเปนหลก มวธการคดแบบธรรมเนยมนยม (traditionalism) มรปแบบ ความสมพนธทาง

สงคมเปนแบบกนเอง (ปฐมภม) สภาพ ทางธรรมชาตของถนฐานนมการปรบเปลยนแลวเพยงสวนนอย

สภาพโดยทวไปม การเปลยนแปลงคอนขางชากวาเขตเมอง

3. ชมชนเมองใหญ หมายถง ถนฐานทอยอาศยของประชากรจานวนมาก ความหนาแนนของ

ประชากรตอพนทสง ประชากรมความหลากหลายในดานลกษณะ อาชพงานประกอบอาชพ

9

อตสาหกรรม บรการ และบรหารจดการเปนหลก มวธการคด แบบตรรกนยม (rationalism) มรปแบบ

ความสมพนธทางสงคมเปนแบบทางการ (ทตยภม) สภาพทางธรรมชาตของถนฐานน ถกปรบเปลยน

แลวเปนสวนมาก สภาพโดยทวไปมการเปลยนแปลงคอนขางเรวกวาเขตชนบท

4. ชมชนเมองเลก หมายถงถนฐานทอยอาศยของประชากรทมลกษณะอยระหวาง ชนบท

และเมองใหญดงทกลาวไวขางตน มความหมายถง ถนฐานทอยอาศยของ ประชากรจานวน ปานกลาง

ความหนาแนนของประชากรตอพนทปานกลาง ประชากร มความผสมผสานในดาน ลกษณะ อาชพงาน

ประกอบทงอาชพเกษตรกรรม อตสาหกรรมบรการ และบรหารจดการ มวธการคดทงแบบธรรมเนยม

นยม (traditionalism) และแบบตรรกนยม (rationalism) ผสมผสานกน มรปแบบ ความสมพนธทาง

สงคมเปนทงแบบกนเอง (ปฐมภม) และแบบทางการ (ทตยภม) สภาพทางธรรมชาตของถนฐานนถก

ปรบเปลยนแลวเปนสวนมาก สภาพโดยทวไป มการเปลยนแปลงคอนขางเรวกวาเขตชนบทแตยงชา

กวาเขตเมองใหญ หรออกนยหนง คอ ชมชนชนบททเพงเรมกลายเปนเมอง

5. สงแวดลอมชมชน หมายถง สรรพสงและสภาพตางๆ ทงทมชวตและไมมชวต จบตองได

และจบตองไมได ทมอทธพลตอการอยดมสขของประชาชนในชมชนและ สามารถแยกพจารณาไดเปน

4 มตดงน

• ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกายภาพ เชน แหลงนาธรรมชาต ปา ดน อากาศ

แหลงพลงงาน มลพษ ภาวะนาทวม เปนตน

• ดานเศรษฐกจ หมายรวมถง การจดสรรทรพยากร การทามาหากน การประกอบ อาชพ

ของประชาชน การมงานทา การมรายได การกระจายรายได ภาวะหนสนและ รายไดขององคกร

ปกครองสวนทองถน เปนตน

• ดานสงคมและวฒนธรรม หมายรวมถง ทอยอาศย บรการสาธารณปโภคและ

สาธารณปการขนพนฐาน การศกษา การสาธารณสขชมชน สขภาพอนามย ความปลอดภยในชวตและ

ทรพยสน การตดตอสอสารคมนาคมทงภายในและ ภายนอกชมชน วฒนธรรม ศลปกรรม ภมปญญา

ทองถนเปนมรดกแกลกหลาน และความรสกเปนชมชนรวมกน เปนตน

10

• ดานการบรหารจดการสาธารณะและการมสวนรวมของประชาชน การบรหารจดการม

ความโปรงใส (transparency) มประสทธภาพ (efficiency) มความรบผดรบชอบ (accountability)

คานงถงอนาคต และมสวนรวมของประชาชน เปนตน

2. การทองเทยว

2.1 ความหมายของการทองเทยว (Tourism)

องคการทองเทยวโลก (World Tourism Organization : WTO) แหงองคการสหประชาชาต

ไดกาหนดความหมายของการทองเทยววา การเดนทางใด ๆ กตามทเปนการเดนทางตามเงอนไขสากล

3 ประการ ดงตอไปน

1. การเดนทางจากสถานทอยอาศยเปนประจาไปยงสถานทอนๆ เปนการชวคราว

2. การเดนทางนนผเดนทางดวยความสมครใจ ไมใชเปนการถกบงคบ

3. การเดนทางเพอวตถประสงคใดๆ กตามทมใชเดนทางเพอประกอบอาชพหรอหารายได

การทองเทยว คอการเดนทางเพอพกผอนหยอนใจหรอเพอความสนกสนานตนเตนหรอเพอ

หาความร องคกรการทองเทยวของสหประชาชาต (World Tourism Organization : WTO) กาหนดไววา

การทองเทยวหมายถงการเดนทาง โดยระยะทางมากกวา 80 กโลเมตรจากบาน เพอจดประสงคในการ

พกผอนหยอนใจ

สมาคมระหวางประเทศแหงความเชยวชาญดานการทองเทยว ไดใหความหมายของการ

ทองเทยว วาเปนการเดนทางจากทอยถาวรไปอกทหนงเปนการชวคราว และไมเกยวของกบการทา

กจกรรมทเปนการหาเงน

การทองเทยว หมายถง การเดนทางจากทอยอาศยตามปกตไปยงทอนเปนการชวคราวเพอ

ศกษาและพกผอนหยอนใจ หรอกอใหเกดการกระทารวมกนของมนษยทงทางธรรมชาตและทางสงคม

จนเปนเหตดงดดใจใหเดนทางไปศกษาและทองเทยวตามแหลงตางๆ

การทองเทยว หมายถง ความสมพนธซงเกดขนจากความเกยวของซงกนและกน ระหวาง

นกทองเทยว ผจด บรการดานการทองเทยว หนวยงานของรฐบาลในทองถน และประชาชนในแหลง

ทองเทยว ความสมพนธขององคประกอบทง 4 ประการดงกลาวแลว ตองกระทาอยางตอเนองเพอให

นกทองเทยวเกดความประทบใจ

11

การทองเทยว หมายถง การทคนเดนทางออกจากทพกหรอททางาน ไปยงสถานทอนๆ ใน

ระยะเวลาส นๆ และคนเหลานจะทากจกรรมตาง ๆ ระหวางทพกอาศยชวคราวในสถานททองเทยว

วตถประสงคในการเดนทาง ตองการไปเยยมญาต หรอทองเทยว

การทองเทยว หมายถง การทคนเดนทางออกจากบานพกเปนการชวคราว ระยะเวลาสนเพอ

ไปเยยมญาตมตร หรอวตถประสงคอนๆ ทางดานการทองเทยว เชน การพกผอน เลนกฬา การประชม

สมมนา ฯลฯ

สรปไดวา การทองเทยว หมายถง การเดนทางจากทอยอาศยตามปกตไปยงทอนเปนการ

ชวคราว โดยในการเดนทางนน มไดเปนการเดนทางเพราะถกบงคบ แตเปนการเดนทางโดยความสมครใจ

เพอเปนการพกผอนหยอนใจหรอดวยเหตผลใด ๆ กตามทมใชเปนการประกอบอาชพหรอหารายได

2.2 แนวคดเกยวกบการจดการการทองเทยว

การจดการการทองเทยว หมายถง การกระทาอยางมเปาหมายทสอดคลองเกยวกบ

หลกการ ทฤษฎและแนวคดทเหมาะสม ยงไปกวานนยงตองคานงถงสภาพทแทจรง รวมทงขอจากด

ตางๆ ของสงคมและสภาพแวดลอม การกาหนดแนวทาง มาตรการ และแผนปฏบตการทดตองคานงถง

กรอบความคดทไดกาหนดไว มฉะนนแลวการจดการการทองเทยวจะดาเนนไปอยางไรทศทางและ

ประสบความลมเหลว

การพจารณาการจดการทองเทยวอยาง เปนระบบและบรรลวตถประสงค หรอเปาหมายนน

จาเปนตองพจารณาระบบยอยและองคประกอบเหลานน รวมถงการพจารณาสภาพแวดลอมของระบบ

การทองเทยวดวย

ระบบการทองเทยวทสาคญ จาแนกไดเปน 3 ระบบ ดงน

1) ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource) อนประกอบดวย แหลงทองเทยว

ตลอดจนทรพยากรทเกยวของกบกจกรรมการทองเทยว สวนใหญจะหมายถงสภาพทางกายภาพของ

ทรพยากร ซงอาจเปนทรพยากรทางธรรมชาต หรอสงทมนษยสรางขน ตลอดจนวฒนธรรมของชมชน

และทองถน

2) การบรการทองเทยว (Tourism Service) ไดแก การใหบรการเพอการทองเทยวทมอย

ในพนท หรอกจกรรมทมผลเกยวของกบการทองเทยวของพนทนนๆ

12

3) การตลาดการทองเทยว (Tourism Marketing) เปนสวนของความตองการในการ

ทองเทยวทเกยวของกบนกทองเทยว ผประกอบการ และประชาชนในพนท ซงหมายรวมถงกจกรรม

รปแบบหรอกระบวนการการทองเทยวทเกดขนในพนท

กลาวไดวา การทองเทยวในแตละระบบยอย มองคประกอบอกมากมายทมบทบาท และ

หนาทแตกตางกน และมความสมพนธตอกน นอกจากนยงมความสมพนธทเกยวของกบสงแวดลอม

นอกระบบ เชน ลกษณะทางกายภาพทวไปของแหลงทองเทยว ภมอากาศ ชมชน กจกรรมทางสงคม

และกจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ ในพนท ระบบนเวศ ปาไม แหลงน า และอากาศตลอดจนการบรหาร

และจดการพนททองเทยว สงแวดลอมนอกระบบเหลานอาจสงผลกระทบตอการทองเทยวไดท ง

ทางตรงและทางออม (โครงการศกษาการวจยการจดการมนษยกบสงแวดลอมบณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541)

2.3 องคประกอบของการทองเทยว

การทองเทยวเปนอตสาหกรรมใหญทมองคประกอบเปนอตสาหกรรมตางๆ ทเกยวของทง

ทางตรงและทางออมจานวนมาก ไดแก อตสาหกรรมการขนสง อตสาหกรรมอาหารและเครองดม

อตสาหกรรมทพกแรม อตสาหกรรมนนทนาการ อตสาหกรรมการผลตสนคาและบรการขางเคยงตาง ๆ

ซงไดมผกาหนดแนวคดเกยวกบองคประกอบของอตสาหกรรมทองเทยวไวดงน พยอม ธรรมบตร

(เอกสารประกอบการสอน สถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม พ.ศ. 2549 : 1 – 3) ได

แบงองคประกอบของการทองเทยวเปน 5 ประเภทดงน

1. การเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) ไดแก การมระบบโครงสรางพนฐานท

เหมาะสม เชน สนามบน ระบบคมนาคม ตลอดจนบรการดานอตสาหกรรมขนสง เชน การขนสงทาง

อากาศ ทางบก และทางน าซงจะเออ อานวยใหนกทองเทยวสามารถเดนทางไปถงจดหมายปลายทาง

(Destination) หรอแหลงทองเทยว (Attraction)

2. การมทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว (Accommodation) ทตองการคางคน ไดแกท

พกประเภทตางๆ เชน โรงแรม รสอรท เกสตเฮาส โฮมสเตย ทพกแรม ประเภทตางๆ จะมสงอานวย

ความสะดวกในระดบตางๆ กนซงจะทาใหมราคาและบรการในระดบตางกน ไดแก ภตตาคาร สระวาย

นา บาร ฟตเนสเซนเตอร ซาวนา ศนยกลางธรกจ และสงอานวยความสะดวกอนๆ

13

3. แหลงทองเทยว (Attractions) นบเปนองคประกอบทมความสาคญสงสดของการ

เดนทาง เพราะเปนจดดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยว แหลงทองเทยวอาจเปนแหลงธรรมชาต

ทมความ โดดเดน เชน ดอยอนทนนท ซงมความหลากหลายทางชวภาพของเทอกเขาหมาลย หรอแหลง

ทองเทยวเชงวฒนธรรม ประวตศาสตร เชน ปราสาทพนมรงซงแสดงถงความรงเรองของอาณาจกรขอม

ตลอดจนการทองเทยวชนบทเพอสมผสวถชวตชาวบาน เรยนรถงภมปญญาทองถน ตลอดจน

โบราณสถานยคเกาแกกอนประวตศาสตร เชน วฒนธรรมบานเชยง เปนตน

4. กจกรรมการทองเทยว (Activities) และกจกรรมนนทนาการ (Tourist Activities)

และ Recreational Activities) นบเปนองคประกอบทสาคญในยคปจจบนเพราะการทองเทยวมไดหมาย

เพยงแคการเดนทางไปชมโบราณสถาน อนสาวรย ความงดงามของธรรมชาตเทานนแตเปนการท

นกทองเทยวไดมโอกาสทากจกรรมตาง ๆ ไดแก การเดนปาศกษาระบบนเวศเขตเสนศนยสตรในป าดบ

ชน การลองแกงในแมน า ทองถน การปนหนาผา การดาน า ในรปแบบ Scuba Diving หรอ Snorkeling

การพายเรอแคนในบรเวณปาชายเลน การตกปลาหมกในทะเลลกตลอดจนการรวมกจกรรมกบชมชน

เจาบาน เชนการดานา การเกยวขาว การรวมพธบายศรสขวญเปนตน ซงกจกรรมทงหมดจะเป

นประสบการณ (Experience) ทอยในความทรงจาของ นกทองเทยวและกจกรรมดงกลาวมกกอใหเกด

การกระจายรายได

5. บรการเบดเตลดทงหมดทมใหนกทองเทยว (Ancillary) อาทเชน บรการดาน

รานอาหาร โรงพยาบาล ไปรษณย สถานบรการนา◌ มน รานคา รานขายของทระลก หองสขา ฯลฯ

องคประกอบทง 5 ประการควรปรากฏอยบนระบบฐานขอมลการจดการการทองเทยวของแหลง

ทองเทยวทกแหลงทเปนจดหมายปลายทาง (Destination Management System : DMS)

2.4 ประวตการทองเทยวในประเทศไทย

การเดนทางทองเทยวในอดต มกจะเปนไปเพอการพกผอนหยอนใจหรอการเดนทางไป

จารกแสวงบญยงศาสนสถานตางๆ แลวถอโอกาสเทยวชมความงามและทศนยภาพของสถานทนนๆ ซง

จะพบเหนไดจากบนทกการเดนทางทปรากฏในวรรณกรรมของแตละทองถน

การสงเสรมการทองเทยวของประเทศไทย เกดขนโดยพระดารของพระเจาบรมวงศเธอกรม

พระกาแพงเพชรอครโยธน ครงทรงดารงตาแหนงผบญชาการรถไฟ ไดมการสงเรองราวเกยวกบ

เมองไทยไปเผยแพรในสหรฐอเมรกา เพอใหชาวตางชาตสนใจและเดนทางมาทองเทยวประเทศไทย

และใน พ.ศ. 2467 ไดมการจดตงแผนกโฆษณาของการรถไฟขน เพอทาหนาทรบรองและใหความ

14

สะดวก แกนกทองเทยวทจะเดนทางมาประเทศไทย รวมทงการโฆษณาเผยแพรขอมลของประเทศไทย

ใหเปนทรจกของชาวตางประเทศ โดยมสานกงานตงอยทกรมรถไฟ เชงสะพานนพวงศ ตอมาไดยายมาตง

ทสถานรถไฟหวลาโพง เมอพระเจาบรมวงศเธอกรมพระกาแพงเพชรอครโยธน ทรงยายไปดารงตาแหนง

เสนาบดกระทรวงพาณชยและคมนาคม งานดานสงเสรมการทองเทยว ไดยายไปอยทกระทรวงพาณชยและ

คมนาคมดวย แตยงคงทางานรวมกบกรมรถไฟ มสานกงานตงอยทถนนเจรญกรงหนาไปรษณยกลาง

การสงเสรมการทองเทยวไดเรมขนอยางเปนรปธรรมใน พ.ศ. 2479 เมอกระทรวงเศรษฐการ

เสนอโครงการบารงอตสาหกรรมทองเทยวในประเทศสยามตอคณะรฐมนตร โดยเสนอแผนและ

วตถประสงคของการอตสาหกรรมทองเทยว 3 ประการ คอ

1. งานโฆษณาชกชวนนกทองเทยว

2. งานรบนกทองเทยว

3. งานบารงสถานททองเทยวและทพก

ในการเสนอโครงการน กระทรวงเศรษฐการไดเสนอใหจดเปนรปของสมาคมการทองเทยว

คณะรฐมนตรประชมปรกษา เมอวนท 4 พฤศจกายน 2479 มมตรบหลกการของการบารงอตสาหกรรม

ทองเทยว แตไมรบหลกการในการจดตงใหเปนรปสมาคม และไดมมตแตงตงคณะกรรมการขนคณะ

หนงเพอดาเนนงาน โดยใหกระทรวงเศรษฐการเปนเจาของเรอง กระทรวงเศรษฐการไดมอบงานนให

กรมพาณชย เปนผจดทา เพราะกรมพาณชยมแผนกสงเสรมพาณชยและทองเทยวอยกระทรวงเศรษฐ

การ ไดดาเนนการเรองนตอมาจนเมอสงครามโลกครงท 2 เกดขน และสานกงานถกระเบด จงเลก

กจการไปชวคราว

ตอมาเมอวนท 10 สงหาคม 2492 คณะรฐมนตรไดพจารณาเหนควรปรบปรงหนวยงาน

ทองเทยวขนใหม จงไดมมตใหกรมโฆษณาการยกรางโครงการปรบปรงหนวยงานสงเสรมการ

ทองเทยวเสนอใหคณะรฐมนตรพจารณา ในการประชม เมอวนท 19 ตลาคม 2492 ซงคณะรฐมนตรได

มมตใหกรมโฆษณาการพจารณาสงเสรมการทองเทยว กรมโฆษณาการจงไดทาความตกลงกบ

กระทรวงเศรษฐการ ซงในสมยนนมชอวา กระทรวงพาณชยและคมนาคม โดยขอโอนกจการสงเสรม

การทองเทยว จากกระทรวงพาณชยและคมนาคมมาอยกบกรมโฆษณาการ สานกนายกรฐมนตร และให

เรยกสวนงานนวา "สานกงานสงเสรมการทองเทยว" ใชงบประมาณของกรมโฆษณาการเปน

งบประมาณคาใชจายของสานกงานน ตอมากรมโฆษณาการไดพจารณาเหนวากจการสงเสรมการ

ทองเทยวกาลงตนตวในประเทศไทยมาก จงไดจดตงสานกงานสงเสรมการทองเทยวใหมฐานะเทยบเทา

15

กอง เรยกวา "สานกงานทองเทยว" โดยพระราชกฤษฎกาจดวางระเบยบราชการกรมโฆษณาการใน

สานกนายกรฐมนตร พ.ศ. 2493

ในพ.ศ. 2501 จอมพลสฤษด ธนะรชต ไดไปพกรกษาตว ณ โรงพยาบาลวอลเตอรรด สหรฐอเมรกา

ไดศกษากจการทองเทยวดวยความสนใจ และไดดารทจะสงเสรมอตสาหกรรมทองเทยวในประเทศ

อยางจรงจง ในปตอมาเมอจอมพลสฤษด ธนะรชต เปนนายกรฐมนตร ไดมประกาศพระราชกฤษฎกา

จดแบงสวนราชการ กรมประชาสมพนธ พ.ศ. 2502 โดยตด "สานกงานทองเทยว" ออก แลวจดตงขน

เปนองคการอสระ เรยกวา "องคการสงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทย" มชอยอวา "อ.ส.ท." โดย

พระราชกฤษฎกาจดตงองคการสงเสรมการทองเทยว พ.ศ. 2502

ในระยะแรกสถานททาการขององคการสงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทยไดอาศย

อาคารของกรมประชาสมพนธเปนสานกงาน ตอมาไดยายมาเปดดาเนนงาน ณ สานกงานถนนศรอยธยา

เมอวนท 26 กมภาพนธ 2503 ไดประกอบพธเปด "องคการสงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทย" เมอ

วนท 18 มนาคม 2503

องคการสงเสรมการทองเทยว ซงจดตงขนโดยพระราชกฤษฎกาจดตงองคการสงเสรมการ

ทองเทยวพ.ศ. 2502 นน มหนาทสงเสรมการทองเทยวเปนสวนใหญ ตอมาอตสาหกรรมทองเทยวได

ขยายตวอยางกวางขวางรวดเรว จาเปนตองปรบปรงอานาจหนาทของ อ.ส.ท. ใหมขอบเขตการ

ปฏบตงานกวางขวางยงขน ทงในดานการพฒนา อนรกษทรพยากรทางการทองเทยว และการสงเสรม

เผยแพร จงไดมการนาเสนอรางพระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทย และรางพระราชบญญตจด

ระเบยบธรกจเกยวกบอตสาหกรรมทองเทยว เพอใหหนวยงานการทองเทยวของรฐ มอานาจหนาทและ

รบผดชอบในการพฒนาสงเสรม เผยแพรและดาเนนกจการ เพอเปนการรเรมใหมการพฒนาแหลง

ทองเทยว ตลอดจนคมครองใหความปลอดภยแกนกทองเทยวดวย สภานตบญญตแหงชาตซงทาหนาท

รฐสภาในการประชมครงท 41 วนศกรท 20 เมษายน 2522 ไดพจารณารางพระราชบญญตทง 2 ฉบบ

แลวปรากฏวา รางพระราชบญญตจดระเบยบธรกจเกยวกบอตสาหกรรมทองเทยวไมผานการพจารณา

สวนพระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทยไดผานการพจารณาประกาศในราชกจจานเบกษา

ฉบบพเศษ เลมท 96 ตอนท 72 วนท 4 พฤษภาคม 2522 จดตง "การทองเทยวแหงประเทศไทย" ขน มชอ

ยอวา "ททท."

เนองจากการประกอบธรกจนาเทยวและอาชพมคคเทศกไดมการขยายตวเปนอนมาก จาเปน

จะตองมกฎหมายกาหนดมาตรฐานในเรองน การทองเทยวแหงประเทศไทย จงไดปรบปรงแกไขราง

พระราชบญญตจดระเบยบธรกจเกยวกบอตสาหกรรม แลวเสนอเปนรางพระราชบญญตธรกจนาเทยว

16

และมคคเทศก ซงไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรและสภานตบญญตแหงชาต ซงทาหนาท

รฐสภาออกเปนพระราชบญญตธรกจนาเทยวและมคคเทศก พ.ศ. 2535 และไดประกาศในราชกจจา

น เ บ ก ษ า เ ล ม 109 ต อ น 25 ล ง วน ท 19 ม น า ค ม 2535 ซ ง ม ผ ล ใ ช บง คบ ต า ม ก ฏ ห ม า ย ต ง แ ต

วนท 18 พฤษภาคม 2535 เปนตนไป และใหการทองเทยวแหงประเทศไทย ทาหนาทสงเสรมและ

ควบคมการประกอบธรกจนาเทยวและอาชพมคคเทศก ใหเปนระเบยบและไดมาตรฐาน ตามทกฎหมาย

กาหนด เพอประโยชนของบคคลทกฝายทเกยวของ และของอตสาหกรรมทองเทยวของประเทศตอไป

(อางถงใน http://life.cpru.ac.th/E%20leaning/25%20Ecotourism/-%........)

3. การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism)

การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) เปนรปแบบหนงของการทองเทยวในปจจบนทนานา

ประเทศ ใหการสาคญ เพอการมงไปสการพฒนาทย งยนของประเทศและนานาชาต ตามหลกปฏญญา

สากลวาดวยการพฒนาสงแวดลอมทย งยน (Environmentally Sustainable Development) โดยให

ความสาคญแกการใหการศกษาหรอการเรยนร หรอมงเนนใหเกดการอนรกษมากกวาการจดการลดหรอ

ปราศจากผลกระทบและนกทองเทยวพงพอใจเทานน แตการทองเทยวเชงนเวศจะตองเปนการทองเทยว

ทมความรบผดชอบในแหลงทองเทยวธรรมชาต มการจดการรกษาสงแวดลอม และใหการศกษาแก

นกทองเทยว (อางถงใน http://www.sara-dd.com/index.php?option=com_content&view=article&id=

220:ecotourism-tourism&catid=25:the-project&Ite mid=72)

หลกการสาคญของการทองเทยวเชงนเวศม 2 ประการ คอ ประการแรก ตองเปนการทองเทยว

อยางย งยน และประการท 2 ตองเปนการทองเทยวเชงอนรกษ

การทองเทยวอยางย งยน หมายถง การทองเทยวทมผลตอเนองไปในระยะเวลายาวนาน ม

จดเนนทสาคญคอ จะตองดแลทรพยากรการทองเทยวใหใชประโยชนไดตอไปชวลกชวหลาน มใช

เพยงเพอคนในรนปจจบนเทานน และตองใหมการรวมมอกนทกระดบ ทงในระดบประเทศ ระดบภาค

และระดบทองถน ในการวางแผนการพฒนาและการจดการการทองเทยวรวมกน โดยเฉพาะอยางยง

ตองใหชมชนในทองถนไดรบผลประโยชนตอบแทนจากทรพยากรการทองเทยวในทองถนของตน

อยางเปนธรรมดวย

สวนการทองเทยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเทยวทมการอนรกษสงแวดลอมควบคกนไป

โดยการกระตนใหนกทองเทยวชวยกนรกษาสงแวดลอม และตระหนกในคณคาของมรดกทาง

ธรรมชาตและทางวฒนธรรมในทองถน รวมกบชมชนในทองถน

17

จากหลกการสาคญของการทองเทยวเชงนเวศ 2 ประการดงกลาว เชอวาเปนแนวทางทจะ

พฒนาอตสาหกรรมการทองเทยวใหเจรญเตบโตตอไปไดในอนาคต โดยลดผลกระทบในทางลบให

เหลอนอยลง ปจจบนไดมรปแบบของการทองเทยวเชงนเวศปรากฏใหเหนแลวในหลายพนทของ

ประเทศไทย และคงจะขยายตวมากยงขนในระยะเวลาตอไป

3.1 ความหมายของการทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) คอการทองเทยวอยางมความรบผดชอบในแหลง

ธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน และแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศ โดยมกระบวนการ

เรยนรรวมกน ของผทเกยวของ ภายใตการจดการสงแวดลอมและการทองเทยวอยางมสวนรวมของ

ทองถน เพอมงเนนใหเกดจตสานกแหงการรกษาระบบนเวศอยางย งยน

ขอบเขตของการทองเทยวเชงนเวศ จงครอบคลมองคประกอบหลก 4 ดาน (มต) ท

ประกอบดวย การพจารณาดานพนททองเทยว กจกรรมการทองเทยว ผเกยวของและรปแบบการจดการ

กลาวคอ

1. องคประกอบดานพนท

เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทเกยวเนองเปนธรรมชาตเปนหลก มแหลงทอเทยวท

เปนเอกลกษณเฉพาะถน ทงนรวมถงแหลงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวกบระบบนเวศ

2. องคประกอบดานการจดการ

เปนการทองเทยว ทมความรบผดชอบ (Responsible Travel) ไมมผลกระทบตอ

สงแวดลอมและสงคม (no or low impact) มการจดการทย งยนครอบคลมถงการอนรกษทรพยากร การ

จดการสงแวดลอม การปองกนและกาจดมลพษและ ควบคมการพฒนาการทอเทยวอยางมขอบเขต

3. องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการ

เปนการทองเทยวทเออตอกระบวนการเรยนร (learning process) โดยมการศกษาเกยวกบ

สภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยว เปนการเพมพนความร ความประทบใจ เพอสราง

ความตระหนกและปลกจตสานกทถกตองตอนกทอเทยว ประชาชนทองถน

4. องคประกอบดานการมสวนรวม

18

เปนการทองเทยวทคานงถงการมสวนรวมของประชาชนและชมชน ทองถนทมสวนรวม

ตลอดกระบวนการ เพอกอใหเกดผลประโยชนตอทองถน ยกระดบคณภาพชวตและการไดรบ

ผลตอบแทน เพอกลบมาบารงรกษาและจดการแหลงทองเทยวดวย

ขอกาหนดทชดเจนของการทองเทยวเชงนเวศนขนอยกบความสมบรณของลกษณะพนฐานท

เปนหลกการทง 4 ดาน หากการทอเทยวใดมองคประกอบทสมบรณของลกษณะดงกลาวแลวจดเปน

การทองเทยวเชงนเวศ ทสมบรณ หากขาดหรอปราศจากขอใดขอหนง ความสมบรณจะลดนอยลงจน

อาจเปนการจดการทสงเสรมใหเปนการทอเทยวในรปแบบอนๆ

คาวา การทองเทยวเชงนเวศ เปนศพทบญญตทการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.)

