บทท ๖ เทศกาลและพธกรรมทางศาสนาพราหมณ – ฮนด

ศาสนาพราหมณ -ฮน ด เปนศาสนาท เก าแก ท สดในโลก เร มแรกเรยกตวเองว า “พราหมณ” ค าวา พราหมณ หมายถง คนในวรรณะทสงทสดของสงคมอนเดย มหนาทสอนความรเกยวกบพระเวทและท าหนาทตดตอเทพเจา ผทเปนพราหมณเปนโดยก าเนด คอบตรของพราหมณกจะมสถานภาพเปนพราหมณดวย ส าหรบศาสนาพราหมณในประเทศไทย นบวามบทบาทส าคญมากเปนกลไกลในการประกอบพธกรรรมทงหลายในการพระราชพธแหงพระมหากษตรยาธราชเจาทกรชกาล รวมไปถงพธของพระราชวงศ สวนราชการ ตลอดถงอาณาประชาราษฎรทกหมเหลา แมวาการพระราชพธหรอพธทประกอบนนๆ จะมพธสงฆในพระพทธศาสนาเปนพธหลกกตาม แตพธกรรมของศาสนาพราหมณกไมเคยลดความส าคญลงไป หากแตไดผสมผสานกลมกลนกนอยางลงตวระหวางศาสนาพราหมณและพทธศาสนา เสรมสรางกนและกนใหเกดพลงความเขมขลงรวมกนตลอดมา แมวาสงคมไทยจะเปลยนแปลงไปตามกาลเวลามากนอยเพยงใดกตาม บทบาทส าคญของศาสนาพราหมณกไมเคยเปลยนแปลงหรอลดนอยลงไปจากสงคมไทยเลย พธกรรมในสงคมไทยจะมลกษณะเปนแบบพราหมณ-พทธ ซงเปนเอกลกษณเฉพาะตว มเสนหจบใจแกผทไดเขารวมพธอยางนาอศจรรย

เทศกาลส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด

ศาสนาพรามหณ-ฮนด เปนศาสนาเกาแกคกบโลกใบนมายาวนาน มเทศกาลส าคญๆ มากมายทเกดขนมาจากศาสนาพราหมณ-ฮนดน เชน พธกรรมสาธยายมนต พธประพรหมน ามนต พธเจม เปนตน พธกรรมเหลานนลวนแตมตนก าเนดมาจากพราหมณ หากแตเมอน ามาใชกอาจจะมการประยกตใชตามสมควร ส าหรบประเทศไทยเรานน ศาสนาพราหมณ -ฮนดอยคกบประเทศไทยมายาวนาน ตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร จวบจนถงปจจบน ตงแตอดตจนถงปจจบนพระมหากษตรยทกพระองคไดทรงพระมหากรณาสงเสรมอปถมภกจกรรมของศาสนามาตลอด ในรชสมย รชกาลท ๙ แหงพระบรมราชวงศจกร พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงใหรอฟนพธกรรมเพอความมนคงแหงชาต ใหปฏบตตามคตโบราณราชประเพณ ซงเปนวฒนธรรมทผกพนสงสมกบวถชวตของคนไทยและไดสบทอดกนมายาวนาน เชน พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธถอน าพระพพฒนสตยา พระราชพธฉตรมงคล พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ เปนตน เทศกาลของศาสนาพราหมณ-ฮนดนน มจ านวนมาก ไมอาจทจะกลาวไดหมด ถงอยางไรกตามส าหรบบทน จะยกเอาเฉพาะเทศกาลทส าคญ ๆ ของศาสนาพราหมณ-ฮนดมา เทานนมากลาวเปนล าดบไป

๑๕๖

๑. เทศกาลคเณศจตรถ เทศกาลคเณศจตรถ เปนเทศกาลทยงใหญทสดของการบชาพระพฆเนศ จะกระท าในวนแรม

๔ ค า เดอน ๙ และวนแรม ๔ ค า เดอน ๑๐ ซงถอวาเปนวนก าเนดของพระพฆเนศ เชอกนวาพระองคจะเสดจลงมาสโลกมนษยเพอประทานพรอนประเสรฐสงสดแกผศรทธาพระองคทาน เทศกาลนมการจดพธกรรมบชาและการเฉลมฉลองอยางยงใหญทวอนเดยและทวโลก มการจดสรางเทวรปพระพฆเนศขนาดใหญโตมโหฬาร เพอเขาพธบชา จากนนจะแหองคเทวรปไปทวเมองและมงหนาไปสแมน าศกดสทธสายตางๆ ถนนหนทางทวทกหนแหงจะมแตผคนออกมาชมการแหองคเทวรปนบรอยนบพนองค ผศรทธาทกคนแตงชดสาหรสสนสวยงาม ขบวนแหจะไปสนสดทแมน าศกดสทธ เชน แมน าคงคา แมน าสรสวต ฯลฯ แลวท าพธลอยเทวรปลงสแมน าหรอทะเล (สยามคเณศ ดอทคอม, มปป., ออนไลน)

เทศกาลคเณศจตรถและพธกรรมตางๆ กระท ากนมาแตโบราณ มรายละเอยดปลกยอยอกมากมาย และหนงในพธกรรมทกระท ากนกคอ "เอกวสต ปตรบชา" หรอการบชาดวยใบไม ๒๑ ชนดเปนเวลา ๒๑ วน

ชวงเดอนกนยายน พ.ศ.๒๕๓๘ มเหตการณทฮอฮากนมากทสดกคอ ปรากฏการณทเทวรปดมนมสดกปรากฏขนมาทวโลกรวมทงประเทศไทยดวยซงตรงกบเทศกาลประกอบพธ คเณศจตรถ หรอพธอทศตอพระคเณศพอดท าใหปรากฏการดงกลาวไดรบความสนใจไปทวโลก หนงสอพมพทตพมพเรองราวดงกลาวขายดเปนเทน าเททา ผคนแตกตนพากนไปดเทวรปดมน านมกนแพรหลาย ในวนทประกอบพธคเณศจตรถนน ประชาชนทงหลายตางพากนมาท าสกการะบชารปเคารพของพระคเณศทปนดวยดน (เผา ) เครองบชาจะประกอบไปดวยดอกไม (โดยเฉพาะดอกไมสสดใส เชน สแดง, สเหลอง, สแสด,) ขนมตม, มะพราวออน, กลวย, ออย, นมเปรยว,(แบบแขก) ขณะท าการบชา ผบชาจะทอง พระนาม ๑๐๘ ของพระองค หลงจากการบชาแลวกจะเชญพราหมณ ผประกอบพธมาเลยงดใหอมหน าส าราญ และมขอหามในวนพธคเณศจตรถนคอ หามมองพระจนทรอยางเดดขาด และถอกนวาถาผใดไดมองพระจนทร (เหนพระจนทร) โดยพลาดพลงเผลอเรอไป พวกชาวบานกจะพากนแชงดาผนนทนท และทชาวบานดานน กเปนความหวงด มไดดาดวยความโกรธแคน แตดาเพราะเชอกนวาการดาการแชงนนจะท าใหคนๆนนพนจากค าสาปไปได (สมพร สขเกษม. ๒๕๓๒, หนา ๙๒-๙๓)

ภาพท ๓๕ การเฉลมฉลองเนองในโอกาสเปนคลายวนประสตของพระคเณศวร ทมา : http://๔.bp.blogspot.com/-fXwO-gatoQc/Uitcaq๒

๑๕๗

การเตรยมการวนคเณศจตรถ

กอนถงพธในวนคเณศจตรถจรง จะตองจดเตรยมวสดอปกรณ เครองไหว เซนสงเวยตางๆ ใหพรอม โดยสงทจะตองจดเตรยมใหเกดความพรอมนน (Siamganeshhindu, ๒๕๕๗, ออนไลน) มดงน ๑. จดเตรยมเทวรป ท าความสะอาดเทวรป ทมประดษฐานอยในบานทงหมด หากเทวรปองคไหนใชน าลางไดกลางใหสะอาด ใชผาเชดใหแหง หากองคไหนอาจเสยหายจากการถกน า ใหใชผาหรอแปรงปดฝนใหเรยบรอยให เลอกเทวรปพระพฆเนศ ๑ องค มาจากทผบชามประดษฐานอยในบาน โดยเลอกองคทขนาดไมใหญมาก ท าจากวสดทโดนน าได เชน หนแกะสลก ทองเหลอง ส ารด เรซน ฯลฯ ไมควรเปนเทวรปไมแกะสลก เทวรปปนปน ดนปน หรอเทวรปทมการตกแตงประดบดวยครสตลเพชรพลอย เพราะอาจท าใหเสยหาย องคทเราเลอกมาน จะเรยกวา “องคบชา” ๒. จดเตรยมอปกรณ – ธป หรอ ก ายาน / พรอมกระถางธป หรอโถก ายาน – เทยน ๒ เลม ซายขวา หากมตะเกยงน ามนกจดเตรยมไว – โตะ ๒ ตว ตวหนง เรยกวา “โตะประดษฐาน” ส าหรบตงเทวรป และถวายของ ตวหนง เรยกวา “โตะเตรยมของ” เพอวางของถวายเตรยมถวายไปทโตะตวแรก – อาง หรอ ชามใบใหญ หรอ ถาด เพอน าเทวรป “องคบชา” ประดษฐานลงไป รอรบการสรงน า

๓. จดเตรยมเครองสงเวย – ปญจอมฤต ไดแก นมจด, โยเกรต, น าผง, เนย, น าออย – ผลไมมงคล ตามแตจดหามา เนนกลวยหรอมะพราว รวมกนใหได ๕ ชนดขนไป ผลไมใหบรรจใสถาด ถวย จาน ชาม ฯลฯ สามารถใสรวมกนหรอแยกภาชนะได – ขนมหวาน ไมใชขนมทมสวนผสมของไข จดมาอยางนอย ๕ อยางขนไป ใสถวยใหเรยบรอย แตละถวยไมตองมชอน – น าดมสะอาด เปดขวดใหม จ านวน ๒ ขวด ขวดแรก ใชถวายทงขวด เปดฝาแลววางถวายไดเลย ขวดทสอง ใชส าหรบสรงสนาน โดยตองมแกวน าเปลาหนงใบ และมชอนเลกๆ ใสลงในแกวดวย เพอใชตกน าและสรงทองคเทวรป – ดอกไม (ดาวเรอง มะล กหลาบ ดอกบว ฯลฯ) จดหามาใหมากๆ เนนปรมาณ ใหดสดชน มสสน – เมลดขาวสาร ใสจาน – เมลดถวตางๆ ใสจาน

๑๕๘

ขนตอนการประกอบพธบชาพระพฆเนศ

หลงจากไดจดเตรยมความวสดอปกรณ และเครองเซนสงเวยตางๆ ไวพรอมแลว เมอถงวนจรงสงทตองตระหนกกคอการประกอบพธกรรมอยางถกตอง โดยขนตอนในการประกอบพธนน (Siamganeshhindu, ๒๕๕๗, ออนไลน) มดงน ขนตอนท ๑ เตรยมพรอม – ตง อาง หรอ ชามใบใหญ หรอ ถาด วางไวบนโตะประดษฐาน – อญเชญเทวรป “องคบชา” ทเลอกแลว (สามารถโดนน าได) ประดษฐานลงไปในถาดหรออาง – น าของอนๆ ทงหมดมาวางถวายไวทโตะเตรยม ขนตอนท ๒ อญเชญพระพฆเนศ (อาวาหะนม) หยบดอกไมมาจ านวนหนง ถอไวในมอ ตงจตใหเปนสมาธ แลวสวดคาถา“…โอม ศร คะเณศายะ นะมะหะ…ขาพเจาขออญเชญพระศรมหาคเณศวร มหาเทพแหงความส าเรจ ผทรงพลงแหงการสรางสรรค การปกปกรกษา และการท าลาย โปรดเสดจมาเพอประทบอยเปนองคประธานในพธกรรมครงน ขาพเจาขอถวายอภวาทแดพระองค ดวยจตศรทธาอยางเปยมลน ขอพระองคโปรดเมตตาดวยเถด…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…” จากนน วางดอกไมไวทหนา “พระบาท” ของพระพฆเนศ ขนตอนท ๓ ถวายทประทบนง (อาสะนม) หยบดอกไมมาจ านวนหนง ถอไวในมอ ตงจตใหเปนสมาธ แลวสวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…ขาพเจาขอถวายดอกไมอนเปรยบเสมอนทประทบแหงพระองค ขอพระองคโปรดรบเครองบรรณาการนดวยเถด…อาสะนม สะมะระปะยาม…” จากนน วางดอกไมไวทหนา “พระบาท” ของพระพฆเนศแลวหยบเมลดขาวสารจ านวนเลกนอย เทลงในกองดอกไมนน ขนตอนท ๔ ถวายน าลางพระบาท (ปาทะยม) เปดขวดน า เทน าดมใสแกว จากนนหยบแกวน าขนมา มอซายถอแกวน า มอขวาถอชอนชแกวน านตอหนาพระพฆเนศ แลวสวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…น าจากสายพระคงคา และสายน าศกดสทธทง ๗ สายจากการจารกแสวงบญโดยพระฤาษมนผเปนเลศ บดน ไดถกน ามาแสดงตอพระองคแลว ขาพเจาขอถวายน าลางพระบาท ขอทรงสมผสความเยนแหงสายน านดวยเถด…ปาทะยม สะมะระปะยาม…” ตกน าขนมา เทลงไปท “พระบาท” ของพระพฆเนศ จ านวน ๓ ชอน

๑๕๙

ขนตอนท ๕ ถวายน าลางพระหตถ (อะระฆะยม) ถอแกวน าไว สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…พระคเณศ ผทรงหนมสกะเปนพาหนะคกาย พระองคน ามาซงความผาสกแดเหลาสาวก ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…อะระฆะยม สะมะระปะยาม…” ตกน าขนมา เทลงไปท “พระหตถ (มอ)” ของพระพฆเนศ เทใหครบทกขางๆ ละ ๑ ชอน ขนตอนท ๖ ถวายน าดม (อาจะมะนม) ถอแกวน าไว สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…พระคเณศ ผทรงอ านาจเหนอหมมาร พระองคขจดแลวซงศตรทงปวง ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…อาจะมะนม สะมะระปะยาม…” ตกน าขนมา เทลงไปท “งวง” ของพระพฆเนศ จ านวน ๓ ชอน ขนตอนท ๗ ถวายน านม (ปะยสสะนานม) หยบน านมทเตรยมไวขนมา สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…ดวยน านมจากพระโค ผเปนมารดาแหงสตวทงปวง สามารถช าระลางจตใจขาพเจาใหขาวบรสทธ ขาพเจาไดจดหามาแลว ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ปะยสสะนานม สะมะระปะยาม…” เทน านมลงไปท “เศยร” ของพระพฆเนศ จนหมดกลอง (เทใหชมไปทงองคเทวรป) ขนตอนท ๘ ถวายนมเปรยว หรอ โยเกรต (ทะธสะนานม) หยบโยเกรต หรอ นมเปรยวทเตรยมไวขนมา สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…นมเปรยวอนมรสชาตหอมชนใจ ดงอมฤตจากพระจนทร หมายถงความอดมสมบรณซงเปนของขวญจากพระองค ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ทะธสะนานม สะมะระปะยาม…” เทนมเปรยวหรอโยเกรตลงไปท “เศยร” ของพระพฆเนศ จนหมด (เทใหชมไปทงองคเทวรป) ขนตอนท ๙ ถวายน าผง (มะธสะนานม) หยบน าผงขนมา สวดถาคา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…น าผงอนหอมหวานน ไดจากดอกไมธรรมชาต ใหรสทนาพงพอใจยง ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…มะธสะนานม สะมะระปะยาม…” เทน าผง (ตกจากโถ หรอ บบจากหลอด) ลงไปท “เศยร” ของพระพฆเนศ จนหมด (เทใหชมไปทงองคเทวรป) ขนตอนท ๑๐ ถวายเนย (ฆะรตะสะนานม) หยบเนยขนมา สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…จากไขมนของพระโค พระองคประทานมาเพอสรางความอบอนแกขาพเจา จงจดหามาถวายแดพระคเณศ ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ฆะรตะสะนานม สะมะระปะยาม…” ใชชอนตกเนย ปายไปทงวงพระพฆเนศ จ านวน ๑ ชอน

