หนา ๑๑ เลม ๑๓๓ ตอนพเศษ ๒๘๔ ง ราชกจจานเบกษา ๗ ธนวาคม ๒๕๕๙

ประกาศคณะกรรมการสขภาพแหงชาต เรอง ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ฉบบท ๒

พ.ศ. ๒๕๕๙

ตามทมาตรา ๒๕ (๑) มาตรา ๔๖ และมาตรา ๔๘ แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ บญญตใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาตมหนาทจดทาธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตเพอเสนอคณะรฐมนตรพจารณาใหความเหนชอบ เพอใชเปนกรอบและแนวทางในการกาหนดนโยบาย ยทธศาสตร และการดาเนนงานดานสขภาพของประเทศ โดยใหผกพนหนวยงานของรฐและหนวยงานอนทเกยวของทจะตองดาเนนการตอไปตามอานาจหนาทของตน และใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาตทบทวนธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตอยางนอยทกหาป ซงทผานมาไดมการประกาศธรรมนญ วาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒ ไปแลว นน

บดน คณะกรรมการสขภาพแหงชาตไดพจารณาทบทวนธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒ และไดจดทาเปนธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๕๙ ซงคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท ๙ สงหาคม ๒๕๕๙ เหนชอบธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตดงกลาว ตามทคณะกรรมการสขภาพแหงชาตเสนอ และไดรายงานสภานตบญญตแหงชาตทราบแลว เมอวนท ๒ กนยายน ๒๕๕๙ อาศยอานาจตามความในมาตรา ๔๖ วรรคสาม แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ คณะกรรมการสขภาพแหงชาตจงขอประกาศธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๕๙ ตามทายประกาศนเพอใหมผลบงคบใชตอไป

ประกาศ ณ วนท ๘ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๙

พลเรอเอก ณรงค พพฒนาศย รองนายกรฐมนตร

ประธานกรรมการสขภาพแหงชาต

๑

 

สวนท ๑: สวนนา

๑.๑ แนวโนมสถานการณทอาจมผลตอระบบสขภาพใน ๑๐ ปขางหนา

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวของโลกยคโลกาภวตน ไม เพยงแตสงผลตอการเปลยนแปลง ในดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง แตยงสงผลตอการเปลยนแปลงของสภาวะทางธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงยงสงผลให เกดการตดตอสอสารทสามารถยนยอโลกท งใบไวในมอได อกดวย สถานการณ การเปลยนแปลงในดานตางๆ อยางรวดเรวนมทงในระดบโลก ภมภาค ประเทศ ชมชนและในระดบครอบครว ซงสงผลใหวถชวตและปฏสมพนธระหวางกนเปลยนแปลงไป

จากการประมวลองคความรจากเอกสารตางๆ รวมถงจากงานศกษาวจยหลายฉบบในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๖ ไดแก แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ – ๒๕๕๙) ของสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต การศกษาภาพอนาคตของระบบสขภาพ ของส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ช วตคนไทย ในสองทศวรรษของการพฒนา ของแผนงานสรางเสรมนโยบายสาธารณะทด การจดลาดบความสาคญ ของงานวจยดานสขภาพสาหรบประเทศไทย ของโครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ และรายงานสขภาพคนไทย ของสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ทาใหสามารถสรปแนวโนมสถานการณทอาจมผลกระทบตอระบบสขภาพไทยใน ๑๐ ปขางหนา ไดอยางนอย ๗ ดานสาคญ ไดแก (๑) การ เม อ งการปกครอง (๒ ) เ ศ รษฐ ก จ (๓ ) ประชากรและส งคม (๔ ) เ กษตรและอาหาร (๕) ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (๖) สารสนเทศและเทคโนโลย และ (๗) สาธารณสข ไดดงน

(๑) สถานการณทางการเมองการปกครอง สถานการณความขดแยงทางการเมองท ผ านมาของประเทศไทยไดขยายวงกวางไปท ว

ทกภมภาคของประเทศและขยายลงลกไปถงระดบครอบครวและชมชน รวมถงความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต สงผลตอภาพลกษณและเสถยรภาพทางการเมองของประเทศ

ความขดแยงทางการเมองและการคอรรปชนสงผลกระทบตอการบรหารประเทศ กลาวคอ ทาใหการขบเคลอนนโยบายตางๆ มความลาชา สญเสยโอกาสในการพฒนาเศรษฐกจ ทาใหคณภาพชวต ของประชาชนลดลง เกดความเครยด วตกกงวลและหวาดระแวงเพมมากขน สงผลตอสขภาพของคนไทย ทงทางกายและทางจต ในสวนของการปกครอง พบวา การกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถนดานการสงเสรมคณภาพชวตทครอบคลมถงการศกษาและการสาธารณสขยงเปนไปดวยความลาชา อยางไรกตาม มแนวโนมทองคกรป ก ค ร อ ง ส ว น ท อ ง ถ น แ ล ะ ช ม ช น จ ะ ม บ ท บ า ท ใ น ก า ร จ ด ก า ร ต น เ อ ง ม า ก ข น อ า น า จ ร ฐ แบบรวมศนยจะลดพลงลง ประชาธปไตยแบบมสวนรวมจะมการขยายตวในทกระดบ กระบวนการตดสนใจ ในประเดนนโยบายสาธารณะจะอาศยการมสวนรวมและขอมลเชงประจกษมากขน สงเหลานจะมผล อยางสาคญตอแนวโนมการจดการระบบสขภาพดวยตนเองขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชน รวมถงการตระหนกถงสทธของชมชนและบคคลในการเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะ ทอาจมผลกระทบตอสขภาพและวถชวต ซงยอมมผลใหกระบวนการกาหนดนโยบายตางๆ ตองใหความสาคญ กบการมสวนรวมของประชาชนมากขนดวย

๒

 

(๒) สถานการณทางเศรษฐกจ ความเหลอมลาหรอชองวางระหวางคนรวยกบคนจนในเรองการกระจายรายได ยงคงเปนปญหาใหญใน

ส งคมไทย ส งผล ใ ห เ ก ด ปญหา อ นๆ ตามมา ในระบบส ขภาพ นน การ เข าถ งบร ก ารส ขภาพ ของกลมผดอยโอกาส ผอยในพนทหางไกล และกลมคนในชมชนแออดยงคงเปนประเดนปญหาทเกดขน เปนประจา ในขณะทความสมพนธระหวางประเทศทเรมมภาพทหลากหลายของการจบคหรอรวมกลมประเทศ สงผลใหกจกรรมทางการคาและการลงทนระหวางประเทศมมากขน เขาส ยคการคาเสรทงในระดบ ทวภาคและพหภาค ซงประเดนหนงทสาคญคอการคมครองทรพยสนทางปญญา ทประเทศไทยตองพจารณาอยางรอบคอบ เพราะอาจสงผลใหประเทศไทยตองจายคายาเพมขนจากการพงพายาใหมและยานาเขา จากตางประเทศ หรออาจมผลกระทบตอเกษตรกร และภมปญญาทองถนของประเทศได

นอกจากน นโยบายสงเสรมการเปน “ศนยกลางบรการสขภาพในภมภาคเอเชย (Medical Hub of Asia)” ย งอาจส งผลใ ห เ กดการขาดแคลนแพทยและบคลากรด านสาธารณส ข อนๆ ในภาคร ฐ และในชนบทมากขนได หากไมมการเตรยมการรองรบทดพอ จงตองมการวางแผนเพมและพฒนาบคลากร ดานสาธารณสข ตลอดจนกระจายทรพยากรอยางทวถง ทงทรพยากรบคคล เครองมอและสงอานวย ความสะดวกใหทนและเพยงพอตอความตองการ รวมทงมกลไกควบคมและตดตามการดาเนนการตามนโยบาย เพอปองกนผลกระทบทอาจจะเกดขนอยางรอบดาน

(๓) สถานการณทางประชากรและสงคม ในอนาคต สดสวนประชากรสงอายจะเพมมากขน สงผลใหอตราสวนการพงพงมแนวโนมเพมขน

ประชากรวยทางานจะตองแบกรบภาระในการดแลคนสงอายมากขน หากสงคมไมมการวางแผนและการเตรยมการอยางดทงในทางสงคม เศรษฐกจ และสขภาพ รวมทงการสรางความเขมแขงของคนสงอายในการดแลตนเองหรอไดรบการดแลจากชมชนแลว ประเดนเรองคนสงอายกจะเปนประเดนใหญในระบบสขภาพอยางแนนอน

กลมคนไรรฐ ไรสญชาต กลมชาตพนธ แรงงานขามชาต เปนกลมประชากรชายขอบทยงมปญหาสถานภาพทางกฎหมาย ถกหาผลประโยชน ถกเอารดเอาเปรยบและตองเผชญกบความรนแรง รวมถงไมไดรบสทธและการคมครองสทธขนพนฐานในหลายเรอง และยงมกลมพนกงานขายบรการ กลมเพศวถ ผใชสารเสพตดซงเปนตวอยางของกลมประชากรทถกตตราจากสงคม นาไปสการไมยอมรบและการเลอกปฏบตอนเปนเหตของความความเสยง เชน เอชไอว/เอดส

การเคลอนยายประชากรแบบไรพรมแดน ทงในรปของแรงงานขามชาต คนทางาน นกธรกจหรอนกทองเทยว ทาใหโอกาสท โรคชนดใหมหรอโรคตดตออบตใหมสามารถแพรระบาดไปยงสวนตางๆ ของโลกและเขาสประเทศเปนไปไดงายและเรวขน ระบบการปองกนควบคมโรคเหลานไมสามารถจดการไดโดยประเทศใดๆ เพยงลาพง แตตองการความรวมมอระหวางประเทศดวย

นอกจากน ดวยวถ ชวตท เปลยนไป ความผกพนในครอบครวออนแอลง คนในสงคมสวนหนง มสานกในเรองของความดหรอความถกตองตกตาลง สงผลใหเกดปญหาสงคมทมผลตอสขภาพ เปนภาพสะทอนปญหาสขภาพทางปญญา เชน ปญหาการตงครรภในวยรน ปญหาความรนแรงและปญหาอาชญากรรมทเพมขนในสงคม ปญหาการทจรตคอรรปชน ปญหายาเสพตด อยางไรกตาม คนไทยในปจจบนมการศกษาสงขน มความร และตระหนกในเรองสทธมนษยชนและหนาทของตนมากขน ซงนาจะเปนสงทดเนองจากประชาชนจะมบทบาทในการชวยกากบและตรวจสอบดแลสงคมมากขน

๓

 

(๔) สถานการณทางเกษตรและอาหาร ในขณะทประชาชนสวนหนงในประเทศยงคงขาดความมนคงทางอาหาร คนเมองตองพงพาอาหาร

จากการซอหา เดกไทยบางสวนมปญหาทพโภชนาการ ขณะเดยวกนปญหาโรคอวนและนาหนกเกน อนมผลโดยตรงตอการเพมขนของโรคไมตดตอหลายชนด เชน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน กกาลงเปนภยคกคามทเกดจากวถชวตและการบรโภคอาหารทเปลยนไปของคนไทย

ขณะเดยวกน สถานการณการใชสารเคมทางการเกษตรอยางไมปลอดภยยงคงเพมสงขน สงผลตอคณภาพชวตของเกษตรกรและผบรโภค นอกจากน ยงพบวามการผกขาดในระบบธรกจอตสาหกรรมเกษตรและอาหารตลอดทงหวงโซอาหาร ทถอไดวาเปนการคกคามสทธทางอาหารของปจเจกชน และเปนปญหาสาคญของทวโลก สงผลใหราคาสนคาอาหารและเกษตรเพมขน ความหลากหลายของสนคาลดลงทาใหผบรโภคมอานาจตอรองลดลงดวย

นอกเหนอจากปญหาขางตนแลว พบวาการลวงลาพนทเกษตรของภาคอตสาหกรรมทขยายตวและภยพบตทเกดขนจากการเปลยนแปลงภมอากาศไดสรางปญหาใหแกเกษตรกรอยางมากและสงผลตอไปยงประชาชนสวนใหญ

(๕) สถานการณทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยเฉพาะอยางยงปญหาโลกรอนจะรนแรงขน สงผลใหเกดภยพบต

ทางธรรมชาตอยางรนแรงและเกดความสญเสยมากขน ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและปญหาสงแวดลอมจะรนแรงขน ปาไมและปาชายเลนจะลดลง ประสบปญหานาทวม ฝนแลงและคณภาพนาทลดตาลง ทรพยากรดนเสอมโทรม รวมทงปญหาการปนเปอนสารเคมในสงแวดลอมซงจะสงผลกระทบ ตอหวงโซอาหารอยางรนแรง และอาจเกดวกฤตการขาดแคลนอาหาร พลงงานและนาได

นอกจากการเปลยนแปลงดานสงแวดลอมทจะทาใหระบบนเวศเปลยนแปลงไปแลว ภาวะโลกรอนยงสามารถหนนเสรมการเจรญเตบโตของเชอโรค พาหะนาโรค และศตรพชบางชนด ทนามาซงอบตการณ ทเพมขนของโรคพช สตว และมนษยดวย

(๖) สถานการณดานสารสนเทศและเทคโนโลย ปจจบนไดมการนาเอาเทคโนโลยสมยใหมเขามาใชในการรกษาพยาบาลและปองกนโรคมากขน แต

เนองจากประเทศไทยยงไมมกฎหมายและกลไกอนทมประสทธภาพในการควบคมดแลการใชเทคโนโลย ดานสขภาพทเหมาะสม จงสงผลใหคาใชจายดานสขภาพในปจจบนเพมขนอยางรวดเรว ในขณะทการกระจายเครองมอแพทยกยงเปนไปอยางไมทวถง ทาใหผคนในชนบทยงเขาไมถงบรการเทคโนโลยทจาเปน

นอกจากน ในยคขอมลขาวสารทวมทน ทาใหขอมลขาวสารทหลากหลายรวมทงขอมลขาวสารดานสขภาพมการเผยแพรผานชองทางตางๆ ไดอยางรวดเรวมาก ประกอบกบการโฆษณาผลตภณฑสขภาพ ทไมเหมาะสมในสอทกรปแบบยงคงเปนปญหาทพบในวงกวาง ซงหากประชาชนไมมความรเทาทนดานสขภาพแลว จะมโอกาสตกเปนเหยอของการหลอกลวงและเกดปญหาตามมาได

๔

 

(๗) สถานการณดานสาธารณสข ในปจจบน อบตการณของโรคในกลมโรคไมตดตอและปญหาดานสขภาพจตมแนวโนมเพมขน เปนไป

ตามพฤตกรรมและวถชวตของประชาชนทเปลยนแปลงไป ระบบสขภาพเรมใหความสาคญกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ เชน การสบบหร การดมเครองดมแอลกอฮอล อบตเหตทางถนน หรอความสญเสย จากภยพบตทางธรรมชาตตางๆ ทจาเปนตองจดการไปพรอมกบการพฒนาบรการสาธารณสข ขณะทอตราการตายจากโรคตดเชอทเปนโรคตดตอและเคยระบาดในอดตลดลง อยางไรกตาม โรคตดเชอยงคงเปนปญหาสาคญ อกทงยงมโรคตดเชออบตใหมเกดขนอยางตอเนอง

ในดานระบบหลกประกนส ขภาพภาครฐน น แมว าจะได ร บการพฒนาใหด ข นกว าในอดต ทผานมามาก แตกยงพบความไมเทาเทยมกนในดานสทธประโยชนและการสนบสนนงบประมาณใหแกระบบหลกประกนสขภาพตางๆ นอกจากนการบรการสาธารณสขยงตองมการพฒนารปแบบการดแลสขภาพ ทจาเปนและหลากหลายมากขน เชน ระบบสงตอ ระบบการจดการในสถานการณฉกเฉน การดแลผปวย ในวาระสดทายของชวต ขณะเดยวกนการผลตและการกระจายบคลากรดานสาธารณสขยงคงมปญหา ดานความพอเพยงและความเหมาะสมดวย

ปญหาความไมเปนธรรมในการเขาถงยา การใชยาเกนจาเปนหรอไมสมเหตผล และปญหา เชอโรคดอยาโดยเฉพาะเชอแบคทเรยดอยายงคงอย เนองจากปจจบนมยาใหเลอกใชจานวนมากและยงไมมการกากบดแลใหมการใชยาอยางสมเหตผล

ในเรองการสงเสรมการใชภมปญญาทองถนในดานสขภาพ มการกระตนเพอบรณาการงานการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกในระบบบรการสาธารณสขอยางก วางขวางขน แต ก ย ง ตอง เรงพฒนาตอไป โดยเฉพาะในดานการศกษาวจยเพอใหไดองคความรทชดเจนยงขน

ในดานการคมครองผบร โภคดานผลตภณฑและบรการสขภาพ พบวายงไมมความชดเจน ในเรองการสงเสรมและสนบสนนบทบาทขององคกรหรอกลมผบรโภค รวมถงการจดตงองคการอสระ เพอการคมครองผบรโภค ประกอบกบหนวยงานคมครองผบรโภคภาครฐยงมขอจากดและขาดการทางานรวมกนอยางบรณาการ ทาใหผบรโภคมความเสยงสงจากการบรโภคผลตภณฑและบรการสขภาพ ทไมเหมาะสม โดยประชาชนยงไดรบขอมลทไมถกตองหรอไมครบถวน

ดง นน การออกแบบระบบสขภาพท พงประสงค ททกภาคสวนจะยดเปนกรอบแนวทาง ในการพฒนาระบบสขภาพในอนาคต จงจาเปนตองมความเทาทนและคานงถงแนวโนมการเปลยนแปลง ของสถานการณตางๆ ขางตนดวย

๕

 

๑.๒ สถานะของธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต

ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต เปนเจตจานงและพนธะรวมกนของสงคม มสถานะ ตามบทบญญตในมาตรา ๔๖ แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ ทกาหนดใหใชเปนกรอบ และแนวทางในการกาหนดนโยบาย ยทธศาสตรและการดาเ นนงานดานสขภาพของประเทศ เมอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบและประกาศในราชกจจานเบกษาแลว

ในทางปฏบต สถานะของธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตสาหรบภาคเครอขายอาจม ความแตกตางกน สมพนธกบการใชประโยชน ไดแก

(๑) หนวยงานและองคกรของรฐดานสขภาพ สามารถนาหลกการสาคญและภาพพงประสงคจากหมวดตางๆ ในธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ไปใชในฐานะ “กรอบและแนวทาง” พฒนารปธรรม ใหเกด “นโยบาย ยทธศาสตรและการดาเนนงานดานสขภาพ” ทสนบสนนภารกจการจดการระบบสขภาพ ของหนวยงานนนๆ ผานระบบและแผนการบรหารราชการแผนดน

(๒) ภาคเครอขายตางๆ ทงทเปนหนวยงานรฐ องคกรปกครองสวนทองถน องคกรพฒนาเอกชน สภาวชาชพ สถาบนวชาการ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม สามารถนาธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ไปใชในฐานะ “ภาพพงประสงครวม” อนเปนเปาหมายทตองพฒนาไปใหถงในการพฒนาระบบสขภาพตามหลกการและเปาหมายรายหมวดของธรรมนญฯ โดยอาศยความรวมมอของภาคภาคสวนตางๆ ผานกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม โดยเฉพาะการใชเครองมอภายใตพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ เชน การเสนอเปนระเบยบวาระการประชมในสมชชาสขภาพ ทกระดบ การเสนอเปนประเดนในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ และเครองมออนๆ ทเหมาะสม

(๓) ภาคเครอขายในระดบพนท ทง ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน รวมถงภาคสขภาพ รายประเดน สามารถนา “ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต” ไปใชในฐานะตนแบบของแนวคด หลกการ เพอจดทา “ธรรมนญสขภาพพนทหรอประเดน” เพอใชเปนกตกาและพนธะรวมกนของชมชน

(๔) ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ยงมสถานะเปนเครองมอสอสารใหคนในสงคมเขาใจกรอบและแนวทางของระบบสขภาพในอนาคต ทาใหเหนถงความสาคญและสามารถเลอกนาไปใชใหเกดประโยชนตามบรบททเหมาะสมของตน เพอใหเกดการเคลอนไหวหรอการเปลยนแปลงของระบบสขภาพ ในสงคมไทย

๖

 

สวนท ๒: นยามศพท

๑) สขภาพ หมายความวา ภาวะของมนษยทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางปญญา และทางสงคม เชอมโยงกนเปนองครวมอยางสมดล (พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐)

๒) สขภาวะ หมายความวา ภาวะทบคคลมรางกายแขงแรง มอายยนยาว มจตใจทด มความเมตตา กรณา ยดมนในคณธรรม จรยธรรม ดาเนนชวตอยางมสตสมปชญญะ และใฝร สามารถ “คดเปน ทาเปน” มเหตมผล อยในสงคมไดอยางเปนสข การมสขภาวะเปนเรองทเชอมโยงสมพนธกนอยางเปนองครวม โดยเรมจากตนเอง ไปสครอบครว ชมชน วฒนธรรม สงแวดลอม การศกษา เศรษฐกจ สงคม การเมอง และอนๆ (ปรบจาก เอกสารการพฒนาดชนชวดความอยเยนเปนสขรวมกน ในสงคมไทย สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต)

๓) ระบบสขภาพ หมายความวา ระบบความสมพนธทงมวลทเกยวของกบสขภาพ (พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐)

๔) หลกประกนสขภาพ หมายความวา การดาเนนการใหบคคลมความมนคงดานสขภาพ คอ มกาลงกาย กาลงใจ กาลงสตปญญา และกาลงสามคคอยางเพยงพอในการสรางสรรคพฒนาตนเอง ครอบครว บคคลในความดแล ตลอดจนสงคมและประเทศชาต ไมเสยชวตหรอเจบปวยกอนกาล อนสมควร และไดรบการบรบาลสขภาพทไดมาตรฐานอยางทวถงและมประสทธภาพ โดยมใหความสามารถในการจายหรอเงอนไขใดๆมาเปนอปสรรคหรอมาทาใหบคคลหรอครอบครวใดๆสนเนอประดาตวจากการบรบาลสขภาพนน (อางองจาก สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต)

๕) สทธดานสขภาพ หมายความวา สทธขนพนฐานดานสขภาพทบคคลพงไดรบดวยมาตรฐานทสงทสด

เทาทจะเปนไปได ทงน ขนอยกบความพรอมทางเศรษฐกจและสงคม โดยปราศจากการเลอกปฏบตตอบคคลและไมมการแบงแยกไมวาจะเปนกรณใดๆ สทธดานสขภาพครอบคลมทงการรบบรการสาธารณสข และปจจยอนๆทมผลตอสขภาพ เชน การเขาถงขอมลขาวสารดานสขภาพ การมนาดมและอาหารสะอาดเพยงพอ การมทอยอาศย สทธดานสขภาพจงสมพนธใกลชดกบสทธมนษยชนอนๆ เชน สทธในเรองอาหาร ทอยอาศย การทางาน การศกษา การเขาถงขอมลขาวสาร การม สวนรวม และการไมแบงแยกดวย (องคการอนามยโลก)