นามาใชอยางเปนทางการใน พ.ศ. 2541 โดยใหมความหมายตรงกบคาวา Ecotourism ใน

ภาษาองกฤษ ศพทบญญต นไดรบความเหนชอบจากราชบณฑตยสถาน ซงเปนหนวยงานทเกยวของ

กบการบญญตศพทแลว

Ecotourism เปนคาทเกดใหมในวงการ อตสาหกรรมทองเทยว โดยนาคา 2 คามารวมกน

ไดแก Eco และ Tourism คาวา Eco แปลตามรปศพทวา บานหรอทอยอาศย สวน Tourism แปลวา การ

ทองเทยว Ecotourism จงแปลวา การทองเทยวเกยวกบทอยอาศย หมายความถง การทองเทยวทเนนใน

ดานสงแวดลอมอนเปนทอยอาศยของสงมชวตตางๆ ทงพช สตว และมนษย

สวนคาวา นเวศ ซงเปนคาภาษาสนสกฤตทนามาใชในภาษาไทย กแปลวา บานหรอทอยอาศย

เชนกน (ดพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน) ฉะนน การทองเทยว เชงนเวศจงเปนศพทบญญตทม

ความหมายตรงกบคาในภาษาองกฤษอยางเหมาะสม

นอกจากคาวา Ecotourism แลว ยงมคาอนๆทมความหมายใกลเคยงหรอเกยวของ กนอกหลาย

คา ไดแก Green tourism แปลวา การทองเทยวสเขยว หมายถง การทองเทยวสถานททางธรรมชาต โดย

สเขยวเปนสญลกษณของความอดมสมบรณทางธรรมชาต Biotourism แปลวา การทองเทยวเชงชวภาพ

ซงหมายถง การทองเทยวทเนนการศกษาสงมชวตตามธรรมชาต และ Agrotourism แปลวา การ

ทองเทยวเชงเกษตร เปนการทองเทยวทเนนในดานเกษตรกรรม เพอใหเรยนรเกยวกบธรรมชาตของ

พชผลไรนา และวถชวตความเปนอยของเกษตรกร (ไพฑรย พงศะบตร. อางถงใน http://guru.

sanook.com/enc_preview.php?id=1947)

ชวงกระแสของการอนรกษสงแวดลอมแพรขยายไปทวโลก และททท. ไดจดทาแผนพฒนา

และ จงไดจดตงคณะทางานเพอศกษาเรอง Ecotourism ระยะแรกคณะทางานมมตใชคาจากดความ

19

Ecotourism ในความหมายภาษาไทยวา “การทองเทยวเชงอนรกษ” โดยมวตถประสงคทจะสอ

ความหมายใหกบชาวไทยทกระดบใหเขาใจวา รปแบบการทองเทยว Ecotourism นบเปนรปแบบการ

จดการการทองเทยวอยางมคณภาพ เพอการอนรกษสงแวดลอม และรปแบบการจดการการทองเทยว

เพอรกษาสงแวดลอมในการรบรของชาวไทย คอ การทองเทยวเชงอนรกษ

ตอมา ททท. ไดมอบหมายใหสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วท.)

ทาการศกษา เพอกาหนดนโยบายการทองเทยวเพอรกษาระบบนเวศ และขอใหราชบณฑตสถานกาหนด

ความหมาย ในทสดจงไดความหมายของคาวา Ecotourism ในภาษาไทย คอ การทองเทยวเชง

นเวศ หมายถง “การทองเทยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน และ

แหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศสงแวดลอมและการทองเทยว โดยมกระบวนการเรยนร

รวมกนของผ ทเกยวของ ภายใตการจดการอยางมสวนรวมของทองถน เพอมงเนนใหเกดจตสานกตอ

การรกษาระบบนเวศอยางยงยน”

คาวา การทองเทยวเชงนเวศ เปนศพทบญญตทการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.)

นามาใชอยางเปนทางการใน พ.ศ. 2541 โดยใหมความหมายตรงกบคาวา Ecotourism ในภาษาองกฤษ

ศพทบญญตนไดรบความเหนชอบจากราชบณฑตยสถาน ซงเปนหนวยงานทเกยวของกบการ

บญญตศพทแลว

เพอขยายความหมายของการทองเทยวเชงนเวศใหชดเจนยงขน จะขอกลาวถงคานยามท

นกวชาการไดใหไวในทตางๆ ดงน

1. องคการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (United Nations Environment Programme -

UNEP) สมาคมการทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism Society) และองคการ การทองเทยวโลก (World

Tourism Organi- zation) ใหคานยามวา "การทองเทยวทไมเปนการรบกวนลกษณะทางธรรมชาต

มงหวงในดานการศกษา มความพอใจตอทศนยภาพ พชพรรณ และสตวตามธรรมชาต มความเขาใจตอ

วฒนธรรม ประวตความเปนมาของสงแวดลอมทางธรรมชาต โดยไมเปนการรบกวนตอระบบนเวศ ใน

ขณะเดยวกนกสรางโอกาสทางเศรษฐกจ ทจะทาใหเกดการอนรกษตอทรพยากรของประชากรใน

ทองถน"

2. ราฟ บคเลย (Raff Buckley, 1992 อางใน สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง

ประเทศไทย, 2542) นยามวา คอการทองเทยวทถกจดการดแลอยางย งยน อยบนพนฐานของธรรมชาต

มการศกษาดานการเรยนรวฒนธรรม และ/หรอ สงแวดลอมเออประโยชนตอการอนรกษ และสราง

ความพงพอใจแกนกทองเทยว

20

3. การทองเทยวแหงประเทศไทย ใหคานยามวา"การเดนทางไปยงสถานททองเทยวแหง

ใดแหงหนง โดยมวตถประสงค เพอการศกษา ชนชม และเพลดเพลนไปกบทศนยภาพธรรมชาต สภาพ

สงคม วฒนธรรม และชวตของคนในทองถน บนพนฐานความรและความรบผดชอบตอระบบนเวศ"

นอกจากนนยงมผใหความหมายของการทองเทยวเชงนเวศ ไวดงน

กรมปาไม (2548) ใหความหมายของการทองเทยวเชงนเวศวาเปน “การทองเทยวรปแบบ

หนงทเกยวของกบการเดนทางไปยงแหลงธรรมชาตและแหลงวฒนธรรมอยางมความรบผดชอบ โดย

ไมกอใหเกด การรบกวนหรอความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แตมวตถประสงค

อยางมงมน เพอชนชม ศกษาเรยนร และเพลดเพลน ไปกบทศนยภาพ พชพรรณ และสตวปา ตลอดจน

ลกษณะทางวฒนธรรม ทปรากฏ ในแหลงธรรมชาตนน อกทงชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจ ทสงผลให

การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเกดประโยชนตอชมชนอกดวย”

บญเลศ จตตงวฒนา (2542) ใหความหมายการทองเทยวเชงนเวศ หมายถง การทองเทยวใน

แหลงทองเทยวธรรมชาต โดยมการใหความรแกผเกยวของ และใหชมชนทองถน และสรางจตสานกให

ทกฝายรวมกนรบผดชอบตอระบบนเวศอยางย งยน

องคการทองเทยวโลก (WTO) เสนอแนวคดในเอกสารเผยแพรในป พ.ศ. 2545 วา การ

ทองเทยวเชงนเวศ หมายถง

- การทองเทยวทคานงถงธรรมชาต

- มการใหความรและการสอความหมาย

- เปนกจกรรมการทองเทยวของกลมเลก

- ลดผลกระทบทเกดขนกบธรรมชาต

- กอประโยชนแกทองถน

- กระตนใหเกดจตสานกดานการอนรกษ

การทองเทยวเชงนเวศจงเปนการทองเทยวไปยงแหลงธรรมชาต โดยมวตถประสงคเพอ

เรยนรทาความเขาใจกบพฒนาการทางวฒนธรรม และสภาพแวดลอม ดวยความระมดระวงไมใหเกด

ความเสยหายตอระบบนเวศ ในขณะเดยวกน กชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจ เพอใหชาวบานในทองถน

ไดรบประโยชนโดยตรงจากการอนรกษธรรมชาตแวดลอม ภายใตหลกการ "คนทดแลรกษาทรพยากร

ยอม สมควรไดรบประโยชนจากการดแลรกษาน น" (อางถงใน http://chm-thai.onep.go.th/chm/

mountain/detail/ ecotourism.html)

21

3.2 สาระสาคญของการทองเทยวเชงนเวศ

ศนยวจยปาไม (2538) ไดสรปสาระสาคญของการทองเทยวเชงนเวศไว ดงน

1. แหลงทองเ ทยวทจะสงเสรมควรเปนพนทธรรมชาต ท มการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอมเปนหลก และอาจรวมถงแหลงประวตศาสตร โบราณคด และ

วฒนธรรมทปรากฏในพนทดวย

2. ควรเปนการทองเทยวททกฝายมความรบผดชอบตอสภาพแวดลอมธรรมชาตและ

ระบบนเวศ เปนการทองเทยวทไมทาใหทรพยากรธรรมชาต สภาพแวดลอมเสอมโทรม

3. เนนใหนกทองเ ทยวไดสมผ ส ไดรบประสบการณ และการเรยนรจาก

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตโดยตรง อกทงเสรมสรางจตสานกดานสงแวดลอมอกดวย

4. เปนการทองเทยวทใหประโยชนกลบคนสธรรมชาต เออประโยชนตอชมชน

ทองถนทงทางตรงและทางออม

5. มงเนนคณคาลกษณะเดนทเปนเอกลกษณของธรรมชาตทเปนแหลงทองเทยวในการ

ดงดดใจนกทองเทยว แตไมเนนทการเสรมแตง พฒนาสงอานวยความสะดวก

จากทกลาวมาขางตน ไดสะทอนภาพของการทองเทยวเชงนเวศไวอยางชดเจน วาเปนการ

ทองเทยวและการพฒนาไปพรอมๆกน โดยเฉพาะการพฒนาจตสานกของนกทองเทยวใหมความ

ตระหนกในการรกษาสงแวดลอม

3.3 องคประกอบหลกของการทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวแหงประเทศไทย (2544) ไดกลาวถงองคประกอบหลกทสาคญของการ

ทองเทยวเชงนเวศ ม 4 ประการคอ

1. องคประกอบดานพนท เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทเกยวเนองกบ

ธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน รวมทงแหลงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศ

(Eco-system) ในพนทนนๆ

2. องคประกอบดานการจดการ เปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ (Responsible

Travel) โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคม มการจดการทย งยนครอบคลมไปถงการ

อนรกษทรพยากร การจดการสงแวดลอม การปองกนและจากดมลพษ ภาวะ และควบคมอยางม

ขอบเขต จงเปนการทองเทยวทมการจดการย งยน

22

3. องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการ เปนการทองเทยวทมกระบวน การ

เรยนร โดยมการใหศกษาเกยวกบสภาพแวดลอม และระบบนเวศของแหลงทองเทยว เปนการเพมพน

ความร ประสบการณ ความประทบใจ เพอสรางความตระหนกและปลกจตสานกทถกตองตอ

นกทองเทยว ประชาชนทองถน และผประกอบการทเกยวของ

4. องคประกอบดานการมสวนรวม เปนการทองเทยวทมการคานงถงการมสวนรวม

ของชมชนและประชาชนทองถน และผประกอบการทเกยวของทมสวนรวมในการคด วางแผน ปฏบต

ตามแผน ไดรบประโยชนตดตามตรวจสอบ ตลอดจนรวมบารงรกษาทรพยากรการทองเทยว อนจะ

กอใหเกดผลประโยชนในทองถน ทงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต และการไดรบ

ผลตอบแทนเพอกลบมาบารงรกษา และจดการแหลงทองเทยวดวย

จากองคประกอบหลกทสาคญของการทองเทยวเชงนเวศดงกลาว จะเหนวาองคประกอบดาน

การมสวนรวมนนจะกอใหเกดผลประโยชนในทองถน ทงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต

และการไดรบผลตอบแทนเพอกลบมาบารงรกษา และจดการแหลงทองเทยวดวย

3.4 ลกษณะของนกทองเทยวเชงนเวศ (Eco tourists)

ลกษณะของนกทองเทยวเชงนเวศ หมายถง กลมนกทองเทยวทแสวงหากจกรรมใหม

ประสบการณทหลากหลายมากขน อนเปนประสบการณจากการเรยนร /รบร เปนนกทองเทยวทมความ

รบผดชอบ เปนผสนใจใฝร ถอวาการเรยนรเปนการสรางคณภาพชวตใหกบตน สนใจหาความรทง

ธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ วถชวตของชมชน มจตสานกตอการ

รกษาสงแวดลอมและทรพยากรทางการทองเทยว

การใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพของปาเขาในรปแบบการจดการการทองเทยว

เชงนเวศ ทมหลกการใหความรและ การสอความหมาย เปนกจกรรมการทองเทยวของกลมเลกเพอลด

ผลกระทบทเกดขนกบธรรมชาต กอประโยชนแกทองถน โดยชมชนรวมจดการ และไดรบ

ผลประโยชนคอรายไดจากการทองเทยวอยางเสมอภาค และกระตนใหเกดจตสานกดานการอนรกษ

สงแวดลอมและทรพยากรการ ทองเทยว ผลทเกดตอเนองยอมรกษาความหลากหลายทางชวภาพของปา

เขาไวไดอยางย งยน

รปแบบของการทองเทยวเชงนเวศ ในระบบนเวศภเขา

- การเดนเสนทางธรรมชาต เสนทางธรรมชาต (nature trail) หมายถง เสนทางทกาหนด

ไว หรอแนะนาใหนกทองเทยว เดนชมสภาพธรรมชาตของพนทแหงหนงแหงใด เชน บรเวณปาไมใน

23

อทยานแหงชาต วนอทยาน สวนพฤกษศาสตร เขตรกษาพนธสตวปา ทงนเพอมใหนกทองเทยวหลง

ทางหรอเดนสะเปะสะปะไปเหยยบย าทาลายพชพรรณไม หรอไดรบอนตรายจากอบตภย ตามเสนทาง

เดนจะมเครองหมายบอกทาง รวมทงมปายแนะนาชอพรรณไมตางๆ และสงทนกทอง-เทยวควรทราบ

ในสถานทนน มการทาเสน-ทางใหเดนไดอยางสะดวกสบายพอสมควร และไมเกดอนตราย

- การสองสตว/ดนก เปนการทองเทยวเพอศกษาพฤตกรรมของสตวปาและนกชนดตางๆ

ในแหลงทอยอาศยตามธรรมชาต ของมน โดยการมองจากกลองสองทางไกล การสองไฟฉายใน

ชวงเวลากลางคน และการ ถายภาพ บรเวณพนทซงเหมาะสาหรบการทองเทยว ในรปแบบน ไดแก

อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา สวนสตวเปด และอทยานนกน า รวมทงสถานทบางแหงซงมนก

ยายถนตามฤดกาล บนมาเกาะอาศยอยเปน จานวนมาก

- การสารวจถา/นาตก เปนรปแบบการทองเทยวเชงนเวศทนยมกนมาก เนองจากมแหลง

ทองเทยวประเภทนเปนจานวนมากในประเทศไทย สวนใหญไดรบการพฒนาใหเดนทางเขาถงไดไม

ยากนก ถ าเปนลกษณะภมประเทศทพบมากในบรเวณภเขาหนปน หากเกดตามบรเวณ ชายฝงทะเล

เรยกวา ถาทะเล ภายในถามกมหนงอกหนยอยสวยงาม หากเปนถาขนาดใหญอาจมความยาวหลายรอย

เมตรภายในถากได และเปนจด ดงดดความสนใจของนกทองเทยวทตองการ เขาไปสารวจ หรอดความ

งดงามของหนงอกหนยอยภายในถา

- การปนเขา/ไตเขา เปนรปแบบของการทองเทยวทคนไทยสวนใหญยงไมเคยชน และ

เพงจะเรมนาเขามาเผยแพรโดยนกทองเทยว ชาวตางประเทศเมอไมนานมาน การปนเขา/ไตเขาตอง

อาศยประสบการณเพอหลกเลยงการเกดอบตเหต นอกจากนยงตองมเครองมอและอปกรณชวย ปจจบน

กจกรรมการทองเทยวประเภทนมทากนบางตามหนาผาชนบรเวณชายฝงทะเล บางแหงในภาคใตของ

ประเทศ

- การขมา/นงชาง การขมาหรอนงชางเปนรปแบบของการทองเทยวทสรางความ

สนกสนานตนเตนใหแกนกทองเทยวทเขาไป ชมสถานททองเทยวตามธรรมชาต โดยเฉพาะ การนงชาง

ซงเหมาะสาหรบการเขาไปในบรเวณปา อนเปนทอยอาศยตามธรรมชาตของ สตวชนดน

- การขรถจกรยานชมภมประเทศ การขรถจกรยานชมภมประเทศใหทงความเพลดเพลน

ในการชมภมประเทศสองขางทาง และ การออกกาลงกาย จงเปนรปแบบของการทองเทยวทไดรบความ

นยมคอนขางมาก โดยเฉพาะนกทองเทยวในวยหนมวยสาว ปจจบนมรถจกรยานทออกแบบใหขบขได

คลองแคลวและเบาแรง เหมาะสาหรบการเดนทางในระยะไกล และการเดนทางขนลงตามลาดเขา

เรยกชอรถจกรยานดงกลาววา รถจกรยานเสอภเขา

24

- การกางเตนทนอนพกแรม การกางเตนทนอนพกแรมเปนกจกรรมทนยมทากนใน

บรเวณอทยานแหงชาต หรอในสถานทซง จดสงอานวยความสะดวกไวใหโดยเฉพาะ เปนรปแบบของ

การทองเทยวซงนกทองเทยวไดสมผสกบธรรมชาตอยางใกลชด โดยเฉพาะอยางยง ในตอนกลางคน

อาจมกจกรรมอนๆประกอบดวย เชน การสองสตว การสงสรรครอบกองไฟหรอการเลนแคมปไฟ

(campfire) การดดาว

3.5 องคประกอบหลกทสาคญของการทองเทยวเชงนเวศ

องคประกอบหลกทสาคญของการทองเทยวเชงนเวศ ม 4 ประการ คอ

1) องคประกอบดานพนท เปนลกษณะเฉพาะประการหนงของการทองเทยวเชงนเวศ

คอ การมงเนนในแหลงทองเทยวธรรมชาต เพอประสานการทองเทยวกบความพอใจในการเรยนรและ

สมผ สกบระบบนเวศ (Eco-system) อาจมบางแหงทรวมเอาลกษณะวฒนธรรมทมวถชวตแบบ

ธ ร ร ม ช า ต ห ร อ เ ป น ส ว น ห นง ใ น ระ บ บ น เ ว ศ ข อ ง แห ล ง ท อ ง เ ท ย ว น น ๆ ไ ว ( Nature-based

tourism) โดยเฉพาะ แมวาจะมความคาบเกยวกนในพนทกตาม ในทานองเดยวกนการทองเทยวใน

แหลงธรรมชาต (Natural tourism) จงไมใชการทองเทยวเชงนเวศท งหมด ท งนตองขนอยกบ

วตถประสงคของการจดการการทองเทยวนน ๆ ดวย อาจเปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวท

เกยวเนองกบธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน (Identity or Authentic or Endemic or

Unique) ธรรมชาตนนอาจรวมถงแหลงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศ (Eco-

system) ในพนทดวย

ตวอยางเชน จดหมายปลายทางทดอยอางกาหลวง อทยานแหงชาตดอยอนทนน เราจะตอง

ผานหมบานชาวเขาเผามงขนกลาง ซงมวถชวตอยกบปาผนนนดวย เปนตน

2) องคประกอบดานการจดการ เปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ (Responsible

travel) โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและอตลกษณทองถน ซงมการจดการทย งยน

ครอบคลมไปถงการอนรกษทรพยากร การจดการสงแวดลอม การปองกนและกาจดมลพษ และควบคม

การพฒนาการทองเทยวอยางมขอบเขต จงเปนการทองเทยวทมการจดการอยางย งยน (Sustainably

managed tourism) เพอใหเกดเปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ (Responsibly travel) ทไมม

ผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรมทองถน

3) องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการ เปนการทองเทยวทมกระบวนการ

เรยนร (Learning process) โดยมการใหการศกษาเกยวกบสภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลง

25

ทองเทยว เปนการเพมพนความร ประสบการณ ความประทบใจ เพอสรางจตสานกทถกตองกบ

ผเกยวของ นกทองเทยว ประชาชนทองถน และผประกอบการธรกจทองเทยว จงเปนการทองเทยวดาน

สงแวดลอมศกษา (Environmental education-based tourism)

4) องคประกอบดานการมสวนรวม เปนการทองเทยวทมการคานงถงการมสวนรวม

ของประชาชนทองถนหรอชมชนทองถน (Involvement of local community or People participation) ท

มบทบาทในสวนรวมแสดงความคดเหน รวมวางแผน รวมปฏบตตามแผน และรวมไดรบประโยชน

อยางเสมอภาค คอยตดตามตรวจสอบ รวมถงรวมบารงรกษาทรพยากรทองเทยว อนจะกอใหเกด

ผลประโยชนในทองถน ทงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต และการไดรบผลตอบแทน

เพอนากลบมาบารงรกษาและจดการแหลงทองเทยวดวย ในทสดแลว ทองถนมสวนรวมในการควบคม

การพฒนาการทองเทยวอยางมคณภาพ ทองถนในทนเรมตนจากระดบฐานราก (Grass root) คอองคกร

ชมชนจนถงการปกครองสวนทองถน และอาจรวมไปถงการมสวนรวมของผทเกยวของ จงเปนการ

ทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชน (Community participation-based tourism)

หากการทองเทยวใดมองคประกอบทสมบรณตามลกษณะดงกลาวขางตน จดไดวาเปนการ

ทองเทยวเชงนเวศทสมบรณ หากขาดหรอปราศจากขอใดขอหนงไปความสมบรณจะลดนอยลงจนอาจ

กลายเปนการทองเทยวรปแบบอนๆ

ภาพท 1 องคประกอบหลกของการทองเทยวเชงนเวศ

ดานพนททรพยากร

ทเกยวเนองกบระบบนเวศ

ดานการจดการ

มการจดการสงแวดลอมและ

ทรพยากรการทองเทยวอยางยงยน

ดานองคกร

ชมชนทองถนมสวนรวมในการบรหาร

จดการการทองเทยวในทองถน

ดานกจกรรมฯ

รปแบบและกจกรรมการ

ทองเทยวเปนสงแวดลอมศกษา

26

ลกษณะเฉพาะประการหนงของการทองเทยวเชงนเวศ คอ การมงเนนในแหลงทองเทยว

ธรรมชาต เพอประสานการทองเทยวกบความพงพอใจในการเรยนรและสมผสกบระบบนเวศ (Eco-

system) มความแตกตางอยางชดเจนกบความสนใจประวตศาสตร วฒนธรรม และการพฒนาอารยะ

ธรรมของมนษยในการเอาชนะธรรมชาต (ทรวมเอาลกษณะวฒนธรรมทมวถชวตแบบธรรมชาต หรอ

เปนสวนหนงในระบบนเวศของแหลงทองเทยวนนๆ ไว) ลกษณะเฉพาะนจงทาใหการทองเทยวเชง

นเวศ ไมใชการทองเทยวทางวฒนธรรม (Cultural tourism และ Historical tourism) แมวาจะมคาบเกยว

กนในพนทกตาม ในทานองเดยวกน การทองเทยวธรรมชาต (Natural tourism) จงไมใชการทองเทยว

เชงนเวศทงหมด จงมบางสวนจดเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศได หรอแหลงทองเทยวหนงๆ อาจมการ

ทองเทยวเชงนเวศควบคไปกบการทองเทยวแบบอนๆ ได

จากลกษณะดงกลาว จงมสงทควรทาความเขาใจเพมเตม ดงน

1. การทองเทยวเชงนเวศ เปนการทองเทยวแนวใหมทแตกตางจากการทองเทยวแบบปกต

หรอแบบประเพณนยม ซงเปนการทองเทยวทมงเนนความพงพอใจของนกทองเทยวเปนหลก และเนน

การสงเสรมเพอเพมรายไดทางเศรษฐกจเปนสาคญ

2. การทองเทยวเชงนเวศ ไมใชสงตรงกนขามกบการทองเทยวแบบคณะใหญ (Mass

tourism ) เพราะการทองเทยวเชงนเวศไมไดถกจากดทขนาดของการทองเทยว แตจากดทรปแบบ

กจกรรมและขนาดทเหมาะสมกบพนท นกทองเทยวกลมเลกๆ สามารถทาลายสงแวดลอมได

เชนเดยวกนหรอมากกวานกทองเทยวคณะใหญ หากปราศจากการจดการทด การจดการกบการ

ทองเทยวคณะใหญในทศทางและภายใตรปแบบการทองเทยวเชงนเวศได จดเปน Mass ecotourism

3. การทองเทยวเชงนเวศ ไมจาเปนตองเปนการจดการทงายๆ ราคาถก มรปแบบการ

ทองเทยวทยากลาบาก มรายไดจากการทองเทยวนอย เพยงแตมการจดการทด มการรกษาสงแวดลอม

อยางมประสทธภาพ มการประสานความเขาใจกบนกทองเทยวและใหประโยชนทเหมาะสม ตามความ

คาดหวงของนกทองเทยว การทองเทยวเชงนเวศอาจตอบสนองนกทองเทยวไดทกกลม ทกระดบ และม

รายไดสง ไดเชนกน

4. การทองเทยวเชงนเวศ จงใหความสาคญในการใหการศกษาและสรางจตสานกมากกวา

การใหความพงพอใจอยางไมมขอบเขตของนกทองเทยว ดงนนจงเปนการทองเทยวทตองมการ

ประสานความเขาใจกนอยางเหมาะสมตลอดกระบวนการ

จากการศกษากาหนดความหมายและนโยบายการการทองเทยวเชงนเวศแลว ทาใหทราบวา

การทองเทยวเชงนเวศ เปนสวนหนงของกการทองเทยวเชงอนรกษ (Conservation tourism) ทหมายถง

27

รปแบบของการทองเทยวเพอรกษาสงแวดลอม เปนการจดการการทองเทยวทรกษาคณภาพ ทงการ

ทองเทยวในแหลงธรรมชาต (Natural-based tourism) และแหลงวฒนธรรม (Cultural-based tourism)

อนจะนาไปสการจดการทองเทยวอยางย งยน (Sustainable tourism) ทมจดมงหมายเพอตอบสนองความ

จาเปนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสนทรยภาพ โดยใชทรพยากรอนทรงคณคาอยางชาญฉลาด

สามารถรกษาเอกลกษณความเปนธรรมชาตและวฒนธรรมไวนานทสด เกดผลกระทบนอยทสด และ

ใชประโยชนไดตลอดกาลยาวนานทสด

3.6 นโยบายดานการทองเทยวเชงนเวศ

เมอ พ.ศ. 2538 การทองเทยวแหงประเทศไทย ไดมอบหมายใหสถาบนวจยวทยาศาสตร

และเทคโนโลยแหงประเทศไทย ทาการศกษาโครงการดาเนนการเพอกาหนดนโยบายการทองเทยวเชง

นเวศ และสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ไดทารายงานขนสดทายเสนอตอ

การทองเทยว แหงประเทศไทย เมอ พ.ศ. 2540 ในรายงานไดมการเสนอนโยบายและกลยทธในการ

พฒนา เพอเปนแนวทางใหการทองเทยวแหงประเทศไทยนาไปพจารณาดาเนนการตอไป

นโยบายดานการทองเทยวเชงนเวศ ทสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศ

ไทย เสนอไวในรายงานมดงน

1. ตองมการควบคม ดแล รกษา และจดการทรพยากรการทองเทยวใหคงสภาพ เดมแทไว

ใหมากทสด หลกเลยงหรองดเวนการทองเทยวในพนททออนไหว งายตอการถกกระทบ หรอฟนตว

ไดยาก

2. ตองคานงถงศกยภาพของทรพยากรการทองเทยวทมอย มการจดกจกรรม ทเหมาะสม

และปรบใหเกดความสมดลกบรปแบบและกจกรรมทมอยแตเดม

3. ตองคานงถงการพฒนาดานการใหการศกษา สรางจตสานกทดในการรกษาระบบนเวศ

รวมกน มากกวาการมงเนนความ เจรญทางดานเศรษฐกจ และการมรายไดแตเพยงอยางเดยว

4. ตองใหความสาคญตอการมสวนรวมของประชาชนและองคกรในทองถน ในการ

จดการทรพยากร การบรการ การแลก-เปลยนความรและวฒนธรรมของชมชนในกระบวนการทองเทยว

รวมทงการมสวนรวม ในการวางแผนพฒนา หรอการใหประชาชน มตวแทนเปนคณะกรรมการรวมใน

ทกระดบ

5. ใหองคกรตางๆ กาหนดบทบาททชดเจนในการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ โดยม

การจดสรรงบประมาณ บคลากรและกาหนดวธการจดการทเหมาะสม

28

6. นาแผนพฒนาการทองเทยวเชงนเวศเขาสแผนพฒนาระดบตางๆ อยางมความสาคญ

ไดแก แผนพฒนาทองถน แผนพฒนาจงหวด และแผนพฒนาภาค พรอมทงใหมการจดสรรและกระจาย

งบประมาณอยางทวถง และเพยงพอ

7. สนบสนนการศกษาวจย และประเมนผลการพฒนาการทองเทยวอยางรอบดาน เพอ

กาหนดแนวทางการจดการการแกไขปญหา และการปรบปรงแผนอยางเปนขนตอน

8. มการใชกฎหมายในการควบคมดแลและรกษาสภาพแวดลอมของแหลง ทองเทยวอยาง

เครงครด โดยเนนการแนะนา ตกเตอนและการสรางวนยการทองเทยวควบคไปดวย

9. จดทาแนวทางปฏบต หรอคมอการจดการใหแกผทเกยวของ เพอใหเกดการ มสวนรวม

ในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางถกตอง

10. จดใหมเครอขายการทองเทยวเชงนเวศ ทงในทางแนวตงและแนวนอน โดยใหมการ

ประสานงานดานขอมลขาวสารและการจดการรวมกนในทกระดบ

จะเหนไดวา นโยบายดานการทองเทยว เชงนเวศทง 10 ประการ ดงกลาวขางตน สอดคลอง

กบแนวคดดานการทองเทยวอยางย งยน และการทองเทยวเชงอนรกษดงทไดกลาวมาแลวทกประการ

เพยงแตมการแจกแจงรายละเอยดตางๆ ใหชดเจนยงขนเทานน

3.7 หลกการจดการการทองเทยวเชงนเวศ

แนวทางปฏบตในการจดการการทองเทยวเชงนเวศ มดงน

1. การกาหนดเขตของกจกรรมทเกยวเนองกบการทองเทยว (Zoning of the various

Activities) โดยการใชเทคโนโลยสมยใหมเขาชวย

2. การควบคมจานวนนกทองเทยวโดยเฉพาะอยางยงในระบบนเวศทมความเปราะบาง

ทางธ รรมช าต (Fragile Ecosystem) โดยก ารนา แนวค ด “ควา มสาม ารถใ นการรองรบ

นกทองเทยว” (Carrying Capacity) มาประยกตใชตามความเหมาะสมของแตละพนท

3. การจดเตรยมขอมลทเปนประโยชนสาหรบนกทองเทยว ท งในแงการอนรกษ

ท ร พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ต แ ล ะ ก า ร ป ฏ บ ต ตว เ พ อ เ พ ม ค ณ ค า ใ ห ก บ ป ร ะ ส บ ก า ร ณ จ า ก ก า ร