๑๖๐

ขนตอนท ๑๑ ถวายน าออย หรอ น าตาลทรายผสมน า (น าเชอม) (ศะระกะราสะนานม) หยบขวดน าออย หรอ แกวน าเชอมขนมา สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…น าจากตนออย มากดวยประโยชนนานาชนด เปนเครองบ ารงเลยงชวตของขาพเจาใหแขงแรง ปองกนสงสกปรกเขาสรางกาย จงจดหามาถวายแดพระคเณศ ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ศะระกะราสะนานม สะมะระปะยาม…” เทน าออยหรอน าเชอม ลงไปท “เศยร” ของพระพฆเนศ จนหมด (เทใหชมไปทงองคเทวรป) ขนตอนท ๑๒ ถวายน าอาบ (คงคาสะนานม) ขนตอนนส าคญทสด ใหเทน าเปลาใสแกว เตรยมชอนสะอาดไว สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…น าจากสายน าคงคา สายน ายะมนา สายน าโคทาวาร สายน าสรสวต สายน านมมทา สายน าสนธ และสายน าเคาวาร…น าจากสายน าอนศกดสทธแหงพระมหาเทพและพระมารดา ทงเจดสายน ไดมาแสดงตอหนาพระองคแลว ขาพเจาขอถวายการสรงสนานแดพระองคนบแตบดน…” ตกน าขนมา แลวสรงไปทองคเทวรป สรงใหครบทกสวน สรงไปเรอยๆ ทกๆ ชอนทเทลงไปใหสวดพระคาถา “โอม ศร คะเณศายะ นะมะหะ” ถาน าหมดแกว ใหเทลงไปอก จนนบไดครบ ๕ แกว ขนตอนท ๑๓ ถวายดอกไม (ปษปม ปษปะมาลม) น า ดอกไมและพวงมาลยทงหมดทเตรยมไวท “โตะเตรยมของ” มาวางถวายไวหนาองคพระพฆเนศ แลวเลอกพวงมาลยมาถอไวในมอพวงหนง สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…ขอถวายดอกไมนานาชนด เพอประดบตกแตงพระองคใหแลดสวยงาม ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ปษปม..ปษปะมาลม สะมะระปะยาม…” น าพวงมาลยทถอไววางลงไปบนกองดอกไมทงหมด (หากคนในครอบครวมารวมดวยกใหถอคนละพวงและวางถวาย) ขนตอนท ๑๔ ถวายธปและก ายาน (ธปม) ถามก ายาน ใหจดก ายานวางไวในโถเพยง ๑ อน การจดธป ถาไหวคนเดยว จดธป ๘ ดอก ถาไหวหลายคน ผน าจดธป ๕ ดอก คนในครอบครบจดคนละ ๓ ดอก ถอธปไว สวดคาถา… “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…กลนหอมจากเปลอกไม แกนไม และดอกไมนานาชนด แปรสภาพสธปและก ายานอยางด ขาพเจาจงขอถวายควนธปเหลาน ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ธปม สะมะระปะยาม…” จาก นน ใหทกคนถอธปดวยมอขวา แกวงมอเพอหมนธป ตามเขมนาฬกา ๓ รอบ เพอใหควนกระจายฟงไปทวบรเวณ แลวคอยปกธปลงกระถางทตงไว ขนตอนท ๑๕ “ทปม” (ถวายแสงเทยน) จดเทยน ๒ เลม หากมตะเกยงน ามน ใหจดไวทงหมด ผน าหยบเทยนขนมาเลมหนง สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…แสงไฟจากพระสรยะและพระอคน สอถงพลงอ านาจอนไมมทสนสดแหงองคมหาเทพ-มหาเทวทกพระองค ประทานความสวางสดใสแกดวงจตของขาพเจา

๑๖๑

ขาพเจาจงขอถวายแสงไฟเหลาน ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด… ทปม สะมะระปะยาม…” จากนนชเทยนขน หมนตามเขมนาฬกา ๓ รอบ แลวปกเทยนไวทเดม ขนตอนท ๑๖ ถวายเครองสงเวย (ไนเวทะยม) น าขาวสาร เมลดถว ขาวสก ขนมหวาน ผลไมตางๆ จากโตะเตรยม ถอไวคนละจาน สวดคาถา “…โอม คง คะณะปะตะเย นะมะหะ…ขาพเจาทงหลาย ไดจดหาเครองสงเวยเหลานมาถวาย เพอสอถงความศรทธาแดพระองค ขอพระองคทรงรบเครองบรรณาการนไวดวยเถด…ไนเวทะยม สะมะระปะยาม…” จากนน น าของถวายทงหมดมาวางถวายทหนาองคพระพฆเนศ ขนตอนท ๑๗ ถวายมนตบชา (มนตรม) คนทรวมในพธยนขนทงหมด พนมมอแลวฟงผน าสวดคาถาดงตอไปน (หากใครสวดไดกใหรวมสวด) โอม ศร คะเณศายะ นะมะหะ (๓ จบ) โอม เอกะทนตายะ วทมาเห วกกระตนทายะ ธมะห ตนโน ตนต ประโจทะยาต โอม วกกระตณทะ มหากาย สรยะ โกต สะมาประภา นระวคะนม ครเมเทวะ สาระวะ การะเย ษ สาระวะทา โอม คะชานะนม ภตะคะนาธเสวตม กะปตะชมพผะละจารภกษะนม อมาสตมโศกะวนาศะ การะกม นะมาม วฆะเนศะวะระ ปาทะ ปงกะชม อะชม นระวกะละปม นราการะเมกม นรา นนทะมา นนทะมะ ทะไวตะ ประนม ปะรม นระคณม นระวเศษม นรหม ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา คณาต ตะมานม จตานนทะรปม จตาภาสะกน สะระวะคม ยาณะคมยม มนท เยยะมา กาศะรปม ปะเรศม

๑๖๒

ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ชะคต การะนม การะนะ ยาณะรปม สราทม สขะทม คเณศม คะเณศม ชะคะ ทะวะยา ปนม วศวะ วนทะยม สเรศม ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ปะระพรหมมะ รปม คะเณศม ภะเชมา ใหผน ากลาวค าตอไปน ผรวมพธวาตาม…ขา แตองคพระพฆเนศ ขาพเจาทงหลายไดประกอบพธบชาเพอสรรเสรญพระองคเนองในวนคลายวน ประสตของพระองคในเทศกาลคเณศจตรถน ดวยจตใจทถงพรอมดวยความศรทธาอยางเตมเปยม ขาพเจาขอนอมบชาพระองคดวยความรก ความศรทธา พระองคผมพระพกตรอนงดงาม มพระวรกายทแขงแกรง ทรงศาสตราวธทสามารถปราบอสรรายใหศโรราบ ความสวางอนเจดจาดงแสงสรยะนบลานดวงไดแผกระจายออกมาจาก พระองค…โอม…พระพฆเนศผท าลายความทกขโศก ขจดอปสรรคและความล าบากยากจนใหแกขาพเจา นานาอปสรรคทขดขวาง ขอจงถกท าลายดวยน ามอของพระองค …และขอพระองคโปรดประทานความส าเรจทกประการแกขาพเจาดวยเถด โอม ศานต…ศานต…ศานต หลงจากกลาวค าอธษฐานเสรจ ใหผทอธษฐานได ตงจตเพอขอพรบอกกลาวไดตามความประสงคเปนการสวนตวอกครงหนง กเปนอนเสรจสนพธและหากจะลาของถวายกใหรอจนธปหมดดอกแลวจงลาของถวายได เทศกาลคเณศจตรถนนมคตความเปนมาอย ๒ คต โดยคตทหนงกลาวไววา สบเนองมาจากการทพระคเณศพลดตกจากหลงหนจนทองแตก (เพราะหนตกใจทมงเหาเลอยผานหนา และพระคเณศเสวยขนมตมมามาก) ขนมตมทะลกออกมาพระคเณศ กรบเกบขนมตมยดกลบไปในพง และจบงเหาตวนนมารดพงขณะเดยวกนพระจนทร กเผอญมาเหนเขากอดข าไมไดหวเราะออกมาดงสนนพระคเณศโกรธยงนก เอางาขวางไปตดพระจนทรจนแนน ท าใหโลกมดลงทนท เพราะไฟดบ (เหมอนราหอมจนทร) พระอนทรและทวยเทพทงหลายทราบเรอง กตองพากนไปออนวอน พระคเณศจงยอมถอยเอางาออก แตพระจนทรกตองไดรบโทษอยคอ จะตองเวาๆแหวงๆเปนเสยวๆไมเตมดวงทกคน จนถงวนขน ๑๕ ค าและแรม ๑ ค า จงจะเตมดวง สวนอกคตนนเลาวาพระคเณศสาปคนทมองดพระจนทรในวนทบชาพระองคคอ หากใครมองดพระจนทรในวนน ผนนกจะตองกลายเปนคนจณฑาล และคนจณฑาลใน

๑๖๓

สงคมอนเดยจะเปนทรงเกยจของคนวรรณะอนๆทกๆวรรณะ (เพราะถอวาคนจณฑาล ไมมชนชน เปนชนชนต า ) ดงนน ค าสาปใหเปนจณฑาลจงเปนโทษรายแรงยงนก

๒. เทศกาลนวราตร จดเรมตนของ ฤดรอนและ จดเรมตนของ ฤดหนาวเปนจดแตกตางทส าคญทางภมอากาศ

และ พลงงานแสงอาทตย ทมตอโลกมนษย และสองชวงนกเปน ชวงเวลาอนศกดสทธ ส าหรบการบชาพระแมศกต ซงถอเปนเทศกาลส าคญทมการก าหนดเอาไวตามปฏทนจนทรคตฮนด งานนวราตรแบบการบชาใหญจะจดขนปละสองครง คอในชวงขนปใหมแบบฮนด (ขน ๑ – ๙ ค า เดอน ๕ )เรยกวาจตตรา นวราตร และในชวงปลายป (ขน ๑ -๙ ค า เดอน ๙) เรยกวา สารท นวราตร ความเชอเกาแกของชาวอนเดยนนถอกนวาในหนงปประกอบไปดวยฤดรอน และฤดหนาว ฤดกาลทผลดเปลยนสงผลตอรางกายและจตใจมนษย จงเกดการบวงสรวงเทพเจาผคมครองเพอขอพลงแหงชวต

นวราตรเปนเทศกาลของชาวฮนดเพอท าการสกการบชาแดพระแมศกตมหาเทว ค าวา ”นวราตร” หมายถง เกา คน ในภาษาสนสกฤต ความหมาย เกา คอ “นว” และ “ราตร” คอ กลางคน หมายความวา ใน เกาคนกบอกสบวน ในการบชา ศกตเทว ทง ๙ ปาง ( อวตารของพระแมทรคาเทว ) และเทวองคอนๆในศาสนาฮนดดวยเชนกน ศกตเปนเทพแหงอ านาจทสงสดในจกรวาล ในชวงเวลานวราตรนผศรทธาจะไดรบพรศกดสทธจากพระแม โดยผศรทธาจะถอพรตอดอาหารและท าการสวดมนตอธษฐานตอพระแมศกตในปางตาง ๆ ในค าคนแหงวนนวราตรเทพศกตจะปรากฏองคในมตทแตกตางกนเปนสามรปแบบคอ พระแมลกษม พระแมสรสวดและพระแมทรคาเทว และวนนวราตรจะถกแบงการบชาออกเปนสามชด ชดละสามวนโดยมพธบชาโดยเฉพาะแตละองค (Tharpa, Romila. ๒๐๐๒, p. ๕๒)

โดยสามวนแรกจะท าการบชาพระแมทรคาเทว หรอเทวแหงพลงอ านาจ สามวนถดไปจะบชาพระลกษมหรอเทพแหงความมงคงและสามวนสดทายส าหรบการบชาพระแมสรสวดหรอเทพแหงวชาความร

ภาพท ๓๖ พธโปรยผงเจมศกดสทธ เทศกาลนวราตร ทมา : http://www.horoguide.com/wp-content/uploads/๒๐๑๑/๑๐/navaratri๑๔.jpg

๑๖๔

๒.๑ นวราตร ของลทธศกต ตนตระ ส าหรบโบสถฮนด ทนบถอลทธ ศกต จะท าการบชาพระแมทรคาทง ๙ ปาง ใน

๙ วน แหงพธกรรมโดยแบงท าพธดงน วนแรก - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางไศลปตร ธดาของหม

พาน ราชาแหงภเขา ซงเปนรปแบบของศกตทเปนสหายของพระอศวร วนทสอง - จะท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางพรหมจารณ

ชอเปนทมาของค าวา 'พระพรหม' ซงหมายถง 'ทาปะ' หรอ การลงทณฑ (มาตา ศกต) วนทสาม - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางจนทรฆณฎา ทรง

ปราบอสรดวยเสยงระฆง สญลกษณของความงามและความกลาหาญ วนทส - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางกษามาณฑา ผสราง

ของจกรวาลทงหมด วนทหา - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางสกนทมาตา แมของ

พระขนทกมารนกรบผกลาหาญ โอรสผเกดจากพระศวะ วนทหก - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางกาตยาน ทรงปราบ

อสร ดวยปางทมสามเนตรและสกร วนทเจด - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางกาลราตร หรอกาล

ทรงเสวยเลอดอสร หมายถงการท าใหผทชนชอบความกลาหาญ วนทแปด - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางมหาเคาร ทรงเปน

เจาแมแหงธญชาต ท าใหพชพนธอดมสมบรณ วนทเกา - ท าการบชาพระแมทรคาในปางท เรยกวา ปางสทธธาตร ทรงเปน

เจาแมแหงความส าเรจ

๒.๒ วนนวราตร

วนนวราตร จะมขนทกป และโดยปกตวนนวราตรจะมชน ปละ ๕ ครง ดงน ๑) วสนต นวราตร นมการเฉลมฉลองในชวง วสนตฤด (จดเรมตนของฤด

รอน) (มนาคมถงเมษายน) นเปนทรจกกน ในชอ จตรา นวราตร จะตกอยในชวงเดอน จตรามาส ๒) คปตะ นวราตร เรยกกนวา อาสาฬหะ นวราตร เปนพธจดขนเกาวน

เพอบชาถวายแด เทพศกตทง ๙ ปาง ในเดอน อาสาฬหะมาส (เดอนมถนายนถงเดอนกรกฎาคม) ๓) สารท นวราตร (ศารทยะ นวราตร) เปนเทศกาลทส าคญทสดของเทศกาล

นวราตร (มหานวราตร) และมการเฉลมฉลองในขน ๑ ค าของเดอนอศวนมาส เปนการเฉลมฉลองในชวงฤดสารท (จดเรมตนของฤดหนาว, กนยายนตลาคม)

๑๖๕

๔) เปาษะนวราตร เปนพธเกาวนทบชาศกตเทวทง ๙ ปาง ในเดอนปษยะมาส (ธนวาคมมกราคม)

๕) มาฆะ นวราตร เปนพธเกาวนทบชาศกตเทวทง ๙ ปาง ในเดอนมาฆะมาส (เดอนมกราคมถงเดอนกมภาพนธ)