๖) บคคล หมายความวา ทกคนทอยบนผนแผนดนไทย ไมจากดเฉพาะแตคนไทย โดยรวมถง

ชาวตางชาตทอยในประเทศไทยดวย เชน แรงงานขามชาต นกทองเทยว

๗

 

๗) กลมคนทมความจาเพาะดานสขภาพ หมายความวา คนพการ คนสงอาย ผหญง เดก คนดอยโอกาสในสงคม (ตความจาก มาตรา ๖ ในพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐)

๘) คนดอยโอกาสในสงคม หมายความวา ผทประสบปญหาความเดอดรอน และไดรบผลกระทบ

ในดานเศรษฐกจ สงคม การศกษา สาธารณสข การเมอง กฎหมาย วฒนธรรม ภยธรรมชาต และ ภยสงคราม รวมถงผทขาดโอกาสทจะเขาถงบรการขนพนฐานของรฐ ตลอดจนผประสบปญหา ทยงไมมองคกรหลกรบผดชอบ อนจะสงผลใหไมสามารถดารงชวตไดเทาเทยมกบผ อน ซงม การแบงกลมคนดอยโอกาสออกเปน ๕ กลม คอ คนยากจน บคคลเรรอน ผไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร ผพนโทษ และผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสและผไดรบผลกระทบ เชน บคคลในครอบครว [ยทธศาสตรสงเสรมการพฒนาศกยภาพและคมครองพทกษสทธผดอยโอกาส (พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๕๙) กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย]

๙) กลมคนทอยในสภาวะเปราะบาง (Vulnerable groups) หมายความวา กลมคนทมความเสยงสง

ทจะไดรบความเจบปวย หรอไดรบอนตรายทางสขภาพ เนองดวยสถานะสขภาพทางดานตางๆ ไมวาจะเปนทางกาย จต ปญญา หรอสงคม ทาใหกลมคนเหลานจดการกบความเสยงดงกลาวไดไมดหรอไมสามารถจดการกบความเสยงหรอปจจยตางๆทเขามามผลกระทบตอสขภาพของพวกเขาได

๑๐) ชมชน หมายความวา กลมคนทมวถชวตเกยวพนกน และมการตดตอสอสารระหวางกนอยางเปน

ปกตและตอเนอง โดยเหตทอยในอาณาบรเวณเดยวกน หรอมอาชพเดยวกน หรอประกอบกจกรรมทมวตถประสงครวมกน หรอมวฒนธรรม ความเชอหรอความสนใจรวมกน (พระราชกฤษฎกาจดตงสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) พ.ศ. ๒๕๔๓)

๑๑) ประชาสงคม หมายความวา กลมคนในสงคมทเหนสภาพปญหาทสลบซบซอน ยากแกการแกไข

จงมวตถประสงครวมกน ซงนาไปสการกอจตสานกรวมกน (Civic consciousness) มารวมตวกนเปนกลมหรอองคกร (Civic group/organization) ไมวาจะเปนภาคธรกจเอกชน หรอภาคสงคม(ประชาชน) ในลกษณะทเปนหนสวนกน (Partnership) เพอรวมกนแกไขปญหา หรอจะทาการบางอยางใหบรรลวตถประสงค ทงนดวยความรก ความสมานฉนท ความเอออาทรตอกน ภายใตระบบการจดการ โดยมการเชอมโยงเปนเครอขาย (ปรบจากแนวคดของ นพ. ชชย ศภวงศ อางอง ในบทความแนวคดเรองประชาสงคม โดย นายสดจต นมตกล อดตเลขาธการสานกงานเรงรดพฒนาชนบท)

๘

 

๑๒) การมสวนรวม หมายความวา การทประชาชน ภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองทองถน

และองคกรวชาชพ มสวนรวมในกจกรรมใดๆ ในลกษณะของการรวมรบรขอมลขาวสาร รวมคด รวมวางแผน รวมตดสนใจ รวมดาเนนการ รวมรบผดชอบ รวมรบประโยชน รวมตดตามประเมนผลและตรวจสอบ (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๓) นโยบายสาธารณะ หมายความวา ทศทางหรอแนวทางทสงคมโดยรวมเหนวาหรอเชอวาควรจะ

ดาเนนการไปในทศทางนน รวมถงนโยบายทเขยนเปนลายลกษณอกษรทกาหนดมาจากรฐดวย (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๔) คณธรรม หมายความวา คณงามความด ทวญญชนพงสานกในจตใจของตน ในเรองความจรง ความด

ความงาม และใชเปนหลกในการดาเนนชวต (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๕) จรยธรรม หมายความวา แนวทางแหงความประพฤตทยดหลกคณธรรม (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๖) มนษยธรรม หมายความวา ธรรมของคน ธรรมทมนษยพงมตอกน มเมตตากรณา เปนตน (ธรรมนญ

วาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๗) ธรรมาภบาล (Good governance) หมายความวา การบรหาร การจดการ การควบคมดแล กจการตางๆ ใหเปนไปในครรลองธรรม นอกจากน ยงหมายถงการบรหารจดการทด ซงสามารถนาไปใชไดทงภาครฐและภาคเอกชน การดาเนนตามหลกธรรมาภบาลตองยดหลกการมสวนรวม หลกความโปรงใส หลกความรบผดชอบและตรวจสอบได หลกประสทธภาพและประสทธผล และหลกน ต ธรรม (ปร บปร งจาก ธรรมนญว าด วยระบบสขภาพแหงชาต พ .ศ . ๒๕๕๒ และ http://network.moph.go.th/km_ict/?p=360)

๑๘) ศกดศรความเปนมนษย หมายความวา คณคาทตดตวมากบความเปนมนษย มนษยทกคนมคณคา

เทาเทยมกน ซงเปนหลกการสาคญของสทธมนษยชนทกาหนดสทธมาตงแตเกด ใครจะละเมดไมได และไมสามารถถายโอนใหแกกนได ซงรวมไปถงสทธในการมชวตและความมนคงในการมชวตอย (บทความหลกการและแนวคดสทธมนษยชน http://www.prd.go.th/ewt_dl_link.php?nid=89894 และ หลกสทธมนษยชน เรอง: ความเบองตนเกยวกบการคมครองศกดศรความเปนมนษยโดย ศาลรฐธรรมนญ โดย พล.ต.ต.ไชยนต กลนต)

๙

 

๑๙) ความเปนธรรม หมายความวา ภาวะทประชาชนกลมตางๆ ไมมความแตกตางกน ไมวาจะเปน การแบงกลมทางสงคม เศรษฐกจ ลกษณะประชากรหรอพนท หากความแตกตางนนๆ เปน ความแตกตางทสามารถหลกเลยงหรอปองกนได (ปรบจาก WHO website และ Closing the gap in a generation: Health equity through action on the social determinants of health)

๒๐) ความเทาเทยม หมายความวา ความเสมอหนา ความทดเทยม เชน การมคณคาททดเทยมกน

ของประชาชนกลมตางๆ (ราชบณฑตยสถาน ๒๕๔๒)

๒๑) เศรษฐกจพอเพยง หมายความวา ปรชญาทมลกษณะเปนพหนยมทยอมรบการดารงอยรวมกน ของสงทแตกตางกน โดยไมจาเปนตองมความขดแยง มการเชอมโยงทกมตของวถชวตเขาดวยกน แบบบรณาการเปนองครวม โดยความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถง ความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอผลกระทบใดๆ อนเกดจาก การเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และ ความระมดระวงในการนาวชาการตางๆ มาใช ถอเปนปรชญาทมองสถานการณเชงระบบ ทมลกษณะพลวต สามารถนาไปประยกตใชไดกบการปฏบตตนของประชาชนทกระดบตลอดเวลา ตงแตระดบครอบครว ชมชน จนถงระดบรฐ และสามารถใชเปนแนวทางในการวางแผนและ การพฒนาประเทศภายใตกระแสโลกาภวตนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวไดเปนอยางด (แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๐ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๔)

๒๒) ทกนโยบายหวงใยสขภาพ (Health in all policies: HiAP) หมายความวา การทางานขาม

ภาคสวนอยางเปนระบบโดยนาประเดนทเกยวของกบเรองทางสขภาพมาประกอบการตดสนใจ เปนการทางานรวมกนแบบเสรมพลง เพอหลกเลยงผลกระทบทเปนอนตรายทางสขภาพ และเพอใหเกดนโยบายสาธารณะระหวางภาคสวนตางๆ ทจะนาไปสการทาใหสขภาพของประชาชนและ ความเปนธรรมทางสขภาพดยงขน (เอกสาร WHO HiAP and Helsinki Statement on HiAP)

๒๓) ปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ (Social determinants of health: SDH) หมายความวา

สภาพแวดลอมทบคคลเกด เตบโต ทางาน ดารงชวตอย จนถงวาระสดทายแหงชวต รวมถงปจจย และระบบตางๆ ทเขามามสวนกาหนดสภาพแวดลอมเหลานนดวย ปจจยและระบบตางๆ เหลาน ไดแก นโยบายและระบบเศรษฐกจ ทศทางการพฒนา บรรทดฐานในสงคม นโยบายทางสงคม และระบบก า ร เ ม อ ง ก า ร ป ก ค ร อ ง ซ ง ล ว น ม ผ ล ต อ ส ข ภ า พ ข อ ง ป ร ะ ช า ช น (ป ร บ จ า ก http: www.who.int/social_determinants/en/)

๑๐

 

๒๔) ปจจยตางๆ ทสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค หมายความวา ปจจยตางๆ ทดตอสขภาพ เชน

นาดมสะอาด อาหารทปลอดภย สงแวดลอมทด บานและชมชนทด การมขอมลขาวสารและความรดานสขภาพทถกตอง และความเทาเทยมทางเพศ (ปรบจากเอกสาร The Right to Health)

๒๕) ปจจยเสยงดานสขภาพ (Health risk factors) หมายความวา ปจจยทเพมโอกาสของการเกด

โรคและผลกระทบตอสขภาพ ซงอาจกอใหเกดผลกระทบไดทงทางตรงและทางออม เชน ภาวะไขมนในเลอดสง ภาวะนาตาลในเลอดสง ภาวะโรคอวน การบรโภคบหรและสรา (สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ทศทาง เปาหมาย และยทธศาสตร ระยะ ๑๐ ป พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๖๔)

๒๖) ปจจยทคกคามสขภาพ (Health threats) หมายความวา ปจจยภายนอกทเพมโอกาสของการเกดโรค

และผลกระทบตอสขภาพ ซงอาจกอใหเกดผลกระทบไดทงทางตรงและทางออม เชน การมมลพษ ในสงแวดลอมสง ภาวะโลกรอน

๒๗) การสรางเสรมสขภาพ หมายความวา การกระทาทมงสงเสรมและสนบสนนใหบคคลมสขภาวะ

โดยสนบสนนพฤตกรรมบคคลและการจดการสงแวดลอมและสภาพแวดลอม เพอสงเสรมสขภาพและคณภาพชวตทดของบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๒๘) การปองกนโรค หมายความวา การกระทาหรองดกระทาบางสงบางอยางเพอไมใหเกดการเจบปวย

หรอเปนโรคและการปองกนไมใหกลบเปนซาในกรณทหายจากการเจบปวยหรอเปนโรคแลว สามารถแบงออกไดเปน ๓ ระดบ คอ การปองกนกอนการเกดโรคหรอกอนการเจบปวย การปองกนโรคในระยะทเกดโรคหรอเจบปวยขนแลว และการปองกนโรคและฟนฟสมรรถภาพเมอหายจาก การเจบปวยแลว (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๒๙) การควบคมโรค หมายความวา การควบคมโรคระบาด โรคไมตดตอ โรคตดตอ โรคตดตออนตราย

ตางๆ รวมทงโรคทเกดจากการปนเปอนของสารตางๆ ในสงแวดลอมและอาหาร และโรคอนๆ ทสามารถลดความสญเสยสขภาพ ชวต และทรพยากรไดหากมการตรวจพบแตเนนๆ (ธรรมนญ วาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๑

 

๓๐) การประเมนผลกระทบดานสขภาพ หมายความวา กระบวนการเรยนรรวมกนของสงคม

ในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทงทางบวก และทางลบตอสขภาพของประชาชนทอาจจะเกดขนจากนโยบาย โครงการ หรอกจกรรม อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง หากดาเนนการ ในชวงเวลาและพนทเดยวกน โดยมการประยกตใชเครองมอทหลากหลายและมกระบวนการ มสวนรวมอยางเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพของประชาชน ทงในระยะสนและระยะยาว (หลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ)

๓๑) ระบบสขภาพอาเภอ (District health system: DHS) หมายความวา ระบบสขภาพทใชอาเภอ

หรอพนททเทยบเทา เปนฐานในการบรณาการทกภาคสวน ทงภาครฐ เอกชน องคกรปกครอง สวนทองถน และภาคประชาชน เพอรวมกนดาเนนงานพฒนาระบบการดแลสขภาพตาม ความจาเปนทางสขภาพของประชาชน ดวยการผสมผสานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรคการรกษาพยาบาล และการฟนฟสมรรถภาพ อยางมประสทธภาพ ตอเนอง และครอบคลม ทงระดบ บคคล ครอบครว ชมชน และสงคม อยางสอดคลองกบบรบทของพนท

๓๒) การบรการสาธารณสข หมายความวา การบรการตางๆ อนเกยวกบการสรางเสรมสขภาพ

การปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ การตรวจวนจฉยและบาบดสภาวะ ความเจบปวย และการฟนฟสมรรถภาพของบคคล ครอบครว และชมชน (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๓๓) การบรการสาธารณสขปฐมภม หมายความวา การบรการสาธารณสขท เนนบรการบคคล

ครอบครว และชมชน โดยบรณาการความรทางดานสขภาพเขากบมตทางสงคมและวฒนธรรม ของผปวย ใหบรการแบบผสมผสาน ทงการสรางเสรมสขภาพ ปองกนและควบคมโรคและปจจย ทคกคามสขภาพ รกษาพยาบาล และฟนฟสมรรถภาพ บรการเปนองครวม เชอมโยงใกลชดระหวางผใหบรการ สถานบรการ ชมชน และครอบครว มความเชอมโยงกบระบบบรการสาธารณสข ระดบอนๆ และกบชมชนเพอสงตอความรบผดชอบการใหบรการระหวางกนและกน (ปรบจากธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๓๔) การบรการสาธารณสขทตยภม หมายความวา การบรการสาธารณสขทมภารกจในดานการตรวจวนจฉย การรกษาพยาบาล และการฟนฟสมรรถภาพบคคลทเจบปวยดวยโรคพนฐานทงระดบ ทไมซบซอนมากนก จนถงระดบทมความซบซอนมากขนและจาเปนตองใชแพทยเฉพาะทาง สาขาหลก (นยามของกระทรวงสาธารณสข)

๑๒

 

๓๕) การบรการสาธารณสขตตยภม หมายความวา การบรการสาธารณสขทมภารกจขยายขอบเขต การรกษาพยาบาลทจาเปนตองใชแพทยเฉพาะทางอนสาขารวมทงการรกษาเฉพาะโรค (นยามของกระทรวงสาธารณสข)

๓๖) การบรการสาธารณสขทคานงถงคณคาและศกดศรความเปนมนษย หมายความวา การบรการ

สาธารณสขทมความเอออาทร ความสมานฉนทระหวางกน โดยมงประโยชนสขทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม ทงน ตองอยบนพนฐานของธรรมาภบาล และจรรยาบรรณวชาชพ โดยสจรต (ปรบปรงจากธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๓๗) คณภาพบรการสาธารณสข หมายความวา คณลกษณะของบรการสาธารณสขทอยบนพนฐานของ

องคความรทงดานมนษย สงคม วทยาศาสตร เทคโนโลยและดานอนๆ และพนฐานดานคณธรรมและจรยธรรมแหงวชาชพ ตอบสนองความตองการและความคาดหวงของบคคลและสงคมได อยางเหมาะสม (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๓๘) การสรางหลกประกนคณภาพ หมายความวา กระบวนการทเกดขนจากการออกแบบ วางแผน

และจดการเพอใหมนใจถงคณภาพบรการสาธารณสข กระบวนการดงกลาวประกอบดวยมาตรการภายในและมาตรการภายนอกองคกร มาตรการภายในองคกร ไดแก การออกแบบวธการทางาน การจดหาทรพยากรทเหมาะสม การสอสารและฝกอบรม การกากบดแลใหมการปฏบตตามทออกแบบไว การประเมนและการปรบปรง การเรยนรจากขอผดพลาด และการสรางวฒนธรรมคณภาพ เปนตน สวนมาตรการภายนอกองคกร เชน การประเมนจากภายนอก การยกยองเชดช การใหแรงจงใจ การใชมาตรการทางกฎหมาย ฯลฯ ทงน วฒนธรรมคณภาพ หมายความวา ความเชอ เจตคตและการปฏบตของคนสวนใหญในองคกรเพอใหเกดผลงานทมคณภาพสง เปนการปฏบตโดยอตโนมตและมการสบทอดระหวางรนสรน

๓๙) ผใหบรการ หมายความวา หนวยงานใหบรการ หรอโรงพยาบาลททาหนาทใหบรการสาธารณสข

๔๐) ผซอบรการ หมายความวา ผทจายเงนคาเหมาจายรายหวหรอจายเงนคาบรการสาธารณสขใหแก

ผใหบรการหรอหนวยงานใหบรการในการใหบรการประชาชน ซงปจจบนเปนบทบาทของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สานกงานประกนสงคม และกรมบญชกลาง

๔๑) ผใชบรการ หมายความวา ผทไปใชบรการสาธารณสข ณ สถานบรการสาธารณสข

๑๓

 

๔๒) หนวยบรการประจา หมายความวา สถานบรการหรอกลมสถานบรการทไดขนทะเบยน

เปนหนวยบรการประจา ซงสามารถจดบรการสาธารณสขระดบปฐมภมทจาเปนตอสขภาพ และการดารงชวตไดอยางเปนองครวม ทงการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การตรวจวนจฉยโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสมรรถภาพ โดยตองใหบรการดานเวชกรรมดวยตนเอง และมเครอขายหนวยบรการเพอการสงตอผรบบรการไปรบการบรการสาธารณสขในกรณทเกน ขดความสามารถ

๔๓) เทคโนโลยดานสขภาพ หมายความวา การนาวทยาศาสตรมาประยกตใชในดานสขภาพทงในรปของวตถ (เชน ยา วคซน และเครองมอแพทย) หตถการ (การลงมอปฏบต) กระบวนการ หรอ มาตรการ (การตดสนการดาเนนการ) ทใชในการตรวจ การรกษา การปองกนโรค และ การฟนฟความสามารถซงลดอาการเจบปวยลง โดยหมายรวมทงการแพทยแผนปจจบน การแพทยแผนไทย การแพทยทางเลอกและนวตกรรมในทองถนดวย (เอกสารหลกประกอบระเบยบวาระ การพฒนากระบวนการประเมนและการตดสนใจการใชเทคโนโลยดานสขภาพ ในสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท ๗)

๔๔) ภมปญญาทองถนดานสขภาพ หมายความวา องคความร ความคด ความเชอ และความชานาญ

ในการดแลสขภาพโดยอาศยความรทไดสงสม ถายทอด และพฒนาสบตอกนมาในทองถน ซงรวมถง การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอกอน ทประชาชนและชมชนใชใน การดแลสขภาพอยางสอดคลองกบทองถนนนๆ ดวย (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๔๕) การแพทยแผนไทย หมายความวา กระบวนการทางการแพทยเกยวกบการตรวจ วนจฉย บาบด

รกษา หรอปองกนโรค หรอการสงเสรมและฟนฟสขภาพของมนษย การผดงครรภ การนวดไทย และใหหมายความรวมถง การเตรยมการผลตยาแผนไทย และการประดษฐอปกรณและเครองมอทางการแพทย ทงน โดยอาศยความรหรอตาราทไดถายทอดและพฒนาสบตอกนมา (พระราชบญญตวชาชพการแพทยแผนไทย พ.ศ. ๒๕๕๖)

๔๖) การแพทยพนบาน หมายความวา การดแลสขภาพโดยอาศยความรทไดสงสม ถายทอด และพฒนา

สบตอกนมาซงมลกษณะเฉพาะทสอดคลองกบวฒนธรรม จารต ประเพณ และทรพยากรของชมชน ทองถน และเปนทยอมรบของชมชน ทองถนนน (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๑๔

 

๔๗) การแพทยทางเลอกอน หมายความวา การดแลสขภาพโดยอาศยความรทางการแพทย

ทนอกเหนอจากการแพทยแผนปจจบน การแพทยแผนไทย และการแพทยพนบาน (ธรรมนญ วาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๔๘) ผบรโภค หมายความวา ผซอหรอผไดรบบรการหรอผซงไดรบการเสนอหรอการชกชวน เพอให

ซอสนคาหรอรบบรการจากผจดใหมซงสนคาหรอบรการหรอขอมลขาวสาร อนนาไปสการบรโภค และหมายความรวมถงผใชสนคาหรอผไดรบบรการโดยชอบ แมมไดเปนผเสยคาตอบแทนกตาม (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๔๙) การคมครองผบรโภค หมายความวา การปกปองดแลผบรโภคใหไดรบความปลอดภย เปนธรรม

และประหยด จากการบรโภคผลตภณฑและบรการสขภาพ (ปรบจากเอกสารการทบทวนวรรณกรรมและสถานการณคมครองผบรโภคในระบบสขภาพ. โดย ชะอรสน สขศรวงศ และคณะ)

๕๐) ผลตภณฑสขภาพ หมายความวา ผลตภณฑทจาเปนตอการดารงชวต และผลตภณฑทม

วตถประสงคในการใชเพอสขภาพอนามย รวมทงผลตภณฑทเกยวของกบการประกอบวชาชพ ดานการแพทยและการสาธารณสข ตลอดจนผลตภณฑทอาจมผลกระทบตอสขภาพอนามย ผลตภณฑสขภาพประกอบดวยผลตภณฑอาหาร ยา เครองสาอาง วตถอนตรายทใชในบานเรอน เครองมอแพทย และวตถเสพตด (เอกสารเผยแพรโดยกองพฒนาศกยภาพผบรโภค สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง อย . กบการกากบดแลการขายตรงผลตภณฑสขภาพ http://webnotes.fda.moph.go.th/consumer/csmb/csmb2546.nsf/723dc9fee41b850847256e5c00332fb4/304d2e736e899154c7256d1800091e30)

๕๑) การบรการสขภาพ หมายความวา การบรการตางๆทมวตถประสงคเพอสขภาพรวมถงการบรการ

สาธารณสขดวย (รายงานสถานการณทางสงคม ปท ๑ ฉบบท ๓ เมษายน – มถนายน ๒๕๔๗ กระทรว งการ พฒนาส ง คมและความม น ค งขอ งม นษ ย . https://www.msociety.go.th /article_attach/3734/4391.pdf)

๕๒) องคความรดานสขภาพ หมายความวา ความรทเกดขนจากการนาความรดานสขภาพเรองตางๆ

มาประกอบกนเพอใชประโยชน ทงน ความรดานสขภาพสามารถจาแนกเปนกลมตางๆ ไดแก ๑) ความรทผานการพสจนจนเปนความรสากล ๒) ความรจากการศกษาวจย ๓) ความร จากการวเคราะหขอมลขาวสารสขภาพทมการจดเกบรวบรวม และ ๔) ความรทไดจากการสงสมประสบการณ (ปรบจาก เอกสารวชาการประกอบการจดทาธรรมนญฯ พ.ศ. ๒๕๕๒ การสราง และเผยแพรความรดานสขภาพ การเผยแพรขอมลขาวสารดานสขภาพ. โดย นพ. พนจ ฟาอานวยผล)

๑๕

 

๕๓) การสรางความรดานสขภาพ หมายความวา การสรางความรหรอองคความรจากการปฏบต การจดการความร การแลกเปลยนเรยนร การสงสมความรและประสบการณ การศกษาวจย การสงเคราะหความรและขอมลทเกยวของกบสขภาพและระบบสขภาพ (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๕๔) ความรแบบชดแจง (Explicit Knowledge) หมายความวา ความรทสามารถรวบรวมไวใหเหนได

ชดเจนเปนรปธรรมอยในตารา เอกสาร คมอปฏบตงาน หลกวชาหรอทฤษฎ ซงไดมาจาก การวเคราะห สงเคราะห ผานการพสจนหรอวจยมาแลว (สถาบนสงเสรมการจดการความร เพอสงคม)

๕๕) ความรแฝงฝง (Tacit Knowledge) หมายความวา ความรทไดจากการปฏบต เปน “เคลดวชา”

เปน “ภมปญญา” เปนสงทมาจากการใชวจารณญาณปฏภาณไหวพรบ เปนเทคนคเฉพาะตวของ ผปฏบตแตละทาน เปนความรทแฝงอยในตวคน เปนประสบการณทสงสมมายาวนาน (ปรบปรงจาก สถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม)

๕๖) การเผยแพรความรและขอมลขาวสารดานสขภาพ หมายความวา การนาเสนอความรและขอมล

ทเกยวกบสขภาพทหนวยงานของรฐและภาคสวนตางๆ จดทาขน เพอเผยแพรและสอสาร ดวยรปแบบและชองทางตางๆ (ปรบจาก ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๕๗) ความรเทาทนดานสขภาพ (Health literacy) หรอ ความแตกฉานดานสขภาพ หมายความวา

ความสามารถในการคนหา เขาถง ทาความเขาใจ และใชประโยชนจากขอมลขาวสารดานสขภาพ ๕๘) ระบบสารสนเทศดานสขภาพ หมายความวา ระบบทประกอบดวยสวนตางๆ ไดแก ระบบ

คอมพวเตอร ทงฮารดแวร ซอฟทแวร ระบบเครอขาย ฐานขอมล ผพฒนาระบบ ผใชระบบ พนกงานทเกยวของ และผเชยวชาญในสาขาตางๆ ในเรองทเกยวของกบสขภาพ ทกองคประกอบนทางานรวมกนเพอกาหนด รวบรวม จดเกบขอมล ประมวลผลขอมลเพอสรางสารสนเทศ และสงผลลพธ หรอสารสนเทศทไดใหผใชเพอชวยสนบสนนการทางาน การตดสนใจ การวางแผน การบรหาร การควบคม การวเคราะหและตดตามผลการดาเนนงานในเรองสขภาพ (ปรบจาก เทคโนโลยสารสนเทศสถต: ขอมลในระบบสารสนเทศ.โดย สชาดา กระนนทน, ๒๕๔๑.)