ทองเทยว เชน มคคเทศกเลาประวตยอ ของชมชน หรอแหลงทองเทยวกอนหรอระหวางการเดนทาง

ไปถงตลอดจนลกษณะทสาคญสาคญๆ ของพนทนนๆ หรออาจจดต งศนยขอมลแกนกทองเทยว

(Tourist Information Center) ในแหลงทองเทยวสาคญๆ เพอใหภาพรวมของแหลงทองเทยวท

นกทองเทยวกาลงจะไปเยอน

29

4. การพฒนาสถานททองเทยวใกลเคยงเพมขนเพอชวยลดความแออดใหกบพนท

จงหวดทองเทยวหลก

5. การนากฎหมายมาบงคบใชอยางจรงจงสาหรบผกรทาการฝาฝน เชน การลกลอบตด

ไมการลกลอบเกบพนธไม และการลกลอบเกบพนธพชและพนธสตวในแนวปะการง

6. กา รค วบ ค มส ง ต า ง ๆ ในบ ร เวณแหล ง ท อง เ ท ยวใ ห ม ค วา มก ล ม ก ล นกบ

สภาพแวดลอม รวมทง การควบคมระบบกาจดขยะและนาเสยจากสงกอสรางตางๆ

3.8 รปแบบการทองเทยวเชงนเวศ

การกาหนดรปแบบการทองเทยวเชงนเวศ สามารถแบงไดในหลายลกษณะ ดงน

1. กาหนดรปแบบการทองเทยวเชงนเวศ ตามลกษณะของกลมนกทองเทยว แบง

ได 3 รปแบบ

1.1 การทองเทยวเชงนเวศแบบผจญภยสวนตว (Frontier eco tourism) เปนการ

ทองเทยวแบบสวนตวหรอกลมเลก ไมเกน 10 คน ไปในพนทธรรมชาตหางไกล และมคนไปนอย ใช

ยานพาหนะแบบไมใชเครองยนต โดยทวไปจะเปนนกทองเทยวทมความสามารถในการเอาตวรอดสง

พงพาสงอานวยความสะดวกนอย เชน การเดนปา การลองแพ และการลองเรอ

1.2 การทองเทยวเชงนเวศทเปนกลมเลก (Small group ecotourism) เปนการ

ทองเทยวทมความเปนสวนตวในกลมเลกประมาณ 15 คน หรอนอยกวา แตใชยานพาหนะทมเครองยนต

ขนาดเลก ไมตองพงพาตนเองมากเทาแบบแรก เชน การขจกรยาน เปนตน

1.3 การทองเทยวเชงนเวศแบบกลมใหญ (Popular eco tourism) เปนการทองเทยว

สาหรบนกทองเทยวทมจานวนมาก พงพาตนเองนอย ไมชอบการทาทาย แตตองการสงอานวยความ

สะดวกมาก

2. การแบงลกษณะการทองเทยวเชงนเวศตามชวงเวลา แบงเปน 3 รปแบบ คอ

2.1 Principles of Sustainable Design Related to Ecotourism เปนรปแบบการทองเทยว

เชงนเวศเมอประมาณ 20 ปแลว โดยไดเปลยนหลกการของการสรางรปแบบของกจกรรมการทองเทยว

ดานการออกแบบสถาปตยกรรมในแนวใหม ทยดถอความย งยนของสงแวดลอมและสงคมเปน

หลก ซงมความตระหนกและสานกในการเคารพตอความหลากหลายทางชวภาพ ความเปนเอกภาพของ

สรรพสง ความบรสทธของอากาศ นา และดน

30

2.2 Regional Environmentally Based Tourism Development Planning Model เป น

รปแบบการทองเทยวเชงนเวศในชวงประมาณ 6-7 ปทผานมา โดยไดสรางรปแบบของการวางแผน

พฒนาการทองเทยวของแตละทองถนในระดบมหภาคขน ซงอาจแบงพนทของแตละทองถนเปนเขต

ตางๆ ตามวตถประสงคทตงใจไวเพอเปนการพฒนา เชน เขตพนทอนรกษธรรมชาต เขตพนทรกษา

พนธสตวปา เขตพนทสาหรบนกทองเทยว เปนตน จะไดเปนแผนพฒนาในทกดานอยางกลมกลนใน

แผนเดยวกน ทงแผนพฒนาทองถน แผนพฒนาสงแวดลอมและพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

2.3 Greening Mass Tourism เปนรปแบบของการทองเทยวเชงนเวศในชวงปจจบน

โดยไดปรบเปลยนการทองเทยวแบบมวลชนจานวนมากทมงการจดการเชงพาณชยแตเพยงอยางเดยวมา

เปนรปแบบการทองเทยวมวลชนจานวนมาทมงจดการเชงพาณชย พรอมทงอนรกษสงแวดลอม

ควบค กนไป ซงมการสรางจตสานกใหผ เ กยวของกบการทองเทยวทกฝายมความหวงใยใน

สงแวดลอม เชน การจดนาเทยวแบบ Greening of Thailand Tours หรอการจดการโรงแรม

แบบ Greening of Hotels เปนตน

3.8 กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ

กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศสามารถกระทาไดหลายรปแบบในพนทธรรมชาตทม

ระบบนเวศตางๆ กน เชน กลมระบบนเวศปาเขา จะเนนกจกรรมทอาศยทรพยากรนนทนาการประเภท

ปาไม สตวปา แหลงน า เชน อางเกบน า ทะเลสาบ น าตกตางๆ สภาพภมทศนของลกษณะสณฐานทดน

(Land Forms) และสณฐานทางธรณทเปนลกษณะเดนแปลกตา หรอลกษณะเดนทมคณคาทาง

ประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ และวฒนธรรมของชมชนดงเดมในพนทเปนหลกสาคญ

สวนระบบนเวศแบบเกาะแกงชายฝง มกจะไดรบความสนใจในดานทรพยากรทางทะเล

(Marine Resources) ทยงคงสภาพธรรมชาตสมบรณสวยงาม เชน ปะการง ปลาสวยงาม ชายหาดท

สวยงาม สวนสภาพปา - เขาหรอแหลงน าตางๆ จะไดรบความสนใจเปนอนดบรองลงมา ดงน น

กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศจะเนนไปในสวนทเปนชายฝง (Wetland) กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศท

ไดรบความนยมมากคอการดนกตางๆ โดยเฉพาะนกตางถนทหาดไดยาก

การพจารณาวากจกรรมการทองเทยวใด ควรทจะพฒนาสงเสรมใหเกดขนในพนทธรรมชาต

ภายใตแนวความคด ในการจดการทองเทยวเชงนเวศนน ควรพจารณาปจจยหลก 2 ประการ กลาวคอ

1. ปจจยเกยวกบพนทและทรพยากรนนทนาการในพนท ทจะรองรบการทองเทยวเชง

นเวศ(Ecotourism Site) ทงนสภาพด งเดมและคณคาทมอยในตวธรรมชาตเปนหวใจของกจกรรม

31

ทองเทยวเชงนเวศ ดงนนในแหลงทองเทยวธรรมชาตทแมจะมความงดงาม แตถาหากมการพฒนา

เปลยนแปลงสภาพแวดลอมอยางมาก จนกระทงรปลกษณเดมสญเสยเหลานนจะไมอยในเกณฑของการ

ทองเทยวเชงนเวศ นอกจากนนกจกรรมทองเทยวเชงนเวศจะตองไมทาใหพนทและทรพยากรธรรมชาต

ในพนทเสอมโทรมลงไปจนไมสามารถฟนตวไดอก พนทธรรมชาตทมแนวโนมทจะเกดผลกระทบตอ

ทรพยากรและสงแวดลอมเมอจดใหมกจกรรมทองเทยวเชงนเวศ เชน แหลงพช สตวปาหายาก บรเวณท

สาคญตอการดารงชวตของสตวปา ฯลฯ ควรทจะละเวนการสงเสรมกจกรรมทองเทยวในบรเวณ

ดงกลาว

2. ปจจยเกยวกบกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ ซงเปนสงทควรสงเสรม นอกจากมงให

นกทองเทยวไดรบความเพลดเพลน พงพอใจและใกลชดกบธรรมชาตแลว ควรเปนกจกรรมทสงเสรม

ใหนกทองเทยวไดมโอกาสเรยนรกบธรรมชาตไมมากนอยโดยผานทางโปรมแกรมสอความหมาย

ธรรมชาตรปแบบตางๆ

อยางไรกดการจดกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศในพนทธรรมชาตอาจจาเปนตองพจารณา

กจกรรมการทองเทยวอนๆ ทไมไดเนนเรองของการเรยนรธรรมชาต/สงแวดลอมประกอบกนไป เพอ

ดงดดนกทองเทยวและทาใหนกทองเทยวไดรบความเพลดเพลนมากขน ซงอาจเรยกวากจกรรม

ทองเทยวเพอเสรมกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศกลาว คอเปนกจกรรมทกระทาในพนทธรรมชาต ม

การจากดจานวนนกทองเทยวตอกลมกจกรรม เพอไมสรางผลกระทบตอสภาพแวดลอมธรรมชาต

กจกรรมเสรมดงกลาวอาจจดกลมไดเปน กลมกจกรรมทองเทยวทเนนการใกลชดชนชมธรรมชาต

(Appreciative Recreational Activities) และกลมกจกรรมทองเทยวทเนนการผจญภยตนเตนทาทายกบ

ธรรมชาต (Adventurous Recreational Activities)

กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศจะตองมเรองของการเรยนร และไดรบประสบการณเกยวกบ

ธรรมชาตเขามาเกยวของ กจกรรมทเกยวของกบการทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism activities) เปน

กจกรรมหลก กจกรรมทองเทยวทเนนการใกลชดชนชมธรรมชาต และกจกรรมทองเทยวทเนนการผจญ

ภยตนเตนทาทายกบธรรมชาต (adventurous recreational activities) เปนกจกรรมเสรม ซงจะตองเปน

กจกรรมทสอดคลองและไปดวยกนไดดกบกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ กลาวคอ เปนกจกรรมท

กระทาในพนทธรรมชาต มการจากดจานวนนกทองเทยวตอกลมตอกจกรรม ท งนเพอไมสราง

ผลกระทบตอสภาพแวดลอมธรรมชาต

32

สาหรบกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศในประเทศไทยนน กองอนรกษ การทองเทยวแหง

ประเทศไทย และสมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย ไดทาการกาหนดขน โดยแบงออกเปน 2

กลม ไดแก

1. กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ (กจกรรมหลก)

1.1 กจกรรมการเดนปา (Hiking/Trekking) ลกษณะของกจกรรม เปนการเดนปา

ระยะใกล (2 กโลเมตรขนไป) เปนกจกรรมทใหนกทองเทยวไดสมผสกบธรรมชาตอยางใกลชดโดย

การนาตวเองไปสธรรมชาตดวยเสนทางเดนเทาทตดผานเขาไปในปาทมจดสวยงามดงดดความสนใจ

ตามธรรมชาตรายทางนกทองเทยวนอกจากจะไดใกลชดกบธรรมชาตแลว ยงมโอกาสไดเรยนรสรรพ

สงตางๆ ในธรรมชาตจากไกดนาทางทมความรดานนเวศวทยาและชานาญพนทเปนอยางด กจกรรมเดน

ปายงแบงเปนสองลกษณะคอ การเดนปาทสมบกสมบน มจดมงหมายสรางความตนเตนใหแก

นกทองเทยว เปนการเดนปาในเสนทางทคอนขางยากลาบาก ทาทายความสามารถของนกทองเทยว

เชน การปนปาย หรอเดนขนลงเขาทสงชน ฯลฯ

กจกรรมเดนปาควรมนกทองเทยวมากทสดตอกลมไมเกน 15 คน และมไกดทองถนทคนเคย

กบทองถน ตลอดจนมความรดานนเวศวทยาทจะใหความรแกนกทองเทยวระหวางทางไดเปนอยางด

กจกรรมเดนปาอาจมการพกแรมในปา สงของอปโภคทงหลายจะตองนาออกจากปาทงหมด รวมทงเศษ

ขยะตางๆ จากการอปโภคบรโภคโดยเฉพาะของทไมสามารถยอยสลายได ดงนนจงจาเปนตองมถงหรอ

ภาชนะทจะเกบขยะเหลานนออกจากปาใหหมดทกครงไป

การจดเสนทางเดนเทาในปาควรมความกวางขนาดหนงหรอสองคนเดน และคงสภาพเดมไว

มากทสด ไมควรตดตนไมกงไมออกโดยไมจาเปน ไมควรตดเสนทางเดนเทาผานจดทมระบบนเวศ

เปราะบาง หรอเปนแหลงพช/สตวปาหายาก โดยเฉพาะบรเวณทจาเปนสาหรบสตวปาในการดารงชพ

และสบพนธ ซงถามนษยผานเขาไปแลวจะรบกวนกจกรรมทางธรรมชาตของสตวปาเหลานน ควร

กาหนดเสนทางผานหรอมมมมองเกยวกบสภาพธรรมชาตทนาสนใจ สภาพภมทศนทงดงามและแหลง

น า เพอนกทองเทยวจะไดเพลดเพลน ไมเบอหนายเสนทาง เดนปาไมควรตดผานจดทอาจกอใหเกด

อนตรายแกนกทองเทยว จดเรมตนและสนสดของเสนทางเดนปาควรมสงอานวยความสะดวกพนฐานท

จาเปน เชน หองสขา ทนงพกผอน และปายสอความหายตางๆ หนวยงานเจาของพนทควรเปนผกาหนด

เสนทางเดนปาทเหมาะสม และดแลสภาพของเสนทางเดนปาใหใชการได ผทควรมบทบาทสาคญใน

การรกษาเสนทางเดนปา คอ ไกดนาเดนปาและนกทองเทยวทจะตองชวยรกษาความสะอาดและไม

ทาลายสภาพธรรมชาตตางๆ และเขาใจถงการปฏบตตนเมอทองเทยวในพนทธรรมชาตเหลานน

33

1.2 กจกรรมศกษาธรรมชาต (Nature Education) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรม

ทองเทยวทไดสนบสนนใหนกทองเทยวนอกจากจะไดรบความเพลดเพลนจากการไดมาเทยวในพนท

ธรรมชาตแลว ยงไดรบความรเกยวกบธรรมชาตในเรองตางๆ ผานทางโปรแกรมสอความหมายธรรมชาต

รปแบบตางๆ ทจดทาขนในพนท

สงอานวยความสะดวกทสงเสรมกจกรรมทองเทยวประเภทน คอ ศนยบรการนกทองเทยว

(Visitor Center) ปายชอความหายธรรมชาต ณ จดตางๆ ทนาสนใจ (Wayside Exhibit) นทรรศการ

กลางแจง (Outdoor Exhibit) ตลอดจนเสนทางเดนเทาทจดทาเพอใหนกทองเทยวไดเขาไปสมผสและ

เรยนรเรองราวตาง ๆ เกยวกบธรรมชาตในพนท (Nature Interpretive Trail)

ลกษณะเสนทางเดนเทาดงกลาวควรเดนไดอยางไมลาบากมากนก ตดผานจะทนาสนใจและ

สามารถใหความรเกยวกบธรรมชาตใหนกทองเทยวได อาจจดใหมปายสอความหมายธรรมชาตเพอ

อธบายและ/หรอใหความรทไมยากแกการเขาใจแกนกทองเทยวทวไปตลอดเสนทาง หรอจดทาเปน

เอกสารแผนพบใหนกทองเทยวไดศกษาดวยตนเอง (Self - Guided Trail) เสนทางเดนเทาดงกลาวไม

ควรมระยะทางไกลนก (ประมาณ 1-2 กโลเมตร) ควรจดเสนทางเปน loop (เขา - ออกทางเดยว)

การดแลบารงรกษาศนยบรการนกทองเทยว และนทรรศการกลางแจงเปนหนาทของ

หนวยงานเจาของพนท ทงนการจดโปรแกรมสอความหมายประเภทตาง ๆ ในศนยบรการนกทองเทยว

อาจไดรบการสนบสนนจากการทองเทยวแหงประเทศไทย และภาคเอกชน การดแลรกษาเสนทางเดน

เทาศกษาธรรมชาตควรเปนหนาทของหนวยงานเจาของพนท รวมกบนกทองเทยวตลอดจนไกดนาเทยว

(ถาม) หนวยงานเจาของพนทมหนาทรบผดชอบใหเสนทางเดนเทาดงกลาวอยในสภาพทใชการไดดไม

ทรดโทรม ดแลเรองความสะอาด เชน จดเตรยมถงขยะไวตามจดทเหมาะสมและมการกาจดขยะอยาง

สมาเสมอ

นกทองเทยวมหนาทปฏบตตามกฎระเบยบของพนท รกษาความสะอาด และไมกระทา

พฤตกรรมเชงทาลายตางๆ เชน ถอนปายทงขดฆา/เขยนสงตางๆ ลงบนปาย หน หรอตนไม รวมทงไม

สงเสยงดงหรอนาเครองเสยง เครองดนตรตางๆ ไปเปดรบกวนความสงบตามธรรมชาตไกดนาเทยวม

หนาทใหความรแกนกทองเทยวกอนทจะเขาไปทากจกรรมเกดผลกระทบตอพนทการควบคมดแลความ

เปนระเบยบของนกทองเทยวขนกบหนวยงานเจาของพนททตองดแลรบผดชอบ

1.3 กจกรรมถายรปธรรมชาต บนทกเทปวดโอ เทปเสยงธรรมชาต (Nature Photography,

Video Taping and Sound of Nature Audio Taping) ลกษณะกจกรรม เปนการถายรปและการบนทก

เทปวดโอววธรรมชาต และสงทนาสนใจอนเปนรายละเอยดอยในธรรมชาต เชน ดอกไมปา พชหายาก

34

และรอยเทาสตวปา เปนตน การบนทกเสยงธรรมชาตนยมทงเสยงน าตก น าไหล เสยงนก แมลง และ

สตวปาตางๆ

สงอานวยความสะอาดทควรจดเตรยมสาหรบกจกรรมประเภทนคอ เสนทางทจะนา

นกทองเทยวเขาไปถายรปธรรมชาตและบนทกเสยงขอมลเกยวกบแหลงหรอจดทบนทกไดด และ/หรอ

สามารถจะถายรปไดสวยงาม ชวงระยะเวลาทควรถายรปตลอดจนรายละเอยดหรอประวตทนาสนใจ

ของสงทควรบนทกภาพ/เสยงไวแนวทางในการดแลรกษาเสนทางเดนเทาเพอกจกรรมประเภทนเปนไป

ในลกษณะเดยวกบการดแลรกษาเสนทางเดนเทาเพอการศกษาธรรมชาต

1.4 กจกรรมสองสตว/ดนก (Bird Watching) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมเฉพาะ

สาหรบผมความสนใจในเรองนก สงดงดดทสาคญ คอนกชนดตางๆ ทงทเปนนกประจาถน นกอพยพ

และนกหายาก เสนทางเดนเทาทรองรบกจกรรมประเภทนควรมขนาดกวาง 2 คนเดน ไมควรมการพฒนา

ใดๆ นอกจากจดหยดพกบางจด เพอใหนกทองเทยวไดจดบนทกเรองราวเกยวกบนกตางๆ ทไดพบเหน

กลมนกดนกไมควรมขนาดใหญมากนก ทงนไมควรเกน 5 คน ตอกลม ควรมมคคเทศกนาทางทม

ความรเกยวกบนกและธรรมชาตของนกทมในพนทสาหรบกลมนกทองเทยวทไมมความชานาญใน

กจกรรมประเภทนมากอน ตลอดจนมกลองสองตาดนก และคมอดนก (Bird Guides) เตรยมไวใหกลม

และเกบเงนคาธรรมเนยมในการยมเพอใชในกจการดานการอนรกษนกและถนทอยอาศยของนก

ประการสาคญ การกาหนดเสนทางเดนเทาไมควรผานบรเวณทารงหรอวางไขของนก ตลอดจนควรม

การควบคมเขมงวดไมใหมการทองเทยวในชวงเวลาทไมควรรบกวนนก เชน ฤดวางไข ผสมพนธ เปน

ตน

1.5 กจกรรมศกษา/เทยวถา (Cave Exploring/Visiting) ลกษณะของกจกรรม เปน

กจกรรมทนกทองเทยวไดมโอกาสในการศกษาเรยนรเกยวกบเรองของถ า เชน กระบวนการเกดถ า

ลกษณะของหน/แร และสณฐานธรณ ประเภทของถ า สงมชวตทอาศยอยในถ า การดแลรกษาถ า

ฯลฯ นอกจากน นนกทองเทยวยงไดรบความเพลดเพลนและตนตากบความงามแปลกเดนทเปน

เอกลกษณของถาอกดวย การเทยวถ า โดยเฉพาะถาทมแสงสวางไมเพยงพอและเปนถาทลกและวกวน

จาเปนตองมมคคเทศกนาทางเพอความปลอดภยของนกทองเทยว

การจดการถ าเพอรองรบการทองเทยวควรจดสงอานวยความสะดวกทชวยอานวยความ

สะดวกใหแกนกทองเทยว และชวยในการดแลรกษาถ า เชน การทาทางเดนเทายกระดบในกรณทถาม

นาทวมขง เปนตน มโปรแกรมสอความหมายใหคาแนะนาเรองการเทยวถา และใหความรเกยวกบถาแก

นกทองเทยวในบรเวณนอกตวถา การสารวจถา จดทาแผนโปรแกรมสอความหมายธรรมชาต ตลอดจน

35

สงอานวยความสะดวกตาง ๆ เปนหนาทของหนวยงานเจาของพนท ซงอาจประสานขอความรวมมอ

จากนกวชาการ หนวยงานอน ๆ และภาคเอกชน นอกจากน นหนวยงานเจาของพนทยงมหนาท

ควบคมดแลใหนกทองเทยวปฏบตตามกฎระเบยบ รกษาความปลอดภยแกนกทองเทยวอกดวย

1.6 กจกรรมศกษาทองฟาและดาราศาสตร (Sky Interpretation) ลกษณะของ

กจกรรม เปนกจกรรมทนกทองเทยวไดมโอกาสในการศกษาเรยนรเกยวกบเรองของทองฟาและดารา

ศาสตร ชนดของดาวและกลมดาว รปราง ตาแหนง และวงโคจร ตลอดจนประวตและตานานพนบาน

ตางๆ ทเกยวของ พนทธรรมชาตทจดกจกรรมประเภทนไดด ไดแก บรเวณทโลง และ / หรอบนทสง

เชน เกาะแกง ชายหาดทโลง ทงหญาทอยบนเขาทไมมตนไมบดบงทองฟา เปนตน

ฤดทเหมาะตอกจกรรมประเภทนคอฤดหนาว ทองฟาไมมเมฆหมอกบดบง กจกรรมประเภท

นจาเปนตองอาศยผชานาญในการใหความรแกนกทองเทยวตลอดจนมอปกรณ เชน กลองดดาว และ

แผนทดาวประกอบดวย

1.7 กจกรรมลองเรอศกษาธรรมชาต (Boat Sightseeing) ลกษณะของกจกรรม เปน

กจกรรมทใหนกทองเทยวไดสมผสและเรยนรธรรมชาตจาเปนจะตองมมคคเทศกในการใหความร

ความเพลดเพลน การลองเรอทาไดทงในลาน า ในแหลงน าธรรมชาต ทะเล หรออางเกบน าทยงคงม

สภาพธรรมชาตแวดลอมอย สงทควรระมดระวงจากการกระทากจกรรมประเภทน ไดแก น ามน

ปนเปอนลงในแหลงนา ขยะ เสยงรบกวนจากเครองยนต การรบกวนบรเวณวางไข / ผสมพนธของสตว

น า ซงเปนหนาทของผประกอบการและนกทองเทยวทจะตองระมดระวง และชวยกนดแลรกษาแหลง

ทองเทยวตลอดจนความรบผดชอบของเจาหนาทในการควบคมการทองเทยวไมใหเกดผลกระทบตอ

สงแวดลอมจนกระทงสภาพธรรมชาตเสอมโทรมลง นอกจากนนการพฒนาพนททจาเปน เชน จดขน -

ลงเรอ จะตองออกแบบใหผสมผสานกลมกลนกบสภาพธรรมชาต

1.8 กจกรรมพายเรอแคน (Canoeing) / เรอคายค (Kayak) / เรอบด (Browbeating)

/ เรอใบ (Sailing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทใหนกทองเทยวไดสมผสและเรยนรธรรมชาต

ทงยงใหนกทอง เทยวไดใชความสามารถในการบงคบเรอ และไดออกกาลงกาย เปนกจกรรมททาไดทง

ในลานา ในแหลงนาธรรมชาต ทะเล หรออางเกบนาทยงคงมสภาพธรรมชาตแวดลอมอย

สงทควรระมดระวงจากการกระทากจกรรมประเภทน ไดแก จานวนเรอตอหนวยพนท ขยะ

และการรบกวนบรเวณวางไข / ผสมพนธของสตวน า ซงเปนหนาทของนกทองเทยวทจะตอง

ระมดระวงและชวยกนดแลรกษาแหลงทองเทยวตลอดจนความเขมงวดของเจาหนาทในการควบคมให

การทองเทยวไมเกดผลกระทบตอสงแวดลอมจนกระทงสภาพธรรมชาตเสอมโทรมลง

36

สาหรบกจกรรมการพายเรอ ควรมสดสวนในการใชพนทอยางเพยงพอ เพอไมใหเกดความ

แออด

- เรอแคน คายด เรอบด 1 ลา ตอความยาวลานา 2.4 กโลเมตร

- เรอใบ 1 ลา ตอความยาวลานา 2.4 กโลเมตร กวาง 0.004 ตารางกโลเมตร

1.9 กจกรรมดานาชมปะการงนาตน (Snorkel Skin Diving) ลกษณะของกจกรรม

เปนกจกรรมทใหความเพลดเพลนและใกลชดกบธรรมชาตใตทะเลทมสสนสวยงาม นกทองเทยวท

โอกาสทจะไดเรยนรเกยวกบพชและสตวใตน า โดยไมตองใชเครองชวยหายใจมเพยงหนากาก

(Snorkel) บรเวณทควรจดกจกรรมประเภทนจะตองเปนน าตนทมความลกไมเกน 0.9 เมตร เปนแหลง

ของปะการงหลายชนดทยงอดมสมบรณและสวยงาม มพชและสตวใตน าประเภทอน ๆ ประกอบ

กระแสน าไมรนแรง และน าใสสะอาด ควรจดใหมการทาเสนทางดาน าใตทะเล (Undersea Self -

Guided Trail) และมคมอศกษาทรพยากรใตทะเลใหแกนกทองเทยว

1.10 กจกรรมดานาลก (Scuba Diving) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทใหความ

เพลดเพลนและใกลชดกบธรรมชาตใตทะเลทมสสนสวยงามเชนเดยวกบกจกรรมดาน าตน กจกรรมดา

น าลกนนกดาน าตองใชเครองชวยหายใจ หรเวณทควรจดกจกรรมดาน าเพอนนทนาการควรมความลก

ประมาณไมเกน 30 เมตร เปนแหลงของปะการงหลายชนดทยงอดมสมบรณและสวยงาม โดยมพชและ

สตวใตทะเลประเภทอน ๆ เปนสวนประกอบ กระแสน าไมรนแรงและน าใสสะอาด ควรจดใหมการทา

เสนทางดาน าใตทะเล (Undersea Self - Guided Trail)และมคมอศกษาทรพยากรใตทะเลใหแก

นกทองเทยว สงสาคญทควรคานงถงคอ การจดกจกรรมลกษณะเดยวกนกบกจกรรมดาน าตน แตควร

เอาใจใสเกยวกบความปลอดภยมากกวากจกรรมทองเทยวประเภทชนชมธรรมชาต (Appreciative

Recreational Activities) และกจกรรมทองเทยวประเภทตนเตนผจญภย (Adventurous Recreational

Activities)

สงสาคญทควรคานงถงในการจดกจกรรมประเภทนคอ เรอทนานกทองเทยวไปดาน าอาจ

ทาลายปะการงใตน าเมอน าลดหรอเมอทอดสมอเรอลงไป จงควรหมายแนวเขตทมปะการง ความลก

ตาสดและสงสดของน า พรอมทงควรจดทนจอดเรอใหเปนระเบยบ นอกจากนนควรควบคมไมใหเรอ

ปลอยนามนเรอ และทงขยะลงนา นอกจากนนปะการงอาจถกทาลายจากการประมง เชน การระเบดปลา

และอวนลากได จงควรมการหามการประมงหรอระเบดปลาในบรเวณแนวปะการง กจกรรมดาน าน

อาจเสนอแนะใหมกจกรรมในการอนรกษ/ฟนฟทรพยากรใตทะเลไปดวยกนได เชน ใหนกทองเทยวม

37

โอกาสชวยดาน าเกบขยะ และปลกปะการง เปนตน ซงจะทาใหนกทองเทยวมความรสกมสวนรวมใน

การชวยรกษาทรพยากรธรรมชาตใตนา และเกดความรสกภาคภมใจทเปนประโยชนตอสงคมสวนรวม

2. กจกรรมทองเทยวเชงนเวศประเภทชนชมธรรมชาต และกจกรรมทองเทยวประเภท

ตนเตนผจญภยทาทายกบธรรมชาต (กจกรรมเสรม) ไดแก

2.1 กจกรรมชมทวทศนธรรมชาตในบรรยากาศทสงบ (Relaxing) ลกษณะของ

กจกรรม เปนกจกรรมทเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดชนชมและใกลชดกบธรรมชาต ซงเปนกจกรรม