๓. เทศกาลมหาศวะราตร มหาศวะราตร ความยงใหญแหงพธกรรมการบชาพระศวะมหาเทพพระเทวาธเทวะ มหาเทวะ (พระศวะ) พระองคทรงเปนเทพเจาผยงใหญ พระผสรางทกสงทกอยาง พระผเกดกอนทกสง พระผไมมวนเกดและตาย พระองคมพระนามมากมาย แตละพระนามนนมความหมายดในตวเอง พระนามของพระมหาเทพทกลาวถงในโศลกม ๒๔๐ พระนาม พระนามทงหลายน เปนเพยงสวนนอยทเคยไดพบเหน ไดยนกนมา และในบางครงกน าเอาพระนามของพระมหาเทพเหลาน มากลาวสวดเพอขอพรในสงทปรารถนา หร อในการท าพธกรรมบวงสรวงตางๆ ซงเรยกการสวดมนตรนวา มนต นามวล บชา ทานฤษสต นบไดวาเปนฤษทมความรในเรองราวแหงพระปราณทงหลาย เปนศษยเอกแหงฤษวยาส ไดกลาวถงเรองราวอนยงใหญแหงการรบฟงเรองพระมหาศวปราณ เพอทจะไดรบผลบญอนเทาเทยมกบการไดกราบไหวบชาตอพระศวะมหาเทพ “ขาพเจาขอนอมร าลกสมาธถงพระศวเทพ เทพเจาแหงพระแมอมพกาปารวต พระองคผทรงเปนมงคลยงจากจดเรมตนถงกาลอวสาน พระองคผทรงเปนใหญไมมผใดเปรยบเทยบเทาได พระองคผเปนเทพเจาแหงจกรวาล ผไมมวนเกดและตาย เทพเจาแหงอาตมน วญญาณทงหลาย พระผมหาพกตร พระผปดเปาท าลายบาปชวรายทงหมด” พระเทวาธเทวะ มหาเทวะ ทรงเปนผใหก าเนดทกสงทกอยาง เรองราวของพระองคเปนเรองลกลบซบซอน พระมหาเทวะทรงเคยตรสเลาเพยงหนเดยวตอเหลาบรวารของพระองค และตอมากไดมการเลากนเรอยๆ จนกระทงทกวนน ฤษสต ไดเลาวา อนพระปราณทงหลายทมอยในโลก ๒๗ พระปราณนน พระศวะปราณนบไดวาเปนบาทโคลงทยงใหญทสด แบงออกเปน ๒๔,๐๐๐ บาทโคลง เปนหวขอใหญ ๗ สมหตา (เรองโดยสงเขป) เปนเรองราวระบถงพระศวะเทพและการส าแดงฤทธอ านาจทงหมดไวอยางละเอยด ดวยการอาน ไดรบฟง หรอการไดทองสวดพระศวะปราณนแลว จะท าใหผนนมจตใจอนบรสทธขน ในบนปลายเขาจะไดขนไปสยงอาณาจกรแหงพระศวะเทพ ใชชวตในโลกอนสงสด การไดรบฟ งเรองแหงพระศวะเทพเพยงเลกนอยดวยดวงจตทตงมนบชาแลว จะท าใหเขาผรบฟง มจตใจสะอาด พนจากความทกขและไดรบพรแหงความผาสกอนเปนอสระจากบาปทงหลายได จะไดรบซงคณงามความด เทากบการไดประกอบพธกรรมแหงราชสรยะ และการบชา พระเพลง อคนษโฆมะ เปนจ านวนหนงรอยพธกรรม เรองพระศวปราณน พระศวเทพทรงสรางขนมา เพอใหเปนน าอมฤตแกผทมความจงรกภกดของพระองคไดดมกน เพอขจดความทกขและบาปทงหลายใหหมดสนไปพระปรษทสงทสดนน คอ พระมหาเทวะ (พระศวเทพ) พระมหาเทวะทรงควบคมพระมนทากน (พระแมคงคา) ไวบนเศยรของพระองค

๑๖๖

และทรงมพระจนทรเสยวเปนพระมงกฎประดบอยบนพระเกศา ทรงมสามพระเนตร จงเรยกพระองควา พระตรเนตรเทพ พระองคทรงมความราเรงเบกบานอยตลอดเวลา ทรงม ๑๐ กร พระวรกายของพระองคนนทาถดวยเถาถานจากเชงตะกอน ทรงมงทงหลายเปนเครองประดบบนพระวรกาย ทรงถออาวธทยงใหญทสดเหนออาวธทงหมด คอ พระตรศล (สามงาม ซงอาวธนไมมผใดมไวนอกจากบคคลนนอยในสายแหงพระศวเทพเทานน) พระมหาศวเทพ ทรงแบงภาคมาในรปรางแหงพระกาล (เทพเจาแหงกาลเวลาและความตาย) พระมหาเทวะทรงพระส าราญสขรวมอยกบพระศกต-ศวะ พรอมกนนนพระองคทรงสรางสถานทอนศกดสทธขนมาแหงหนง เรยกสถานทแหงนวา พระศวโลก เปนสถานทสงสดททกๆ คนใฝฝนทจะไดขนไปอยอาศย เปนบนปลายแหงชวต เปนสถานทไรบาป มแตความผาสกส าราญ เปนททมแสงสวางสวยงามมาก สถานทแหงนเรยกอกชอหนงตามพระเวทวา พระกาศกา นบวาเปนสถานทอนศกดสทธทสด เปนททมแตความอสระเหนอทกสงทกอยาง สถานทแหงนจะไมปราศจากพระมหาเทวศวเทพและพระแมศกต-ศวาเลย แมในเวลาแหงการท าลายลางอนยงใหญเกดขน ดงนนสถานทแหงนจงนบไดวาเปนสถานทอนสงสด ไมมวนดบสลายไปได จงเรยกสถานทแหงนวา พระวมานอวมกตะ พระมหาเทวะและพระแมศกตศวา ทรงอยรวมสขอยในปาแหงความสขนนบเปนเวลายาวนาน นานเทาไหรนนไมสามารถทจะค านวนออกมาได อนสถานทแหงนเตมไปดวยพนธไมทกชนด ดอกไมอนสวยงามและสงกลนหอมอยตลอดเวลา มบอ สระน า ทะเลสาบเปนจ านวนมาก อดมสมบรณไปดวยดอกบวนอยใหญ ออกดอกสวยงาม ดงนน พระมหาเทวะทรงเรยกสถานทนวา “ปาแหงความสขส าราญ” หรอพระวมานอวมกตะ เมอทงสองพระองคไดทรงทองเทยวไปทวทงปาอยางทรงพระส าราญพระทยรวมกนแลว พระมหาศวเทพทรงร าลกถงพระปรารถนาของพระองคททรงตงพระทยเอาไว ในการทจะสรางสงมชวตอนๆ ขนมาใหม พระองคทรงตงพระทยวา อนสงมชวตอนๆ จะตองสรางขนมาดวยพระองคเอง เพอทจะใหพวกเขาเหลานนไดรบชวงภารกจททรงมงหมายเอาไวโดยใหมการสรางสงตางๆ ขนมาแทนพระองค ใหมการปกปองคมครอง รกษาสงทไดสรางขนมาใหอยคงทนมนคง ไมมการสนสดลงไป และในบนปลายจะใหมการท าลายลางเฉพาะสงทไมด คงเหลอไวแตสงทดงามเทานน ในจกรวาลจะเตมไปดวยสงสวยงาม มแตความสงบสข พระองคทรงประทบอย ณ แควนกาศกา และจะทรงทองเทยวไปยงทตางๆ เพอคอยใหการชวยเหลอตอดวงวญญาณทงหลายใหหลดพนจากบาป เปนอสระ ใหพรแหงความสข บ าบดทกขของจกรวาลใหแกคนทมบญทไดสรางสมเอาไว โดยทพระองคจะเปนผเฝาดการสรางและจะไมทรงหวงใยในการสรางนเลย (องคการศาสนาพราหมณ-ฮนด, ๒๕๒๕, หนา ๑๐๖) พระศวเทพทรงเปนเทพเจาผยงใหญ พระองคทรงเปน “นษกล” ไรพระนามและไรรปราง แตผบชาจกกราบไหวรปรางของพระองคได ดวยการปฏบตตนใหมนคงและบชาตอสญลกษณของพระองค คอ พระศวลงค นนเอง พระมหาเทวะศวเทพ ทรงเปนพราหมณสงสดและเปนประปรกฤต ผอยเหนอ

๑๖๗

ธรรมชาต คอไมมการเกดและการตาย พระผสรางธรรมชาตดวย พรหมมตวะ และ ชวตตวะ (ผมขนาดใหญโตทสด และเปนตนเหตแหงการเจรญเตบโต) พระมหาเทวะทรงเปนอาตมน (แหงดวงจต) ดวยพระสมตวะ (ความเทาเทยมกน) และพระวยามตวะ (การแผกระจายอยทวไปทกหนแหง) เทพเจาองคอนๆ ทงหมดนบเปนเพยง อนาตมน (มดวงวญญาณทเปนเอกเทศเทานน) เทพเจาองคอนๆ จงไมสามารถมสมญานามวา พระอศวรเทพ ได อนกจกรรมทง ๕ ประการแหงการสรางจกรวาลนน (สราง อนรกษ สงหาร มายา ใหพร) นนพระมหาเทพเปนผก าหนดใหบงเกดขนมา ดวยพระองคทรงเปนพระอศวรเทพเจายงใหญทไมมวนเปลยนแปลง พระมหาเทพศวะทรงกลาวถงพระประสงคของพระองค วา วงจกรแหงความมนคงทง ๕ ประการนน ประกอบไปดวย ๑) พระสรคะ (การสรางจกรวาล รวมถงการสรางสงมชวตและสงไมมชวตขนมา) ๒) พระสถต (การอนรกษเพอใหคงอยมนคงถาวรตอไป) ๓) พระสงหาร (การท าลายลางสงตางๆ ท าลายสงชวรายใหหมดสนไป เพอใหจกรวาลอยดวยความผาสกตอไป) ๔) พระตรโรภาวะ (การกระท าอนเรนลบ ยงใหญทสดทไมมผใดสามารถเขาใจได) ๕) พระปรกฤต (ความเปนอสระจากวงเวยนแหงชวตทมการเกดและตาย การหลดพน) อนกจกรรมยงใหญ ๔ หวขอแรก เกยวกบการววฒนาการแหงจกรวาลนน เปนกจกรรมการสรางสรรพสง สวนขอท ๕ นนเปนภารกจทลกซงมาก เปนหนาทแหงพระศวเทพพระองคเดยวททรงท าหนาทน เพอการดแลซงกจกรรมแหงการสรางทง ๕ ประการน พระศวมหาเทพจงทรงมพระพกตร ๕ พระพกตร ๓.๑ ความยงใหญแหงวนและพธกรรมศวราตร วนและพธกรรมใดเลาทเปนทโปรดปรานแหงพระศวมหาเทพ พระศวมหาเทพ ทรงเคยรบสงไววา พธกรรมกราบไหวบชานนมดวยกนหลายพธกรรม ทจะน ามาซงความผาสกในโลกนและโลกหนา และความเปนอสระพนจากบาปได พธกรรมส าคญทงหมดมเพยง ๑๐ พธกรรมเทานน บคคลทงหลายผเปนใหญในการประกอบพธกรรม “อาบาลศรต” ไดกลาวถง ๑๐ พธกรรมบวงสรวงอนเรนลบแหงพระศวเทพ พธกรรมเหลานจะตองประกอบขนโดยผร บากบนหมนเพยรตงมนในการเคารพบชาเปนยอดยง พธกรรมเหลานจงจะส าเรจดวยด (อาร วชาชย, ๒๕๔๓, หนา ๖๘-๖๙) พธกรรมทยงใหญนน หนงในพธกรรมกคอ พธกราบไหวบชาตอพระศวเทพ ในวนศวราตร ดวยเหตนจงควรประกอบพธนใหเปนประจ าสม าเสมอทกป เพอใหส าเรจสมความปรารถนา อนผลบญทจะไดรบและน ามาซงความสขสมบรณ ไดรบความเปนอสระพนจากบาปทงหลาย ไมมพธกรรมอนใดแลวทจะใหผลบญมากไปกวาพธน

๑๖๘

มผลตอบคคลผไมหวงสงใด ผหวงซงความปรารถนา ผลอนเปนพเศษตอคนทงหมด ทกชนวรรณะ แมแตเดกเลกๆ หรอตอผหญงกตาม พธกรรมนนบไดวาน ามาซงผลบญใหส าเรจวสมประสงคและยงใหญทสด ในขางแรมของเดอนมาฆะ พธกรรมกราบไหวบชาตอพระศวเทพในวนศวราตร จะประกอบขนเมอถงวนจตรทษ (วนแรม ๑๔ ค า) ประกอบตงแตเชาตรถงเทยงคนของวนนน ผทประกอบพธกรรมน จะไดรบผลบญทยงใหญ หลดพนจากบาปทงหมดและไดขนไปอยยงดนแดนแหงพระศวมหาเทพตอไป

๓.๒ วนมหาศวราตร วนมหาศวราตร เปนทงงานพธกรรมและงานถอพรต วนนมความหมายวาเปนราตรกาลแหงองคพระศวเทพ ตรงกบวนแรม ๑๔ ค าของเดอนผลคณ นบวาเปนวนทผนบถอศาสนาพราหมณทกชนวรรณะตองรวมกนประกอบพธตอองคพระศวะมหาเทวะ บรรดาผทเคารพบชาตอพระองคจะใชเวลาตลอดคนในการประกอบสมาธ ทองสวดมนตร รองเพลงสรรเสรญและเลาเรองราวความยงใหญแหงพระศวเทพ (ศวะ มหมา หรอ ศวะ ตนทวะ สโตตระ) พระสญลกษณของพระศวะ (ศวลงค) จะตองน ามากราบไหวบชาดวยการรดน าคงคายล น านม นมเปรยว น าผง น ามนเนย ใบพล ใบมะตม ผลไมตางๆ ขเถา ดอกไมตางๆ อนลวนเปนสงจ าเปนตอการถวายบชาพระศวเทพ ผบชาพระศวเทพจ านวนมหาศาลจะมาชมนมกนเพอประกอบพธกรรม ณ โบสถแหงพระศวเทพ ใชเวลายามราตรประกอบพธบชาและท าสมาธถงพระองค แควนพาราณส ตารเกศวร ไพทนาถ วลเกศวรฒ รามเรศวรม และทอขเชน ลวนแลวแตเปนสถานทส าคญทประดษฐานพระศวลงค มเรองราวอนวเศษของพระศวเทพในวนส าคญน กาลครงหนง นายพรานปาผหนงมนามวา พรานสสวาร อาศยอยใกลกบแควนพาราณส เลยงชพดวยการลาสตวและจบสตวขายในเมอง วนหนงเขาไดออกไปลาสตวปา แตไมพบกบสตวแมแตตวเดยว เขาจงไดเทยวหาสตวในปาลกจนพลบค า และดวยความเกรงกลวตอสตวรายในยามราตร เขาจงไดปนตนไมใหญเพออยบนนนใหปลอดภย ตนไมตนนนคอตนไทรใหญ และใตตนไทรนนกมพระศวลงคประดษฐานอยองคหนง ปาแหงนนตกดกยงนากลว พรานผนนจงทองสวดมนตรภาวนาตอพระศวเทพ เขามความวตกหวงใยตอภรรยาและลกๆ วาคงตงหนาตงตารอคอยเขาดวยความหวเปนแนแท ดวยอาการกระสบกระสายของเขาน เขาเรมรองไห ดงใบไมออกจากกงใหรวงลงพน โดนพระศวลงคทอยใตตนไมโดยมไดตงใจ เปนโชคดอะไรเชนนน วนนนกคอวนศวราตร นายพรานไดกราบไหวตอพระศวเทพและเปนทโปรดปรานของพระศวะมาก ตอมาภายหลง เมอเขาไดสนลม เขาจงไดไปอยอยางมความสขในศวโลก เปนพระบรวารแหงพระองค (กรมการศาสนา, ๒๕๕๔, หนา ๕๗)