๑๖

 

๕๙) กาลงคนดานสขภาพ หมายความวา บคคลหรอกลมบคคลทมบทบาทในดานการสรางเสรมสขภาพ

การรกษาพยาบาล การปองกนโรค และการฟนฟสมรรถภาพ ซงรวมถงบคลากรดานสาธารณสข ผประกอบวชาชพดานสาธารณสข บคลากรสายสนบสนน บคลากรทางการแพทยแผนไทย การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกอน อาสาสมครดานสขภาพตางๆ แกนนาและเครอขายสขภาพ ตลอดจนบคคลตางๆ ททาหนาทเกยวของกบสขภาพ (ปรบจาก ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๖๐) บคลากรดานสาธารณสข หมายความวา ผ ใ หบรการสาธารณสขทมกฎหมาย ระเบยบ

หรอขอกาหนดรองรบ (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒) ๖๑) ผประกอบวชาชพดานสาธารณสข หมายความวา ผประกอบวชาชพตามกฎหมายวาดวย

สถานพยาบาล (พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐) ๖๒) ระบบการเงนการคลงดานสขภาพ หมายความวา การจดการทางการเงนการคลง โดยมเปาหมาย

เพอใหประชาชนมสขภาพ และหลกประกนการเขาถงบรการสาธารณสขอยางถวนหนาและ อยางมประสทธภาพ (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๖๓) การรวมจาย หมายความวา การทบคคลรวมจายเงนเพอการบรการสาธารณสข โดยหมายความ

รวมถงการรวมจายในระบบการคลงรวมหมและการรวมจาย ณ หนวยบรการ ทงน ระบบการคลงรวมหม หมายความวา การทประชาชนรวมจายเงนตามสดสวนความสามารถในการจาย ตามหลกการเฉลยทกขเฉลยสข โดยนาเงนทเกบลวงหนามาใชจายรวมกน เพอจดใหมบรการสาธารณสขทจาเปนตอสขภาพและการดารงชวตสาหรบทกคน (ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๒)

๖๔) กองทนสขภาพพนท หมายความวา กองทนสาธารณะในพนททมวตถประสงคเพอการพฒนา

ดานสขภาพของคนในพนท ทอาจไดรบการสนบสนนจากสวนกลาง หรอไดรบการสนบสนน จากองคกรปกครองสวนทองถน หรอเปนการระดมทนของคนในพนท หรอมแหลงทมาของเงนทนจากหลายแหลงรวมกน เชน กองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถนหรอพนท สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

๖๕) สขภาพจต หมายความวา สภาพชวตทเปนสข อนเปนผลจากการมความสามารถในการจดการปญหาในการดาเนนชวต มศกยภาพทจะพฒนาตนเองเพอคณภาพชวตทด โดยครอบคลมถงความดงามภายในจตใจ ภายใตสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป (กรมสขภาพจต ๒๕๔๕)

๑๗

 

๖๖) ปจจยปกปองทางสขภาพจต หมายความวา ปจจยทลดโอกาสของการเกดโรคหรอผลกระทบ

ตอสขภาพทางจต ซงมหลายระดบ ไดแก (๑) ปจจยปกปองในระดบบคคล เชน สขภาพด รายไดด ปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนา การศกษาสง และออกกาลงกายเปนประจา (๒) ปจจยปกปอง ในระดบครอบครวและชมชน เชน ครอบครวมเวลาและทากจกรรมรวมกน มเพอนชวยเหลอ ยามตองการ การงานมนคง เกษตรกรมทดนทากน และมวฒนธรรมทองถนทเปนเอกลกษณ (๓) ปจจยปกปองในระดบสงคมและสงแวดลอม เชน เขาถงบรการสขภาพได รสกปลอดภยในชวต ทรพยสน ธรรมชาต และสงแวดลอม (โครงการรายงานสถานการณสขภาพจต(ความสข)คนไทย)

๖๗) ปจจยเสยงทางสขภาพจต หมายความวา ปจจยทเพมโอกาสของการเกดผลกระทบตอสขภาพทาง

จต ซงมหลายระดบ ไดแก (๑) ปจจยเสยงในระดบบคคล เชน เจบปวย อบตเหต มโรคประจาตว พการ ชวยเหลอตวเองไมได มหนสนนอกระบบ สบบหร (๒) ปจจยเสยงในระดบครอบครวและชมชน เชน หมาย หยาราง แยกกนอย รายไดตา ยากจน ตกงาน รบจางรายวน ปญหายาเสพตด แรงงานขามถน มความรสกไมปลอดภยในชมชน (๓) ปจจยเสยงในระดบสงคมและสงแวดลอม เชน เขาไมถงบรการพนฐาน ภยพบต ปญหาการจราจรในเขตเมอง การขายทดนละแวกบานทมผลตอการเปลยนแปลงสภาพชมชนอยางมาก และสถานการณความรนแรง (โครงการรายงานสถานการณสขภาพจต(ความสข)คนไทย)

๖๘) สขภาพทางปญญา หมายความวา ภาวะของมนษยทมความรทว ความรเทาทน และความเขาใจ

อยางแยกไดในเหตผลแหงความด ความชว ความมประโยชนและความมโทษ ซงนาไปสความมจตอนดงามและเออเฟอเผอแผ (ปรบจาก พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐)

๖๙) การอภบาลระบบสขภาพ หมายความวา การดแลและการบรหารระบบสขภาพดวย

การมปฏสมพนธกนระหวางภาครฐ องคกรสาธารณะตางๆ ภาคธรกจ ภาคประชาสงคม ทรวมทงหนวยงานหรอองคกรทมบทบาทโดยตรงกบเรองสขภาพ และทไมไดมบทบาทเกยวของโดยตรงกบเรองสขภาพ เพอรวมกนแกปญหาหรอความทาทายตางๆ ในสงคม และสรางสรรคโอกาสใหมๆ เพอใหเกดสขภาพ (ปรบจากการอภบาลรวมสมย โดย นพ. อาพล จนดาวฒนะ และ รายงาน การวจยเพอพจารณาสมรรถนะการเรยนรของระบบการอภบาลสขภาพ)

๑๘

 

๗๐) การอภบาลโดยเครอขาย (Governance by network) หมายความวา การปกครอง การดแลระบบ หรอการบรหารจดการดวยการทางานเชอมโยงถกทอกนเปนเครอขายหลายมต มผเลน หลายภาคสวน มความสนใจและผลประโยชนทแตกตาง มคานยมรวม หลกการรวม เปาหมายรวม ทางานรวม หรอใชทรพยากรรวมเปนเรองๆ ไป ตองอาศยการพดคยเจรจาตอรอง หรอการถกแถลงเปนหลก ไมมอานาจบงคบ ไมขนตรงตอกน เปนไปตามแนวทางประชาธปไตยแบบมสวนรวม หรอประชาธปไตยแบบถกแถลง (Participatory or Deliberative Democracy) ใช “พลงอานาจทางสงคม” (Social Power) หรอพลงแหงความรวมมอและเจตนารมณรวมของสงคม เปนเครองมอสาคญ (ปรบจากการอภบาลรวมสมย โดย นพ. อาพล จนดาวฒนะ)

๗๑) การอภบาลโดยรฐ (Governance by state) หมายความวา การปกครอง การดแลระบบ

หรอการบรหารจดการแบบพนฐานทมการจดการเปนชนๆ มการบงคบบญชา สงการ ใชอานาจ จากบนลงลาง มระบบและโครงสรางชดเจน เหมาะสมกบกรณการแกไขวกฤตการณตางๆ ทตองมการใชอานาจสงการ เชน กรณเกดโรคระบาด ภยพบต (ปรบจากการอภบาลรวมสมย โดย นพ. อาพล จนดาวฒนะ)

๗๒) การอภบาลโดยตลาด (Governance by market) หมายความวา การดแลระบบ หรอการบรหาร

จดการโดยใชกลไกการทางานหลกของตลาดซงคอการแลกเปลยนเพอเกอหนนใหมการจดสรรทรพยากรอยางมประสทธภาพสงสด การอภบาลโดยตลาดมสวนสมพนธกบกระแสโลกาภวตน โดยใชทนการเงนและการจดการทางธรกจ เปนเครองมอสาคญ (ปรบจากการอภบาลรวมสมย โดย นพ. อาพล จนดาวฒนะ และรายงานการวจยเพอพจารณาสมรรถนะการเรยนรของระบบการอภบาลสขภาพ)

๗๓) ธรรมนญสขภาพพนท หมายความวา กรอบทศทาง หรอขอตกลงรวม หรอกรอบกตการวมทคนใน

ชมชนใชเปนแนวทางในการพฒนาสขภาวะในระดบพนท ซงอาจเปนประเดนทางสขภาพเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะหรอเปนประเดนทางสขภาพในภาพรวมของแตละพนท โดยหวใจสาคญ คอ การมสวนรวมของชมชนในการออกแบบ พฒนา ขบเคลอน และทบทวนธรรมนญสขภาพพนทรวมกน

๑๙

 

สวนท ๓ หลกการสาคญของระบบสขภาพ ๓.๑ ปรชญาและแนวคดหลกของระบบสขภาพ

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๑. สขภาพเปนสทธขนพนฐานของคน ทงในระดบบคคล ระดบครอบครว ระดบชมชน และในสงคมวงกวาง โดยครอบคลมทงการเขาถงบรการสาธารณสข ท เ กยวกบการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพ รวมทงการไดรบการสนบสนนปจจยตางๆ ทสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรค และคมครองผบรโภค ตลอดจนไดรบการสนบสนนใหมอนามยสงแวดลอมทด

- เพอใหเกดการรบรรวมกนวา สขภาพเปนสทธขนพนฐานทบคคลพงไดรบในทกระดบ และสทธขนพนฐานดานสขภาพนนมความครอบคลมหลายมต หลายระดบ

๒. บคคลมความตระหนกรและมบทบาทในการดแลสขภาพของตนเอง ครอบครว บคคลในความดแล และชมชน มใหเกดความเสยหายทางสขภาพ หรอหลกเลยงพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม โดยรฐมหนาทสงเสรมสนบสนนและคมครอง

- เพอใหเหนหลกการสาคญวา สขภาพจะเกดขนได บคคลทกคนตองมสวนในการดแลสขภาพของตนเอง โดยรฐสงเสรมและสนบสนนใหทกคนตระหนกรและหลกเลยงการมพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม และคมครองใหอยในเงอนไข ทสงผลตอสขภาพด

๒๐

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๓ . ระบบสขภาพ เปนระบบความสมพนธทงมวลท เ ก ยวข อ ง กบสขภาพ โดยม ร ะบบการบร ก ารสาธารณสขเปนสวนหนง ระบบสขภาพยงเปนสวนหนงของระบบสงคมและระบบความมนคงของประเทศ การ ก าหนดนโยบายสาธารณะใดๆ จ ง ต อ ง ใหความสาคญกบมตทางสขภาพทเกยวของหรอทไดรบผลกระทบดวย

- เพอใหเขาใจวาระบบสขภาพมความสมพนธเชอมโยงกบระบบอนๆ

๔. ระบบสขภาพ จะตองตงอยบนพนฐานของหลกคณธรรม จรยธรรม มนษยธรรม ธรรมาภบาล ความรและปญญา โดยใหความสาคญกบคณคาและศกดศรความเปนมนษย ความเปนธรรม ความเทาเทยมกน ลดความเหลอมลาในสงคม และจะตองสอดคลองกบวถชวต วฒนธรรม ภมสงคม ภมนเวศและภมปญญาทองถนดานสขภาพ รวมทงจะตองคานงถงหลกการพฒนาและบรณาการอยางเปนองครวม อยางยงยน และอยางมสวนรวมของประชาชนและองคกรทกระดบ และทกภาคสวน

- เพอใหทราบหลกการพนฐานของระบบสขภาพ

๒๑

 

๓.๒ คณลกษณะทพงประสงคและเปาหมายของระบบสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๑. รฐและทกภาคสวนตองใหความสาคญกบการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค และการจดการกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ รวมทงการมหลกประกนและการคมครองใหเกดสขภาพทจะนาไปสสขภาวะทมนคงและยงยนของทกกลมวย โดยสงเสรมใหบคคลดแลสขภาพทยดหลกการพงตนเองของบคคล และของสงคมทอาศยการชวยเหลอเกอกลซงกนและกน ตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

- เพอมงเนนการสรางเสรมสขภาพและการปองกนโรคใหมากขน ตามแนวทาง “สรางนาซอม” ควรยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทใหความสาคญกบการบรณาการเปนองครวม โดยความพอเพยงหมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมภมคมกนในตวทด

๒. รฐและทกภาคสวนตองพจารณาระบบสขภาพวาเปนเรองทกวางขวางครอบคลมในทกมตทงทางกาย ทางจต ทางปญญาและทางสงคม และตองพฒนาระบบสขภาพอยางเปนองครวมและเชอมโยงกนอยางสมดล รวมทงตองสนบสนนหรอสงเสรมใหทกภาคสวนนาแนวทาง “ทกนโยบายหวงใยสขภาพ” (Health in All Policies) ไปใชประกอบการพจารณาในการกาหนดนโยบายสาธารณะ เพอใหเกดนโยบายทเออตอการมสขภาพทด และไมกอใหเกดผลกระทบทเปนอนตรายตอสขภาพในทกระดบ

- เพอใหทกภาคสวนใหความสาคญกบเรองสขภาพในการจดทานโยบายสาธารณะ เนองจากนโยบายสาธารณะ มผลกระทบตอสขภาพไดทงดานบวกและลบ ซงเรองนสอดคลองกบทศทางการพฒนาระบบสขภาพทเปนสากล คอ แนวคด Health in All Policies

๒๒

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๓. รฐและทกภาคสวนตองใหความสาคญกบหลกการทางานแบบเครอขายและสนบสนนการมสวนรวมของทกภาคสวนในทกระดบ เพอการอภบาลระบบสขภาพ ทงน การสรางความรวมมอกบทกภาคสวนและการทางานเชงรกของทกภาคสวน ถอเปนปจจยสาคญในการปรบปรงและพฒนาระบบสขภาพและคณภาพชวตของประชาชน

- ในอนาคตระบบสขภาพมแนวโนมทซบซอนและสมพนธเชอมโยงกบหลายภาคสวนมากขน ไมเฉพาะภาครฐหรอ ภาคสาธารณสขเทานน รวมไปถงกลไกตลาดและโลกาภวตนทเขามามอทธพลดวย จงจาเปนทจะตองผสมผสาน การอภบาลระบบสขภาพหลายรปแบบอยางสมดล ทงการอภบาลโดยรฐ โดยเครอขาย และโดยตลาด รวมทงบรณาการการทางานของสวนตางๆในระบบสขภาพใหหนนเสรมการทางานซงกนและกนอยางสรางสรรค - รฐธรรมนญฯ พ.ศ. ๒๕๕๐ และรฐธรรมนญฯ พ.ศ. ๒๕๔๐ หมวดสทธและเสรภาพของชนชาวไทย มบทบญญตกาหนดใหรฐตองใหความสาคญตอการมสวนรวมของประชาชนทเกยวกบสทธชมชน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ซงสอดคลองกบคาปรารภใน “ธรรมนญกอตงองคการอนามยโลก” ทใหความสาคญตอการมสวนรวมของประชาชน การรบฟงความเหนและการสรางความรวมมอกบทกภาคสวน โดยถอเปนสงทมความสาคญทสดตอ การปรบปรงสขภาพของประชาชน

 

 

 

 

 

 

 

 

๒๓

 

๓.๓ การจดใหมหลกประกนและความคมครองใหเกดสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๑. หลกประกนและความคมครองใหเกดสขภาพ จะตองมความครอบคลมปจจยทงหลายทอาจมผลกระทบตอสขภาพ ทงปจจยสวนบคคล ปจจยดานระบบบรการสาธารณสข และปจจยดานสงแวดลอม ทงกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจ สงคมและการเมอง รวมทงนโยบายสาธารณะตางๆ โดยหลกประกนและการคมครองใหเกดสขภาพนจะตองครอบคลมบคคลทกคนบนผนแผนดนไทยดวย โดยไมมการแบงแยก ยดหลกเสมอภาค เทาเทยมและไมเลอกปฏบต

- เพอใหเขาใจถงการมหลกประกนและการคมครองใหเกดสขภาพวาเกยวของกบปจจยทหลากหลาย และครอบคลม ทกคนบนผนแผนดนไทย

๒. การสรางหลกประกนและความคมครองใหเกดสขภาพ ตองเกดจากการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม

- เพอเนนยาใหทกภาคสวนใหความสาคญกบการสรางหลกประกนและการคมครองใหเกดสขภาพ

๒๔

 

สวนท ๔ สาระรายหมวด ๔.๑ สทธและหนาทดานสขภาพ

ขอท/เนอหา เจตนารมณ หลกการสาคญ ๑ . บคคลพงไดรบสทธ ดานสขภาพท จา เปนตามหลกสทธมนษยชน โดยเปาหมายของสทธดานสขภาพคอ บคคลทกคนมสขภาวะ ซงไมจากดเฉพาะการเขาถงบรการสาธารณสขเทานน แตครอบคลมถงปจจยอนๆ ท มผลตอสขภาพดวย โดยรฐมหนาท จดสวสดการ สรางสภาวะหรอเงอนไขทเอออานวยใหเกดผลสาเรจตามเป าหมายใหครอบคลมและท ว ถง คาน ง ถงก ร ะบวนกา รม ส ว น ร ว มขอ งท ก ภ าคส ว นแล ะความสอดคลองกบบรบทดานตางๆ ของสงคม

- “ธรรมนญกอตงองคการอนามยโลก” ทประเทศสมาชกลงนามเมอวนท ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ มเนอหา ในคาปรารภคอ “การทมนษยทกคนไดรบมาตรฐานทางสขภาพทดทสด ถอเปนสทธพนฐานหรอสทธมนษยชนอยางหนง ไมวาบคคลนนจะมความแตกตางทางเชอชาต ชาตพนธ ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง หรอสภาพทางเศรษฐกจ หรอสงคมเชนไรกตาม” - สทธดานสขภาพ ประกอบดวยเสรภาพ (Freedom) และสทธทพงไดรบ (Entitlement) เสรภาพ เชน เสรภาพทจะตดสนใจเกยวกบสขภาพและรางกายของตน รวมถงสทธอนามยเจรญพนธ สวนสทธทพงไดรบ ไดแก สทธทจะไดรบการคมครองสขภาพซงทกคนควรมความเสมอภาคกนในโอกาสทจะไดรบการสงเสรมและการคมครอง สทธดานสขภาพประกอบดวยปจจยสาคญๆ ๔ ประการ คอ (๑) ความพรอมใหบรการ (Availability) (๒) การเขาถงได (Accessibility) ไดแก การไมเลอกปฏบต การเขาถงไดทางกายภาพ เศรษฐกจและขอมลขาวสาร (๓) การเปนทยอมรบ (Acceptability) โดยคานงถงความสอดคลองทางความเชอและวฒนธรรม และ (๔) คณภาพ (Quality) [กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (The International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights: ICESCR) อางโดยสานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต]

๒๕

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๒ . รฐตองเคารพสทธดานสขภาพของบคคล และมหนาทปกปอง คมครอง สงเสรมและสนบสนนใหบคคลไดรบสทธดานสขภาพโดยไมเลอกปฏบต และปฏบตตามพนธกรณของกฎหมายระหวางประเทศดานสขภาพและดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาค

- องคการอนามยโลกไดกาหนดหนาทของภาครฐทเกยวกบสทธดานสขภาพไวซงสอดคลองกบ ICESCR ซงประเทศไทยเปนภาค โดยไดกาหนดวา รฐภาคมขอผกพนทจะดาเนนการสงเสรมและคมครองสทธดานสขภาพโดยไมเลอกปฏบต มขนตอนและเปาหมายการดาเนนการทชดเจน มขอผกพนในการเคารพ (Respect) ไดแก ไมปฏเสธหรอจากดการเขาถงบรการดานการปองกนและรกษาสขภาพอยางเทาเทยมกนของทกคน รวมถงนกโทษ ชนกลมนอย ฯลฯ สวนขอผกพนในการคมครอง (Protect) ไดแก มกฎหมายหรอมาตรการเพอประกนการเขาถงอยางเทาเทยมกนในการดแลสขภาพ และบรการดานสขภาพทจดโดยบคคลทสาม และขอผกพนในการทาใหบรรลผล (Fulfil) ไดแก บรรจสทธดานสขภาพ ไวในนโยบายและกฎหมายของประเทศ รวมถงการนาไปปฏบต นอกจากน ยงมกฎหมายระหวางประเทศ ดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาคอกหลายฉบบ ซงรบรองใหสทธดานสขภาพถอเปนสทธมนษยชนอยางหนง เชน ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อนสญญาวาดวยสทธเดก อนสญญาวาดวยสทธคนพการ

ภาพพงประสงค ๑. บคคลทกคน โดยเฉพาะกลมคนทมความจาเพาะดานสขภาพ และกลมคนทอยในสภาวะเปราะบาง สามารถเขาถงสทธ ดานสขภาพทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย กฎหมายวาดวยสขภาพแหงชาต กฎหมายเกยวกบระบบหลกประกนสขภาพ พนธกรณของกฎหมายระหวางประเทศดานสขภาพและดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาค และกฎหมายอนทเกยวของ โดยรฐมนโยบาย มาตรการ กลไก และทรพยากรในการสงเสรมและสนบสนนการเขาถงสทธดงกลาวอยางเหมาะสม

- เปาหมายของสทธดานสขภาพทสาคญคอ การทาใหบคคลสามารถเขาถงสทธดานสขภาพและมสขภาวะ เชน การเขาถงบรการสาธารณสขทมคณภาพด ไดรบอาหาร นาดม ทอยอาศย ยารกษาโรค สนคาหรอผลตภณฑสขภาพ และสงอานวยความสะดวกตางๆทเออตอสขภาพ รวมถงการอยอาศยหรอทางานในสภาวะแวดลอมหรอสงแวดลอม ทเออตอสขภาวะของบคคล ปราศจากมลพษหรอสารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ ตามทบญญตในรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย กฎหมายวาดวยสขภาพแหงชาต กฎหมายวาดวยหลกประกนสขภาพแหงชาต กฎหมายวาดวยประกนสงคม และกฎหมายอนทเกยวของ รวมทงพนธกรณของกฎหมายระหวางประเทศดานสขภาพ และดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาค โดยทการคมครองใหสามารถเขาถงสทธดานสขภาพนน รฐมหนาทกาหนดนโยบาย มาตรการ กลไกและทรพยากรทสงเสรมและสนบสนนการเขาถงสทธดงกลาวอยางเหมาะสม

๒๖

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๒. บคคลไดรบการคมครองสทธดานสขภาพ ทเปนไปตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ คาประกาศสทธผปวย กฎหมายควบคมการประกอบวชาชพดานสาธารณสข หลกจรยธรรมแหงวชาชพ จรยธรรมทางการแพทยและกฎหมายทเกยวของ เชน สทธในการไดรบสาเนาเวชระเบยนผปวย สทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบการใหบรการสาธารณสขอยางเพยงพอกอนทจะใหความยนยอมวาจะรบบรการหรอไม สทธของผทจะเขารวมการวจยในมนษย สทธในการทาหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวตตนหรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวย โดยบคลากรดานสาธารณสข ผประกอบวชาชพดานสาธารณสข ผบรหารสถานบรการสาธารณสขของรฐและเอกชน และสภาวชาชพดานสขภาพ จะตองใหความสาคญและถอปฏบตตามอยางเครงครด

- สทธผปวยเปนสทธดานสขภาพอยางหนงทบคลากรดานสาธารณสข ผประกอบวชาชพดานสาธารณสขทใหบรการสาธารณสข และผบรหาร ผปฏบตงานในสถานบรการสาธารณสขของรฐและเอกชน และสภาวชาชพดานสขภาพ จะตองใหความสาคญและถอปฏบตตามอยางเครงครด เนองจากเกยวของกบจรยธรรมทางการแพทย เชน การใหความยนยอมทตองบอกกลาวลวงหนาในกรณการรบบรการสาธารณสข สทธของผถกวจย หรอสทธในการทาหนงสอแสดงเจตนาปฏเสธ การรกษาเพอยดการตายของผทอยในวาระสดทายของชวต

๓ . บคคล ชมชน และภาคสวนตางๆ ท เ กยวของมสวนรวมในการสงเสรม สนบสนนการดาเนนงานดานสทธดานสขภาพ โดยรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และภาคสวนตางๆ ใหการสนบสนน

- โดยทวไปแลว รฐมกจะกาหนดสทธใหแกบคคลเปนกฎหมายหรอระเบยบปฏบต อยางไรกด ควรใหบคคล ชมชน และภาคสวนตางๆ สามารถรเรมการสงเสรมสทธดวยตนเองได เพอใหสอดคลองกบความตองการ แมจะไมมผลในทางกฎหมายกตาม

๒๗

 

๔.๒ การสรางเสรมสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. การดาเนนงานสรางเสรมสขภาพซงเปนองคประกอบสาคญของการพฒนาระบบสขภาพเพอใหเกดสขภาวะทวทงสงคมอยางยงยนนน จะตองสงเสรมและสนบสนนบคคล ครอบครว ชมชนและประชาชนกลมตางๆ ใหสามารถจดการหรอพฒนาสขภาพของตน ครอบครว ชมชนและกลมได รวมทงจดการกบปจจยสงคมท กาหนดสขภาพไดอยางเหมาะสมกบบรบทและพนท

- ปจจบนการสรางเสรมสขภาพไมไดเปนเพยงระบบยอยของระบบสขภาพ แตเปนองคประกอบสาคญของการพฒนาระบบสขภาพสเปาหมายในภาพรวม ตามหลกการ“สรางนาซอม” โดยรบผลจากการกาหนดนโยบายปองกน ควบคมโรคและปจจยคกคามสขภาพดวย อนจะนาไปสการลดการเจบปวย การพการและการตายทไมสมควรและลดคาใชจาย ดานสขภาพ ทงนนยามการสรางเสรมสขภาพของประเทศไทยไดขยายขอบเขตจากกจกรรมสงเสรมสขภาพอนามย สวนบคคลและอนามยสงแวดลอม เปนกระบวนการทมงสงเสรมและสนบสนนบคคล ชมชน รวมถงประชาชนกลมตางๆ เชน คนพการ คนสงอาย ใหสามารถจดการหรอพฒนาสขภาพของตน ครอบครว ชมชนและกลม รวมทงพฒนา หรอยกระดบการจดการกบปจจยเสยงดานสขภาพ (Health Risk factors) ไปสการจดการกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ (Social Determinants of Health: SDH) ทงดานบวกและลบ (รายงานของคณะกรรมการปฏรประบบสาธารณสข สภาปฏรปแหงชาต ระเบยบวาระท ๒๓ ระบบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค หนา ๘๒)

๒. การพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพตองเกดจากการท า งานร วม กน และ เส รมพล ง กนของทกภาคสวนตามแนวทาง “ทกนโยบายหวงใยสขภาพ” โดยนาประเดนและขอมลท เ กยวของกบสขภาพมาประกอบในการกาหนดและตดสนใจทางนโยบายทกดาน เพอหลกเล ยงผลกระทบทเปนอนตรายตอสขภาพ

- การพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ เปนหนงในยทธศาสตรสาคญของการสรางเสรมสขภาพ ขณะเดยวกนสขภาพ แมจะไมใชเปาหมายหลกของนโยบายสาธารณะทงหลาย ไมวาทางสงคม เศรษฐกจหรออนๆ แตกเปนหนงในผลพวง ของนโยบายหรอโครงการพฒนาดวย การพฒนานโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพจงเปนความรบผดชอบรวมกน ของทกหนวยงานทกภาคสวนของสงคม ไมใชเฉพาะภาคสวนสขภาพเทานน ซงเปนไปตามหลกการ “ทกนโยบายหวงใยสขภาพ” (Health in All Policies) ทมงใหเกดการทางานอยางเปนระบบรวมกน แบบเสรมพลง เพอหลกเลยงผลกระทบทางสขภาพทเปนอนตราย และใหเกดนโยบายสาธารณะระหวางภาคสวนตางๆ ทจะนาไปสการมสขภาพ และความเปนธรรมทางสขภาพทดยงขน

๒๘

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ภาพพงประสงค ๑. บคคลไดรบการสรางเสรมสขภาพและการพฒนาทกษะสขภาพสวนบคคลและชมชนอยางเหมาะสมกบสภาวะความจ า เปนทางสขภาพและมสวนรวมในการจดการสขภาพ ผานการสรางและสงเสรมใหทกคนมความร เทาทนดานสขภาพและมพฤตกรรมดานสขภาพทเหมาะสม

- ประเทศไทยกาลงกาวเขาสสงคมสงอาย ขณะทคนพการเปนกลมประชากรทมแนวโนมเพมขนตาม ซงทงสองกลม ตางมความจาเพาะและตองการรปแบบการดแลสรางเสรมสขภาพทแตกตางกน เชนเดยวกบเดกและเยาวชน สตร ผดอยโอกาสในสงคม และกลมคนทมความจาเพาะทางสขภาพจะตองมสทธไดรบการดแลสขภาพ มาตรา ๖ แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ ดวย อยางไรกตาม การสรางเสรมสขภาพกควรเปนไปตามแนวทางทจะทาใหประชาชนกลมตางๆสามารถจดการสขภาพของตน ครอบครว ชมชนและกลมได ซงควรใชภารกจหนงตามกรอบแนวคดการสรางเสรมสขภาพตามกฎบตรออตตาวา คอ การพฒนาทกษะสวนบคคล ซงตองใหความสาคญกบการสอสารสขภาพเพอสรางความรอบรดานสขภาพใหแกประชาชนเพอเปนภมคมกนตนเองดวย

๒. ชมชนมศกยภาพในการเรยนรและจดการสรางเสรมสขภาพทเหมาะสมกบบรบทของชมชนไดดวยตนเอง ผานการมสวนรวมในกระบวนการพฒนานโยบายส า ธ า รณ ะ เ พ อ ส ข ภ า พ ท ง ใ น ร ะ ด บ พ น ท แ ล ะร ะ ด บป ร ะ เ ท ศ โ ด ย ม ช ม ชน เ ป น ฐ า น ภ า ย ใ ตการสนบสนนจากภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน ภาคประชาชนและภาคสวนอนๆ และมน โ ย บ า ย ร ะ ด บป ร ะ เ ท ศ ท ส น บ ส น น ก า ร ส ร า งความเขมแขงและการจดการตนเองอยางยงยน

- ชมชนทกประเภท ทงชมชนชนบท ชมชนเมอง และชมชนเชงความสมพนธแบบอนๆ เปนฐานสาคญของการจดการตนเองในดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรคและการจดการภยคกคามสขภาพไดมากขนอยางเปนรปธรรม มการพฒนาศกยภาพคนและองคกรในทกระดบผานกจกรรมสาคญในชมชน เชน การจดการกองทนสขภาพตาบล ระบบสวสดการชมชน การดาเนนงานของสภาองคกรชมชนตาบล การดาเนนงานตามแผนยทธศาสตรรวมแหงชาต วาดวยระบบสขภาวะชมชน

๒๙

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๓. สงแวดลอมและสภาพแวดลอมของชมชนทกรปแบบไ ดร บการ พฒนาให เ อ อ ตอการ มส ขภาพด โดยการดาเนนงานของชมชนไดรบการสนบสนนจากภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน ภาคประชาชนและภาคสวนอนๆ

- พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๕ บญญตใหบคคลมสทธในการดารงชวตในสงแวดลอม และสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ ซงชมชนมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว โดยเฉพาะการขยายตวของชมชนเมอง องคกรปกครองสวนทองถนโดยการสนบสนนจากรฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนจงควรรวมกนพฒนาสภาพแวดลอมและสงแวดลอมทเหมาะสมกบบรบทของชมชนตนเอง เปนพนทสาธารณะทสามารถใชสงเสรมสขภาพได เชน ลานกฬา สนามกฬา ลานออกกาลงกาย สวนสาธารณะ สนบสนนการจดสภาพแวดลอมเพอทกคน (Universal design) ทครอบคลมถงคนพการและคนสงอาย

๔. องคกรปกครองสวนทองถนทกระดบดาเนนภารกจการสรางเสรมสขภาพทครอบคลมถงการพฒนาส งแวดลอมและสภาพแวดลอมท เ ออตอสขภาพ การดารงไว ซงฐานทรพยากร ภ มปญญาทอง ถนดานสขภาพ การสรางความเ ขมแขงของชมชน การพฒนาศกยภาพดานสขภาพใหกบบคคล ครอบครว ชมชนและประชาชนกลมตางๆ รวมถงการดแลเอาใจใสตอนโยบายสาธารณะท มผลกระทบตอส ขภาพและการปรบปรงระบบบรการสาธารณสขทเ ออตองานสรางเสรมสขภาพอยางมคณภาพ

- การสรางเสรมสขภาพควรดาเนนการตามกรอบคดทเนนการบรหารจดการในระดบพนท โดยมชมชนเปนศนยกลาง ทงน องคกรปกครองสวนทองถนตองมความพรอมในการปฏบตการรองรบภารกจ ๕ ประการ ตามกรอบแนวคด การสรางเสรมสขภาพตามกฎบตรออตตาวา ไดแก ๑) สรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ ๒) สรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ ๓) เสรมสรางกจกรรมของชมชนใหเขมแขง ๔) พฒนาทกษะสวนบคคล และ ๕) ปรบเปลยนบรการสขภาพ เพอสนบสนนใหบคคล ชมชน ประชาชนกลมตางๆมความเขมแขง สามารถจดการระบบสรางเสรมสขภาพโดยตนเองได ขณะทหนวยงานรฐสวนกลางมบทบาททางนโยบาย มาตรการและการจดระบบงบประมาณสนบสนนการสราง ความเขมแขงของระบบ

๓๐

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๕. นวตกรรมการสรางเสรมสขภาพทสอดคลองกบบรบทพนทและมหลกฐานสนบสนนถงความเชอถอไดนน ไดรบการสงเสรมใหเกดขน โดยสามารถตอบสนองตอการจดการกบปญหาสขภาพใหม ปจจยเสยงดานสขภาพ ปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ และความตองการของภาคสวนตางๆทเปลยนแปลงไปตามพฒนาการของสงคม รวมถงตอบสนองตอความตองการของทกกลมวย ตลอดจนกลมคนทมความจาเพาะทางสขภาพ

- การสรางเสรมสขภาพเปนการสงเสรมการพฒนาบคคล ชมชนและประชาชนกลมตางๆใหมศกยภาพในการดแลสขภาพ ของตนเอง ซงปญหาทางสขภาพมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตามพฒนาการของสงคม สภาวะทางสขภาพ เทคโนโลย และปจจยอนๆทเกยวของ จงจาเปนตองสนบสนนใหมการพฒนากลไก วธการใหมๆทเปนนวตกรรมเพอตอบสนองตอปญหาใหมๆ และตอความตองการของภาคสวนตางๆทหลากหลาย และมพลวต ทงนวตกรรมดานมาตรการ ปฏบตการและกจการสงคม ทงน นวตกรรมนนจะตองเหมาะสมสอดคลองกบบรบทของพนทและมหลกฐานทเชอถอไดสนบสนน

๖. กระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะทกระดบนาแนวทาง “ทกนโยบายหวงใยสขภาพ” ไปบรณาการสการปฏบ ต ใหบ ง เ กดผลอยางเปนรปธรรม โดยทกภาคสวนมความเขาใจเรอง “สขภาพ” ในมตทกวางขนและตระหนกถงความรบผดชอบรวมของทกฝายท เ กยวของกบผลกระทบทางสขภาพจากนโยบายสาธารณะ

- การสอสารสรางความเขาใจเรองสขภาพในมตทกวาง ตามคาจากดความใน พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๐ และทศทางระบบสขภาพ “สรางนาซอม” จะชวยขยายความเขาใจในหลกการเรอง “ทกนโยบายหวงใยสขภาพ” ขามไปยงภาคสวนตางๆ ทงภายในและภายนอกภาคสขภาพ ทาใหสามารถนาหลกการดงกลาวไปแปลงส การปฏบตใหบงเกดผลในการสรางเสรมสขภาพอยางเปนรปธรรม ผานกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม (Participatory Healthy Public Policy Process: PHPPP)

๓๑

 

๔.๓ การปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. บคคลและชมชนมสทธในการดารงชวตอยภายใตสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ และไดรบการปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพอยางมมาตรฐานและทนตอสถานการณ โดยถอเปนหนาทและความรบผดชอบรวมของทกภาคสวนในทกระดบ

- สทธขนพนฐานของมนษยคอ มนษยพงไดดารงชวตอยในสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอการมสขภาพด และไดรบการคมครองอยางทวถงเพอสทธนนอยางมมาตรฐาน ทงน การคมครองใหเกดสทธดงกลาวเปนภาระหนาทรวมกนของทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน ครอบครว และบคคล

๒. การปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ ตองใหความสาคญกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ โดยใชมาตรการเชงรกทมธรรมาภบาล รวมทงตองสรางดลยภาพระหวางการพฒนาทางเศรษฐกจ การพฒนาสงคมและคณภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยตองคานงถงผลกระทบตอสขภาพของประชาชน ชมชนและสงคมเปนสาคญ

- การปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ ตองใหความสาคญกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ ซงเปนปจจยและระบบตางๆ ทอาจมสวนกาหนดสภาพแวดลอม การจดการในเรองนจงตองใชมาตรการเชงรกทเนนการปองกนไวกอน และตองดาเนนการอยางมธรรมาภบาล ทมความโปรงใสและตรวจสอบได รวมทงตองเสรมสรางการมสวนรวมและสรางภมคมกนใหกบชมชน ใหสามารถจดการสภาพแวดลอมและสงแวดลอมทเออตอสขภาพของชมชนไดโดยตนเองดวย ทงน ตองคานงถงดลยภาพของการพฒนาทงทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ภายใตแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และแนวคดทกนโยบายหวงใยสขภาพ บนพนฐานของการเสรมสรางวถชวตทมเหตมผล รจกพอประมาณ ไมหลงไปตามกระแสการบรโภคนยม หลกเลยงและลดพฤตกรรมเสยงตอสขภาพ เนนการพฒนาแบบยงยน

๓๒

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๓. การบรหารจดการระบบการปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพจะตองรวมถงการมระบบเฝ า ระ ว ง ท ใ ชพ นท เ ป นศน ยกลาง เป ด โอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมอยางเตมท โดยหนวยงานรฐมนโยบายและ/หรอมาตรการในการสนบสนนดานตางๆอยางเหมาะสมกบบรบทของพนท

- การบรหารจดการระบบการปองกนและควบคมโรคและภยคกคามสขภาพ ตองมงส เปาหมายของการสราง ความเขมแขงใหแกประชาชน ชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนเพอใหพนทสามารถจดการระบบทตอบสนอง ความจาเปนดานสขภาพไดดวยตนเอง โดยหนวยงานสวนกลางควรปรบบทบาทในการสนบสนนเชงนโยบาย มาตรฐาน จดระบบงบประมาณสนบสนนในการสรางเสรมความเขมแขงของระบบปองกนและควบคมโรคและภยคกคามสขภาพ

๔. มการนากระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพท ใชขอมลหลกฐานเชงประจกษหรอองคความรอยางรอบคอบและรอบดานมาใชในการกาหนดนโยบายสาธารณะ เพอการปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ โดยมทกภาคสวนเขามามสวนรวม

- การประเมนผลกระทบดานสขภาพ เปนสทธของประชาชนในการมสวนรวมพฒนานโยบายสาธารณะทมผลกระทบ ตอสขภาพทอาจจะเกดขนกบชมชน และวถชวตของประชาชนทกกลม บนพนฐานความเปนธรรม (Equity) ลดความไมเทาเทยมกนดานสขภาพ โดยกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ตองมการใชขอมลหลกฐานเชงประจกษ อยางเหมาะสม

ภาพพงประสงค ๑. ประชาชน ชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนมความรความเขาใจ จตสานก ความเขมแขง และมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรค ปจจยเสยงดานสขภาพและปจจยทคกคามสขภาพในระดบพนท ผานการมสวนรวมในกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ

- เพอใหประชาชน ชมชน และองคกรปกครองสวนทองถนสามารถจดการและพฒนาสขภาพของตนเองและชมชน โดยการทางานรวมกนของภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน ประชาสงคม วชาการ ชมชน ผานกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณดานสขภาพ

๓๓

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๒ . ประชาชนและองคกรท เ กยวของทกภาคสวนมสวนรวมในการกาหนดนโยบายสาธารณะ และ/หรอใหขอเสนอแนะตอการดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจมผลกระทบตอสขภาพ โดยมสทธรองขอใหมการประเมนและมสทธรวมกบองคกรทเ กยวของในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพ เพอใหไดทางเลอกทเหมาะสม และสงผลดตอสขภาพ

- การประเมนผลกระทบดานสขภาพเปนกระบวนการเรยนรรวมกนของสงคมโดยยดหลกประชาธปไตย ความเปนธรรม เนนการมสวนรวมในการกาหนดอนาคตของพนท เพอการตดสนใจทเปนทางเลอกทดทสดรวมกนและเปนทางเลอก ทมผลดตอสขภาพของประชาชนอยางแทจรง

๓. องคกรปกครองสวนทองถนมศกยภาพในการนากระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพไปใชประกอบในการกาหนดนโยบาย การจดทาแผนงาน โครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอสขภาพ และตดตามเฝาระวงหรอตรวจสอบใหผดาเนนงานทงภาครฐ ภาคประชาสงคมและภาคเอกชนดาเนนการดวยความรบผดชอบ

- เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถใชกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในการกากบดแลนโยบาย แผนงาน โครงการ หรอกจกรรม ในพนททอาจสงผลกระทบตอสขภาพตงแตตนทาง

๓๔

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๔. การประเมนผลกระทบดานสขภาพเพอการพฒนานโยบายสาธารณะ มการกาหนดขอบเขตเรองสขภาพในมตทกวาง เชอมโยงกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพทครอบคลมทงปจจยเสยงดานสขภาพ สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม รวมถงศกยภาพในการรองรบของพนท โดยมการใชขอมลทมคณภาพและหลกฐานเชงประจกษอยางเหมาะสมจากหลากหลายสาขาวชารวมถงองคความรทยดโยงสมพนธกบบรบทของชมชน

- การประเมนผลกระทบดานสขภาพทรอบคอบและรอบดาน ครอบคลมทงปจจยเสยงดานสขภาพ สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม และ/หรอการประเมนศกยภาพในการรองรบของพนท (Carrying capacity) จะนาไปสการพฒนานโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพ ทงสาหรบนโยบาย แผนงาน โครงการหรอกจกรรมระดบพนทไปจนถงนโยบายสาธารณะระดบชาตหรอระหวางประเทศ

๕. มกลไกบรหารจดการในการปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ ท มองคประกอบจากทกภาคสวน ท าหน าท ส ร า งการ มส วนร วมและบรณาการการทางานรวมกนอยางมประสทธภาพ ระหวางองคกรปกครองสวนทองถนและกลไกจดการระบบสขภาพในระดบเขต จงหวด อาเภอ และตาบล

- จากหลกการสาคญทใหการบรหารจดการระบบการปองกนและควบคมโรคและภยคกคามสขภาพ ใชพนทเปนศนยกลาง ซงจงหวด อาเภอ และองคกรปกครองสวนทองถนเปนกลไกในพนททตองมบทบาททชดเจนในระบบดงกลาว ตวอยางเชน กลไกระบบสขภาพอาเภอ และมการทางานรวมกน เกอหนนซงกนและกน โดยมงใหเกดการบรหารจดการระดบจงหวด โดยหนวยงานสวนกลางมบทบาททางนโยบาย กฎหมายและการกากบระดบชาต และใหองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทในการปฏบตการ โดยใหชมชนมสวนรวมทกขนตอน

๖ . มระบบขอมลขาวสารและศนย เฝ าระวงเพ อการปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ และมทมเฝาระวงเคลอนทเรว ทมสมรรถนะและทางานเกอหนนเชอมโยงกนตงแตระดบตาบล อาเภอ จงหวดและประเทศ สอดคลองกบกฎอนามยระหวางประเทศ

- การปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพจาเปนตองมระบบขอมลขาวสารและศนยเฝาระวง (Center of Disease Control) ททางานไดอยางรวดเรวและเทาทนสถานการณ ในระดบพนทจงตองมทมเฝาระวงเคลอนทเรว (Surveillance and Rapid Response Team: SRRT) ททางานเกอหนนเชอมโยงกนตงแตระดบตาบล อาเภอ จงหวดและประเทศ นอกจากนตองคานงถงความเขมแขงในการเชอมโยงเปนเครอขายระดบโลกโดยนากฎอนามยระหวางประเทศ (International Heath Regulations: IHR) มาเปนแนวทางในการปฏบตงานดวย

๓๕

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๗. มกลไกระดบชาตททาหนาทบรณาการทกภาคสวนในการจดการและพฒนาระบบการปอง กนและควบคมโรค ปจจยเสยงดานสขภาพ และปจจยทคกคามสขภาพตางๆ รวมถงปจจยคกคามทเกดจากการเจรจาความตกลงระหวางประเทศดวย

- ใหมกลไกระดบชาตททาหนาทบรณาการทกภาคสวนในการจดการ พฒนา และตดตามภาพรวมของระบบการปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามสขภาพ โดยตองมการพฒนากฎหมายเพอรองรบการทางานตามบทบาทขององคกร ทเกยวของ เชน การทบทวนกฎหมายทเกยวของกบการสาธารณสข การประเมนผลกระทบดานสขภาพ ความตกลงระหวางประเทศ ระบบบรหารการเงนการคลงทเอออานวยตอการขยายขอบเขตการทางานของหนวยงานทกระดบ รวมถงการบงคบใชกฎหมาย การพฒนาศกยภาพและตดตามผลการดาเนนงานของกลไกตางๆ ทเกยวของ

๓๖

 

๔.๔ การบรการสาธารณสขและการสรางหลกประกนคณภาพ

ขอท/เนอหา เจตนารมณ หลกการสาคญ ๑. การบรการสาธารณสขตองมงสการมสขภาพดอยางถวนหนา ตอบสนองตอความจาเปนดานสขภาพของประชาชนทกกลม และสามารถดแลสขภาพประชาชนไดอยางตอเนองตงแตเกดจนตาย รวมทงเชอมโยงการจดการดานสขภาพในมตตางๆ เขาดวยกนไดอยางเปนองครวม

- การออกแบบการใหบรการสาธารณสขจะตองเปนไปในลกษณะทเออใหประชาชนทกคนสามารถเขาถงบรการได และการดแลสขภาพจะตองครอบคลมตงแตอยในครรภมารดาจนถงเชงตะกอน โดยใหความสาคญกบการเชอมโยงมตทางกาย จต ปญญาและสงคมเขาดวยกนในทกขณะทใหบรการ

๒. การจดระบบบรการสาธารณสขตองใหความสาคญกบความเปนธรรมในการเขาถงและการไดรบบรการทมคณภาพ โดยมการบรหารระบบการเงนการคลงทแยกระหวางผซอบรการกบผใหบรการ ทงน จะตองสอดคลองกบระบบการเงนการคลงทมประสทธภาพของประเทศเพอความยงยนของระบบสขภาพ

- บคคลตองไดรบบรการสาธารณสขตามความจาเปนดานสขภาพ โดยไมมการแบงแยกตามฐานะทางเศรษฐกจ สงคม สภาพทางกาย ความพการ เพศ อาย ถนทอย เชอชาต สญชาต ศาสนา วฒนธรรม ความเชอ และอดมการณ ทางการเมอง ทงน เพอใหบรรลเปาหมายดงกลาว จะตองบรหารระบบการเงนการคลงทแยกระหวางผซอบรการกบ ผใหบรการอยางชดเจน และมงปฏรปโรงพยาบาลภาครฐใหเปนโรงพยาบาลในกากบของรฐดวย

๓ . ก า ร จ ด ร ะ บบบ ร ก า ร ส า ธ า รณส ข ต อ ง เ น นความรวมมอและใชทรพยากรทมอยของทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน ชมชนและภาคสวนอนๆ ทงน ตองเรงสงเสรมความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชนอยางจรงจง ทงในระดบปฐมภม ทตยภมและตตยภม

- ดวยขอจากดของภาครฐในการใหบรการสาธารณสขอยางถวนหนา จงตองเรงสงเสรมและสนบสนนรปแบบ การดาเนนงานตางๆทเปนความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชนใหมากขนในทกระดบ เพอใหทกฝายตระหนกถงสถานะทางการเงนของประเทศและเกดการระดมการใชทรพยากรทมอยอยางคมคา จงจะสามารถตอบสนองตอความจาเปนดานสขภาพของประชาชนไดอยางยงยน และเกดประโยชนตอประชาชน

๓๗

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๔. การบรการสาธารณสขตองมคณภาพและความปลอดภย ตงอยบนพนฐานของความร จรยธรรมและจรรยาบรรณแหงวชาชพ คานงถงคณคาและศกดศรความเปนมนษย โดยยดประโยชนสขของประชาชนเปนทตง

- การใหบรการสาธารณสขตองมการสรางหลกประกนคณภาพและความปลอดภย โดยยดประโยชนสขของประชาชนเปนทตง เปนบรการทมการเอออาทรและสรางความไววางใจระหวางผใหบรการและผรบบรการ

ภาพพงประสงค๑. ประชาชนไดรบบรการทมคณภาพ ไดมาตรฐานและมความปลอดภย โดยมหนวยบรการประจาของตน ทาหนาทดแลสขภาพในระดบปฐมภม และมการเชอมโยงการดแลผปวยในสถานบรการสาธารณสขแตละระดบอยางตอเนอง รวมถงไดรบบรการการรบและสงตอเพอรบบรการในสถานบรการสาธารณสขระดบตางๆ อยางเหมาะสม

- เพอใหบรรลเปาหมายของการพฒนาคณลกษณะของระบบบรการสาธารณสขทด จาเปนตองมหนวยบรการประจาทาหนาทในระบบบรการสาธารณสขทกระดบ และตองทาหนาทประสานการดแลผปวยในแตละระดบดวย นอกจากน การม “หนวยบรการประจาของตน” จะสงผลใหการดแลสขภาพมความสอดคลองกบการจดการทางการเงนการคลงอกดวย ทงน คณลกษณะของระบบบรการสาธารณสขทด ควรคานงถง ความปลอดภย ทนเวลา มประสทธผล มประสทธภาพ/คมคา เปนธรรม และมผปวยเปนศนยกลางในการจดบรการสาธารณสข (Institute of Medicine 2001)

๒. ประชาชนไดรบชดสทธประโยชนพนฐานทครอบคลมการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพอยางเทาเทยมกนตามความจาเปนดานสขภาพดวยมาตรฐานเดยวกน โดยมระบบการประเมนเพอการตดสนใจทจะใชเทคโนโลยดานสขภาพอยางเหมาะสม ทงการประเมนดานความคมคาและการประเมนความพรอมในการจดการกอนนามาใชในวงกวาง

- การไดรบชดสทธประโยชนพนฐาน หมายถง อยางนอยทกคนจะไดรบชดสทธประโยชนพนฐานในระบบหลกประกนสขภาพภาครฐเหมอนกนในกรณทมความเจบปวยเหมอนกน ซงเปนไปตามหลกความเปนธรรมทางสขภาพ แตทงน อาจจะไดรบสทธประโยชนเพมเตมตามเงอนไขทระบไวในแตละระบบหลกประกนสขภาพ

๓๘

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๓. ระบบบรการสาธารณสขมคณภาพเปนทยอมรบและตอบสนองตอความจาเปน ดานสขภาพและการดารงชวตของประชาชนไดเปนอยางด อกทงผใชบรการ ผ ใ ห บร ก า รและผ ม ส วน ได เ ส ย อ นๆ มความส ขและมความพงพอใจ

- อางองแนวคดเปาประสงคของระบบสขภาพขององคการอนามยโลก ทใหความสาคญกบการมสขภาพด ระบบสขภาพสามารถตอบสนองตอความคาดหวงของประชาชน และเปนระบบทมความเปนธรรมในเรองการมสวนรวม ในการจายเงน (ขอมลจาก World Health Report 2000)

๔. ระบบบรการสาธารณสขสามารถตอบสนองตอความจาเปนดานสขภาพท เปนการเฉพาะ โดยใชศกยภาพและความรวมมอของตวผปวย ครอบครวและชมชนอยางเหมาะสมและเชอมโยงกบสถานบรการสาธารณสข เชน ระบบการแพทยฉกเฉน ระบบการดแลระยะยาวในคนสงอาย คนพการและผปวยเรอรง การดแลแบบประคบประคอง การดแลผปวยในระยะสดทายของชวต

- ผปวยทเปนประชากรกลมเฉพาะ เชน ผปวยฉกเฉน คนสงอาย คนพการ ผปวยโรคเรอรง ผปวยในวาระสดทาย แหงชวต มปญหาหรอประเดนทางสขภาพทแตกตางจากผปวยดวยโรคเฉยบพลนทวๆไป (Acute illnesses) จงจาเปนตองมการจดระบบบรการสาธารณสขทจาเพาะและเหมาะสมกบธรรมชาตของปญหาสขภาพเหลานนในทกระดบ เชน จดใหม Chronic care, Long-term care / Elderly care, Palliative care, End-of-life care

๕. ระบบบรการสาธารณสขมประสทธภาพในการกระจายและการใชทรพยากรตางๆ อยางคมคา มระบบการสรางหลกประกนคณภาพและระบบบรหารความเสยงของการดแลสขภาพในสถานบรการสาธารณสขทกประเภทและทกระดบ รวมทงมระบบการประเมนเพอการตดสนใจในการใชเทคโนโลยดานสขภาพอยางเหมาะสม

- ระบบบรการสาธารณสขตองมระบบการสรางหลกประกนคณภาพและระบบบรหารความเสยงเพอจดการกบ ความไมแนนอน รวมถงตองมระบบทมความเปนกลางในการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ ทงดาน ความคมคาและความพรอมในการจดการกอนนามาใชในวงกวาง ตลอดจนกากบตดตามใหเกดการใชอยางเหมาะสม ทงน ควรสนบสนนความรวมมอระหวางรฐและเอกชน (Public and Private Partnership) เพอใหเกดการใชทรพยากรในทกระดบอยางคมคา

๓๙

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๖ . สถานบรการสาธารณสขทกระดบมระบบใหคาปรกษาแกผรบบรการ และมระบบใหคาปรกษาระหวางสถานบรการสาธารณสขตางๆ เพอสนบสนนการทางานทประสานงานกน โดยเฉพาะอยางยงระหวางหนวยบรการประจากบหนวยบรการทรบสงตอ

- เพอใหเหนความจาเปนของการประสานและบรณาการกนของหนวยบรการประจา หนวยบรการทรบสงตอ สถานบรการสาธารณสขในระดบตางๆ รวมถงการใหคาปรกษากบผรบบรการ เพอประโยชนสงสดของผปวย/ผรบบรการ

๗. ระบบบรการสาธารณสขไทยสามารถพงพาตนเองไดอ ยาง มนคง ย ง ยนใน ม ต ต างๆท รวม ถงการ ว จยเพอพฒนาเทคโนโลยและผลตภณฑสขภาพ เชน ยา ชววตถ และสมนไพรในประเทศ

- ในปจจบน ประเทศไทยตองพงพาเทคโนโลยทางการแพทยสวนใหญจากตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในดานยา ดงนน จงตองสงเสรมการพงพาตนเองในดานนใหมากขน โดยสงเสรมการวจยและพฒนาผลตภณฑสขภาพ ทมนวตกรรมดวยความรวมมอกบองคกรและหนวยงานทงภาครฐและเอกชน ทงในและตางประเทศ เพอใหสามารถ ทจะเรยนรเพอการพฒนาเทคโนโลยทจาเปน เพอใหระบบบรการสาธารณสขของประเทศพงพาตนเองไดอยางแทจรง

๘ . องคกรปกครองสวนทอง ถนและภาคเอกชนมสวนรวมในการจดบรการสาธารณสขทกระดบ ทงในระดบปฐมภม ทตยภมและตตยภม โดยมบทบาทสาคญในการสนบสนนระบบหลกประกนสขภาพ โดยเฉพาะการเปนเครอขายในระบบบรการปฐมภมเพอบรหารจดการระบบสขภาพในระดบทองถนหรอพนทและควรมการบรณาการการใชทรพยากรรวมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชนและสถานบรการสาธารณสขภาครฐ

- การสงเสรมความรวมมอระหวางภาครฐ เอกชน รวมถงองคกรปกครองสวนทองถนทสอดคลองกบศกยภาพ จะทาใหสามารถบรการประชาชนไดอยางทวถงมากขน นอกจากนน ยงทาใหเกดการใชทรพยากรอยางคมคา ทาใหระบบ มประสทธภาพมากขนและเกดประโยชนตอประชาชนในทสด โดยรฐตองจดระบบและกลไกกากบดแลทงดานคณภาพ มาตรฐานและราคาคาบรการทเหมาะสม

๔๐

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ ๙ . มระบบและกลไกท มองคประกอบจากหลายภาคสวนทาหนาทกากบดแลดานคณภาพมาตรฐานของการใหบรการควบค ไปกบการดแลคาบรการของสถานบรการสาธารณสขใหมความเหมาะสม

- เพอใหมกลไกทเหมาะสมทาหนาทตรวจสอบอยางสมาเสมอทงในดานคณภาพของการใหบรการและราคาคาบรการ ทเหมาะสมและเปนธรรม

๑๐. มระบบบรการสาธารณสขทคานงถงมนษยธรรมเปนหลก สามารถรองรบความตองการดานสขภาพท เพ มข นของผ รบบรการชาวตางชาตไ ด โดยมความเปนธรรมและไมสงผลกระทบตอระบบบรการสาธารณสขสาหรบคนไทย

- จากแนวโนมสถานการณการเคลอนยายของคนตางชาตเขาสประเทศไทยทมแนวโนมเพมขน ทงกลมแรงงานตางดาว กลมเพอนบานจากภมภาคอาเซยน และกลมชาวตางชาตท เ ดนทางมาใชบรการสาธารณสขตามนโยบาย การเปนศนยกลางการแพทยนานาชาต เปนปจจยสาคญทสงผลกระทบตอระบบบรการสาธารณสข ดงนน จงตอง วางระบบรองรบทคานงถงมนษยธรรมเปนหลก ขณะเดยวกนกใหความสาคญกบระบบการจดการทคานงถง ความเปนธรรมและผลกระทบตอผรบบรการชาวไทยดวย

๔๑

 

๔.๕ การสงเสรม สนบสนน การใชและพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกอน

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. ภมปญญาทองถนดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอกอน ควรเปนระบบสขภาพทสาคญระบบหนงทตองไดรบการสงเสรมสนบสนนใหเกดการยอมรบ โดยพฒนาตอยอดจากฐานเดมอยางเปนระบบและตอเนอง โดยเฉพาะในดานบคลากร งบประมาณและวชาการ โดยใหค ว ามส า คญท ง ใ น ด านกา รสร า ง เ ส ร มส ขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพ รวมทงสงเสรมสนบสนนใหอยในวถชวตคนไทย

- ทผานมาการพฒนาการแพทยในแตละระบบยอยยงไดรบการสงเสรมและสนบสนนจากภาครฐคอนขางจากด โดยเฉพาะอยางยงระบบการแพทยเหลานไดรบการสงเสรมฯดอยกวาการแพทยกระแสหลกหรอระบบการแพทย แผนปจจบนมาก นอกจากนยงมความชดเจนวา ทผานมามการสงเสรมดานการรกษาพยาบาลหรอการซอมสขภาพมากกวาการสรางเสรมสขภาพเพอปองกนโรคตางๆ

๒ . ตองใหความสาคญกบการพฒนาและตอยอดองคความรในภมปญญาทองถนดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอกอน เพอใหสามารถนาไปใชประโยชนไดอยางมประสทธผลและมความปลอดภย

- เนองจากภมปญญาทองถนดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกอนยงมขอดอยในดานความนาเชอถอ เมอเทยบกบการแพทยแผนปจจบน ดงนน จงตองมการพฒนาและตอยอดองคความรดวยหลกฐานทางวชาการเพอสรางการยอมรบใหเกดการใชประโยชนใหมากขน ทผานมา รฐใหการสนบสนน การพฒนาโดยเนนการจดบรการใหมความครอบคลมพนท โดยใชองคความรดงเดมเปนสวนใหญ ในระยะตอไป จะตองสนบสนนการวจยและการจดการความรใหมากขนอยางจรงจงและตอเนอง

๔๒

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๓. ประชาชนมสทธเลอกใชและเขาถงบรการการแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน การแพทยทางเลอกอน และการบรโภคผลตภณฑทเกยวของไดอยางเหมาะสมและมความปลอดภย

- เพอเปดโอกาสใหประชาชนไดมทางเลอกในการใชบรการการแพทยอนทมใชการแพทยกระแสหลกไดอยางเหมาะสม และไดรบความคมครองความปลอดภยจากการบรโภคและใชบรการดงกลาว

๔. ภมปญญาการแพทยแผนไทย การแพทยพนบานไทย และส มนไพรไทย ตอง ได ร บการค มครองอยางเหมาะสมในทกระดบ โดยใหมกลไกการคมครองตงแตระดบชมชน ระดบชาต และระดบสากล

- ภมปญญาการแพทยแผนไทยและการแพทยพนบานไทยเปนมรดกดานทรพยสนทางปญญาทงในระดบชมชน และระดบประเทศ ทผานมาการคมครองภมปญญาการแพทยแผนไทยยงขาดการดาเนนการทชดเจน ทาใหชมชน สงคม ขาดการรบรและการมสวนรวมในการดาเนนการ อกทงการสรางบทบาทเชงรกของไทยในเวทเจรจาระหวางประเทศ เพอคมครองภมปญญาการแพทยแผนไทยนนยงไมมการดาเนนการทเปนระบบ ดงนน จะตองมการจดการความร ในทกระดบ เพอทจะไดมหลกฐานยนยนการเปนภมปญญาทองถนของประเทศไทย เพอปองกนการถกละเมดในทกระดบ โดยเฉพาะในระดบนานาชาต และสามารถนาไปใชประโยชนในการดแลสขภาพรวมถงการนาไปพฒนาตอยอดตอไปได

๕. การพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพในบรบทของชมชน ตอง มความสอดคล อง กบ ว ถช มชน ระบบน เวศ และม เป าหมายส การพ งพาตนเองดานสขภาพทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน จงหวดและประเทศ โดยรฐตองสนบสนนการดาเนนงานของชมชนใหมอสระในการพฒนาอยางตอเนองและยงยน

- การพฒนาในบรบทของชมชนนน หากเปนการพฒนาทสอดคลองกบวถชมชนจะนาไปสการพฒนาท ยงยน สวนการพงพาตนเองไดนอกจากจะลดภาระการบรการโดยภาครฐและสงผลดตอภาวะเศรษฐกจในทกระดบแลว ยงเสรมศกดศรและคณคาแหงความเปนมนษยททาใหสขภาพจตเขมแขงอกดวย

๔๓

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

ภาพพงประสงค ๑ . ชมชนมความเขมแขง สามารถพ งพาตนเองดานสขภาพ และมบทบาทในการสนบสนนการพฒนาและการ ใช ภ มปญญาท อ ง ถน ด านส ขภาพตามความเหมาะสม สอดคลองกบวถชมชน รวมถงสามารถจดการความร ดานภมปญญาทองถนของชมชนไดดวยตนเอง

- เพอใหสอดคลองกบหลกการขอท ๕ คอ “การพฒนาฯจะตองมความสอดคลองกบวถชมชน” ดงนนการจดบรการใดๆจะตองกระทาโดยชมชน รวมทงตองเนนการกระจายอานาจไปยงพนท อยางไรกตามในการควบคมดแลวชาชพยงคงตองรวมศนยอานาจ

๒ . รฐและองคกรปกครองสวนทอง ถนสนบสนนและสงเสรมการพฒนาระบบการแพทยแผนไทย การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกอน ใหมคณภาพและมาตรฐานควบค ไปกบระบบบรการการแพทยแผนปจจบน โดยสนบสนนการพฒนาบ ค ล า ก ร จ ด ส ร ร ท ร พ ย า ก ร แ ล ะ งบป ร ะ ม าณอยางเพยงพอและเหมาะสม รวมถงพฒนาระบบทเออใหประชาชนมความรและมสทธตดสนใจในการเลอกใชบรการได

- เพอใหมองคกรแกนหลกทชดเจนในการสงเสรมและสนบสนนเรองน ซงองคกรปกครองสวนทองถนมความเหมาะสมทสดในระดบพนท และรฐหรอหนวยงานในสวนกลางจะตองสงเสรมและสนบสนนในทกๆดานเพอใหองคกรปกครอง สวนทองถนขบเคลอนงานตอไปได

๔๔

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๓. มระบบและกลไกทเขมแขงในการคมครองสมนไพรไทย ภมปญญาการแพทยแผนไทยและการแพทยพนบานในทกระดบ เพอพทกษรกษาใหเปนภมปญญาของชาตตอไป รวมทงสนบสนนงานวจยเพอใหสามารถพฒนาใหเกดการเผยแพรและใชประโยชนเพมขนได

- เพอใหสอดคลองกบหลกการขอท ๔ ทเนนการคมครองภมปญญาการแพทยแผนไทย การแพทยพนบานไทย และสมนไพรไทย เพอใหมนใจวาปรชญาแนวคดและองคความรดานการแพทยแผนไทยไดรบการสบทอดไปสคนรนใหมอยางไมผดเพยนไปจากรากเหงาเดม โดยมการวจยและพฒนาตอยอดทสามารถสบคนทมาและนาไปเผยแพรใชประโยชนไดเพมขน