เสรมกจกรรมทองเทยวเชงนเวศอนๆ ทกลาวแลวขางตน การชมทวทศนอาจทาไดในลกษณะการเดน

เลนตามเสนทางทจดไวให และ/หรอตามชายหาดตางๆ หรอเปนจดอยกบท โดยนกทองเทยวไดหยดชม

ธรรมชาต ณ จดตางๆ ทงนคณคาความงามของธรรมชาตและความสงบเปนทรพยากรนนทนาการท

สาคญสาหรบกจกรรมประเภทน กลาวกนวาการไดชนชมใกลชดกบธรรมชาตเปนโอกาสหนงททาให

นกทองเทยวไดเขาใจถงความสาคญของการอนรกษธรรมชาต ณ จดทจดใหการชมธรรมชาต ควรมปาย

สอความหมายเกยวกบธรรมชาตทอยรอบตวของนกทองเทยวเพอใหการทองเทยวมคณคามากขน

นอกจากนนการชมทวทศนธรรมชาตอาจกระทาในลกษณะของการนงรถยนตไปตามทางท

ผานธรรมชาตทสวยงาม (Sight Seeing) และมจดพกชมววทวทศนเปนระยะตามความเหมาะสม ซงควรจด

ใหม Wayside Exhibit ณ จดพกตาง ๆ สงทเปนทรพยากรนนทนาการทสาคญสาหรบกจกรรมนคอ

สภาพภมทศนทสวยงามแปลกตา ตลอดจนลาดบของสภาพภมทศนสองขางทางทมความหลากหลาย

(Sequences of Landscape) กจกรรมประเภทนควรเนนคณภาพของการทองเทยวทใหความเคารพกบ

ความเปนธรรมชาต เชน ไมกอใหเกดเสยงดงรบกวนความสงบ การรกษาความสะอาด ฯลฯ

2.2 กจกรรมขจกรยานตามเสนทางธรรมชาต (Terrain/Mountain Biking) ลกษณะของ

กจกรรม เปนกจกรรมทตองอาศยอปกรณคอ จกรยานภเขา (Mountain Biking) เสนทางขจกรยานไม

ควรเปนเสนทางเดยวกบเสนทางเดนเทาเพอกจกรรมเดนปา หรอศกษาธรรมชาต หรอดนก มความลาด

ชนในระดบตางๆ กนตลอดเสนทาง ตงแต 0-20 % หลกเกณฑในการเลอกเสนทางเปนเชนเดยวกบการ

พฒนาเสนทางเดนเทาคอ ไมควรผานบรเวณทจาเปนตอการดารงชพ สบตอพนธของสตวปา สภาพภม

ประเทศควรมลกษณะตางๆ เพอความทาทายและไมนาเบอตลอดจนมจดสนใจและความงดงามตาม

ธรรมชาต การพฒนาเสนทางจกรยาน ควรเนนใหเขากบสภาพธรรมชาต ไมมการตดตนไมใหญไม

จาเปนตองทาเสนทางดวยวสดกอสราง อาจมการทารองระบายน า หรอสะพานไมอยางงายในบรเวณท

ลมและรองน า หนวยงานเจาของพนทมหนาทในการดแลเสนทางขจกรยานใหอยในสภาพใชการได

และดแลรกษาความสะอาด ตลอดจนกวดขนใหนกทองเทยวปฏบตตามกฎระเบยบ เชน ขจกรยานใน

38

เสนทางทจดเตรยมให รวมทงใหความชวยเหลอตามความจาเปนเมอนกทองเทยวตองการ นกทองเทยว

มหนาทเคารพกฎระเบยบของพนท รกษาความสะอาดดวยการไมทงขยะตามเสนทางตลอดจนไมสง

เสยงอกทกในระหวางขจกรยาน

2.3 กจกรรมปน/ไตเขา(Rock/Mountain Climbing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรม

ทมงตอบสนองความตองการของมนษยในแงการทาทายความยากลาบากทธรรมชาตสรางไว บรเวณท

อนญาตใหมการไตเขา หรอปนเขาควรมความปลอดภยในระดบหนง และไมกอใหเกดความเสยหายกบ

ธรรมชาต ทงในและนอกขอบเขตทจดไวใหในเสนทางปน/ไตเขา

2.4 กจกรรมพกแรมดวยเตนท (Tent Camping) ลกษณะของกจกรรม การพกแรมแบบ

กางเตนทมหลายรปแบบ ตงแตพกแรมแบบเตนททมการพฒนาแลวในเขตบรเวณตางๆ จนกระทงพก

แรมกลางปาทไมมสงอานวยความสะดวกใด ๆ อยางไรกด กจกรรมพกแรมดวยเตนทมงใหนกทองเทยว

ไดอยกบธรรมชาตและสมผสธรรมชาตอยางใกลชด โดยไมอาศยสงอานวยความสะดวกในการอยอาศย

เกนความจาเปนเปนกจกรรมทกระทารวมกบกจกรรมอนๆ เชน การเดนปา ศกษาธรรมชาต สอง/ดนก

ฯลฯ

หนวยงานเจาของพนทมหนาทดแลใหบรเวณทกางเตนทสะอาดเรยบรอย ในกรณทกางเตนท

ในเขตบรการ ควรจะเตรยมสงอานวยความสะอาดทจาเปน เชน ลานกางเตนท ถงขยะ หองน า หองสขา

รวมบรเวณทชาระลาง เชน ทซกผา ลางจาน บรเวณทประกอบอาหาร และลานแคมปไฟรวม ตลอดจน

จดกจกรรมแคมปไฟใหนกทองเทยวไดเรยนรเกยวกบธรรมชาตหรอพฤตกรรมทเหมาะสมในการ

ทองเทยวพนทธรรมชาต กจกรรมพกแรมดวยเตนทควรเนนใหนกทองเทยวไดใกลชดธรรมชาต

มากกวามาสนกสนานดวยการรวมกลมกนรองเพลง ดมของมนเมา จนทาลายความสงบของพนท

บรเวณทกางเตนทของนกทองเทยวแตละกลมควรแยกหางจากกนและมความเปนสวนตวพอสมควร

กจกรรมพกแรมดวยเตนทนเปนการนาตวเองใกลชดธรรมชาตและแสวงหาความสงบทเมอง

ใหไมไดมากกวาเปนกจกรรมทกระทาเพอความสนกสนานเฮฮา จนกระทงรบกวนความสงบของพนท

ดงนน นกทองเทยวจงควรมสวนชวยดแลรกษาพนทบรเวณกางเตนทใหสะอาดและเรยบรอยดวยการ

ทงขยะใหถกท ไมควรใชสงททาใหเกดขยะทยอยสลายไมไดหรอยอยสลายไดยากหากจาเปนตองใชก

ควรนาออกไปจากพนทดวย

2.5 กจกรรมเครองรอนขนาดเลก (Hang Glider) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมท

อาศยเครองรอนทไมใชเครองยนตแตอาศยหลก Aerodynamic เปนตวบงคบใหเครองรอนบนชม

39

ธรรมชาตจากทสง สงอานวยความสะดวกทจาเปนคอ บรเวณสงเครองรอน ทหนาผา แตกจกรรม

ประเภทนกอใหเกดมลภาวะทางสายตาได ถามมากจนเกนไป

2.6 กจกรรมลองแพยาง/แพไมไผ (White Water Rafting) ลกษณะของกจกรรม เปน

กจกรรมทมงเนนใหนกทองเทยวไดสมผสธรรมชาต และไดรบความตนเตนสนกสนานเราใจจาก

ความเรวของกระแสน า ความตางระดบของลาน า และสภาพภมทศนของสองฝง การลองเรอยาง/แพ

ควรมไกดทมความสามารถในการลองเรอ/แพ และความรดานธรรมชาตวทยา จานวนนกทองเทยวตอ

เรอยาง/แพ ประมาณ 4-6 คน ขนกบขนาดของเรอ/แพ จานวนแพตอพนทนน ใชเกณฑเดยวกบกจกรรม

พายเรอแคน กอนการประกอบกจกรรมควรมการแนะนาเกยวกบลกษณะของกจกรรม การปฏบตตน

และอนๆ เพอนกทองเทยวจะไดรบความปลอดภยและประสบการณทดจากการประกอบกจกรรมอาจ

จดใหมกจกรรมพกแรมรมฝงเสรมจากกจกรรมลองเรอ/แพ กจกรรมนจาเปนจะตองจดใหมจดขน-ลง

เรอ/แพ

2.7 กจกรรมพกผอนรบประทานอาหาร (Picnicking) ลกษณะของกจกรรม เปน

กจกรรมพกผอนโดยการนาอาหารมารบประทานหรอซอจากรานคาใกลเคยงในบรเวณทจดไวให เปน

กจกรรมทมกกระทารวมกบกจกรรมประเภทอนๆ เชน การเทยวน าตก การเดนปา เดนชมธรรมชาต

ฯลฯ ควรจดใหมสถานทนงพกผอนรบประทานอาหารในพนทกจกรรมทอเงทยวเชงนเวศทม

บรรยากาศสงบ และนกทองเทยวไดชนชมกบธรรมชาต มากกวาบรรยากาศทใหมเครองดนตรทเสยงดง

หนวยงานเจาของพนทจาเปนตองจดพนทไวสาหรบกจกรรมน ประกอบดวยชดสงอานวยความสะดวก

ไดแก โตะ มานง ถงขยะ ทลางมอ หองสขา และอาจมเตายางอาหาร บรเวณทจดควรเปนทรม มองเหน

นาและมสภาพภมทศนสวยงามไมเปนแหลงทเปราะบางทางนเวศ ควรจดใหมเสนทางเดนเทาทไมไกล

จากทจอดรถ

นกทองเทยวจาเปนตองรกษาความสะอาด ระมดระวง เรองไฟ และไมใหอาหารแกสตวปา

หรอทงอาหารไวโดยไมมผใดดแลหลงจากเสรจสนจากการบประทานอาหาร ภาชนะเครองใชตางๆ ท

จะทงเปนขยะควรเปนสงทยอยสลายไดงาย หากเปนบรเวณพนทธรรมชาตทไมมการกาจดขยะควรนา

ขยะกลบไปดวย

2.8 กจกรรมเทยวนาตก (Waterfall Visits/Exploring) ลกษณะของกจกรรม เปน

กจกรรมทนยมทสดสาหรบการเทยวปา-เขา ทมน าตกเปนองคประกอบสาคญของแหลงทองเทยว การ

เทยวนาตกอาจมกจกรรมหลายอยางประกอบกน เชน เลนนาตก เดนสารวจน าตก นงรบประทานอาหาร

หรอชมทวทศนบรเวณน าตก ซงควรจดโปรแกรมสอความหมายธรรมชาตใหแกนกทองเทยวไดรบ

40

ความรเกยวกบน าตก และสงแวดลอมอนๆ ทนาสนใจควบคไปดวย ควรเนนกจกรรมทไมทาลายความ

สงบตามธรรมชาตและจดเขตปลอดอาหารและเครองดมบรเวณน าตก เพอรกษาสภาพแวดลอมของ

นาตก นกทองเทยวควรชวยกนดแลรกษาไมสงเสยงอกทกรบกวนผอนและปฏบตตนเพอความปลอดภย

ของตวเอง หนวยงานเจาของพนทควรดแลเรองความสะอาด ดแลใหทองเทยวปฏบตตามระเบยบ และ

รกษาความปลอดภยใหแกนกทองเทยว

2.9 กจกรรมวนดเซรฟ (Wind Surfing) ลกษณะของกจกรรม เปนกจกรรมทางน าทให

ความสนกสนานตนเตน ตลอดจนความพงพอใจความสามารถของตนเองในการบงคบทเลนวนดเซรฟ

ได บรเวณทเหมาะสาหรบกจกรรมน ควรเปนแหลงน าทกวางโลง มกระแสลมแตไมปนปวน

(Turbulence) รอบขางมสภาพภมทศนทสวยงามกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศเหลาน สามารถพจารณา

สงเสรมไดในพนททองเทยวธรรมชาตทมศกยภาพสง อยางไรกดการสงเสรมกจกรรมใด จาเปนตอง

พจารณาใหรอบคอบถงความเปนไปไดในการรองรบของพนท และขดจากดในการจดการดแลมให

เกดผลกระทบตอสงแวดลอมจากการกระทากจกรรมดงกลาวตามมาเพอใหการจดการทองเทยวเชง

นเวศในพนทธรรมชาตบรรลเจตนารมณของการทองเทยวเชงนเวศและเหมาะสมกบประเทศไทย

อยางไรกตามในชวงประมาณ 3 ทศวรรษทผานมา คาวา การทองเทยวเชงนเวศ ยงนบวาเปน

เรองทคอนขางใหม และยงไมเปนปรากฏแพรหลายมากนก ในสวนของอทยานแหงชาตซงมแหลง

ทองเทยวเชงนเวศทนาสนใจในแตละแหงนน กไดจดสงอานวยความสะดวกตางๆ สาหรบใหบรการแก

นกทองเทยวในการเทยวชมและศกษาธรรมชาต นอกจากนนนกนเวศวทยา (Ecologists) นกอนรกษ

(conservationists) และนกนยมธรรมชาต (activities) ชาวไทยเปนจานวนมากตางไดสมผส เรยนร และ

ซมซบเอาความรสกซาบซง (appreciate) จากธรรมชาตในอทยานแหงชาตมาเปนเวลาชานานแลว

3. การจดเสนทางศกษาธรรมชาต

รปแบบของการศกษาในพนท คอ การสรางบรรยากาศหรอสงอานวยความสะดวกให

นกทองเทยวไดศกษาทงในชวงเวลาทจากดและในเวลาทมอยางเพยงพอ เสนทางศกษาธรรมชาตเปน

รปแบบหนง ซงเรมตงแตป 2415 ท Central Park รฐนวยอรค และมพฒนาการเรอยมา

การพฒนาการทกาวไกลและเปนชวงสาคญทสด คอ การเปดเสนทางการศกษาธรรมชาต

ท Bear Mountain ท Hudson River ในป พ.ศ.2470 ภายใตการควบคมดแลของ American Museum of

National History โดยม William H.Carr เปนผพฒนาในดานการจดนทรรศการกลางแจง รวมถงการใช

41

เทคนคการบรรยาย อธบายสงตางๆ ทปรากฏใหนาสนใจ นาตดตามศกษา ซงตอมาไดกลายเปน

แนวทางในการดาเนนงานอยางแพรหลายในสาหรบอเมรกา

3.1 ลกษณะเสนทางศกษาธรรมชาต

ลกษณะเสนทางศกษาธรรมชาต สามารถยกตวอยางพอสงเขป ดงน

ประเทศสหรฐอเมรกา ไดมพระราชบญญตวาดวยระบบเสนทาง (Trails System

Act) ขนเมอวนท 2 ตลาคม พ.ศ. 2511 และไดแบงระบบเสนทางในประเทศ ออกเปน 3 ประเภท คอ

1) เสนทางพกผอนหยอนใจ (Recreation trails) เปนเสนทางทผานแหลง

พกผอนหยอนใจ และมจดเดนทนาสนใจหลากหลาย สามารถใชเปนเสนทางคมนาคมไปยงเมองตางๆ

ไดใสนคราวเดยวกน

2) เสนทางชมทศนยภาพ (Scenic trails) เปนเสนทางทมจดเดนดานทศนยภาพ

ทงดงามสองขางทาง มพนทธรรมชาตหรอแหลงประวตศาสตรทนาสนใจ และไมอนญาตใหรถยนตใช

เสนทาง

3) ทางเชอม (Connecting or Side trails) เปนเสนทางทใชในการเขาถงเสนทาง

ทงสองชนดขางตน

The New Zealand Walkway Commission ไดแบงประเภทของเสนทางเดนเทา

ออกเปน 3 ประเภทหลก คอ

1) Walk หมายถง เสนทางเดนทาวระยะสน เหมาะสาหรบบคคลทวไป สภาพ

ทางเดนควรออกแบบเพออานวยความสะดวกใหแกผใชทกเพศทกวย และจะตองจดขนอยางม

มาตรฐาน พรอมทจะรองรบผใชเสนทางจานวนมากไดทกฤดกาล ความกวางของเสนทางเฉลย

ประมาณ 1 เมตร และอาจกวางถง 2 เมตร ถาเปนจดทนาสนใจตองจดทาปายสอความความหมายตดตง

ในจดทมระบบนเวศ หรอจดเดนอนๆ จดใหมราว จดบรเวณขอบทางทชดเจนปองกนการพลด ถากถาง

วชพช กงไม บรเวณเสนทางทงทผวทางเดนและบรเวณเหนอทางเดนสงขนไปอยางนอย 2.5 เมตร เพอ

สามารถเดนผานสะดวกและศรษะไมกระแทก พนทางเดนตองมนคงแขงแรง ทกทางแยกของเสนทาง

ตองมปายชนา สวนใหญเปนเสนทางเดนแบบทางเดยว (one-way หรอ close-loop) ระยะเวลาทใชใน

การเดนตลอดเสนทางตองไมเกน 4 ชวโมง

2) Track หมายถง เสนทางเดนเทาทเหมาะสาหรบผทมสขภาพรางกายสมบรณ ม

ประสบการณในการเดนปา สภาพเสนทางมขอจากดดานความสะดวกสบาย และขนอยกบฤดกาล ควร

จดใหมทพกคางแรมระหวางทาง (Camping areas) ไมจาเปนตองมการพฒนาหรอหรอสรางสงอานวย

42

ความสะดวกมากนก โดยใหมสงอานวยความสะดวกเพยงเลกนอย เชน ปายชบอกทางในจดตางๆ เทาท

จาเปน ราวจบบรเวณขอบทาง ทนงขางทาง สะพานแบบงายๆ ในชวงทไมสามารถเดนผานได มปายสอ

ความหมายเพอปองกนการเดนออกนอกเสนทาง และเสนทางนอยกวา 1 เมตร ซงโดยทวไปม

ประมาณ 50-70 เซนตเมตร

3) Route เสนทางเดนเทาทเหมาะสาหรบผ ทประสบการณในการเดนปา

เสนทางนจะมอปกรณเครองมอเครองใชในการเดนปาครบถวน การพฒนาเสนทางมอยางจากด ผวทาง

อาจปลอยใหเปนตามสภาพธรรมชาต การบอกเสนทางอาจใชการหมายแนวโดยปกเครองหมายบน

ตนไมหรอทาสทางขามจดตางๆ อาจทางายๆ โดยการใชไมพาดหรอกอนหนสาหรบกาวขาม ระหวาง

เสนทางอาจจดใหมจดพกคางแรมไดบาง

ทางเดนเทาเพอศกษาธรรมชาตในประเทศนวซแลนด สามารถพบไดทวไปในพนทอทยาน

แหงชาต วนอทยาน พนทอนรกษทศนยภาพ และพนทอนรกษธรรมชาตตางๆ ความยาวของเสนทางม

ขนาดแตกตางไปตามสภาพธรรมชาตและวตถประสงคในการใชเสนทาง เชน เรมตงแตเสนทางทใช

เวลาเดนเพยง ๕ นาท จนถงเสนทางเดนขนยอดภเขาสง

3.2 ประเภทของเสนทางศกษาธรรมชาต

เสนทางศกษาธรรมชาต เปนอปกรณอยางหนงของการศกษาธรรมชาต ทใหความร

ความเขาใจแกประชาชนทวไปในเรองของสภาพธรรมชาต สงแวดลอม สามารถจดสรางไวในเขต

อทยานแหงชาต วนอทยาน ศนยศกษาธรรมชาต เปนตน เสนทางทจดอาจจะมอยหลายประเภท เชน

ทางเดนชมปา ทางขมา ทางขชาง ทางจกรยาน ทางเรอ ทางใตน า แตละเสนทางมจดประสงคและสงท

นาสนใจแตกตางกนไป แตสวนใหญจะมงเนนการชมธรรมชาต เดนออกกาลงกาย เพอหาความ

เพลดเพลนกบธรรมชาต สาหรบเสนทางศกษาธรรมชาตเพอการสอความหมาย จะตองมเนอหาสาระท

นกทองเทยวสามารถไดรบความร เพอทาใหเกดความเขาใจในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตมากขน

ประเภทของเสนทางศกษาธรรมชาต แบงออกเปน 3 ประเภทหลก ไดแก

1) เสนทางเดนศกษาธรรมชาต (Nature trail) เปนเสนทางศกษาธรรมชาตระยะใกล ท

มงเนนถงการสอความหมายธรรมชาตอยางเปนระบบ เพอใหความรงายๆ แกนกทองเทยวทวไปท

ตองการเดนชมธรรมชาตในระยะทางทไมไกลและไมลาบากเกนไป ระยะเวลาในการเดนตลอดเสนทาง

ไมควรเกน 45 นาท แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

43

(1) เสนทางเดนศกษาธรรมชาตโดยมคนนาทางและอธบาย (Guided trails) เปน

เสนทางเดนเทาทตองอาศยนกธรรมชาตวทยาทมความสามารถในการสอความหมายเปนผนาทางให

คาแนะนาและบรรยายเกยวกบธรรมชาตตามเสนทาง การสกษาธรรมชาตดวยวธนจะตองกาหนด

จานวนกลมและตารางการนาเทยวทแนนอน เสนทางประเภทนไมตองอาศยหลกวชาการในการ

ออกแบบและกอสรางมากนก คณภาพจงขนอยกบบคลคของเจาหนาทผนาทางและเทคนคการสอ

ความหมาย ผลดของเสนทางประเภทน คอ การลดจานวนปายสอความหมายและไมตองใชคมอ

ประกอบ

(2) เสนทางเดนศกษาธรรมชาตดวยตนเอง (Self-guided trails) เปนเสนทางเดนเทาท

สรางขนเพอใหนกทองเทยวไดมโอกาสไดสมผสกบธรรมชาตโดยศกษาเรองราวดวยตนเอง โดยการตด

ปายสอความหมายไปตามเสนทาง การใชคมอ/เอกสาร หรอการใชเทปบรรยาย อธบายจดสาคญหรอสง

ทนาสนใจบนเสนทาง เหมาะกบกลมนกทองเทยวกลมเลกๆ และมจานวนหลายกลม ทางประเภทนจะ

รองรบนกทองเทยวไดจานวนมากโดยไมจากดเวลาและจานวน ซงแตกตางจากทางเดนศกษาธรรมชาต

ทใชผนาทางและไมสามารถจะทาไดทกเวลา

โดยปกตทางเดนทตดเขาสปาเพอชมธรรมชาต จะเรยกวาทางเดนชมธรรมชาตหรอ Nature

trail หากมคนนาทางและบรรยายใหฟง เรยกวา Guided trail หากไมมคนนาทางแตมเอกสารหรอปาย

ประกอบใหความร เรยกวา Self-guided trails เหตผลของการจดสรางเสนทางศกษาธรรมชาตดวย

ตนเอง กเนองมาจากขอจากดในดานงบประมาณสาหรบคนจดจางเจาหนาท หรอบรเวณนนอยหางไกล

ไมสะดวกแกการปฏบตงาน อยางไรกตาม ทางเดนศกษาธรรมชาตโดยมผนาทางจะใหรายละเอยดท

มากกวาและมคณภาพเหนอกวา

2) เสนทางเดนศกษาธรรมชาตระยะไกล (Hiking trail) เปนเสนทางเดนปาซงจะม

ระยะทางยาวๆ แคบๆ ปลอยตามธรรมชาต มการดแลปรบปรงเลกนอย จดทาขนเพอตอบสนองความ

ตองการแกผทสนใจตองการศกษาธรรมชาตอยางจรงจง โดยไมถกรบกวนจากนกทองเทยวอนๆ และ

ไมเนนถงความสะดวกของเสนทางและการสอความหมายมากนก เสนทางลกษณะนจะกาหนดขนใน

พนททมความกวางขวางพอทผใชจะพบกบสงทนาสนใจไดหลายประการ และเสนทางในลกษณะนจะ

ไมมผลกระทบตอสภาพธรรมชาตมากนก โดยจะมเครองหมายแสดง (Marker) ไวในจดทตองการสอ

ความหมาย และมคมอประกอบ

3) เสนทางใชประโยชนพเศษ (Special-use trails) เปนเสนทางทสรางขนเพอตอบสนอง

ความจาเปนของผใชและวตถประสงคทตองการใชเปนหลก อาจเปนเสนทางทใหประโยชนใน

44

การศกษาธรรมชาตอกทางหนงดวย และการสรางเสนทางไมขนอยกบสภาพแวดลอมทวไปของพนท

เสนทางในลกษณะน ไดแก ทางขบขจกรยาน (Bicycle trail) ทางศกษาธรรมชาตใตน า (Under water

trail) เสนทางเรอ (Canoe or Boat routes) ทางขมา (Equestrian) ทางเดนชาง (Elephant trail) และทาง

สาหรบคนพการ (Trail for the handicapped) เปนตน

(1) ทางศกษาธรรมชาตโดยการขมา (Equestrian or Horse back riding trail) เปนทางท

จดขนไวสาหรบใหคนขมาชมธรรมชาต

(2) ทางขจกรยาน (Bicycle trail) จะพบในเมอง สวนสาธารณะ มหาวทยาลย โดยจะม

การจดทางไวบรการ มเครองหมายจราจรเฉพาะ มระยะทางนอยกวา 8 กโลเมตร

(3) ทางศกษาธรรมชาตใตน า (Under water trail) การศกษาธรรมชาตตามเสนทางนจะ

ใชวธนาเรอทองกระจก (Glass-bottomed boat) และการวายน าโดยใชหนากากดปะการง(Swimming/a

Face Mask and Snorkel) ทง 2 วธจะใชไดเฉพาะในบรเวณทมนาตนระดบความลก 6–10 ฟต

(4) เสนทางเรอ (Canoe or Boat routes) เปนการจดการศกษาธรรมชาตโดยใหนาเรอชม

จะจดในพนททมทะเลสาบหรอลาธารทมนาไหลตลอดป

(5) ทางสาหรบคนพการ (Trail for the handicapped) เปนเสนทางทจดไวเฉพาะใหแก

คนพการ หรอสงอายเขามาเทยวชม โดยเสนทางนจะตองมความกวางเพยงพอสาหรบรถเขน มความยาว

ไมเกน 200 เมตร มลกษณะเปนพนผวแขงและเปนทราบ เปนเสนทางในลกษณะมาบรรจบกน

3.3 ขอกาหนดทวไปในการจดเสนทางศกษาธรรมชาต

1) ทางเดนศกษาธรรมชาตทนาสนใจ จะตองผานไปในพนททมความหลากหลาย มสง

ทดงดดใจ มความสวยงามและความประทบใจ เชน

(1) เสนทางผานจดชมววทมทวทศนสวยงาม เชน ทะเลสาบ ยอดเขา หบเขา หนาผา

สามารถตดแตงเปดววได

(2) เสนทางทมนาตก ลาธาร และนาไหลผาน มความรมรนจากรมเงาของตนไม

(3) พชพรรณและสตวปามความหลากหลายในเรององคประกอบ รปแบบ ความ

หนาแนน มพชหรอสตวทหายาก

(4) เสนทางผานไปในจดทนาสนใจ เชน ปาทม จดสนใจพ เศษ มรองรอย

ประวตศาสตร โบราณคด และซากฟอสซล เปนตน

45

2) มความสะดวกและความปลอดภยตอการเดนชม ไมลน ไมลาดชน ไมเปนโคลน

หรอมนาขง สามารถเขาชมไดทกฤดกาล

3) ตองไมไกลเกนไป ไมควรเปนแนวเสนตรง ควรจะมการตดโคง และควรเปน

ลกษณะวงรอบหรอเปนวงกลม (Loop) โดยมจดเรมตนและจดสดทายอยทจดเดยวกนหรอใกลเคยงกน

และจดเรมตนควรจะมลานจอดรถ ศนยประชาสมพนธ หรอศนยศกษาธรรมชาต เพอใหขอมลเบองตนแก

นกทองเทยว

4) จะตองมปายแสดงทศทางและสญลกษณตางๆชดเจน บอกทศทางและระยะทางท

ถกตองใหผมาเทยวชมจากตางถนเขาใจและรวาเสนทางดงกลาวมสภาพเปนอยางไร

5) เสนทางทกาหนดควรสรางอยางถาวร และโดยใชการบารงรกษานอยทสด

6) เสนทางเดนหลกอยในตาแหนงทจะกระจายนกทองเทยวออกจากพนทเปราะบาง

และพนททมการใชงานมาก

7) มความลาดชนท เหมาสม ในการกาหนดเสนทางเดนควรมความลาดชน

ประมาณ 5% และใหมพนททลาดชนเกน 10% ไดเปนระยะทางสนๆ โดยทาเปนขนบนได และจดทาสง

กดขวางเพอปองกนการพงทลายของดน

8) ระยะทางเสนทางเดนศกษาธรรมชาต ควรใชเวลาในการเดนชมไมเกน 45 นาท

9) การกาหนดเสนทางเดนเทา ตองคานงถงขอจากดพนฐาน 4 ขอ ดงน

(1) ผวางแผนจดทาเสนทางจาเปนตองทราบ และคณเคยกบลกษณะทางกายภาพ

ของพนท เพราจะเปนสวนชวยใหจดสาคญของพนทไมถกมองขาม

(2) ผวางแผนจดทาเสนทาง ตองมความชานาญในเรองความรทวไป และเฉพาะ

อยางเกยวกบวตถประสงคของการศกษาธรรมชาต และโปรแกรมการสอความหมายทตองการใน

เสนทางตลอดจนขอบเขตของโปรแกรม

(3) การวางแผนในการพฒนาเสนทางเดนเพอศกษาธรรมชาต ตองคานงวาผใช

เสนทางสวนใหญ ไมคนเคยกบธรรมชาต จะตองคานงถงความปลอดภยและสงทนาสนใจในเสนทาง

(4) การวางแผนพฒนาทางเดนเทาในบรเวณใด ตองคานงถงผลกระทบทจะเกดตอ

สภาพธรรมชาตในบรเวณดงกลาวเปนหลก

46

3.9 ประวตของการทองเทยวเชงนเวศในประเทศไทย

การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) เปนรปแบบการทองเทยวแบบยงยน แนวคดของการ

ทองเทยวเชงนเวศไดรเรมขนในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2519 โดยมการนาเสนอแนวความคดนใน