๑๖๙

๓.๔ การปฏบตการกราบไหวบชาตอพระศวเทพในวนศวราตร ผบชาตนแตเชาตร อาบน าช าระรางกายอยางพถพถน แตงตวดวยเสอผาทสะอาด เมอไดปฏบตซงกจวตรตอนเชาเปนทเรยบรอยแลว ผบชาจะตองเดนทางมงสวดแหงพระศวเทพ เพอประกอบพธการกราบไหวบชา ภายหลงทไดกราบไหวอทศบวงสรวงบชาตอพระศวเทพแลว ผบชาจะตองปฏบตตนตามประเพณ โดยกลาววา “ขาแตเทพเจาแหงเทพ ขาแตพระตรเนตรเทพ ขอนอมกราบไหวบชาตอพระองค ขาแตพระมหาเทวะ ขาพเจาปรารถนาประกอบพธกรรมในวนศวราตร อนเปนพธบชาทศกดสทธเพอพระองค ขาแตพระมหาเทวะ ขอส านกตอพระอ านาจทยงใหญของพระองคทน าผลใหพธกรรมนส าเรจลงดวยด ขอทรงมอบความอดมสมบรณ และความผาสกตอขาพเจาและบรวารดวยเถด” เมอกลาวดงนแลว ผบชาจะน าเอาพระศวลงคมาบชาตอในตอนกลางคน ถวายเครองสงเวยตอพระศวเทพ เมอถวายเสรจแลวผบชาจะอาบน าช าระรางกายใหม สวมใสเสอผาใหมสะอาด บ าเพญพรตบชาตอไป ดวยการทองสวดมนตรถงพระศวเทพดวยมนตร ๕ พยางค

๔. เทศกาลดปาวล ดปาวล เทศกาลแหงแสงสวาง ทเหลาผบชาเทพรจกกนด วาเปนวนบชาพระแมมหาลกษมเทวแหงทรพยและการเงน แตลกลงไปมากกวานนยงมอกหลายต านานทมาแหงวนดปาวล Diwali (ดวาล) หรอ ดปาวาล หมายถง แถวหรอแนวของตะเกยงไฟ (rows of lighted lamps) ดงนน Diwali จงเปนเทศกาลแหงแสงไฟและความรนเรง เพอตอนรบปใหมของชาวฮนด อกทงยงเปนการเฉลมฉลองชยชนะของคณงามความดทมตอความชวราย และแสงสวางทอยเหนอความมดมน ยงแสดงถงการเรมตนฤดหนาวอกดวย จรงๆ แลว Diwali นนเปนการเฉลมฉลองเพอเปนเกยรตแด พระราม และ นางสดา พระมเหส ในการเสดจกลบมาสพระนคร อโยธยา (Ayodhya) ตามความเชอของชาวฮนด ๔.๑ ความเปนมา ต านานทมาของเทศกาลดปาวลสามารถสบยอนกลบไปในสมยโบราณอนเดยเมอเปนเทศการแหงการเกบเกยวอกครง แตมต านานตาง ๆ ชไปทจดเรมตนของ ทวาล หรอดปาวล บางรฐในอนเดยเชอวาเทศกาลนเปนงานฉลองการแตงงานของพระลกษมกบพระวษณ ในขณะทในรฐเบงกอลทางตะวนตกของอนเดยเทศกาลนจะเกดขนเพอเคารพสกการะพระแมกาลมหาเทวความแขงแกรงและผปราบมาร,พระพฆเนศ พระเปนเจาผมเศยรเปนชาง ผเปนพระเจาแหงสญลกษณของความเปนมงคลและภมปญญาและยงบชามากทสดมาจวบจนถงปจจบนน ในเชนไน ดปาวลนนมความส าคญจากเหตการณทยงใหญของพระเจามหวาราผไดบรรลนพพาน เทศกาลดวาล ยงเปนการเฉลมฉลองเอกราชทไดรบกลบมาโดยพระรามพรอมกบนางสดาและพระลกษณจากสบสปทถกเนรเทศของเขายาวและการปราบปศาจกษตรยแหงยกษอสร ทศกณฐ หรอ ราวณ (Ravana) และการเฉลมฉลองความสขของการ

๑๗๐

กลบมาของกษตรยของอโยธยาเมองแหงพระรามผเปนสวางแหงอาณาจกรดวยตะเกยงดน Diyas (ตะเกยงน ามนสรางขนดวยดนปน) วนของเทศกาลดวาลนนขน ๔ วนโดยในแตละวนเพอเฉลมฉลองแตละต านานในแตละวน และแตละต านานมเรองราวของเปนตวเองดงตอไปน ต านานท ๑ คอ วนแรกของเทศกาลนารากะจตรถซงเฉลมฉลองการสงหารอสร Naraka (นาระกะ)โดย พระกฤษณะ ต านานท ๒ บชาพระแมมหาลกษมเทพแหงความมงคง ทรพยสน การเงน พระองคไดเมตตาทจะประทานพรใหกบเหลามวลมนษยและสานศษยแหงทาน ต านานยงไดกลาวอกวา เปนวนเฉลมฉลองชยชนะแหงวามนาวตาร(พราหมณแคระซงเปนอวตารหนงแหงพระวษณ) ทไดรบชยชนะจากการปราบอสรพาล ต านานท ๓ หลงจากทอสรพาลไดพายแพตอพระวษณพระองคไดเมตตาใหพรอสรพาลมโอกาสทจะไดครองโลก ๑ วนภายใน ๑ ป และกาวออกมาจากนรกและสามารถทจะปกครองโลกไดเพยงวนเดยวเทานน (ต านานนเปนต านานแหงเหลาผบชาอสรพาล เหลาชาวเมองพาลกจะจดประทปโคมไฟทวเมองและแหแหนรองร าท าเพลงเฉลมฉลองการกลบมาแหงราชาพาล) ต านานท ๔ Dvitiya ดวทยา (เรยกวา Bhai Dooj ไบดชหรอบางทกจะเรยกวาวนไบดย) ในวนนเหลานองสาวทแยกบานออกไปจะเชญพชายมาทบานและเลยงดอาหารพชายของตน จากนนเมอพชายกนอมกจะเจมหนาผากใหกบนองสาวและใหของขวญกบนองสาวของตนเอง

๔.๒ ความส าคญของไฟและประทดในเทศกาล ดวาล พธกรรมทเรยบงายมความนยยะส าคญทความสวางของบาน บานทควรจะมไฟสวางทงบานตลอดคนและทองฟาทมประทด และ พล คอการแสดงออกถงการกราบกรานขอบพระคณสรวงสวรรคส าหรบความรก ความส าเรจ สขภาพ ความมงคง ความร สนตภาพและความเจรญรงเรอง เสยงของไฟประท เหลาประทด พลทจดขนบนทองฟา บงชของความสขของคนทอาศยอยบนโลกท าใหพระเปนเจารบรวาเหลามวลมนษยส านกยงวาตนไดรบพรและความกรณามากเพยงใด ระหวางเทศกาล Diwali ชาวอนเดยจะท าความสะอาดบานเรอน ตกแตงประดบประดาบานใหสวยงามเพอตอนรบปใหม และเปดหนาตาง เพอตอนรบพระลกษม เทพธดาแหงความมงคง มการจดตะเกยง หรอดวงไฟใหสวางไสวไปทวบานเรอน เพอตอนรบพระองค มการสวมใสเสอผาชดใหม และซอเสอผาชดใหมๆ ใหกบสมาชกในครอบครว มการแลกเปลยนของขวญ ขนมหวาน อาหารตางๆ นานา ตระเตรยมขนไวเพอเฉลมฉลอง และเพราะความหลากหลายดานวรรณนะและภมภาคท าใหการปฏบตตามประเพณนมความแตกตางกน (วทยา ศกยาภนนท, ๒๕๔๙, หนา ๖๔-๖๕) ชวงเวลานชาวฮนดจะท าความสะอาดบานเรอน เปดหนาตางเพอตอนรบ “พระลกษม” เทวแหงความมงคง ใหเขามาเยอนบานเรอนของตน การจดเทยนและตะเกยง เปนการตอนรบและบอกทางแกพระนาง มการแลกเปลยนของขวญและตระเตรยมอาหารมาเลยงฉลองกนทกบานเรอน

๑๗๑

รานคา สถานทราชการตางๆ จะตกแตงประดบประดาดวยแสงไฟตระการตา ทงทมาจาก หลอดไฟ โคมไฟ และตะเกยงน ามนดนเผา ทเรยกวา “ดยา” ทวางตงเปนแถวรมหนาตาง ประต และวางไวรอบนอกบรเวณบาน ในอนเดยยงนยมจดดยา ใหลอยเปนสายเหมอนกระทงสายในแมน าตาง ๆ โดยเฉพาะแมน าคงคา ถาตะเกยงนนลอยไปไดตลอดรอดฝงกถอเปนนมตหมายทด การจดดอกไมไฟและประทด ยงเปนสวนส าคญในการเฉลมฉลองเทศกาลนอยางขาดไมได แมวาจะสงเสยงดง สรางมลพษ และอาจท าใหทงคนเลนและคนดบาดเจบเอาได แตคนอนเดยกไมกลว เลนพลและประทดกนเปนวาเลน อกอยางทเปนทนยมเลนกนในชวงเวลานกคอ การพนนขนตอ ตามต านานกลาววา พระแมปารวต ทรงเลนพนนกบพระศวะ พระสวามในวนน และทรงกลาวไววาผใดทเลนพนนในวนดวาลกจะไดชยชนะ ดวาล ยงเปนชวงเวลาทซอหาและแลกเปลยนของขวญกนเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะขนมหวานและผลไมแหง เปนของขวญทนยมซอใหกน รวมทงแจกจายขนมหวานในหมญาตและมตรสหาย ดวาล จงเปนเทศกาลแหงความสนกสนานและเปนทชนชอบของเดกๆ มากเลยทเดยวและไมเฉพาะแตชาวฮนดเทานนทเฉลมฉลองเทศกาลน ทงเชน ซกข รวมทงศาสนาอนๆ ทวอนเดยกมสวนรวมกนอยางสนกสนานในเทศกาลนดวยกน กขอใหเทศกาลแหงแสงไฟนน าความสวางสดใส และร ารวยมงคง มาสชวตของทกคน

ศาสนาพราหมณ – ฮนดกบสงคมไทย

ศาสนาพราหมณ - ฮนด มอทธพลตอวฒนธรรมไทยนนคอชวงทเปน ศาสนาพราหมณ โดยเขามายงประเทศไทยเมอใดนน ไมปรากฏหลกฐานระยะเวลาทแนนอน นกประวตศาสตรสวนมากสนนษฐานวา ศาสนาพราหมณน นาจะเขามากอน สมยสโขทย โบราณสถานและรปสลกเทพเจาเปนจ านวนมาก ไดแสดงใหเหนถงอทธพลของศาสนา เชน รปสลกพระนารายณ ๔ กร ถอสงข จกร คทา ดอกบว สวมหมวกกระบอก เขาใจวานาจะมอายประมาณพทธศตวรรษท ๙-๑๐ หรอเกาไปกวานน (ปจจบนอยทพพธภณฑกรงเทพฯ) นอกจากนไดพบ รปสลกพระนารายณท าดวยศลา ท อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน โบราณสถานทส าคญทขดพบ เชน ปราสาทพนมรง จงหวดบรรมย ปราสาทหนพมาย จงหวดนครราชสมา พระปรางคสามยอด จงหวดลพบร เทวสถานเมองศรเทพ จงหวดเพชรบรณ

สมยสโขทย ศาสนาพราหมณไดเขามามบทบาทมากขน ควบคไปกบพทธศาสนาในสมยนมการคนพบเทวรป พระนารายณ พระอศวร พระพรหม พระแมอมา พระหรหระ ซงสวนมากนยมหลอส ารดนอกจากหลกฐานทางศลปกรรมแลว ในดานวรรณคด ไดแสดงใหเหนถงความเชอของศาสนาพราหมณ เชน ต าหรบทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ หรอแมแต ประเพณลอยกระทง เพอขอขมาลาโทษพระแมคงคา กไดอทธพลมาจากศาสนาพราหมณเชนกน

๑๗๒

สมยอยธยา เปนสมยทศาสนพราหมณเขามามอทธพลทางวฒนธรรมประเพณเชนเดยวกบสโขทย พระมหากษตรยหลายพระองคทรงยอมรบพธกรรมทมศาสนาพราหมณเขามามสวน เชน พธแชงน า พธท าน าอภเษกกอนขนครองราชสมบต พธบรมราชาภเษก พระราชพธจองเปรยง พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ พระราชพธตรยมปวาย เปนตน โดยเฉพาะ สมเดจพระนารายณมหาราช ทรงนบถอทางเทวศาสตรมาก ถงขนาดทรงสรางเทวรปกมดวยทองค าทรงเครอง ลงยาราชาวด ส าหรบตงในการพระราชพธหลายองค ในพธตรยมปวาย พระองคไดเสดจไปสงมหาเทพถงเทวสถานทกๆ ป

ตอมาในสมยรตนโกสนทรตอนตน พธกรรมตางๆ ในสมยอยธยา ยงคงไดรบการยอมรบนบถอจากพระมหากษตรยและปฏบตตอกนมา ซงมดงน คอ

๑. พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธนมความส าคญเพราะเปนการเทดพระเกยรตขององคพระประมข

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ไดโปรดเกลาฯ ใหผรแบบแผนครงกรงเกาท าการคนควาเพอจะไดสรางแบบแผนทสมบรณตามแนวทางแตเดมมา ในสมยกรงศรอยธยาและเพมพธสงฆเขาไป

๒. การท าน าอภเษก พระมหากษตรยทจะเสดจขนเถลงถวลยราชสมบตบรมราชาภเษก จะตองสรงพระ

มรธาภเษก และทรงรบน าอภเษกกอนไดรบการถวายสรราชสมบตตามต าราพราหมณ น าอภเษกนใชน าจากปญจมหานท คอ คงคา ยมนา มห อจรวด และสรภ ซงท าเปนน าทไหลมาจากเขาไกรลาส อนเปนทสถตยของพระศวะ สมยรตนโกสนทรตงแตรชกาลท ๑ ถงรชกาลท ๔ ใชน า ๔ สระในเขตสพรรณ คอ สระเกษ สระแกว สระคงคา และ สระยมนา และไดเพมน าจากแมน าส าคญในประเทศ ๕ สาย คอ

๑) น าในแมน าบางปะกง ตกทบงพระอาจารย แขวงนครนายก ๒) น าในแมน าปาสก ตกทต าบลทาราบ เขตสระบร ๓) น าในแมน าเจาพระยา ตกทต าบลบางแกว เขตอางทอง ๔) น าในแมน าราชบร ตกทต าบลดาวดงส เขตสมทรสงคราม ๕) น าในแมน าเพชรบร ตกทต าบลทาไชย เขตเมองเพชรบร

๓. พระราชพธจองเปรยง (เทศกาลลอยกระทง) พระราชพธจองเปรยง คอ การยกโคมตามประทปบชาเทพเจาตรมรต กระท าใน

เดอนสบสองหรอเดอนอาย โดยพราหมณเปนผท าพธในพระบรมมหาราชวง พระราชครฯ ตองกนถวกนงาน ๑๕ วน สวนพราหมณอนกนคนละ ๓ วน ทกเชาตองถวายน ามหาสงข ทกวนจนถงลดโคมลง

ตอมาสมยรชกาลท ๔ ไดทรงโปรดใหเพมพธพทธศาสนาเขามาดวย โดยโปรดใหมสวดมนตเยนแลวฉนเชา อาลกษณอานประกาศพระราชพธ จากนนแผพระราชกศลใหเทพยดาพระสงฆ