๔. มรายการยาไทยและยาพฒนาจากสมนไพรในบญชยาหลกแหงชาตเพมขนและไดรบการสงเสรมใหใชในระบบบรการสาธารณสขอยางกวางขวาง รวมทงมระบบและกลไกทเขมแขงในการพฒนาระบบยาไทยควบคไปกบการพฒนาแหลงวตถดบสมนไพรอยางเปนรปธรรมและเปนระบบเพอเพมการพงตนเองดานยาของประเทศใหมากขน

- เพอใหเหนเปาหมายทชดเจนในการสนบสนนใหมและใชประโยชนจากยาไทยและยาพฒนาจากสมนไพรในระบบบรการสาธารณสข และมกลไกทเขมแขงสาหรบการพฒนายาไทยและยาพฒนาจากสมนไพรอยางยงยนเปนระบบ โดยเฉพาะอยางยงในการวจยสรรพคณ เพอนาไปสการพงพาตนเองดานยาของประเทศไทย

๔๕

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๕ . มกลไกบรณาการระดบชาต ทประกอบดวยร ฐ องค ก รปกครองส วนท อ ง ถน ภาค วชาการ ภาคเอกชนและภาคประชาสงคม ทาหนาทวางแผนยทธศาสตร กากบดแลทศทาง นโยบาย และสนบสนนการขบเคลอนการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพ ท ง การแพทย แผนไทย การแพทยพ นบ านและก า ร แ พ ท ย ท า ง เ ล อ ก อ น โ ด ย ส น บ ส น น ใ หภาคประชาสงคมมความเขมแขงในการรวมขบเคลอนแผนยทธศาสตรกบภาคสวนอนๆ และสนบสนนใหมกลไกวชาการทเขมแขง เปนอสระและมความเปนกลาง เพ อส ง เส รมการ ว จย จดการความร และนา ไปพฒนาการบรการดวยภมปญญาทองถนดานสขภาพ

- เพอใหมนใจไดวามกลไกระดบชาตทชดเจนในการวางแผนยทธศาสตร กากบดแลทศทาง นโยบาย และสนบสนน การขบเคลอนภมปญญาทองถนดานสขภาพโดยมภาคสวนตางๆ ทเกยวของเขามามสวนรวมอยางเปนระบบและทางานเชงรก

๔๖

 

๔.๖ การคมครองผบรโภคดานสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. ผบรโภคตองไดรบการคมครองสทธดานสขภาพอยางนอย ๘ ประการ ไดแก (๑) สทธทจะเขาถงผลตภณฑสขภาพและบรการสขภาพขนพนฐาน รวมถงปจจยสงคมทกาหนดสขภาพทจาเปนตอการดารงชวต (๒) สทธทจะไดรบการคมครองจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพและบรการสขภาพ ท มคณภาพ มาตรฐาน เปนธรรม และมความปลอดภย (๓) สทธทจะไดรบการคมครองจากการโฆษณาและการสงเสรมการขายทผดจรยธรรม ชวนเชอ และหลอกลวงเกนจรง (๔) สทธในการเลอกผลตภณฑสขภาพและบรการสขภาพ ในรปแบบและราคาทเหมาะสมกบคณภาพและเปนธรรม (๕) สทธในการรวมกลมผบรโภค และจดตงกลมองคกรเพอรวมแสดงความเหน และมบทบาทรวมในการตดสนใจในประเดนเชงนโยบาย แผน และการดาเนนงานทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของผบรโภค

- เปนการกาหนดสทธดานสขภาพของผบรโภคทงดานคณภาพ มาตรฐาน ความปลอดภย และความเปนธรรม ในการบรโภค รวมถงไดรบการคมครองเมอเกดความเสยหายจากการบรโภคผลตภณฑและบรการสขภาพ โดยปรบจากสทธผบรโภคของสหพนธองคกรผบรโภคสากล และเปนไปตามหลกการคมครองผบรโภคตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ รวมถงพนธกจของสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา และสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

๔๗

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

(๖) สทธในการรองเรยน และสทธในการไดรบการชดเชย เยยวยาความเสยหายจากการบรโภค (๗) สทธในการไดรบและเขาถงขอมลขาวสารทถกตอง อยางเพยงพอ และทนสถานการณ โดยเฉพาะขอมลเกยวกบผลตภณฑ บรการสขภาพและขอมลทเกยวกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพทอาจมผลกระทบตอสขภาพของผบรโภค (๘) สทธทจะไดรบการสงเสรมดานบรโภคศกษา และสงเสรมพลงอานาจของผบรโภคตามแนวทางการบรโภค ทยงยน ๒. ระบบคมครองผบรโภคตองเปนไปเพอการปกปองและคมครองสทธของผบรโภค โดยมงเนนการดาเนนงานใน ๔ เรอง ไดแก (๑) การสรางกระบวนการเรยนรเพอสรางเสรมศกยภาพของผบรโภค (๒) การใหขอมลขาวสารทเปนจรงและครบถวนเพอใหผบรโภคตดสนใจไดอยางรเทาทน (๓) การจดใหมกลไกเฝาระวง ตดตามและตรวจสอบส นค าและบร การในแตละระ ดบ

- เพอวางหลกการของระบบคมครองผบรโภคในการทจะปกปองและคมครองสทธของผบรโภค

๔๘

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

(๔) การสนบสนนการมสวนรวมของผบรโภค องคกรผบรโภคและเครอขายในการดาเนนการคมครองผบรโภคอยางจรงจง ๓. ผบรโภคตองมความเขมแขง ตระหนก รเทาทน สามารถพทกษสทธของตนเอง รวมถงมการรวมกลมเพอปกปองการละเมดสทธในรปแบบตางๆ โดยเปนหนาทของรฐทจะตองใหการสงเสรมและสนบสนน ทงน การดาเนนงานคมครองผบรโภคตองปลอดจากการแทรกแซงใดๆ

- เพอเสรมสรางศกยภาพผบรโภคใหเขมแขง มความรเทาทน โดยสนบสนนกระบวนการเรยนร การใหขอมลขาวสาร ทเปนจรงและครบถวน และสงเสรมการรวมกลมเพอสรางพลงในการปกปองคมครองผบรโภคโดยปราศจาก การแทรกแซงใดๆ ทงน รฐมบทบาทสาคญในการสนบสนนกระบวนการเรยนร การใหขอมลขาวสารทเปนจรง และครบถวน และสงเสรมการรวมกลมเพอสรางพลงในการปกปองคมครองผบรโภคดวยกนเอง

ภาพพงประสงค ๑ . ผบรโภคไดรบสนคาและบรการท ไ ดมาตรฐานมคณภาพ มความปลอดภย อยางเปนธรรม เทาเทยมและทวถง รวมถงไดรบการปกปองและคมครองสทธตามทกฎหมายบญญต โดยเฉพาะเดก เยาวชน สตร คนสงอาย คนพการ และคนดอยโอกาสในสงคมไดรบการคมครองเปนพเศษตามสทธทกฎหมายบญญต

- เปนไปตามเจตนารมณตามหลกการสาคญขอ ๑ และเดก เยาวชน สตร คนสงอาย คนพการ และคนดอยโอกาส ในสงคมเปนกลมบคคลทมขอจากดมากกวาบคคลทวไป สมควรไดรบการดแลเปนพเศษจากระบบการคมครองผบรโภค

๔๙

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๒. ผบรโภค องคกรผบรโภคและเครอขายทเกยวของมก า ร รวมกล ม ก น และ ไ ด ร บกา รส ง เ ส ร มและการสนบสนนจากภาครฐในการพฒนาศกยภาพใหสามารถแสวงหาขอมลความรทถกตอง สามารถพทกษสทธของผบรโภคไดในทกระดบ สามารถเฝาระวงและตดตามตรวจสอบสนคาและบรการ รวมทงตดตามกฎหมายและนโยบายทอาจมผลกระทบตอระบบการคมครองผบร โภคได ทงน เ ดก เยาวชน สตร คนสงอาย คนพการ และคนดอยโอกาสในสงคม ตองไดรบโอกาสในการมสวนรวมดาเนนการคมครองผบรโภคดวย

- เปนไปตามเจตนารมณตามหลกการสาคญขอ ๓

๓ . ผ ป ร ะ ก อบก า ร ม แ น วป ฏ บ ต ท า ง ธ ร ก จ ท ด ใหความสาคญกบการสงเสรมธรรมาภบาล และการมจรยธรรม ประกอบธรกจดวยความรบผดชอบตอสงคมและคมครองสทธผบรโภค

- ผประกอบการสามารถแสดงความรบผดชอบตอสงคมอยางแทจรงได ดวยการประกอบกจการทคานงถงผลกระทบตอสขภาพของผบรโภคสนคาหรอบรการ ทงน ควรมการจดทาแนวปฏบตทดหรอกาหนดหลกเกณฑทางจรยธรรม ของธรกจประเภทตางๆ เพอคมครองสทธดานสขภาพของผบรโภคดวย

๕๐

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๔ . ม ก า รบ รณาการงาน คมครองผ บ ร โ ภคของทกภาคสวน ทงหนวยงานภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน องคกรผบรโภค และเครอขายทเกยวของ โดยมระบบการจดการขอมลขาวสารและความรเพอการคมครองผบรโภคทถกตอง เขาถงได ครบถวน ทนตอสถานการณ และมการจดการสอสารเ พ อ ก า ร ค ม ค ร อ ง ผ บ ร โ ภ คท เ ห ม า ะ สม ท ว ถ งโดยสนบสนนการใชเครอขายสอมวลชนในการคมครองผบรโภค และมการทบทวนปรบปรงกฎหมาย ระเบยบข อบ งคบท เ ก ยวข อง ให สอดคล องและส ง เ สร มซงกนและกน

- เนองจากปญหาในงานคมครองผบรโภคในปจจบนมความซบซอน มปญหามากขนในทกระดบ จงตองสานพลงทกภาคเครอขายใหทางานเสรมพลงซงกนและกน โดยตองจดการระบบขอมลขาวสารและองคความรใหทนกบการเปลยนแปลง และทกภาคสวนสามารถเขาถงได รวมถงปจจบนมกฎหมายหลายฉบบทมความซาซอน มขอจากดและอาจยง ไมสอดคลอง จงควรมการทบทวนใหกฎหมายเปนไปในทศทางเดยวกน และสงเสรมซงกนและกน

๕. มระบบหรอกลไกสาหรบการรองเรยน ไกลเกลยและชดเชยความเสยหายอยางเปนธรรม ทเขาถงไดงาย หลายชองทาง รวมทงมกองทนชดเชยความเสยหายทเกดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพหรอบรการสขภาพ

- เพอใหผบรโภค มชองทางการรองเรยนหลายชองทาง มความสะดวกในการรองเรยน และไดรบการพจารณาชดเชยความเสยหายอยางเปนธรรม

๕๑

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๖. มกลไกดาเนนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพทสาคญ ๒ กลไก ไดแก (๑) องคกรคมครองผบรโภคท เปนหนวยงานของรฐท มการบรหารจดการแบบองคกรอสระภายใตการกากบของรฐ เปนหนวยงานหลกในการดาเนนงานอยางมประสทธภาพ และมธรรมาภบาล และ (๒) องคกรคมครองผบรโภคทเปนกลไกภาคผบรโภคซงมความเปนอสระในการทาหนาทใหความคดเหนหรอขอเสนอแนะในการจดทานโยบาย กฎหมายหรอมาตรการในการคมครองผบรโภค และทาหนาทสรางความเขมแขงแกผบร โภค รวมถงเฝาระวง เพ อหนนเสรม ตรวจสอบ หรอ ถวงดลการทาหนาทของกลไกรฐอยางสรางสรรค

- เพอใหมกลไกการดาเนนงานทเสรมพลงกนทงกลไกภาครฐและภาคผบรโภค โดยกลไกภาครฐควรมการบรหารจดการแบบองคกรอสระภายใตการกากบของรฐ เพอเพมประสทธภาพการทางานและลดการแทรกแซงใดๆ สวนกลไก ภาคผบรโภคทเกดจากการรวมตวกนของหลายภาคสวน มความเปนอสระ ทง ๒ กลไกทาหนาทหนนเสรม ตรวจสอบ หรอถวงดลอยางสรางสรรค เพอปกปองและคมครองผบรโภค

๕๒

 

๔.๗ การสรางองคความรดานสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. ความรดานสขภาพเปนปจจยพนฐานทสาคญสาหรบการกาหนดทศทางการพฒนาระบบสขภาพและการพฒนาสขภาพ จงจาเปนตองมกลไกทงระดบชาตและระดบพนทททาหนาทสนบสนนและดาเนนการสรางความรทสอดคลองกบบรบทของสงคม พนทและชมชน เพอใหระบบสขภาพของไทยสามารถจดการกบปญหาสขภาพทจะเกดขนในอก ๑๐ ป ขางหนาได บนพนฐานของการมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ ซ ง จ ะ ต อ ง ม ก า ร จ ดการอย า ง เป น ร ะบบ ไ ด ร บความคมครอง มคณภาพ และมประสทธภาพ เขาถงไดอยางกวางขวาง และสนบสนนใหเกดการใชประโยชนจากความรดานสขภาพเพอการพฒนาในดานตางๆทเกยวของ

- ทงในยคปจจบนและในอนาคต สงคมไทยมความหลากหลายของแหลงผลตความร โดยแตกตางกนทงดานความพรอมเชงทรพยากร มาตรฐาน ทศทางการลงทนผลตความร การดาเนนงานเปนไปในลกษณะตางคนตางทาตามความสนใจสวนตน และเปนไปในลกษณะแขงขนกน ในขณะทภาพรวมของประเทศนนกเปนทยอมรบกนโดยทวไปวาอยภายใตสถานการณจายอมในการบรหารจดการระบบการสรางความรดานสขภาพโดยใชทรพยากรทมอยอยางจากด ทาใหกระบวนการผลตความรเพอตอบสนองปญหาหรอความตองการของสงคมโดยรวมนนไมไดประสทธภาพดงทมงหวง และแมจะมการผลตความรออกมาแลว ผทตองการความรยงประสบกบอปสรรคในการเขาถงแหลงความร เนองจากเหตผลหลายประการ เชน ความไมรเรองการมอยของแหลงความร การกาหนดสทธและจากดการเขาถงความร ความร ทมอยนนกระจดกระจายและไมไดรบการจดการอยางเปนระบบ

๕๓

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๒. นโยบายสาธารณะดานสขภาพทกระดบจะตองไดรบการพฒนาจากฐานความรทรอบดาน เพยงพอ เชอถอไดและอางองได รวมท งตอบสนองตอปญหาและความตองการของคนทกกลมในสงคมอยางเหมาะสมตามสถานการณ

- การสรางนโยบายสาธารณะดานสขภาพและการวางแผนเพอดาเนนนโยบายซงมผลตอสงคมโดยรวมนน จาเปนอยางยง ทจะตองมาจากการประยกตใชองคความรทถกตองเหมาะสม ทนกาล ตอบสนองตอปญหาหรอความตองการของสงคม โดยยดหลกประสทธภาพ ความคมคา ความครอบคลมกลมเปาหมายอยางทวถง เทาเทยม และมความเปนธรรม โดยพจารณาถงการมอยของทรพยากร การเขาถง และลกษณะเชงพฤตกรรมของประชากรกลมเปาหมาย

ภาพพงประสงค ๑. มการบรหารจดการการสรางความรและองคความรดานสขภาพสาขาตางๆอยาง เปนระบบ โดยใหความสาคญกบการคมครององคความร พรอมทงม น โ ย บ า ย ย ท ธ ศ า ส ต ร แ ล ะ ท ศ ท า ง ท ช ด เ จ น มงตอบสนองตอปญหาและความตองการของสงคม ทนตอสถานการณ และรองรบตอการเปลยนแปลงของสงคมในอนาคตได โดยมการจดสรรและกระจายงบประมาณการสรางความรดานสขภาพอยางเพยงพอและเหมาะสม รวมทงมการบรณาการกบหนวยงานในพนทดวย

- ความรดานสขภาพอยในรปแบบทหลากหลายเปนความรแบบชดแจง (Explicit knowledge) มการบนทกเปน ลายลกษณอกษรไวแลว และความรแฝงฝง (Tacit knowledge) ทอยในรปแบบของภมปญญา ทเปนผลมาจากทกษะ ความชานาญและประสบการณ การจดการความรทมประสทธภาพเปนสงจาเปน ตองมการพฒนาใหเกดกลไกการสรางความรทมประสทธภาพและเหมาะสม เนนการจดการใหเกดการมสวนรวมของผทเกยวของทกภาคสวน โดยเฉพาะผทมสวนไดสวนเสย ผทเกยวของในระดบนโยบายจนถงระดบปฏบต เพอรวมกนตงเปาหมายและรวมดาเนนการบรณาการ ลดความซาซอน นาไปสการมความรและสามารถนาความรไปใชเพอตอบสนองตอประโยชนสขทงในสถานการณปจจบนและอนาคต

๕๔

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๒. มการจดการเพอใหมองคความร แหลงใหความรและชองทางการใหความรดานสขภาพอยางเปนระบบและมประสทธภาพ โดยมเนอหา การใชภาษาและการใชสอทเหมาะสมกบกลมเปาหมายตางๆในทกกลมวย ทงนเพอใหประชาชนและหนวยงานทเกยวของไดเขาถงและใชประโยชนจากความรดงกลาวไดมากทสด

- ปจจบน องคความรดานสขภาพมกระจายอยมาก แตยงขาดการจดการในดานตางๆ โดยเฉพาะคดสรรและการพฒนาใหเหมาะสมกบกลมตางๆ ดงนน จงจาเปนตองมการจดการอยางเปนระบบและมประสทธภาพ

๓ . มกลไกท มประสทธภาพในการตดตามประเมนเทคโนโลย การประเมนระบบการสรางความรดานสขภาพ รวมทงการประเมนการดาเนนการตามนโยบายการสรางความรดานสขภาพ ทงน หนวยงานทเกยวของ องคกรวชาชพ สหวชาชพ สามารถนาผลการตดตามและประเมนไปใชในการพฒนาไดอยางตอเนอง

- ปจจบน ยงขาดกลไกทมประสทธภาพในการประเมนเกยวกบการสรางความรดานสขภาพในประเทศไทย

๔. มกลไกระดบชาตททาหนาทบรณาการ ดแลการวจยองคความรในระบบสขภาพ และองคความรเกยวกบปจจยสงคมทกาหนดสขภาพ รวมทงสนบสนนใหมเครอขายนกวชาการเพอสรางและจดการองคความร และสนบสนนขอมลเชงประจกษ สาหรบนาไปใชประโยชนในระบบสขภาพ

- เพอใหมกลไกระดบชาตทดแลการวจยสขภาพทงระบบ ซงรวมถงองคความรดานสขภาพ ระบบสขภาพ ปจจยสงคม ทกาหนดสขภาพหรอปจจยทไมใชเปนเรองสขภาพโดยตรงแตมผลตอระบบสขภาพ และมเครอขายนกวชาการทจะสรางองคความรโดยมการจดการอยางเปนระบบ

๕๕

 

๔.๘ การเผยแพรความรและขอมลขาวสารดานสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ/ความหมาย

หลกการสาคญ ๑. การสอสารขอมลและขาวสารดานสขภาพสสาธารณะ จะตองมการบรหารจดการทมประสทธภาพและทนตอสถานการณ ผานเครองมอและชองทางการสอสารอยางถกตอง ครบถวน รอบดาน เชอถอได เขาใจงาย เหมาะสมกบกลมเปาหมาย ไมเปนผลลบตอสงคม และไมละเมดสทธสวนบคคล

- ในยคปจจบนและในอนาคต ขอมลขาวสารดานสขภาพทสอสสาธารณะ ทงจากแหลงผลตโดยตรง หรอผานผสอสาร ทหลากหลาย มกมการแปลงไปในหลายรปแบบผานชองทางการสอสารทหลากหลาย ขณะทผรบสารมลกษณะพนฐาน ทแตกตางกน จงยากทจะแยกเรองจรงหรอเรองบดเบอน และแมเปนเรองจรง กยากเกนกวาจะทาความเขาใจได จงตองมการบรหารจดการการสอสารขอมลและขาวสารดานสขภาพอยางมประสทธภาพ ทจะทาใ หประชาชน หรอกลมเปาหมายผรบสารไดรบขอมลทถกตอง เชอถอ และเขาใจงาย สามารถนาความรมาดแลสขภาพของตนเอง ครอบครว และบคคลในความดแล มคณภาพชวตดทเหมาะสม

๒. รฐและทกภาคสวนตองใหความสาคญกบความรทเทาทนดานสขภาพหรอความแตกฉานดานสขภาพทเหมาะสมกบบคคลหรอกลมคนเนองจากเปนภมคมกนพนฐานทจาเปนสาหรบประชาชนในยคขอมลขาวสารทวมทน

- ความรเทาทนดานสขภาพ ซงเปนความสามารถในการคนหา เขาถง ทาความเขาใจ และใชประโยชนจากขอมล ดานสขภาพ นน มความสมพนธโดยตรงกบพฤตกรรมสขภาพของประชาชน และการมความรเทาทนดานสขภาพจะชวยลดภาระของระบบบรการสาธารณสข รวมถงลดคาใชจายในการดแลรกษาสขภาพโดยรวมของประเทศได

๕๖

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ/ความหมาย

ภาพพงประสงค ๑ . มระบบสารสนเทศดานสขภาพทด มเครอขาย ครอบคลมทงประเทศ มการเชอมประสานระหวางองคกรภาครฐ ภาควชาการ ภาคประชาชน และภาคเอกชน ในทกระดบ ตงแตระดบทองถนจนถงระดบนานาชา ตตามความ เหมาะสม และม ช อ งทางหลากหลายทประชาชนแตละกลมเปาหมายจะสามารถเขาถงความรและขอมลขาวสารดานสขภาพได

- ระบบสารสนเทศดานสขภาพของประเทศควรไดรบการบรหารจดการอยางเปนระบบ มประสทธภาพ โดยไดรบ การจดสรรทรพยากรเพอพฒนาระบบอยางเพยงพอ และสามารถทาใหประชาชนทกหมเหลาเขาถงความร และขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตอง เชอถอได และรองรบการแลกเปลยนระหวางหนวยงาน ทงในระดบประเทศ และระหวางประเทศ เพอตอบสนองตอสถานการณปญหาสขภาพของสงคมไทยและสงคมโลก

๒. มระบบสอสารทสามารถคมครองประชาชนใหไดรบความรและขอมลขาวสารทถกตองและเพยงพอ โดยมกลไกการคดกรองความรและขอมลขาวสารดานสขภาพ มระบบเฝาระวงขอมลขาวสารดานสขภาพทใหความสาคญกบการสรางเครอขายผบรโภค และมระบบคมครองการเผยแพรขอมลสวนบคคลดานสขภาพซงมกฎหมายรองรบ