แผนพฒนาการทองเทยวแหงชาตแผนแรกของไทย แตไมปรากฏรายระเอยดและแนวทางทชดเจน แต

เปนการมงเนนในเรองการพฒนาการทองเทยวทงระบบ โดยผลของการพฒนานนมงเนนดานเศรษฐกจ

เปนหลก

อยางไรกตามภาคเอกชนของอตสาหกรรมการทองเทยวกไดขายสนคาทางดานธรรมชาต

เรอยมาในรปแบบของกลมผสนใจพเศษ เชน การเดนปา การดนก การดาน า เปนตน จากการจดกจกรรม

ทองเทยวดงกลาวโดยขาดขอบเขต และปราศจากนโยบายในการควบคมทชดเจนของรฐบาล จงเปนผล

ใหแหลงทองเทยวทางธรรมชาตและสภาพแวดลอมเสอมโทรมอยางเหนไดชดในระยะตอมา

จากผลกระทบดงกลาวจงเปนผลใหอตสาหกรรมการทองเทยวถกโจมตมาตลอดวา เปน

สาเหตใหมการใชทรพยากรอยาลางผลาญ เปนอตสาหกรรมนอกจากจะทาลายสภาพแวดลอมแลว ยง

ทาลายสงคมและวฒนธรรม ดงนนการทองเทยวแหงประเทศไทย ในฐานะหนวยงานทรบผดชอบและ

กากบดแลการทองเทยวโดยตรงจงมการกาหนดนโยบายเพอแกไขปญหาดงกลาว โดยการกาหนด

นโยบายการพฒนาและสงเสรมการทองเทยว ป 2540 – 2546 ซงนอกจากนโยบายดงกลาวจะเปนผลให

เกดการทองเทยวควบคกบการอนรกษ อนเปนจดกาเนดของการทองเทยวเชงนเวศอยางแทจรงแลว การ

ทองเทยวเชงนเวศยงเกดจากความตองการ 3 กระแส คอ

1. กระแสความตองการอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ทมขอบขายกวางขวาง

ไปทวโลก ทงในแงการอนรกษในระดบทองถนไปจนถงการอนรกษ ปองกน แกไข วกฤตการณของ

โลก โดยเฉพาะอยางยง การอนรกษระบบนเวศ เพอคงความหลากหลายทางชวภาพ

2. กระแสความตองการของตลาดการทองเทยว ในดานการเรยนรหรอมประสบการณดาน

สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต เปนความตองการทมมากขนในหมนกทองเทยว และในทกสวน

ของสงคม เพอใหผเกยวของมความรและความตระหนกในการอนรกษสงแวดลอม กระแสนจง

กอใหเกดความตองการไปในการขยายและปรบทศทางของตลาดธรกจทองเทยวมากขน

3. กระแสความตองการพฒนาคน โดยการมสวนรวมของประชาชน ทมาจากราก

หญา (ประชาชนพนฐาน) อนจะเปนหลกประกนทจะใหมการพฒนาในทศทางทถกตอง มการกระจาย

รายไดทเหมาะสม เปนไปตามความตองการของผทอยในพนทมากขน

47

ความตองการอนรกษสงแวดลอม

และทรพยากร

ความตองการของตลาดการทองเทยว

ดานการศกษาเรยนร

ความตองการพฒนาคน

โดยการมสวนรวมของประชาชน

การทองเทยวเชงนเวศ

(Eco tourism)

ภาพท 2 กระแสความตองการเปลยนแปลงการทองเทยว

จากพลงทง 3 กระแสดงกลาว จงทาใหเกดแนวคดการพฒนารปแบบการทองเทยวแนวใหม ท

ปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม และเพอปองกนระบบนเวศของธรรมชาต นนคอ Green tourism หรอ

Ecotourism ซงเปนรปแบบการทองเทยวทมกรอบและโครงสรางเลกๆ รวมกน แลวสามารถนาไปสการ

พฒนาการทองเทยวทย งยนได (All tourism should be sustainable tourism : Dowling, 1995)

นกวชาการจากสมาคมสงเสรมการทองเทยวภาคพนแปซฟค (PATA) องคการการทองเทยวโลก

(WTO) และนกวชาการในอตสาหกรรมการทองเทยว ทงจากยโรปและสหรฐอเมรกา ตางใหคาจากด

ความ ของ Ecotourism บ นพ นฐานอง คประ กอบวา “เ ป นการทอง เ ทยว ท มควา มรบผ ดชอบ

(Responsible) ในแหลงทองเทยวธรรมชาต (Nature-based tourism) มการจดการสงแวดลอม

(Environment management) และการใหความรการศกษาธรรมชาตและสงแวดลอม(Environment

education-based tourism) โดยประชาชนในทองถนจะตองมสวนรวมในการจดการ (Community

based participation) รวมคด ดาเนนการ ไดรบผลประโยชน และบารงรกษา เพอพฒนาการทองเทยว

อยางมคณภาพ และประชาชนมคณภาพชวตทดในทศทางทยงยน” ซงมผลตอการพฒนาการทองเทยว

โดยตรงและตอระบบการจดการพฒนาการทองเทยว รวมทงมผลตอรปแบบการทองเทยว อกทงเปน

การเพมทางเลอกใหมในการทองเทยวใหมากขน

48

3.10. แหลงทองเทยวเชงนเวศ

กองอนรกษ การทองเทยวแหงประเทศไทย รวมกบสมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญ

ภย ไดกาหนดหลกเกณฑการกาหนดแหลงทองเทยวเชงนเวศ ทตรงตามหลกมาตรฐานสากล ไวดงน

1. เปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทมระบบนเวศสมบรณ

2. มความพรอมในการบรหารจดการ มศนยศกษาธรรมชาต ภายในศนยมบรการ

อานวยความสะดวกเบองตน มเคานเตอรบรการขาวสาร มมนทรรศการ หองสขา มมจาหนายอาหาร และ

เครองดม มการบรหารจดการในลกษณะการเปนเจาของบานทด มความปลอดภยตอการเดนทาง

3. มการจดทาเสนทางศกษาธรรมชาต ทงเสนทางไปและกลบทางเดม เสนทางแบบ

วงรอบหรอวงกลม ระยะทางตงแต 1 กโลเมตรเปนตนไป

4. มปายสอความหมายบนเสนทางศกษาธรรมชาตเปนระยะๆ เพอใหความรแก

นกทองเทยว

5. มแผนทและคมอนาเทยวประกอบปายสอความหมาย เพอใหความรตอนกทองเทยว

6. มการกาหนดขดความสามารถในการรบของพนท จานวนนกทองเทยวตอครงตอวน

7. มมคคเทศกทองถน

8. มการบรหารจดการพนทและมบรการรวมกบประชาชนในทองถน องคกร

ภาครฐบาล องคกรเอกชน (NGO) องคกรบรหารทองถน (เทศบาล และอบต.)

9. มนโยบายตอการรกษาสภาพแวดลอมและภมปญญาทองถนชดเจน เชน การจดการ

ขยะ การจดการนาเสย การจดการมลพษตางๆ

10. มแผนพฒนาบคลากรและการบรการสระดบมาตรฐานสากล

11. หากแหลงทองเทยวมทพกแรมจะตองเปนทพกแรมระดบการรกษาสงแวดลอม (Eco

lodge)

โครงการศกษาวจยการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม

รวมกบ สถาบนสงแวดลอมไทย (2544) มการทาการศกษาเพอหามตและดชนชวดคณภาพแหลง

ทองเทยว เพอประเมนศกยภาพของแหลงทองเทยว มตในทนหมายถงกรอบหรอประเดนทกาหนด

ขนมาเพอวดและประเมนคณลกษณะของแหลงทองเทยววาสมควรไดรบการรบรองมาตรฐานคณภาพ

หรอไม โดยพจารณาจาก 7 มต ดงน

49

ตารางท 1 มตและดชนชวดคณภาพแหลงทองเทยว

มต รายละเอยด

1. ลกษณะทางกายภาพ 1) ทตงของแหลงทองเทยว

2) การเขาถงแหลงทองเทยว

3) ความสมบรณและความมชอเสยงของแหลงทองเทยว

2. การรกษาคณภาพสงแวดลอม 1) การจดกาขยะมลฝอย

2) การจดการคณภาพอากาศ

3) การจดการคณภาพเสยง

3. เศรษฐกจ-สงคม 1) ผลประโยชนตอชมชน

2) ความสามารถในการพงตนเอง

3) ความคมคาของการเทยวชม

4) การมสวนรวมของชมชน

5) ความเขมแขงของชมชนและวฒนธรรม

4. ศลปวฒนธรรม 1) คณคาทางอตตาลกษณ

2) คณคาทางภมปญญาและองคความร

3) คณคาทางสนทรยศาสตร

4) คณคาทางประวตศาสตร

5) คณคาทางสงคม

5. ประวตศาสตรและโบราณคด 1) คณคาทางสนทรยภาพ

2) คณคาประวตศาสตรและโบราณคด

3) คณคาทางวทยาการและการศกษา

4) คณคาทางสงคม

5) ขนาด

6) ความสาคญของกลมสงกอสราง

7) สถานภาพในปจจบน

8) ความเสยงตอการเสอมสภาพ

6. คณคาทางการเรยนรและการศกษา 1) ผลประโยชนและความคมคาในการเรยนร

50

ตารางท 1 (ตอ) มตและดชนชวดคณภาพแหลงทองเทยว

มต รายละเอยด

2) วธการเผยแพรเนอหาความรและการใชแหลง

ทองเทยวเพอการเรยนรและการศกษา

3) การปรบปรงปจจยและกระบวนการใหความรอยางตอเนอง

7. การบรหารและการจดการ 1) ประสทธภาพของการใชทรพยากรและพลงงาน

2) การจดสงอานวยความสะดวก

3) การใหความปลอดภยตอชวตและทรพยสน

4) การบรหารงานบคคลและงบประมาณ

5) การปฏบตตามระเบยบขอบงคบและกฎหมายท

เกยวของ

6) การใหความรและสรางจตสานกในคณคาของการทองเทยว

ท ม า : โ ค ร ง ก า ร ศ ก ษ า ว จย ก า ร จด ก า ร ม น ษ ยก บ ส ง แ ว ด ล อ ม บณ ฑ ต ว ท ย า ล ย

มหาวทยาลยเชยงใหม และสถาบนสงแวดลอมในไทย, 2544.

3.11 นกทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวแหงประเทศไทยและสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศ

ไทยไดกาหนดการวดความเปนนกทองเทยวเชงนเวศ โดยพจารณาระดบความเขมขนจากปจจย ตอไปน

1. ความสนใจในแหลงทองเทยว พจารณาประเภทและรปแบบของแหลงทองเทยวท

นยมไปเทยว โดยใหความสาคญกบการทองเทยวในแหลงทองเทยวทสงเสรมความร การอนรกษ การ

รกษาสงแวดลอม และการสรางความตระหนกในการพฒนาอยางย งยน ระดบความเขมขนของความ

สนใจมดงน

1) สนใจแหลงทองเทยวธรรมชาต หรอวฒนธรรมทมลกษณะเฉพาะถน มความ

สมบรณหลากหลาย ตองใชความต งใจในการทองเทยวสง มกจกรรมทแตกตางจากความเคยชน

ตามปกต หรอมระดบความสนใจลดลงตามลาดบ

51

2) มกจกรรมการทองเทยวเพอศกษา การเดนปา การดาน าดปะการง การดนก สอง

สตว เปนตน

2. การเตรยมตวกอนเดนทางทองเทยว

1) มการเตรยมการศกษาหาความร โดยศกษาคนควาดวยตนเอง และ/หรอ เขารบ

การอบรมกอนเดนทาง หรอโดยการสอบถามขอมลเกยวกบสถานทกอนเดนทาง

2) การเตรยมอปกรณเครองมอในการทองเทยวครบถวนดวยตนเอง หรอตาม

คาแนะนา โดยใหความสาคญในอปกรณทไมทาลายสงแวดลอม และไมทงใหเปนขยะในขณะทองเทยว

3. การปฏบตตวในการทองเทยว

1) ปฏบตตามกฎเกณฑทกาหนดไวในแหลงทองเทยวนนๆ หรอทเหนสมควร

2) มความกระตอรอรนในการรกษาสงแวดลอม

3) มความสนใจใฝรในระหวางการทองเทยว ใหความสาคญตอขอมล กจกรรมการ

สอความหมาย หรออนๆ ทจะเสรมสรางความรและความตระหนกทด

4) มความยนดจายในการชวยรกษาสงแวดลอม

5) สนใจเขารวมกจกรรมและปฏสมพนธกบผอน

4. การปฏบตตวหลงการทองเทยว

1) มความรกและหวงแหนทรพยากรทไดเรยนรเพมขน หลงจากการทองเทยว

2) มการเรยนรตอเนอง

3.12 ทพกเชงนเวศ

แนวคดเรองทพกเชงนเวศ ทออกแบบโดยนาวตถประสงคเพอการพฒนาอยางยงยนมา

พจารณานน เปนความพยายามทจะนาแนวคดดานการอนรกษทสนบสนนใหมการทรพยากรอยางชาญ

ฉลาด เกดการสญเสยนอยทสด และเออประโยชนตอสภาพแวดลอมอยางย งยน แตในปจจบนยงไมม

ขอกาหนดหรอเกณฑมาตรฐานทจะนามาบงคบใชใหเปนรปแบบเดยวกน ซงการทองเทยวแหงประเทศ

ไทยและสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ไดกาหนดลกษณะสถานทพกเชง

นเวศ วาสามารถพจารณาไดจาก

1. ลกษณะรปแบบของสถานทพก มการกอสรางโดยคานงถงความเปนทองถน และ

ความกลมกลนกบสภาพแวดลอมมากนอยแคไหน กลาวคอ

52

1) การสะทอนสภาพดงเดมของพนท (ลกษณะสถาปตยกรรม การตกแตงภายใน

และองคประกอบตางๆ ของสถานบรการ) วามลกษณะแบบดงเดมของพนทมากหรอมลกษณะ

ผสมผสานของเดมกบของใหมทกลมกลนกน หรอมลกษณะแบบใหมสวนใหญ

2) กลมกลนกบสภาพแวดลอม (ดานรปแบบ ขนาด การจดวางองคประกอบน

พนท) วามความกลมกลนเปนอนหนงอนเดยวกนกบพนท หรอผสมผสานองคประกอบอยางกลางๆ

หรอผสมผสาน โดยสถานบรการมความโดดเดนกวาแตไมรสกทาลายสภาพพนท

3) การเลอกทาเลทตงของสถานบรการ อยในทาเลทเหมาะสม ไมทาลายธรรมชาต

หรออยในทาเลทมการดดแปลงธรรมชาตบางแตไมมผลกระทบ หรออยในทาเลทมผลกระทบตอสภาพ

ธรรมชาต หรออยในทาเลทมการทาลายธรรมชาตมากทสด

2. มการจดการดานการรกษาสงแวดลอม

1) มการใชพลงงาน มมาตรการประหยดพลงงานมากนอยแคไหน

2) การใชนา ประหยดมากนอยแคไหน

3) การบาบดนาเสยเหมาะสมตามหลกวชาการและนากลบมาใชในพนทหรอจดการ

โดยวธหนงวธใด อยางไร

4) การจดการขยะ มมาตรการอยางไร

3. กจกรรมและบรการ

1) มกจกรรมใหการศกษาสงแวดลอม ประกอบสาหรบผมาพกหรอไม

2) มการสอความหมายสงแวดลอมตอผมาพกในสถานทและบรเวณตางๆ ภายใน

สถานทพกหรอไม มากนอยแคไหน

3) การบรการสะทอนความเปนทองถนในดานรปแบบ สงอานวยความสะดวกและ

บรการประกอบอนๆ

4) การบรการมความสะอาดเปนทพอใจ ถกสขลกษณะ รวดเรว

3.13 สงอานวยความสะดวกในแหลงทองเทยว

สงอานวยความสะดวกในแหลงทองเทยว หมายถง (Facility) หมายถง บรเวณพนทและ

โครงสราง หรอสงปลกสรางตางๆ ทสรางขนเพอรองรบกจกรรมของผมาเยอน และกจกรรมในการ

บรหารจดการพนท สงอานวยความสะดวกในแหลงทองเทยว มบทบาทสาคญตอแหลงทองเทยวโดย

สรป ดงน

53

1. เพอสนองตอความตองการของนกทองเทยว ในการประกอบกจกรรมนนทนาการ

หรอกจกรรมการทองเทยว

2. ชวยปองกนรกษาทรพยากรและสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยว ไมใหเสอม

โทรมลง อนเนองมาจากกจกรรมการทองเทยว

3. ชวยปองกนอนตรายทอาจจะเกดกบนกทองเทยว ในขณะประกอบกจกรรมการ

ทองเทยว

4. เปนเครองมอใหความร สรางความเขาใจ และเพมโอกาสใหกบนกทองเทยว ได

สมผสและชนชมธรรมชาตมากขน

5. อานวยความสะดวกใหกบการบรการจดการแหลงทองเทยว

6. มบทบาททางออมในการสรางภาพลกษณของแหลงทองเทยว

จะเหนไดวาสงอานวยความสะดวกในแหลงทองเทยว สามารถลดหรอชวยเสรมคณคาใหกบ

แหลงทองเทยวได ดงนน การวางแผนและออกแบบสงอานวยความสะดวก จงควรดาเนนการอยาง

ระมดระวง

3.14 ปญหาการทองเทยวเชงนเวศ

เปนทยอมรบกนโดยทวไปวาสงใดกตามเมอม “ขอด” ยอมม “ขอเสย” ดงนนแมวาการ

ทองเทยวเชงนเวศ จะเปนกระแสทสงคมไทยใหความสาคญ และมการดาเนนการอยางหลากหลาย เมอ

มการระดมความเหน จงสามารถระบประเดนปญหาเบองตนได ดงน

1. การทองเทยวเชงนเวศบางแหง ไดเกดการแยงชงทรพยากรและทดนทากนของคน

ใน ชมชน เพอนามาใชประโยชนในการทองเทยว และในทางกลบกน บางแหงชาวบานและนายทนตาง

ถนสามารถเขาครอบครองพนทสาธารณะของชมชนเพอประโยชนสวนตว

2. ชมชนไมรจกกฎหมายทเกยวของกบการทองเทยว และกฎหมายทมอยกไมเออตอ

การดาเนนงานของชมชน เชน บตรไกด ทจะรบรองคณวฒทางการศกษามากกวาความรจรงในพนท

หรอชมชน

3. การสรางโครงสรางพนฐาน ตลอดจนบานพกรบรองนกทองเทยวทผาน ไมได

ค า นง ถงความตองกา รของชมชน ไมสอดค ลองกบสภาพทางระบ บนเวศ เ ชน หองพก ม

เครองปรบอากาศอยางดกลางปา มถนนคอนกรตตดผานชมชน ฯลฯ

54

4. นกทองเทยวมาจากวฒนธรรมทหลากหลายสวนหนงไมเคารพตอวถชวตด งเดม

ของชมชนบางแหงเยาวชนในชมชนเลยนแบบวฒนธรรมของนกทองเทยว

5. เกดความขดแยงในผลประโยชนในชมชน เนองจากมนษยมความอยาก มความโลภ

บางแหงอาจจะเปลยนสภาพจาก “ธรกจทองเทยวของชมชน” ไปเปน “ธรกจสวนบคคล”

6. เมอมนกทองเทยวมากขนจงเกดปญหาขยะ แหลงเสอมโทรม รวมถงสงแวดลอม

เพมมากขนเชนกน

7. บรษทจดนาเทยว ไมไดคานงถงวฒนธรรมของทองถนและบางครงการแขงขนกน

ในเรองของราคา ทาใหมองชมชนเปนเพยงสนคาอยางหนงเทานน

8. ชาวบานทเปนมคคเทศกทองถนทรเรองสภาพพนทและชมชนเปนอยางด แตไม

สามารถม “บตรมคคเทศก” ได

9. นกทองเทยวบางสวนทขาดการรบร รบทราบวฒนธรรมของชมชน ทาใหไมเขาใจ

พนทแหลงทองเทยว บางคนอาจดถก ลบหล วตถโบราณของชมชนทองถนโดยไมรตว

10. หนวยงานราชการทเขาไปสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศตามกระแส หลาย

หนวยงานไมรจรง และสงเสรมในทางทผดซงเปนผลใหวถแหงความเปนชมชนเสอมและลมสลายไป

ในทสด

11. ชมชนขาดหลกวชาการ ในการกาหนดขดความสามารถการรองรบนกทองเทยว

ในแหลงทองเทยวเชงนเวศ เปนผลใหสภาพพนทเสอมโทรมลง

12. ความเขาใจและสานกของนกทองเทยวทขาดความรบผดชอบ และมกคาดหวงให

ชาวบานมาเปน “บรการ” คาดหวงวาจะไดรบการบรการทสะดวกสบาย และพยายามกดดนใหชมชน

ปรบเปลยนเพอใหตรงตามความตองการของตน

13. ของกนของใชในแหลงทองเทยวมกมราคาแพง ทาใหคาครองชพของคนใน

ทองถนสงขน และคนในทองถน ตองแบกรบภาระนโดยไมจาเปน

14. การลดศกดศรความเปนมนษยของคนในชมชน อนเนองจากนกทองเทยวบาง

กลม ทไปเทยวชมวถชวตชมชน มความคดความรสกเหมอนการไปเทยวสวนสตว

15. ราชการขาดเปาหมายหลกดานทางการทองเทยวเชงนเวศ เมอมปจจยมากระทบก

เบยงเบนออกไป

55

16. ชาวบานยงมแนวคด ในเรองการพงพา อนเนองมาจากการมหนวยงานราชการเขา

ไปสงเสรม แตไมทาตวเปนเพยงแค “พเลยง” ของชมชน จงมกตอบสนองความตองการโดยขาดการ

ตอรอง

17. แหลงทองเทยวทางธรรมชาตทขาดการจดการอยางเหมาะสมไดสญเสยสภาพการ

เปนแหลงทองเทยวเชงธรรมชาตไป

18. หนวยงานราชการมองการทองเทยวในรปแบบตางๆ เปนเรองของการหารายได

19. ชาวบานขาดอานาจตอรองในเรองของรปแบบและการจดการทองเทยวทมงเนน

การสรางรายได

20. กฎหมายอทยานแหงชาต ไมเปดชองทางใหชมชนสามารถเขาไปดาเนนการ

จดการทองเทยว ในพนททเปนแหลงทองเทยวในเขตดงกลาว (การทองเทยวแหงประเทศไทย. 2543)

3.15 แนวทางในการอนรกษและพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

การอนรกษและพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ มแนวทางดงตอไปน

1. ใหการทองเทยวเชงอนรกษเปนนโยบายหลกในการสงเสรมและพฒนา การ

ทองเทยวอยางย งยน

1.1 การสงเสรมและการพฒนาแหลงทองเทยวจะตองอยภายใตกรอบของการ

อนรกษ และตองมแผนการจดการสงแวดลอมควบคกนไป มการกาหนดทศทางและมาตรการสงเสรม

และการพฒนาทสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและศกยภาพของแหลงทองเทยว รวมทงปองกนและ

ควบคมปญหาความเสอมโทรมของสงแวดลอม วฒนธรรม และวถชวตของชมชนทจะเกดจากกจกรรม

การ ทองเทยว

1.2 ใหมการวางแผนการจดการทเกดจากความรวมมอของชมชนทองถน

ประชาชน และภาคเอกชนในพนท เพอคมครอง ดแล รกษาพนททมระบบนเวศสมบรณหรอมคณคา

ทางธรรมชาต

1.3 หนวยงานทรบผดชอบดแลแหลงทองเทยว ตองรายงานผลกระทบดาน

สงแวดลอม ทเกดจากการทองเทยวตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตอยางนอยปละหนงครง

2. การพฒนาแหลงทองเทยวจะตองคานงถงศกยภาพความสามารถในการรองรบของ

พนท และกฎระเบยบทเกยวของ

56

2.1 จากดจานวนนกทองเทยวโดยคานงถงสมรรถนะและระบบนเวศของแหลง

ทองเทยวทจะรองรบได โดยเฉพาะแหลงทองเทยวทมความออนไหวของระบบนเวศ เชน การกาหนด

จานวนนกทองเทยว การกาหนดระยะเวลา และการจดใหมทางเลอกตางๆ เพอใหแหลงทองเทยว ไดรบ

การฟนฟ

2.2 แหลงทองเทยวจะตองมการจดการสภาพแวดลอมใหอยในระดบมาตรฐานทด

มการบรหารการจดการน าเสย ขยะมลฝอย และสงปฏกลทถกสขลกษณะ รวมทงควบคมภาพอากาศและ

เสยง

2.3 ใหมการจดทาแผนและผงการใชทดน รวมทงใหองคกรปกครองสวนทองถน

ออกขอบงคบในการจดระเบยบของธรกจและกจกรรมบรการนกทองเทยวใหเปนไปตามแผน และผงท

กาหนด โดยใหผทเกยวของทงภาครฐ เอกชน และประชาชนในพนทรวมกนจดทา

2.4 ใหมการกาหนดสดสวนรายไดทเกดจากกจกรรมการทองเทยวมาใชในการ

ดแลรกษา ฟนฟ บรณะ จดการสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยว โดยแกไขปรบปรงกฎระเบยบท

เกยวของ

2.5 หนวยงานทรบผดชอบดแลแหลงทองเทยวจะตองดแลรกษาเอกลกษณและ

คณคาดงเดมของแหลงทองเทยวไว โดยกาหนดมาตรการควบคมไมใหมการดดแปลงสภาพแวดลอม

รวมทงควบคมการกอสรางบรการพนฐานและสงอานวยความสะดวกตาง ๆ ใหกลมกลน ไมลดคณคา

ความสาคญและเอกลกษณของแหลง

2.6 หนวยงานทรบผดชอบดแลแหลงทองเทยวประสานกบหนวยงานทมอานาจ

บงคบใชกฎหมาย ใหมการบงคบใชอยางเขมงวดเพอปราบปรามผกระทาผดกฎหมายอยางจรงจงและ

ตอเนอง โดยเฉพาะการบกรกทสาธารณประโยชนและกจกรรมทกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม

และโบราณสถาน

3. สรางศกยภาพการบรหารและจดการดานการทองเทยวใหทองถนและประชาคม ม

การจดการทมมาตรฐาน

3.1 ใหการสนบสนนสถาบนการศกษาทงภาครฐและเอกชน ในการพฒนาผมสวน

เกยวของในอตสาหกรรมการทองเทยว โดยเฉพาะประชาชนในทองถนมความสามารถในการบรหาร

จดการทรพยากรการทองเทยวอยางย งยน

57

3.2 จดตงเครอขายความรวมมอระหวางสถาบนการศกษา หนวยงานทเกยวของ

และทองถนในระดบชมชน ใหเปนศนยกลางในการสงเสรม สนบสนน และดาเนนกจกรรมทเกยวของ

กบการบรหารจดการทรพยากรการทองเทยวโดยชมชนทองถนมสวนรวม

3.3 สรางความเขมแขงใหกบชมชนในการมสวนรวมในการบรหารจดการแหลง

ทองเทยว โดยใหความสาคญกบประชาชนในทองถนประกอบอาชพทตอเนองและเชอมโยงกบการ

ทองเทยว เพอใหชมชนทองถนมรายไดอยางพอเพยงและพงตนเองไดในระยะยาว

4. ปกปอง คมครอง และฟนฟสงแวดลอมศลปกรรมตามหลกการอนรกษ

4.1 นานโยบายดานการอนรกษแหลงศลปกรรม วฒนธรรม และโบราณคดแปลง

ใหเปนแผนปฏบตการโดยเนนใหมผลในทางปฏบตและใหองคกรปกครองสวนทองถนจดทาแผนการ

ดาเนนงานปกปองคมครอง และฟนฟ โดยจดใหเปนสวนหนงของแผนพฒนาจงหวดและทองถน

4.2 นากฎหมายของหนวยงานตางๆมาใชเปนมาตรการในการปกปองและฟนฟ

แหลงศลปกรรม วฒนธรรม และโบราณคด และใชมาตรการประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอม

ศลปกรรมเปนมาตรการเสรมในการอนรกษ

4.3 ใหหนวยงานของรฐจดสรรทรพยากรใหเพยงพอตอการอนรกษอยางตอเนองและ

เปนระบบ รวมทงใหมการจดสรรรายไดอนเกดจากการใชหรอไดประโยชนจากแหลงศลปกรรมมาดแล

รกษา ฟนฟ และบรณะแหลงศลปกรรมและสภาพแวดลอม

4.4 ให ม การศ กษา วจย และพฒนาเทคโนโลยดานการอน รกษ ท ถ กตอง

เหมาะสม รวมทงนาภมปญญาทองถนมาใชในการอนรกษและฟนฟแหลงศลปกรรม วฒนธรรม และ

โบราณคด

4.5 ใหสานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต จดทากรอบสงแวดลอม

ทาง วฒนธรรมเพอสภาวฒนธรรมรายงานสถานการณตอรฐสภาอยางนอยปละหนงครง

5. สรางองคความร โอกาส และกระบวนการสบทอดความร ความเขาใจ เกยวกบ

ศลปะ วฒนธรรม และโบราณคด อยางถกตองเปนระบบ

5.1 ใหความร ปลกฝงรากฐานความรความเขาใจ สรางและสนบสนนกจกรรม ทปลก

จตสานกในเรองการอนรกษศลปะ วฒนธรรม และโบราณคด โดยเรมต งแตครอบครว ชมชน

สถานศกษา จนถงการดารงภมปญญา

5.2 เสาะหาผร ปราชญทองถน ดานศลปะ วฒนธรรม และโบราณคด เพอใหม บทบาท

ในการเปนผนาดานการอนรกษและสบทอดภมปญญาทองถนเหลานนใหเขมแขง แพรหลาย และดารง

58

อยตอไป โดยใชหลกการมสวนรวมของประชาชนและชมชนทองถนใหมากทสด โดยองคกรของรฐ

เปนผสนบสนน

5.3 ในการจดกจกรรมการเรยนการสอน ใหใชหลกบรณาการวฒนธรรมกบวชา

สาขาตางๆ ทงระบบ ใชแหลงศลปกรรมและโบราณคดเปนพนทศกษานอกสถานท

5.4 ใหมกองทนทองถน โดยระดมจากภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนเพอใช

ในการดแล รกษา และฟนฟบรณะแหลงศลปกรรมและโบราณคดของทองถน

5.5 ใหมการนาเทคโนโลยการสอสารทกชนด มาใชในการเผยแพรเรองราวท

เกยวกบ แหลงศลปกรรม วฒนธรรม และโบราณคด (การทองเทยวแหงประเทศไทย. 2544)

4. แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว

แนวคดการมสวนรวมของประชาชน (People’s Participation) ไดเขามามบทบาทสาคญใน

การพฒนาชนบท ทงน ตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 ทมงเนนคนเปนสาคญ

มากกวาการเตบโตทางเศรษฐกจ ไดพยายามเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาจากระดบบนลงลาง (Top

- down) มาเปนจากระดบลางขนบน (Bottom - up) แนวทางดงกลาวสอดรบกบแนวคดของโอค

เลย (Oakley. 1984 : 17) ไดกลาววา แนวทางจากระดบลางขนบนน เกยวของอยางยงกบแนวคดการม

สวนรวมของประชาชน ซงเปนสงทขาดหาย (Missing ingredient) ในกระบวนการพฒนา การมสวน

รวมของชมชนนน มนกวชาการไดอธบายและใหความหมาย ปจจย ขนตอนการมสวนรวมของ

ชมชน รปแบบของชมชนตอการมสวนรวมในการจดการศกษาไวมากมาย ซงผวจยไดนามากลาวไว

เทาทจาเปนและสอดคลองกบแนวทางการศกษา ดงน

1. ความหมายของการมสวนรวมของชมชน

การมสวนรวมของชมชนนนมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายไวดงน

โคเฮนและอฟฮอฟ (Cohen and Uphoff. 1981 : 6) ไดใหความหมาย การมสวนรวมของชมชน

วา สมาชกของชมชนตองเขามามสวนเกยวของใน 4 มต ไดแก

1. การมสวนรวมการตดสนใจวาควรทาอะไรและทาอยางไร

2. การมสวนรวมเสยสละในการพฒนา รวมทงลงมอปฏบตตามทไดตดสนใจ

3. การมสวนรวมในการแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการดาเนนงาน

59

4. การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ

โดยสรางโอกาสใหสมาชกทกคนของชมชน ไดเขามามสวนรวมชวยเหลอและเขามาม

อทธพลตอกระบวนการดาเนนกจกรรมในการพฒนา รวมถงไดรบผลประโยชนจากการพฒนานน

อยางเสมอภาค องคการสหประชาชาต (United Nation. 1981 : 5) และรเดอร (Reeder. 1974 : 39) ได

ใหความหมายเจาะจงถงการมสวนรวมวา การมสวนรวมเปนการปะทะสงสรรคทางสงคม ทงใน

ลกษณะการมสวนรวมของปจเจกบคคล และการมสวนรวมของกลม

นอกจากน สชาดา จกรพสทธ (ออนไลน. 2547) ศกษาเรองชมชนกบการมสวนรวมจด

การศกษา สรปไดวา การมสวนรวมของชมชน แบงไดออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก

1. ลกษณะการมสวนรวมจากความเกยวของทางดานเหตผล โดยการเปดโอกาสให

สงคม องคกรตางๆ ในชมชน ประชาชนมบทบาทหลกตามสทธหนาทในการเขามามสวนรวมในการ

ดาเนนงาน ตงแตการคดรเรม การพจารณาตดสนใจ วางแผน การรวมปฏบตและการรบผดชอบใน

ผลกระทบทเกดขน รวมทงสงเสรม ชกนา สนบสนนใหการดาเนนงานเกดผลประโยชนตอชมชนตาม

จดมงหมายทกาหนดดวยความสมครใจ

2. ลกษณะการมสวนรวมจากความเกยวของทางดานจตใจ เปนการมสวนรวมของชมชน ท

เกยวของทางดานจตใจ อารมณ รวมทงคานยมของประชาชน เปนเครองชนาตนเองใหเขามามสวนรวม

แสดงความคดรเรมสรางสรรค การกระทาใหบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ทาใหผทเขามามสวน

รวมเกดความผกพน มความรสกรบผดชอบตอกจกรรมทดาเนนงานดวยความสมครใจ

จากแนวคดและทศนะทไดกลาวมาขางตนทงหมด สามารถแยกประเดนสรปไดวา การมสวน

รวมของประชาชน เกดขนจากเปาหมายทตองการคานยม ความเชอ วฒนธรรมประเพณ ความ

ผกพน การเสรมแรง โอกาส ความสามารถ การสนบสนน ความคาดหมายในสงทตองการ โดยม

พนฐานของการมสวนรวม ดงน

1. การมสวนรวมบนพนฐานของเหตผล

2. การมสวนรวมบนพนฐานของคานยม

3. การมสวนรวมบนพนฐานของประเพณ

4. การมสวนรวมบนพนฐานของความผกพน ความเสนหา

60

โดยสรป การมสวนรวมของชมชนนน เกดจากจตใจทตองการเขารวมในกจกรรมใดกจกรรม

หนง เพอใหบรรลถงวตถประสงคของกลมคนทสอดคลองกบวถชวตทางสงคม ซงการเราใหคนใน

ชมชนเขามามสวนรวมน น ผ ดา เนนงานจะตองมความเขาใจในวธการดา เนนชวต คานยม

ประเพณ ทศนคตของบคคล เพอใหเกดความสมครใจเขารวมกจกรรม

2. ปจจยททาใหเกดการมสวนรวม

การทชมชนจะเขามามสวนรวมนน มปจจยทสงผลใหประชาชนเขามามสวนรวม ซงม

นกวชาการไดเสนอแนวคด ดงน

ค ฟ แ ม น (Koufman. 1949 : 7) ศ ก ษ า ป จ จ ย ท เ ก ย ว ข อ ง ก บ ก า ร พ ฒ น า ช ม ช น ใ น

ชนบท พบวา อาย เพศ การศกษา ขนาดของครอบครว อาชพ รายได และระยะเวลาการอยอาศยใน

ทองถน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของประชาชน

นอกจากน ประยร ศรประสาธน (2542 : 5) ไดนาเสนอปจจยของการมสวนรวมวา ปจจยทสงผล

ตอการมสวนรวม มดวยกน 3 ปจจย คอ

1. ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ

2. ปจจยทางสงคมและเศรษฐกจ ไดแก การศกษา อาชพ รายได และการเปนสมาชกกลม

3. ปจจยดานการสอสาร ไดแก การรบขาวสารจากสอมวลชนและสอบคคล

จากแนวคดทกลาวมาขางตน สามารถสรปปจจยตอการมสวนรวมทากจกรรมได ดงน

1. ลกษณะสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ประสบการณตางๆ

2. ลกษณะทางเศรษฐกจ ไดแก อาชพ รายได

3. การไดรบขอมลขาวสาร ไดแก ความถในการรบรขาวสาร และแหลงทมาของขาวสาร

3. ขนตอนการมสวนรวมของชมชน

การเขามามสวนรวมของประชาชนในชมชน เพอการกระทากจกรรมใดกจกรรมหนงใหเกด

ประโยชนตอชมชนนน มนกวชาการไดเสนอแนวคดถงขนตอนการมสวนรวมของชมชน ดงน

ฟอรนารอฟ (Fornaroff. 1980 : 104) เสนอวากระบวนการมสวนรวมของชมชน มขนตอน

การมสวนรวม ดงน

61

1. การวางแผน รวมถงการตดสนใจในการกาหนดเปาหมาย กลวธ ทรพยากรทตอง

ใช ตลอดจนการตดตามประเมนผล

2. การดาเนนงาน

3. การใชบรการจากโครงการ

4. การมสวนรวมในการรบผลประโยชน

นอกจากน อภญญา กงสนารกษ (2544 : 14 – 15) ไดนาเสนอขนตอนการมสวนรวมของชมชน

วา ชมชนตองมสวนรวมใน 4 ขนตอน คอ

1. การมสวนรวมในการรเรมโครงการ รวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาภายใน

ชมชน รวมตดสนใจกาหนดความตองการและรวมลาดบความสาคญของความตองการ

2. การมสวนรวมในข นการวางแผน กาหนดวตถประสงค วธการ แนวทางการ

ดาเนนงาน รวมถงทรพยากรและแหลงวทยากรทจะใชในโครงการ

3. การมสวนรวมในขนตอนการดาเนนโครงการ ทาประโยชนใหแกโครงการ โดยรวม

ชวยเหลอดานทนทรพย วสดอปกรณ และแรงงาน

4. การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ เพอใหรวาผลจากการดาเนนงานบรรล

วตถประสงคทกาหนดไวหรอไม โดยสามารถกาหนดการประเมนผลเปนระยะตอเนองหรอประเมนผล

รวมทงโครงการในคราวเดยวกได

สวน อคน รพพฒน (2547 : 49) ไดแบงขนตอนการมสวนรวมออกเปน 4 ขนตอน คอ

1. การกาหนดปญหา สาเหตของปญหา ตลอดจนแนวทางแกไข

2. การตดสนใจเลอกแนวทาง และวางแผนพฒนา แกไขปญหา

3. การปฏบตงานในกจกรรมการพฒนาตามแผน

4. การประเมนผลงานกจกรรมการพฒนา

ขนตอนการเขามามสวนรวมของชมชน วรช วรชนภาวรรณ (ออนไลน. 2547) ไดสรปและ

นาเสนอขนตอนการมสวนรวมใน 2 ลกษณะ ไดแก

ลกษณะท 1 มขนตอน ดงน

1. การคด

2. การตดสนใจ

3. การวางแผน

62

4. การลงมอปฏบต

ลกษณะท 2 มขนตอน ดงน

1. การกาหนดปญหา

2. การวางแผน

3. การดาเนนงาน

4. การประเมนผล

5. การบารงรกษา และพฒนาใหคงไว

จากแนวคดเกยวกบขนตอนการมสวนรวมของชมชนทงหมดสรปไดวา ขนตอนของการเขามา

มสวนรวมของชมชนนนม 7 ขนตอน ไดแก

1. การคนหาปญหา สาเหตของปญหา และแนวทางแกไข

2. ตดสนใจกาหนดความตองการ

3. ลาดบความสาคญ

4. วางแผน กาหนดวตถประสงค วธการ แนวทางการดาเนนงาน ทรพยากร

5. วางแผน กาหนดวตถประสงค วธการ แนวทางการดาเนนงาน ทรพยากร

6. ดาเนนงานตามโครงการ และ/หรอ สนบสนนการดาเนนงาน

7. ประเมนผล

5. องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน

องคประกอบหลกของ CBT มอย 4 ดาน กลาวคอ

1. ดานทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

2. ดานองคกรชมชน

3. ดานการจดการ

4. ดานการเรยนร

ดานทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

• ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ และมวถการผลตทพงพาและใช

ทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน

63

• ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถ

ดานองคกรชมชน

• ชมชนมระบบสงคมทเขาใจกน

• มปราชญ หรอผมความร และทกษะในเรองตางๆ หลากหลาย

• ชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

ดานการจดการ

• มกฎ-กตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม และการทองเทยว

• มองคกรหรอกลไกในการทางานเพอจดการการทองเทยว และสามารถเชอมโยงการ

ทองเทยวกบการพฒนาชมชนโดยรวมได

• มการกระจายผลประโยชนทเปนธรรม

• มกองทนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชนดานการเรยนร

• ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวสามารถสรางการรบร และความเขาใจในวถชวต

และวฒนธรรมทแตกตาง

• มระบบจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน

• สรางจตสานกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมทงในสวนของ

ชาวบานและผมาเยอน

ดานการเรยนร

• ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวสามารถสรางการรบร และความเขาใจในวถชวต

และวฒนธรรมทแตกตาง

• มระบบจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน

• สรางจตสานกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม ทงในสวนของ

ชาวบานและผมาเยอน

CBT กบการพฒนาชมชนอยางเปนองครวม

การทองเทยวมความสมพนธกบการพฒนาชมชนอยางเปนองครวม เนองจากทรพยากร

การทองเทยว กบทรพยากรทชมชนใชเปนฐานการผลตเปนทรพยากรเดยวกน วฒนธรรมธรรมและ

สงคมเปนตวขบเคลอนเรองจตวญญาณของชมชน ในการสรางสมพนธกนภายในชมชนและการ

สมพนธกบภายนอก ควรจะเชอมโยงใหเหนการทองเทยวกบการพฒนาชมชนอยางเปนองครวม

64

6. บรบทของตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

ตาบลโคกกลอย เปน 1 ใน 7 ตาบลของอาเภอตะกวทง จงหวดพงงา ตงอยหางจากทวาการ

อาเภอตะกวทงประมาณ 25 กโลเมตร หางจากตวจงหวดพงงา 42 กโลเมตร และหางจากจงหวดภเกต

44 กโลเมตร เปนตาบลเดยวของจงหวดพงงาทอยตดกบจงหวดภเกต

ตาบลโคกกลอย มอาณาเขตดงตอไปน

ทศเหนอ ตดตอกบตาบลนาเตย อาเภอทายเหมอง จงหวดพงงา

ทศใต ตดตอกบตาบลไมขาว อาเภอถลาง จงหวดภเกต

ทศตะวนออก ตดตอกบตาบลหลอยง อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

ทศตะวนตก ตดตอทะเลอนดามน

ตาบลโคกกลอย มพนทประมาณ 90.41 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 56,506.25 ไร ม

หมบานในเขต ตาบลทงสน 13 หมบาน ประกอบดวย

หมท 1 บานโคกกลอย หมท 3 บานปากชอง หมท 4 บานดอน

หมท 5 บานหานบว หมท 6 บานนาใต หมท 7 บานทานน

หมท 8 บานตนแซะ หมท 9 บานนากลาง หมท 10 บานวดเขา

หมท 11 บานทาปากแหวง หมท 12 บานฝรง หมท 13 บานตะวนออก

หมท 14 บานเขาปหลาย

ลกษณะภมประเทศของตาบลโคกกลอย โดยทวไปเปนสภาพพนทภเขาอยทางทศเหนอและ

ทางทศตะวนออก มเนอทประมาณรอยละ 15 ของเนอททงตาบล ซงปจจบนมสภาพเปนปาเสอมโทรม

เพราะถกบกรกจากประชาชนเขาไปทาลายปาเพอปลกยางพารา จากนนพนทจะคอยลาดตาลงไปทาง

ทศตะวนตกและทศใต โดยทศตะวนตกจรดกบทะเลอนดามน ซงมชายหาดทสวยงาม เหมาะแกการ

ทองเทยวและมปาสงวน สวนสน มเนอทประมาณ 50 ไร อยตดกบชายทะเลอนดามน อยในพนทหมท

6 สวนทางทศใตจรดกบอาวพงงา เปนปาชายเลนแหงเดยวของตาบล ตงอยหมท 11

ประชากรของตาบลโคกกลอย (ขอมลเดอนมนาคม พ.ศ.2555) ม 9,189 คน จาแนกเปนชาย

4,608 คน และหญง 4,581 คน มจานวนครวเรอนทงสน 4,084 ครวเรอน ดงตาราง

65

ตารางท 2 จานวนประชากรและครวเรอนในตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

หมท ชาย หญง รวม จานวนครวเรอน

1 52 34 86 75

3 630 616 1,246 843

4 488 449 937 320

ตารางท 2 (ตอ) จานวนประชากรและครวเรอนในตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

หมท ชาย หญง รวม จานวนครวเรอน

5 489 492 981 472

6 371 364 735 360

7 591 540 1,131 422

8 358 377 735 289

9 324 385 709 328

10 340 323 663 226

11 298 314 612 226

12 220 250 470 217

13 100 93 193 60

14 347 344 691 246

รวม 4,608 4,581 9,189 4,084

ทมา : สานกงานทะเบยนราษฎรอาเภอตะกวทง จ.พงงา

หมบานวดเขา เปนชมชนทมสภาพเปนภเขาและปาไม มระบบนเวศทอดมสมบรณทสดของ

ตาบลโคกกลอย ตงอยทหม 10 ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา ลกษณะเปนหมบานรมเชง

เขา มธารน าตกซงมตนน ามาจากภเขาสงทชาวบานเรยกวา “ควนชางตาย” หรอคนเกาแกเรยกวา “เขา

หนาบาน” บางคนกเรยกวา “ควนยายชม” (คาวาควนแปลวาภเขายอมๆ) เปนน าตกทสวยงามมากเปน

ทพกผอนหยอนใจสาหรบคนทองถน จงเปนแหลงทองเทยวใหมททาทายผรกธรรมชาต นกอนรกษ

นยม และนกผจญภย

66

หมบานวดเขา ตงอยหางจากสแยกตาบลโคกกลอย ไปทางอาเภอทายเหมอง จงหวดพงงา

ประมาณ 700 เมตร เมอถงทางแยกเขาสสวนยางพาราของชาวบาน เรมจากปากทางเขา ระยะทาง 3 - 5

กโลเมตร (อาจจะเดนทางดวยรถมอเตอรไซคกได) ผานสวนยางพาราซงเดมเคยเปนปาเกาทถกทาลาย

เพราะการจดสรรทดนทากนใหกบเกษตรกร เสนทางขนสความสงชนขนไปเรอยๆ จะพบจดชมววของ

ภเขาลกเลกๆ ทมองลงมาเบองลางเหนทศนยภาพของตลาดตาบลโคกกลอยสวยงามมาก และไดสมผส

กบวถชวตของชาวบานในทองถนแถบนนซงสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม กอนถงภเขาลกทสอง

ระหวางเขาสองลกจะพบแองน า เขาลกทสองจะมความสงมากกวาเขาลกทหนง ซงเปนจดชมววจดท

สองสามารถมองเหนทศนยภาพของเขาหนายกษหรอชายทะเลทายเหมอง ซงตงอยในเขตอาเภอทาย

เหมอง หางจากตาบลโคกกลอยประมาณ 20 กโลเมตร

บรเวณนจะไดพบกบปาดงดบอนมตนไมสงใหญนานาชนด มากมายหลากหลายพนธ เชน ไม

ตะเคยนทอง ไมตะเคยนทราย ไมยาง ไมแซะ และไมหลมพอ เปนตนไมขนาดใหญ 3 - 4 คนโอบ ซง

บงบอกถงความเปนธรรมชาตอยางแทจรง เปนลกษณะของปาดงดบและปาดบชน มเถาวลย เถาหวาย

ไมจาพวกปาลมตางๆ นอกจากนยงคงม กลวยไมปา จาพวกรองเทานาร หางกระรอก เขมปา สงกลน

หอมไปทว จากจดสมผสธรรมชาตนทาใหพบพนธไมตางๆ ทงสงใหญและขนาดเลกบงบอกถงความ

อดมสมบรณ (Evergreen forest) ทไมเคยถกไฟปาเผาผลาญมากอน ซงองคการบรหารสวนตาบลโคก

กลอยไดปดปายเปนเขตปาอนรกษตนนา

เมอเดนลงเขาตามลานาลงไปเรอยๆ จะพบทางแยกของลาน า ทเรยกกนวา “พรพ” เนองจาก

พนธไมทพบในปาพร คอ ตนหลมพ ซงเปนตนไมตระกลเดยวกบระกาและสละ มหนามแหลมคม ผล

มรสเปรยว และยงพบทางเดนของหมปาในบรเวณน จากพรพจะมธารน าใสไหลเยนมาจากพรตางๆ

รวมกนเปนสายน าไหลลงสเบองลาง เมอเดนตามลาน าลงมาเรอยๆ จะพบกบโตนนาเหนอหรอน าตก

นาเหนอ ซงมขนาดเลกและโตนวดเขา จนลงไปถงพนราบและหมบานเกษตรกร

67

งานวจยทเกยวของ

กฤษฎา ยะการ (2543) ไดทาการศกษาการมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงนเวศของ

ประชาชนตาบลแมทราย อาเภอรองกวาง จงหวดแพร และเปรยบเทยบความตองการมสวนรวมในการ

จดการการทองเทยวเชงนเวศ ระหวางประชาชนทมปจจยสวนบคคลทแตกตางกนโดยปจจยทศกษา

ไดแก อาชพ ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการจดการการทองเทยวเชงนเวศ การไดรบขอมลขาวสารท

เกยวกบการทองเทยวเชงนเวศและความรความเขาใจเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ โดยทาการศกษา

จากขอมลปฐมภม และทตยภม

ขอมลปฐมภมเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม SPSS

นอกจากนยงใชคาสถตซงประกอบไปดวย การแจกแจงความถ คารอยละ คามชฌมเลขคณต คาความ

เบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว สาหรบขอมลทตยภมนน ไดทาการศกษา

คนควาตามงานวจย เอกสาร งานวชาการตางๆ

จากการศกษาพบวา

1. ประชาชนตาบลแมทราย มความตองการมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงนเวศ

ในระดบมาก

2. ประชาชนทมอาชพตางกน มความตองการมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชง

นเวศไมแตกตางกน

3. ประชาชนคาดหวงวาจะไดรบประโยชนจากการทองเทยวเชงนเวศแตกตางกน มความ

ตองการมสวนรวมในการจดการทองเทยวเชงนเวศแตกตางกน

4. ประชาชนทไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศแตกตางกน

5. ประชาชนมความรความเขาใจในการจดการทองเทยวเชงนเวศไมแตกตางกน และม

ความตองการมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงนเวศไมแตกตางกน

มชฌมา อดมศลป (2556) ทาการศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ เพอการ

พฒนาทย งยนของชมชนคลองโคนจงหวดสมทรสงคราม โดยมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาแรงจงใจ

ของนกทองเทยว ทมาเทยวในชมชนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม 2) ศกษาการปฏบตทเปนเลศของ

68

ชมชนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม 3) ศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ เพอการ

พฒนาทย งยนของชมชนคลองโคนจงหวดสมทรสงคราม ใชการวจยแบบผสมผสาน (Mixed Method

Research) เกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ กลมตวอยางจานวน 361 คน ใชวธสมตวอยาง

แบบบงเอญ สถตทใชไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมตรฐาน และการวเคราะหเนอหา ผใหขอมล

หลกในการสมภาษณเชงลกจานวน 8 คนและการสนทนากลมจานวน 9 คน โดยการเลอกแบบเจาะจง

ผลการวจยพบวา 1) แรงจงใจของนกทองเทยวทมาเทยวในชมชนคลองโคน นกทองเทยวทเดนทางมา

เทยวยงชมชนคลองโคน กลมตวอยางมแรงจงใจในการทองเทยวเชงนเวศของชมชนคลองโคน จงหวด

สมทรสงครามในภาพรวมทง 5 ดาน อยในระดบมาก (ดานความประทบใจ ดานกจกรรมการทองเทยว

ดานสงดงดดใจทางการทองเทยว ดานสงอานวยความสะดวก ดานความสามารถในการเขาถงแหลง

ทองเทยว) 2) การปฏบตทเปนเลศของชมชนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม เปนตนแบบในเรองของ

การอนรกษทรพยากรปาชายเลน ความมจตสาธารณะของชมชนในความรวมมอและการจดการ รวมไป

ถงการรวมกลมกนอยางเขมแขงของสมาชกในชมชนในการทากะปคลองโคนจากภมปญญาชาวบานจน

มชอเสยงโดงดง และการใชชวตแบบพอเพยง 3) แนวทางการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศเพอการ

พฒนาทย งยนของชมชนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม พบวา ควรมการสงเสรมประชาสมพนธให

มากกวาน เพอใหเกดการกระจายตวของนกทองเทยวอยางสมาเสมอ ดงนนหนวยงานและผทมสวน

เกยวของระดบจงหวดควรเรงรดและสนบสนน สงเสรมประชาสมพนธอยางจรงจง และควร

ประชาสมพนธอยางสมาเสมอ ควรมการฝกอบรม หรอมโครงการสงเสรมการทองเทยวโดยชมชน

เนองจากวาการทองเทยวเปนการทองเทยวทอาศยทรพยากรทางธรรมชาตทผนวกเขากบวถชวต

วฒนธรรมของชมชน ดงนนหนวยงานและภาคสวนทเกยวของ ควรใหการสนบสนนชแนะแนวทางให

สอดคลองกบยทธศาสตรการทองเทยวของจงหวดและเชอมโยงกบแผนการพฒนาการทองเทยว

แหงชาต

69

ขอมลพนฐาน

1. ขอมลประชากร

1.1 เพศ

1.2 กลมอาย

1.3 อาชพ

2. ขอมลพนฐานแหลง

ทองเทยว

องคประกอบการทองเทยว

1. ดานการเขาถงแหลง

ทองเทยว

2. ดานสถานททองเทยว

และทพกแรม

3. ดานกจกรรมการ

ทองเทยว

4. ดานความรความเขาใจ

ของชมชน

5. ดานบรการเบดเตลด

แนวทางการบรหารจดการ

การทองเทยวเชงนเวศ

แบบมสวนรวม

ของชมชนบานวดเขา

สรปเขาสประเดนปญหาการวจย

แหลงทองเทยวหลายแหงทยงคงมความงดงามและความสมบรณของธรรมชาต โดยเฉพาะ

ในชมชนทหางไกลชมชนเมอง ซงมความเหมาะสมอยางยงทจะจดใหเปนสถานททองเทยวเชงนเวศท

สามารถสรางรายไดใหแกชมชนได หากชมชนเหลานนมความพรอมในการบรหารจดการแบบมสวน

รวม เพอใหทรพยากรทมอยถกใชอยางเกดประโยชนสงสดและมความย งยน ดงนนจงจาเปนตองศกษา

ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวของชมชน

กรอบแนวคดในการวจย

บทท 3

วธการดาเนนการวจย

การวจยเรอง “ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศแบบม

สวนรวม กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา” เปนการ

วจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) เนนศกษาขอมลพนฐานหมบาน เพอใหทราบขอมลดานการ

ทองเทยวเชงนเวศทย งยนของชมชนแบบมสวนรวม วตถประสงคเพอรวบรวมขอมลพนฐานดาน

แหลงทองเทยวของหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา และเพอพฒนาการ

บรหารจดการองคประกอบการทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวมของชมชน ในชมชนหมบานวดเขา

ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา ผวจยไดนาเสนอวธการดาเนนการวจยตามลาดบ ดงน

1. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ

2. กาหนดประชากร และกลมตวอยางทใชในการวเคราะหขอมลเอกสาร

3. สรางเครองมอทใชในการเกบขอมล

4. เกบรวบรวมเอกสาร

5. วเคราะหขอมล

6. นาเสนอผลการวเคราะหขอมล

โดยมรายละเอยดดงตอไปน

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทศกษาใชในการวจยครงน คอ ผอยอาศยในหมบานวดเขา หมท 10 ตาบลโคก

กลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา จานวน 226 ครวเรอน (ราย) (สานกงานทะเบยนราษฎรอาเภอ

ตะกวทง จ.พงงา)

กลมตวอยาง กาหนดขนาดของกลมตวอยาง โดยใชสตรของทาโร ยามาเน (Taro

Yamane,1973:125) โดยกาหนดคาความคลาดเคลอนทยอมรบได เทากบ 0.03 ไดขนาดของกลม

ตวอยางจานวน 187 ครวเรอน (ราย) ดงน

71

n = N

1 + N (e)2

เมอ e คอ ความคาดเคลอนทยอมรบไดของการเลอกตวอยาง ในทนกาหนดให

เปน 0.03

N คอ ขนาดของประชากร

n คอ ขนาดของกลมตวอยาง

แทนคา n = 226

1 + 226 (0.03)2

= 187 ครวเรอน (ราย)

เพอใหไดความเชอมน ผวจยใชกลมตวอยางทงสน 200 ครวเรอน (ราย) โดยใชวธการสม

แบบเปนระบบ (Systematic random sampling) ดวยวธสมแบบบานเวนบาน จากผทอยอาศยในชมชน

เครองมอในการวจย

แบบสารวจทรพยากร แบบสมภาษณ และแบบสอบถามเชงลก แบบสอบถามชดน ม

ทงหมด 4 ตอน คอ

ตอนท 1 คาถามเกยวกบขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย และอาชพ ม

ลกษณะเปนการตรวจสอบรายการ (Check List)

ตอนท 2 ขอมลพนฐานของแหลงทองเทยว ไดแก ทตงของหมบาน สงอานวยความสะดวก

ในสถานททองเทยว ระบบการจดการสาธารณปโภค และการบรการสาธารณะในหมบาน ลกษณะ

เปนการตรวจสอบรายการ (Check List)

ตอนท 3 ความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว โดยแบงออกเปน 5

ดาน ไดแก ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) ดานสถานททองเทยวและทพกแรมเพอ

รองรบนกทองเทยว (Attractions and Accommodation) ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity) ดาน

72

กจกรรมบรการเบดเตลด (Amenity) และดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน

(Available) มลกษณะเปนมาตรสวนประมาณคา (Rating Scale) ของ Likert 5 ระดบ ดงน

1 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวในระดบนอยทสด

2 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวในระดบนอย

3 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวในระดบปานกลาง

4 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวในระดบมาก

5 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวในระดบมากทสด

โดยใชเกณฑในการประเมนคาของ Best (Best, 1977 : 174) ดงน

คาเฉลย 4.51 – 5.00 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวมากทสด

คาเฉลย 3.51 – 4.50 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวมาก

คาเฉลย 2.51 – 3.50 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวปานกลาง

คาเฉลย 1.51 – 2.50 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวนอย

คาเฉลย 1.00 – 1.50 หมายถง มความคดเหนตอองคประกอบในดานการทองเทยวนอยทสด

ตอนท 4 เปนแบบสอบถามแบบปลายเปด เปนการแสดงความคดเหนเพมเตม ใหผตอบได

เสนอขอเสนอแนะเกยวกบขอมลพนฐานแหลงทองเทยว หมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกว

ทง จงหวดพงงา

การเกบรวบรวมขอมล

1. วางแผนและศกษาพนทในการเกบรวบรวมขอมล

2. ทาการตดตอประสานงานเปนการภายในกบผเกยวของ

3. จดทาเครองมอในการเกบขอมล ไดแก แบบสารวจ แบบสอบถาม และแบบสมภาษณ

โดยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ แลวนาเครองมอไปใหทปรกษางานวจยตรวจสอบความ

ถกตอง

4. นาเครองมอไปเกบขอมลดวยตนเอง และเกบคนในทนท

5. ตรวจสอบความสมบรณของขอมลทเกบมาได ไดขอมลทสมบรณสามารถนามา

วเคราะหผลได จานวน 199 ชด คดเปนรอยละ 99.5

73

6. รวบรวมขอมลและจดกระทากบขอมล เพอทาการวเคราะหขอมลตอไป

สถตทใชในการวเคราะหขอมล

ผวจยนาผลคะแนนทไดจากเครองมอเกบขอมลทงหมดไปวเคราะหขอมล โดยใชโปรแกรม

สาเรจรปทางสถตในการวเคราะหขอมล ดงน

สถตทใชในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามเกยวกบ

รายละเอยดสวนบคคล ไดแก เพศ อาย อาชพ โดยทาการวเคราะหขอมล ดวยการคานวณความถ

(Frequency) และรอยละ (Percentage) การวเคราะหระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบ

การจดการทองเทยว ไดแก ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) ดานสถานททองเทยวและท