๑๗๓

เจรญพทธมนตตอไป จนไดฤกษแลวทรงหลงน าสงขและเจม เสาโคมชย จงยกโคมขน ซงเสาโคมชยน ทยอดมฉตรผาขาว ๙ ชน โคมประเทยบ ๗ ชน ตลอดเสาทาน าปนขาว ม หงสตดลกกระพรวน นอกจากน มเสาโคมบรวารประมาณ ๑๐๐ ตน ยอดฉตรมผาขาวสามชน

๔. พระราชพธตรยมปวาย (โลชงชา ณ เสาชงชา) พระราชพธตรยมปวาย เปนพธสงทายปเกาตอนรบปใหมของพราหมณ เชอกนวา

เทพเจาเสดจมาเยยมโลกทกปจงจดพธตอนรบใหใหญโตเปนพธหลงงทมามานานแลว ในสมยรตนโกสนทรไดจดกนอยางใหญโตมาก กระท าพระราชพธนทเสาชงชาหนาวดสทศน ชาวบานเรยกพธนวา "พธโลชงชา" พธนกระท าในเดอนอาย ตอมาเปลยนเปนเดอนย

๕. พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ (พชมงคล) พระราชพธพชมงคลแตเดมมาเปนพธพราหมณ ภายหลงไดเพมพธสงฆเขาไปดวย

จงท าใหในพธแบงออกเปน ๒ ชวง คอชวงทหนง พธพชมงคล เปนพธสงฆเรมตงแตการน าพนธพชมารวมพธ พระสงฆสวดมนตเยนททองสนามหลวง จนกระทงรงเชามการเลยงพระ สวนชวงทสองจะเปน พธจรดพระนงคล ซงเปนพธของพราหมณ จะกระท าในตอนบาย

พธกรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด

พธกรรมส าคญของทางศาสนาพราหมณ-ฮนด มมากมาย ซงจะตองปฏบตเปนสวนหนงของวถชวต เปนศาสนาทใหความส าคญเรองพธกรรมเปนอยางมาก และมหลายพธกรรมทมอทธพลตอสงคมไทยเรอยมาตงแตอดตจนถงปจจบน (คน โทขนธ, ๒๕๓๗, หนา ๑๕๒ – ๑๕๔) แมวาสงคมไทยจะมพระพทธศาสนาเปนศาสนาหลก การประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนาทกครงกจะมพธกรรมของศาสนาพราหมณ-ฮนด รวมอยดวยเสมอ พธกรรมของ ๒ ศาสนา อยดวยกนอยางกลมกลนเปนอนหนงอนเดยวกน (วรากรณ พลสวสด. ๒๕๖๐, หนา ๗๕) พธกรรมทส าคญของศาสนาพราหมณ – ฮนด ดงน

๑. พธปรด เปนพธกรรมซงท ากบเดกพงคลอดได ๓ วน พธนถกจดขนโดยสมาชกของครอบครวโดยเชญญาตพนองและเพอนบานมารวมพธพรอมกบเลยงอาหารกลางวนดวย การจดพธนขนกโดยมจดประสงคเพอขจดมลทนของสมาชกในครอบครวและเปนการตอนรรบสมาชกใหมดวย ในพธจะเชญโหรมาท านายดวงชะตาของเดกนอยและตงชอใหดวย

๒. พธสสงการ เปนพธกรรมประจ าบานทชาวพราหมณ – ฮนด จะตองท าโดยผท าพธใหมพธกรรมทงหมด ๑๒ พธ เชน เรมจากพธกรรมชาตกรรมประกอบพธกรรมนกอนตดสายสะดอ ตอดวยนามกรณะเปนพธกรรมของการตงชอเดกหลงจากคลอดไดแลว ๑๐ – ๑๒ วน และเมอโตพอทจะ

๑๗๔

เขารบการศกษาแลวกจะประกอบพธอปนยนะ คอพธกรรมรบเดกเขาศกษาโดยการจดพธสวมสายยชโญปวต เพอแสดงถงการเขาสอาศรมท ๑ คอ พรหมจาร ววาหะเปนพธการแตงงาน เปนตน

๓. พธสวมยชโยปวต คอ พธกรรมปฏญญาณตนวานบถอศาสนาพาหมณ – ฮนด จะท าเมอเดกชายหรอเดกหญงมอายระหวาง ๘ – ๑๕ ป โดยใหพราหมณหรอนกบวชฮนดเปนคนสวมดายศกดสทธทเรยกวา สายธร าหรอสายยชโญปวต เพอเปนสญลกษณและเปนการปฏญาณตนวาจะนบถอศาสนาพราหมณ – ฮนด

๔. พธแตงงาน การแตงงานถอวาเปนหนาทในศาสนาพราหมณ – ฮนด เปนความสมพนธอนศกดสทธระหวางชายกบหญง เพอจะท าใหเปนเหตใหไดก าเนดบตรชาย ซงมความจ าเปนตอการหลดพนจากความทกข และการปฏบตหนาททางศาสนา ดวยเหตนเองทกคนจะตองแตงงาน

๕. พธสารท เปนพธกรรมท าบญอทศใหกบพอแมปยาตายาย บรรพบรษผลวงลบไปแลว ซงจะกระท ากนในเดอน ๑๐ ตงแตแรม ๑ ค า ถง วนแรม ๑๕ ค า

๖. พธศวาราตร เปนพธกรรมทกระท าเพอบชาพระศวะเจา เพอลางบาปหรอลอยบาป ซงนยมจดขนในวนแรม ๑๔ ค า เดอนมาฆะทแมน าศกดสทธ เชน แมน าคงคา แมน ายมนา แมน าสรภ เปนตน โดยพธจะมการสวดมนตบชาพระศวะทกๆ ๓ ชวโมง แบบไมตองนอนตลอดทงคน

๗. พธบชาเทวดา เปนพธบชาสกการะเพอแสดงความจงรกภกดตอเทพเจา พรอมกบสวดมนตสรรเสรญเทพเจาปฏบตศาสนกจเปนพเศษในวนส าคญทางศาสนา ซงจะมการถอศลบ าเพญภาวนา อทศบญกศลแดเพทเจาหรอเทวดาทตนนบถออาจแตกตางกนออกไป

พธกรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดนน มมากมาย ขนอยกบวาใครจะเหนความส าคญของพธใดแลวหยบยกมาปฏบตหรอประกอบพธนนๆ เมอท าแลวไดรบความสบายใจ กท าสบตอกนไป ถงอยางไรกตาม หากจะจดพธกรรมส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนดเปนหมวดหมกสามารถจดไดเปน ๔ กลมพธกรรม ดงน

๑. กฎหรอขอปฏบตส าหรบวรรณะ กฎกตกาอนเปนขอปฏบตส าหรบวรรณะนนแตเดมมการปฏบตอยางเครงครด แต

ปจจบนนไมคอยเครงครดเทาใดนก ดงน ๑) การแตงงาน จะแตงงานกบคนนอกวรรณะไมได และในวรรณะเดยวกนก

จ ากดโคตรตระกลดวย ๒) อาหารการกน จะมขอก าหนดวาสงใดกนไดหรอไมได คนในวรรณะต าจะปรง

อาหารใหคนวรรณะสงกวากนไมได ๓) การประกอบอาชพ บคคลในวรรณะใดกตองประกอบอาชพทก าหนดไว

ส าหรบบคคลในวรรณะนน

๑๗๕

๔) การตงถนฐาน หามตงบานเรอนอยนอกเขตประเทศอนเดย หามเดมเรอไปในทะเลหรอมหาสมทร เปนตน

๒. พธประจ าบาน หรอพธสงสการ พธกรรมสงสการเปนพธกรรมทท าใหบรสทธ คนทเกดในวรรณะพราหมณ กษตรย

แพศย จะตองผานพธนกอนจงจะถอวาเปนผบรสทธ โดยจะท าใหโอกาสตาง ๆ ตามทคมภรมนศาสตรบญญตไวใน ๑๒ โอกาส เชน พธตงครรภ พธคลอดบตร พธโกนจก เปนตน มอย ๑๒ อยาง ดงน

๑) พธตงครรภ ครรภาธาน เปนพธทจดขนเมอทราบวาตงครรภ ถดจากวนววาห ๒) พธเมอเดกมลมปราณ ปงสวน เปนพธปฏบตตอเดกในครรภทเขาใจวาเปน

เพศชาย ๓) พธแยกหญงตงครรภ สมนโตนยน เปนพธตดผมหญงมครรภ เมอตงครรภได

๔, ๖ หรอ ๘ เดอน ๔) พธคลอดบตร ชาตกรรม พธคลอดบตร ๕) พธตงชอเดก นามกรรม พธตงชอเดก ในวนท ๑๒ หรอ ๑๔ ถดจากวนคลอด ๖) พธน าเดกออกไปดดวงอาทตย นษกรมณ พธนาเดกออกไปดแสงอาทตย

ยามเชา เมออายได ๔ เดอน ๗) พธปอนขาว อนนปราศน พธปอนขาวเดก เมออายได ๗ เดอน หรอ ๘ เดอน ๘) พธโกนผม จฑากรรม พธโกนผมไวจก เมออายได ๓ ขวบ ๙) พธตดผม เกศานตกรรม พธตดผม ถาเปนวรรณะพราหมณตดเมออาย ๑๖

ป ถาวรรณะกษตรย ตดเมออาย ๒๒ ป ถาวรรณะพราหมณตดเมออาย ๒๔ ป ๑๐) พธเรมการศกษา อปานยน พธเขารบการศกษา พวกวรรณะพราหมณ

กษตรย แพศย จะตองทาพธเขารบการศกษา และเมออาจารยในสานกนนๆ รบเดกไวแลวกจะสวมสายธรา หรอยชโญปวต ผทไดสวมสายนแลวกเรยก วา ทวชหรอทชาชาต ไดแก เกด ๒ ครง คอครงแรกเกดจากครรภมารดา และครงท ๒ เกดจากการสวมสายยชโญปวต สวนพวกศทรและจณฑาลเปนเอกชาต คอ เกดครงเดยวไมอาจเปนทวชาตได

๑๑) พธกลบเขาบาน สมาวรรตน พธกลบบาน จดขนเมอเดกหนมสาเรจการศกษาและเตรยมตวกลบบาน

๑๒) พธแตงงาน ววาหะ พธแตงงาน พธสงสการทง ๑๒ ประการ ถาเปนผหญงหามทาพธอปานยนอยางเดยว นอกนนทาไดหมด และหามสวดคมภรพระเวท เพราะเปนคมภรศกดสทธทสงวนเฉพาะผชาย และคนบางวรรณะเทานน

๑๗๖

๓. พธสารท พธสารทเปนพธท าบญอยางหนงทลกหลานท าบญอทศใหแกบดามารดาหรอบรรพ

บรษ ทลวงลบไปแลว จะระท ากนในเดอน ๑๐ ตงแตวนแรม ๑ ค า ถงวนแรม ๑๕ ค า การท าบญอทศใหผลวงลบน เรยกวา ท าปณฑะ ซงหมายถง กอนขาวทจะถวายอทศใหแกผลวงลบ ปณฑจะท า ๘ ท ใหแก บดา ป ปทวด ตา ตาทวด บดาของตา และพระวศวเทพอก ๒ ทเปนการบชาสงเวยบรรพบรษของตนทลวงลบไปแลว ดวยการถวายขาวบณฑกอนวนเผาศพ ๑ วน และท าในระยะเวลาทไวทกขอย ผทท าพธบวงสรวงจะตองเปนลกชายเทานน เพราะมความเชอวาลกชายจะชวยใหผทลวงลบพนจากนรก

๔. พธบชาเทวดา พธจะแตกตางกนไปตามวรรณะ ถาเปนวรรณะสง จะมพธสวดมนตภาวนา อาบน า

ช าระกาย และสงเวยเทวดาทกวน พธสมโภชถอศล และในวนศกดสทธจะไปนมสการบ าเพญกศลในเทวาลย แตถาเปนวรรณะต าพธทปฏบตกจะแตกตางออกไป ผทเกดในวรรณะสงสมยกอนไดบชาพระศวะและพระวษณ เปนตน เวลาตอมาเกดลทธอวตารขน มการบชาพระกฤษณะและพระรามขนอก แตบคคลในวรรณะต ามกถกกดกนมใหรวมบชาเทพเจาของบคคลในวรรณะสง ดงนน บคคลในวรรณะต าจงตองสรางเทพเจาของตนเองขน เชน เจาแมกาล เทพลง เทพง เทพเตา รกขเทพ เทพชาง เปนตน การทาพธบชานนกมความแตกตางกนออกไปตามวรรณะ แตบคคลในวรรณะสงมพธในการบชาพอจะก าหนดได (สชพ ปญญานภาพ, ๒๕๓๒, หนา ๑๐๒-๑๐๓) ดงน ๑) สวดมนตภาวนา สนานกาย ชาระและสงเวยเทวดาทกวน สาหรบผเครงครดในศาสนาตองทาเปนกจวตร สวนพวกทไดรบการศกษาแผนใหมมกไมคอยปฏบตกน ๒) พธสมโภช ถอศล และวนศกดสทธ เชน ลกษมบชา วนบชาเจาแมลกษม สรสวดบชา วนบชาเจาแมสรสวด ทรคาบชา วนบชาเจาแมทรคา เปนตน ซงอาจแตกตางกนออกไปในแตละนกายและทองถน ๓) การไปนมสการบาเพญกศลตามเทวาลยตางๆ เพอแสดงความเคารพเทพเจาทตนนบถอ

พระราชพธส าคญพราหมณ-ฮนดในไทย ส าหรบประเทศไทย ศาสนาพราหมณ-ฮนดไดเขามามบทบาทตอสงคมไทยกอนพระพทธศาสนา ภายหลงพระพทธศาสนาไดเขามาสประเทศไทยคนไทยกหนมานบถอพระพทธศาสนาแทน แมวาจะหนมานบถอพระพทธศาสนาแลวกตาม แตการประกอบพธกรรมทางศาสนานน ไมไดละทงพธกรรมแบบพราหมณไปดวยเลย หากแตยงคงไวอยางครบถวนอย โดยเฉพาะในพระราชวง การประกอบพธยงคงไมเปลยนแปลงอะไร และกเรยกพธนวา “พระราชพธ” ซงจะกลาวรายละเอยดเปนล าดบไป

๑๗๗

๑. พระราชพธตรยมปวาย-ตรปวาย

รปภาพท ๓๗ พราหมณก าลงประกอบพธชาหงสในพระราชพธตรยมปวาย ภายในสถานพระอศวร ทมา : http://swhappinessss.blogspot.com/๒๐๑๐/๐๑/blog-post_๐๖.html ๑.๑ ความเปนมาของพระราชพธตรยมปวาย พระราชพธตรยมปวาย เปนพธกรรมในศาสนาพราหมณ-ฮนด เปนการรบเสดจพระอศวรทจะเสดจมาเยยมโลกมนษย เปนเวลา ๑๐ วน ปจจบนประกอบการพระราชพธในเทวสถานส าหรบพระนคร ๒ หลง ไดแก สถานพระอศวร (สถานใหญ หรอโบสถใหญ) สถานพระมหาวฆเนศวร (สถานกลาง หรอโบสถกลาง) โดยมก าหนดพธ เรมตงแตคณะพราหมณผประกอบ พระราชพธ เขาเฝาฯ รบพระราชทานเทวรปหลวง ประกอบดวย พระอศวร พระอมา และมหาวฆเนศ ระหวางนน คณะพราหมณผกพรต กระท า การสวดบชาสรรเสรญ และยกอลบ (การถวายเครองบชาใสโตก สวดค าถวาย) เปนการพเศษทกคน โดยมเครองถวายสกการะ ประกอบดวย ขาวตอก กลวย สม เปนตน

ภาพท ๓๘ เทวรปหลวงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานเพอเขามารวมพธตรยม ปวาย-ตรปวาย) ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=๑๘๑๔๔๒