- ในภาวะสงคมทมขอมลขาวสารทวมทน กอใหเกดปญหาดานสขภาพตามมามากมายเนองจากความรทไมถกตอง ทมกเกดจากการประชาสมพนธเชงพาณชย ประชาชนในสงคมไทยจงควรทจะไดรบความคมครองโดยกลไกททาหนาทคดกรองความร และขอมลขาวสารดานสขภาพทสาคญ เพอมงหวงใหประชาชนไดรบความรและขอมลขาวสารทถกตองและเชอถอได อนจะนาไปสความรเทาทนดานสขภาพ อยางไรกตาม กลไกคดกรองอาจไมสามารถทาการคดกรองไดอยางครบถวนสมบรณ สงคมไทยจงจาเปนตองมระบบเฝาระวงขอมลขาวสารดานสขภาพทรวมดาเนนการโดยภาคสวนตางๆในสงคม เพอทาการตดตาม และรายงานปญหาหรอสถานการณแนวโนมทไมพงประสงคทเกดขนจากการสอสาร สสาธารณะของแหลงตางๆ เพอนาเขาสกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะตางๆ เพอควบคม ปองกน และแกไขปญหาทเกดขนอยางมประสทธภาพ

๕๗

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ/ความหมาย

๓. ผผลตสาร ผสงสารหรอผทาหนาทสอกลาง และผรบสาร มสวนรวมรบผดชอบดวยจตสานกทดตอบทบาทหนาทการสอสารขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตองสสาธารณะ

- ความร และขอมลขาวสารทไมถกตองเหมาะสมนนจะลดลง หากผสรางสารและผสงสารมจตสานกทดและรบผดชอบตอสงคม ในขณะเดยวกน ผรบสารกควรเขามามสวนรวมดวยเพอการสะทอนกลบ

๕๘

 

๔.๙ การสรางและพฒนากาลงคนดานสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. กาลงคนดานสขภาพ เปนองคประกอบสาคญในการบรรลเปาหมายการมสขภาพดของประชาชน ดงนน การสรางและพฒนากาลงคนจะตองไดรบก า ร จ ดล า ด บคว ามส า คญ ให อ ย ใ น ร ะ ด บ ต นๆของแผนการพฒนาระบบสขภาพ

- กาลงคนดานสขภาพ เปนทรพยากรทมความสาคญในระบบสขภาพ โดยองคการอนามยโลก (World Health Organization) กาหนดใหเปนหนงใน ๖ องคประกอบของระบบสขภาพ โดยถอเปนปจจยแหงความสาเรจ หรอ ความลมเหลวของการดาเนนงานดานสขภาพ ทงน กาลงคนดานสขภาพ มไดหมายถงเฉพาะบคลากรดานสาธารณสข ทปฏบตหนาทใหบรการดานสขภาพ โดยมกฎหมาย ระเบยบ หรอขอกาหนดรองรบเทานน แตยงครอบคลมบคคล และกลมบคคลอนทแมยงไมมกฎหมาย ระเบยบตางๆ รองรบ แตกสามารถรวมใหบรการดานสาธารณสขได อยางผสมผสานและมประสทธภาพ

๒. การวางแผนกาลงคนดานสขภาพจะตองสอดรบกบการออกแบบระบบสขภาพทสอดคลองกบความจาเปนดานสขภาพของประชาชนในแตละพนท โดยใชหลกการวางแผนระยะยาว แตดาเนนการทนท และมการปรบแผนอยางสมาเสมอเพอใหสอดคลองกบสถานการณ

- การวางแผนกาลงคนดานสขภาพควรคานงถงความแตกตางของบรบทและความตองการดานสขภาพของแตละพนท

๕๙

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ๓. ภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน สภาวชาชพ หนวยผลตและพฒนากาลงคนดานสขภาพ ภาคเอกชนแล ะภ าคป ร ะช าส ง ค ม ต อ ง ม บทบาท ร ว ม ก นในการกาหนดนโยบายและการสนบสนนการวางแผนการผลต การพฒนา การธารงรกษาและการบรหารจดการก าล งคนด านส ขภาพเพ อ ให เ ก ดความเพ ยงพอ ความเปนธรรมและตอบสนองตอความตองการดานสขภาพของประชาชนไดอยางแทจร ง ท งน การดาเนนการดงกลาวจะตองสงเสรมคณภาพชวตและความสขในการทางานของบคลากรดวย

- แมภาครฐจะเปนหลกในการกาหนดนโยบายดานสขภาพ แตการมสวนรวมของหนวยงานตางๆ ทงภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน ภาคประชาสงคม สภาวชาชพ หนวยผลตและพฒนากาลงคน และภาคสวนอนๆ ทเกยวของลวนมความสาคญและจาเปน โดยทกขนตอนของกระบวนการจะตองดาเนนการอยางโปรงใส และใชหลกฐานเชงประจกษประกอบการตดสนใจ โดยคานงถงคณภาพชวตและความสขในการทางานของบคลากรดวย

ภาพพงประสงค ๑. กาลงคนดานสขภาพมความหลากหลาย มคณภาพและปรมาณเพยงพอ และมการกระจายอยางเหมาะสม

- เพอใหบรรลเปาหมายการมสขภาพดของประชาชน และรองรบความตองการสขภาพทหลากหลาย กาลงคน ดานสขภาพ จะตองมความหลากหลายและสดสวนทเหมาะสมในแตละสาขาวชาชพ ระหวางวชาชพ และในกลมกาลงคนดานสขภาพททาหนาทสนบสนนการใหบรการสขภาพ เพอใหเกดการบรการทมประสทธภาพ ในตนทนทเหมาะสม ทงน กาลงคนดานสขภาพ ในกลมตางๆ ตองมจานวนทเพยงพอและมการกระจายตวทงในระดบภมศาสตร และระหวางภาครฐและเอกชนอยางเหมาะสม

๖๐

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ๒. กาลงคนดานสขภาพมความรความสามารถเพยงพอในการตอบสนองตอความจาเปนของระบบสขภาพของประเทศ มทกษะในการทางานเปนทมสขภาพ มคณธรรมและจรยธรรม เคารพศกดศรความเปนมนษย มคณภาพชวตและมความสขในการทางาน รวมทงใสใจในการเรยนรตอเนองตลอดชวต

- เพอใหกาลงคนดานสขภาพมคณลกษณะ ความร ความสามารถทสอดคลองกบการเปลยนแปลงในบรบทตางๆ รวมทงมทกษะการสอสาร ทกษะความเปนวชาชพ ทกษาการทางานเปนทม การยอมรบบทบาทหนาทในบคลากรกลมอน ตลอดจนจรรยาบรรณวชาชพ ทงน กาลงคนดานสขภาพจาเปนตองมทกษะและความมมานะในการคนควา วเคราะห และสงเคราะห และสามารถนาความรและทรพยากรทมมาปรบใชใหสอดคลองกบการแกปญหาในพนทได

๓. ระบบการผลตกาลงคนดานสขภาพของประเทศต งอ ยบนฐานของความ รวม มอระห ว า งผ ผ ล ตและหนวยงานหรอองคกรตางๆ ทเกยวของกบการจ ดก า ร ร ะบบส ขภาพของปร ะ เ ทศ ท ง ภ าค ร ฐ ภาคเอกชนและภาคประชาสงคม ภายใตการจดหลกสตรใหสอดคลองกบบรบทของระบบบรการสาธารณสขและความตองการดานสขภาพของประเทศ รวมถงใหความสาคญกบกระบวนการเรยนรทนาไปสการเปลยนแปลงตนเองอยางลกซงเพอใหสามารถเปนผนาการเปลยนแปลง และสามารถสรางทมสขภาพเพอสงคมสขภาวะ

- ระบบการผลตกาลงคนดานสขภาพตองพฒนาจากความรวมมอระหวางผผลตและผใชกาลงคนดานสขภาพทงภาครฐและเอกชน โดยตองปรบเปลยนการจดการศกษาตงแตการรบบคคลเขาสระบบการศกษา รปแบบ วธการ และเนอหาสาระในการศกษา ตองสอดคลองกบความจาเปนทแทจรงของประชาชน ทาใหเกดความเชอมโยงในกระบวนการผลตใหสอดคลองกบระบบสขภาพไดอยางแทจรง รวมทงตองใหความสาคญกบประบวนการเรยนรทนาไปสการเปลยนแปลงตนเองอยางลกซง ผานประสบการณตรงทสรางสานกใหม และเปลยนแปลงโลกทศน กอใหเกดความเขาใจในตนเอง เขาใจโลก และความสมพนธทางสงคม มความตนร มสมดลของชวต มทกษะในการคนควา วเคราะห สงเคราะห สะทอนยอนคด มความคดสรางสรรค และจนตนาการ เปนผนาการเปลยนแปลงและสามารถสรางทมสขภาพเพอสงคมสขภาวะทเปนธรรม และสนตสข หรอ Transformative learning [แผนยทธศาสตรพฒนาการศกษาสาหรบบคลากรดานสขภาพในศตวรรษท ๒๑ (พ.ศ. ๒๕๕๗-๒๕๖๑)]

๖๑

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ๔. มกลไกบรณาการระดบประเทศ ทประกอบดวยหนวยงานสวนกลางภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน สภาวชาชพ หนวยผลตและพฒนากาลงคนดานสขภาพ ภาคเอกชนและภาคประชาสงคม ทาหนาทกาหนดนโยบายและวางแผนในการผลต การพฒนา การธารงรกษา การตดตามประเมนสถานการณ และการบรหารจดการกาลงคนดานสขภาพทงภาครฐและภาคเอกชนอย า ง เ ป น ร ป ธ ร ร ม ร อ ง ร บ ก า ร เ ป ล ย น แปล งของสถานการณและนโยบายสาธารณะทเกยวของได

- กลไกในการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรดานกาลงคนดานสขภาพเปนสงจาเปน รวมถงจะตองมระบบตดตามประเมนสถานการณกาลงคนดานสขภาพอยางรอบดานทกมตอยางตอเนอง รวมทงตองมการประสานใหองคกร หรอหนวยงานตางๆทเกยวของบรณการการทางานเขาดวยกนอยางมประสทธภาพ เพอใหสามารถแกปญหากาลงคนดานสขภาพในปจจบน รองรบสถานการณ และนโยบายสาธารณะทเกยวของและอาจมผลกระทบ เชน นโยบายการเปนศนยกลางสขภาพนานาชาต การเขาสประชาคมอาเซยน

๕. รฐสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทรวมในการบรหารจดการกาลงคนดานสขภาพในระดบพนทรวมกบชมชนและสถานบรการสาธารณสข

- ปญหาและความตองการดานสขภาพมความแตกตางกนขนกบบรบทของพนท เพอใหการจดการกาลงคนดานสขภาพสอดคลองกบบรบททหลากหลายดงกลาว องคกรปกครองสวนทองถนควรเขามามบทบาทมากขน ทงในดานการวางแผนและการบรหารจดการ โดยจะตองดาเนนการภายใตความรวมมออยางบรณาการของสถานบรการสาธารณสขในพนทและชมชน โดยรฐตองสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถบรหารจดการกาลงคนดานสขภาพในพนทของตนไดอยางแทจรง เชน การปรบปรงกฎระเบยบทเกยวของกบการจดหาตาแหนงรองรบกาลงคนดานสขภาพในพนท

๖. สภาวชาชพดานสขภาพมกลไกดแลการผลต และการประกอบวชาชพให ไ ดมาตรฐาน มคณธรรมจรยธรรม และมการปรบปรงหลกเกณฑการประเมนสมรรถนะเพอใหมความทนสมย

- เพอใหมกลไกดแลการผลตและการประกอบวชาชพโดยองคกรสภาวชาชพ ขณะเดยวกนจะตองมระบบในการตดตามและประเมนสมรรถนะของบคลากรในแตละวชาชพเปนระยะอยางสมาเสมอ เพอเปนหลกประกนวาประชาชนจะไดรบบรการสขภาพจากบคลากรวชาชพทมความรและทกษะทางวชาการอยางเพยงพอ

๖๒

 

๔.๑๐ การเงนการคลงดานสขภาพ ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. การเงนการคลงดานสขภาพตองเปนไปเพอความยงยนของระบบสขภาพทพงประสงค โดยมสถานะทางการเงนทมความเพยงพอและมการบรหารจดการทเปนธรรม

- การบรหารการเงนการคลงดานสขภาพจะตองคานงถงประสทธภาพโดยรวมของระบบ ตองมการควบคมการใชจายเพอจดการปญหาสขภาพของคนในสงคมอยางมประสทธภาพ รวมถงควรมการปรบงบประมาณรฐโดยรวมควรม การปรบใหทนสมยและสะทอนสถานการณทเปลยนแปลง เชน จานวนผสงอายทเพมขน งบประมาณบคลากรทเพมขน และตนทนของเทคโนโลยใหม - อางองแนวคดเรอง Control Knobs Framework 2003 (Marc Roberts, William Hsiao, Peter Berman, Michael Reich, 2003) ทแสดงใหเหนความสมพนธขององคประกอบตางๆ ในระบบสขภาพทตองคานงถงเพอใหบรรลเปาประสงคของระบบสขภาพ

๒. การลงทนดานสขภาพตองคานงถงผลกระทบตอระบบสขภาพในภาพรวม ทงระยะสนและระยะยาว ร ว ม ถ ง ค ว า ม ม น ค ง ข อ ง ร ะ บ บ ส ข ภ า พ แ ล ะประสทธภาพของการลงทน

- การลงทนดานสขภาพในรปแบบตางๆ ทงการลงทนโดยตรงและโดยออม ทงมาตรการทางภาษหรอการสงเสรม การลงทนในรปแบบตางๆ จาเปนตองคานงถงผลกระทบตอระบบสขภาพในภาพรวม โดยมหลกฐานทางวชาการรองรบ

๓. การเงนการคลงของระบบบรการสาธารณสขไทยตองสรางหลกประกนใหประชากรกลมตางๆไดรบความเปนธรรมและสามารถปองกนมใหประชาชนและประเทศลมละลายจากปญหาสขภาพได

- การจดการความเสยงดานการเงนจากปญหาสขภาพเปนเรองทเกนความสามารถของปจเจกบคคลและครอบครว เนองจากคาใชจายอาจสงถงขนทาใหครวเรอนลมละลายได จาเปนตองมการรวมมอกนในระดบสงคมเพอเฉลย ความเสยงทางการเงน (Risk sharing) รวมทงตองบรหารจดการมใหประเทศลมละลายจากภาระการเงนการคลง ของระบบบรการสาธารณสขดวย

๖๓

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ๔. ตองมระบบทสรางความเปนธรรมในการรวมจายตามฐานะทางเศรษฐกจทไมเปนหรอสรางอปสรรคในการเขาถงบรการทจาเปน อกทงตองไมกอใหเกดผลกระทบหรอความไมเปนธรรมในการเขาถงบรการ

- การเฉลยความเสยงดานการเงนตองคานงถงประสทธภาพโดยรวมของระบบ และความสามารถในการรวมจายของ คนในสงคมมฐานะทางเศรษฐกจทตางกน ผมฐานะดจงตองรวมจายมากกวาผทมฐานะดอยกวา เพอใหมเงนเพยงพอสาหรบปกปองความเสยงทางการเงนจากปญหาสขภาพของคนทงหมดในสงคม การรวมจายในกรณนตองไมใชการรวมจาย ณ จดบรการ เพราะจะกอใหเกดผลกระทบและความไมเปนธรรมในการเขาถงบรการได - อางองแนวคดเปาประสงคของระบบสขภาพขององคการอนามยโลก ทใหความสาคญกบการมสขภาพด ระบบสขภาพสามารถตอบสนองตอความคาดหวงของประชาชน และเปนระบบทมความเปนธรรมในเรองการมสวนรวมในการจายเงน (Fairness of financial contribution) (ขอมลจาก World Health Report 2000)

๕. การจดสรรเงนไปยงบรการประเภทตางๆ จะตองเปนไปอยางมประสทธภาพและมความเปนธรรมเพอบรรลเปาหมายของระบบสขภาพ

- การจดสรรเงนคาบรการสาธารณสขใหสถานบรการสาธารณสขตองสอดคลองกบตนทนคาใชจายจรงของแตละแหง และสภาวะโรคของชมชนทแตกตางกน อกทงคงไวซงคณภาพการรกษาเพอผลลพธทมประสทธภาพ

๖ . ระบบการเงนการคลงดานสขภาพจะตองใหความสาคญกบการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค และการจดการกบปจจยทคกคามสขภาพอยางเปนรปธรรมใหมากขน

- เพอปรบเปลยนการจดสรรและใชงบประมาณโดยใหความสาคญกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนควบคมโรค ใหมากขน

๖๔

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณภาพพงประสงค ๑. มกลไกการบรหารจดการการเงนการคลงดานสขภาพของประเทศทมประสทธภาพ ดาเนนงานอยางโปรงใสตรวจสอบได โดยการมสวนรวมของทกฝายทเ กยวของอยางเสมอภาค บนพนฐานของการใชขอมลเชงประจกษ และมระบบขอมลเพอการบรหารจดการทถกตอง เชอถอได ทนเวลา ทงน เพอสรางใหเกดความเปนธรรม มคณภาพ และมประสทธภาพของระบบการเงนการคลงดานสขภาพ

- การบรหารจดการการเงนการคลงดานสขภาพของประเทศตองมกลไกเพอจดการใหเปนไปในทศทางททาใหเกด ความเปนธรรม โดยเฉพาะระบบหลกประกนสขภาพของรฐทกประเภท

๒. มการลงทนดานสขภาพในระดบทเพยงพอในการตอบสนองตอความจาเปนดานสขภาพของประชาชนทกกลม เหมาะสมกบภาวะเศรษฐกจของประเทศและความสามารถดานการเงนการคลงของประเทศ โดยเฉพาะในดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค และการจดการกบปจจยทคกคามสขภาพ โดยมการระดมเงนจากแหลงตางๆอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ

- การลงทนดานสขภาพตองเพยงพอทจะตอบสนองตอความจาเปนดานสขภาพของประชาชนทกกลม โดยคาใชจายดานสขภาพตองไมมากหรอนอยเกนไปจนทาใหเปนอปสรรคตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ หากมากเกนไป จะสงผลยอนกลบมาทาใหมเงนไมเพยงพอตอการจดบรการสขภาพในอนาคต หากนอยเกนไปจะทาใหมปญหาตอสขภาพของคนไทย

๖๕

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ๓. มการลงทนดานสขภาพเปนพเศษเพอตอบสนองตอความจาเปนของกลมคนตางๆทมความจาเพาะดานสขภาพ กลมคนดอยโอกาสในสงคม และกลมคนทอยในสภาวะเปราะบาง

- ประชาชนแตละกลมมความจาเปนทางสขภาพทแตกตางกน กลมคนทมความจาเพาะดานสขภาพ กลมคนดอยโอกาส ในสงคม และกลมคนทอยในสภาวะเปราะบางจะมปญหารนแรงกวากลมคนทวไป จงควรมการลงทนดานสขภาพ เปนพเศษ

๔ . มมาตรการและหลกเกณฑในการพจารณาการสนบสนนการลงทนดานสขภาพในรปแบบตางๆ โดยนาการประเมนผลกระทบตอระบบสขภาพทมข อ มลทาง วชาการรองรบมาใ ช เป นแนวทางในการพจารณาประกอบการสนบสนนหรอระงบการลงทนดวย

- การลงทนดานสขภาพในรปแบบตางๆ ทงการลงทนทางตรง การใชมาตรการทางภาษ หรออนๆ อาจกอใหเกด ความเขมแขงหรอความสามารถในการพงพาตนเองไดของระบบสขภาพ เชน อตสาหกรรมยา เครองมอแพทย เทคโนโลยดานสขภาพในประเทศ หรอการบรการสาธารณสขทสนบสนนระบบหลกประกนสขภาพภาครฐ ขณะเดยวกน ในบางเรองทตองใชทรพยากรทจากดรวมกน เชน การผลตบคลากร การบรการสาธารณสข กอาจมผลกระทบตอระบบสขภาพโดยรวม จงจาเปนตองมมาตรการและหลกเกณฑในการพจารณาการสนบสนนการลงทนทใชองคความรดานการประเมนผลกระทบมาเปนหลกฐานประกอบการพจารณากอนใหการสนบสนนการลงทน รวมถงระหวางการสนบสนน การลงทนหากมแนวโนมของผลกระทบทจาเปนตองระงบการสนบสนนการลงทน

๕. มการเพมการจดเกบภาษจากสนคาททาลายสขภาพเพอสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค และการจดการกบปจจยทคกคามสขภาพ

- เพอลดแรงจงใจในการบรโภคสนคาททาลายสขภาพ

๖. องคกรปกครองสวนทองถนและชมชนรวมกนดาเนนงานดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค และการจดการกบปจจยทคกคามสขภาพในพนท โดยใชงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถนหรองบประมาณจากกองทนสขภาพพนท

- องคกรปกครองสวนทองถนและชมชนมความยดหยนมากกวาในการจดบรการสรางเสรมสขภาพ ปองกนควบคมโรค จดการกบภยคกคามสขภาพ และการฟนฟสมรรถภาพในพนท เนองจากสามารถจดการปญหาสขภาพทมความแตกตางกนไดระดบหนงตามบรบทของพนท แตเนองจากปจจบนองคกรปกครองสวนทองถนยงพงพางบประมาณจากรฐบาล เปนสวนใหญ ดงนน การพจารณาใชงบประมาณดงกลาวควรคานงถงความเหมาะสมและไมเปนภาระทางการคลงเพมเตมใหแกรฐบาล

๖๖

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ๗. กองทนเพอการบรการสาธารณสขทกกองทนมชดสทธประโยชนพนฐานเหมอนกน โดยมรปแบบก า ร จ า ย ท ส ะ ท อ น ต น ท น อ ย า ง แ ท จ ร ง แ ล ะเปนมาตรฐานเดยวกน และมกลไกสรางความกลมกลนในระบบหลกประกนสขภาพภาครฐ

- การประสานงานกองทนภายใตระบบหลกประกนสขภาพควรมกลไกสรางความกลมกลนในระบบหลกประกนสขภาพภาครฐใหเกดความเทาเทยมกนของการไดรบบรการสาธารณสขโดยการกาหนดชดสทธประโยชนพนฐาน การรบและ สงมอบบรการ การจดหาและการใชเงน ระบบขอมลเพอการบรหารจดการ ระบบกากบคณภาพบรการ และการคมครองสทธใหเปนไปในมาตรฐานเดยวกน แตทงนผรบบรการสาธารณสขสามารถจายสวนเพมจากคารกษาตามสทธประโยชน ขนพนฐาน เพอสทธในการรกษาทางเลอก หรอสทธประโยชนเสรมเพมเตมดวยระบบทเหมาะสม

๘ . ม ก า ร ร ว ม จ า ย ท ไ ม ม ผ ล ก ร ะ ทบ ด า น ลบตอประชาชน โดยไมเปนหรอสรางอปสรรคในการเขาถงบรการทจาเปน หรอกอใหเกดความไมเปนธรรมระหวางระดบฐานะทางเศรษฐกจ โดยคานงถงการสรางความเปนธรรมในการรวมจายตามฐานะทางเศรษฐกจเปนหลก

- การรวมจายในกรณนตองไมใชการรวมจาย ณ จดบรการ เพราะจะกอใหเกดผลกระทบและความไมเปนธรรม ในการเขาถงบรการได

๖๗

 