พกแรมเพอรองรบนกทองเทยว (Attractions and Accommodation) ดานกจกรรมการทองเทยว

(Activity) ดานกจกรรมบรการเบดเตลด (Amenity) และดานความพรอมและความรความเขาใจของ

ชมชน (Available) โดยการทาการวเคราะหขอมลดวยการหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (Standard Deviation)

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การวจย เรอง “ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงอนรกษแบบม

สวนรวม กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา” เปน

การศกษารวบรวมขอมลพนฐานแหลงทองเทยว และศกษาแนวทางพฒนาการบรหารจดการ

องคประกอบการทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวมของชมชน ผวจยไดนาเสนอผลการวเคราะห

ตามลาดบดงน

ตอนท 1 นาเสนอผลการวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามเกยวกบรายละเอยด

สวนบคคล ไดแก เพศ กลมอาย และอาชพ โดยทาการวเคราะหขอมล ดวยการคานวณความถ

(Frequency) และ รอยละ (Percentage)

ตอนท 2 นาเสนอผลการวเคราะหขอมลพนฐานแหลงทองเทยว ไดแก ทตงชมชน สง

อานวยความสะดวกในสถานททองเทยวปจจบน ระบบการจดการสารณปโภค และการบรการ

สาธารณะในหมบาน โดยทาการรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ดวยวธการสงเกต สมภาษณ ดวยการ

กาหนดโครงสรางของหวขอคาถามและการสนทนากลมอยางเปนทางการและไมเปนทางการ

ตอนท 3 นาเสนอผลการวเคราะห ระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการ

ทองเทยว ไดแก ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) ดานสถานททองเทยวและทพกแรม

เพอรองรบนกทองเทยว (Attractions and Accommodation) ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity)

ดานกจกรรมบรการเบดเตลด (Amenity) และดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน โดย

การทาการวเคราะหขอมลดวยการหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard

Deviation)

ผลการวเคราะหขอมล

ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลทวไป

75

ตารางท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ลกษณะทวไป จานวน (คน) รอยละ

1. เพศ ชาย

หญง

73

126

36.7

63.3

รวม 199 100.0

2. อาย นอยกวาหรอเทากบ 20

21-30 ป

31- 40 ป

41-50 ป

51-60 ป

มากกวา 61 ป

32

40

54

34

27

12

16.1

20.1

27.1

17.1

13.5

6.10

รวม 199 100

3. อาชพ เกษตรกร

รบจาง

รฐวสาหกจ

บรษทเอกชน

คาขาย

เกษยณอาย

นกเรยน

ธรกจสวนตว

ไมไดประกอบอาชพ

อน

14

35

18

25

31

12

28

32

2

2

7.04

17.5

9.05

12.6

15.6

6.01

14.1

16.1

1.00

1.00

รวม 199 100

จากตารางท 1 พบวา ผตอบแบบสอบถาม เปนเพศหญง มากกวาเพศชาย โดยเพศหญงม

จานวน 126 ราย คดเปนรอยละ 63.3 และเพศชายมจานวน 73 ราย คดเปนรอยละ 36.7 เมอจาแนกตาม

กลมอายพบวา กลมทมอายระหวาง 31-40 ป มจานวนมากทสด จานวน 54 ราย คดเปนรอยละ 27.1

รองลงมาคอ ชวงอายระหวาง 21-30 ป จานวน 40 ราย คดเปนรอยละ 20.1 ชวงอายระหวาง 41-50 ป

จานวน 34 ราย คดเปนรอยละ 17.1 ชวงทมอายนอยกวาหรอเทากบ 20 จานวน 32 ราย คดเปนรอยละ

76

16.1 ชวงอาย 51-60 ป จานวน 27 ราย คดเปนรอยละ 13.5 สวนชวงทมอายมากกวา 61 ป มจานวน

นอยทสด จานวน 12 ราย คดเปนรอยละ 6.10 ตามลาดบ

สวนการจาแนกตามอาชพ พบวา สวนใหญเปนอาชพรบจาง มจานวนมากทสด จานวน 35

ราย คดเปนรอยละ 17.5 รองลงมาคออาชพธรกจสวนตว จานวน 32 ราย คดเปนรอยละ 16.1 อาชพ

คาขาย จานวน 31 ราย คดเปนรอยละ 15.6 นกเรยน จานวน 28 ราย คดเปนรอยละ 14.1 ทางาน

บรษทเอกชน จานวน 25 ราย คดเปนรอยละ 12.6 อาชพทางานรฐวสาหกจ จานวน 18 ราย คดเปนรอย

ละ 9.05 เกษตรกร จานวน 14 ราย คดเปนรอยละ 7.04 เกษยณอาย จานวน 12 รายคดเปนรอยละ 6.01

ไมไดประกอบอาชพ จานวน 2 ราย คดเปนรอยละ 1.00 สวนอาชพอนๆ นอกเหนอทกลาวมามจานวน

นอยทสด จานวน 2 ราย คดเปนรอยละ 1.00 ตามลาดบ

ตอนท 2 ผลการสารวจขอมลพนฐานของแหลงทองเทยว

ชมชนหมบานวดเขาตงอยในเขตพนท องคการบรหารสวนตาบลโคกกลอย มสงอานวย

ความสะดวกทสามารถรองรบนกทองเทยว ไดแก รานอาหาร ทางเดนศกษาธรรมชาต หองน า

สาธารณะ ศาลานงพก ระบบรกษาความปลอดภย มแหลงน าดมน าใชสะดวก ประปาทองถน ประปา

ภมภาค บอนาดม และนาจากธรรมชาต

นอกจากน ยงมการบรการสาธารณะในหมบาน ไดแก วด ศนยสาธารณสขมลฐานชมชน

ศาลากลางบาน ลานกฬาหมบาน และสถานทพกผอน เชน นาตก ปาชมชน เปนตน

ตอนท 3 ผลการวเคราะหระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว

ตารางท 2 ระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว

องคประกอบการจดการทองเทยว

S.D ระดบความคดเหน

ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility)

ชมชนมโครงสรางพนฐานของหมบาน เชน การเดนทาง

สะดวก ฯลฯ

4.66 .545 มากทสด

ชมชนมวถการผลตทพงพาและใชทรยากรธรรมชาตอยางย งยน 4.33 .595 มาก

ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ 4.45 .632 มาก

77

ตารางท 2 (ตอ) ระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว

องคประกอบการจดการทองเทยว

S.D ระดบความคดเหน

ชมชนมระบบสาธารณปโภคอยางครบครนเชน ไฟฟา ประปา

และการสอสาร

4.58 .561 มากทสด

รวม 4.51 .361 มากทสด

ดานสถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว(Attractions and Accommodation)

ชมชนมสถานทพกแรม เชน บงกะโล รสอรท กางเตนท 4.36 .696 มาก

ชมชนรานอาหารทองถน รานขายสนคา OTOP 4.39 .592 มาก

ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณ เชน การตกบาตร

เทโว ประเพณลอยแพ ฯลฯ

4.45 .616 มาก

ชมชนมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทสมบรณแบบ เชน การ

เดนปา

4.53 .593 มากทสด

รวม 4.43 .391 มาก

ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity)

กจกรรมศกษาธรรมชาต เชน เดนปา ดนก 4.59 .587 มากทสด

กจกรรมเขาคาย ศกษาวถชวตในปา 4.45 .617 มาก

กจกรรมการประกวดภาพถายจากแหลงทองเทยว 4.25 .743 มาก

กจกรรมศกษาอาชพทองถน 4.36 .627 มาก

รบการฝกอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยว เชน

มคคเทศกทองถน รานคาและบรการนกทองเทยว อาชพท

รองรบการทองเทยว

4.38 .646 มาก

รวม 4.41 .491 มาก

ดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน (Available)

ชมชนมสวนรวมวางแผน รบผดชอบในบทบาทและหนาท

ตางๆ ของหมบาน

4.62 .507 มากทสด

มความรพนฐานและมความเขาใจเรองการทองเทยวโดย

ชมชน

4.35 .608 มาก

มการประชมเพอระดมความคดเหนเกยวกบการสงเสรมการ

ปลกปาชมชน

4.39 .547 มาก

78

ตารางท 2 (ตอ) ระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว

องคประกอบการจดการทองเทยว

S.D ระดบความคดเหน

ชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมใน

กระบวนการพฒนา

4.39 .601 มาก

คนในชมชนมความสามารถในการสอสารถายทอดเรองราว

ประสบการณ ในพนทของตนเอง

4.44 .573 มาก

มปราชญ หรอผมความร มอาชพเกยวของกบการใชสมนไพร

เพอการรกษาโรคและทกษะในเรองตางๆหลากหลาย

4.47 .575 มาก

การชวยเหลอสนบสนนเพอจดการทองเทยวโดยชมชนจาก

หนวยงานภายนอกพนท

4.40 .577 มาก

รบการฝกการอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยวเชน

มคคเทศกทองถน รานคาบรการนกทองเทยว อาชพรองรบ

การทองเทยว

4.35 .600 มาก

รวม 4.43 .353 มาก

กจกรรมบรการเบดเตลดทงหมดทมใหนกทองเทยว (Amenity)

ชมชนมรานคาอาหารพนเมอง 4.34 .605 มาก

ชมชนมรานขายของทระลก 4.40 .602 มาก

ชมชนมโรงพยาบาลใกลกบแหลงทองเทยว 4.38 .655 มาก

ชมชนมสถานบรการนามน ไปรษณย 4.34 .623 มาก

รวม 4.37 .477 มาก

รวมทงสน 4.43 .266 มาก

จากตารางท 2 จากการศกษาระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการ

ทองเทยวในภาพรวมอยในระดบมาก ( = 4.43, S.D =.266 ) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการ

เขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility)อยในระดบมากทสด ( = 4.51, S.D =.361 ) รองลงมา ดาน

สถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว (Attractions and Accommodation) อยใน

ระดบมาก ( = 4.43, S.D =.391 ) และดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน (Available)

อยในระดบมาก ( = 4.43, S.D =.353 ) ดานกจกรรมบรการเบดเตลด (Amenity) อยในระดบมาก (

= 4.37, S.D =.477) และดานกจกรรมการทองเทยว (Activity) อยในระดบมาก ( = 4.41, S.D =.491)

ตามลาดบ

79

เมอพจารณาเปนรายประเดน ในดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) เรยงลาดบ

จากมากไปหานอย พบวา ประเดนชมชนมโครงสรางพนฐานของหมบาน เชน การเดนทางสะดวก

ฯลฯ มความคดเหนอยในระดบมากทสด ( = 4.66, S.D =.545) รองลงมาเปนประเดนชมชนมระบบ

สาธารณปโภคอยางครบครนเ ชน ไฟฟา ประปา และการสอสาร ประเ ดนชมชนมฐาน

ทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ และประเดนชมชนมวถการผลตทพงพาและใชทรยากรธรรมชาตอยาง

ย งยน อยในระดบมาก ( = 4.58, S.D =.561) ( = 4.45, S.D =.632) และ( = 4.33, S.D =.595)

ตามลาดบ

ดานสถานททองเ ทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเ ทยว (Attractions and

Accommodation) เรยงลาดบจากมากไปหานอย พบวา ประเดนชมชนมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตท

สมบรณแบบ เชน การเดนปา อยในระดบมากทสด ( = 4.53, S.D =.593) รองลงมาเปนประเดน

ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณ เชน การตกบาตรเทโว ประเพณลอยแพ ฯลฯ ประเดน

ชมชนรานอาหารทองถน รานขายสนคา OTOP และประเดนชมชนมสถานทพกแรม เชน บงกะโล ร

สอรท กางเตนท อยในระดบมาก ( = 4.45, S.D =.616) ( = 4.39, S.D =.592) และ( = 4.36, S.D

=.696) ตามลาดบ

ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity) เรยงลาดบจากมากไปหานอย พบวา ประเดนกจกรรม

ศกษาธรรมชาต เชน เดนปา ดนก อยในระดบมากทสด ( = 4.59, S.D =.587) รองลงมาเปนประเดน

กจกรรมเขาคาย ศกษาวถชวตในปา ประเดนรบการฝกอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยว

เชน มคคเทศกทองถน รานคาและบรการนกทองเทยว อาชพทรองรบการทองเทยว ประเดนกจกรรม

ศกษาอาชพทองถน และประเดนกจกรรมการประกวดภาพถายจากแหลงทองเทยว อยในระดบมาก

( = 4.45, S.D =.617) ( = 4.38, S.D =.646) ( = 4.36, S.D =.627) ( = 4.25, S.D =.743)

ตามลาดบ

ดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน (Available) เรยงลาดบจากมากไปหานอย

พบวา ประเดนชมชนมสวนรวมวางแผนรบผดชอบในบทบาทและหนาทตางๆ ของหมบานอยใน

ระดบมากทสด ( = 4.62, S.D =.507) รองลงมาเปนประเดน มปราชญ หรอผมความร มอาชพ

เกยวของกบการใชสมนไพรเพอการรกษาโรคและทกษะในเรองตางๆ หลากหลาย ประเดนคนใน

ชมชนมความสามารถในการสอสารถายทอดเรองราวประสบการณ ในพนทของตนเอง ประเดนการ

ชวยเหลอสนบสนนเพอจดการทองเทยวโดยชมชนจากหนวยงานภายนอกพนท ประเดนมการประชม

เพอระดมความคดเหนเกยวกบการสงเสรมการปลกปาชมชน และประเดนชมชนรสกเปนเจาของและ

เขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา ประเดนมความรพนฐานและมความเขาใจเรองการทองเทยว

โดยชมชน และประเดนรบการฝกการอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยว เชน มคคเทศก

80

ทองถน รานคาบรการนกทองเทยว อาชพรองรบการทองเทยว อยในระดบมาก ( = 4.47, S.D

=.575) ( = 4.44, S.D =.573) ( = 4.40, S.D =.577) ( = 4.39, S.D =.547) ( = 4.39, S.D =.601) (

= 4.35, S.D =.608) ( = 4.35, S.D =.600) ตามลาดบ

ดานกจกรรมบรการเบดเตลดทงหมดทมใหนกทองเทยว (Amenity) พบวา ทกประเดน

ชมชนมความคดเหนอยในระดบมาก โดยเรยงลาดบจากมากไปหานอย ดงน ประเดนชมชนมรานขาย

ของทระลก ประเดนชมชนมโรงพยาบาลใกลกบแหลงทองเทยว ประเดนชมชนมสถานบรการน ามน

ไปรษณย และประเดนชมชนมรานคาอาหารพนเมอง ( = 4.40, S.D =.602) ( = 4.38, S.D =.665)

( = 4.34, S.D =.605) และ ( = 4.34, S.D =.623) ตามลาดบ

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง “ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ

แบบมสวนรวม กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา” เปน

การวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) สถตทใชในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลทวไปของ

ผตอบแบบสอบถามเกยวกบรายละเอยดสวนบคคล ไดแก เพศ อาย อาชพ โดยทาการวเคราะหขอมล

ดวยการคานวณความถ (Frequency) และรอยละ (Percentage) การวเคราะหระดบความคดเหนของ

ชมชนตอองคประกอบการจดการทองเทยว ไดแก ดานการเขาถงแหลงทองเทยว ดานสถานท

ทองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว ดานกจกรรมการทองเทยว ดานกจกรรมบรการ

เบดเตลด และดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน โดยการทาการวเคราะหขอมลดวย

การหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) เปนไปตามประเดนทศกษา

ตามความมงหมายของการวจยในการสรป อภปรายผล และขอเสนอแนะทไดจากการวจย ผวจยได

นาเสนอตามลาดบหวขอ ดงน

สรปผลการวจย

ผลการวจยเรอง “ขอมลพนฐานทสงผลตอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศแบบม

สวนรวม กรณศกษาชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา” สรป

ผลการวจยโดยแบงตามวตถประสงคในการศกษาไดดงน

1. สรปผลการวจยตามวตถประสงค เพอรวบรวมขอมลพนฐานดานแหลงทองเทยวของ

หมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา สรปผลไดดงน

กลมตวอยางหมบานวดเขา เพศหญงมากกวาเพศชาย โดยกลมอายระหวาง 31-40 ป ม

จานวนมากทสด สวนกลมอายมากกวา 61 ป มจานวนนอยทสด และมอาชพรบจางมากทสด

รองลงมาเปนอาชพธรกจสวนตว และอาชพอนๆ นอยทสด นอกจากนหมบานวดเขา ตงอยในเขต

องคการบรหารสวนตาบลโคกกลอย มสงอานวยความสะดวกดานการทองเทยวนอย แตกม

สาธารณปโภคไวบรการ เชน รานอาหาร ทางศกษาธรรมชาต หองนาสาธารณะ ศาลาทพก ระบบรกษา

ความปลอดภย มแหลงนากน-นาใชจากประปาทองถน ประปาหมบาน บอน าดม และน าจากธรรมชาต

อกทงยงมบรการสาธารณะในหมบาน ไดแก วด ศนยสาธารณสขมลฐานชมชน ศาลากลางบาน ลาน

กฬาหมบาน และสถานทพกผอน เชน นาตก ปาชมชน

82

2. สรปผลการวจยตามวตถประสงค เพอพฒนาการบรหารจดการองคประกอบการ

ทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวมของชมชน ในชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง

จงหวดพงงา สรปผลไดดงน

ในการหาแนวทางพฒนาการบรหารจดการองคประกอบการทองเทยวเชงนเวศแบบม

สวนรวมของชมชน ในชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา โดย

การศกษาขอมลความคดเหนตอองคประกอบการจดการทองเทยวในภาพรวมอยในระดบมาก ซง

พบวา ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility)อยในระดบมากทสด รองลงมาไดแก ดาน

สถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว(Attractions and Accommodation) ดานความ

พรอมและความรความเขาใจของชมชน ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity) และดานกจกรรม

บรการเบดเตลด (Amenity) อยในระดบมาก ตามลาดบ

เมอพจารณาในรายดาน ถงระดบความคดเหนของชมชนตอองคประกอบการจดการ

ทองเทยวดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) พบวา ชมชนมโครงสรางพนฐานของหมบาน

เชน การเดนทางสะดวก ชมชนมระบบสาธารณปโภคอยางครบครน อยในระดบมากทสด และชมชน

มวถการผลตทพงพา และใชทรพยากรอยางย งยน ตลอดจนมฐานทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ อย

ในระดบมาก

ดานสถานททองเทยวและทพกแรม เพอรองรบนกทองเ ทยว (Attractions and

Accommodation) พบวา ชมชนมแหลงทองเทยวธรรมชาตทสมบรณแบบ มวฒนธรรมทเปน

เอกลกษณ เชน การตกบาตรเทโว ประเพณลอยแพ มสถานทพกแรม และอาหารทองถน ขายสนคา

OTOP อยในระดบมาก

ดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน พบวา ชมชนมสวนรวมในการวางแผน

รบผดชอบในบทบาท และหนาทตางๆ ของหมบาน มปราชญหรอผมความรทมอาชพเกยวของกบการ

ใชสมนไพร เพอการรกษาโรค และทกษะในเรองตางๆ คนในชมชนมความสามารถในการสอสาร

ถายทอดเรองราว ประสบการณในพนทของตนเอง การชวยเหลอสนบสนน เพอจดการทองเทยวโดย

ชมชนจากหนวยงานภายนอกพนท มการประชมระดมความคดเหนเกยวกบการสงเสรมการปลกปา

ชมชน และการรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา และพรอมทจะเขารวม

รบการฝกอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยว เชน การจดการการทองเทยวแบบแคมปง การ

จดการทองเทยวแบบโฮมสเตย และการประกอบอาชพมคคเทศกทองถน ตลอดจนรานคาบรการ

นกทองเทยว อยในระดบมาก

นอกจากนยงพบวา ดานกจกรรมบรการเบดเตลดทงหมดทมใหนกทองเทยว ไดแก ชมชนม

ความเขาใจ ชมชนมรานขายของทระลกอยใกลโรงพยาบาล สถานบรการน ามน ไปรษณย และชมชน

รานคา อาหารพนเมอง อยในระดบมากทกประเดน

83

การอภปรายผลการวจย

จากผลการวเคราะหขอมล สามารถนามาอภปรายผลไดดงตอไปน

1. จากผลการวจยขอท 1 ขอมลพนฐานดานแหลงทองเทยวของหมบานวดเขา ตาบล

โคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

จากการศกษา พบวา กลมตวอยางหมบานวดเขา เพศหญงมากกวาเพศชาย กลมอายระหวาง

31-40 ป มจานวนมากทสด สวนชวงอายมากกวา 61 ป มจานวนนอยทสด และอาชพรบจางมจานวน

มากทสด รองลงมาจะเปนอาชพธรกจสวนตว และนอยทสดเปนอาชพอนๆ นอกจากนหมบานวดเขา

ตงอยในเขตองคการบรหารสวนตาบลโคกกลอย มสงอานวยความสะดวกดานการทองเทยวนอย แตก

มสาธารณปโภคไวบรการ เชน รานอาหาร ทางศกษาธรรมชาต หองน าสาธารณะ ศาลาทพก ระบบ

รกษาความปลอดภย มแหลงน ากน-น าใชจากประปาทองถน ประปาหมบาน บอน าดม และน าจาก

ธรรมชาต อกทงยงมบรการสาธารณะในหมบาน ไดแก วด ศนยสาธารณสขมลฐานชมชน ศาลา

กลางบาน ลานกฬาหมบาน และสถานทพกผอน เชน นาตก ปาชมชน

2. จากผลการวจยขอท 2 แนวทางการพฒนาการบรหารจดการองคประกอบการ

ทองเทยวเชงนเวศแบบมสวนรวมของชมชน ในชมชนหมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง

จงหวดพงงา

จากการศกษาพบวา แนวทางการพฒนาการบรหารจดการองคประกอบการทองเทยวเชง

นเวศแบบมสวนรวมของชมชนในภาพรวมอยในระดบมาก ซงพบวา ดานการเขาถงแหลงทองเทยว

อยในระดบมากทสด รองลงมาไดแก ดานสถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยวดาน

ความพรอมและความรความเขาใจของชมชน ดานกจกรรมการทองเทยว และดานกจกรรมบรการ

เบดเตลด อยในระดบมาก ทเปนเชนนอาจจะเปนเพราะหมบานวดเขา เปนสถานททมทรพยากรทาง

ธรรมชาตอดมสมบรณ เหมาะสมทจะเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ ประกอบกบชมชนใหความสาคญ

กบการพฒนาเปนแหลงทองเทยวชมชน โดยมองคการบรหารสวนตาบลโคกกลอยเปนผสนบสนนให

เกดการพฒนา ดวยการจดใหมสาธารณปโภคพนฐาน เชน ถนน น าประปา ระบบรกษาความปลอดภย

อยางครบถวน ซงสอดคลองกบวชราภรณ จนทรขา (2547) ททาการวจยศกยภาพของชมชนไทลอใน

การจดการทรพยากรการทองเทยวเชงนเวศ กรณศกษาบานดอนมล อาเภอทาวงผา จงหวดนาน พบวา

กระบวนการจดการการทองเทยวเชงนเวศโดยชมชน เกดขนจากองคกร ชมชนไดรวมกนจดการ

ทองเทยวขนโดยใชศกยภาพของทรพยากรแหลงทองเทยว และยงสอดคลองกบมชฌมา อดมศลป

(2556) ททาการศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ เพอการพฒนาทย งยนของชมชน

คลองโคนจงหวดสมทรสงคราม พบวา กลมตวอยางมแรงจงใจในการทองเทยวเชงนเวศของชมชน

คลองโคน จงหวดสมทรสงครามในภาพรวมทง 5 ดาน อยในระดบมาก (ดานความประทบใจ ดาน

84

กจกรรมการทองเทยว ดานสงดงดดใจทางการทองเทยว ดานสงอานวยความสะดวก ดาน

ความสามารถในการเขาถงแหลงทองเทยว)

เมอพจารณาในรายประเดน พบวา ระดบความคดเหนของชมชนดานการเขาถงแหลง

ทองเทยว ประเดนชมชนมโครงสรางพนฐานของหมบาน เชน การเดนทางสะดวก ชมชนมระบบ

สาธารณปโภคอยางครบครน อยในระดบมากทสด และชมชนมวถการผลตทพงพา และใชทรพยากร

อยางย งยน ตลอดจนมฐานทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ อยในระดบมาก

ดานสถานททองเทยวและทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว พบวา ประเดนชมชนมสถานท

พกแรม เชน บงกะโล รสอรท กางเตนท ชมชนมแหลงทองเทยวธรรมชาตทสมบรณแบบ ม

วฒนธรรมทเปนเอกลกษณ เชน การตกบาตรเทโว ประเพณลอยแพ มอาหารทองถน ขายสนคา

OTOP มความคดเหนอยในระดบมาก การเปนแหลงทพกแรมของหมบานวดเขา มทงบงกะโล ร

สอรท และกางเตนท แตมจานวนไมมาก ซงในอนาคตมความเปนไปไดในดานแนวคดกระบวนการม

สวนรวมของชมชน และสงทชมชนชาววดเขาคาดหวงทตองการใหเกดขน คอ การทภาครฐและ

ภาคเอกชน ตลอดจนองคกรทเกยวของจะเขามาสนบสนบสนนและสงเสรมผลกดนใหเกดแหลงทพก

เพมขน

ดานความพรอมและความรความเขาใจของชมชน พบวา ประเดนชมชนมสวนรวมในการ

วางแผน รบผดชอบในบทบาท และหนาทตางๆ ของหมบาน มปราชญหรอผมความรทมอาชพ

เกยวของกบการใชสมนไพร เพอการรกษาโรค และทกษะในเรองตางๆ คนในชมชนมความสามารถ

ในการสอสารถายทอดเรองราว ประสบการณในพนทของตนเอง ชมชนมสวนรวมในการจดการ

ทองเทยว เพอสรางความตระหนกในการมสวนรวมในการพฒนาทองถน ชมชนยงคงตองการ

ชวยเหลอสนบสนนเพอจดการทองเทยวโดยชมชน จากหนวยงานภายนอกพนท มการประชมระดม

ความคดเหนเพอจดตงกลมขนมาบหารจดการการทองเทยวโดยชมชน สอดคลองกบผลการวจยของ

รพพงศ อนตะสบ (2550) ทพบวา ชมชนบานสามขา อาเภอแมทะ จงหวดลาปาง มศกยภาพในการ

พฒนาแหลงทองเทยวชนบทได แตพบวามปญหาจากการขาดความร ดานการจดการทองเทยว และ

ความพรอมดานบคลากร และยงสอดคลองกบผลการทดสอบสมมตฐานในการวจยของนภดล

นพรตน (2551) ทพบวา ปจจยภายนอก คอ การไดรบการสนบสนน จากภาครฐดานการทองเทยว และ

การไดรบการชกชวนจากบคคล หรอหนวยงานในภาครฐ ภาคเอกชน มอทธพลตอการมสวนรวมใน

การพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของประชาชนมากกวา ปจจยภายใน โดยในการจดตงกลมการ

ทองเทยวโดยชมชนนจะตองเกดขนภายใตการมสวนรวมของ คนในชมชนจากการรวมกนดวย

ความสมพนธของคนในชมชนเอง ไมใชกลมทเกดจากการจดตงของหนวยงานตางๆ และเกยวกบ

การสงเสรมการปลกปาชมชน และการรสกเปนเจาของ และเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

และพรอมทจะเขารวมรบการฝกอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยว เชน การจดการการ

85

ทองเทยวแบบแคมปง การจดการทองเทยวแบบโฮมสเตย และการประกอบอาชพมคคเทศกทองถน

ตลอดจนรานคาบรการนกทองเทยว

นอกจากนยงพบวาดานกจกรรมบรการเบดเตลดทงหมดทมใหนกทองเทยว ทกประเดนม

ความคดเหนอยในระดบมาก

จากการอภปรายผลขางตนทง 5 ดาน สอดคลองกบแนวคดของ Burkart & Medlink (1981)

ทไดกลาวถงองคประกอบของแหลงทองเทยวทนกทองเทยวใหความสนใจวา ตองประกอบไปดวยสง

ดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction) ความสะดวกสบายในการเดนทางเขาถง (Accessibility) และ

สงอานวยความสะดวกขนพนฐาน (Amenity) เพอชวยใหนกทองเทยวไดรบความสะดวกสบายในการ

ทองเทยว ในทานองเดยวกนกบ Collier and Haraway (อางในชสทธ ชชาต, 2544) มความเหน

สอดคลองกนวา แหลงทองเทยวตองประกอบดวยสงดงดดใจทางการทองเทยว การมสงอานวยความ

สะดวก และการมเสนทางเขาถงไดสะดวก จงจะทาใหนกทองเทยวเขาไปทองเทยวไดงายขน

จากความสาคญของการสงเสรมการทองเทยว อาจเปนแรงผลกดนททาใหเกดการจดการทพกสาหรบ

นกทองเทยวโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชนทเกดจากแนวคดและความตองการของชมชนเอง

เชนเดยวกบแนวคดของพลอยศร โปษณานนท (2544) ทกลาววา การดาเนนงานวางแผนพฒนาการ

ทองเทยวมกจะถกเตรยมการโดยหนวยงานกลางของรฐ เปนการกาหนดนโยบายและดาเนนการ

วางแผนจากสวนกลางลงไปสทองถน(Top down) ซงตามหลกแลวในการทชมชนใดจะเปนแหลง

ทองเทยว ประชาชนในพนทควรจะมสวนรวมในการดาเนนงานตางๆ เพราะถาขาดความรวมมอจาก

คนในชมชนกจะทาใหการทองเทยวไมประสบผลสาเรจ ในอนาคตหากชมชนบานวดเขา ดาเนนงาน

รวมกนเกดความสมพนธทดระหวางชมชนบานวดเขา กบหนวยงานภาครฐ กจะสงผลใหบานวดเขา

กลายเปนแหลงทองเทยวแหงใหม ของตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา ซงจะเปนการ

ทองเทยวทางเลอก อนจะนาไปสการพฒนาชมชนบานวดเขา ใหมทพกแรมเพอใหเกดความย งยน

ตอไป

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเชงบรหาร

1. หนวยงานทงภายในและภายนอกพนททเกยวของควรใหชมชนไดมสวนเขามาก

กาหนดนโยบาย และแผนในการพฒนาการทองเทยวของชมชน สรางความตระหนกในการมสวนรวม

ในการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนเพอใหชมชนจดการทองเทยวตามความพรอมของชมชน ให

ชมชน ดแลทรพยากร วฒนธรรม และวถชวตของชมชนไดอยางย งยน

2. หนวยงานทงภายในและภายนอกพนททเกยวของควรสนบสนนใหเกดการจดตงกลม

การทองเทยวโดยชมชนขนบนพนฐานของความรวมมอจากคนในชมชน ใหความรความเขาใจในการ

86

บรหารจดการกลมการทองเทยวโดยชมชนอยางโปรงใส เพอใหกลมสามารถเรมตนทากจกรรมการ

ทองเทยวโดยชมชนดวยกลมเอง และสามารถบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชนดวยคนในชมชน

ได

ขอเสนอแนะเชงวชาการ

1. ควรมการจดอบรมใหความรเกยวกบการทองเทยว การอบรมมคคเทศกทองถน

2. ควรไดรบความรวมมอกบสถานศกษา

บรรณานกรม

กมล สงวฒนา. (2534). หลกการวางแผน. สงขลา : คณะวทยาการจดการ ภาควชารฐประศาสนศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

การทองเทยว. (2556). (ออนไลน). http://life.cpru.ac.th/E%20leaning/25%20Ecotourism/-

%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%203.htm)

การทองเทยวเชงนเวศ. (2556). (ออนไลน) http://chm-

thai.onep.go.th/chm/mountain/detail/ecotourism.html)

การจดการทองเทยวเชงนเวศโดยชมชน. 2554. โครงการวถการจดการการทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน

ของเครอขายองคกรชมชนทองถนจงหวดนครศรธรรมราช. [ระบบออนไลน] แหลงทมา:

http://www. oknation.net/blog/SIAM1932/2011/03/27/entry-2 (11 ตลาคม 2554)

การทองเทยวเชงนเวศ. (2556). (ออนไลน) http://www.seub.ksc.net/News/dec-42/kt-131242-1.htm

การทองเทยวเชงนเวศ. (2556). (ออนไลน) http://www.kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK27/chapter3/t27-

3-l2.htm#sect2

การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2533). ความสาคญของอตสาหกรรมการทองเทยว. กรงเทพฯ

________. (2539). นโยบายและแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ พ.ศ.2539-2540.

กรงเทพฯ : กองนโยบายและแผน การทองเทยวแหงประเทศไทย.