๑๗๘

จากนน จงเชญกระดานแกะสลกรปพระอาทตย พระจนทร พระธรณ ลงวางในหลม หมายถงการเชญเทวดาเหลานนมารบเสดจ เดมมก าหนด วนส าหรบโลกบาลทงส (นาลวน)กระท าการโลชงชาถวาย และมการร าเสนงสาดน าเทพมนต ปจจบน วนสดทายของพระราชพธ มการเชญเทวรปขนภทรบฐบชากลศ สงข เบญจคพย แลวจงเชญขนหงษ ท าชาหงษสงพระเปนเจา รงขน เชญเครองบชาพวกขาวตอก กลวย สม เขาไปถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยการยกอลบ สวดถวายพระมหากษตรย เชนเดยวกบหนาเทวรป เปนเสรจการพระราชพธ

ภาพท ๓๙ การจดเครองบชาพระเปนเจาในพระราชพธตรยมปวาย-ตรปวายภายในสถาน พระอศวร เทวสถาน โบสถพราหมณ ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=๑๘๑๔๔๒

ในรชกาลท ๔ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดพระราชพธตรยมพวายใหพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม โดยตงเครองบชา ขาวตอก กลวย สม เชนตงหนาเทวรปในเทวสถาน และใหราชบณฑตสวดสรรเสรญพระพทธคณ และยกอลบถวายเชนในเทวสถาน แตเปลยนค าเปน การถวายบชาพระพทธเจา แตเดมนนพระราชพธตรยมปวายจะจดในเดอนอาย(ธนวาคม) ครนลวงเขาสสมยกรงรตนโกสนทร จงไ ดเปลยนมาจดในเดอนย (มกราคม) พธนถอเปนพธขนปใหมของพราหมณ พธโลชงชามทมาจากคมภรเฉลมไตรภพกลาวไววาพระอมาเทวทรงมความปรวตกวาโลกจะถงกาลวบต พระนางจงทรงพนนกบพระอศวร โดยใหพญานาคขงตนระหวางตนพทราทแมน า แลวให

๑๗๙

พญานาคแกวงไกวตวโดยพระอศวรทรงยนขาเดยวในลกษณะไขวหาง เมอพญานาค ไกวตว เทาพระอศวรไมตกลงแสดงวาโลกททรงสรางนนมนคงแขงแรง พระอศวรจงทรงชนะพนน ดงนนพธโลชงชาจงเปรยบเสาชงชาเปน 'ตนพทรา' ชวงระหวางเสาคอ'แมน า' นาลวนผโลชงชาคอ'พญานาค' โดยมพระยายนชงชานงไขวหางอยบนไมเบญจมาศ อกต านานหนงเชอวา พระพรหมเมอสรางโลกแลว ไดเชญใหพระอศวรทดสอบความแขงแรงของโลก พระอศวรจงใชวธการเชนเดยว กนกบขางตน ในการทดสอบ คตนสอนเรองการไมประมาท พธโลชงชาซงเปนสวนหนงของพระราชพธไดยกเลกไปในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท ๗ ปจจบนการประกอบ พระราชพธนจะกระท าภายในเทวสถานเทานน

๑.๒ นางกระดานกบพระราชพธตรยมปวาย ในคตนยมทางศาสนาพราหมณนนเชอวา พระอศวรจะเสดจลงมาเยยมโลกมนษยในชวงเดอนบษยมาส (เดอนย)ทกป เมอพระอศวรผเปนเจาเสดจมากจะประทานพรใหโลกมนษยอยดวยความรมเยนเปนสข พระองคจะบนดาลใหเกดความอดมสมบรณแกพชพนธธญญาหาร ฝนฟาตกตองตามฤดกาล น าทาบรบรณ ดงนนจงไดจดประเพณโลชงชาหรอประเพณตรยมปวายขนในเดอนยทกป และกอนทจะถงเวลาทพระอศวรจะเสดจมาถงนน กจะท าพธอญเชญเทพสอง ค คอ พระอาทตย พระจนทร พระธรณ และพระคงคา มาเตรยมการรอรบเสดจพระอศวรกอนดวย

๑.๓ ชาเจาหงส : การขบกลอมถวายพระเปนเจาในพระราชพธตรยมปวาย การชาหงส มลกษณะการอานเวทเปนท านองฉนทใชขบกลอมบชาเทวรปพระอศวรหรอเทวรปพระนารายณ ทถกน าไปประดษฐานอยในบษบกหงสรปรางคลายเปล พรอมกบแกวงไกวไปดวยในพระราชพธตรยมปวาย ตรปวาย จงเรยกอกอยางวา กลอมหงส ท านองฉนทกลอมหงสมทงหมด ๔ ท านอง แตละท านองกมทวงท านองลลาเฉพาะตว ผทเคยไดฟงมกกลาวเปนเสยงเดยวกนวาเปนลลาของเสยงอนไพเราะนมนวลยากจะหาฟงจากทอน พราหมณทงหลายมกจะกลาวอางวา ฉนทกลอมหงสดงกลาวไดรจนามานบเปนพนๆ ปกอนพทธกาลแลว โดยยงคงรกษาทวงท านองการออกเสยงของอกขระและพยญชนะ (เปนอกษรคฤนถ) อยางโบราณไวทงหมด นอกจากนยงมเรองเลาลอตอกนมาวาน าตาเทยนทหยดจากเทยนตดตามไฟทจดอยทปากหงสตลอดพธทเรยกกนอยางตดปากวา "สผงปากหงส" เปนทปรารถนาของเหลาขนนางขาราชการ ตลอดจนประชาชนทเขารวมพธ เพราะถอวาเปนสงศกดสทธ สามารถดลบนดาลใหส าเรจสงตางๆ ไดนนเอง (สมาล มหณรงคชย, ๒๕๔๖, หนา ๖๖-๖๗)

๑.๔ การสวดมไรย : บทบชาพระเปนเจาในพระราชพธตรยมปวาย จากหนงสอเกาของเทวสถานทใชในการสวดขณะประกอบพธตรยมปวายในสถานพระอศวรและสถานพระคเณศคอ “บชามไรยโบสถใหญ” และ “บชามไรยโบสถกลาง” ตามล าดบ

๑๘๐

ขอความทปรากฏอยในต าราทงสองฉบบ เปนขอความเดยวกบทปรากฏในบทสวดภาษาทมฬของคมภร “ตรวาจกม” ซงประพนธขนทางตอนใตของประเทศอนเดย

ภาพท ๔๐ การสวดมไรยภายในสถานพระคเณศ ทเรยกวา “บชามไรยโบสถกลาง” ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=๑๘๑๔๔๒

ต าราทชอ “เปดประตศวาลย” ใชในการสวดส าหรบเปดประตศวาลยไกรลาศในตอนตนของพธตรยมปวายและตรปวาย มขอความแบงออกเปนสามบทคอ เปดประตศวาลย เปดประตศวาลยต าหนกแกวไกรลาศ และเปดประตไกรลาส ซงทงหมดกมทมาจากบทสรรเสรญพระศวะเปนภาษาทมฬอกกลมหนงซงพราหมณทางอนเดยใตเรยกวา “เทวารม” ดวย พราหมณในไศวนกายทางอนเดยใต นยมทจะสวดมนตทเขยนอยในคมภรตรวาจกมควบคไปกบเทวารม ในการบชาพระศวะหรอทคนไทยนยมเรยกวา พระอศวร ภายในศาสนสถานของพระองคเปนพเศษ ทงนชาวทมฬนยมเรยกชอคมภรส าคญทงสองฉบบดงกลาวรวมเขาดวยกนวา “ตรมไรย” ค าวา “ตร” เปนค าทชาวทมฬใชน าหนาชอสง ศกดสทธ อนเปนสงทตนเคารพสกการะ สวนค าวา “มไรย” แปลวา ค าวงวอน ดงนนจงสนนษฐานไดวาพราหมณทเขามาในสยามตงแตดงเดมยงพอจดจ าเคาความแตเกากอนของตนฉบบไดบางสวน จงเรยกชอต าราทใชในการสวดขณะประกอบพธตรยมปวายในสถานพระอศวรและสถานพระคเณศดงกลาววา “บชามไรยโบสถใหญ และบชามไรยโบสถกลาง” นนเอง สวนในพธตรปวาย พราหมณผประกอบพธจะใชหนงสทอทมชอวา “สวดมไรยสถานพระนารายณ” ในการสวดประกอบพธ ขอความในต าราโบราณฉบบนตดตอนมาจากบทมนตภาษาทมฬ

๑๘๑

ในคมภร “มาลายรทวย ปรพนธม” หรอทเรยกอกชอวา “ทวยปรพนธม” ทพราหมณไวษณพนกายในอนเดยใตใชสวดหรอขบรองบชาพระวษณหรอทเรยกอกอยางวาพระนารายณในศาสนสถานของพระองคเชนเดยวกบทพราหมณสวดบชาตรมไรย หนงสอ “ปดประตศวาลย” ทใชในการสวดตอนปลายพระราชพธตร ยมปวาย-ตรปวาย นนนาจะเปนการตงชอใหรบกบบทเปดประตศวาลยทใชในตอนตนของพธ ไดปรากฏค าวา “เทวะเมาะฬ” อยทตอนปลายของบท ค าดงกลาวอาจจะพรองมาจาก “ตรวายโมฬ” ทแปลวา ค าปากอนประเสรฐ โดยถอเปนคาถาบทหนงในคมภรทวยปรพธม เชนเดยวกบขอความในหนงสอสวดมไรยสถานพระนารายณ

๑.๕ โลชงชา : พธส าคญในพระราชพธตรยมปวาย พธ “โลชงชา” ไดเรมมมาแตครงกรงศรอยธยาจนถงสมยกรงรตนโกสนทร “เสาชงชา” ทเหนในปจจบนนนสรางขนในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก (รชกาลท ๑) เมอวนท ๘ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๗ มลเหตของการสรางเสาชงชาเนองมาจาก มพราหมณชาวเมองสโขทยผหนงไดกราบบงคมทลตอพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ วา ตามธรรมเนยมของการประกอบ“พธตรยมปวาย” นนจ าเปนอยางยงทจะตองมการ “โลชงชา” ดวย แตดวยความทขณะนนเปนชวงเวลาทเพงจะสรางกรงเทพฯ เสรจใหมๆ ยงไมม “เสาชงชา” ใหประกอบพธ พระองคจงทรงโปรดฯ ใหสรางเสาชงชาขนในบรเวณทดนหนาวดสทศนเทพวรารามในปจจบน ซงแตเดมทดนในบรเวณนเปนเพยงปารก ยงไมมผคนอาศยอยมากนก

ภาพท ๔๑ เสาชงชาซงใชเปนทประกอบพธโลชงชา อนเปนพธส าคญในพระราชพธตรยมปวาย ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=๑๘๑๔๔๒

๑๘๒

พธการโลชงชา มประวตความเปนมาทยาวนาน การโลชงชากคอการแสดงการละเลนอนสนกสนานเพอถวายตอองคพระอศวร โดยเปนการสรรเสรญบชาคณของพระองคเนองในวาระทเสดจมาเยยมโลกมนษยปละครง การก าหนดวนประกอบพธ “โลชงชา” นนถอนบเอาตามระบบจนทรคตซงตรงกบเดอนอาย ขน ๗ ค า ๘ ค า และ ๙ ค า รวม ๓ วน ส าหรบวนแรกและวนสดทายจะเปนการประกอบพธโลชงชา สวนวนทสองเปนการประกอบพธกรรมทางศาสนาเพยงอยางเดยวทโบสถพราหมณซงอยบรเวณใกลเสาชงชาขางวดสทศนเทพวราราม กอนเรมพธโลชงชาในวนแรก ตอนเชาจะมการจดรวขบวนแหงพระยายนชงชาออกจากวด ซงแลวแตจะก าหนดวาเปนวดใด จากนนจงเคลอนขบวนเขาสปะร าพธ พระยาจะจดเทยนชยสงไปบชาทเทวสถาน ตอจากนนพระยายนชงชากจะนงเปนประธานดนาลวน (นกบวชพรามหณ) ขนโลชงชาจนครบ ๓ กระดาน แลวจงเคลอนขบวนกลบเขาวดเปนอนเสรจพธ และในวนสดทายกปฏบตเชนเดยวกบวนแรกทกประการ การโลชงชาเปนพระราชพธทปกตจะตองท าการโลชงชาหนาพระทนง แตเนองจากบางป พระมหากษตรยทรงมพระราชภารกจมากมาย จงทรงโปรดเกลาฯแตงตงขาราชการผใหญระดบชนพระยามาเปนผแทนพระองคในงานพระราชพธตรยมปวาย ตวแทนททรงตงขนนจงเรยกวา “พระยายนชงชา” ดงนนเมอถงวนประกอบพระราชพธจงตองมการจดรวขบวนเกยรตยศโดยมพระยานงอยบนเสลยงแหมาตลอดทาง ตามดวยขบวนของขาราชการ กระทรวง กรม ตางๆ ทไดรบการจดแตงอยางสวยลามอลงการ

ภาพท ๔๒ มหาอ ามาตยตรพระยาประดพทธภบาล (คออยเหล ณ ระนอง) ขณะเปนพระยายน ชงชา ในพระราชพธตรยมปวายในปมะแม พ.ศ.๒๔๗๔ (ตรงกบรชกาลพระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว) ถอเปนพระยายนชงชาคนสดทายของกรงรตนโกสนทร ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=๑๘๑๔๔๒

๑๘๓

การแตงตงพระยายนชงชาในสมยนนมกแตงตงขาราชการชนผใหญทมบรรดาศกดเปนเจาพระยาพรเทพซงอยในต าแหนงเกษตราธบดแตเพยงผเดยว ตงแตครงกรงศรอยธยาจนถงรชกาลท ๔ จงทรงมพระราชด ารเปลยนแปลงวา ถาเจาพระยาพลเทพจะตองแหทกปอาจท าใหขบวนแหดจดชด ไมครกครนเทาทควร จงโปรดฯใหบรรดาขาราชการผใหญทไดรบพระราชทานพานทอง (พระยาพานทอง) ไดมโอกาสแหแหนเปนเกยรตยศกนคนละครง หมนเวยนไปทกป และไดยดถอเปนประเพณสบมา สวนการแตงกายของพระยายนชงชานน ก าหนดใหนงผาเยยระบบ (เปนผาทอดวยไหมกบทองแลง) วธนงนนเรยกวาบาวขน คอมชายผาหอยอยตรงกลางเบองหนา สวมเสอเยยระบบ คาดเขมขด สวมเสอครยและลมพอกเกยว (หมวกยอดแหลมคลายชฎา) ส าหรบพธการส าคญของพธตรยมปวายคอ “การโลชงชา” ซงผทขนไปท าหนาทโลชงชานนเรยกวา “นาลวน” โดยจะเลอกจากพราหมณหนมทมอายระหวาง ๑๘-๒๐ ป และมรางกายแขงแรง ไดรบการฝกฝนมาอยางด ส าหรบแผนไมกระดานนนจะขงโยงลงมาจากคานบนของเสาดวยเชอก ๘ เสน ตวเชอกท าดวยหนงววเผอก โดยถอเคลดวาววเปนพาหนะของพระอศวร ทแผนกระดานมรส าหรบรอยเชอก ๘ ร มชวงระยะหางเทาๆ กน เชอกทง ๘ เสนน นอกจากจะใชผกตดกระดานแลว ยงชวยยดเหนยวในขณะโยกตวมใหรวงหลน ซงอาจเกดอนตรายได การโลชงชาจะแบงเปน ๓ ชด หรอเรยกวา ๓ กระดาน คอ กระดานเอก มเงนรางวลสงสดถง ๑๒ บาท กระดานโท ๑๐ บาท และกระดานตร ๘ บาท ในแตละกระดานจะม “นาลวน” ขนไปโลโลดโผนถงครงละ ๔ คน รวม ๓ ชด ๑๒ คน สวนเงนรางวลจะบรรจในถงซงแขวนอยบนหวเสาไมทปกไวขางเสาชงชา กอนท “นาลวน”ทง ๔ คน จะขนไปโลชงชา ทกคนจะตองนงลงกราบถวายบงคมพระเจาอยหว ๓ ลา แลวจงสวมหวนาคโดยสมมตวาเปนพญานาค เมอขนบนแผนกระดานเปนทเรยบรอยแลว พวก “นาลวน” ทอยเบองลางจะชวยกนดงเชอกใหแผนกระดานแกวงตวไปมาทละนอยจนแรงขนสงขนทกขณะ สวน “นาลวน” ทยนอยบนกระดานเรมกระแทกน าหนกสงจงหวะใหเกดแรงเหวยง จนเมอกระดานโยกตวสงขนใกลกบยอดเสาไมไผทปกลอเงนรางวล แตมกฎเกณฑวาหามใชมอเออมหยบ ตองใชปากคาบอยางเดยว