๔.๑๑ สขภาพจต ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. สขภาพจตเชอมโยงและสมพนธอยางใกลชดกบสขภาพกาย สขภาพสงคมและสขภาพทางปญญา และสมพนธกบปจจยตางๆ ทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม โดยสขภาพจตดเปนปจจยสาคญของการมสขภาวะ

- เพอใหเกดการพจารณาอยางรอบดานในการดาเนนงานดานสขภาพจต โดยไมเกดการดาเนนงานในลกษณะทพจารณาแยกสวนจากสขภาพในมตอนๆ รวมทงไมเกดการดาเนนงานในลกษณะทขาดการพจารณาปจจยตางๆอยางเชอมโยง และเปนระบบ

๒ . การ ดา เนนงานดานสขภาพจตตอง ม ง เนนการสงเสรมสขภาพจต สงเสรมความสามารถในการจดการปญหาในการดาเนนชวตและการทางานไดอยางสรางสรรค เกดประโยชนตอตนเอง ครอบครว ชมชนและสงคม รวมถงพฒนาศกยภาพของระบบบรการสขภาพจตและจตเวชใหมประสทธภาพ เขาถงไ ด ง า ย โ ดย เน นก ร ะบวนการ ม ส วน ร วมจากทกภาคสวน

- เปนทยอมรบกนโดยทวไปในวงวชาการดานสขภาพจตวา ศกยภาพของบคคลในการจดการกบปญหาในการดาเนนชวต การมจตใจทด และความสามารถทางานไดอยางสรางสรรคฯ เปนปจจยภายในทสาคญในระดบปจเจกบคคลทจะทาใหมสขภาพจตด ดงนนการพฒนาปจจยภายในเหลานจงเปนหวใจหลกหรอจดคานงดในการดาเนนงานสงเสรมสขภาพจต นอกจากน ตองพฒนาระบบบรการสขภาพจตและจตเวชใหมประสทธภาพ และเขาถงไดงายยงขน

๖๘

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๓. ตองทาใหครอบครว ชมชน และสงคม เกดความเขาใจวาผทมปญหาสขภาพจตสามารถอยรวมและใชชวตอยางปกตในสงคมได และตองใหการสนบสนนทางสงคมดวยการเกอกลและใหโอกาส ไมแบงแยก ไมกดกน ขณะทความเจบปวยทางจตเปนภาระโรคทสาคญของประเทศ โดยเฉพาะในกลมเดกและวยรน จงตองใหความสาคญกบการเพมการเขาถงบรการสขภาพจตและจตเวชในทกกลมวย ทงเชงรบและเชงรก

- เพอใหสงคมไทยมความรความเขาใจตอผทมปญหาสขภาพจต และเขาใจวาผมปญหาสขภาพจตสามารถอยรวม และใชชวตอยางปกตในสงคมได - ในการดาเนนงานดานสขภาพจตนน แมวาการเสรมสรางสขภาพจตและปองกนไมใหเกดปญหาทางสขภาพจต จะเปนเรองสาคญ แตมหลกฐานชดเจนวา ผปวยทางจตในประเทศไทยยงมปญหาและอปสรรคตางๆในการเขาถงบรการอกมาก เปนปญหาภายใตภเขานาแขงทพรอมจะสรางปญหาทรนแรงตอสงคมไดทกเมอ

ภาพพงประสงค ๑ . ทกภาคสวนใหความสาคญกบการเพมปจจยปกปองและการลดปจ จย เส ย งทางสขภาพจต ทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม

- เพอใหสงคมไทยมความรความเขาใจตอผทมปญหาสขภาพจต และเขาใจวาผมปญหาสขภาพจตสามารถอยรวม และใชชวตอยางปกตในสงคมได - เพอใหทกภาคสวนเหนความสาคญในเรองปจจยปกปองและปจจยเสยงทางสขภาพจตในทกระดบ และทราบวา ควรจะมงเนนในการพฒนาเรองใดเปนสาคญบาง - เพอใหทกภาคสวนรวมกนผลกดนและขบเคลอนนโยบายเพอครอบครว เพอใหครอบครวและชมชมมความเขมแขง อนเปนปจจยปกปองทางสขภาพจตทสาคญ

๖๙

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๒. ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาคทเ กยวของทกภาคสวนตระหนกวาสงคมแหงการเกอกล มการไววางใจกน และการมสมพนธทดตอกนเปนปจจยสาคญตอการมสขภาพจตทด และตางกเขามามสวนรวมในการพฒนากลไกการดแลกลมคนทอยในสภาวะเปราะบาง

- เพอใหเหนวาทกภาคสวนมความสาคญและควรไดรบโอกาสใหเขามารวมกาหนดนโยบายทเออตอการมความสข และสขภาพจตทด โดยอาจดาเนนการผานทางเครองมอธรรมนญสขภาพพนทได - องคกรปกครองสวนทองถนและชมชนเปนองคประกอบทสาคญเนองจากมความใกลชดกบประชาชนมากทสด รบรศกยภาพของชมชนไดดทสด ในขณะเดยวกนสามารถรบรปญหาของชมชนไดเรวทสดดวย ดงนนจงตองสนบสนนใหเกดกาลงใจในการทางานดานน โดยอาจใชธรรมนญสขภาพพนทเปนเครองมอหนงในการจดการได

๓. รฐและภาคสวนตางๆ รวมกนสนบสนนการพฒนาจตใจของคนในสงคม ทงในดานทกษะทางอารมณ ทกษะการจดการชวตตนเองใหสามารถมชวตท ดและมความสข รวมถงการมจตอาสาและจตสานกตอสงคม

- การใหการศกษาทงในและนอกระบบเปนอกจดคานงดหนงในการดาเนนงานดานสขภาพจต เนองจากจะทาใหเกด การเปลยนแปลงภายในของปจเจกบคคลซงถอวาเปนเปาหมายสาคญของการดาเนนงานดานน ทงน การใหการศกษาดงกลาวจะตองมความทนสมย เนองจากขอมลหรอองคความรทเกยวของมการเปลยนแปลงตลอดเวลา - เพอใหทกภาคสวนใหความสาคญกบเรองสขภาพจตของคนไทย เพราะมความสมพนธและนาไปสผลลพธ ในหลายๆ ดาน รวมถงมความสมพนธกบการพฒนาสขภาพทางปญญาดวย

๔. ระบบบรการสาธารณสขใหความสาคญกบการเขาถงบรการสขภาพจตและจตเวช ทงในสถานบรการและชมชน โดยสามารถตอบสนองตอความตองการของประชาชน โดยเฉพาะคนดอยโอกาสและคนทอยในสภาวะเปราะบางในสงคม

- เพอเปนการรบประกนวา ประชาชนจะสามารถเขาถงบรการสขภาพจตไดอยางทวถงทงดานการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพ โดยเฉพาะกลมผปวยและกลมเสยง

๗๐

 

๔.๑๒ สขภาพทางปญญา

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. สขภาพทางปญญาเปนฐานรากของสขภาพองครวม การปฏบตเพอสขภาพทางปญญานาไปสภาวะของมนษ ยท ม ความร ท ว ความร เ ท าทน และความเขาใจอยางแยกแยะไดในเหตผลแหงความดและความชว ความมประโยชนและความมโทษ ซงนาไปสความมจตใจอนดงามและเออเฟอเผอแผ

- มนษยทมความรความเขาใจในตนเองและผอน โดยการใชทงเหตผลและความเออเฟอเผอแผตอกน ทงจากการฝกฝนในชวตประจาวนและในโอกาสอนพงแสดงออก จะสามารถนาพาไปสสงคมทมสขภาพทางปญญาได

๒. สขภาพทางปญญาสมพนธกบสขภาพทางกาย ทางจตและทางสงคม มทงมตแนวดงคอการเชอมโยงมนษยกบศรทธาความเชอ อดมคตหรอคณคาสงสดทตนยดถอ และมตแนวราบคอการเชอมโยงมนษยกบสรรพสงรอบตว ดงนน การบรรล ซงสขภาพทางปญญาจาเปนตองมความสมดลกนทงในมตแนวดงและแนวราบ

- สขภาพทางปญญาเปนอกมตหนงของการมสขภาพดอยางเปนองครวม เมอมสขภาพกาย และสงคมทด ยอมสงผลไปถงสขภาพทางปญญาทดไปดวย และเพอใหการพฒนาดานสขภาพทางปญญาเปนไปอยางสมบรณและมประสทธผล จะตองคานงถงการพฒนาภายในของระดบปจเจกบคคล(แนวดง) ควบคไปกบการพฒนาในเชงสงคมและภาวะแวดลอม(แนวราบ) ดวย

๗๑

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

ภาพพงประสงค ๑. ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาคท เ กยวของทกภาคสวน มความรความเขาใจในสขภาพทางปญญาทตรงกนและใหความสาคญกบการเปดพนทใหมกจกรรมหรอปฏบตการทเกยวของกบการสรางเสรมสขภาพทางปญญาทงในระดบบคคล ระดบครอบครว ระดบชมชน และระดบสงคมวงกวางอยางสอดคลองกบวย เพศและสถานะของบคคล รวมไปถงสอดคลองกบบรบทแวดลอมทางสงคม วฒนธรรม จารต ประเพณ ความเชอ ศาสนา และประวตศาสตรของแตละกลมบคคลหรอชมชน

- เพอใหสงคมไทยเกดความเขาใจอยางเปนเอกภาพในภาพรวมของสขภาพทางปญญาทสมพนธไปกบสขภาพในมตอนๆ พรอมกบเกดความตระหนกและใหความสาคญกบเรองสขภาพทางปญญา รวมทงรวมกนจดกจกรรมทสงผลใหเกดสขภาพทางปญญาอยางสอดคลองกบแตละเพศ แตละวยและแตละบรบทของพนท

๒ . รฐสนบสนนให มนโยบายและกลไก ทท า ใหทกภาคสวนของสงคมสามารถเขามามสวนรวมในการกาหนดนโยบายทจะเ ออใหบคคลพฒนาศกยภาพของตนเพอเขาถงสขภาพทางปญญา

- เพอใหเกดกลไกในเชงโครงสราง ทจะทาใหทกภาคสวนในสงคมไทยสามารถมชองทางในการนาเรองสขภาพทางปญญามาเปนสวนหนงในการกาหนดนโยบายดานสขภาพดวย พรอมทงจดสรรงบประมาณใหกบองคกรตางๆ เพอจดกจกรรม ทเกยวของกบการพฒนาสขภาพทางปญญา

๗๒

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๓. รฐสนบสนนใหมนโยบายสงเสรมใหทกภาคสวนเกดการเรยนรในเรองสขภาพทางปญญา โดยการสนบสนนใหมระบบขอมล องคความรและกจกรรมการเรยนร ตางๆทเ กยวของและจาเปน รวมท งบรณาการทรพยากรตางๆทจะทาใหคนไทยมโอกาสในการเขาถงสขภาพทางปญญา

- เพอใหการเขาถงสขภาพทางปญญาของคนไทย มตนทนทตาและไมตดขดจากปญหาการขาดแคลนความร โอกาสและทรพยากร ในการพฒนาศกยภาพของตนเอง โดยการจดตงหนวยงานหรอองคกรทมหนาทรบผดชอบในการสรางระบบฐานขอมล รวบรวมองคความร ทาการศกษาวจย และสรางสรรคกระบวนการเรยนรเพอเผยแพรใหเปนประโยชนแกสาธารณชน พรอมทงจดสรรงบประมาณใหแกองคกรตางๆเพอดาเนนการในเรองดงกลาว

๗๓

 

๔.๑๓ การอภบาลระบบสขภาพ

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑. การอภบาลระบบสขภาพตองเปนไปเพอความย ง ย น แ ล ะ ท า ห น า ท ไ ด อ ย า ง ม ป ร ะ ส ท ธ ผ ล มประสทธภาพและมความเปนเอกภาพ มงสเปาหมายในทศทางเดยวกน โดยยดประโยชนของสาธารณชนเปนทตง รวมทงใหความสาคญกบความเปนธรรมและความเทาเทยมกนในสงคม

- เปนการกาหนดเปาหมายการอภบาลระบบสขภาพใหตรงกน คอ “เพอประโยชนของสาธารณชน” เทานน เมอเกดความขดแยงหรอเขาใจไมตรงกน ควรยดเปาหมายรวมของกลมตางๆทเกยวของ คอเพอประโยชนสาธารณะเปนสาคญ นอกจากน ยงตองคานงถงความยงยน ประสทธผล ประสทธภาพและความเปนเอกภาพของระบบสขภาพ ความเปนธรรมและความเทาเทยมกน ในสงคม

๒ . การอ ภบาลระบบส ขภาพควรผสมผสาน อยางสมดลระหวางการอภบาลโดยรฐ การอภบาลโดยตลาดและการอภบาลโดยเครอขาย และเปนไปอยางสอดคลองกบบรบทโลกและสงคมทเปลยนแปลงไป โดยมรฐเปนผรบผดชอบหลกท ตองสนบสนนใหทกภาคสวนท เ กยวของไ ดทางานรวมกนอยางมประสทธภาพ โปรงใสและเชอมโยงกลไกหลายระดบ

- ปจจบนระบบสขภาพของประเทศมความเปนพหลกษณมากขนเรอยๆ และเนองจากสงคมไทยเชอมโยงกบภาคสวนตางๆมากมาย การอภบาลระบบจงมรปแบบทใหทกภาคสวนสามารถเขามารวมมบทบาทในระบบสขภาพไดอยาง เทาเทยมกน ซงกคอรปแบบการอภบาลโดยเครอขาย โดยใหหนนเสรมกบการอภบาลโดยรฐและการอภบาลโดยตลาด ผสมผสานการอภบาลรปแบบตางๆ อยางเหมาะสมตามสถานการณและตองรกษาสวนผสมของการอภบาลทง ๓ รปแบบใหดดวย

๗๔

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๓. การอภบาลระบบสขภาพตองใหความสาคญกบการบรณาการการทางานขามภาคสวน และการเรยนรขามศาสตรในลกษณะสหสาขาวชา โดยตองเปดพนทใหภาคท ง ในและนอกระบบสขภาพไดเข ามามสวนรวมในการพฒนา ขบเคลอน ตดสนใจ ตรวจสอบ และรวมรบผดชอบนโยบายสาธารณะเพอสขภาพซงตองการพลงจากหลายฝาย โดยตองสนบสนนใหเกดกระบวนการเรยนรและปรบตวอยตลอดเวลา

- เปนไปตามหลกการทกนโยบายหวงใยสขภาพ (Health in All Policies) ทวาแมสขภาพอาจไมใชเปาหมายหลก ของนโยบายทงหลาย โดยเฉพาะนโยบายนอกภาคสขภาพ ผลกระทบตอสขภาพมกเกดจากนโยบายเศรษฐกจ สงคม หรอการพฒนาเหลานน เชน ผลกระทบจากการเจรจาการคา ดงนน การจดการใหเกดสขภาพจงตองใหความสาคญกบการทางานขามภาคสวน และการเรยนรขามศาสตรในลกษณะสหสาขาวชา โดยใหคณคาแกทกฝายอยางเทาเทยมกน ซงเปนรปแบบการอภบาลแบบเครอขาย

๔. การอภบาลระบบสขภาพตองใหความสาคญกบการกระจายอานาจ ทรวมไปถงการกระจายทรพยากรประเภทตางๆใหแกองคกรปกครองสวนทองถนอยางเพยงพอ เพอใหสามารถสนบสนนและประสานการทางานกบชมชนและภาคสวนอนๆในพนทในการทาหนาทพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพและสามารถจดการงานดานสขภาพดวยตนเองไดอยางเหมาะสม

- เปนทยอมรบกนโดยทวไปวา การรวมศนยอานาจยอมทาใหการอภบาลระบบไมมประสทธภาพ และในปจจบน โครงสรางการบรหารงานสวนทองถนไดรบการพฒนาใหชมชนมความพรอมในการดแลตนเองอยางเปนรปธรรม ดงนน จะตองกระจายอานาจและทรพยากรใหองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหทาหนาทประสานงานกบชมชนและ ภาคสวนตางๆใหเขามารวมมบทบาทหนาทในการอภบาลระบบสขภาพ พฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ และจดการงานดานสขภาพใหมากขน

๗๕

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

ภาพพงประสงค ๑. มกลไกการอภบาลระบบสขภาพระดบชาตทใชการอภบาลหลากหลายรปแบบ เพอผนกกาลงทกภาคสวนทเกยวของเขามารวมขบเคลอน ตดสนใจ รบผดชอบ โดยมงประโยชนสาธารณะรวมกน ทงน มกระทรวงสาธารณสขเปนแกนหลกในการขบเคลอนงานดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสมรรถภาพ ตามทกฎหมายกาหนดรวมกบสวนราชการหรอหนวยงานอนๆทมสวนเกยวของ

- เพอใหการอภบาลระบบสขภาพในภาพรวม ใชกลไกทมรปแบบของการอภบาลทหลากหลาย โดยมคณะกรรมการสขภาพแหงชาตเปนกลไกดาเนนงานทเนนการอภบาลโดยเครอขาย สนบสนนการทางานกบทกภาคสวน โดยใชเครองมอพฒนาและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวมตามกฎหมาย ไดแก ธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต สมชชาสขภาพ และการประเมนผลกระทบดานสขภาพ สวนกระทรวงสาธารณสขเปนกลไกทเนนการอภบาลโดยรฐ เปนแกนหลกในการดแลและขบเคลอนงานดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสมรรถภาพ ตามทกฎหมายกาหนด

๒. สงเสรมและสนบสนนกลไกอภบาลระบบสขภาพท เนนพนท เปนฐาน มประชาชนเปนศนยกลางในระดบตางๆ อยางเหมาะสม

- เพอเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการอภบาลระบบสขภาพในระดบพนทโดยตรง ซงจะทาใหประชาชน ในชมชนมความสามารถทจะดแลปญหาสขภาพของตนเองได สามารถสะทอนปญหาและความตองการเกยวกบสขภาพ ใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการแกไขไดดวย เชน การจดการกองทนสขภาพตาบล ระบบสวสดการชมชน การดาเนนงานของสภาองคกรชมชนตาบล การดาเนนงานตามแผนยทธศาสตรรวมแหงชาตวาดวยระบบสขภาวะชมชน รวมทงการเขารวมในกระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม เชน กระบวนการออกขอบญญตทองถน

๗๖

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

๓. องคกรปกครองสวนทองถน มความพรอมทงดานจานวนบคลากร ความสามารถในการบรหารจดการ และศกยภาพดานอนๆ ทจาเปนจนสามารถปฏบตการรองรบภารกจดานสขภาพได

- เพอใหหนวยงานทเกยวของตระหนกถงความสาคญ และความจาเปนในการสนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนใน แตละรปแบบตามหลกการกระจายอานาจ โดยเฉพาะในดานการพฒนาบคลากรและปรบปรงกฎหมายทเกยวของเพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถปฏบตภารกจดานสขภาพตางๆ ทตองกาหนดใหชดเจน รวมถงกาหนดแนวทาง การบรหารงบประมาณ การจดเกบรายได ในระดบทองถน ทสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนพงตนเองได

๗๗

 

๔.๑๔ ธรรมนญสขภาพพนท ขอท/เนอหา เจตนารมณ

หลกการสาคญ ๑ . ธรรมนญส ขภาพพ นท เ ป นข อตกลง ร วมในการกาหนดทศทางหรอแนวปฏบตอนจะนาไปสสขภาวะของชมชน โดยชมชนสามารถจดทาธรรมนญสขภาพพนทตามความสมครใจและตามความพรอมของชมชน ทงนองคกรปกครองสวนทองถนและรฐควรใหการสนบสนนและเขามามสวนรวม

- เพอใหชมชนมเครองมอกาหนดทศทางหรอแนวปฏบตรวมอนจะนาไปสระบบสขภาพทพงประสงค ทสามารถแกปญหาในดานสขภาพของพนทอยางเหมาะสมและทนการณ

๒ . การ จดท าธรรมนญสขภาพพ นท จะ ตองใ หความสาคญกบสทธชมชน วถชวตชมชน วฒนธรรมชมชน ภมปญญาทองถน ทนทางสงคมของชมชน ขอมลสขภาพชมชนและหลกการการจดการระบบสขภาพชมชนอยางยงยนตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

- เพอใหธรรมนญสขภาพพนทมความเชอมโยงและสอดคลองกบบรบทของชมชน สามารถนาไปสการจดการระบบสขภาพชมชนอยางยงยน จะตองใหความสาคญกบสทธชมชน วถชวต วฒนธรรม ภมปญญาทองถน ทนทางสงคมของชมชน ขอมลสขภาพ และหลกการจดการระบบสขภาพชมชนอยางยงยน

๓. การจดทา ขบเคลอน ทบทวนและประเมนผลธรรมนญส ขภาพพ นท ต อ ง ใ หความส าคญ กบกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนในชมชน

- เพอใหชมชนมความเปนเจาของธรรมนญสขภาพพนทอยางแทจรง ไดรบการยอมรบจากทกภาคสวนและสอดคลองกบความตองการรวมกนของชมชน อนจะสงผลดตอการขบเคลอนการใชประโยชนจากธรรมนญสขภาพพนทในระยะตอไป

๗๘

 

ขอท/เนอหา เจตนารมณ

ภาพพงประสงค ๑. ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาค ทเกยวของทกภาคสวนเขาใจและสามารถนาสาระในธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตไปปรบใชในการจดทาธรรมนญสขภาพพนท โดยคานงถงความสอดคลองกบวถชวต วฒนธรรม ภมปญญาทองถน และระบบสขภาพของชมชน

- เพอใหทกภาคสวนในชมชนศกษาสาระของธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตอยางถองแท และใชประโยชนจากธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาตในการบญญตธรรมนญระดบพนทไดอยางเหมาะสมและสอดคลองกบบรบท ของชมชน

๒ . ชมชน องคกรปกครองสวนทองถนและภาคทเกยวของทกภาคสวนรวมกนใชธรรมนญสขภาพพนทเปนแนวทางในการพฒนาและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม ผานกลไกและเครองมอทเกยวของกบการพฒนาระบบสขภาพ โดยมระบบตดตาม ทบทวนและประเมนผลธรรมนญสขภาพพนทเปนระยะอยางสมาเสมอ

- เพอใหการขบเคลอนการใชประโยชนจากธรรมนญสขภาพพนทเกดผลในทางปฏบตอยางแทจรง โดยสามารถแปลงเปนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพไดและมการประเมนทบทวนโดยชมชนอยางสมาเสมอ ซงจะเปนกระบวนการพฒนา ทสรางความเขมแขงใหกบระบบสขภาพชมชนอยางเปนรปธรรม

๓. เกดการเชอมโยงเครอขายธรรมนญสขภาพพนทเปนเครอขายแลกเปลยนเรยนรขามพนท เพอนาองคความร ไปตอยอดและขยายผลการจดการระบบสขภาพชมชนใหครอบคลมไปยงพนทอนๆ

- เพอสนบสนนใหเกดการเรยนลด โดยลดการลองผดลองถก และเพอสนบสนนปฏสมพนธระหวางพนททมและใชธรรมนญสขภาพพนท ซงจะทาใหเกดการสรางสรรคนวตกรรมใหมๆรวมถงเกดการขยายผลการดาเนนงานไปยงพนทอนๆเรวขน