________. (2540). การพฒนาการทองเทยวเรองกลยทธการทองเทยวเชงอนรกษ. กรงเทพฯ :

มปท.

________. (2544).แผนปฏบตการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต. กรงเทพฯ

________. (2544). แหลงทองเทยวเชงเกษตรกรรมพรอมบรการ. กรงเทพมหานคร : กองอนรกษ

การทองเทยวแหงประเทศไทย. (อดสาเนา).

________. (2544). ความรทวไปเกยวกบโฮมสเตย. กรงเทพฯ : การทองเทยวแหงประเทศ

________. (2550).แผนการตลาดการทองเทยวประจาป 2551 (ตลาคม 2550 – กนยายน 2551).

สบคนเมอ 25 กรกฎาคม 2550, จาก www.tat.or.th/?pv=14%20&view=1 - 65k

________. (มปป). แนวทางการพฒนาอทยานแหงชาตและเขตสงวนเพอการทองเทยว. (เอกสารแปล)

กรงเทพฯ : มปท.

กองอนรกษ, การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2544). แผนปฏบตการการทองเทยวเชงนเวศ

แหงชาต. กรงเทพฯ : อลซา จากด.

________. (2543). เอกสารประกอบการสมมนามาตรฐานการจดการการทองเทยวเชง

นเวศ. กรงเทพฯ : มปท.

กฤษฎา ยะการ. (2543). การมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงนเวศของประชาชนตาบลแมทราย

อาเภอรองกวาง จงหวดแพร. แบบฝกหดการวจยเศรษฐศาสตรบณฑต.มหาวทยาลยเชยงใหม.

คณะวนศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (มปป). รายละเอยดแผนปฏบตการการทองเทยวเชงนเวศ

แหงชาต. กรงเทพฯ : มปท.

โครงการศกษาวจยการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม

รวมกบ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. โครงการศกษาเพอจดทาแผนแมบทการ

พฒนาการทองเทยวของประเทศ. กรงเทพฯ : การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2540.

จฑามาศ เชาวพพฒนะ. (2549). การวางแผนยทธศาสตรเพอการทองเทยวเชงอนรกษอยางยงยน

กรณศกษา จงหวดตรง. ปรญญานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการวางแผนและ

พฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

ชนนทร ชณหพนธรกษ. (2544). นโยบายธรกจและการบรหารเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : ศนยเอกสาร

และตารา สถาบนราชภฎสวนดสต.

ชมรมเพอนชวยเพอน (2549). คมอการทาเกษตรอนทรยจากประสบการณ. พมพครง ท 4.

กรงเทพมหานคร : ฟาอภย.

ชสทธ ชชาต. (2544). อตสาหกรรมทองเทยว. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

ดนย เทยนพฒ. (2540). วสยทศนเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : บคแบงค.

ดารงค วฒนา. (2548).คมอการจดทาแผนยทธศาสตรสาหรบหนวยงานภาครฐ. สบคนเมอ 3

ธนวาคม 2549. จาก http://www.ops.moc.go.th/pcni/Stratehie%20manaul.htm

ตาบลตาบลเกาะพะงน อาเภอเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน. (2548). สบคนเมอ 30

ตลาคม 2548, จากhttp://www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=840501.

ตาบลตาบลบานใต อาเภอเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน. (2548). สบคนเมอ 30 ตลาคม

2548, จากhttp://www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=840502.

ธงชย สนตวงษ.(2532). การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

________. (2541). การตลาดโลกาภวฒน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

ธรรมนญ ประจวบเหมาะ. (2533). อตสาหกรรมการทองเทยวกบความมนคงแหงชาต. กรงเทพฯ:

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

นนทยา หตานวตร ; และ ณรงค หตานวตร. (2541). กลยทธการวเคราะห SWOT. กรงเทพฯ:

สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย

นคม จารมณ. (2535). การทองเทยวและการจดการอตสาหกรรมทองเทยว. กรมการฝกหดคร.

กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร

นาชย ทนผล; และคณะ.(2543).รายงานการวจยเรองการพฒนาธรกจการทองเทยวเชงนเวศใน

ชมชนบานโปง ตาบลปาไผ อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม.สาขาวชาพฒนาการ

ทองเทยว: มหาวทยาลยแมโจ.

นพดล ภาคพรต. (2548). ความรเบองตนเกยวกบการทองเทยว. ในเอกสารชดฝกอบรมทางไกลหลกสตร

การจดการการทองเทยวชมชนอยางย งยน (หนวยท 2). นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมธ

ราช.บรรยายสรปอาเภอเกาะพะงน. (2549). สบคนเมอ 26 สงหาคม 2549, จาก

http://www2.suratthani.go.th/ document/aumphur/kohpahan.doc

บญทน ดอกไธสง. (2541). การจดการองคกร. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: มลนธพฒนาทรพยากร

มนษยและเทคโนโลยชนบท.

บญเลศ จตตงวฒนา. (2542). การวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. พมพครงท 1. คณะ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดารงค วฒนา. (2548). คมอการจดทาแผนยทธศาสตรสาหรบหนวยงานภาครฐ. สบคนเมอ 3

ธนวาคม 2549. จาก http://www.ops.moc.go.th/pcni/Stratehie%20manaul.htm

ตาบลตาบลเกาะพะงน อาเภอเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน. (2548). สบคนเมอ 30

ตลาคม 2548, จากhttp://www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=840501.

ตาบลตาบลบานใต อาเภอเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน. (2548). สบคนเมอ 30 ตลาคม

2548, จากhttp://www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=840502.

ธงชย สนตวงษ. (2532). การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

________. (2541). การตลาดโลกาภวฒน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

ธรรมนญ ประจวบเหมาะ. (2533). อตสาหกรรมการทองเทยวกบความมนคงแหงชาต. กรงเทพฯ:

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

นนทยา หตานวตร ; และ ณรงค หตานวตร. (2541). กลยทธการวเคราะห SWOT. กรงเทพฯ:

สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย

นคม จารมณ. (2535). การทองเทยวและการจดการอตสาหกรรมทองเทยว. กรมการฝกหดคร.

กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร

นาชย ทนผล; และคณะ.(2543).รายงานการวจยเรองการพฒนาธรกจการทองเทยวเชงนเวศใน

ชมชนบานโปง ตาบลปาไผ อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม.สาขาวชาพฒนาการ

ทองเทยว: มหาวทยาลยแมโจ.

นพดล ภาคพรต. (2548). ความรเบองตนเกยวกบการทองเทยว. ในเอกสารชดฝกอบรมทางไกลหลกสตร

การจดการการทองเทยวชมชนอยางย งยน (หนวยท 2). นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรม

ธราช.

แ น ว ค ว า ม ค ด แ ล ะ คา จา กด ค ว า ม ข อ ง ก า ร ท อ ง เ ท ย ว เ ช ง น เ ว ศ . (2556). ( อ อ น ไ ล น )

http://www.trekkingthai.com/cgi-bin/webboard/print.pl?content=0155&board=travel)

บรรยายสรปอาเภอเกาะพะงน. (2549). สบคนเมอ 26 สงหาคม 2549, จาก

http://www2.suratthani.go.th/ document/aumphur/kohpahan.doc

บญทน ดอกไธสง. (2541). การจดการองคกร. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: มลนธพฒนาทรพยากร

มนษยและเทคโนโลยชนบท.

บญเลศ จตตงวฒนา. (2548). การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. กรงเทพฯ: ศนยวชาการทองเทยวแหง

ประเทศไทย.

บรษท ไทยทวร อนโฟ จากด .(2548). สถานททองเทยว อาเภอเกาะพะงน.สบคนเมอ 2 สงหาคม

2548, จาก http://www.thai-tour.com/thai-tour/South/Suratthani/data/place/pha_ngan.htm.

ปกรณ ปรยากร. (2527). แนวความคดวาดวยการพฒนา. กรงเทพฯ : คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปยะ อทาโย. (2543). การสรางมาตรวดความพงพอใจของประชาชน. กรงเทพฯ : สถาบนบณฑต

พฒนาบรหารศาสตร.

ประภาเพญ สวรรณ. (2520). ทศนคตการวดการเปลยนและพฤตกรรมอนามย.กรงเทพฯ:

โอเดยนสโตร.

ประยร ศรประสาธน. (2542). รายงานการวจย เรอง ปจจยทสงผลตอการมสวนรวม ในการดาเนนงาน

ข อ ง ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ก า ร ศ ก ษ า ป ร ะ จ า โ ร ง เ ร ย ป ร ะ ถ ม ศ ก ษ า .

ปทมธาน : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ประเสรฐ วทยารฐ. (2530, 26-29 ตลาคม). รายงานสมมนาทางวชาการเรองบทบาทของภมศาสตร

กบการพฒนาการทองเทยว. กาญจนบร : สมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย

รวมกบวทยาลยครกาญจนบร

ปรชา แดงโรจน. (2544). อตสาหกรรมการทองเทยวสศตวรรษท 21. กรงเทพฯ. ไฟว แอนด โฟร

พรนตง .

มนส สวรรณ. (2530). นเวศวทยากบการพฒนาการทองเทยว. กรงเทพฯ

มรารตน ไชยมชฌม. (2546). ระบบเกษตรกรรมทนาไปสเกษตรยงยน. สบคนเมอ 25 เมษายน

2550, จากhttp://lib.kru.ac.th/rLocal/profiles.php?Author=%B9%D2%A7%

CA%D2%C7% C1%D4%C3%D2%C3%D1%B5%B9%EC+%E4%AA%C2%

C1%D1%AA%AC%D4%C1&AuthorEmail=mirarat@siammail.com&AuthorURL=

มลนธใบไมเขยว. (2541). มาตรฐานของโรงแรมเพอโลกสวย (โรงแรมใบไมเขยว). สบคนเมอ

2 กนยายน 2550, จาก http://www.greenleafthai.org/Hotel_th.asp

มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม. (2550). พลงงานจากนาเสย. สบคนเมอ 16 กนยายน 2550, จาก

http://www.thaienergynews.com/ArticleShowDetail.asp?ObjectID=

แผนการตลาดการทองเทยว. ( 2551). สาระสาคญของแผนการตลาดการทองเทยว ประจาป

2551. กรงเทพฯ : การทองเทยวแหงประเทศไทย

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554). (2550). ยทธศาสตรการ

พฒนาประเทศ. สบคนเมอ 20 ตลาคม 2550, จาก http://www.ldd.go.th/Thaihtml/

05022007/PDF/PDF01/005.pdf

แผนยทธศาสตรจงหวดสราษฎรธาน. (2550).สบคนเมอ 10 กมภาพนธ 2550, จาก

http://www2.suratthani.go.th/int_mgt/index.php?option=com_content&task=cate

gory&sectionid=3&id=18&Itemid=33

พะจต ตามประทป. (2549). การวางแผนกลยทธแบบบรณาการเพอพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษอยาง

ย งยน กรณศกษา จงหวดชยนาท. ปรญญานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (การวางแผนและ

พฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม.) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนค

รนทรวโรฒ. ถายเอกสาร

พฒนา สขประเสรฐ. (2541). เกษตรไทยกบการพฒนา: มตของความยงยน. ภาควชาสงเสรมและ

นเทศศาสตรเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

พฒนาทดน, กรม. (2546). แผนทพนการใชประโยชนทดนของเกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน.

กรงเทพฯ

ไพฑลย ปนสวรรณ. (2549).สรปผลการวจยเรองยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยวทย งยนของ

เกาะพะงน สบคนเมอ 10 กมภาพนธ 2550, จาก http://www.tat.or.th/e-journal/article-

06_4-49.html

ไพรช เดชะรนทร. (2516). ทฤษฎและแนวทางปฏบตงานพฒนาชมชน. พมพครง ท 2.ม.ป.ท.:

ม.ป.พ

พงศธร เกษสาล. (2530).การพฒนาการทองเทยวมผลกระทบตอสภาพแวดลอมจรงเหรอ. จลสาร

การทองเทยว. 6: 11-15, กรกฎาค 2530.http://rirs3.royin.go.th/ridictionary/lookup.html

พยอม ธรรมบตร. (2549). เอกสารประกอบการเรยนการสอนการเกยวกบการมสวนรวมของชมชน

ในการพฒนาการทองเทยวระดบทองถน. กรงเทพฯ: สถานบนพฒนาการทองเทยวเชง

อนรกษ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พยอม ธรรมบตร. (2549). เอกสารประกอบการเรยนการสอนการเกยวกบองคประกอบของการ

ทองเทยว. กรงเทพฯ: สถานบนพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พยอม ธรรมบตร. (2546). เอกสารประกอบการเรยนการสอนหลกการทองเทยวเชงอนรกษ.

กรงเทพฯ: สถานบนพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช. (2542). ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. สบคนเมอ

30 เมษายน 2550, จาก http://www.oeadc.org/caution/lonearticlemultipage. 2005-

11-30.3375637892/Plonearticle.2007-01-04.8892039587

พรเพญ จรลนฤมล. (2542). บทบาทผนาทองถนในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ. กรงเทพฯ.

วทยานพนธศลปะศาสตรมหาบณฑต มหาวยาลยรามคาแหง. อดสาเนา.

พส เดชะรนทร. (2547). เสนทางจากกลยทธสการปฏบตการดวย Balanced Scorecard และ

Key Performance Indicators. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ. ถายเอกสาร

พบล ทปะปาล. (2546). การจดการเชงกลยทธ. กรงเทพฯ

พนส พฤกษสนนทและคณะ. (2545). การวจยปฏบตการแบบมสวนรวมของสมาชกชมชนเพอพฒนา

ชมชน นาอย : กรณศกษาจงหวดราชบร.

พรหมมนทร พวงมาลาและคณะ. (2547). โครงการรปแบบการจดการทองเทยวเชงอนรกษแบบยงยน

บานแมกาปอง หมท 3 ตาบลหวยแกว กงอาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม.

เพชรศร นนทศร. (2550). การพฒนาการทองเทยวชนบทของประเทศไทย: การถ ายทอดองคความรจาก

ประสบการณในประเทศฝรงเศส. วารสารวชาการการทองเทยวไทยนานาชาต. (2). 164-18.

พลอยศร โปราณานนท. (2544). การวางแผนพฒนาการทองเทยว. คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม.

ไพบลย วฒนศรธรรม. แลหนาเศรษฐกจสงคมไทย. (ออนไลน).

แหลงทมา : http://www.thailabour.org/thai/news/47120601.html.[25 มกราคม 2547]

ไพฑรย พงศะบตร. (2556). ความหมายของการทองเทยวเชงนเวศ โดย (ออนไลน)

http://guru.sanook.com/enc_preview.php?id=1947

ภราเดช พยฆวเชยร. (2537).”การทองเทยวอยางรคณคา รกษาสงแวดลอม”, เอกสารประกอบ

โครงการอบรมผนาเยาวชนเพอการอนรกษพทกษการทองเทยว ครงท 4 นเวศสญจร

วถทางการอนรกษ 12 - 17 ตลาคม 2537. กรงเทพฯ: การทองเทยวแหงประเทศไทย.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2545). เอกสารการสอนชดวชาการจดการทรพยากรการ

________. (2544). ความรเบองตนเกยวกบอตสาหกรรมทองเทยว หนวยท 1 - 7 . พมพครงท 2 . นนทบร

: สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

________. (2544). ความรเบองตนเกยวกบอตสาหกรรมทองเทยว หนวยท 8– 15 . นนทบร : สานกพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ทองเทยว.พมพครง ท 1. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ถายเอกสาร

วชราภรณ จนทรขา. (2547) ศกยภาพของชมชนไทลอในการจดการทรพยากรการทองเทยวเชงนเวศ

กรณศกษาบานดอนมล อาเภอทาวงผา จงหวดนาน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม. มหาวทยาลยเชยงใหม.

วชต นนทสวรรณ และจานงค แรกพนจ. (2541). “บทบาทของชมชนกบการศกษา”. รายงานการศกษา

วจยเสนอสานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. กรงเทพฯ : สานกนายกรฐมนตร.

วรช วรชนภาวรรณ. (2546). การบรหารและจดการเทศบาลในยคปฏรปการเมอง. กรงเทพฯ : สานกพมพ

โฟรเฟซ.

ศร ฮามสโพธ. (2543). สงคมวทยาการทองเทยว. กรงเทพฯ. โอเดยนสโตร.

ศนยวจยปาไม. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2538). โครงการศกษาการทองเทยวเพอรกษาระบบ

นเวศ : กรณภาคใต. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สารานกรมไทยสาหรบเยาวชนฯ เลมท 27.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาตไทย. (2542). รายงานขนสดทายการดาเนนการเพอ

กาหนดนโยบายการทองเทยวเชงนเวศ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : สานกพมพวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงชาตไทย.

สาระดด.คอม. (2556). การทองเทยวเชงนเวศ. สบคนเมอ 21 พฤศจกายน 2555, จาก

http://www.saradd.com/index.php?option=com_content&view=article&id=220:ecotourism-

tourism&catid=25:the-project&Itemid=72)

สชาดา จกรพสทธ. (มถนายน – สงหาคม 2547). “การศกษาทางเลอกของชมชน”, วารสารศกษาศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน. 27 (4) : 18 – 23.

อคน รพพฒน. (2547). การมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนา. กรงเทพฯ : ศนยการศกษานโยบาย

สาธารณสข.

อภญญา กงสนารกษ. (2544). รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในองคกรทมประสทธผลระดบคณะของ

สถาบนอดมศกษา. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อดม เชยกวงศ, วมล จโรจพนธ , และประชต สกณะพฒน. (2548). การทองเทยวเชงนเวศ .

กรงเทพฯ: สานกพมพแสงดาว.

Burkart & Medlink (1981). Tourism: Past, Present and Future. 2 nd. Ed Oxford: Butterworth-

Hienemann.

Cohen , J.M. and Uphoff , N.T. (1981). Rural Development Participation : Concept and Measures for

Project Design Implementation and Evaluation. Rural Development Committee Center

for International Studies , Cornell University.

Fornaroff, A. (1980). Community involvement in Health System for Primary Health

Care. Geneva : World Health Organization.

Koufman, H.F. (1949). Participation Organized Activities in Selected Kentucky Localities. Agri-

cultural Experiment Station Bulletins. March.

Oakley, P. (1984). Approaches To Participation In Rural Development. Geneva : International Of-

fice.

Reeder, W.W. (1974). Some Aspects of The Information Social Participation of Farm Families in

New York State. New York : Unpublished Ph. D Dissertation , Cornell University.

United Nation, Department of International Economic and Social Affair. (1981). Popular Participa-

tion as a Strategy for Promoting Community Level Action and Nation Development.

Report of The Meeting for The Adhoc Group of Expert. New York :United Nation.

Hawkins, Dr. Donald E., Wood, Megan Epler and Bittman, Sam. The Ecolodge Sourcebook. Ver-

mont : The Ecotourism Society, 1995.

http://www.trangtrip.com

http://wbc.msu.ac.th/ge/1010002/Unit_7/Unit_7_6.htm

http://www.trangtrip.com/index.php?mo=10&art=178801

http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK27/chapter3/chap3.htm

http://www.stou.ac.th/Tourism/Acheive/July/Topic3.htm

http://www.phrae.mju.ac.th/Facuty/Eco-tourism/02eco.html

http://www.trangalltour.com/tr-eco-def-th.htm

แบบสารวจขอมลพนฐานแหลงทองเทยว

หมบานวดเขา ตาบลโคกกลอย อาเภอตะกวทง จงหวดพงงา

คาชแจง

แบบสอบถามชดน มทงหมด 4 ตอน คอ

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ขอมลสวนบคคล เชน หมบาน ตาบล อาชพ

การศกษา เปนตน

สวนท 2 ขอมลพนฐานของแหลงทองเทยว

สวนท 3 ศกยภาพของชมชน

สวนท 4 ปญหาอปสรรคของชมชนในการจดการทองเทยว เปนคาถาม ปลายเปด

“โปรดตอบแบบสอบถามทกขอ ขอขอบคณทใหความรวมมอ”

แบบสอบถามเพอการวจย

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

คาชแจง กรณาทาเครองหมาย ลงใน ( ) ใหตรงกบความเปนจรง

1. เพศ

( ) ชาย ( ) หญง

2. อาย

( ) นอยกวาหรอเทากบ 20 ป ( ) 21 – 30 ป

( ) 31 – 40 ป ( ) 41 – 50 ป

( ) 51 – 60 ป ( ) มากกวาหรอเทากบ 61 ป

3. อาชพ

( ) เกษตรกร ( ) รบจางทวไป

( ) พนกงานรฐวสาหกจ ( ) พนกงานบรษทเอกชน

( ) คาขาย ( ) เกษยณอาย

( ) นกเรยน/นกศกษา ( ) ธรกจสวนตว

( ) ไมไดประกอบอาชพ ( ) อนๆ (โปรดระบ)........................................

ตอนท 2 ขอมลพนฐานของแหลงทองเทยว

คาชแจง กรณาทาเครองหมาย ลงใน ( ) ใหตรงกบความเปนจรง

4. หมบาน/ชมชนนตงอยในเขตพนทลกษณะใด

( ) ตงอยในเขตพนท อบต.

( ) ตงอยในเขตพนท อบต.และ เทศบาล

( ) ตงอยในเขตพนท เทศบาล

5. สงอานวยความสะดวกในการเขาถงแหลงทองเทยว

( ) 5.1 ทพกแรม ( ) 5.2 หองน าสาธารณะ

( ) 5.3 ปอมยาม / จดแจงเหต ( ) 5.4 ศาลานงพก

( ) 5.5 รานอาหาร ( ) 5.6 รานขายของทระลก

( ) 5.7 ศนยบรการนกทองเทยว ( ) 5.8 เจาหนาทบรการขอมล

( ) 5.9 สอสงพมพ (แผนพบ , โปสเตอร ) ( ) 5.10 มคคเทศก

( ) 5.11 ทางเดนศกษาธรรมชาต

6. ระบบการจดการ

( ) 6.1 การรกษาความปลอดภย ( ) 6.2 ระบบกาจดขยะ

7. สาธารณปโภค

( ) 7.1 บรการโทรศพทสาธารณะ ( ) 7.2 ไฟฟาแสงสวาง

( ) 7.3 แหลงนาดมของนกทองเทยว (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ซอจากรานคา นาดมสาธารณะ

อนๆ ระบ……………………………………….

7.4 แหลงนาใชของนกทองเทยว (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ประปาทองถน ประปาภมภาค

บอนาดม / บาดาล นาจากธรรมชาต

8. บรการสาธารณะในหมบาน

( ) 8.1 ศาสนสถาน (เชน วด มสยด โบสถครสต และอนๆ) รวม แหง

( ) 8.2 ศนยสาธารณสขมลฐานชมชน

( ) 8.3 ศาลากลางบาน หรอศนยรวมประชม หรอจดนดหมายสาหรบชมชน

( ) 8.4 ทอานหนงสอประจาหมบานทใชบรการได

( ) 8.5 หอกระจายขาวหรอเสยงตามสายทใชการได

( ) 8.6 ศนยรวมทายางแผนหรอศนยพฒนาชาวสวนยาง

( ) 8.7 ศนยฝกอาชพ (มสถานทและมเครองมอทราษฎรสามารถ เขามาฝกอาชพได)

( ) 8.8 รานคาทประชาชนรวมกนในการลงทน (เชน ศนยสาธตการตลาด, รานคาหมบาน)

( ) 8.9 ลานกฬาหรอสนามกฬาของหมบาน หรอหมบานอยในรศมไมเกน 3 กโลเมตร

จากสนามกฬา

( ) 8.10 สถานทพกผอน/สวนสาธารณะของหมบาน หรอหมบานอยในรศม ไมเกน 3 กโลเมตร

จากสถานทพกผอน

( ) 8.11 สวนสาธารณะ จานวน แหง

( ) 8.12 สนามเดกเลน ทมเครองเลนตงแต 3 ชนดขนไป เชน ชงชา กระดานลน มาหมน เปนตน

และ อยในสภาพทใชการได

( ) 8.13 มหองพกบรการนกทองเทยว จานวน แหง

ตอนท 3 ศกยภาพของชมชน

คาชแจง กรณาทาเครองหมาย ลงในชองทางขวามอใหตรงกบความเปนจรงตามความเหนหรอความ

เขาใจของทานเกยวกบชมชนบานวดเขา สวนขอคาถามทเปนแบบมาตรประเมนคา (Rating Scale) ผวจยกา

หนดเกณฑในการแปลผล ดงน

คาเฉลย 4.21 – 5.00 กาหนดใหอยในเกณฑความรความเขาใจ มากทสด

คาเฉลย 3.41 – 4.20 กาหนดใหอยในเกณฑความรความเขาใจ มาก

คาเฉลย 2.61 – 3.40 กาหนดใหอยในเกณฑความรความเขาใจ ปานกลาง

คาเฉลย 1.81 – 2.60 กาหนดใหอยในเกณฑความรความเขาใจ นอย

คาเฉลย 1.00 – 1.80 กาหนดใหอยในเกณฑความรความเขาใจ นอยทสด

ขอ องคประกอบการจดการทองเทยวโดยชมชน ระดบ ความเขาใจ

5 4 3 2 1

ดานการเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility)

1. ชมชนมโครงสรางพนฐานของหมบาน เชน การเดนทางสะดวก ฯลฯ

2. ชมชนมวถการผลตทพงพาและใชทรยากรธรรมชาตอยางย งยน

3. ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ

4.

ชมชนมระบบสาธารณปโภคอยางครบครนเชน ไฟฟา ประปา และการ

สอสาร

ดานสถานททองเทยว และทพกแรมเพอรองรบนกทองเทยว(Attractions and Accommodation)

5 ชมชนมสถานทพกแรม เชน บงกะโล รสอรท กางเตนท

6 ชมชนรานอาหารทองถน รานขายสนคา OTOP

7

ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณ เชน การตกบาตรเทโว ฯลฯ

ประพณลอยแพ

8 ชมชนมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทสมบรณแบบ เชน การเดนปา

ดานกจกรรมการทองเทยว (Activity)

9 กจกรรมศกษาธรรมชาต เชน เดนปา ดนก

10 กจกรรมเขาคาย ศกษาวถชวตในปา

11 กจกรรมการประกวดภาพถายจากแหลงทองเทยว

12 กจกรรมศกษาอาชพทองถน

13 เรยนทาอาหารพนบานรวมกบชาวบาน

ขอ องคประกอบการจดการทองเทยวโดยชมชน ระดบ ความเขาใจ

5 4 3 2 1

กจกรรมบรการเบดเตลดทงหมดทมใหนกทองเทยว (Ancillary)

14 ชมชนมรานคาอาหารพนเมอง

15 ชมชนมรานขายของทระลก

16 ชมชนมโรงพยาบาลใกลกบแหลงทองเทยว

17 ชมชนมสถานบรการนามน ไปรษณย

ดานความพรอม และความรความเขาใจของชมชน

18

ชมชนมสวนรวมวางแผน รบผดชอบในบทบาทและหนาทตาง ๆของ

หมบาน

19 มความรพนฐานและมความเขาใจเรองการทองเทยวโดยชมชน

20

มการประชมเพอระดมความคดเหนเกยวกบการสงเสรมการปลกปา

ชมชน

21 ชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

22

คนในชมชนมความสามารถในการสอสารถายทอดเรองราวประสบการณ

ในพนทของตนเอง

23

มปราชญ หรอผมความร มอาชพเกยวของกบการใชสมนไพรเพอการ

รกษาโรคและทกษะในเรองตางๆหลากหลาย

24

การชวยเหลอสนบสนนเพอจดการทองเทยวโดยชมชนจากหนวยงาน

ภายนอกพนท

25

รบการฝกการอบรมใหความรเกยวกบการจดการทองเทยวเชน มคคเทศก

ทองถน รานคาบรการนกทองเทยว อาชพรองรบการทองเทยว

ตอนท 4 ปญหาอปสรรคของชมชนในการจดการทองเทยว ………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

ขอขอบคณเปนอยางสง