ภาพท ๔๓ พธโลชงชาในอดต ทมา : http://www.srichinda.com/index.php?lite=article&qid=๑๘๑๔๔๒

๑๘๔

ดงนน คนทยนอยหวกระดานจะตองยนศรษะคอยคาบถงเงนออกมา สวนคนหลงจะบงคบกระดานใหโยนตวตรงเปา ในชวงนจะเปนนาทระทกใจ เพราะผชมทอยเบองลางจะสงเสยชวยลนชวยเชยรกนอยางกกกอง เมอคาบถงเงนไดส าเรจในแตละกระดานกจะมเสยงโหรองแสดงอาการดอกดใจดงไปทวบรเวณ หลงจากโลชงชาจนครบ ๓ กระดานแลว “พวกนาลวน” ทง ๔ คน กจะไตลงมาขางลางเพอกราบถวายบงคมพระเจาอยหวอกครงหนงตามประเพณ พระราชพธตรยมปวาย “โลชงชา” มาสนสดในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๗) เมอป พ.ศ. ๒๔๗๔ โดยม พระยาปฏพทธภบาล (คอยเหล ณ ระนอง) เปนพระยายนชงชาคนสดทายแหงกรงรตนโกสนทร เหตทรชกาลท ๗ ทรงโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหยกเลกพระราชประเพณนเปนเพราะในขณะนนสภาพบานเมองประสบกบภาวะเศรษฐกจตกต า และการจดพธนในแตละครงกตองใชเงนเปนจ านวนมาก ทงทในขณะนนประเทศจ าเปนตองประหยดงบประมาณแผนดน จงทรงเหนสมควรใหยกเลกพระราชพธตรยมปวาย“โลชงชา” ตงแตนนตราบจนปจจบน

รายละเอยดพธส าคญในแตละวนของพระราชพธตรยมปวาย-ตรปวาย ณ เทวสถาน โบสถพราหมณ กรงเทพมหานคร

วนท ๑ เวลา ๐๔.๐๐-๐๖.๐๐ น. - ถอพรต เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - อานพระเวท เปดประตเทวาลย สวดสกการะ

วนท ๒ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

วนท ๓ เวลา ๐๓.๐๐-๐๖.๐๐ น. - เชญนางกระดานลงหลม เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

วนท ๔ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

๑๘๕

วนท ๕ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

วนท ๖ เวลา ๐๓.๐๐-๐๖.๐๐ น. - เชญนางกระดานขน เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

วนท ๗ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) วนท ๘ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

วนท ๙ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๒๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร)

วนท ๑๐ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๑๕.๐๐ น. - เปดประตเทวาลย (สถานพระนารายณ) เวลา ๑๘.๐๐ น. - อญเชญเทวรป พระอศวร พระอมา พระพฆเนศวร เวลา ๒๐.๐๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระพฆเนศวร) - ชาหงส สงพระอศวร (สถานพระอศวร) - อานพระเวทยปดประตเทวลย (สถานพระอศวร) วนท ๑๑ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย - คณะพราหมณเขาเฝาฯพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ เวลา ๒๐.๓๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระนารายณ)

๑๘๖

วนท ๑๒ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๑๘.๐๐ น. - อญเชญเทวรปพระพรหมมาประทบ เวลา ๒๐.๓๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระอศวร,พระนารายณ) - ชาหส สงพระพรหม (สถานพระอศวร)

วนท ๑๓ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๐๙.๐๐-๑๕.๐๐ น. - คณะพราหมณเขาเฝาฯสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ เพอถวายเครองอลบ และเครองพธ ฯลฯ เวลา ๒๐.๓๐-๒๑.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระนารายณ)

วนท ๑๔ เวลา ๐๗.๐๐-๐๙.๐๐ น. - ถวายขาวเวทย เวลา ๑๕.๐๐ น. - ลงทะเบยนเดกตดจก เวลา ๑๖.๐๐ น - พระสงฆเจรญพระพทธมนตเยน เวลา ๑๘.๐๐ น. - อญเชญเทวรปพระนารายมาประทบ เวลา ๒๐.๓๐-๒๔.๐๐ น. - สวดสกการะ (สถานพระนารายณ) - ชาหงสสงพระนารายณ (สถานพระนารายณ) - อานประตพระเวทปดประตเทวาลย (สถานพระนารายณ)

วนท ๑๕ เวลา ๐๕.๐๐น. - เดกมาพรอมกนเพอเขาฑอธตจก เวลา ๐๕.๔๕ น. - ประกอบพธสงฆ เวลา ๐๖.๐๐ น. - ไดอรณประกอบพธตดจก เวลา๐๖.๓๐ น. - รวมกนใสบาตร ถวายภตตาหารเชา สมโภชเทวรป - เดกทมาตดจกรบเหรยญพระราชทานจากพระบาทสมเดจฃ พระเจาอยหว - อญเชญเทวรปพระอศวร พระอมา พระพฆเนศวร พระหรหม และพระนารายณ กลบไปประดษฐานในพระบรมมหาราชวง

๑๘๗

๒. พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนพระราชพธ ๒ พธรวมกน คอ พระราชพธ พชมงคลอนเปนพธสงฆอยางหนงซงจะประกอบพระราชพธวนแรกในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม กบพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญอนเปนพธพราหมณ อยางหนง ซงจะประกอบพระราชพธในวนรงขน ณ มณฑลพธสนามหลวง พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ หรอเรยกสนๆ วา พธแรกนา เปนพระราชพธทมมาแตโบราณตงแตครงกรงสโขทยเปนราชธาน ซงในสมยกรงสโขทยนน พระมหากษตรยไมไดลงมอไถเอง เปนแตเพยงเสดจไปเปนองคประธานในพระราชพธเทานน ครงถงสมยกรงศรอยธยา พระมหากษตรยไมไดเสดจไปเปนองคประธานเหมอนกบสมยกรงสโขทย แตจะมอบอาญาสทธใหโดยทรงท าเหมอนอยางออกอ านาจจากกษตรย และจะทรงจ าศลเงยบ ๓ วน ซงวธนไดใชตลอดมาถงปลายสมยกรงศรอยธยา สมยกรงรตนโกสนทรไดมการประกอบพระราชพธนมาตงแตสมยรชกาลท ๑ แตผท าการแรกนาเปลยนเปนเจาพระยาพหลเทพคกนกบการยนชงชา แตพอถงรชกาลท ๓ ใหถอวาผใดยนชงชาผนนเปนผแรกนาดวย ในสมยรชกาลท ๔ ไดทรงโปรดกลาฯ ใหจดมพธสงฆเพมขนในพระราชพธตางๆ ทกพธ ดงนน พระราชพธพชมงคลจงไดเรมมขนแตบดนนมา โดยไดจดรวมกบพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ และมชอเรยกรวมกนวา พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ

ภาพท ๔๔ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ทมา : http://www.thaigov.go.th/news/contents/details/๑๑๙๕๗

ความมงหมายอนเปนมลเหตใหเกดมพระราชพธนขน พระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดพระราชทานพระบรมราชาธบายไวในพระราชนพนธเรอง พระราชพธสบสองเดอน วา "การแรกนาทตองเปนธระของผซงเปนใหญในแผนดน เปนธรรมเนยมนยมมมาแตโบราณ เชน ในเมองจนสพนปลวงมาแลว พระเจาแผนดนกทรงลงไถนาเองเปนคราวแรก พระมเหสเลยงตวไหม สวนจดหมายเรองราวอนใดในประเทศสยามทมปรากฏอยในการแรกนาน กมอยเสมอเปนนจไมมเวลา

๑๘๘

วางเวน ดวยการซงเปนใหญในแผนดนลงมอท าเองเชนน กเพอจะใหเปนตวอยางแกราษฎร ชกน าใหมใจหมนในการทจะท านา เพราะเปนสงส าคญทจะไดอาศยเลยงชวตทวหนา เปนตนเหตของความตงมนและความเจรญไพบลยแหงพระนครทงปวง แตการซงมพธเจอปนตางๆ ไมเปนแตลงมอไถนาเปนตวอยางเหมอนอยางชาวนาทงปวงลงมอไถนาของตนตามปกตกดวยความหวาดหวนตออนตราย คอ น าฝนน าทามากไปนอยไปดวงเพลยและสตวตางๆ จะบงเกดเปนอนตรายไมใหไดประโยชนเตมภาคภม และมความปรารถนาทจะใหไดประโยชนเตมภาคภมเปนก าลง จงตองหาทางทจะแกไขและหาทางทจะอดหนนและทจะเสยงทายใหรลวงหนา จะไดเปนทมนอกมนใจโดยอาศยค าอธษฐานเอาความสตยเปนทตงบาง ท าการซงไมมโทษนบวาเปนการสวสดมงคลตามซงมาในพระพทธศาสนาบาง บชาเซนสรวงตามทมาทาง ไสยศาสตรบาง ใหเปนการชวยแรงและเปนทมนใจตามความปรารถนาของมนษยซงคดไมมทสนสด” ดงนน จะเหนไดวา ความมงหมายของพธแรกนาอยทจะท าใหเปนตวอยางแกราษฎรเพอชกน าใหมความมนใจในการท านา แมจะเปนความจ าเปนส าหรบบานเมองในสมยโบราณอยางไร ถงปจจบนนคงเปนอยอยางนน เพราะการเกษตรซงมการท านาเปนหลกนน เปนสงส าคญแกชวตความเปนอยและการเศรษฐกจของประเทศทกสมย สวนพธกรรมนอกเหนอจากการท าใหเปนตวอยางตามททรงจ าแนกไว ๓ อยาง โดย ๒ อยางแรกทวา "อาศยค าอธษฐานเอาความสตยเปนทตงบาง ท าการซงไมมโทษนบวาเปนการสวสดมงคลตามซงมาในพระพทธศาสนาบาง” นน ทรงหมายถงพธพชมงคลอนเปนพธสงฆทกระท า ณ วดพระศรรตนศาสดาราม สวนอกอยางหนงทวา "บชาเซนสรวงตามทมาทางไสยศาสตรบาง” นน ทรงหมายถง พธจรดพระนงคลแรกนาขวญ อนเปนพธพราหมณ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนพธการเพอความเปน สรมงคลและบ ารงขวญเกษตรกร ก าหนดจดขนในเดอนหกของทกป ซงระยะนเปนระยะเหมาะสมทจะเรมตนการท านาอนเปนอาชพหลกของประชาชนคนไทย แตไมไดก าหนดวนทแนนอนไวเหมอนกบวนในพระราชพธอน สวนจะเปนวนใดในเดอนหกหรอเดอนพฤษภาคมทมฤกษยามทเหมาะสมตองตามประเพณกใหจดขนในวนนน การจดงานพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ไดกระท าเตมรปบรพประเพณครงสดทายในป พ.ศ. ๒๔๗๙ แลวกวางเวนไปจนกระทงในป พ.ศ. ๒๕๐๓ คณะรฐมนตรไดมมตใหฟนฟพระราชประเพณนขนใหม และไดกระท าตดตอกนมาทกปจนถงปจจบนดวยเหนวาเปนการรกษาพระราชประเพณอนดงาม มผลในการบ ารงขวญและจตใจของคนไทย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวองคพระประมขปจจบนทรงมพระราชกระแสใหปรบปรงพธการบางอยางใหเหมาะสมกบยคสมย และเสดจพระราชด าเนนมาเปนองคประธานในพระราชพธนทกปสบมามไดขาด เมอไดมการฟนฟพระราชประเพณผใหญในกระทรวงเกษตรและสหกรณ ภายหลงพระยาแรกนา ไดแก ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณโดยต าแหนง สวนผทมาท าหนาทเปนเทพคหาบทอง

๑๘๙

และคหาบเงนนน ไดท าการพจารณาคดเลอกจากขาราชการหญง โสดในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณทมต าแหนงตงแตขาราชการพลเรอนสามญชนโทขนไป พระราชพธพชมงคลเปนพธท าขวญพชพนธธญญาหาร ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงอธษฐานเพอความอดมสมบรณของพชพนธธญญาหารแหงราชอาณาจกรไทย ขาวนนถอวาเปนอาหารหลกของประชาชนในภาษาบาลเรยกวา ปพพณณะ หรอบพพณณะ หรอบพพณณชาต สวนพชอนๆ ทเปนอาหารเรยกวา อปรณณ หรออปรณชาต หมายถง พชจ าพวกถวงา เปนตน ถาเรยกควบทงสองอยางกเรยกวา บพพณณปรณณชาต ทหมายถงพชทเปนอาหารทกชนด จรดพระนงคลแรกนาขวญขนมาในระยะแรกนน พระยาแรกนา ไดแก อธบดกรมการขาวโดยต าแหนง ส าหรบเทพทงสพจารณาคดเลอกจากภรยาขาราชการชน บพพณณปรณณชาตทน าเขาพธพชมงคลนน เปนขาวเปลอกมทงขาวเจาและขาวเหนยว นอกจากนมเมลดพชตางๆ รวม ๔๐ อยาง แตละอยางบรรจถงผาขาวกบเผอกมนตางๆ พนธพชเหลานเปนของปลกงอกไดทงสน นอกจากนยงมขาวเปลอกทหวานในพธแรกนาบรรจกระเชาทองคหนงและเงนคหนง เปนขาวพนธดทโปรดใหปลกใน สวนจตรลดา และพระราชทานมาเขาพธพชมงคล พนธขาวพระราชทานนจะใชหวานในพระราชพธแรกนาสวนหนงอกสวนหนงทเหลอทางการจะบรรจซองแลวสงไปแจกจายแกชาวนาและประชาชนในจงหวดตางๆ ใหเปนมงขวญและเปนสรมงคลแกพชผลทจะเพาะปลกในปน อนง นบตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๙ เปนตนมา คณะรฐมนตรไดประชมปรกษาลงมตใหวนพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญนเปนวนเกษตรกรประจ าปอกดวย ทงนเพอใหผมอาชพทางการเกษตรพงระลกถงความส าคญของการเกษตร และรวมมอกนประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเพอเปนสรมงคลแกอาชพของตน ทงยงกอใหเกดประ โยชนแกเศรษฐกจของประเทศชาต จงไดจดงานวนเกษตรกรควบคไปกบงานพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญตลอดมา (กรมการศาสนา, ๒๕๕๔, หนา ๔๖)

๒.๑ ชวงเวลาของพระราชพธ ชวงเวลาของจะมขนประมาณเดอนหกของทกป

๒.๒ ความส าคญ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนพระราชพธเกาแกทแสดงถงการเรมตนฤดท านา ซงจะเปนแบบอยางและเสรมสรางใหเกดขวญก าลงใจ รวมทงสรมงคลแกเกษตรกรไทย

๒.๓ ขนตอนพธกรรม พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญนนเปนพธเกาแกโบราณและความส าคญอยางมากตอประชาชนชาวไทย ในสวนของขนตอนพธการนนประกอบดวย ๒ พธรวมกน ดงน

๑๙๐

๒.๓.๑ พระราชพธพชมงคล พธสงฆ (ศาสนาพทธ) พระราชพธทางสงฆทประกอบพธกรรมพระราชพธพชมงคลนน กระท ากนในวนแรก ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม มขนตอนพธทส าคญดงตอไปน ๑) เจาหนาทส านกพระราชวงอญเชญพระพทธรปประจ ารชกาลตาง ๆ รวมทงรชกาลปจจบน และเทวรปองคส าคญมาตงบนมาหมในธรรมาสนศลา หนาฐานชกชพทธบลลงกบษบกพระพทธมหามณรตนปฏมากร ใตธรรมาสนศลาเปนกระบง เงน กระบงทองอยางละค ซงบรรจขาวเปลอกพนธด และถงบรรจเมลดพนธพชชนดตาง ๆ เชน ผกกาด ขาวโพด แตงกวา ถว ฯลฯ ๒) ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงด ารงต าแหนงพระยาแรกนา แตงกายเครองแบบครงยศ ประดบเครองราชอสรยาภรณ และเทพทง ๔ แตงกายชดไทย ประดบเครองราชอสรยาภรณ จดธปเทยนบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากร แลวไปนงทเกาอเฝา ๓) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เสดจพระราชด าเนนเขาสพระอโบสถ ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากรและพระพทธรปส าคญ พระราชาคณะถวายศลจบแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระสหรายถวายดอกไมบชาแกพระพทธคนธารราษฏร ทรงอธษฐานเพอความสมบรณแหงพชผลของราชอาณาจกรไทย ๔) หวหนาพราหมณอานประกาศพระราชพธพชมงคล พระสงฆเจรญพทธมนต ๕) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงหลงน าสงข พระราชทานใบมะตม ทรงเจมพระราชทานธ ามรงคกบพระแสงปฏกแกพระยาแรกนา สวนเทพทง ๔ ทรงหลงน าสงขพระราชทานใบมะตม ทรงเจม พนกงานประโคมฆองชย ๖) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงประเคนจตปจจยไทยธรรม พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรก

๒.๓.๒ พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ เปนพธพราหมณ กระท ากนในตอนเชาของวนรงขน ณ มณฑลทองสนามหลวง ซงจดตงโรงพธประดษฐานเทวรปส าคญ เชน พระอศวร พระพรหม ระนารายณ ฯลฯ มขนตอนพธส าคญตามล าดบดงน ๑) พระยาแรกนาพรอมดวยเทพ ทงแตงกายตามแบบประเพณโบราณ เดนทางออกจากวดพระศรรตนศาสดาราม ไปยงมณฑลพธสนามหลวง ๒) พระยาแรกนาเขาสโรงพธ จดธปเทยนบชาเทวรปส าคญ หวหนาพราหมณหลงน าสงขทมอ และใหใบมะตมแกพระยาแรกนาและเทพทง ๔ ๓) พระยาแรกนาตงสตยาธษฐาน หยบผานงแตงกายหรอเสยงทายผานง โดยการสอดมอหยบผานงทวางเรยงรายอยใตผาคลม ซงมผานงรวม ๓ ผน คอ ขนาดกวาง ๔ คบ ๕ คบ

๑๙๑

และ ๖ คบ เมอพระยาแรกนาหยบไดผานงผนใด จะสวมผาผนนนทบลงบนผานงเดม ค าพยากรณของผานงเสยงทายมดงน ผา ๔ คบ พยากรณวาน าจะมาก นาทดอนสมบรณ นาทลมเสยหายบาง ผา ๕ คบ พยากรณวาน ามปรมาณพอด นาทดอนเสยหายบาง น าทลมสมบรณ ผา ๖ คบ พยากรณวาน านอย นาทดอนเสยหายบาง นาทลมสมบรณ ๔) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เสดจพระราชด าเนนเปนประธานในพระราชพธ พระยาแรกนาเขากราบถวายบงคม ๓ ครง และเดนเขาสลานแรกนาเพอเจมคนไถ เจมพระโค ๕) ถงเวลามงคลอดมฤกษ โหรหลวงลนฆองชย พราหมณเชญเทวรปเดนน าหนาพระโค ตามดวยพระยาแรกนาเดนไถดะโดยร ๓ รอบ โดยขวาง ๓ รอบ พรอมทงหวานธญญพชจากกระบงเงน กระบงทองของเทพทง ๔ ลงบนดน จากนนไถกลบอก ๓ รอบ ๖) พระยาแรกนาและเทพทง ๔ เดนกลบไปทโรงพธพราหมณ เจาพนกงานปลดพระโคออกจากแอก พราหมณจดวางอาหารเสยงทาย ๗ สง คอ ขาวเปลอก ขาวโพด ถว งา เหลา น า หญา เมอพระโคกนสงใด โหรหลวงจะถวายค าพยากรณ ๗) เจาหนาทอานรายชอเกษตรกรผชนะเลศการประกวดขาว เพอเบกตวเขารบพระราชทานโลเกยรตคณ ๘) พระยาแรกนาและเทพทง ๔ ขนรถยนตหลวงจากมณฑลพธสนามหลวง ไปยงแปลงนาทดลองในพระราชฐานสวนจตรลดา หวานพชพนธ ธญญหารทไดรบพระราชทานจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ลงในแปลงนาทดลอง ส าหรบน าไปใชในงานพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญของปตอไป

๒.๔ สาระส าคญ พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ถอเปนพระราชพธเกาแกทกระท าตอเนองกนมาตงแตสมยสโขทย สมยกรงศรอยธยา สมยรตนโกสนทร จนถง พ.ศ.๒๔๗๙ วางเวนไประยะหนงจนถง พ.ศ.๒๕๐๓ คณะรฐมนตรมมตฟนฟพระราชพธนขนใหมอกครง และท าสบเนองมาจนถงทกวนน ตงแต พ.ศ.๒๕๐๙ เปนตนมา คณะรฐมนตรลงมตใหวนพระราชพธพชมงคลแรกนาขวญเปนวนเกษตรกรประจ าป ในสมยโบราณพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลเปนพธเฉพาะทางพราหมณเทานน ตอมาถงรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหเพมพธทางสงฆดวย ปจจบนยงคงยดถอตามแบบธรรมเนยมการปฏบตโบราณ มการดดแปลงบางสวนเพอให เหมาะสมกบสมยนยม เชน พระราชพธพชมงคลเพอท าขวญพชพนธตาง ๆ ดวยพธทางสงฆ จะท ากนททองสนามหลวง สวนพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญท าททงสมปอยนอกเขตพระนครหรอทอน ๆ บาง แตในปจจบนพระราชพธ

๑๙๒

พชมงคลท าทพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม และพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญท าททองสนามหลวง เปนตน เปาหมายส าคญของการประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ เพอเปนการท าขวญและเพอความอดมสมบรณของพชพนธธญญาหาร เนองจากขาวเปนอาหารหลกของคนไทย และเกษตรกรรมกเปนอาชพหลกของคนไทยมาตงแตสมยโบราณ ดงนนประเพณไทยหลายอยางมกเกยวของกบวถชวตของเกษตรกร พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญจงถอวาเปนสรมงคลแกพชผลทจะเพาะปลกประจ าป ก าหนดเวลาการประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ท ากนประมาณเดอนหกของทกป เพราะเปนระยะเวลาทเหมาะสมในการเรมตนท านาในประเทศไทย แตไมมการก าหนดวนทแนนอน เนองจากตองพจารณาฤกษยามทเหมาะสมในแตละป

๓. พระราชพธ "ไลเรอเถลงพธตรยมพวาย"

พระราชพธเดอนอายตามทปรากฏในกฎมณเฑยรบาลวา "ไลเรอเถลงพธตรยมพวาย" พธนเปนพธไลน า หรอจะใหน าลดเรว ๆ เพอใหการเกยวขาวไดสะดวกและไดผลด แตไมไดจดท าสม าเสมอทกป มกท าในปทน าลดเทานน ในพธนขบวนแหคลายเสดจพระราชด าเนนพระกฐน และใหอาลกษณหรอราชบณฑตอานค าประกาศตงสตยาธษฐาน นมสการพระรตนตรยเทพยดา และพระเจาแผนดน ซงนบเปนสมมตเทพยดา แลวอางความสตยซงมตอเทพยดาทงสาม คอ วสทธเทพยดา อปปาตกเทพยดา และสมมตเทพยดา ขอใหบนดาลใหน าลดลง

ภาพท ๔๕ พระราชพธไลเรอ ทมา : https://blog.eduzones.com/poonpreecha/๙๑๖๖๖

๑๙๓

พระราชพธไลเรอในเดอนอายนนมมาตงแตในสมยกรงศรอยธยา ประกอบขนเพอตองการใหน าลดเรว ๆ เพราะในเดอนตอไปถอวาเปนการเขาฤดเพราะปลก เปนททราบกนวา สภาพทางภมศาสตรของกรงศรอยธยามแมน าลอมลอบถง ๓ สายดวยกน แมน าลพบร แมน าปาสก และแมน าเจาพระยา แมน าทง ๓ นใหคณใหใหโทษพรอมกนกลาวคอ เมอเกดศกสงครามลอมกร ง ชาวกรงศรอยธยาจะใชประโยชนจากแมน าโดยการใชตานขาศกครงลอมกรง เมอน าขนมาขาศกตองหนน ากลบไปยงกรงของตนเพอรอน าลดในครงตอไป นบวาเปนปราการธรรมชาตทส าคญในการปองกนกรงศรอยธยา อกทงยงเปนเสนทางส าคญในการคมนาคมขนสง ท าใหกรงศรอยธยาเปนเมองทาส าคญในภมภาคน ทใหโทษคอ ถาฤดน าหลากครงไหนมน ามากจนไมสามารถระบายออกได จะสรางความเสยหายใหแกการเกบเกยว ดงนน ในสมยอยธยาจงไดมพธกรรมไลเรอขนมาเพอใหน าลดเรว ๆ พระราชพธไลเรอมไดประกอบขนทกป เพราะถาปไหนน าไมมากกไมตองประกอบพธ มกฎมณเฑยรบาลครงกรงศรอยธยาวาในการประกอบพธนน พระเจาแผนดน พระอครมเหส พระเจาลกยาเธอ หลานเธอและพระสนม แตงอยางเตมยศโบราณลงเรอพระทนง มพระยามหาเสนาตฆอง เสดจไปตามล าน า โดยสมมตพระเจาแผนดนเปนเทพยาดา โดยขอใหน าถอยลงไป แลวท าการเชญพระพทธปฏมากรลงเรอพระทนง แลวมเรอส าหรบพระสงฆตามหลง เรอร าหนงมพระราชาคณะ ๑ รป มฐานทนง ๒ ขาง ตรงกลางตงเครองนมสการท าการสวดคาถาหลอพระชยเปนคาถาไลน า (บางครงจงเรยกพธไลเรอวาเปนพธไลน าดวย) ในขณะลองเรอกลบมายงประตชยกระท าพธ เมอเสรจพธไลเรอ จะประกอบพธตรยมปวาย ? ตรปวาย อนพธเกยวเนองกนมา กลาวคอ พธไลเรอกระท าเพอน าลด พธตรยมปวาย ตรปวาย เปนพธเกยวกบความอดมสมบรณ การเกบเกยว และการเตรยมตวเพาะปลกตอไป ในครงกรงรตนโกสนทรไดกระท าพธนเพยง ๒ ครง คอรชกาลท ๑ และรชกาลท ๓ การท าพธนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระบรมวงศานวงศเสดจไปประชมกนทวดทายเมอง แขวงเมองนนทบร มอาลกษณอานค าประกาศตงสตยาธฐาน นมสการพระรตนตรย เทพยาดารวมทงพระเจาแผนดน (สมมตเทพ) แลวอางความสตย ซงไดนบถอตอเทพยาดาทงสามคอ วสทธเทพยดา อปปาตกเทพยดา และสมมตเทพยดา ขอใหน าลดลงไปตามประสงค พระพทธรปทใชในพระราชพธเดมมแตชอพระชย พระคนธาราษฎร ตอมาจงเปลยนเปนพระหามสมทร การท าพธคลายเสดจพระราชด าเนนพระกฐน (สมพร สขเกษม, ๒๕๓๕, หนา๑๑๒ – ๑๑๓) พธนลมเลกไปครงรชกาลท ๕ เปนการถาวร จะประกอบแตพระราชพธตรยมปวาย - ตรปวายเทานน ทเปนเชนนเพราะชยภมของกรงรตนโกสนทรนนอยสงกวาระดบน าพอสมควรจงไมตองเผชญกบปญหาน าทวมอยางครงกรงศรอยธยา

๑๙๔

สรป พราหมณเขามาในประเทศไทยกอนสมยสโขทยโดยผานมาทางเขมรทางลมน าเจาพระยาและทางใต ศาสนาพราหมณคอ ศาสนาฮนดดงเดม ชาวอนเดยไดเขามาพรอมกบศาสนาฮนด โดยเฉพาะในสมยกรงรตนโกสนทรน คมภรดงเดมของศาสนาพราหมณ-ฮนด คอคมภรพระเวท แปลวา ความรมาจากพระเจาพระผประเสรฐ คอ พรหม คมภรพระเวทจง เปนค าสอนของพระเจา มเทพเจาทงหลายเปนทเคารพนบถอ เชน พระอคนเทพ พระอนทรเทพ พระอศวนเทพ สาวตรเทพ สรยเทพ วรณเทพ อสาเทพ โสมเทพ วษณเทพ เปนตน พราหมณมบทบาทส าคญในพธกรรมทงของหลวงและของราษฎร ในพระราชพธส าคญ เชน พระราชพธบรมราชาภเษก พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ พระราชพธถอน าพระพพฒนสตยา เปนตน นอกนนมพธซงราษฎรทวไปกกระท าโดยมพราหมณเปนผประกอบพธให โดยเฉพาะพธทเกยวกบขวญ เชน พธท าขวญเดอนโกนผมไฟ พธโกนจก พธสมรส พธศพ พธตงศาลพระภม เปนตน พธกรรมของศาสนาพราหมณ-ฮนดเองมอยประจ าเกอบทกเดอน นอกนนกมการประกอบ ศาสนกจเปนประจ าทกวน ดวยการสวดมนตการบชาพระเจาโดยการรองเพลงสดดพระองคชาวฮนดถอวา ดนตร การขบรอง และการเตนร าเปนสงทพระเจาทรงโปรดปรานเปนพเศษ ชาวฮนดซงเขามาในประเทศไทยระยะรอยปเศษมานสวนใหญเปนพอคา จงท ามาคาขายในสงคมเหมอนพอคาทวไปเปนหลก

ค าถามทบทวนประจ าบท

ค าชแจง : จงตอบค าถามดงตอไปน ๑. เทศกาลและพธกรรมทางศาสนาพราหมณ – ฮนด มทมาอยางไร จงอธบาย ๒. หลกค าสอนส าคญของศาสนาพราหมณ – ฮนด คออะไร ๓. จงบอกหลกความเชอทส าคญของศาสนาพราหมณ – ฮนด ทเปนแกนของศาสนามา ๔. เทศกาลคเณศจตรถมพธกรรมการปฏบตอยางไร ๕. เทศกาลนวราตรคออะไร จงแสดงขนตอน การปฏบตพธกรรมมาใหเหนชด ๖. วงจกรแหงความมนคง ๕ ประการนน ประกอบไปดวยอะไรบาง จงบอกมาใหครบ ๗. ต านานของเทศกาลดวาลในแตละต านานนน มเรองราวความเปนมาอยางไร จงอธบาย ๘. ศาสนาพราหมณ – ฮนดกบสงคมไทยมความเกยวของสมพนธกนอยางไร ๙. พธกรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดในสงคมไทยมอะไรบาง จงยกตวอยางมา อยางนอย ๒ ตวอยาง ๑๐. จงแสดงพระราชพธส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด ในประเทศไทยใหเหนชด